Jg. 16/5 Milieu & Natuur by Provincie Limburg

Jaargang 16, nr. 5 - 2014

› Beste

wensen voor 2015 › Groot en klein nieuws

Woord vooraf Beste lezer Het jaar 2014 is voorbij. Wat gaat de tijd toch snel? 2014 was al een onzeker jaar voor de natuursector en 2015 ziet er niet veel beter uit met de talrijke in het vooruitzicht gestelde besparingen. Besparingen zijn één zaak, beloften, toezeggingen en zelfs goedgekeurde en getekende akkoorden zijn een andere zaak. Met de aangekondigde afslanking van het provinciale bestuursniveau zouden de beleidsdomeinen milieu en natuur niet in de (financiële) problemen mogen komen. Het gaat immers over zogeheten grondgebonden aangelegenheden en die mogen de provincies in de toekomst expliciet blijven doen. Maar dan moeten we hiervoor geld blijven krijgen van de Vlaamse overheid. We gaan ervan uit dat de bestuursakkoorden, die vorig jaar zijn afgesloten met de Vlaamse regering (en goedgekeurd in de schoot van de toenmalige Vlaamse regering!) nagekomen worden. Anders wordt besturen onmogelijk. Hetzelfde geldt voor belangrijke organisaties, zoals de Bosgroepen en de Regionale Landschappen, die elke dag op het terrein aanwezig zijn. Ook hun toekomstige financiering is geregeld via de hoger aangehaalde akkoorden. In periodes van besparingen moeten we durven spreken over prioriteiten in de echte zin van het woord. En voor Limburg behoren natuur, groen en duurzaam beleid daar zeker bij. Politici krijgen nu over de democratische partijgrenzen heen de uitgelezen kans om aan te tonen dat het hun echt menens is met die beleidsdomeinen. Domeinen die ook economisch belangrijk zijn voor Limburg. Wij blijven alleszins gaan voor de natuur in Limburg! Wij wensen u en de hele familie een gelukkig en gezond 2015. Tot volgend jaar! Ludwig Vandenhove gedeputeerde voor milieu en natuur

2 | Milieu & Natuur 16/5 - 2014

Mi&Na blijft gesmaakt Tot eind juli 2014 kregen de Mi&Na-lezers de mogelijkheid om hun mening te vertellen over Milieu&Natuur via een enquête. 300 abonnees grepen die kans en vulden de digitale vragenlijst in. De antwoorden kwamen uit heel Limburg. Opvallend is dat circa 60 % van de respondenten ‘trouwe klanten’ zijn. Ze zijn 10 jaar of meer geabonneerd. Algemene tevredenheid Mi&Na wordt om verschillende redenen gelezen. Maar het natuurnieuws en de natuuractiviteiten scoren het best. 63 % van de respondenten leest het tijdschrift van begin tot einde. Het tijdschrift krijgt ook goede punten op ‘algemene tevredenheid’: 7,9 op 10. De inhoud wordt gewaardeerd en beschreven als interessant, relevant en voldoende gevarieerd. Het is juist de mix aan informatie die aantrekt. Tot slot valt ook het duidelijke ‘ja’ op, op de vraag ‘moet het tijdschrift op papier behouden blijven?’. Van harte dank aan iedereen die de vragenlijst zo nauwkeurig heeft ingevuld en ons zo de nodige inspiratie heeft bezorgd.

Hapklaar klimaatnieuws www.klimaatnieuws.be is een initiatief van de provincie Limburg en Dubolimburg en brengt recent klimaatnieuws uit onze provincie en omgeving. Verschillende thema’s komen aan bod: consumptie, mobiliteit, energie, bouwen en wonen, water, ondernemen, natuur en vrije tijd. Via de site kan je je ook inschrijven op de wekelijkse nieuwsbrief. Die brief bezorgt je steeds actuele informatie. Heb je zelf ook een idee of tip? Meld die via klimaatnieuws@limburg.be. Zo hou je de site mee dynamisch en werk je op jouw beurt aan een klimaatneutrale provincie.

Limburgse delegatie uitgenodigd voor Koningsdag 15 november, de Dag van de Dynastie, is beter gekend als Koningsdag. De dag start traditioneel met een kerkviering in Brussel (Te Deum) gevolgd door een plechtigheid in het Federaal Parlement. Koningsdag zet het koningshuis maar ook het volk in de bloemetjes. Vanuit elke provincie wordt een delegatie van 30 mensen afgevaardigd die zich verdienstelijk hebben gemaakt rond een bepaald thema. In 2014 was dat ‘duurzaamheid’, een onderwerp dat de provincie Limburg nauw aan het hart ligt. Duurzaamheid is een breed begrip en dat weerspiegelde zich in een zeer diverse Limburgse delegatie. Educatieve gidsen en MOSmedewerkers, wetenschappers, ondernemers en adviseurs en vrijwilligers uit de sectoren duurzaam bouwen, sociale economie, landbouw, voeding en energie waren erbij.

Een dag als geen ander Van het Provinciehuis in Hasselt ging het naar het Paleis der Natiën of het Federaal Parlement. De helft van de delegatie kreeg toegang tot de Senaat, de andere helft tot de Kamer. Daar mocht plaats genomen worden tussen tal van bekende politici. Het hoogtepunt was uiteraard de intrede van de leden van de koninklijke familie: prins Laurent, prinses Astrid en koningin Paola. Kersvers Kamervoorzitter, Siegfried Bracke, leidde de plechtigheid in en hield een pleidooi voor een meer evenwichtige berichtgeving en meer aandacht voor de positieve evoluties in de wereld. Daarna was het de beurt aan de voorzitster van de Senaat, Christine Lefraigne. Zij had het over de rol die de Senaat opneemt in de evolutie naar een duurzamere samenleving. De innovatiekracht die in België bestaat op het vlak van duurzame ontwikkeling werd geïllustreerd door het werk van twee wetenschappers: professor Eric Lambin van de Université Catholique de Louvain en Stanford University, en professor Thomas Block, directeur van het Centrum voor Duurzame Ontwikkeling en docent ‘Duurzaamheid & governance’ aan de Universiteit Gent. Professor Lambin voert onderzoek naar de interacties tussen mens en milieu via aardobservatiesatellieten en geavanceerde methoden om gegevens van

diverse bronnen te combineren. Professor Blocks expertise draait rond het maken van keuzes in duurzaamheidskwesties en het zetten van druk op niet-duurzame routines. De nieuwe premier, Charles Michel, sloot af met de conclusie dat duurzame ontwikkeling de enige zinvolle keuze is.

Erg gesmaakt Na de uiteenzettingen volgde een receptie met streekhapjes en -drankjes uit de 10 Belgische provincies en was er gelegenheid om een praatje te maken met elkaar of één van de voorname gasten. En kennelijk kon op de regel ‘selfies met royals is verboden’ al eens worden gezondigd. Met een aandenken onder de arm kon uiteindelijk een meer dan geslaagde en een behoorlijk duurzame namiddag worden afgerond. Meer info: • David Michiels, tel. 011 23 83 32 david.michiels@limburg.be, Dienst Milieu en Natuur Provincie Limburg, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt

Klein duurzaam project in de kijker Met de subsidiëring van kleine duurzame projecten wil de provincie Limburg duurzame ontwikkeling in Limburg stimuleren. Verenigingen, bedrijven en Limburgse gemeenten kunnen projecten indienen. Een mooi voorbeeld is het project ‘Verlaging en vergroening van de energiefactuur’ dat mensen op weg zet om energie te besparen en sensibiliseert rond hernieuwbare energie. De Limburgse sociale energiecoöperatie Bronsgroen kreeg in 2012 een subsidie toegekend voor het project. Buiten besparingstips en sensibilisatie heeft ‘Verlaging en vergroening van de energiefactuur’ ook aandacht voor de werking van de coöperatie. Deze winter organiseert Bronsgroen bijvoorbeeld

een groepsaankoop van energiezuinige LED-lampen, waardoor een korting van 25 tot 30% mogelijk wordt. Daarnaast ijvert Bronsgroen voor directe participatie in windmolens. Bronsgroen heeft ook een sociale werkingscomponent. Gezinnen met energiearmoede worden samen met OCMW’s en andere sociale organisaties begeleid rond besparingen. Meer info: • Bronsgroen - de groepsaankoop LED-lampen en nieuwsbrief: www.bronsgroen.be • Ook een klein duurzaam project indienen? Zie www.limburg.be/subsidies Milieu & Natuur 16/5 - 2014 | 3

‘De Stroomlijners’ komen er aan! Dreigende elektriciteitstekorten en de mogelijke afschakeling van de stroom zetten elektriciteit, maar vooral de manieren om elektriciteit te besparen, weer hoog op de agenda. Het provinciebestuur, de gemeenten en hun partners stimuleren de Limburgers al jaren om energiezuinig en groen te verwarmen om zo het milieu maar ook elektriciteit te besparen. Vanaf eind januari 2015 brengt hun nieuwe campagne ‘De Stroomlijners’ de grote ‘elektriciteitsvreters’ in jouw huis in kaart en geeft jou besparingsadvies ‘op maat’. Limburg gaat klimaatneutraal Alle Limburgse gemeenten steunen de provinciale ambitie om van Limburg een klimaatneutrale provincie te maken. Ze tekenden in dat kader het Europese Burgemeestersconvenant en engageren zich om tegen 2020 meer dan 20% CO2 te besparen. Een belangrijk deel van de CO2-uitstoot is het resultaat van huishoudelijk gebruik: verwarming en elektriciteit.

Ban elektriciteitsvreters uit de woning!

veranderingen veel energie besparen, en verneemt welke toestellen je best vervangt door energiezuinigere alternatieven. Kortom … je vindt er besparingsadvies ‘op maat’ over koken, wassen en plassen, verlichting, multimedia, verwarming en koeling. Volg alvast de media, de provinciale of gemeentelijke website … en spring op de kar! De campagne ‘De Stroomlijners’ – een initiatief van de provincie Limburg, Ecolife, Bond Beter Leefmilieu, Vormingplus Limburg, Dubolimburg en Infrax – omvat naast de interactieve website ook infoavonden, vormingen, huisbezoeken, groepsaankopen, beurzen en evenementen.

Energiebesparing is in Limburg al jaren een ‘hot item’. Onderzoek toont aan dat Limburgers op dat vlak systematisch beter scoren dan de gemiddelde Vlaming. Maar het kan altijd beter! Vanaf eind januari 2015 geeft www.destroomlijners.be je een zicht op de grote ‘elektriciteitsvreters’ in je huis. Je leert met kleine gedrags-

Meer info: • N iki Saenen, tel. 011 23 83 33 niki.saenen@limburg.be, Dienst Milieu en Natuur Provincie Limburg, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt

Het provinciebestuur zet – samen met zijn partners – al jaren in op de promotie van energiezuinige en groene verwarming. De dreigende elektriciteitstekorten verleggen nu de focus naar het ‘massaal besparen van elektriciteit’.

Boek nu een klimaatgids 22 gidsen staan paraat om op een eigentijdse, wetenschappelijke en bevattelijke manier klimaatwandelingen voor groepen te begeleiden. Ze kregen dit najaar na vijf intensieve lessen en een stagewandeling een welverdiend diploma. Wil je een klimaatuitstap meemaken? Neem dan contact op met de milieudienst van je gemeente en vraag wanneer er een wandeling doorgaat. Ben je leerkracht en wil je je leerlingen op een praktische manier laten kennismaken met het thema ‘klimaatverandering’, contacteer dan het Provinciaal Natuurcentrum (PNC). Via het PNC kan je klimaatwandelingen boeken, zowel voor het lager als voor het secundair onderwijs. En last but not least: MOS-scholen die hun steentje willen bijdragen aan een betere toekomst en de uitstoot van broeikasgassen willen beperken, kunnen een klimaatgids inschakelen als adviseur. De klimaatgids komt naar de school en zoekt mee naar mogelijkheden en interessante opportuniteiten. Contacteer daarvoor zeker de MOS-begeleider.

4 | Milieu & Natuur 16/5 - 2014

Meer info: •K limaatwandeling voor scholen: PNC, Craenevenne 86 3600 Genk, tel. 011 26 54 53, pnc@limburg.be • Klimaatadvies via het MOS-team: - Karel Coenen, tel. 011 26 54 91 karel.coenen@limburg.be, basisonderwijs - Philippe Plessers, tel. 011 26 54 66 philippe.plessers@limburg.be, basisonderwijs - Hilde Boiten, tel. 011 26 54 67 hilde.boiten@limburg.be, secundair onderwijs

Hoog bezoek in de Zwarte Beek De Vallei van de Zwarte Beek is een bijzonder waardevol natuurgebied en een belangrijk leefgebied voor weidevogels. Die weidevogels krijgen via het ‘Plan Ooievaar’ een extra boost in de landbouwzone tussen de Bocht van Laren en de Lange Beemden in Lummen. Binnen dit biodiversiteitsproject werkten de lokale landbouwers, de Vlaamse Landmaatschappij (VLM), Natuurpunt en het Regionaal Landschap Lage Kempen (RLLK) samen. Met de biodiversiteitsprojecten wil de provincie Limburg verenigingen en lokale besturen aanzetten tot acties voor het behoud van de Limburgse biodiversiteit. ‘Plan Ooievaar’ kreeg ook de steun van de gemeente Lummen en de Vlaamse Overheid Onroerend Erfgoed. Van akker naar grasland Het biodiversiteitsproject past perfect binnen de talrijke natuurinspanningen die eerder binnen het 100 ha grote landbouwgebied werden gerealiseerd. Zo zorgde de VLM ervoor dat 20 landbouwers (2011-2013) een beheerovereenkomst tekenden. Hierdoor kwamen er graslanden in plaats van (maïs)akkers en verschenen kruidige perceelranden. De percelen met zo’n overeenkomst maait men na 15 juni, wat de kansen voor broedende en opgroeiende weidevogels vergroot. In de randen vinden kuikens een veilig onderkomen. Belangrijke barrières als populierenbosjes werden omgevormd tot struwelen met lage struiken. En er kwamen maar liefst 32 poelen.

Het initiatief kende in augustus 2014 een absoluut hoogtepunt toen meer dan 120 ooievaars een weekje Vallei van de Zwarte Beek boekten. Ze lieten zich uitgebreid bewonderen ter hoogte van de poelen. Ook de nesten kregen ‘hoog bezoek’. Meer info • Plan Ooievaar: RLLK, tel. 011 78 52 59, Grote Baan 176 3530 Houthalen-Helchteren, www.rllk.be • Ook een biodiversiteitsproject indienen? Zie www.pnc.be

Een weekje Vallei van de Zwarte Beek ‘Plan Ooievaar’ stemde het beheer van de percelen van Natuurpunt en de landbouwers op elkaar af. Er werden ook 2 ooievaarsnesten geplaatst op erven. De landbouwers in kwestie zijn erg enthousiast: “Elk jaar passeren in het trekseizoen ooievaars. Het zou geweldig zijn, mochten die een nest op ons erf bouwen.” Landbouwers en natuurbeheerders zorgen niet alleen voor een verschil in het landschap. Een fel gesmaakte weidevogelcursus wekte ook interesse op en zorgde voor nieuw speurderstalent. Dat maakt dat oude en nieuwe vogelaars nu de veranderingen in het weidevogelgebied op de voet volgen.

Milieu & Natuur 16/5 - 2014 | 5

MOS trakeert! 5 november werd het nieuwe MOS feestelijk voorgesteld. Trouwe en nieuwe MOSsers kwamen alles te weten over de nieuwe ondersteuning en communicatietools. En zoals we het van de MOS-activiteiten gewoon zijn, waren ook ‘originaliteit’ en ‘activiteit’ weer van de partij. Proeven van MOS en taart Na een warm, ludiek welkom door ‘directeur Kolenbrander’ van improvisatietheater Improrlando gingen de deelnemers aan de slag in het MOS-wereldcafé en maakten kennis met de MOS-uitgangspunten. Dankzij het wereldcafé konden de 60 deelnemers hun stem laten horen: zij wisselden kennis uit, verdiepten zich in het thema, dachten na over hun mogelijk engagement, … Om het ‘wij-gevoel’ nog te stimuleren worden jongeren en leerkrachten opgeroepen om een ‘MOSsie’, een selfie, te maken als ze iets rond MOS doen en dit te posten op Instagram via #mosvlaanderen. Zo zie je meteen waar anderen mee bezig zijn. De aanwezigen konden dit 5 november al eens uitproberen. Dit leverde leuke beelden op!

MOS

duurzame scholen straffe scholen

Tot slot was er de enige echte MOS-taart die het proeven van het nieuwe MOS waardig afsloot. De deelnemers keerden geïnspireerd, actiegericht en gemotiveerd terug naar school! Meer info: MOS-team, PNC Craenevenne 86, 3600 Genk Basisonderwijs: • Karel Coenen tel. 011 26 54 91 karel.coenen@limburg.be • Philippe Plessers tel. 011 26 54 66 philippe.plessers@limburg.be Secundair onderwijs • Hilde Boiten tel. 011 26 54 67 hilde.boiten@limburg.be

Cultuurprijs voor vrijwilligster Geologische Werkgroep LIKONA Elza Nijssen-Vandenabeele kreeg in oktober de Voerense cultuurprijs 2014 uitgereikt. De prijs, een hand met bronzen appel, zet haar inzet en creativiteit voor de Voerense gemeenschap in de kijker. Elza is sinds 1997 ook een vaste waarde binnen de Werkgroep Geologie van LIKONA. Als oud-lerares geografie stelt ze de juiste, kritische vragen en levert constructieve, geanimeerde bijdragen tijdens de maandelijkse werkgroepactiviteiten. Zij is ook de voornaamste trekker van de recent gepubliceerde geologische fietsroute Voerstreek en Mergelland. Roland Dreesen voorzitter van de werkgroep vat het bondig samen: “Elza is buiten haar andere vrijwilligersactiviteiten, bijvoorbeeld als natuurgids of erfgoedgids, een van de belangrijkste ambassadeurs voor de LIKONA-Werkgroep Geologie geworden.”

6 | Milieu & Natuur 16/5 - 2014

Geologische LIKONAspeurtocht in de Hoge Kempen De geologische fietsroute Hoge Kempen is al het zesde fietsen wandelproduct dat de Geologische Werkgroep van LIKONA uitwerkt. Het Kempens plateau is een echt geologisch ‘hoogstandje’. De immense puinkegel van keien en stenen werd afgezet tijdens het Pleistoceen en kon de tand des tijds doorstaan. De hoogste punten liggen circa 100 meter boven de zeespiegel. Je vindt er ook talrijke bijzondere natuur gebieden zoals de Duinengordel, de Klaverberg en het stiltegebied ‘Zwarte Put’. Een andere parel is het Nationaal Park Hoge Kempen dat in 2006 werd opgericht. Drie fietslussen voor geo-ontdekkingen Gezien de grote oppervlakte die te ontdekken valt, werden drie verschillende geo-trajecten uitgestippeld. De startplaatsen zijn telkens toegangspoorten van het Nationaal Park Hoge Kempen: het Stationnetje van As (As), Kattevennen (Genk) en de Lieteberg (Zutendaal). Zo heb je steeds voldoende parkeergelegenheid en krijg je nog extra informatie. De uitgestippelde fietslussen verbinden de belangrijke geo-waarden in het Nationaal Park Hoge Kem-

Cursus wilde bijen © M. Bex

Met de kennis over onze 350 soorten wilde bijen is het slecht gesteld. Daarom organiseert het Provinciaal Natuurcentrum (PNC) samen met Natuurpunt Educatie een leerrijke en kleurrijke cursus over bloemetjes en bijtjes.

Limburg heeft alle troeven om een grote diversiteit aan wilde bijen te herbergen. Heide, het warme microklimaat van de terrils, holle wegen en boomgaarden, steilrandjes, bloemrijke graslanden, ... Ook in parken en tuinen kan je tussen maart en oktober al gauw tientallen soorten vinden, met de meest uiteenlopende levensverhalen en de gekste namen. Hoe onderscheid je roodgatjes, geeltipjes en zilveren fluitjes? Leven er zandbijen in de leemstreek? Helpen vosjes fruitbomen mee bestuiven? Wie kan wat doen voor een gezond bijenbestand? Dit en nog veel meer komt aan bod tijdens deze unieke cursus. De cursus ‘wilde bijen’ bestaat uit drie theorieavonden – 10/3/2015, 24/3/2015, 31/3/2015 – en drie excursies/praktijkdelen verspreid over het voorjaar en de zomer. Deelname is gratis. Meer gegevens volgen na inschrijving. Inschrijving: • Nadine Moens, tel. 011 26 54 96, nadine.moens@limburg.be PNC Craenevenne 86, 3600 Genk

pen, maar staan ook stil bij geo-sites buiten het park. Denk aan vroegere landbouwactiviteiten, steenkoolontginning of huisvesting waarover een interessant fysisch-geografisch of geologisch verhaal te vertellen valt. Sommige ‘geo-attracties’ liggen te ver weg of zijn moeilijk bereikbaar per fiets. Vandaar dat voor deze punten nog gewerkt wordt aan een aparte wandelroute. Maar met de kersverse fietsroute doe je alvast niet te versmaden ontdekkingen. Meer info: • De geologische fietsroute Hoge Kempen, meer dan 100 pag. leesplezier, kost 10 euro. Bestellen: PNC, Craenevenne 86, 3600 Genk, tel. 011 26 54 53, pnc@limburg.be

Contactdag De jaarlijkse LIKONA contactdag vindt plaats op zaterdag 17 januari 2015 in de UHasselt, Agoralaan, Gebouw D, 3590 Diepenbeek. Inschrijven kan tot 9 januari 2015 via www.likona.be. 08.45 u. Ontvangst 09.15 u. Verwelkoming 09.30 u. Plenaire zitting met korte mededelingen 10.30 u. Werkgroepvergaderingen 12.00 u. Middagpauze, informatie- en boekenstands 13.30 u. Voordrachten - Het ecoduct Kikbeek: resultaten 7 jaar na de aanleg – Jorg Lambrechts - 15 jaar natuurbeheer in het Vijvercomplex van MiddenLimburg bekeken door de bril van typische soorten – Geert Beckers - Schimmel bedreigt onze salamanders – An Martel - Nieuws uit de werkgroepen – Luc Crevecoeur - Bergerven: van grindgaten naar topnatuur? Paula Ulenaers - Onze grootste uil, ook in Limburg – Jan Gabriëls - Natuurfilm 2014 – De Kijkhut 16.30 u. Afsluiting 16.45 u. Receptie Heb jij al gefilmd met trailcams en zit je met vragen? Tijdens de contactdag kan je die bespreken met de medewerkers van de Zoogdierenwerkgroep. Wil je dat jouw filmpje aan bod komt? Contacteer op voorhand Luc Crevecoeur voor verdere afspraken, tel. 011 26 54 62 of likona@limburg.be.

Milieu & Natuur 16/5 - 2014 | 7

Agenda Januari

April

4 Wandeling - Op zoek naar vogels in het Broek; samenkomst: 14.00 u.; Bezoekerscentrum ’t Vloot, Demerstraat 60, Lummen. Info: 013 55 63 81, bc.tvloot@natuurpunt.be

15 Wandeling - Cultuurhistorie en geologie; samenkomst: 14.00 u.; Bosmuseum Gerhagen, Zavelberg, Tessenderlo. Info: 0477 61 47 09

9 Activiteit - Braakballen pluizen; samenkomst: 14.00 u.; Domein Kiewit, Putvennestraat 112, Hasselt. Info: 0477 47 69 63

18 Wandeling - Terril van Heusden-Zolder; samenkomst: 14.00 u.; Bezoekerscentrum De Watersnip, Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel. Info: 011 45 01 91, zwartebeek@natuurpunt.be

11 Putjewinterwandeling; samenkomst: 14.00 u.; Bezoekerscentrum, Hengelhoefdreef 6, HouthalenHelchteren. Deelname: € 2,00, leden gratis. Info: 011 53 02 50, info@limburgs-landschap.be

21 Infoavond - InfraxBouwTeam Verbouwing (deel 1); samenkomst: 9.00 u., Gemeenschapscentrum Panishof, Bommershovenstraat 10A, Borgloon. Deelname: € 40 (2 dagen). Info: 016 23 26 49, info@dialoog.be

18 Klimaatwandeling; samenkomst: 14.00 u.; Bezoekerscentrum De Wulp, Tussenstraat 10, Neerpelt. Info: 011 80 26 77

28 Infoavond - InfraxBouwTeam Verbouwing (deel 2); samenkomst: 9.00 u., Gemeenschapscentrum Panishof, Bommershovenstraat 10A, Borgloon. Deelname: € 40. (2 dagen). Info: 016 23 26 49, info@dialoog.be

18 Activiteit - Groot vogelweekend; samenkomst: 14.00 u.; Domein Kiewit, Putvennestraat 112, Hasselt. Info: 0477 47 69 63 18 Kinderwandeling (5-7 j) - Wintervogelweekend; samenkomst: 14.00 u.; Bezoekerscentrum De Watersnip, Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel. Deelname: € 1,50 per kind. Info: 011 45 01 91, zwartebeek@natuurpunt.be 20 Wandeling - Op zoek naar winterse vogels; samenkomst: 14.00 u.; Bezoekerscentrum De Watersnip, Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel. Info: 011 45 01 91, zwartebeek@natuurpunt.be 25 Bomenwandeling; samenkomst: 14.00 u.; Bezoekerscentrum Nieuwenhoven, Hasseltsesteenweg z/n, Sint-Truiden. Info: 011 68 79 81

Maart 1 Wandeling - Geheimen uit het bos; samenkomst: 14.00 u.; Bezoekerscentrum De Watersnip, Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel. Info: 011 45 01 91, zwartebeek@natuurpunt.be 8 Wandeling - Op stap met de veldwachter; samenkomst: 14.00 u.; Bezoekerscentrum, Hengelhoefdreef 6, Houthalen-Helchteren. Deelname: € 2,00, leden gratis. Info: 011 53 02 50, info@limburgs-landschap.be

5 Seizoenswandeling; samenkomst: 14.00 u.; Bezoekerscentrum De Watersnip, Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel. Info: 011 45 01 91, zwartebeek@natuurpunt.be 6 Wandeling - Beltain; samenkomst: 14.00 u.; Bezoekerscentrum Nieuwenhoven, Hasseltsesteenweg z/n, Sint-Truiden. Info: 011 68 79 81 6 Stiltewandeling; samenkomst: 14.00 u.; Bosmuseum Gerhagen, Zavelberg, Tessenderlo. Info: 0477 61 47 09 10 Activiteit - Braakballen pluizen; samenkomst: 14.00 u.; Domein Kiewit, Putvennestraat 112, Hasselt. Info: 0477 47 69 63 12 Wandeling - Parkwandeling door Hengelhoef; samenkomst: 14.00 u.; Bezoekerscentrum, Hengelhoefdreef 6, Houthalen-Helchteren. Info: 011 53 02 50, info@limburgs-landschap.be 14 Wandeling - Natuurstudie en beheer in de Zwarte Beek; samenkomst: 14.00 u.; Bezoekerscentrum De Watersnip, Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel. Info: 011 45 01 91, zwartebeek@natuurpunt.be 19 Wandeling - Bijen en bloemen; samenkomst: 9.00 u.; Bezoekerscentrum De Wulp, Tussenstraat 10 Neerpelt. Info: 011 80 26 77 Colofon

8 Wandeling - Ostara; samenkomst: 14.00 u.; Bezoekerscentrum Nieuwenhoven, Hasseltsesteenweg z/n, Sint-Truiden. Info: 011 68 79 81

Uitgave van: De deputatie van de provincieraad van Limburg, Herman Reynders, gouverneur-voorzitter; Marc Vandeput, Ludwig Vandenhove, Igor Philtjens, Frank Smeets, Jean-Paul Peuskens, Inge Moors, gedeputeerden; Renata Camps, provinciegriffier. Hoofdredactie: Johan Van den Broek

Februari

13 Activiteit - Braakballen pluizen; samenkomst: 14.00 u.; Domein Kiewit, Putvennestraat 112, Hasselt. Info: 0477 47 69 63

1 Wandeling - Frisseneuzentocht; samenkomst: 14.00 u.; Bezoekerscentrum ’t Vloot, Demerstraat 60, Lummen. Info: 013 55 63 81, bc.tvloot@natuurpunt.be

15 Zintuigenwandeling; samenkomst: 14.00 u.; Bezoekerscentrum De Wulp, Tussenstraat 10, Neerpelt. Info: 011 80 26 77

1 Wandeling - Over bos en heide; samenkomst: 14.00 u.; Bezoekerscentrum De Watersnip, Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel. Info: 011 45 01 91, zwartebeek@natuurpunt.be

15 Kinderwandeling (5-7 j); samenkomst: 14.00 u.; Bezoekerscentrum De Watersnip, Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel. Deelname: € 1,50 per kind. Info: 011 45 01 91, zwartebeek@natuurpunt.be

25 Excursie MYCOLIM - Kelchterhoef; samenkomst: 14.00 u.; Parking Hoeve Jan, Kelchterhoefstraat 3, Houthalen. www.likona.be

13 Activiteit - Braakballen pluizen; samenkomst: 14.00 u.; Domein Kiewit, Putvennestraat 112, Hasselt. Info: 0477 47 69 63 14 Valentijnswandeling; samenkomst: 18.00 u.; Bezoekerscentrum Nieuwenhoven, Hasseltsesteenweg z/n, Sint-Truiden. Info: 011 68 79 81. Vooraf inschrijven. 15 Warme winterwandeling; samenkomst: 14.00 u.; Bezoekerscentrum, Hengelhoefdreef 6, HouthalenHelchteren. Deelname: € 2,00, leden gratis. Info: 011 53 02 50, info@limburgs-landschap.be 15 Kinderwandeling (5-7 j); samenkomst: 14.00 u.; Bezoekerscentrum De Watersnip, Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel. Deelname: € 1,50 per kind. Info: 011 45 01 91, zwartebeek@natuurpunt.be

provincie Limburg Universiteitslaan 1 B-3500 HASSELT

15 Mossenwandeling; samenkomst: 14.00 u.; Bosmuseum Gerhagen, Zavelberg, Tessenderlo. Info: 0477 61 47 09 21 Infoavond - Programma van de Bouwheer; samenkomst: 9.00 u.; Desco, seminarieruimte, Dellenstraat 12b, Lummen. Deelname: € 25. Info: 016 23 26 49, info@dialoog.be 22 Wereldwaterdag. Info: www.wereldwaterdagatschool.be 26 Wandeling - Voorjaarsbloeiers in de Zwarte Beek; samenkomst: 14.00 u.; Bezoekerscentrum De Watersnip, Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel. Info: 011 45 01 91, zwartebeek@natuurpunt.be

Coördinatie en eindredactie: Nadine Moens, nadine.moens@limburg.be Dank aan: Greet Gommers Redactieraad: Patrick Boucneau, Ingrid Erlingen, Hanne Keunen, Nadine Moens, Daphne Tubée en Johan Van den Broek Coverfoto: K. Wintmolders, Toerisme Limburg Verantwoordelijke uitgever: Johan Van den Broek, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt Vormgeving: designpartner.be Drukwerk: Drukkerij Paesen – Opglabbeek Postbus: provincie Limburg, Directie Ruimte, Dienst Milieu en Natuur Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt Tel. 011 23 83 38, minaplanning@limburg.be www.limburg.be Oplage: 10 500 exemplaren. Deze publicatie werd gedrukt op Kringloop Cyclus Offset 115 g. D/1999/5857/17