100% EXPO Nr 2 by Info Cultuur

PROVINCIE ANTWERPEN

100 % EXPO Liever wachten dan werkenMiddeleeuwse droedels Dood op de derde verdieping Provin c iebe st u u r An t wer p e n D r iema a ndeli j k s magazi n e D e pa r t em en t C u l t u u r j an-mr t 2013

N째2

PROVINCIE ANTWERPEN

100 % EXPO is een kleurrijk cultuurmagazine dat je goesting geeft om op stap te gaan. Geen vaktijdschrift met geleerde woorden, maar een blad dat laat zien wat er gebeurt in de tentoonstellingswereld. Elke drie maanden brengen we een gevarieerde selectie van expoâ&#x20AC;&#x2122;s uit de provincie Antwerpen en zoomen we in op bijzondere kunstwerken. Je krijgt een blik achter de schermen en maakt kennis met nieuwe locaties en getalenteerde mensen.

100% EXPO thuis in je bus? Stuur je naam & adres door naar expo@100procentcultuur.be voor een gratis abonnement.

C O LO F O N V e rant woo rd elijk e u itgever : Annik Klaes, Grote Markt 13, 2000 Antwerpen H oofdred act eur : Job Van Bortel E i nd red act eur: Kathleen Geenen g r afi sch Vorm gever : Anne Van De Genachte REDAC TIE: Ivo Adriaenssens (I. A.), Peter Benoy (P.B.), Toon Beullens (T. B.), Kathleen Geenen (K. G.), Nav Haq (N. H.), Frank Herman, (F. H.), Ward Jacobs (W.J.) Laura Janssens (L. J.), Frauke Joossen (F. J.), Annik Klaes (A.K.), Jorden Tiebout (J. T.), Job Van Bortel (J. V. B.), Anne Van De Genachte (A.V.D.G.) COVER : FotoMuseum F oto C ov er: Jesse Willems V e rdwenen landschap pagina 9: Koen Aelterman KUNSTWERK GEMAAKT pagina 35: Jelle Spruyt ADVERTENTIES: Viviane Spiessens, 03 338 95 75, Viviane.Spiessens@prospekta.be a dres: Prospekta - centrum voor kunstcommunicatie, Grote Markt 13, 2000 Antwerpen, 03 338 95 09, expo@100procentcultuur.be

fotoâ&#x20AC;&#x2122;s van links naar rechts: Extra City, Anja Kirschner & David Panos, Ultimate Substance, 2012. Veilinghuis Bernaerts, foto Jens Mollenvanger Kazerne Dossin, foto Christophe Ketels Manuscript, Collectie Museum Plantin Moretus/Prentenkabinet Kunstwerk gemaakt, Jelle Spruyt

Inhoud

04 Breedbeeld–06Kunstwerk toegelicht –08Driemaal textiel– 09Grenzeloos anders en toch verbonden–10Woord verklaard 11Verdwenen landschap– 15Column: Van de muren vallen of blijven hangen – 16 Opinies: De rol van de kunstgaleries–

21 Tips van een insider– 22Achter de schermenvan huis Bernaerts–26Voor & na– 28Kazerne Dossin: Soms kijk je de andere kant op – 32 Atelier – 35 Kunstwerk gemaak – 39 Over de grens– 40 Museumklap– 42 Bladeren door middeleeuwse geschriften – 45 Profiel – 46 Speel en win – 47 Museumshoppen

- 3-

B r eed b ee l d Het verval en de herinnering aan de pracht en praal van deze voormalige kerk levert een schilderachtig tafereel op. De foto werd gemaakt op een zonnige middag in een verlaten Italiaans bergdorp. Fotograaf Jim Van Loo is gefascineerd door desolate landschappen en verlaten gebouwen. Hij stelt zijn foto's tentoon in cc Luchtbal. Op deze foto zie je hoe de tijd het gebouw onder handen neemt. Het plafond is afgetakeld, het dak zit vol gaten en is al voor een deel naar beneden gestort. De fotograaf heeft zijn camerastandpunt zorgvuldig gekozen. Door middel van lijnen, diepte, optiek, contrast en kleur roept hij gevoelens op die iedereen kan waarnemen en begrijpen. Het lijkt of de foto op een mysterieuze wijze rust een eenvoud uitstraalt. FotoÂŠJim Van Loo. 15.03 - 26.04.2013 Lost in time www.ccluchtbal.be

- 4-

- 5-

- 6-

kunstwerk toegelicht Mini-stadstuin, maxi-effect 370 piepkleine schaaltjes en potjes met daarin een snipper groen, een minibloem of een fijn takje vormen samen Little Gardens . De Japanse architect Junya Ishigami (Â°1974) ziet daarin een vogelperspectief van een stad waar in kleine ruimtes plaats wordt gemaakt voor natuur. Het resultaat is een groots, groen effect. Die aandacht en zorg voor natuur, de wil om er ruimte voor te scheppen, spreekt ook uit bijna alle andere maquettes - meer dan vijftig - die te zien zijn op How small? How vast? How architecture grows - of Hoe klein? Hoe groot? Hoe architectuur ontstaat . Het is de eerste Europese overzichtstentoonstelling van de Japanse architect Junya Ishigami +associates. FotoÂŠTakumi Ota. 08.02 - 06.06.2013 How small? How vast? How architecture grows www.desingel.be

- 7-

Driemaal textiel

Verrassende verhalen over onbekende parels

Rogier van der Weyden, Een kamprechter, KMSKA, LukasArt in Flanders

Salon uit de Gouden Eeuw Het vakmanschap van Rogier van der Weyden ontdek je pas als je met je neus vlakbij dit 15de-eeuwse schilderij staat. De weelderige kleding van deze kamprechter is subtiel geschilderd, met eindeloos fijne nuanceringen van kleurtonaliteit. Het schilderij hangt in Het Gulden Cabinet, een expo waar je kennis maakt met de leefwereld van de rijke burgers uit de zeventiende eeuw. De salons zijn barokke kunstkamers, waarvan de muren tot aan het plafond gevuld zijn met schilderijen. Er hangt werk van onder meer Jan van Eyck, Rogier van der Weyden, Hans Memling, Peter Paul Rubens en Anthony van Dyck. Naast de belangrijkste werken van Rockoxhuis krijgen meer dan 100 topwerken uit het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, hier een tijdelijke plek. (K.G.)

02.02.2013 - eind 2016 Het Gulden Cabinet www.rockoxhuis.be

Eeuwenoude zijde & katoen Eén van ’s werelds belangrijkste collecties met weefsels uit het Midden-Oosten en Centraal-Azië wordt bewaard in hartje Antwerpen. Met dank aan Katoen Natiebaas Fernand Huts en zijn vrouw Karine die bekend staan als gepassioneerde liefhebbers van kunst en cultuur. Ze verbouwden de oude Katoen Natiegebouwen - voormalige opslagplaatsen van jute en paardenstallen - en maakten er een imposant privémuseum voor Oosterse textielkunst van. De tentoonstelling neemt je mee voor een historische wandeling doorheen 3500 jaar textielgeschiedenis, verspreid over vijf zalen. Blikvanger binnen de collectie is de Tunicazaal, waar je onder meer een prachtig gerestaureerde zijden mantel uit Mongolië mag bewonderen. (L.J.)

Schatten van kant Bij fijn kantwerk denk je vooral aan Brugge en Brussel, maar wist je dat vroeger ook Antwerpen een invloedrijk kantparadijs was? Dat ontdek je in de barokke Carolus Borromeuskerk. Daar, verscholen op de eerste verdieping, bevindt zich een unieke collectie kantwerk die door de kerk werd verzameld sinds haar ontstaan in 1620. Zo’n vijftien jaar geleden werden de kunststukjes van onder het stof gehaald bij een grote schoonmaak en ternauwernood gered van de kookwas. De ragfijne werken bleken na een zacht handwasje nog in prima staat en worden nu tentoongesteld in de charmante kantkamer bovenin de kerk. Je ziet er niet alleen prachtige, handgesponnen Vlaamse kantwerken vervaardigd uit vlas, maar krijgt er ook een mooi overzicht van de imposante Antwerpse kantproductie uit de zeventiende en achttiende eeuw. De vierenveertig treden naar de kantkamer lonen met andere woorden zeker de moeite. | (L.J.)

Elke woensdag open van 10 tot 12.30 uur en van 14 tot 16 uur www.carolusborromeus.com

Collectie Katoen Natie

Bezoeken kan na afspraak op 03 221 68 11 www.headquarters-katoennatie.com

Grenzeloos anders en toch verbonden Interview met de initiatiefnemers van de tentoonstelling Bindingen.

Mieke De Lombaerde is leerkracht Nederlands als tweede taal. Samen met andere leerkrachten en hun studenten ontwikkelde ze het tentoonstellingsproject Bindingen.

ook is om zich hier te vestigen, de band met hun moederland blijft. Wij zijn gewoon nieuwsgierig naar die banden. Een voorwerp leek ons een mooi uitgangspunt omdat wij zelf ook voorwerpen koesteren. Brieven, een foto, een stuk stof. ” Hoe maak je zo’n idee concreet? Mieke: “We vroegen onze cursisten om een voorwerp te presenteren waaraan ze gehecht zijn; hetzij omdat het hen aan hun land van afkomst herinnert, hetzij omdat het hen verbindt met familie en vrienden of een situatie. De teksten bij hun voorwerp schreven ze zelf. Soms waren dat maar een paar zinnen, soms was dit een heel relaas. Maar telkens waren het persoonlijke, vaak ontroerende of poëtische verhalen.” Het zal wel wat teweeggebracht hebben op school? Mieke: “Het inzamelen en presenteren van de objecten zorgde in de 150 klassen voor heel wat communicatie en vooral respect voor andermans traditie en identiteit. We hopen dat diezelfde wisselwerking zal ontstaan op de tentoonstelling of via het boek.” Jullie hadden het geluk omringd te zijn met professionele kunstenaars. Mieke: “Ik had al eens eerder samengewerkt met Karin Borghouts. Ze is een goede fotografe en geloofde meteen in dit project. Voor de vormgeving van de tentoonstelling konden we beroep doen op Hendrik De Leeuw van de Stad Antwerpen en de vormgeving van het bijhorend boek heeft Emway op zich genomen. Bernard Dewulf schreef er een mooie tekst in. We hebben echt geluk gehad.”

Rolando Pallo (Equador) met Veer van een condor, foto Karin Borghouts

Waar kunnen we de expo bekijken? Mieke: “Verspreid over de stad. De meeste objecten, foto's en verhalen worden tentoongesteld in cc Nova. Maar ook in bibliotheek Permeke, het FotoMuseum, Atlas, BNP Paribas en in de vitrines van het ModeMuseum.” | (A.K.)

Rolando Pallo: “Deze veer is belangrijk voor mij omdat ze de vrijheid symboliseert. Deze vogel kan naar elk land vliegen en reizen zonder grenzen. Ik ook. Deze veer leeft spiritueel nog verder. Ik voel me zoals deze veer.”

08.02 - 24.03.2013 Bindingen www.nova-kiel.be

Hoe kwamen jullie op het idee? Mieke: “Wij hebben eerst en vooral vanuit ons beroep een sterke binding met anderstaligen. We zien veel kleuren, we horen veel verhalen én zijn nieuwsgierig. Wie zijn onze cursisten? Waarom komen ze naar hier? Wat hebben ze achtergelaten? Wat hebben ze meegebracht? Wat het motief

- 9-

WOOR D VERKL A A RD Ancien régime (o.; g.mv.) [Fr.(Lett. oude regering)], staatsvorm voor een revolutie (ook. fig.) (Van Daele) ¬ Politiek en vermageren schurkten nooit zo dicht tegen elkaar aan als in het woord 'régime': sommigen snoeren de riem aan om gewicht te verliezen, anderen omwille van geldverlies op de bank - die verdomde crisis. Ancien régime heeft echter niets met een oude vermageringskuur te maken. Iedere westerse geschiedkundige, kunsthistoricus, politicus en sociale wetenschapper weet dat de Franse Revolutie (1789) als een guillotine heeft ingehakt op het ancien régime; de zelfverklaarde Keizer Napoléon maakte het af. Toen onze gewesten in 1794 werden geannexeerd door Frankrijk dook voor het eerst de term ancien régime op. Dat moment was een keerpunt, een breekpunt zonder weerga. Daarna was Europa nooit meer hetzelfde. Het feodale systeem en de kerkelijke macht kwamen dit nooit meer te boven. ¬ Afschaffen en vervangen, afvoeren en vernieuwen… het hield niet op: heerlijkheden werden opgeheven en vervangen door gemeenten, het gewoonterecht door een burgerlijk wetboek (Code Napoléon), verschillende maatstelsels door een eenvormig metriek stelsel, de kerkelijk registratie van geboortes, huwelijken en sterftes door een burgerlijke registratie, het tiendenstelsel (inning van belastingen door overheid, kerk en adel) door een centraal aangestuurd belastingstelsel. Etcetera, etcetera. Leve het volk, leve het burgerdom! De moderne burger werd geboren en kreeg kansen als nooit te voren. Ten koste van koning, adel en kerk met hun zelfbeschikkende rechterlijke machten. Het ancien régime overleefde enkel als een Franse term, ook in het Nederlands. Wat een revolutie niet vermag! | (F.H.)

- 10-

Onder het bewind van Napoleon komt er een einde aan het ancien régime. Hier zien we de intrede van Napoleon in Antwerpen in 1803. Het schilderij maakt deel uit van de tentoonstelling Bonaparte aan de Schelde. foto Ignace Van Bree © RMN - Grand Palais (Versailles) Gérard Blot

23.03 - 30.06.2013 Bonaparte aan de Schelde

www.mas.be

- 12-

- 13-

Van de muur vallen of blijven hangen Naar aanleiding van de expo De Modernen. Avant-garde blikt Peter Benoy terug op de ontwikkelingen van de Antwerpse avant-garde.

C OLUM N Peter benoy Benoy was van 1991 tot 2005 directeur van Theater Zuidpool. Hij schildert en schrijft over beeldende kunst en theater.

De zolder van het Hessenhuis. Een expo van Groep 58. Aan de eeuwenoude zware balken hingen schilderijen; hier en daar stonden sculpturen. Behalve de spots op de kunstwerken bleef het licht schaars. Een mysterieus huwelijk van geschiedenis en modernisme. Op de suppoost na waren we alleen. We waren 15 in 1959 en voor het eerst omgeven door kunst. Hier, met een zijdelingse blik op werken van Van Breedam, Leblanc, Overberghe en anderen, konden we ongestoord kussen. Kort daarna kwam ik terug. Alleen. Kunst was iets anders geworden dan Monet of Van Gogh op koekjesdozen. G-58 was opgericht om tijdens de Wereldtentoonstelling de Antwerpse kunstscène op de kaart te zetten; jonge talenten uit diverse hoeken van de avant-garde van de jaren ’50. Geen homogeen gezelschap en daardoor gedoemd tot een kort maar toch rijk bestaan. Kon je nog verder gaan dan de geometrisch abstracte, abstract-expressionistische en monochrome werken die hier hingen? Was de avant-garde op een eindpunt gekomen? Toen de Franse kunstenaar Yves Klein door G-58 werd uitgenodigd om deel te nemen aan de tentoon-

stelling Vision in Motion bleek zijn aanwezigheid eerder een afwezigheid. De hem toegemeten ruimte bleef leeg maar op de vernissage verklaarde hij aan de aanwezigen: “D’abord, il n’y a rien, ensuite il y a un rien profond, puis une profondeur bleue problématique”. Dit statement gaf hij verder vorm in het manifest Le dépassement de la problématique de l’art. In feite anticipeerde hij op een veranderend klimaat dat de avant-garde uit de kelders en zolders van de existentialistische nazomer zou verjagen en de bestaande esthetische opvattingen zou ondermijnen. Rond 1960 ontstonden talloze nieuwe bewegingen die meestal de schilder vanachter zijn ezel haalden: ZERO, FLUXUS, Internationale Situationniste, Anti-Peinture... Stilaan deden ook conceptuele benaderingen hun intrede. Ik was 22 in 1966. Il est interdit d’interdire hing al in de lucht. Op het Zuid opende de Wide White Space Gallery (1966-1976) van Anny De Decker en de Duitse kunstenaar Bernd Lohaus haar deuren. Panamarenko zou er zijn uit de hand gelopen hobby van modelbouwer tot kunst promoveren, Broodthaers zou er mosselpotten exposeren, Beuys zou er installaties maken van vilt en vet, Christo zou de trap van de galerie inpakken. Weinig verf vereist. Happenings als vernissages. Kunst als evenement. In geen tijd was Wide White Space één van de

- 15-

geliefde aanmeerplaatsen van de Europese avant-garde. Tekenend voor de breuklijn in de jaren ‘60 is de latere uitspraak van Anny De Decker: “We haatten alles wat naar esthetiek zweemde”. Intrigerend, ludiek, maar was het kunst? Die overtuiging kwam langzaam, maar ze kwam. Intussen hebben de meeste kunstenaars die in de Wide White Space tentoonstelden een status van onaantastbaarheid verworven en hebben zij enkele generaties beïnvloed. Dat zegt ook iets over de intuïtie van de galeriste: werk van nieuwe kunstenaars werd naast een Fontana, een Polke en een Beuys gehangen om te zien of het “van de muur viel of niet".| (P.B.)

Otto Piene, Grote zon, KMSKA, © Lukas - Art in Flanders, foto Hugo Martens, © Sabam

16.03 - 01.09.2013 De Modernen. Avant-garde Koningin Fabiolazaal Antwerpen www.kmska.be

OpinieS

Dr ie vakspecialisten d isc ussië re n o ve r d e ro l va n k u n s t ga l e r i e s .

Waar kan je beter over galeries praten dan in een galerie zelf ? Aan het woord zijn Marc Ruyters, hoofdredacteur van kunstkrant hART, beeldend kunstenaar Kris Fierens en gastheer Bert De Leenheer van galerie Transit in Mechelen. Koffie bij de kunst Bert: “Het galeriebezoek is erg verminderd, maar op zondag kan het hier gezellig druk zijn. Dan passeren er tien à vijftien mensen die we aan elkaar voorstellen. In de zetel met een kop koffie of een glas Corsendonkbier wordt er dan over kunst gesproken. Het zal niet zijn zoals in de Parijse salons van weleer, maar het is wel tof. Onze tentoonstelling Elsewhere met recente schilderijen van Luc Dondeyne is zeer conceptueel, de ruimte is zo goed als leeg. De scheidingslijn tussen doorgedreven observatie en subtiel voyeurisme is dun. We hebben in het verleden nog tentoonstellingen gehad waar quasi niets te zien was, maar wel veel te beleven.” Marc: “Ik heb van Dondeyne voor mijn huwelijk een heel mooi werk gekregen. Een gsm in klei, met toetsen en een schermpje, heel mooi.”

Bert De Leenheer naast 'Toorts', een werk van Johan Creten. Creten maakt bronzen, maar ook kleurrijke werken in keramiek. Zijn doorbraak was in New York. Hij woont nu in Parijs. Creten wordt daar op handen gedragen. Hij exposeerde als eerste levende Belgische kunstenaar in het Louvre. In de tuin van galerie Transit zie je een kleinere versie van de grote zuil die in het Middelheimmuseum staat.

Bert: “Je bent evengoed psychiater, bankier, hotel, restaurant, logistieke opslag als organisator.”

Handel in kunst De eerste kunstgaleries ter wereld openden hun deuren in de zestiende eeuw. Trots deelt Antwerpen de eerste plaats met de Duitse stad Augsburg. Antwerpen was koploper van het galeriewezen. Op de Groenplaats nog wel. Maar tijden veranderen. Zijn galeries nog nodig? Marc: “Een boer verkoopt zijn melk, eieren en vlees toch ook niet rechtstreeks aan de consument.

Denk aan de transporteur, groothandelaar, supermarkt, kleinhandel. Bij de kunsthandel is er maar één tussenpersoon tussen de kunstenaar en de koper. De meeste galeries delen de verkoopsom fiftyfifty met de kunstenaar. Bert: “Bij Transit geldt deze standaardafspraak ook.” Kris: “Als een kunstenaar met een vaste galerie in een andere galerie exposeert, krijgt de vaste galerie 10%,

- 16-

Marc: “Een boer verkoopt zijn melk toch ook niet rechtstreeks aan de consument.”

Kris: “Lieven Segers is nu zo bezig.” Marc: “Voilà, maar dat is het toch ook niet!” Kris: “Neen, als ik zie wat Galerie Triangle Bleu doet voor Tinka Pittoors. Die verkoopt, vertegenwoordigt haar werk op beurzen en zorgt voor een plek in goede collecties.

de andere 40% en de artiest 50%. Zo ben je niet vastgeklonken aan die ene galerie.” Bert: “Klopt, meestal kan de kunstenaar op zijn 50% rekenen. Uitzonderingen worden gemaakt voor musea en belangrijke collecties.” Kris: “Musea verlangen steeds vaker dat je werken schenkt.” Bert: “Het kan ook een truc van de kunstenaar zijn om een werk te schenken en dan te zeggen dat zijn werk in een museumcollectie zit. Maar veel musea hebben een overstock en aanvaarden zulke schenkingen niet meer.” Marc: “Er is zo veel kunst in België, er zijn zo veel kunstenaars, zo veel verzamelaars … ik vind dat het algemene niveau van Belgische galeries totaal niet beantwoordt aan het potentieel dat er in ons land is. Dat is ontgoochelend. In New York, Parijs en Londen werken galeries veel professioneler.” Kris: “Ik denk dat er te weinig koopkracht is.“ Marc: “Er zijn in geen enkel land zo veel verzamelaars als in België, maar ze kopen vaak in het buitenland.” Kris: “Kunstbeurs Art Brussels kan in verhouding toch wel meedraaien.” Marc: “Galeries worden ten onrechte afgedaan als handelszaken. Maar het zijn ook basisplekken waar jonge beeldend kunstenaars zich kunnen ontplooien om door te stromen naar kunstencentra, musea en verzamelaars. Dat gebeurt onvoldoende. Daarom beginnen kunstenaars zichzelf te organiseren in leegstaande panden en oude vervallen huizen.”

Liefde op het eerste gezicht Kunstenaars zoeken een goede galerie om hen te vertegenwoordigen en galeries zijn voortdurend op zoek naar nieuw en baanbrekend talent. Bert: “De 90 kunstenaars met wie we werk(t)en, dat

Marc Ruyters met 'Wandelstok', (multiple) van Christophe Terlinden. De wandelstok is van brons. Terlinden verbindt de aaibaarheid met de spontane patine op het metaal.

Marc: “Het algemene niveau van de Belgische galeries beantwoordt totaal niet aan het potentieel dat er in ons land is.” zijn evenveel verhalen. Je kan dat niet over één kam scheren. Vaak nemen kunstenaars zelf het initiatief. We zijn daar twee maal op ingegaan en dat is twee keer tegengevallen.” Kris: “Je moet als kunstenaar ook passen in het plaatje van de galerie.” Bert: “Als galeriehouder haal je niet alleen een kunstwerk in huis. Het moet ook klikken met de persoon. >

- 17-

Je bent evengoed psychiater, bankier, hotel, restaurant, logistieke opslag als organisator. Dat engagement neem je pas als je voelt dat iets kan werken.“ Marc: “Sommige galeriehouders gaan naar opendeurdagen van de Rijksakademie Amsterdam, Van Eyck Academie in Maastricht of het HISK om kunstenaars weg te kapen.” Bert: “Laatst zat ik in een jury van de Masteropleiding Sint-Lukas. Onze galerie haalde nadien werk binnen van een van de afgestudeerden, Fabian Schröder, een Berlijns kunstenaar die in Brussel studeerde.”

naar België. Maar dat gebeurt dus niet. Kris: “Ik heb geen behoefte aan het ramptoerisme van de donderdagavonden en de Hollanders op zaterdagmiddag. Duizend man op een avond. Je zag niets meer. Die tien mensen de dag nadien zijn veel belangrijker. Marc: “Ik zou dat geen ramptoerisme noemen. Als er op één avond 1000 à 2000 mensen van hedendaagse kunst komen snoepen is dat alleen maar goed. De galeries zijn dan echt een ontmoetingsplek.” Bert: “Ik vind vernissages en nocturnes tof. Ze lokken mensen uit hun schelp. Je hebt events nodig om dingen in gang te houden.”

Waar wachten we op? Marc: “Wat ontbreekt bij Belgische galeriehouders is professionalisme en internationale samenwerking.” Kris: “Tim Van Laere Gallery heeft een uitgebreid internationaal netwerk onder meer in Los Angeles. Er zijn toch wel hardwerkende hedendaagse galeries.” Marc: “Drie in Antwerpen en vijf in Brussel. In de Belgische galeries wordt niet gewerkt maar gewacht.” Bert: “De verleiding is inderdaad groot om te wachten. Maar als een van onze kunstenaars een tentoonstelling heeft dan werken wij dag en nacht.” Marc: “Er wordt onvoldoende samengewerkt. In Antwerpen was er ooit een poging van Middelheim, M HKA, Extra City en de galeries om samen het beeldend kunstenseizoen te openen. Dat is totaal mislukt. Het was zo’n mooie gelegenheid om Antwerpen op de internationale kaart van de hedendaagse beeldende kunst te plaatsen. Die keikoppen hebben het verknald door onderliggende persoonlijke vetes. Als je professioneel werkt, moet je dat toch kunnen overstijgen. Waar is de tijd dat Amerikaanse verzamelaars overvlogen voor de openingsavonden van de Antwerpse galeries? De Belgische galeriemarkt is ongeveer even groot als die in New York. Als je samenwerkt creëer je iets waarvan verzamelaars zeggen, Ah ja, het is donderdagavond, we moeten nu even

Kris Fierens. In de traphal hangt een werk van Wouter Feyaerts een jong Antwerps kunstenaar. Het werk is gemaakt van recuperatiemateriaal en kreeg een huid van boekbinderslijm.

Kris: “Ik heb geen behoefte aan het ramptoerisme van de donderdagavonden.” Marc: “Er zijn mensen die lange tijd galeries bezoeken en rondkijken en dan op een bepaald moment toch kopen.” Kris: “Er zijn ook collectioneurs die jarenlang de markt volgen en dan ineens toeslaan. Dat is wel een fijn principe.”

- 18-

Het gras groener aan de andere kant Marc: “Het verhaal dat Antwerpse galeries massaal naar Brussel verhuizen, klopt niet. Vandermieden is de enige die dat voorlopig effectief deed. In Antwerpen zijn er intussen al wel een paar nieuwe galeries. Hendrik van de Weghe is een degelijke galerie en Base-Alpha in Borgerhout is een galerie met toekomst. Het is wel een probleem dat galeries niet meer geconcentreerd liggen op ‘t Zuid. Het is moeilijk om er te geraken.” Bert: “Transit heeft parkeergelegenheid vlakbij en dat stimuleert mensen om te komen. Wij overleven liever eigenzinnig in Mechelen.“

Wat is kunst waard? Marc: “Er zijn galeries die goed verkopen, zelfs midden in de economische crisis. Beleggers zijn de ellende met aandelen kotsbeu. Ze kopen dan liever iets moois.” Bert: “Misschien wordt kunst wel gekocht als investering maar dat mag nooit het verkoopargument van de galerie zijn.” Kris: “Maar het speelt toch wel mee.” Marc: “Het is subtieler dan dat. Je koopt en verzamelt als kleine of grote collectioneur en neemt een verzekering. Een expert schat dat je collectie 250.000 euro waard is. Als je die collectie morgen veilt, krijg je

“Is werk dat nu van belang is, dat binnen 100 jaar ook nog?” Bert, Marc, Kris: “Dat weten wij toch niet!” Marc: “Antwerpen zou zich toch opnieuw moeten concentreren op ’t Zuid. In Londen weet je dat je naar een bepaalde buurt moet. In New York zijn dat Chelsea en Williamsburg. Parijs is al iets moeilijker maar daar heb je vooral de Marais. Brussel is een ramp. Daar kan je op een avond maximum drie galeries bezoeken.”

daar misschien 50.000 euro voor. Maar wist je dat zo’n schatting door een bank soms wordt aanvaard om een hypotheek te krijgen? De waarde van een werk wordt ook bepaald door verzamelaars die al dan niet kopen.” Bert: “Maar ook door instellingen en musea. Ook of een kunstwerk in de publieke ruimte wordt getoond bepaalt mee de waarde. Kunst moet in het tijdsbeeld passen en een snaar raken bij het publiek.” >

- 19-

Bert:“Laat ons in een tijdmachine stappen en over 40 jaar naar een Tuymans kijken.”

I n M e m or i a m M e n n o M e e w i s

Marc: “Vaak is het een samenspel tussen galeriehouders, critici, curatoren en collectioneurs. Ook de kunstenaar en zijn entourage zijn van belang.” Bert: “Dat klopt. Ik had ooit een expo met een jonge kunstenaar. Galeries uit New York en München nodigden hem meteen uit. Maar die kunstenaar zei Ik reis niet. Ik stap niet in het vliegtuig. Dus carrière gedaan.” Kris: “Het gebeurt ook dat een galerie niet wil verkopen. De galeriehouder polst wat je al in huis hebt en beslist of dat een interessante collectie is om bij te horen.”

Menno tijdens zijn openingstoespraak van het vernieuwde Middelheimmuseum

Toen ik een telefoon doorgeschakeld kreeg “van een meneer Meewis, maar niet Menno”, wist ik meteen dat dit ernstig was: Menno Meewis, directeur van het Middelheimmuseum van de stad Antwerpen, overleed op 17 oktober 2012 in Canada aan de gevolgen van een hersenbloeding.

Op tijd Bert: “Laat ons in een tijdmachine stappen en over 40 jaar naar een Tuymans kijken. Marc: “Als je kijkt naar de iconografie van het einde van de 20ste en begin 21ste eeuw en hoe we daar nu naar kijken, dan denk ik dat een Tuymans zal overleven. Wim Delvoye en Panamarenko vertegenwoordigen ook deze periode.” Kris: “Mark Manders en Dirk Braeckman hebben ook iets van de tijdsgeest gevat.” Bert: “Anderzijds zijn er periodes in de kunstgeschiedenis die nu pas ontdekt worden zoals de laat 19deeeuwse schilderkunst die zo bourgeois was. Nu krijgt die hernieuwde aandacht.” Afspraak over 40 jaar?! | (A.K.) (foto's Jens Mollenvanger)

De 58-jarige Menno stond sedert eind 1993 aan het hoofd van het Middelheimmuseum. Menno bouwde, in het verlengde van de realisaties van Antwerpen 93, het museum gestaag en consequent uit, zowel qua oppervlak en bezoekersfaciliteiten, als qua kunstwerken en tentoonstellingen. Hij deed dit vastberaden, zodra hij - na veel overwegingen - beslissingen nam.

03.02 – 17.03.2013 Elsewhere van Luc Dondeyne Galerie Transit Mechelen www.transit.be

Menno was bij de uitbreiding en herlancering van het Middelheimmuseum in 2012 erg trots op het kasteel en het Huis van Robbrecht en Daem. Hij laat ons een prachtig museum na… Steven Thielemans Directeur Musea en Erfgoed Antwerpen

- 20-

Tips van een insider Curator Nav Haq prijst vier expo's aan.

Nav Haq is curator in het M HKA. Hij werkte bij Arnolfini in Bristol en Gasworks in London. In 2007 was Nav Haq al aan de slag in België als curator van Contour Mechelen.

De evolutie van de Antwerpse kunstscène krijgt steeds meer aandacht in Europa. Ik selecteer vier expo's die stuk voor stuk getuigen van deze eerder uitzonderlijke, toekomst-gerichte beeldende kunstscène in Antwerpen.

Objectif Exhibitions Het kunstencentrum Objectif Exhibitions ontwikkelt sinds 2012 een fascinerende reeks tentoonstellingen. Naast de langlopende expo's van Nina Beier, Frankrijk Fictie en Frank Chu presenteert het nu nieuw en bestaand werk van Agnieszka Kurant. Haar werk onderzoekt hoe dingen die zogenaamd niet bestaan toch ontstaan en, meer nog, hoe ze kunnen worden gezien door hun effect op de dingen die wel bestaan. Het zet je aan tot nadenken over dingen die immaterieel, onzichtbaar of fictief zijn en hoe die tastbaar en zichtbaar worden. Future Anterior bijvoorbeeld, presenteert een krant met inkt die onzichtbaar wordt bij bepaalde temperaturen. De verhalen in die krant spelen zich af in de toekomst en werden voorspeld door een helderziende. De redactie van de New York Times schreef ze uit.

26.01 - 09.03.2013 www.objectif-exhibitions.org

Stadspark AIR Antwerpen (Artists In Residence) organiseerde samen met het Middelheimmuseum een 'open call' naar aanleiding van de vierde editie van De Sokkel. Dit tentoonstellingsproject nodigt tweemaal per jaar een internationale kunstenaar uit om een lege sokkel in het stadspark nieuw leven in te blazen. Voor deze editie werd de Portugese kunstenaar André Romão geselecteerd. Tijdens zijn verblijf in AIR Antwerpen ontwikkelde hij een mooi werk, speciaal voor de voormalige sokkel van Frans de Cort.

tot 21.04.2013 De Sokkel www.airantwerpen.be Extra City Het vierde en laatste hoofdstuk van de interessante tentoonstellingenreeks Cross-examens presenteert een film van Anja Kirschner en David Panos, twee in Londen gevestigde kunstenaars. De film Ultimate Substance beschouwt de oorzaken en vooruitzichten van de economische crisis in Europa.

Extra City, Anja Kirschner & David Panos, Ultimate Substance, 2012.

M HKA En tenslotte een brokje schaamteloze propaganda voor het M HKA. Maar ik beloof u dat het de moeite is! Onder de noemer OPTIMUNDUS presenteren we een grote expo met werk van Jos de Gruyter & Harald Thys. Na meer dan 20 jaar samenwerken is dit hun belangrijkste en meest ambitieuze tentoonstelling tot nu toe. Onvergetelijk, uitdagend en grappig! | (N.H.)

08.02 - 19.05.2013 OPTIMUNDUS www.muhka.be

24.01 - 24.03.2013 Cross-examens www.extracity.or M HKA, Jos de Gruyter & Harald Thys, Das Loch, 2010 video still

Achter de schermen van huis Bernaerts Veilinghuis Bernaerts is een begrip in Antwerpen en ver daarbuiten. Het familiebedrijf groeide uit tot een plek waar liefhebbers van kunst en design elkaar ontmoeten. (F.H.) (foto's Jens Mollenvanger)

1 Dag in dag uit speuren naar moois. Het publiek ziet veilinghuis Bernaerts alleen op de toon- en veilingdagen. Maar achter de schermen gebeurt er veel meer. Dagelijks worden kunstvoorwerpen opgespoord. Vader Mon Bernaerts en zijn zonen Christophe en Peter malen jaarlijks tienduizenden kilometers af om kunststukken ter plaatse te inspecteren. Dat kost tijd, energie en dus geld. Daarom is het huis in zijn oordeel over 'veilbaar' best 'onfeilbaar'. 2 Schatten op zolder. Bepaalde stukken zijn soms al maanden vooraf bestemd voor een specifieke veilingdag. Andere worden nog net op de valreep opgenomen. De stukken worden geregistreerd en gestockeerd.

Kijken, kijken, kijken... Het publiek stroomt binnen. Van de toevallige passant, de nieuwsgierige die nooit koopt, de verzamelaar op zoek naar het ultieme stuk, tot de habituĂŠ zoals de antiquair, die weet wat in de markt ligt en wat niet.

- 22-

Kunst in hoge resolutie. Waardevolle stukken vereisen nieuwe, professionele fotoâ&#x20AC;&#x2122;s. De eigen fotostudio is een essentiĂŤle pijler van het huis.

4 Het laatste stofje. De voorbereiding van de kijkdagen is koortsachtig. Alles dient op een geschikte plaats te hangen.

8 Kopen? Een opwindende sfeer van ontdekken waart rond. Het kijken is anders dan in een museum, spannender want er is ook het besef: dit is te koop. Een bezoek aan de veiling maakt kunst minder abstract, meer aards. >

- 23-

9 Zenuwachtige spanning. Nog even wachten... Iedere veiling is een extra korte 'pop-up' tentoonstelling. Het spel van bod en opbod zorgt voor extra spanning.

11 Onder de hamer. Vader Mon - een Antwerps icoon - is al decennia heer en meester over de veilinghamer. De meeste van de honderden kunstvoorwerpen, schilderijen, vazen, beelden, meubels, kleinoden... zullen op enkele dagen tijd een nieuwe eigenaar vinden: tijdelijk bij antiquairs en kunsthandelaars of langdurig bij privĂŠmensen.

- 24-

10 Anonieme bieders. Vroeger veilde Vader Mon louter voor de kooplustigen in de zaal en voor hen die vooraf een schriftelijk een bod deden; nu zijn er ook anonieme bieders aan de telefoon en op het internet. (foto 10 en 13)

13 Live-veiling. Dankzij de camera is de veiling live te volgen via internet. Communiceren is verkopen... (foto 12)

Veilinghuis Bernaerts www.bernaerts.be - 25-

VOOR Deze 'Madonna met kind' was zwaar vervuild; onderaan waren zelfs scheurtjes dichtgekleefd met plakband. Het doek is een merkwaardig werk van Henri van Straten. Hij tekende het linksonder met 'Van Straeten 1926'. In 2012 werd het schilderij gerestaureerd. TweeĂŤnveertig werkuren waren nodig om het schoon te maken en te herstellen.

NA Na de restauratie valt pas op hoe technisch vaardig het werk geschilderd is met leuke details. Kijk maar eens naar de voet van de madonna en de voetjes van het Christuskind die lekker warm in de plooien van de jurk verborgen zitten. De achtergrond in gouden plaatjes valt op en doet denken aan meer moderne en zelfs hedendaagse technieken. Vandaag kan je deze 'Madonna met kind' opnieuw bezichtigen in de kerk van O.L.V. Middelares en de H. Lodewijk in Berchem.

Soms kijk je de andere kant op Op 1 december 2012 opende in Mechelen een belangrijk museum zijn deuren. De volledige naam Kazerne Dossin, Memoriaal, Museum en Documentatiecentrum over Holocaust en Mensenrechten - klinkt gortdroog, administratief, zelfs kil en angstwekkend. Maar misschien is daar wel een reden voor. Een bijzonder goede reden, want geen naam of titel kan beschrijven wat er in je omgaat als je dit museum bezoekt. Dit is geen attractie om verleidelijk aan te prijzen bij de toerist, geen leuke plek om ‘een museumpje te doen’. Dit is een must voor al wie zich op tijd en stond in onze maatschappij wilt verdiepen en meent er een oordeel over te moeten vellen. Voor ons allemaal dus, want in een democratie mogen we, moéten we oordelen.

Wit, kleur van de hoop Helemaal nieuw is dit museum niet. De basis werd gevormd door het voormalige Joods Museum voor Deportatie en Verzet. Maar wie dat ooit bezocht, moet vooral niet besluiten dat hij/zij het allemaal al heeft gezien. De vroegere museumruimte in de voorbouw van de Dossinkazerne is nu omgevormd tot ‘memoriaal’ ter nagedachtenis van 25.484 Joden en 352 zigeuners die tijdens de Tweede Wereldoorlog van hieruit werden weggevoerd door de Duitse bezetter. Amper vijf procent van hen keerde levend terug. Het nieuwe museum vindt onderdak in een hagelwit, op het eerste gezicht vensterloos museumgebouw tegenover de kazerne. Architect Bob van Reeth (AWG Architecten) ziet het als een baken dat de aandacht trekt. Het wit moet hoop uitstralen, maar kan ook beschouwd worden als een symbool voor de onschuld van de gedeporteerden. De jongste was amper 35 dagen op de wereld, de oudste 93 jaar.

- 28-

Het museum springt zuinig om met omschrijvingen die afwijzing uitdrukken. Het woord ‘weerzinwekkend’ zal je er nergens lezen. “Door het extreme kwaad te typeren met metaforen als ‘duivels’ of ‘waanzinnig’, weren we gebeurtenissen geheel uit ons begrippenkader,” zo stelt Herman Van Goethem, curator en professor aan de Universiteit Antwerpen. Het kwaad wordt dan louter iets van de andere, van ‘de overzijde’, buiten onze wereld. Dat is een te gemakkelijke witwasoperatie voor het eigen geweten. Alleen als we inzien dat het kwaad overal kan gedijen en verrassend snel banaal wordt, kunnen we het bestrijden. Voor Van Goethem volstaat het echter niet cynisch vast te stellen dat de gemiddelde mens blijkbaar tot alles in staat is. Een museum als dit moet daaraan een politieke en een ethische dimensie toevoegen. “Politiek door het belang te onderstrepen van de ideologie als mobiliserende factor; ethisch door de mogelijkheid te benadrukken om niet mee te doen, om nee te zeggen - zelfs in het nazisysteem.” De banaliteit van het kwaad wordt in de introductiefilm meteen geïllustreerd met gedrag dat we in zijn alledaagsheid niet onmiddellijk associëren met een misdaad als de Holocaust: pesten. Maar die banaliteit verdwijnt niet als dergelijk gedrag massale proporties aanneemt, integendeel. En al helemaal niet als een overheid de pesterijen gedoogt, eraan meewerkt of ze uiteindelijk zelf organiseert. Zoveel wordt zo gauw gewoon, normaal, aanvaard. Mensenrechten zijn uiterst fragiel als de massa haar normen verlegt. © Christophe Ketels

En - het mag vreemd lijken - maar als bezoeker heb je behoefte aan dat wit, ook aan het licht van het weidse panorama op de vierde verdieping. Het brengt soelaas: als een dagdroom, even weg van een ondraaglijke realiteit.

Eén massa, stuk voor stuk drama's De eerste verdieping van het museum introduceert het thema ‘massa’ verrassend met een muurbrede foto van festivalgangers die uit de bol gaan op de tonen van hun favoriete muziek. Maar de keerzijde van de medaille wordt onmiddellijk getoond. Leiders maken soms gebruik van een soortgelijke euforie, extase, volgzaamheid. Massa’s zijn te bespelen, te verdelen en dus te beheersen, door ze te treffen in hun essentie: hun diversiteit. Het recept is even oud als doeltreffend: creëer een gemeenschappelijke vijand, uiteraard een minderheid, en belaad die met de verantwoordelijkheid voor alles wat fout gaat. Het museum ontmaskert deze tactiek door individuele >

Dit is geen plek om leuk ‘een museumpje te doen’.

Altijd de ander? Met die realiteit word je meteen geconfronteerd in de ontvangsthal. Op diverse muren is een introductiefilm te zien die de Holocaust in een context plaatst, duidelijker dan in het vroegere museum. Hier krijg je niet zonder meer een keihard relaas van weerzinwekkende feiten. Het nieuwe museum tracht ook te analyseren wat er omgaat in de hoofden van slachtoffers, daders, toeschouwers. Vooral in België en NoordFrankrijk, dus niet zo ver van je bed.

- 29-

slachtoffers te tonen en overlevenden aan het woord te laten, maar ook door te laten zien hoe de daders tot hun daden komen. Hoe frustraties over maatschappelijke problemen worden geventileerd in onverdraagzaamheid, hoe machtszoekers die intolerantie beginnen te organiseren en te systematiseren. Tot misdaden tegen onschuldige mensen inderdaad als banaal worden ervaren, gebagatelliseerd zodat ‘de andere kant opkijken’ geen nalatigheid meer is. Die confrontatie van enerzijds niets ontziend groepsgedrag en kille onverschilligheid met anderzijds het lot van machteloze mannen, vrouwen en kinderen wordt des te scherper ervaren omdat het museum ze vaak toont in schijnbaar alledaagse beelden. Ook de verbijsterende ontelbaarheid van de individuele drama’s is adembenemend. Op drie museumverdiepingen is een grote muur telkens volledig bedekt met vooral zwart-witfoto’s of silhouetten van de gedeporteerden uit de Dossinkazerne. Daartussen tonen zeldzame kleurenfoto’s wie van hen is teruggekeerd. Die vele duizenden beelden geven niet alleen gestalte aan de onwezenlijke omvang van het drama, ze stellen de bezoeker ook in staat om, via multimedia, kennis te maken met elk van deze mensen.

Zeldzame kleurenfoto’s tonen wie het overleefde.

Angst in 25 verhalen Op de tweede verdieping staat het thema 'angst' centraal. Hier wordt de rondgang beeld na beeld en tekst na tekst almaar beklemmender. Vanaf de herfst van 1940 neemt de discriminatie hand over hand toe. De nazi's maken van de Joden tweederangsburgers. Maar soms werkt ook de overheid van het bezette België mee - wetens en willens ofwel quasi achteloos - bijvoorbeeld aan Jodenregistratie, die uiteindelijk de deportaties mogelijk zal maken. In drie opeenvolgende ‘kamers’ maak je met behulp van audiogidsen kennis met 25 verhalen die zich afspelen in 1941 en 1942. En dan, in de zomer van 1942, beginnen de razzia’s en deportaties, soms met medewerking van de Belgische politie. Het museum probeert na te gaan wat mensen in die context deden en konden doen. Het ingeschakelde lokale politiekorps bewoog zich tussen collaboratie en verzet. De vervolgde Joden reageerden ontredderd, wanhopig. Ze zochten uitwegen of schatten de situatie soms verkeerd in omdat de realiteit zo onvoorstelbaar was. Dood op verdieping drie De derde verdieping gaat in op het lot van de Joden en zigeuners vanaf hun gedwongen verblijf in de Dossinkazerne. Van daaruit vertrokken 28 treintransporten met 25.484 Joden en 352 zigeuners naar AuschwitzBirkenau. Haast iedereen werd omgebracht. ‘Dood’ is hier het onvermijdelijke thema. Een centrale unit toont

- 30-

de planmatige Jodenuitroeiing door de nazi's. Maar ook hier weer zie je niet alleen het systeem, maar vooral de mensen, de individuele slachtoffers en de daders. Je krijgt geen ruimte om te vluchten in anonieme statistieken. En de beelden zijn vaak niet te harden. Je betrapt jezelf op wegkijken. En je vraagt je af wat het verschil is met ‘de andere kant opkijken’. Hoe ontstaat de ruimte voor onverschilligheid?

Deze zaal besteedt ook aandacht aan de ondergedoken Joden die terugvielen op de hulp van velen en aan het verzet dat heel wat Joden in zijn rangen telde. Tot slot toont de expo het naoorlogse trauma. Hoe probeerden de overlevenden de gebeurtenissen te verwerken?

De beelden zijn vaak niet te harden. Vluchten kan niet. Universeel De kracht van dit museum is dat het de mens centraal plaatst. Niets ‘gebeurt’. De mens doet, de mens ondergaat. Zo krijgen de thema’s hun universele betekenis die ook expliciet wordt getoond door aandacht te schenken aan de schending van mensenrechten op andere plekken, in andere tijden en contexten. Impliciet wordt zo verwezen naar ieders verantwoordelijkheid, maar tegelijk ook naar het in gebreke blijven van leiders of regeringen van wie je dat het minst zou verwachten. Als bezoeker heb je in elk geval de vrijheid om hierover een oordeel te vellen.| (I.A.)

- 31-

tot 31.12.2013 Menschendinge Esther shalev- gerz www.kazernedossin.com

krokus - en paasATE LIE R S Wo rksh ops voor kin d e re n in d e Ant we rp se m use a

FotoMuseum Met Pips in het FoMu Het egeltje Pips woont in het FoMu en hij wil kleuters graag zijn wereld tonen. Wat verzamelt het museum en wat is een foto? Fantaseer je eigen verhaal bij de foto’s en ontdek de magie van oude camera’s.

4 tot 6 jaar (+begeleider) 15.02.2013 van 10 tot 12 uur reservatie@fomu.be of 03 242 93 20 Kijk. Klik-Klik In deze fotostage leer je kijken met je ogen én de camera. Je experimenteert met de basiselementen van fotografie. Een hele week werk je rond de knotsgekke figuren uit de expo ‘Wilder Mann’ van Charles Fréger. Ontdek de fotograaf in jou!

8 tot 12 jaar van 02 tot 05.04.2013 van 10 tot 16 uur reservatie@fomu.be of 03 242 93 20 Wild van fotografie Haal het oergevoel in je boven en ontdek de ‘wilde mannen’ van fotograaf Charles Fréger! Nadien maak je een harig kostuum, een vreemd masker of een knuppel. Hoe gekker, hoe liever. Leer fotograferen met een iPod en neem je wildste foto mee naar huis!

8 tot 10 jaar 09.04.2013 van 10 tot 16 uur reservatie@fomu.be of 03 242 93 20

Fotostage FoMu © Evy Raes

5 tot 7 jaar 12.02.2013 van 10 tot 12 uur en van 13 tot 15 uur 8 tot 12 jaar 14.02.2012 van 1 0 tot 15 uur 03 224 95 61 MAS Machtige Maskers Heb jij al eens een masker gedragen? Vast wel! Tijdens de Krokusvakantie gaan we in het MAS op zoek naar maskers vanuit de hele wereld. Ze hebben vaak magische krachten. In het atelier maak je je eigen masker. Wordt het een afschrikwekkend of zachtaardig masker?

8 tot 12 jaar 12 en 13.02.2013 van 10 tot 16 uur Kijk jij vaak naar de lucht? Dan weet 5 tot 7 jaar je dat wolken er steeds anders kunnen 14 en 15.02.2013 van 13.30 tot 16 uur uitzien. Laat je inspireren door wolken balie@infocultuur.be of 03 338 95 85 Koningin Fabiolazaal in de wolken!

in alle kleuren en vormen in de tentoonstelling De MODERNEN. Rondom Permeke en schilder zelf een prachtige wolkenhemel.

Napoleon Bonaparte, wie? Heb je al gehoord van Napoleon? Of het Bonapartedok? Meer dan 200 jaar

- 32-

geleden was Napoleon in Antwerpen op bezoek. Tijdens het atelier dompelen we ons onder in de sfeer van de 19de-eeuw. Nadien zul je nooit meer vergeten wie Napoleon was.

8 tot 12 jaar 02 en 03.04.2013 van 10 tot 16 uur 5 tot 7 jaar 04 en 05.04.2013 van 13.30 tot 16 uur balie@infocultuur.be of 03 338 95 85 Middelheimmuseum Wit-witter-witst? Plaaster hoef je niet te bakken, het droogt vrij snel en is stevig. Bovendien kun je er van alles mee maken zoals grillige druipfiguren en afgietsels met 'special effects'. En dacht je dat plaaster altijd wit was? We leren je het recept voor een frambozenrood exemplaar of eentje dat er uitziet als metaal.

9 tot 12 jaar 13 en 14.02.2013 van 10 tot 16 uur 02 en 03.04.2013 van 10 tot 16 uur balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

Getover in het beeldenpark

Leonardo’s Lab

nog schattige babydraakjes.

Niets is hier wat je denkt! De eerste dag bakken we een halssnoer-toveramulet in klei. De tweede dag brengen we met onze zelfgemaakte sprookjes de beelden in het park tot leven. De derde dag vormen we een prachtige beeldengroep van kakelende heksen, neuspeuterende trollen en gevleugelde katten.

Leonardo Da Vinci was behalve een groot kunstenaar ook wetenschapper, ingenieur, filosoof en muzikant. En hij bouwde graag machines. We gaan zelf een wonderlijke machine uitvinden en laten ons inspireren door werken van o.a. Camiel Van Breedam en Johan Muyle. Alles wat draait, plooit, vliegt en rolt gaan we gebruiken. Schuilt er in jou een Leonardo?

8 tot 10 jaar 12.02.2013 van 13.30 tot 16 uur 02.04.2013 van 13.30 tot 16 uur balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

5 tot 7 jaar 13, 14 en 15.02.2013 van 10 tot 16 uur balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

8 tot 12 jaar 10 en 11.04.2013 van 10 tot 16 uur balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

Vliegen, dromen en verwonderen De kunstenaars Panamarenko en Alexander Calder maken met hun kunst een reis door de wondere wereld van vormen en kleuren. Wij doen hetzelfde met recyclagemateriaal. Een oude mixer of platendraaier kunnen de motor zijn van een kunstwerk vol poëzie.

9 tot 13 jaar 16.02.2013 van 10 tot 16 uur balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

Museum Plantin-Moretus Christoffel en Martina nodigen uit Christoffel Plantijn en zijn dochter Martina verwennen kleuters en hun (groot)ouders in hun grote huis aan de Vrijdagmarkt. Christoffel laat hen ontdekken hoe hij als rijke burger leefde. Martina vertelt over haar passie voor letters en de drukkerij. Daarna mogen de kleuters zelf aan de slag.

12.02.2013 van 10 tot 12.30 uur 02.04.2013 van 10 tot 12.30 uur Een draaiende molen, dwarrelende 3de kleuterklas - 1ste leerjaar +(groot)ouder blaadjes, een beeld dat beweegt op de balie@infocultuur.be of 03 338 95 85 Zwevend op de wind

wind... je kunt blíjven kijken naar mobiles. In het park ga je op zoek naar nog meer dingen die kunnen zweven. Samen met je mama, opa of tante gaan we echte mobiles maken voor je kamer.

5 tot 6 jaar +(groot)ouder 13.02.2013 van 13.30 tot 16 uur balie@infocultuur.be of 03 338 95 85 Word beeldhouwer voor één dag Kap je graag in steen? We gaan aan de slag met hamer, beitel, rasp en zaag. Eerst ontdekken we in het park hoe een abstract beeld er kan uitzien. Dan gaan we zelf aan de slag. Uit een blok mergelsteen komt straks een verrassend beeld tevoorschijn.

9 tot 12 jaar 12.02.2013 van 10 tot 16 uur balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

Beestjes van goud Heb jij al eens beestjes met een gouden vacht gezien? Je vindt ze overal! Samen sluipen we door het museum en schetsen we in een tekenblok draken, engelen, vogels en paarden. Nadien versieren we de tekening met bladgoud en felle kleuren, net zoals in de middeleeuwen. Heeft jouw draak gouden vleugels of een rode staart?

7 tot 9 jaar 12.02.2013 van 10 tot 12.30 uur 02.04.2013 van 10 tot 12.30 uur balie@infocultuur.be of 03 338 95 85 Gekleurde draakjes De huid van een draak is meestal ruw en stekelig. Ideaal dus om een ets van te maken. Knip een papieren draak en haal hem onder de grote drukpers. Zo krijgt jouw draak een zelfgemaakte ‘draakjeskleur’! Als je wilt, maak je ook

- 33-

De kartonplantijners Kies jouw favoriete Plantijn-familielid, grijp een kartonnen doos en tover die saaie doos om in een grappig en levendig karton-portret van Madame, Mijnheer, zus of oom Plantijn.

5 tot 7 jaar 14.02.2013 van 13.30 tot 16 uur balie@infocultuur.be of 03 338 95 85 Gestempelde plasticine-lente Kneed jouw lentedromen in plasticine, haal ze door een inktkussen en stempel! Zo bouw je met veel abstracte vormpjes een totaalbeeld. Grafisch en plasti-plezant!

3 tot 6 jaar 04.04.2013 van 10 tot 12.30 uur balie@infocultuur.be of 03 338 95 85 Historische foam-hazen Ken je die foam-fastfooddoosjes? Daarmee ga je aan de slag. Je tekent er met potlood een hond, portret, vrachtwagen of kasteel op. Alles mag je tekenen, als het maar twee hazenoren heeft. Je inkt alles in met de inktrol en drukt je foambeeld af op mooi papier. Goed voor veel paaspret!

3 tot 6 jaar 04.04.2013 van 13.30 - 16 uur balie@infocultuur.be of 03 338 95 85 Je eigen lotusboekje met gouden letters Met bontgekleurd papier vouw je een magisch boekje. Voor de kaft hebben we een verrassing: net zoals de middeleeuwse monniken maak je een echte miniatuur met bladgoud. Je kostbare lotusboekje is nu klaar om je grootste geheimen te bewaren.

8 tot 12 jaar 13.02.2013 van 10 tot 16 uur 03.04.2013 van 10 tot 16 uur balie@infocultuur.be of 03 338 95 85 >

Zilverland in druk Kom tekenen en schilderen met lijm, bedek het geheel met een laagje zilverpapier en draai jouw Zilverland door de eeuwenoude drukpers! Jouw tekening wordt zo een meesterwerk.

5 tot 7 jaar 14.02.2013 van 10 tot 12.30 uur balie@infocultuur.be of 03 338 95 85 M HKA WORD EEN STER IN DE WERELD VAN JOS & HARALD

Museum Mayer van den Bergh Fritzie de muis Fritzie is de kluts kwijt want hij kan het schilderij van oma muis niet meer vinden. En oma stond er zo mooi en jong op. Help jij Fritzie zoeken? Nadien maak je op een tegel een portret van oma. Zo heeft Fritzie altijd een kopie.

1ste - 2de leerjaar 12.02.2013 van 14 tot 16 uur 11.04,2013 van 14 tot 16 uur balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

Kunstenaars Jos de Gruyter en Harald Thys bouwen een heus universum in het museum. Je gaat op onderzoek in hun wondere wereld. Word een ster voor één dag, laat de kunstwerken spreken en gebruik ze als inspiratiebron voor een showmoment in een zelfgemaakt decor.

Zilvermuseum Sterckshof Laat zilver spreken

3de tot 6de leerjaar 12 of 13.02.2013 van 13.30 tot 17.00 uur ontvangt@muhka.be of 03 260 99 90

4 tot 12 jaar 14.02.2013 van 14 tot 16 uur 04, 11.04.2013 van 14 tot 16 uur balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

Wat als de zilveren voorwerpen in het museum zouden spreken? Luister tijdens je bezoek aan de tentoonstelling Uitgelezen zilver naar hun avonturen en fantaseer mee! Nadien maak je je eigen stripverhaal met zilver in de hoofdrol.

Een kunstwereld vol magie Kunstenaars maken met allerlei materialen een nieuwe wereld waarin niets is wat het lijkt. Met jouw fantasie op zak trekken we op pad in een magische omgeving, wandelen we rond in schilderijen en praten we met beeldhouwwerken. Nadien ga je zelf aan de slag en maken we samen een onvoorstelbaar universum waarin de gekste dingen mogelijk zijn!

Kinderexpo’s Vertier en Trammelant (3+) Vertier en trammelant toont schilderijen met grappige vrijetijdstaferelen. Ze beelden vreugde en plezier uit, maar ook ruzie en nijd. Al het gebruikelijke ‘vertier’ komt aan bod: van smoutebollen smullen tot sport en spel. De personages in de schilderijen vieren belangrijke momenten in het jaar en in hun leven. De bruiloften, stoeten en processies eindigden vaak op café, heel vrolijk maar soms ook met ruzie. De expo werpt een blik op het leven zoals het was (en soms nog is). Een aanrader voor kinderen!

In Lier www.uitmetvlieg.be/vertierentrammelant Oozewiezewatte (4+) Wist je dat achter bepaalde kinderversjes heuse roddels schuilen? Zo was die brave Kortjakje… een zuipschuit! (Her)ontdek mét je kroost oude kinderliedjes op de interactieve tentoonstelling Oozewiezewatte en leer de achtergrond van tien kinderliedjes en -rijmpjes kennen. Voor deze expo zong het kinderkoor van de Vlaamse Opera 'Zakdoekje leggen', 'Kortjakje' en 'Witte zwanen, zwarte zwanen' opnieuw in.

In Herentals, Olen, Mol en Vorselaar www.uitmetvlieg.be/oozewiezewatte1 www.uitmetvlieg.be/oozewiezewatte2 HETSTEEN der wijzen (6+)

3de kleuterklas tot 2de leerjaar 04 en 05.04.2013 of 11 en 12.04.2013 van 13.30 tot 17.00 uur ontvangt@muhka.be of 03 260 99 90

Het Steen aan de Schelde is het oudste gebouw van Antwerpen. HETPALEIS herdoopt Het Steen tot HETSTEEN. Kleine en grote (be)zoekers vanaf 6 jaar mogen er fantaseren, filosoferen en experimenteren. Maak je klaar voor originele en actieve ateliers, rondleidingen en tentoonstellingen met water als rode draad! Het wordt een spannende tocht in HETSTEEN der wijzen waarbij je droomt, denkt en doet.

M HKA VIDEOCLIP Met heel veel fantasie, creativiteit en een filmcamera gaan we op zoek naar beelden en creëren een hippe kunstvideoclip!

3de tot 6de leerjaar 04 en 05.04.2013 of 11 en 12.04.2013 van 13.30 tot 17.00 uur ontvangt@muhka.be of 03 260 99 90

In Antwerpen www.uitmetvlieg.be/hetsteen - 34-

Over de grens

Een selectie van ex p o 's in o nz e b u urla nd e n In het voorjaar kan je in onze buurlanden kennismaken met het werk van drie 19de-eeuwse Franse schilders die elk op hun manier de weg hebben geëffend voor het impressionisme in het bijzonder en de moderne schilderkunst in het algemeen. Boudin als vader, Manet als voorloper en Caillebotte als weldoener drukten elk hun eigen stempel op de beweging van de impressionisten. Parijs, London en Den Haag stellen hun werk tentoon. Gustave Caillebotte, De parketschrapers, 1875, Olieverf op doek, 102 x 145 cm, Musée d’Orsay, Parijs

Moderne voorloper

Schilder, mecenas, verzamelaar

Speurtocht naar het licht

London - Royal Academy In London brengt de Royal Academy een 50-tal weken samen van de Franse schilder Edouard Manet (1832-1883). De expo focust op een belangrijk deel van zijn oeuvre dat tot nu toe nooit werd belicht in een aparte tentoonstelling: zijn portretkunst en taferelen uit het dagelijkse leven. Deze moderne voorloper van de impressionisten portretteerde naast zijn familie en vrienden tal van figuren uit literaire, politieke en artistieke kringen in Parijs. De schilderijen, aangevuld met pastels en foto’s schetsen een uniek tijdsbeeld van het 19de-eeuwse Parijs als artistieke hoofdstad van Europa.

Den Haag - Gemeentemuseum Gustave Caillebotte (1848-1894) is een van de minder bekende impressionisten. Hij trad vooral op als mecenas van zijn collega-impressionisten en legde een verzameling aan van hun schilderijen, die mee de basis vormt van de collectie van het huidige Musée d’Orsay. In zijn werk nam hij de impressionistische toets van zijn beschermelingen over maar hij introduceerde ook een radicaal moderne, haast fotografische manier van kadreren. Het werk van Caillebotte wordt in Den Haag aangevuld met fotowerk van tijdgenoten.

Parijs - Musée JacquemartAndré Voor het eerst in 100 jaar wordt er in Parijs een retrospectieve expo met werk van de vader van het impressionisme Eugène Boudin (1824-1898) georganiseerd. Boudin slaagde er als geen ander in de elementen licht, lucht en golven te vangen met zijn penseel. Zijn doorgaans kleine doeken met frivole strandscènes, fraaie marines en prachtige luchten inspireerden en beïnvloedden de jonge Claude Monet. In zijn speurtocht naar licht doorkruiste de schilder Europa van de Normandische kusten tot Venetië. Tijdens zijn vele reizen plantte hij zijn schildersezel zelfs in Antwerpen.| (W.J.)

26.01 – 14.04.2013 Manet: Portraying Life www.royalacademy.org

02.02 – 19.05.2013 Gustave Caillebotte www.gemeentemuseum.nl

- 39-

22.03 – 22.07.2013 Eugène Boudin au fil de ses voyages www.musee-jacquemart-andre.com

MU SEUM KL A P

M a ak kennis met bez o e k e rs va n he t Fo M u in An t we r p e n .

Iris Adriaenssens uit Antwerpen "Mijn kot is vlakbij, maar het is de eerste keer dat ik hier binnenstap.

Een beetje schandalig

vind ik zelf. Ik studeer Kunst- en cultuurbemiddeling en voor school moet ik een bespreking maken van een beeld dat ons aangrijpt. Het FoMu is een geschikte plaats om dit te ontdekken. Ik kijk eerst naar de foto’s voordat ik de informatie lees. Een foto moet me in een oogopslag aanspreken."

Matthias Smits met zijn moeder Hilde uit 's Gravenwezel "Ik slaagde vorig jaar niet voor de opleiding fotografie, maar mijn passie voor het vak is niet verminderd. Ik hou van

eerlijke fotografie,

van foto’s die de werkelijkheid tonen. Die kan soms hard en rauw zijn, maar dat moet kunnen. Ik laat me graag inspireren door de werken die in het museum hangen. Met mijn mama bekijk ik de foto’s en we praten over wat we zien en waarom we iets een sterk beeld vinden. Het is van haar dat ik geleerd heb hoe je naar de dingen kunt kijken."

- 40-

Adrien Woussen uit Oostkamp "Ik bezoek het FotoMuseum ieder jaar. Als verzamelaar ben ik gefascineerd door fotografie en hier valt altijd wel iets nieuws te ontdekken. Het is bijvoorbeeld leuk dat er opnieuw meer oude toestellen worden tentoongesteld. Ik verzamel alles wat met fotografie te maken heeft: camera’s, fotoboeken, naslagwerken en mappen boordevol foto’s.

Zolang het

de slaapkamer niet in komt, vindt mijn vrouw het goed."

Romain De Pau uit Evergem

nog nooit van het FoMu gehoord, maar op

"Ik had

aanraden van een medestudent ben ik vandaag hier. Ik volg een cursus fotografie aan KISP in Gent. We kregen de opdracht om een fotograaf te bespreken en ik kom hier in de bibliotheek van het museum informatie opzoeken. Ik wist niet wat ik kon verwachten, maar ik ben blij met deze ontdekking. Helaas heb ik niet veel tijd, omdat mijn vrouw op me wacht om te gaan winkelen, maar overmorgen kom ik terug om verder aan mijn opdracht te werken."

Nadine Noeyens uit Schoten met vriendin Karin De Brouwer uit Schilde "Mijn vriendin Karin is jarig en ik trakteer haar op een middagje uit. We zijn al een taartje gaan eten en bezoeken nu het FotoMuseum. We houden allebei van mooie beelden. Ik schilder aan de academie en de vader van Karin was fotograaf. We weten dus hoe moeilijk het is om een beeld mooi vast te leggen. Soms lukt het ons een bijzondere foto te nemen, maar dat is eerder toevallig. Wij zijn

liefhebbers van het

vak en weten dat een echte fotograaf niet per ongeluk een scherpe foto maakt." | (J.V.B.)

15.02 - 09.06.2013 Charles Fréger: Wilder Mann Power! Photos! Freedom! Camera Exotica: Selectie uit de collectie FoMu www.fotomuseum.be - 41-

Bladeren door middeleeuwse geschriften Interview met doctor Lieve Watteeuw, conservator en restaurator van boeken en manuscripten

Eeuwenlang waren de namen Plantijn en Moretus in Antwerpen synoniem met het gedrukte boek. De nalatenschap van de drukkersfamilies is sinds 1877 te bezichtigen in het Museum Plantin-Moretus/Prentenkabinet. Dat de drukkunstpioniers ook fervente verzamelaars waren van handgeschreven middeleeuwse manuscripten is minder bekend. Dr. Lieve Watteeuw van de KU Leuven bracht met een team van onderzoekers deze bijzondere collectie in kaart. De mooiste voorbeelden van de rijkelijk versierde of ‘verluchte’ boeken zijn te bewonderen in de tentoonstelling Magnifieke Middeleeuwen.

vormen zelfs het toppunt van de kunst uit die tijd. We hebben getracht om de rijkdom aan detail, de subtiliteit en de virtuositeit zo goed mogelijk te tonen."

Wat maakt de middeleeuwen en deze tentoonstelling zo magnifiek? Watteeuw: "Die vraag mag de bezoeker zelf beantwoorden, maar ik ben vol vertrouwen dat hij of zij niet teleurgesteld naar buiten zal lopen. Want middeleeuwse verluchte manuscripten blijven fascineren, vooral omdat ze ons een blik gunnen op een tijdperk waarvan nauwelijks picturale bronnen overblijven. Deze expo is uniek; zelden wordt zoveel oud materiaal, van de negende tot de zestiende eeuw, bij elkaar gebracht. Sommige werken

Hoe presenteer je zulke kwetsbare oude boeken? Watteeuw: "De collectie is door het digitaal labo van de KU Leuven in extreem hoge resolutie gedigitaliseerd, met als primaire doel deze verzameling toegankelijk te maken voor de wetenschap. Maar we maken er nu dankbaar gebruik van voor de tentoonstelling. Op beeldschermen tonen we details van de miniaturen, soms zo sterk uitvergroot dat je de penseelstreek kunt zien. Het tentoonstellen van een oud manuscript is niet eenvoudig, want je kunt het maar op één pagina openleggen. Bezoekers erin laten bladeren is natuurlijk geen optie. Door te werken met schermen kunnen we meer dan één bladzijde laten zien en zo een goed idee geven van het gehele werk." Een titel als Magnifieke Middeleeuwen suggereert dat deze tentoonstelling een tijdsbeeld wil schetsen en niet alleen werken om hun esthetische waarde toont. Watteeuw: "Inderdaad, hoewel veel werken juist om kunstzinnige redenen zijn opgenomen. De beroemde

- 42-

Wenceslasbijbel bijvoorbeeld, met meer dan 200 miniaturen, is een topstuk uit de Boheemse miniatuurkunst rond 1400. We hebben ons bij elk werk de vraag gesteld: wat maakt dit manuscript bijzonder? Er zijn veel niveaus waarop je het verhaal kunt vertellen. Soms gaat het over esthetiek, soms over de bewaargeschiedenis, de illuminator, de geografische herkomst, het materiaal of de reis die het werk heeft afgelegd. Miniatuurkunst kent uiteenlopende tradities en stijlen. Een miniatuur uit een Spaans klooster zal er anders uitzien dan een werk uit een atelier van Brugge." Een atelier? Waren middeleeuwse boekverluchtingen dan niet vooral het resultaat van monnikenwerk? Watteeuw: "Integendeel. Vanaf de dertiende eeuw komen veel manuscripten uit lekenateliers. De gegoede burgerij kocht werken op bestelling. Daarbij gold: hoe rijker de opdrachtgever, hoe rijker versierd het boek. Een manuscript was een kostbaar bezit, een statussymbool dat werd overgegeven van generatie op generatie. Eigenaren voegden vaak ook dingen toe: een wapenschild, commentaren in de

marge, rekeningen, een ex-libris. We tonen zelfs een manuscript met middeleeuwse droedels; kleine tekeningetjes die studenten bijvoorbeeld in hun notitieblok maken wanneer het college niet boeit. Het leven van het kunstwerk en hoe het uiteindelijk in Antwerpen terecht is gekomen, is een terugkerend thema." Hoe komt een museum dat een ode is aan de drukpers aan zo’n grote collectie handgeschreven boeken? Watteeuw: "Dat lijkt een tegenstelling, maar is het niet. In de tijd van de vroege boekdrukkunst waren handgeschreven werken de enige bron voor drukkers. Bijbels, filosofieën, klassieke werken: het bestond allemaal nog niet in gedrukte vorm. Dus kochten drukkers manuscripten om ze te kunnen omzetten in druk. Latere eigenaren van de drukkerij, en vooral Balthasar II Moretus, verzamelden ook om minder praktische redenen handschriften. Daar mogen we hen zeker dankbaar voor zijn, want van alle verluchte manuscripten die van de achtste tot de zestiende eeuw zijn gemaakt, blijft amper drie procent over." >

"Verluchte manuscripten blijven fascineren”

Collectie Museum Plantin Moretus/Prentenkabinet

- 43-

Dus mag je veronderstellen dat een handgeschreven werk in goede staat van onschatbare waarde is? Watteeuw: "Tegenwoordig wel. In de ogen van de zeventiende-eeuwse mens, die het Gotische schrift allang niet meer kon lezen, had het manuscript echter weinig waarde. Manuscripten werden massaal gemutileerd. Pagina's werden uit een werk gesneden om ze als kaft voor gedrukte werken te gebruiken; perkament is immers steviger dan papier. Beschreven perkament werd zelfs gebruikt als omhulsel voor geweerkogels. Aan deze heiligschennis kwam pas in de negentiende eeuw een einde met de intrede van de neogotiek. Verzamelaar Balthasar II Moretus bleek dus een uitzondering op de tijdsgeest, al werden ook in zijn collectie werken 'gerecycleerd'. Daar tonen we voorbeelden van."

uit Oxford die tijdens de religieuze strubbelingen aldaar naar het katholieke België zijn gesmokkeld. Vanwege het grote aantal Engelstalige werken hebben we Catherine Reynolds, expert in middeleeuwse manuscripten van veilinghuis Christie's, gevraagd om te participeren in het onderzoek en medecurator te zijn. Daarnaast werden wij bijgestaan door vele enthousiaste student-onderzoekers in de kunstwetenschappen."

"Beschreven perkament werd zelfs gebruikt als omhulsel voor geweerkogels."

Hoe is dit wetenschappelijk onderzoek geëvolueerd tot een tentoonstelling? Watteeuw: "Aanvankelijk was er geen sprake van een tentoonstelling. Het museum benaderde Illuminare, het Studiecentrum voor middeleeuwse kunst van de KU Leuven, met de vraag om de collectie wetenschappelijk in kaart te brengen. Sinds 1927 was er geen catalogus meer gemaakt. Deze collectie is van wetenschappelijk belang, maar onbekend maakt onbemind; ook in academische kringen. Terwijl we aan de wetenschappelijke catalogus werkten, ontstond het idee dat ook het publiek zou moeten meegenieten van al dat moois. We dachten om tien werken in Collectie Museum Plantin Moretus/Prentenkabinet één zaal tentoon te stellen maar de expo groeide uit tot meer dan veertig werken verspreid over drie zalen."

Hoe is het gesteld met de belangstelling voor de middeleeuwen vandaag? Watteeuw: "Goed! Er zijn telkens weer studenten die gefascineerd raken door middeleeuwse manuscripten, vooral wanneer ze voor het eerst een boek hebben mogen aanraken en goed tot hen doordringt hoeveel werk er zit in een verluchte initiaal of miniatuur. Een digitaal beeld geeft toch nooit hetzelfde gevoel. Ik ben fan van het internet, maar het aura en de tactiliteit van een boek en zeker een manuscript, zijn onvervangbaar. Dat gevoel proberen we de bezoeker van Magnifieke Middeleeuwen ook mee te geven. Bovendien is dit het verhaal over een scharnierpunt in de geschiedenis. De families Plantijn en Moretus legden hun collectie handgeschreven werken aan op het moment dat deze techniek werd ingehaald door de boekdrukkunst. De parallel met de digitale revolutie van vandaag en wat dat betekent voor het metier waarin Plantijn en Moretus groot zijn geworden, is niet ver te zoeken." | (J.T.)

02.02.13 - 05.05.13 Magnifieke Middeleeuwen De mooiste manuscripten uit het museum www.museumplantinmoretus.be

Ben je op verrassingen gestuit tijdens het speurwerk? Watteeuw: "Ik had niet vermoed dat het om zo’n rijke collectie zou gaan. Er zitten werken bij uit heel Europa, van Spanje tot Utrecht. Ook veel Engelse manuscripten

- 44-

profiel

Dries Dockx (25), zilversmid

Dries Dockx mag je gerust een witte raaf noemen: hij is zilversmid. Niet om juwelen te maken – al doet hij dat af en toe wel – maar om objecten vorm te geven. Met Do Not Use haalde hij de Sterckshofopdracht binnen. Hoog tijd voor een gesprek met deze kunstenaar, al noemt hij zichzelf niet zo. "Zeg maar ambachtsman." We zien Dries in het Zilvermuseum Sterckshof. Een beetje stressy loopt hij rond, zijn werken worden nu klaargezet voor de tentoonstelling Do Not Use. “Tentoonstellen in een echt museum is toch wel iets anders. Heel bijzonder, maar er komt veel bij kijken. En er is de deadlinedruk, natuurlijk. Ik heb gisteren mijn laatste werk afgemaakt. Het was dus op het nippertje.” Dat hij werd uitgekozen om hier zijn werk op de wereld los te laten, vindt hij fantastisch. “Ik hoop dat heel wat bezoekers mijn werk komen ontdekken. Veel mensen denken bij zilver aan antiek of aan gebruiksvoorwerpen. Dat wil ik doorbreken met mijn stukken; door gebruiksvoorwerpen zo om te vormen dat ze hun functionaliteit helemaal verliezen, maar hopelijk des te mooier zijn om naar te kijken. Ik merk vaak onrust bij mensen die mijn objecten zien en eigenlijk geniet ik daar wel van. Ik vind het leuk om mensen te doen nadenken en een beetje uit hun evenwicht te brengen.” De werken die wij in avant-première mogen zien, zijn indrukwekkend mooi. “Elk stuk is een proces dat tijd nodig heeft. Gaandeweg ontdek ik

"Mijn laatste werk is pas van gisteren klaar"

vaak dat iets niet werkt en pas ik het nog aan. Het zoeken, proberen en een oplossing vinden, daar geniet ik nog het meeste van.” En weg is Dries; om zijn collectie toonklaar te maken. Veertien stuks kun je bewonderen. | (F.J.)

- 45-

tot 03.03.2013 Do Not Use www.zilermuseum.be

Speel en win 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

1. Beroep van witte raaf die Niet in gebruik is 2. Kazerne Dossin, Memoriaal, Museum en Documentatiecentrum over ……… en Mensenrechten 3. Voornaam van BV (bekende veilingmeester) 4. Expo met werk van Jos de Gruyter en Harald Thys 5. Historische kerk die sinds 1620 kant verzamelt 6. Exposeerde als eerste levende Belgische kunstenaar in het Louvre in Parijs 7. Kunstenaar die behoorde tot de G-58 8. Verluchter van handschriften 9. Franse Eerste Consul die in 1803 Antwerpen bezocht 10. Welke nieuwe naam kreeg de Grootbrug in Mechelen?

De Zeemanscape van Jelle Spruyt Deze wollen zeemanscape met doodskop en zeemansknopen kan getransformeerd worden tot piratenvlag. Beeldend kunstenaar Jelle Spruyt zette zich hiermee af tegen de afbraakpiraterij in Antwerpen. De cape werd in 2007 geveild ten voordele van een beroemd gebouw. Ondanks het grote succes van de protestactie ging het onlangs toch tegen de vlakte. Welk huis onderging dit droevige lot? …………………………………………… Wedstrijd 100% EXPO - nummer 1 Oplossing 1: Dromerij Oplossing 2: trammelant De winnaars van de vorige wedstrijd zijn: Hugo De Schrijver, Frieda Vandenbussche, Rita Duponcheel, Herman Sermeus, Jan Vanherck

Wil je kans maken op het boek Antwerpen door het oog van de stadsgidsen? Stuur de oplossing van het kruiswoordraadsel en het antwoord op de vraag over de zeemanscape naar expo@100procentcultuur.be De winnaars worden persoonlijk gecontacteerd. Succes!

- 46-

museumshoppen Originele geschenken voor vrienden en familie.

Kaarten of naaien? Deze vingerhoed met Speelkaartenmotief is de onbetwiste bestseller van de museumshop van het speelkaartenmuseum.

Bolder Doorsta elke voorjaarstorm en maak je goed vast aan je eigen houten replica van een originele Antwerpse meerpaal!

5,10 euro. Speelkaartenmuseum, Turnhout

50 euro. MASshop, Antwerpen.

Instant oergevoel Vergeet hipstamatic en instagram met deze oervader van de instantfotografie. Dankzij de films en camera's van Impossible Project kun je weer eindeloos genieten van de echte Polaroid-ervaring. (T.B.)

120 euro, Fotomuseum, Antwerpen

Kunstkoffie Je drinkt je koffie uit een echt kunstwerk als je hem schenkt in kopjes ontworpen door Daniel Buren voor de Illy Art collection.

160 euro, Middelheimmuseum, Antwerpen

Retrofuturisme Is de toekomst niet meer wat ze geweest is? Kijk naar de eenentwintigste eeuw door de bril van de twintigste eeuw met deze coole retrorobot.

5 tot 20 euro. Speelgoedmuseum, Mechelen

ZiJde & prints uit het abrahaMarchieF:

COUTURE IN KLEUR 13|03–11|08|2013

t e n t o o n s t e l l i n g

g e o r g a n i s e e r d

d o o r

h e t

s w i s s

n a t i o n a l

M u s e u M ,

Z Ü r i c h