vermaatschappelijking Jessica De Maeyer Cis Dewaele 25/11/2014
• • • •
Theoretische omkadering Positieve aspecten Aandachtspunten Randvoorwaarden
Inhoudstafel
THEORETISCHE OMKADERING
• Hoge aaibaarheidsfactor • Begrip dekt vele ladingen: beleid, hulpverleners en zorgvragers gebruiken zelfde terminologie, maar geven er een andere invulling aan Babylonische verwarring
• Etymologische wortels: maat: makker ideaal van de Franse revolutie (fraternité) • Afgelopen driekwart eeuw: verschillende betekenissen
Het meervoudige karakter van ‘Vermaatschappelijking’
• Eerste variant: midden 20ste eeuw overheid trekt steeds meer zorgverantwoordelijkheden naar zich toe van privésfeer naar openbare sfeer
• Tweede variant: Jaren ‘60 – ’70: kritiek op residentiële zorg • Extramuralisering van de zorg: recht op volwaardige deelname aan de maatschappij (positie van patiënt als gebruiker patiëntenbeweging) • Ontmanteling van de traditionele psychiatrische ziekenhuizen (Basaglia-wet): deïnstitutionalisering • Oprichting centra GGZ, PAAZ en dagziekenhuizen • Belangrijke rol voor de eerste lijnszorg + nulde lijn (mantelzorg, zelfhulp) concentrische cirkels, Art. 107
‘Vermaatschappelijking’: een sociohistorische benadering (Steyaert, 2014)
• Derde variant: normalisatieprincipe: onderscheid beperking – handicap: samenleving heeft als geheel verantwoordelijkheid voor de gevolgen van individuele kenmerken • Vierde variant: uitgangspunt: veronderstelde ineffectiviteit van de sociale sector en een ander beeld van de moderne burger van verzorgingsstaat naar participatiestaat: opnemen van de eigen verantwoordelijkheden (en omgeving) staat centraal wantrouwen t.o.v. de zorg ontvangende medeburger + besparingen + verhogen van indicatie-eisen voor zorg centraal: (her)verdelen van zorgverantwoordelijkheden burgers en hun sociaal netwerk krijgen meer verantwoordelijkheid doorgeschoven ↔ paradox succesfactor voor realiseren van vermaatschappelijking
‘Vermaatschappelijking’: een sociohistorische benadering (Steyaert, 2014)
• “Verschuiving binnen de zorg waarbij ernaar gestreefd wordt om mensen met beperkingen, chronisch zieken, kwetsbare ouderen, jongeren met gedrags- en emotionele problemen, mensen die in armoede leven, …., met al hun mogelijkheden en kwetsbaarheden een eigen zinvolle plek in de samenleving te laten innemen, hen daarbij waar nodig te ondersteunen en de zorg zoveel mogelijk geïntegreerd in de samenleving te laten verlopen. Begrippen die hierbij een rol spelen zijn onder meer desinstitutionalisering, communitycare, empowerment, kracht- en contextgericht werken, vraagsturing en respijtzorg”. Strategische Adviesraad Welzijn, Gezondheid en Gezin, 2012
Vermaatschappelijking in de huidige beleidscontext
• Deinstitutionalisering ?
• “the essential goal of service provision should be to achieve a sense of community connectedness, rather than being concerned with physical integration within the general community” (Cummins & Lau, 2003) sense of community: hoe stimuleren? Betrokken actoren? • Inzetten op verbindend werken • gemeenschapszorg
Vermaatschappelijking in de huidige beleidscontext
• Vermaatschappelijking streeft naar een meer solidaire samenleving • Het erkent dat elke burger een volwaardige plaats heeft in de samenleving en het recht deze plaats mee autonoom in te vullen (recht op participatie en zelfbepaling) • Het erkent de kracht en expertise van burgers
Positieve aspecten
• Het voorkomt dat mensen gereduceerd worden tot hun problemen • Het voorkomt dat mensen geïnstitutionaliseerd worden worden en zo geen deel meer uitmaken van de samenleving • Het reageert tegen de overprofessionalisering van de zorg
Positieve aspecten
• Gebrek aan sociale cohesie is probleem en oplossing • Nadruk op eigen verantwoordelijkheid kan nadruk op eigen schuld worden (plicht tot zelfrealisatie) • Meest kwetsbare mensen moeten het meest beroep doen op hun (kwetsbare) netwerk
Aandachtspunten
• Vermaatschappelijking beroept zich soms op een nostalgische visie op solidariteit. Sociale controle, wie bepaalt de norm, welke keuzevrijheid heeft de burger, …? • Rol residentiële settings? • Is de samenleving klaar voor integratie van verschillende doelgroepen? (sociaal isolement, misbruik, …)
Aandachtspunten
• Een Zuid-Afrikaans verhaal gaat over een man die denkt dat hij een vogel is. Hij durft niet naar buiten, bang als hij is om opgegeten te worden door de kat. Hij gaat naar de psychiater die hem van dat idee afhelpt, maar hij durft nog steeds niet naar buiten: ‘ik weet nu wel dat ik geen vogel ben, maar weten zij dat daar buiten ook ?’ Vermaatschappelijking werkt niet wanneer er geen ruimte is in de samenleving voor verandering
Rol van de samenleving
• Vermaatschappelijking beoogt het vermijden van ‘dure’ zorg. Is dit nu ook al niet. • Besparing? • Gebaseerd op onderzoek in Nederland, Amerika en Groot-Brittanië. Werkt dit ook bij ons?
Aandachtspunten
• Het verdringt het denken over mensenrechten en structurele uitsluiting • Is iedereen sterk genoeg om zorg op te nemen? (ondersteuning van mantelzorgers) • Kan je weigeren zorg op te nemen? (plicht tot participatie)
aandachtspunten
• Ondersteuning burger: burger moet zelf keuzes kunnen maken in wie welke hulp aanbiedt • Ondersteuning werker: generalist, bruggenbouwer • Ondersteuning mantelzorger • Community care: relationeel begrip
• Caring for – caring about: professionele hulpverlening verdwijnt niet van het toneel! Alliantie tussen cliënt, formele en informele zorg
Randvoorwaarden
• Werker moet positie krijgen om aan beleid en organisatie veranderingen aan te brengen • Organisatie moet flexibel zijn • Overheid moet investeren in sensibilisering
Randvoorwaarden