Bries 4, najaar 2013

bries Internetkerk Mijn kerk

•

Kijken door de ogen van een buitenstaander

•

Van welkom tot koffie

Najaar 2013

missionaire kanjer Jannie Oving:

‘Een volle kerk, wat een wonder’ “Ik houd van organiseren, dus toen ik gevraagd werd om lid te worden van de evangelisatiecommissie, heb ik direct ‘ja’ gezegd. En als ik iets doe, doe ik het voor 120 procent. Een van de onderdelen van de commissie waren de Welkomdiensten.

Die liepen qua bezoekersaantal nogal terug. Een andere opzet leek ons noodzakelijk.

We hebben een aantal criteria bedacht waaraan de diensten moeten voldoen: mensen moeten lekker kunnen zingen onder goede begeleiding, kunnen luisteren naar een mooi koor of ensemble, er moet een voorganger zijn die met een overdenking een rustpuntje in de dienst vormt, en de voorganger moet aansluiten bij de actualiteit én een boodschap meegeven. Ik ben daarin erg kritisch: voordat ik een voorganger benader zoek ik informatie over hem of haar op en ga zo mogelijk naar een dienst toe om hem of haar te beluisteren.

Ook als het om koren gaat ben ik kritisch. Een mannenkoor trekt de meeste mensen, daar kan geen ander koor tegenop. Maar natuurlijk laten we ook gemengde koren zingen, en af en toe een gospelgroep. Voor ieder wat wils dus. Er gaat zo heel wat tijd zitten in de organisatie.

‘Een andere opzet leek noodzakelijk’

De bezoekers krijgen een orde van dienst uitgereikt. Daar staat op dat je aan het einde van de dienst verzoeknummers in kunt dienen voor volgende diensten. Daar wordt flink gebruik van gemaakt. De opgegeven liederen zet ik op een lijst. Aan predikanten die hier voorgaan vraag ik om iets van die lijst te gebruiken in de dienst, en dat doen ze. Zo zijn de liederen die gezongen worden echt de liederen van de bezoekers.

De diensten worden ongeveer voor een kwart gevuld door mensen die ook in onze reguliere diensten komen. De rest komt van buiten. Gemiddeld komen er 350 mensen, maar in enkele gevallen wel 500.

Voor mijzelf betekent het ook veel om hiermee bezig te zijn. Ik krijg energie van de mensen die blij en enthousiast uit de dienst komen, en als ik weer die volle kerk zie, denk ik: wat een wonder! Ik ben door dit werk gegroeid in m’n geloof, het werkt echt verdiepend.

Door de inspiratie die ik hiervoor krijg, soms op de meest onverwachte momenten, besef ik dat ik dit niet alleen doe.”

De commissie Welkomdiensten van de protestantse gemeente Borger organiseert vijf welkomdiensten per jaar, een zomeravondzangdienst en nog een bijzondere dienst in de kerstperiode.

2

bries najaar 2013

‘Aansluiten bij de actualiteit’

bries najaar 2013

3

inhoud

bries

reportage

Pioniersplek ‘Mijn Kerk‘

is het relatiemagazine van Missionair Werk en Kerkgroei van de Protestantse Kerk in Nederland.

Adreswijzigingen kunt u doorgeven aan: Protestantse Kerk, t.a.v. donateuradministratie, postbus 8504, 3503 RM Utrecht, tel. (030) 880 18 80, e-mail servicedesk@pkn.nl.

6-9

Wanneer u een vaste bijdrage geeft aan missionair werk, dan wordt deze in de eerste week van de maand automatisch afgeschreven. We hanteren altijd het door u opgegeven vaste bedrag, rekeningnummer en frequentie.

Wijzigingen ten aanzien van de machtiging kunt u doorgeven via tel. (030) 880 18 80.

Het betalingsverkeer in Nederland verandert.

Binnen Europa wordt de manier van betalen gelijkgetrokken. De veranderingen worden ingevoerd onder de naam SEPA. Rekeningnummers worden uitgebreid naar 18 tekens en heten voortaan IBAN. Uw IBAN staat op al uw bankafschriften. Uw machtiging voor een bijdrage voor Missionair Werk blijft gewoon geldig. Het opgegeven bedrag en het aantal betaalmomenten blijven gelijk. De Protestantse Kerk zal wel voortaan jaarlijks aankondigen wanneer het bedrag van uw rekening zal worden afgeschreven. U kunt dan aangeven of u daarmee instemt.

Informatie: www.pkn.nl/sepa. Vragen? Mail naar sepa@pkn.nl of bel: (030) 880 18 80.

De Protestantse Kerk in Nederland is een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). U kunt dus alle giften aan missionair werk van de belasting aftrekken, binnen de daarbij geldende regels die de Belastingdienst stelt. teksten Janet van Dijk, Nynke Dijkstra-Algra, Bram Dijkstra-Geuze vormgeving Oblong - Jet Frenken - www.oblong-jetfrenken.nl fotografie en beeld Dio van Maaren (cover, pag. 4, 5, 10, 11, 13, 14, 15, 19, 21) Paul Abspoel (pag. 4, 6-9) Henk Gaasbeek (pag. 20) Studio staalkaart kaart Waddeneilanden (pag. 16-17) Ivon van Vierzen (achterkant cover) druk Roto Smeets GrafiServices Utrecht

de kerk uit Sander van Embden:

“Ik ga niet voor m’n ouders naar de kerk”

10 13 missionair ambassadeur Heidi van der Sluijs

“Het missionair werk heeft mijn hart“

bij bries 14

Sionskerk Zwolle langs de missionaire

“Kijken door de ogen van een buitenstaander” meetlat:

2 ‘Een volle kerk, wat een wonder’ 11 De kerk in: Tjark Blokzijl 12 Op het web

Stel dat u niets van geloof en kerk weet. Stel dat u vervolgens als complete buitenstaander op een willekeurige zondagochtend een kerkdienst zou binnenlopen. Wat zou u ervan begrijpen en vooral, wat allemaal niet?

Kerkdiensten zijn vaak gericht op mensen die van de hoed en de rand weten. De eigen gemeenteleden weten wat er komen gaat, er zijn weinig verrassingen.

Hoe aantrekkelijk zijn de huidige kerkdiensten eigenlijk voor outsiders?

Veel kerkenraden klagen dat er steeds minder mensen in de kerk komen.

Mensen haken af, en er komen weinig of geen nieuwe mensen bij. Maar zijn hun kerkdiensten wel afgestemd op nieuwkomers? Of rekenen we al helemaal niet meer op hen?

Dit onderwerp, ‘ is de kerkdienst wel missionair?’, wordt uitgebreid behandeld in een derde missionaire ronde die ik met collega Nynke Dijkstra vanaf dit najaar houd. Twintig dinsdagen door heel Nederland waarin we het onderwerp ‘de missionaire eredienst’ verder behandelen. ‘s Middags voor predikanten – het gaat dan met name over de preek – en ‘s avonds voor iedereen die geïnteresseerd is in missionaire liturgie. U bent dus welkom! Voor meer informatie zie pag. 19.

Houdt u van zingen? We zingen ‘s avonds uit het nieuwe Liedboek.

Ik kruip zelf achter de piano voor een mooie missionaire muzikale avond.

Graag tot ziens dus. ds. Hans van Ark

16 Missionair op de kaart, de Waddeneilanden 18 Missionaire materialen 19 Van welkom tot koffie 20 Salade met bijbelse aroma’s 21

Missionaire vraag

22 Zending in eigen land

'Van welkom tot koffie'

bries najaar 2013

5

Deze zomer werd de internetkerk ‘Mijn Kerk’ gelanceerd, een van de pioniersplekken van de Protestantse Kerk. In deze internetkerk word je uitgenodigd om te delen wat het leven de moeite waard maakt. Deel je pieken en dalen, of pak een rustmoment en steek een kaars aan.

Drie mensen vormen het team achter Mijn Kerk: internetpastor Fred Omvlee, webredacteur Adrie Stemmer en community-manager (koster) Bram Dijkstra.

Wat moet ik me voorstellen bij een kerk op internet?

Fred Omvlee: “Een digitale kerk is niets anders dan een voortzetting op internet van wat er in het echt al is. Een plek waar je een kaarsje kunt opsteken, een gebed kunt plaatsen, foto’s en preekjes kunt bekijken. En waar je kunt reageren met jouw verhaal. Als een kerkgebouw dicht is, houdt de kerk ook niet op met bestaan. Mensen leven, werken, eten, slapen en staan op met hun geloof. MijnKerk.nl is een nieuw filiaal van de kerk van alle plaatsen en alle tijden.”

Een kerk draait toch om echte ontmoetingen, hoe kan dat nu op internet?

Adrie Stemmer: “De kerk is inderdaad een plaats van ontmoeting, met God en mensen. Een echte ontmoeting betekent dat je je hart met elkaar deelt. Digitaal kan dat ook. Mensen delen van alles op MijnKerk.nl: het verhaal van hun scheiding, eenzaamheid, ziekte, het overlijden van een geliefde. Soms sneller dan in real life. In de kerk ga je niet met een bordje ‘ongewenst kinderloos’ lopen, maar op internet kun je wel iets van die worsteling beschrijven. MijnKerk.nl wil daar in elk geval een veilige plaats voor bieden. Fysiek kerk zijn blijft natuurlijk nodig. Een digitale knuffel haalt het niet bij een arm om je schouder, en doop en avondmaal zijn niet voor niets fysiek. MijnKerk.nl wil daarom in de toekomst ook af en toe real life een dienst verzorgen.”

Welkom in de inter Adrie Stemmer, webredacteur 6

bries najaar 2013

'De digitale kerk is altijd open'

Wat zijn de kansen en mogelijkheden van een digitale kerk?

Bram Dijkstra: “De digitale kerk is altijd open. Ook midden in de nacht. Dat is het voordeel van een website. Je kunt er altijd terecht. Trouwens, waarom zijn plaatselijke kerken niet gewoon vaker open? Waarom kan ik bij de kerk bij mij om de hoek niet om 6.00 u ’s ochtends naar binnen wandelen voor een gebed?

De mensen die we tegenkomen bij MijnKerk.nl hebben vaak een weerbarstige relatie met de kerk. Dat zij desondanks hun verhaal durven te doen, vind ik echt geweldig.”

Open op internet

MIJN KERK

Ook als plaatselijke gemeente kun je open zijn op internet.

Tip 1: Begin een Facebookpagina en plaats minimaal om de dag een berichtje.

Tip 2: Wees mededeelzaam. Deel veel van waar je als gemeente mee bezig bent.

Tip 3: Nodig uit en doe dat van harte. Activiteiten zat, ook die interessant zijn voor veel mensen.

Tip 4: Deel wijsheid. Een mooie kreet gehoord? Een ontroerend zinnetje in de preek? Een foto die je raakt?

Deel het, en inspireer elkaar.

Tip 5: Internet staat vol met mooie foto’s, citaten, verhalen, video’s en nog veel meer. Gebruik ze.

rnetkerk Mijn Kerk Fred Omvlee, internetpastor

Bram Dijkstra, community-manager (koster)

bries najaar 2013

7

MijnKerk.nl is er voor iedereen, maar speciaal voor mensen tussen de 18-50 jaar die geen directe band (meer) hebben met kerk en geloof. Maar die wĂŠl volop vragen, verwachtingen en verlangens hebben.

8

bries najaar 2013

MijnKerk.nl in feiten MIJN KERK

November 2012 Het team is compleet met Fred Omvlee, Adrie Stemmer en Bram Dijkstra Februari 2013 Start als Facbookpagina (www.facebook.com/Mijnkerk) en Twitteraccount (www. twitter.com/mijnkerkNL) Juni 2013 MijnKerk.nl start met het maken van YouTube-preken. De eerste preek? Fred Omvlee die in een boom klimt en iedereen welkom heet Augustus 2013 De website www.MijnKerk.nl gaat live. Voor het eerst is het nu mogelijk kaarsjes te branden, gebedsvragen te plaatsen, geluksmomenten te delen en nog veel meer September 2013 MijnKerk.nl krijgt een advertentie in het blad Vrouw van de Telegraaf Eind 2013 In een interactieve dienst gaat MijnKerk.nl officieel van start en wordt ds. Fred bevestigd als predikant

Wat is erKERK te doen op MIJN MijnKerk.nl?

Geluksmomenten Bezoekers van MijnKerk.nl kunnen de momenten van geluk in hun leven delen op de website Gebedsvragen Een intentie: gewoon iets waarvoor je wilt bidden of waarvoor je gebed vraagt Kaarsjes Je kunt zelf digitaal een kaarsje branden Mijn verhaal Bezoekers en leden van de website kunnen hun eigen levensverhaal delen. Een van onze redacteuren maakt er een samenhangend geheel van en zorgt voor een mooie foto Preken Geen monoloog van twintig minuten, maar een fris filmpje van maximaal twee minuten, gefilmd op locatie en met een helder thema Actualiteit Blogs, geschreven door het team en gastschrijvers. Bedoeld om te inspireren, te delen en op te reageren

bries najaar 2013

9

de kerk uit

Sander van Embden “De gezelligheid van het kerkbezoek vroeger blijft me bij, ik zat altijd met vrienden in de kerk. Als het niet gezellig was geweest, was ik misschien al eerder niet meer gegaan. Toen ik kind was, ging ik elke zondag mee. En hoewel mijn ouders het jammer vonden dat ik van minder vaak helemaal niet meer ging, hebben ze er nooit moeilijk over gedaan. Ik ben een goeie jongen, doe nooit gekke dingen, maar ga niet naar de kerk. Het is niet zo dat ik niet geloof, maar ik hoef toch niet naar de kerk te gaan omdat mijn ouders dat graag willen? Dan gaat het enkel om de buitenkant.

De kerk ging me tegenstaan. Sommige kerkgangers trof ik doordeweeks in een hoedanigheid waarvan ik dacht: leven zij wel naar hun geloof?

Toen er een nieuwe dominee kwam, had ik het helemaal gehad. Ik had niets met die vrouw.

Ik geloof wel in iets. Voor mijn gevoel is dat God, maar dat komt misschien door mijn opvoeding.

De zondag, mijn vrije dag, wil ik echter niet minder leuk maken door kerkbezoek. Ik sport liever, maak een uitstapje of ga naar familie. Ik probeer wel met Pasen en Kerst te gaan. Dat vinden m’n ouders fijn en ik heb er absoluut geen hekel aan.

Mijn broer gaat nog wel naar de kerk. Hij heeft ook belijdenis gedaan. Zo ver is het bij mij nooit gekomen. Ik had dan iedereen, inclusief mezelf, voor de gek gehouden. En God ook. Hij zou geweten hebben dat ik het alleen voor m’n ouders zou doen. Zo denk ik dus nog wel. Ik denk dat hij weet dat ik niets verkeerds doe, en ik denk dat hij het niet erg vindt dat ik niet meer naar de kerk ga.”

Sander (28) is leerkracht lichamelijke opvoeding op een basisschool

“Ik ga niet voor m’n ouders naar de kerk” 10

bries najaar voorjaar2013 2013

de kerk in

Tjark Blokzijl Tjark Blokzijl werd qua geloof en kerk ‘neutraal’ opgevoed. “Mijn ouders vonden dat we zelf een keuze moesten kunnen maken. Met mijn oma gingen we af en toe met Kerst naar de kerk, maar dat was het dan ook. Toen ik mijn vrouw leerde kennen en met haar mee ging naar haar ouders, hoorde de kerkgang daar vanzelfsprekend bij. Ik wist dat zij dat erg op prijs stelden, en ik had er geen bezwaar tegen. De diensten deden me iets.

Vooral de paascyclus van witte donderdag tot en met eerste paasdag raakte me. Het was voor mij het begin van iets groots. Op Pinksterzondag van dit jaar hebben we als gezin een grote stap gemaakt. Ons zoontje Niels en ik zijn gedoopt en mijn vrouw heeft belijdenis gedaan. Het was een groot feest.

Een van de dingen die ik geloof is dat God werkt in mensen. Ik ben geschiedenisdocent. De afgelopen jaren heb ik op school veel jongeren bij kunnen staan die het thuis niet goed hadden of van wie een ouder was overleden. Heel bijzonder vind ik het als ze naar mij toe komen om te praten of uit te huilen. Ik ervaar het als voorzienigheid dat ik op die school terecht ben gekomen: hier zijn mensen voor wie ik iets kan doen. Bovendien heb ik via een collega mijn vrouw ontmoet…

Ik geloof ook dat God aanwezig is in het contact tussen mensen. Ons zoontje heeft een paar weken in het ziekenhuis gelegen. We kregen zo veel medeleven vanuit de gemeente, dat was geweldig.

Ik heb het nodig om over mijn geloof te praten. Ik praat er veel over met mijn vrouw, maar ook met mensen uit de kerk. De kerkdienst op zondag ben ik gaan zien als een fijne manier om de week te beginnen. God is voor mij het begin, en ook het einde.

Hij is erbij als ik opsta en als ik weer naar bed ga. Ik vertrouw erop dat Hij gedurende de dag bij me is.”

Tjark (33) is geschiedenisdocent op een middelbare school

“God werkt in mensen” bries najaar 2013

11

tips & STOPS Onlangs verscheen ‘100 tips & stops voor de missionaire gemeente’, een eigenwijs boekje met allerlei handige do’s en don’ts die gemeenten vandaag al kunnen doen én laten om missionair te zijn. In dit magazine lichten we de komende edities een aantal tips uit en koppelen die aan aansprekende voorbeelden uit de praktijk.

Op het web Tip 34: Inkoppertjes • Gebruik meer beeldmateriaal. Tegenwoordig heb je voldoende ruimte en mogelijkheden om foto’s te plaatsen.

• En meer nog: vul de website eens niet met foto’s van het kerkgebouw of lege zalen: laat mensen zien. Zij maken immers de kerk.

• Zorg dat het adres van de kerk prominent op de website staat. Net als een routebeschrijving, en net als de aanvangstijden van de kerkdiensten.

• Zorg voor een foto van de dominee op de website en zorg ervoor dat de predikant(en) zich persoonlijk voorstellen op de website.

Top uit het land:

Broek op Langedijk De Hervormde Gemeente Broek op Langedijk heeft begrepen dat het in de kerk om mensen draait. Steeds als je hun website in de browser ververst, komt een ander gemeentelid aan het woord. Niet alleen de scriba en de predikant, maar ook een stoet kleurrijke gemeenteleden. Elk met hun eigen verhaal. Wat deze website ook laat zien, is dat het allemaal niet zo flashy, snel en hip vormgegeven hoeft te zijn. Wel dat het belangrijk is dat je als gemeente je verhaal vertelt en laat zien wie je bent.

Website www.pkn-hgbol.nl

12

bries najaar 2013

Missionair ambassadeur Wie?

Heidi van der Sluijs

(35)

Wat?

Missionair ambassadeur Waar?

Hervormde Eben-Haëzerkerk, Nijkerkerveen Waarom?

“Het missionaire werk heeft mijn hart. Toen ik net ouderling was, was ik vooral gericht op mensen binnen de kerk: hoe geef je hen handvatten om met het geloof om te gaan. Tegenwoordig kijk ik meer naar de mensen die niet of nauwelijks in de kerk komen.

Ik heb als wijkouderling vijftig adressen voor huisbezoek.

Op zoek naar alternatieve vormen om elkaar te ontmoeten hebben we als ouderlingen afgelopen jaar de ‘keukentafelavonden’ ingesteld. We nodigen daar o.a. mensen voor uit die wel in de kaartenbak zitten maar niet in de kerk komen. We doen dat persoonlijk. We hebben nu drie keer acht mensen aan de keukentafel gehad en hebben ‘Kaarten op tafel’* gespeeld dat goede gesprekken opleverde.

Ik heb in de kerkenraad het boekje ‘100 tips & stops’** aangeraden, met de boodschap: missionair zijn betekent niet extra werk doen maar zaken op een andere manier aanpakken. En als ouderlingen hebben we ook nog eens kritisch naar het beleidsplan gekeken dat trouwens heel missionair is ingevuld. We willen er echt werk van maken. We zoeken nog hoe we dit precies aan gaan pakken, het moet wel bij onze gemeente passen. Op de Veluwe is het al snel ‘doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg’. Maar het gaat toch om wat je uitdraagt.” *www.eo.nl > shop > spellen **www.pkn.nl/missionair > materiaal > boekjes

Missionair ambassadeur worden De missionair ambassadeur zorgt ervoor dat het missionaire werk op de agenda van de kerkenraad komt. Nieuwe ambassadeurs krijgen een pakket met missionaire uitgaven, en de gelegenheid een missionair project te bezoeken met daarbij ontmoeting en uitwisseling. Meer informatie via www.pkn.nl/missionair > werk> bries najaar 2013 1313 2012 ondersteuning > ambassadeur worden.

Langs de missionaire meetlat

Zwolle

Hoe bereik je vandaag de dag mensen die niet (meer) in de kerk komen met het evangelie?

Dat is een vraag waar veel kerken mee tobben.

Ook de Sionskerk in Zwolle vindt dat ‘niet makkelijk’, maar wel ‘heel nodig’.

‘Kijken door de ogen van de buit 14

bries najaar 2013

Ds. Hélène Evers: Ds. Hélène Evers vertelt dat de Sionskerk vijf jaar geleden begonnen is met missionair kerkzijn. “Dat was een volkomen omschakeling. We vierden het 25-jarig jubileum van het gebouw met onder meer een open dag, een barbecue en een kinderconcert. We nodigden daarvoor de mensen in de wijk uit. En ze kwamen! Dat deed ons goed. We zijn gaan proberen om door de ogen van ‘de buitenstaander’ naar de kerk te kijken. Dat heeft tot enkele aanpassingen geleid. Zo heten we nu elke zondag mogelijke gasten welkom en hebben we informatiemappen gemaakt voor nieuwe leden. We leggen in de dienst ook veel meer zaken uit en gebruiken een beamer voor de liederen. En het is mooi: we hebben sinds die tijd een nog steeds groeiend aantal bezoekers.”

“Mensen komen niet zomaar in de kerk.”

Goede oefening De missionaire werkgroep van de Sionskerk beraadt zich nu op nieuwe stappen, waarbij ook de gemeenteadviseur om advies is gevraagd. “We concentreerden ons tot nu toe op ‘kom-activiteiten’: kom bij ons. Het is nu tijd om zelf te ‘gaan’. Dat is ‘enger’ – het betekent dat je uit je eigen vertrouwde omgeving moet stappen. Maar het is tevens een goede oefening, want dat vroegen we ook van de mensen die we uitnodigden bij ons te komen.”

De werkgroep denkt ook na over hoe ze een verbinding kan leggen over de kloof tussen de kerk en de leefwereld van mensen. “Ook dat is niet gemakkelijk. Ik ben zelf begonnen met een eetgroep voor studenten die niet meer thuis wonen maar in het weekend nog wel naar Zwolle komen. Eens per maand komt deze groep van tien jongeren op zaterdagavond tussen 19.00 en 21.00 uur bij elkaar, nu eens bij de een, dan weer bij de ander. De jongeren dragen zelf een onderwerp aan. Zo verbind je deze jongeren met elkaar en leg je een verbinding tussen het geloof en hun leefwereld.”

Spanningsveld Het beleidsplan van de kerkenraad vermeldt dat de Sionskerk een missionaire gemeente wil zijn. “Daar zijn we echt mee bezig. De website is volkomen vernieuwd. Die website blijkt enorm belangrijk, we merken dat daar echt op wordt gekeken. Op twee gemeenteavonden bleek trouwens dat de gemeenteleden het liefst willen dat de dominee de eigen gemeenteleden bezoekt. Met dat ‘spanningsveld’ hebben we dus ook te maken.” www.sionskerkzwolle.nl

Uitslag: Deze gemeente heeft echt een keuze gemaakt: wij gaan van buiten naar binnen kijken. Dat zet van alles in beweging. Mooi om te zien hoe er nu gezocht wordt naar ‘ga’–mogelijkheden: de grens over. Dat is best eng.

Dapper dus. De website kan nog wel wat meer beeld gebruiken. Maar de predikanten zijn goed in beeld, met foto. Dat is belangrijk: nieuwkomers/ gasten zijn daar benieuwd naar.

Op de missionaire meetlat scoort de gemeente ...

tenstaander’ bries najaar 2013 bries najaar 2013

15 15

Wat gebeurt er in deze vijf, willekeurig gekozen, kerken op de Waddeneilanden aan missionaire activiteiten?

Missionair op de kaart Vlieland Vanuit het gegeven dat de Protestantse Gemeente Vlieland ‘kerk van iedereen’ wil zijn is het kerkgebouw uitgangspunt voor contact. De 4 mei-viering vindt er plaats, vrijwel alle eilanders worden vanuit de kerk begraven en de ruimte wordt vaak ter beschikking gesteld aan activiteiten van anderen. Het is ds. Frans Weeda op het lijf geschreven om gelegenheden tot contact voor de hele breedte van het eiland te scheppen. Missionair zijn kun je niet organiseren, vindt hij: “Het is een houding van hartelijkheid.” Toch vinden er vele activiteiten plaats, “voor allen die op het eiland wonen en komen”. De gemeente is er niet op uit nieuwe leden te werven, maar wil wel graag het evangelie opnieuw ter sprake brengen. Zo worden op Palmzondag alle eilandkinderen van 6 tot 10 jaar betrokken bij de dienst. Ze maken palmpasenstokken en brengen die naar het bejaardenhuis. www.protestantsegemeentevlieland.nl

Texel Texel telt drie protestantse gemeenten waarvan de Protestantse Gemeente Waal Koog Den Hoorn er één is. Ds. Keesfrank Klaassen, Den Hoorn: “Er zijn hier het hele jaar door toeristen, dus we houden altijd rekening met gasten in de dienst. Zo zorg ik altijd voor zingbare liederen en probeer ik van elke dienst iets feestelijks te maken. Natuurlijk is er elke zondag koffiedrinken na de dienst. Daar ontstaan vaak goede gesprekken. In augustus organiseerden we een buitendienst op het voetbalveld met een accordeon.

Verder is onze kerk op de donderdagmiddagen in de zomer, als er braderie is in het dorp, open. Mensen kunnen daar ‘op verhaal komen’: er klinken Taizéliederen, er liggen meditatieve teksten. Ons kerkje is geliefd als trouwlocatie. Pas nog heb ik een Duits stel ingezegend!” www.kerkpleintexel.nl 16

bries najaar 2013

Schiermonnikoog Schiermonnikoog heeft 940 bewoners maar herbergt in de zomermaanden 15.000 tot 20.000 toeristen. In het hoogseizoen organiseert de kleine protestantse gemeente met de rooms-katholieke parochie oecumenische zomeravondvieringen. Dit jaar rond het thema ‘horen, zien en zwijgen’. Soms werkt een zanggroep mee, altijd wordt gezongen uit verschillende bundels.

De burgerlijke gemeente van het eiland houdt er zeer actief zomerwerk op na. Op kerkelijk gebied gebeurt dat voornamelijk vanuit Hannover, Duitsland.

‘Urlaubsseelsorge’ stelt voor de Duitstalige gasten in het zomerseizoen vier weken een dominee beschikbaar. Ds. Van Rijswijk van de protestantse gemeente komt met name in de diensten in aanraking met gasten.

“In vakantietijd komen er vaak dingen boven. Vervolgens zit ik zomaar op een terras of voor een tent een hele tijd te praten.” www.kerkschiermonnikoog.nl

Ameland De hervormde gemeente Ameland houdt altijd rekening met mogelijke gasten in de dienst, zegt missionair ambassadeur Egbert Kolk. De kerkdiensten in de zomermaanden worden bekend gemaakt via een poster die op veel plekken op het eiland hangt. In Ballum wordt in de zomermaanden een openluchtdienst aangeboden met een aansprekend thema, veel muziek en koffiedrinken. Daar komen veel mensen op af. Gekeken wordt of zo’n openluchtdienst ook in Nes en Hollum plaats kan vinden. Op tweede pinksterdag wordt een spirituele pinksterwandeling gehouden onder leiding van een predikant die gedichten voorleest, en iemand die veel over de natuur op het eiland kan vertellen. In juli organiseert de hervormde gemeente de avondvierdaagse waar veel buitenstaanders aan deelnemen. Toerusting en Vorming zorgt in de wintermaanden voor kerktheater en bijvoorbeeld ‘pottenbakkersavonden’, speciaal gericht op mensen van buiten. www.hervormdameland.nl

Terschelling De Protestantse Gemeente i.o. ET-10 (naam van het gebouw) wil kerk zijn van, voor en met gasten op een manier die bij deze tijd past. Iedereen op het eiland heeft iets met toerisme te maken en leeft van gastvrijheid. Ds. Mathilde de Graaff: “Toen ik hier kwam zei mijn gemeente: ‘We willen handen en voeten geven aan kerkzijn in onze context. Daar stellen we onze predikant een dag per week vrij voor.’ We creëren een plek waar mensen elkaar kunnen ontmoeten om inspiratie te delen. We zijn een herberg onderweg, ook letterlijk: het gebouw staat tussen het dorp en het strand. Het hele jaar door zijn er activiteiten rond bezinning en recreatie. Ook mensen van buiten het eiland kunnen activiteiten aanbieden en gebruik maken van de herberg. Groepen kunnen een aanvraag doen voor een programma.” www.koersterschelling.nl

17

Missionair Werk maakt mooie boekjes, kalenders en kaartensets.

Ze zijn bedoeld voor persoonlijke inspiratie, maar ook geschikt om weg te geven. Om de prijs hoeft u het niet te laten. En de meeste uitgaven hebben ook nog een staffelkorting.

Missionaire materialen Rituelen bij sleutelmomenten Het leven is een reis Belangrijke gebeurtenissen in het leven kunnen de behoefte scheppen aan nieuwe rituelen. Dit boekje zet tien van deze ‘sleutelmomenten’ op een rij, van geboorte tot sterven. Het geeft daarbij een paar bezinnende teksten en een mogelijk ritueel dat u aan kunt passen aan de situatie zoals die zich aan u voordoet.

Zo kunt u op een betekenisvolle manier met een ‘extra’ beleving even stilstaan bij speciale gebeurtenissen. Mogelijk geeft de vorm aanleiding om zelf een ritueel te bedenken.

Prijs € 5,95

‘Met hart en ziel naar het licht’

Adventskalender

Om de adventsperiode bezinnend door te komen, alleen of samen met anderen, is er de adventskalender. Dit is een ‘tafelkalender’ en kan dus neergezet worden. Een ringband maakt het eenvoudig om de bladen om te slaan. Elk blad bevat een prachtige afbeelding die als ansichtkaart verstuurd kan worden. Dat kan zonder envelop – de bladen zijn stevig. Vanwege twee perforatielijnen kan de kaart met en zonder tekst worden verstuurd.

Prijs € 6,-, vanaf 10 exemplaren € 5,50 per stuk

18

bries najaar 2013

Beide producten zijn te bestellen via www.pkn.nl/webwinkel, bestellingen@pkn.nl of (030) 880 13 37. Zie voor meer missionaire materialen www.pkn.nl/ missionair/materiaal

Mensen bezoeken niet ‘zomaar’ een kerkdienst. De drempel is hoog. Wat gebeurt er? Wordt er iets van me verwacht? Mag je overal gaan zitten? Nog steeds zijn er verhalen van mensen die geweerd werden van bepaalde plaatsen: ‘U zit op mijn plek.’

Missionair gemeentezijn begint dan ook niet bij de kerkdienst maar bij de ontmoetingen van gemeenteleden in het dagelijks leven: op hun werk, in de buurt, bij vrienden. Toch kan de kerkdienst in missionair opzicht wel een rol spelen.

Dit seizoen trekken ds. Hans van Ark en drs. Nynke DijkstraAlgra door Nederland. Op twintig bijeenkomsten staat het thema ‘missionaire eredienst’ centraal. ’s Middags voor predikanten – het gaat dan over de preek. ’s Avonds voor kerkenraden, musici, liturgiecommissies en geïnteresseerde gemeenteleden. Het gaat dan over de kerkdienst als geheel, ‘van welkom tot koffie’.

Na afloop krijgen bezoekers materiaal mee om direct mee aan de slag te kunnen gaan.

Alle nodige informatie, ook over data en locaties, vindt u op www.pkn.nl/missionair.

U bent van harte welkom!

Wie zich opgeeft als donateur voor missionair werk krijgt het nieuwe liedboek diezelfde avond als cadeau mee naar huis.

Van welkom tot koffie

briesnajaar najaar2013 2013 1919 bries

door kookdominee Han Wilmink

Zie voor de ingrediënten en de beschrijving van de bereiding van de salade www.pkn.nl/ missionair/recept.

De dadelpalm is in de Bijbel een symbool voor recht en gerechtigheid om zo vrede op aarde te brengen. Geloven is in de Bijbel nooit alleen een zaak van je persoonlijk gerief en voorspoed. Volgens het Goede Boek is het Gods bedoeling dat heel de aarde en alles wat daarop leeft tot haar recht komt! Een geweldige missie voor gelovigen om daaraan te bouwen en om iedereen te willen laten delen in de vrede die God geeft. De rijke symboliek van de granaatappel sluit daar bij aan: zegen, voorspoed, geluk… De granaatappel is een echte ‘liefdesvrucht’ in de Bijbel. Wie de liefde van (de God van) Jezus heeft geproefd wil anderen daar toch in laten delen? Over liefde gesproken: in de Joodse Jeruzalemse Talmoed wordt de walnoot gezien als teken van harmonie binnen menselijke relaties. De ander is van de buitenkant gezien misschien wel een ruwe bolster, maar om tot elkaar te komen moet je op zoek gaan naar de blanke pit in de ander. Als de harde walnoot van de boom valt zit er nog een groene bolster om. Die bolster bevat stoffen die vroeger gebruikt werden als kleurstof in verf. De walnoot stond in hoog aanzien in het oude Israël. De Hebreeuwse naam is ‘egoz melech’, ‘koninklijke noot’.

Salade met bijbelse aroma’s 20

bries najaar 2013

Missionaire vraag

Vraag:

kan een kerkdienst missionair zijn?

Antwoord:

Een kerkdienst is toegankelijk voor iedereen. ‘Al onze filialen zijn elke zondag open.’ Dat wil niet zeggen dat mensen zomaar komen; de drempel is hoog. Meestal worden mensen die voor het eerst een kerkdienst binnenstappen persoonlijk uitgenodigd door gemeenteleden. (1) Als ze dan komen, kun je er wel voor zorgen dat rekening met hen wordt gehouden. Is de informatie op de website helder? (2) Staat er een gastvrouw of -heer bij de deur, herkenbaar aan een badge? (3) De preek is van groot belang voor nieuwkomers. Is de taal begrijpelijk en inclusief (ook in de gebeden!)? (4) Wordt er rekening gehouden met mensen die niet zo bekend zijn met de Bijbel, waarbij ervaringen en verhalen uit het dagelijks leven herkenbaar aan bod komen? (5) Op deze vijf punten kun je alert zijn en stappen zetten. Daaronder ligt een houding: zijn we gericht op mogelijke gasten en nieuwkomers?

Heeft u ook een missionaire vraag? Stuur deze naar j.van.dijk@pkn.nl.

bries najaar 2013

21

Zending in eigen land over missionaire preken en missionaire diensten In de afgelopen jaren zijn op steeds meer plaatsen waar affiniteit is met het werk van de IZB diensten en samenkomsten georganiseerd die afwijken van de gewone zondagse diensten. Dit met de bedoeling daarmee mensen te bereiken die niet meer, nooit eerder of nog niet de reguliere diensten bezoeken.

Op zich is dat een opmerkelijk verschijnsel. Enkele tientallen jaren geleden werden zulke diensten of samenkomsten in de rechterflank van onze kerk nog niet gehouden. De urgentie om aan zending in eigen land te doen werd nog niet zo gevoeld.

Zelf groeide ik op in Ermelo, een plaats op de Veluwe met vanouds meerdere stromingen. Daar werden van tijd tot tijd Open Deurdiensten gehouden. Ik vond het spannend om daar naartoe te gaan. Wat was er nu anders aan en wie kwamen daar allemaal?

Ik herinner me een dienst met dr. J.J. Buskes als voorganger. Zijn thema was: Het geloof, een lift of een ladder? Ik herinner me dat het heel vol was en dat er veel mensen waren die je anders niet zag. Datzelfde gebeurde ook wanneer ds. Jac. van Dijk preekte. Bij hem was elke dienst een Open Deurdienst, ook al stond dat nergens aangekondigd. Ineens zag je allerlei mensen die anders nooit of zelden kwamen.

De preken kwamen Het heeft me vanaf die tijd niet meer losgelaten. Doen heel dicht bij het wij het dan met onze doorsnee diensten verkeerd?

Waarom kwamen mensen naar die diensten met ‘echte’ leven

Buskes en Van Dijk wel, terwijl ze anders zelden kwamen? Blijkbaar waren ze toch op zoek. Maar naar wat? Later heb ik de preken van Buskes en Van Dijk en ook van anderen op dit punt proberen te analyseren. Theologisch verschilden ze nogal. Maar beiden kwamen heel dicht bij de menselijke ziel en het ‘echte’ leven. Ze lieten vervolgens zien – en spraken daar ook met hartstocht en ontroering over – dat er Eén was die zich om dit leven bekommerde, niet zoals

22

bries najaar 2013

het zou moeten zijn, maar zoals het werkelijk was, mét alle verwarring, schuld, chaos, glorie en schande. En op de een of andere manier, wanneer dat existentiële moment bereikt werd in de preek, kwam de ontroering.

Bij mij, maar precies zo bij die buitenkerkelijke die van kerk en dogmatiek nooit chocola had kunnen maken, maar die wel diep in zijn ziel het verlangen had dat er toch misschien Iemand groter dan wij allen in deze godvergeten wereld zou zijn, die ondanks alles van ons houdt en ons voor eeuwig in zijn armen sluit.

Een sprong naar onze tijd die als het gaat om een missionaire verkondiging om nog weer andere dingen vraagt dan vroeger.

In de eerste plaats zijn de meeste mensen vandaag hoger opgeleid en verkeren ze dagelijks in een wereld waarin de rationaliteit van groot belang is. Daarom is in de missionaire verkondiging ook de helderheid van het verhaal belangrijk, het redelijke vertoog. Mensen hebben een woord nodig voor hun ziel, maar wanneer het logische denken zich constant ergert aan verwarde uitspraken en vage waarheden is dat een belemmering.

In de tweede plaats waren er vroeger enkele grote sprekers die veel mensen wisten te bereiken, terwijl tegelijk ook nog heel veel andere mensen kerkdiensten bezochten, ongeacht of de prediking voor een groot deel over de hoofden heenging. En ondanks alles beleefden ze daar ook nog wel wat aan. Die tijd is nu voorbij. Daarom moeten alle voorgangers zich veel meer oefenen in een existentiële verwoording, weg van de kerkelijke en dogmatische en beschrijvende taal.

In de derde plaats heeft de kerk als instituut heel veel aan betekenis ingeboet, waardoor mensen niet zomaar naar een dienst zullen komen. Wanneer men de zoektocht naar geloven wil voortzetten moet er daarom een gemeenschap zijn die uitnodigend overkomt, en die niet als knellend ervaren wordt maar als vertrouwenwekkend.

In de vierde plaats is de woordcultuur waarop de prediking van de kerk lange tijd heeft meegelift in een crisis gekomen. Dit geldt echter vooral het rationele betoog. De woordcultuur is echter ooit geboren uit het elkaar verhalen vertellen. Daarna pas kwam het veelmeer objectiverende betoog. De Bijbel is een boek vol verhalen. Dat kan dus maximaal worden uitgebuit.

Verhalen zullen het altijd blijven doen.

In de vijfde plaats, de christelijke vooronderstellingen van het verhaal van God en de mensen zoals dat in de Bijbel wordt verteld, zijn goeddeels zoek geraakt.

Schepping, verzoening, voleinding kunnen niet als een kader gezien worden dat nog wel bij de meeste mensen resoneert, ook al doen ze er verder niet veel aan. ‘Er zal hopelijk wel Iets zijn’, veel verder komen de meeste mensen niet. Daar moeten we dus bij aansluiten en daar moeten we het over hebben.

Er zijn mensen die ervoor pleiten dat elke kerkdienst voluit missionair moet zijn. Toch zou ik in het algemeen wel willen pleiten voor nog andere samenkomsten dan alleen de vertrouwde eredienst van de gemeente. En wel vanwege een aantal redenen die ik hierboven al genoemd heb. De afstand tussen de vertrouwde kerkelijke cultuur, het taalveld van liturgie en verkondiging enerzijds en de doorsnee Nederlander anderzijds is wel heel groot geworden.

Er zijn voorbeelden van dat iemand zomaar een kerk binnengaat en diep getroffen wordt. Dat moeten we ook nooit uitsluiten. Zeker niet wanneer de verkondiging de taal van de beleving spreekt, het hart roert. Voor zeer veel anderen blijft het echter een brug te ver.

Je moet dan als oplossing niet steeds verder gaan sleutelen aan de bestaande dienst om die steeds laagdrempeliger te maken. Naar mijn mening worden hier brokken mee gemaakt. Trouwe kerkgangers

vervreemden, en voor zoekers levert het niet veel op. Het wordt vlees noch vis.

Het is goed als er diensten belegd worden met andere instrumenten en andere liederen, een andere sfeer. Maar wie denkt dat dit dé oplossing is, vergist zich. Wanneer je diensten belegt in de sfeer waarin veel diensten van evangelische gemeenten gehouden worden met onder meer opwekkingsliederen, getuigenissen en gebedspastoraat bereik je een bepaald soort mensen, soms kerkmensen, die de bestaande diensten te stijf vinden, en soms ook randkerkelijken. Maar het is bekend dat evangelische gemeenten in ons land momenteel ook nauwelijks meer groeien.

Het ligt mede aan de streek van het land en het type mensen dat er woont of een dienst in een behoefte voorziet. Doe dus altijd iets wat past in jouw context. Doe nooit iets omdat je het zelf zo mooi vindt of denkt dat dit de oplossing is van het grote probleem hoe we de mensen buiten de kerk bereiken. Daar is namelijk niet één oplossing voor.

Er zijn ook mensen buiten de kerk die best eens in een dienst dichter bij het geheim van geloven zouden willen komen maar niets hebben met de herrie van een band in de kerk. Zij zijn juist op zoek naar stilte, gewijde stilte, mogelijkheden om te leren mediteren, eenvoudige symbolen om dichter bij de kern te komen. Misschien kunnen er ook een paar Taizé-liederen gezongen worden, eenvoudige teksten op een heel eenvoudige melodie die steeds herhaald worden. Ik zou ervoor willen pleiten dat ook nog meer naar dit soort diensten gekeken zou worden als een missionaire mogelijkheid. Zeker in grotere plaatsen en in stedelijke gebieden waar stilte als iets bijzonders wordt ervaren.

Wim Dekker, hoofd vorming en educatie bij de IZB, vereniging voor zending in Nederland binnen de Protestantse Kerk

Houd samenkomsten die voorzien in een behoefte

bries najaar 2013

23

Stel je vertrouwen op God alleen, je zult niet wankelen, Hij is je rots. bij Psalm 62,2-3 tekst Roel Bosch lied 62 c in Liedboek. Zingen en bidden in huis en kerk