2018/3 LImburg NAtuurlijk by Provincie Limburg

Driemaandelijks tijdschrift over het provinciaal Milieu- en Natuurbeleid | jaargang 20 nr.3 | afgiftekantoor 3500 Hasselt I provincie Limburg Directie Omgeving – Milieu en Natuur – Planning en Beleid, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt | P 409680

03 BELGIE(N) - BELGIQUE

Wild van wild Limburgse everzwijnen PB- PP B- 773

LImburg NAtuurlijk!

(FIJN) STOF

TOT NADENKEN

Ongekruid advies Tuintips over onkruid

LINA 1

breedbeeld

Het toekomstpad van het fru Provincie Limburg heeft ca. 10 km van â&#x20AC;&#x153;het Fruitspoorâ&#x20AC;?, een 28 kilometer lange oude spoorwegbedding tussen Tongeren en Sint-Truiden, kunnen aankopen van de NMBS. Een belangrijke stap om van deze Haspengouwse route een echte publiekstrekker met internationale uitstraling te maken. Het Fruitspoor loopt dwars door zeer waardevol natuurgebied met een rijk aanbod aan fauna en flora.

in dit nummer

FOCUS

ONTMOET

DOEN

Opmars van de Limburgse everzwijnen

Zij tuiniert sociaal en ecologisch

Wild van wild

Ontmoet Ilse

Stille waters Paardenweides Ongekruid advies

vooraf

Beste lezer Citizen science of burgerwetenschap begint meer en meer ingang te vinden. Een goede evolutie: een burger die geïnteresseerd is in haar/zijn leefomgeving, wordt een meer kritische burger. Het Provinciaal Natuurcentrum is al jaren voorloper in burgerwetenschap via natuuronderzoek. Zo zijn er nu de natuurrapporten, die een stand van zaken van de biodiversiteit per gemeente weergeven. Je kan de rapporten raadplegen via www.provinciaalnatuurcentrum.be. Ook rond de problematiek van het fijn stof proberen we een pioniersrol te spelen.

uitspoor

Met gerichte natuursubsidies willen we de schooldomeinen en de leeromgeving vergroenen om zo de verbondenheid tussen de kinderen en de natuur te versterken.

Deze belangrijke natuurverbinding opent perspectieven als toeristisch-recreatieve infrastructuur met oog voor natuurontwikkeling én educatie. Het Fruitspoor moet een herkenbare topbelevingsroute worden waarin de troeven van Haspengouw worden uitgespeeld. De toekomstvisie hiervoor wordt alvast uitgestippeld en met deze aankoop is een belangrijke stap gezet.

De Limburgse everzwijnen: een probleem of niet? Ja, een probleem, maar ook een natuurverschijnsel, net zoals de bevers of de wolf. We zullen er (opnieuw) moeten leren mee omgaan, in het besef dat de natuur altijd terugvecht.

41 Limburgse gemeenten hebben op dinsdag 13 maart 2018 de vernieuwde versie van het Burgemeestersconvenant ondertekend. Door de opmaak van gemeentelijke klimaatplannen streven de gemeenten ernaar de CO2 uitstoot tegen 2030 met 40% te reduceren. En even belangrijk, deze gemeenten gaan zich tegelijkertijd voorbereiden om zich beter aan te passen aan de gevolgen van de klimaatverandering. Nu de lente er is, scherpt de natuur weer alle zintuigen aan. LINA zorgt alvast voor zinnenprikkelend leesgenot.

11 INTERVIEW

(Fijn) stof tot nadenken Tim Nawrot

EN OOK 04 kort nieuws 14 agenda 16 campagne

Ludwig Vandenhove gedeputeerde van Leefmilieu en Natuur

LINA 3

kort PROVINCIE LIMBURG SLUIT ZICH AAN

Statiegeldalliantie

100% BIOLOGISCH AFBREEKBAAR

Hondenpoepzakjes Het gebruik van hondenpoepzakjes is voor hondenbezitters ondertussen vanzelfsprekend. En dat juichen we allemaal toe. Meestal gebruiken ze echter plastic zakjes en die zijn niet meteen milieuvriendelijk. Het plastic is niet biologisch afbreekbaar en het recycleren ervan is na gebruik onmogelijk. Er zijn echter milieuvriendelijke alternatieven voorhanden: papieren zakjes, of zakjes uit 100 % gerecycleerd materiaal of zakjes die 100 % biologisch afbreekbaar zijn. Online vind je heel wat van deze alternatieven. Ze zijn net zo gebruiksvriendelijk en hygiënisch als plastic zakjes.

broedparen

HET PLEZIER VAN DE GRAUWE KLAUWIER De grauwe klauwier, een zangvogel met zwarte snavel en lange staart, doet het goed. Maar liefst 48 broedparen werden er geteld in Limburg, een Vlaams record! Het leefgebied van de grauwe klauwier is geschikter gemaakt en dat is de langgerekte zangvogel niet ontgaan.

RENOVEREN

Appartementsgebouwen Een appartementsgebouw renoveren is niet eenvoudig. Dubolimburg helpt Limburgse eigenaars en syndici van bij het opmaken van een globale visie tot een totaalrenovatieplan en een stappenplan voor een toekomstgerichte energetische renovatie. Het plan wordt door een expert van Dubolimburg toegelicht op de Vergadering van Mede-Eigenaars (VME). Dubolimburg kan achteraf de begeleiding van de werken op zich nemen dankzij de steun van Infrax en de provincie Limburg. Deze aanpak werkt: in samenwerking met de stad Hasselt werd er al voor 11 appartementsgebouwen een advies gegeven. Hiervan hebben er al 8 eigenaars effectieve stappen tot renovatie gezet.

Meer info www.eerstehulpbijrenoveren.be

Recycling Netwerk Benelux verenigt sinds november vorig jaar tal van lokale en regionale overheden, milieuorganisaties, bedrijven, en burgerinitiatieven en bepleit een duurzame oplossing voor plastic zwerfaval. De invoering van statiegeld kan heel wat problemen van de baan helpen en meteen ook de kosten die veroorzaakt worden door het zwerfvuil in bermen, waterlopen, fiets- en wandelpaden en natuurgebieden compenseren. De provincie Limburg schaart zich onder impuls van gedeputeerde van Leefmilieu Ludwig Vandenhove achter deze Statiegeldalliantie en ijvert voor meer verantwoordelijkheidszin bij zowel gebruikers en verbruikers als producenten en verpakkings fabrikanten. Naast Limburg.net en meer dan de helft van de Limburgse gemeenten versterkt nu ook de provincie Limburg de boodschap van de Statiegeldalliantie.

SUBSIDIES

Meer groen op school Terwijl scholen kinderen ontgroenen, mogen schooldomeinen net vergroenen. Een groenere leeromgeving versterkt de verbondenheid tussen kinderen en de natuur en draagt bij tot een zorgzame houding. Vergroening op school is een enorme troef; dit noem je leernatuur: wat je buiten leert, komt beter binnen. Door buiten les te geven, zijn leerlingen frisser, aandachtiger en geconcentreerder. Wil je meer groen op jouw school of die van jouw kinderen, vraag dan hiervoor subsidies aan bij de provincie.

Contacteer jouw MOS-begeleider mos@limburg.be voor meer leergroen.

DRINKRAANTJESWATER

Water met een grote K

Wist je dat 80% van de Vlamingen (soms) kraantjeswater drinkt? Maar wanneer we bezoek krijgen of een feestje organiseren, gaat de helft terug flessenwater gebruiken. Nochtans blijft kraantjeswater ook dan de beste keuze: het is veel milieuvriendelijker én goedkoper, minstens even gezond én lekker! Enkele cijfers: door kraantjeswater te drinken in plaats van flessenwater kan je 200 euro per persoon per jaar besparen. De CO2 uitstoot van kraantjeswater is ook 500 keer minder, vermits er geen transport of verpakking nodig is. Kraantjeswater is bovendien het meest gecontroleerde voedingsmiddel in België, dus absoluut veilig en gezond. Op de leuke website www.drinkraantjeswater.be vind je meer weetjes én tips.

Kurk GEEN STOP OP CIRCULAIRE ECONOMIE Gooi je kurken niet langer weg, maar breng ze binnen in een recyclagepunt van limburg.net of een kringwinkel. Kurken bijhouden is bijzonder eenvoudig en je creëert er heel wat werkgelegenheid mee in de sociale economie. De ingezamelde kurken worden gerecycleerd tot bijvoorbeeld isolatie- en bodembedekkingsmateriaal. Sinds Limburg.net, Beweging.net Limburg, Tevona vzw en De Vlaspit vzw zich verenigd hebben in een kurkrecyclagesysteem verzamelden ze al ruim 1 miljoen (5 ton) kurkstoppen. Zowel Tevona als De Vlaspit kunnen hierdoor heel wat mensen met een beperking of langdurig werklozen tewerkstellen en ook voor de natuur is er heel wat winst. Verzamel dus voortaan je kurken net zoals je met batterijen doet en breng ze naar het recyclagepark of de kringwinkel.

win

Win een handige drinkbus en mail je antwoord voor 23 april aan lina@limburg.be! Op hoeveel kwaliteitseisen wordt kraantjeswater getest?

Nog meer verzamelpunten vind je op www.recycork.be. LINA 5

DE (NIET) TE STUITEN OPMARS VAN DE LIMBURGSE EVERZWIJNEN

WILD van wild? Regelmatig lees je berichten over de opmars van het everzwijn. Niet altijd positief. Schade aan akkers, voetbalvelden en tuinen, om nog maar te zwijgen van verkeersongevallen. Op verschillende locaties neemt de concentratie aan wilde zwijnen toe, niet in het minst in Limburg. Zorgwekkend of niet?

focus

Is er echt sprake 4 Waar komen van overlast? al die wilde “Wilde zwijnen bezwijnen in Limburg rokkenen inderdaad plots vandaan? Vragen voor Thomas schade aan akkers, “Hoewel er van oudsScheppers, senior onderzoeker her everzwijnen in weilanden, tuintjes faunabeheer en exoten van en voetbalvelden. Vlaanderen voorkwahet Instituut voor NatuurEen groep kan uit men, zijn ze lange tijd en Bosonderzoek (INBO). enkele tientallen dieren teruggedrongen naar bestaan. Die kunnen op Voeren en Wallonië. één nacht tijd grote stukken van een We weten niet zeker of de dieren zelf veld omwoelen. Dan zijn er nog de hun weg naar Limburg vonden of dat aanrijdingen. Een botsing met een ree ze werden uitgezet of ontsnapt zijn is al een grote klap, maar de meeste uit gevangenschap. Ze gelijken in everzwijnen zijn vaak een stuk zwaarelk geval genetisch op dieren uit de der en dus is de schade na een botsing omliggende regio’s.” met een everzwijn ook groter.” 5 Weten we eigenlijk om Zwerven de zwijnen ver rond? hoeveel dieren het gaat? 2 “Uit ons onderzoek blijkt dat “Een accurate schatting maken is erg vrouwtjes meestal binnen een straal moeilijk. Het gebruik van cameravalvan 3 km van hun geboorteplaats blijlen hiervoor is nog in volle ontwikven, terwijl mannetjes verplaatsingen keling. De afschotgegevens vormen tot 28 km maken. Daarbij steken ze momenteel onze voornaamste uiteraard heel wat wegen over. Zo is indicatie. In 2006 werden er slechts er de laatste jaren een uitwisseling 2 dieren geschoten in Vlaanderen. tussen dieren van de populaties uit In 2017 waren dat er ongeveer 1 000, de Lage en de Hoge Kempen. waarvan 800 in Limburg. INBO vangt volwassen everzwijnen om ze van een Zijn everzwijnen gevaarlijk? zender te voorzien. De jongen krijgen 3 “Everzwijnen zijn nachtdieren en op hun beurt een oormerk. Een intenlaten zich niet snel zien. De kans dat sief werkje, dat vooral gegevens over je op een everzwijn stoot, is dan ook hun ruimtegebruik oplevert.” erg klein. Bij ons onderzoek hebben we zelfs vastgesteld dat de zeugen ons 6 Hoe volgen jullie de jacht op? niet eens aanvielen toen we de klein“INBO volgt de jacht op groftjes een oormerk gaven. Het is wel wildsoorten op: everzwijnen, reeën, oppassen met loslopende honden, zedamherten, edelherten en moeflons. ker wanneer de zeugen biggen bij zich Je mag geen everzwijnen schieten hebben. Op dat moment beschouwt zonder toestemming van het Agentde zeug de hond als een bedreiging en schap voor Natuur en Bos. Bovendien durft ze in de aanval gaan. Maar als je moeten jagers een meldingsformuop de paden blijft en je hond aan de lier invullen en ons de onderkaak, leiband houdt, is er normaal gezien voorzien van een label, bezorgen voor onderzoek. Deze gegevens analyseren geen gevaar.”

ONTMOET DE FAMILIE EVER Een mannetje heet een beer of keiler, het vrouwtje een zeug en het jong is een frisling of pyjama (omwille van de kenmerkende strepen op de rug). Een jongvolwassen dier (1-2 jaar) heet een overloper. Het gewicht van een volwassen dier loopt op tot 160 kg. De schofthoogte bedraagt maximaal 95 centimeter. Een zeug is geslachtsrijp wanneer ze 25 à 30 kg weegt. Afhankelijk van het voedselaanbod is dat al na 5 tot 6 maanden. De drachttijd bedraagt 4 maanden en de worp bestaat meestal uit 4 tot 6 jongen.

Zwijnen leven in rottes, groepen die meestal uit één familie bestaan. Ze eten onder meer eikels, beukennootjes en tamme kastanjes, maar ze lusten ook gras, wortels, haver, maïs, tarwe, insecten, reptielen, wormen, vogeltjes, knaagdieren, konijnen en aas.

LINA 7

‘Bij onderzoek stelden we vast dat de zeugen ons niet eens aanvielen toen we de kleintjes een oormerk gaven’

0 1-10 11-20 21-40 41-70 >70

KAARTJE Uit de afschotgegevens van 2016 blijkt duidelijk waar de concentraties zich bevinden. Limburg is dé hotspot voor everzwijnen in Vlaanderen, gevolgd door Antwerpen. De geïsoleerde populatie rond Brugge ontstond door het uitzetten of

ontsnappen van dieren.

we en zo ondersteunen we het beleid. Everzwijnen schieten we meestal vanuit een hoogzit. Voor het schieten van één zwijn zijn maar liefst 50 à 150 aanzituren nodig. Bij reeën is dat gemiddeld 10 uur. Daarom organiseren we de laatste jaren meer en meer drukjachten.” Is er geen andere oplossing dan de dieren te doden? “Het is intensief om evers te vangen en als we ze ergens uitzetten, zullen ze ook daar snel toenemen en mogelijk problemen veroorzaken. Het afschrikken van everzwijnen door middel van geur of geluid heeft vaak maar een tijdelijk effect want het zijn slimme dieren. Natuurlijk kan een boer een goede afrastering of elektrische schrikdraden aanbrengen om zijn gewassen te beschermen. Al brengt dit een kostprijs met zich mee en kan dit niet overal. Met behulp van drones deed doctoraatsstudente Anneleen Rutten drie jaar lang onderzoek naar schade door evers. Ze ontdekte meer schade aan maïsakkers en grasvelden in vergelijking met graanof aardappelvelden. Hoe het komt dat net bepaalde percelen gevoeliger zijn

WAT TE DOEN WANNEER JE EEN EVERZWIJN AANRIJDT • Bel de politie (101 of 112). De politie contacteert op hun beurt het Vogel- en zoogdierenopvangcentrum in Heusden-Zolder of het Natuurhulpcentrum in Opglabbeek. • Ga niet dichterbij het (gewonde) everzwijn. Wanneer een everzwijn pijn heeft of zich in het nauw gedreven voelt, bestaat de kans dat het gaat aanvallen. Blijf dus best in je auto zitten. • Het Vogel- en zoogdierenopvangcentrum of het Natuurhulpcentrum komt het everzwijn altijd ophalen, wanneer het gewond is alsook wanneer het overleden is. • Indien het aangereden everzwijn een gemerkt dier is, dan meldt het centrum dit ook aan het INBO.

SCHADEVERGOEDING? De politie kan de nodige vaststellingen doen inzake schade aan jouw voertuig of aan andere eigendommen. Maar enkel wanneer je een omniumverzekering hebt zal de schade aan jouw voertuig vergoed worden. Bron: Rudi Oyen | Vogel- en zoogdierenopvangcentrum in Heusden-Zolder

voor everzwijnen dan andere onderzoekt ze momenteel.” Waarom doen everzwijnen het zo goed? “Er is een groot voedselaanbod, met meer mastjaren ( jaren waarin er veel beukennoten en eikels zijn) en de opkomst van de maïsteelt. Door de zachtere winters sterven er ook minder jongen. Uit ons onderzoek blijkt dat Limburgse zwijnen sneller groeien dan Waalse, waardoor ze dus ook sneller geslachtsrijp zijn. Dat everzwijnen hier geen natuurlijke vijanden hebben, helpt natuurlijk ook niet.”

Biedt onze Limburgse wolf geen soelaas? “Die ene wolf gaat dan toch zijn best mogen doen (lacht). Ik denk dat het een utopie is dat we het everzwijn ooit weer volledig uit Limburg weg zullen krijgen.”

Om aan de vele vragen van gemeenten en pers tegemoet te komen, lanceerde INBO een website waar je de afschotgegevens van alle grofwildsoorten per gemeente kunt raadplegen: grofwildjacht.inbo.be.

ontmoet

“Gezonde competitie om de grootste groenten”

e Neerpeltse Ilse Witters werkt als kinderverzorgster in drie kleuterscholen. Wanneer ze niet op school is, vind je haar vaak in haar moestuintje. Haar tuin maakt deel uit van het project Samentuinen van Limburg.net, Velt en de gemeente Neerpelt. “Toen ik in 2011 enkele mensen in de wei achter ons huis zag rondlopen, vreesde ik dat er een bouwproject zat aan te komen,” herinnert Ilse zich. “Bleek het om volkstuintjes te gaan. Een project waar ik meteen in mee ben gestapt. In totaal zijn er 28 tuintjes, die elk door verschillende gezinnen worden onderhouden. Niet te onderschatten, want het vergt best wel wat van je tijd. Zelfs mijn moeke komt geregeld met haar fiets aanrijden om te helpen. En ja, er sluipt wel wat competitie in het moestuinieren: iedereen wil

de grootste groenten of de grootste oogst. (lacht) Ik was eigenlijk een leek toen ik ermee begon. Limburg.net speelt daar handig op in en biedt een opleiding aan om je de ‘grondbeginselen’ aan te leren en verder zijn er regelmatig workshops. Ik ben hier bijna elke dag. Na het werk een halfuurtje met de handen in de aarde wroeten of wat onkruid wieden: pure ontspanning! De oogst? Superlekker natuurlijk. Zoveel groenten, ook de vergeten soorten, maar ook aardbeien en zo meer. Kraakverse ingrediënten voor heerlijke schotels. We werken uitsluitend biologisch en doen aan wisselteelt. Er lopen hier 50 kippen en er is zelfs een imker. Ik probeer zelf ook m’n kleuters enthousiast te maken voor het tuinieren en wormen en rupsen helpen dan. Ook heel wat middelbare scholen komen hier overigens de tuintjes bezoeken.”

NAAM

ILSE WITTERS MILIEU/KLIMAAT

Tuiniert sociaal en ecologisch

Elke keer brengen we in de rubriek “Ontmoet” een Limburger met een aanstekelijk verhaal. Ken jij iemand met een leuke milieuof natuurhobby/interesse laat het ons weten via lina@limburg.be. LINA 9

doen

DOE MEE AAN EEN LEUK ONDERZOEKSPROJECT

Samen op een goei wei MAAK MEER DAN ALLEEN JE PAARD BLIJ

Limburgers meten waterkwaliteit

Onze provincie telt heel wat paardenweides en die laten nog veel ruimte voor verbetering. Voor het welzijn van de paarden uiteraard, maar ook voor nog meer biodiversiteit. Regionaal Landschap Lage Kempen (RLLK) lanceerde hiervoor het project ‘Samen op een goei wei’ en gaat de boer op om paardeneigenaren te adviseren over hun weides. Intussen zijn er al meer dan 30 paardeneigenaren benaderd met gratis advies zoals een lijst met nuttige kruiden en planten die in en rond de weide kunnen worden aangeplant als extra rantsoen voor het paard. Deze kruiden en planten zijn ook een voedselbron of vormen een schuilplaats voor veel andere dieren zoals bijvoorbeeld vlinders, bijen, egels en vogels.

‘Stille Waters Doorgronden’ wil zoveel mogelijk Limburgse waterelementen in kaart brengen, hun kwaliteit onderzoeken én die kwaliteit ook verbeteren. En daar kan ook jij bij helpen. Tussen mei en oktober 2018 onderzoek je de kwaliteit van het water in je buurt, of het nu een tuinvijver is, een parkvijver of een ander waterelement. De wateronderzoekjes zijn zeer toegankelijk en van onschatbare waarde. Dat kan je ook ontdekken tijdens tal van toonmomenten waarbij de vijverdokter en zijn team stille waters in Limburg onderzoekt. En als je geluk hebt, komt de vijverdokter ook naar jou toe.

WAAROM STILLE WATERS DOORGRONDEN? Stille waters zijn kleine, stilstaande ‘waters’ zoals vijvers, poelen en wadi’s en zijn van groot belang voor mens en dier. Ze bieden ons waterpret, verkoeling, rust, bescherming tegen overstromingen of droogte. Voor de natuur betekenen stille waters een belangrijk onderdeel van leefen verbindingsgebieden. Er is geen leven zonder water. Stille waters worden o.a. bedreigd door klimaatverandering en verstedelijking. Daarom coördineert het Provinciaal Natuurcentrum dit onderzoeksproject. 10

Wil je meedoen of tips bekijken voor een diervriendelijke vijver in je tuin? Kijk vanaf april 2018 op www.stillewatersdoorgronden.be

Inzake ruimtegebruik moet een ‘paddock paradise’ helpen om de paarden voldoende beweging te geven. Hierbij bootsen we de natuurlijke leefomgeving van paarden na met hooi en water op verschillende plaatsen in de wei; zo zet je de paarden aan om meer te bewegen. Het komende jaar zullen we 15 voorbeeldprojecten uitwerken die als ‘ambassadeur’ van de campagne zullen functioneren. Meer informatie op www.opeengoeiwei.be of bij biologe en graslanddeskundige Ilse Plessers en paardenexpert Joke Timmermans 011 78 52 59.

Een tuin moet meer zijn dan alleen maar een mooi plaatje. Je moet er kunnen spelen, ontspannen, groenten kweken, … Maar wat met onkruid? Is alle onkruid hinderlijk? Hoe geraak HOE PAKKEN WE je er vanaf zonder oeverloos ONKRUID zwoegen én bovenal zonder gif? AAN? Om onkruid te bestrijden mogen particulieren sinds vorig jaar geen producten meer gebruiken op basis van glyfosaat. Glyfosaat is een pesticide dat efficiënt werkt tegen onkruid, maar het is ook schadelijk voor de natuur, voor het milieu én voor mens en dier. Ook andere chemische producten en middeltjes zoals javel of azijn vermijd je best omwille van hun schadelijke effecten. Ga voor een volledige gifvrije tuin, dat is voor iedereen gezond!

1 Paadjes

• Leg enkel paadjes aan op logische plaatsen, waar je het pad ook effectief gebruikt. Op weinig belopen paden groeit onkruid sneller.

Ongekruid

ADVIES 4

‘Some see a weed, some see a wish’

• Vervang klinkers door verharding die beter water doorlaat, bv. grastegels. Zo moet je er enkel af en toe het gras maaien.

4 Gazon

• Vermijd gazon op schaduwplaatsen of op te vochtige bodem, mos zal er immers beter groeien dan gras. • Verluchten of verticuteren helpt. • Maai het gras niet te kort; de groeikracht van gras is dan minder en zo verliest het de strijd met het mos. • Wanneer je onkruid in je gazon blijft mee maaien met het gras (en dus telkens de bovengrondse plantdelen wegmaait), put je de plant uit en zal die na verloop van tijd afsterven.

5 Tussen bomen en

struiken, bloemen en planten, of in lege hoekjes

2 Terras

• Maak verhardingen niet groter dan nodig en houd zo het onderhoud ervan beperkt. • Borstel regelmatig. Zand en bladeren zijn immers een voedingsbodem voor onkruid. Schiet het onkruid toch wortel, dan veeg je de jonge plantjes meteen weg. Borstel met scherp zand, dat verwijdert algen- en mosgroei. • Een korte hitteshock met bijvoorbeeld een gasbrander vernietigt onkruid. Zowel voor gesloten (bv. asfalt), halfopen (bv. klinkers) als open verhardingen (bv. grind, dolomiet).

3 Oprit

• Vermijd onbedekte grond. Plant een bodembedekker of breng een organische mulch- of schorslaag aan. •T och onkruid? Dan is wieden wiedes.

6 Stoep, kiezelstrook langs de weg, verhardingen

5 3

Wat voor de ene een vervelend onkruid is, is voor de andere een mooie bloem, een lekkernij of de kans om een wens te doen (pluisjes blazen van paardenbloem).

(grind, dolomiet, klinkers, asfalt, …) •V ernietig het aanwezige onkruid met hitte (thermische bestrijding): een korte hittestoot door de gasbrander doet de celwanden barsten en de plant afsterven. Dit kan ook met heet water of stoom. Meer info www.vmm.be/mijn-gifvrije-tuin www.velt.nu/ecologisch-leven-je-tuin

We moeten anders leren kijken naar (on)kruid. (On)kruiden zijn niet vies of vuil, het zijn plantjes die gaan groeien op plaatsen waar de omstandigheden voor hen geschikt (gemaakt) zijn. Zo werkt de natuur. In een gazon willen we graag gras, tussen de klinkers noemen we het onkruid. LINA 11

(Fijn)STOF tot nadenken

Fijn stof. De term duikt te pas en te onpas op. Maar wat is het eigenlijk? En wat doen we eraan? Alles wat goed om weten is over fijn stof…

ijn stof is een verzamelnaam voor diverse kleine deeltjes die in de lucht zweven. En omdat je lucht inademt, komen deze kleine deeltjes bij je binnen. Als een soort spons voor allerlei giftige stoffen kunnen ze in de longen aanleiding geven tot ontstekingsreacties. Of ze komen in de bloedbaan en hersenen terecht. Fijn stof kun je beschouwen als een versterkende factor voor allerlei ziektes. Het kan gaan om hart- en vaatziekten, astma, allergieën, longkanker, diabetes en zelfs dementie. “Het ongeboren en pasgeboren kind is extra gevoelig voor luchtvervuiling, net zoals ouderen, astma- of mucopatiënten. In Limburg loopt één van de

grootste studies wereldwijd om de gevolgen van fijn stof al van voor de geboorte in kaart te brengen. Daaraan nemen meer dan 1500 moeders en pasgeborenen deel.”, zegt Tim Nawrot, professor milieu-epidemiologie van UHasselt. “De impact van het huidige niveau van luchtverontreiniging is zowat even groot als die van overgewicht en te weinig beweging. Het kost ons gemiddeld 1 levensjaar.” Vanwaar komt dat fijn stof? Hoewel het voorkomt in de natuur in de vorm van zand, zeezout en pollen, veroorzaakt de mens het meeste fijn stof via verwarming van gebouwen, verkeer, landbouw…

Waar vind je de hoogste concentraties? Stedelijk gebied kent meestal hogere concentraties dan landelijk gebied, al is dit geen algemene regel. Wie landelijk maar toch langs een drukke doorgangsweg woont, kan meer fijn stof te verwerken krijgen dan een stedeling in een verkeersluw centrum. De concentratie van roet en ultrafijn stof neemt dan wel sterk af hoe verder men van de bron weggaat, maar de meeste andere fijne stofdeeltjes verplaatsen zich over grote afstanden. Zo kunnen industriële stofdeeltjes vanuit het Ruhrgebied tot bij ons waaien, of zand vanuit de Sahara. Dat Limburg een relatief groene provin-

cie is, is dus geen echte garantie op een betere luchtkwaliteit. Wat doe je eraan? “Fijn stof moet je structureel aanpakken, met taken voor overheden op alle niveaus.”, zegt professor Nawrot. “Zo zou Europa de normen voor luchtkwaliteit kunnen aanscherpen tot de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). De federale overheid kan de fiscale voordelen voor bedrijfswagens bijsturen, terwijl Vlaanderen zich ernstige vragen moet stellen bij havenuitbreidingen of extra rijstroken die nog meer verkeer genereren. Ook het vergunnen van bijkomende intensieve veeteeltactiviteiten is een afrader. De provincie zou een tandje kunnen bijsteken in haar klimaatbeleid en

“De jaarlijkse rekening van luchtvervuiling bedraagt in ons land ongeveer 17 miljard euro” Tim Nawrot prof. milieu-epidemiologie UHasselt

voor gemeenten is het nadenken over een slimmere ruimtelijke planning: scholen weg van drukke wegen houden, zorgen voor een verkeersarme binnenstad, betere controle op illegale afvalverbranding en ga zo maar door. Onze overheden beseffen nog te weinig dat de jaarlijkse rekening van luchtvervuiling in ons land ongeveer 17 miljard euro bedraagt.” Wat kun je zelf doen om opname van fijn stof te verminderen? “Als individu kun je relatief weinig doen. Vermijd (sport)inspanningen langs drukke wegen, zeker bij windstil weer, mist of grote hitte. Gebruik zelf je wagen wat minder en zo je dit toch doet en in de file terechtkomt, schakel dan tijdig over op binnenverluchting. Zet je thuis een raam open, doe dat dan best niet aan de straatkant. Let een beetje op met industriële bouw- en afwerkingsmaterialen in huis. Brand zo weinig mogelijk kaarsen of hout in open haarden. Ook gesloten houtkachels en pelletkachels gebruik je best met mate. Tegel- en speksteenkachels veroorzaken gemiddeld iets minder fijn stof, maar nog steeds meer dan een moderne gascondensatieketel.”

Wat te denken van mondmaskers, meet- en zuiveringstoestellen die op de markt zijn? “Er bestaan wel goede mondmaskers, maar die zijn wat duurder en niet erg praktisch of modieus. Bepaalde luchtzuiveringstoestellen kunnen effectief zijn, maar net zoals bij het ventilatiesysteem van een modern huis is het belangrijk de filters steeds tijdig te vervangen. De meettoestellen die je kunt kopen, zijn verbeterd tegenover vroeger maar ze blijven soms foute waarden aangeven. Het is ook een momentopname en dat zegt vrij weinig over de algemene impact op je gezondheid. Websites als www.irceline.be en www.vmm.be/data/fijn-stof leveren betrouwbare kaarten van de lucht kwaliteit en zelfs tot 3 dagen vooruit.” Is er ook iets positiefs? “De afgelopen 50 jaar is de luchtkwaliteit verbeterd, onder meer door strengere milieunormen voor de industrie en de afname van het gebruik van steenkool. Ook zijn we na jarenlang palaveren over klimaatopwarming, stilaan in de fase van concrete acties. Die hebben vaak als positief effect dat ook de uitstoot van fijn stof afneemt. Hetzelfde geldt voor bepaalde technologische verbeteringen. Efficiëntere motoren of de vervanging door elektrische motoren kunnen het fijn stof in de lucht gevoelig verminderen.” Hoopvol is ook dat het bestrijden van fijn stof hoe langer hoe meer op de politieke agenda staat, al dan niet onder rechtstreekse druk van burgers. Een initiatief dat zeker het volgen waard is, is de rechtszaak die de Antwerpse actiegroep stRatengeneraal begin dit jaar aanspande tegen de Vlaamse overheid omdat die nalaat de luchtkwaliteit in Antwerpen te verbeteren. Stof tot nadenken! LINA 13

agenda Week van de Provinciedomeinen

Verborgen Moois in Haspengouw

VAN MAANDAG 9 TOT ZONDAG 15 APRIL 2018

ZONDAG 15 EN 22 APRIL • DINSDAG 1 MEI 2018

Tijdens de tweede week van de paasvakantie vindt de Week van de Provinciedomeinen plaats in heel Vlaanderen. Thema van deze tweede editie? Genieten. Breng een bezoek aan het provinciedomein Dommelhof (Neerpelt), Nieuwenhoven (Sint-Truiden) of Bokrijk (Genk) om mee te genieten. Houd zeker ook de facebook-pagina’s van de respectievelijke domeinen in de gaten, naast de pagina van de Week van de Provinciedomeinen en de UIT-pagina. www.weekvandeprovinciedomeinen.be

Op 15 april wandelen we in Sint-Truiden op de Ver borgen Moois Fruit-route: op en top fruitbeleving voor kinderen. Op 22 april zijn wandelaars en natuurliefhebbers te gast in Wellen waar twee wandelgebieden – Broekbeemd en Grote Beemd – worden omgevormd tot een nieuwe Verborgen Moois-wandeling. In Gelinden opent op 1 mei de Verborgen Moois Overbroek-Egoven-wandeling. Een bijzonder gebied, dat bekend staat om zijn unieke geologische mergelwand. www.rlh.be

APRIL • MEI WANDELEN

MEI

APRIL RECREATIE

- netein

eg kjilr

uutan -

lente 8102/40/

51 - 8102

/40/9

WANDELEN

DOEDAG

Gezondheidswandeling

Landschapsdoedag, Alverberg

ZONDAG 6 MEI 2018

ZONDAG 27 MEI 2018

Een wandeling in de natuur verlaagt je hartslag en bloeddruk, vermindert stress, boost je immuun systeem en geeft je een fijn gevoel. De Ranger die de gezondheidswandeling begeleidt, vertelt je precies hoe het komt dat de geur van een bos, het fluiten van de vogeltjes of het zien van een prachtig landschap goed voor je zijn. Toegangspoort Lieteberg | Stalkerweg, 3690 Zutendaal

2018

De landschapsdoedag vindt plaats in de BioBeleefBoerderij ‘De Alverberg’, een resocialisatieproject. Op de boerderij worden runderen, schapen, legkippen en varkens verzorgd en groenten gekweekt. Op 27 mei zijn er workshops, geleide wandelingen en een streekproductenmarkt. Gezinnen met kinderen wandelen van de Alverberg naar het Hemelspark waar heerlijk kan gespeeld worden in de natuur.

aan de toegang bezoekersontvangst | van 14 tot 16u

Vzw De Alverberg, Opeindestraat 128, 3720 Kortessem

Meer info www.nationaalparkhogekempen.be

van 13 tot 18u | www.rlh.be

Debat “lokaal energiebeleid”

tot uw dienst

ZATERDAG 21 APRIL 2018

Ook het lokale beleidsniveau heeft, via de keuzes die men maakt rond bijvoorbeeld hernieuwbare energie en energieproductie, een belangrijke impact op milieu en gezondheid. De focus van het politiek debat ligt op de visie en beleid rond (duurzame) energie, en hoe beleidsmakers dit praktisch en concreet vertalen naar het gemeentelijk niveau.

Provinciaal Natuurcentrum Craenevenne 86 3600 Genk pnc@limburg.be www.pnc.be 011 26 54 50

provincie Limburg Milieu en Natuur Universiteitslaan 1 3500 Hasselt mina@limburg.be www.limburg.be/mina 011 23 83 38

Provinciehuis, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt van 13 tot 16u

Regionale Landschappen

Meer info op transitielimburg.be

Haspengouw en Voeren Daaleindestraat 2 3720 Kortessem info@rlh.be www.rlh.be 011 31 38 98

APRIL DEBAT

Kempen en Maasland Winterslagstraat 87 3600 Genk info@rlkm.be www.rlkm.be 089 65 56 65

Lage Kempen Grote baan 176 3530 Houthalen info@rllk.be www.rllk.be 011 78 52 59

Volg ons Volg ons ook op onze Facebook-pagina’s en Twitter @klimaatlimburg.

lees meer

Klimaatnieuwsbrief Schrijf je in via www.klimaatnieuws.be Nieuwsbrieven Voor de nieuwsbrieven van het Provinciaal Natuurcentrum en de Regionale Landschappen kun je inschrijven via de respectievelijke websites.

773 PB- PP B- BELGIQUE BELGIE(N)

urlijk!

– Milieu en Natuur

– Planning en

Beleid, Universiteitslaan

1, 3500 Hasselt

| P 409680

LImburg NAtu

nr.3 | afgiftekantoor

3500 Hasselt

I provincie Limburg

Directie Omgeving

(FIJN) STOF EN

MEI

Driemaandelijks

tijdschrift over

het provinciaal

Milieu- en Natuurbeleid

| jaargang 20

TOT NADENK

wild Wild van everzw ijnen Limburgse

advies Ongekruid onkruid Tuintips over

LINA 1

Nog geen abonnee? Lees LINA online via www.limburg.be/ limburgnatuurlijk. LINA wordt enkel verstuurd naar abonnees. Wil je LINA gratis thuis ontvangen, schrijf je dan in via lina@limburg.be of bel naar 011 23 83 38

WANDELEN

Walk for the Climate ZONDAG 27 MEI 2018

Niemand heeft ooit ogen gekregen om ze bewust te sluiten. Alleen al voor onze kinderen is het hoog tijd dat we vooruitkijken. Met grote stappen de goeie richting uit! Een evenement voor wandelaars en recreatieve lopers, ten voordele van de Klimaatzaak, met afstanden van 5, 10 en 25 km. Doorlopend is er animatie. Op de 5 en 10 km brengen BV’s verhalen over het klimaat.

LINA

is een uitgave van de deputatie van de Limburgse provincieraad: Herman Reynders, gouverneur-voorzitter; Frank Smeets, Ludwig Vandenhove, Igor Philtjens, Jean-Paul Peuskens, Inge Moors, gedeputeerden en Renata Camps, provinciegriffier REDACTIERAAD EN HOOFDREDACTIE Patrick Boucneau, Jan Mampaey, Sonja Schreurs, Ilse Van Aelst, Liesbeth Van Gysegem, Daphne Tubée REDACTIE Leen Raats, David Michiels EINDREDACTIE Christophe De Schauvre FOTOGRAFIE Renaat Nijs MET DANK AAN François Jacobs, Patrick Vandewalle, Ilse Witters, Tim Nawrot, Thomas Scheppens en Rudy Oyen TAALADVIES Yvette Vandormael, Informatie en Communicatie, provincie Limburg CONCEPT EN VORMGEVING Stapel Magazinemakers, www.stapel.be DRUKWERK Drukkerij Paesen VERANTWOORDELIJK UITGEVER Patrick Boucneau, provincie Limburg, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt OPLAGE 9 000 exemplaren WETTELIJK DEPOTNUMMER D/2017/5.857/026 CONTACTADRES Milieu en Natuur, Directie Omgeving, provincie Limburg, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt, 011 23 83 38, mina@limburg.be, www.limburg.be

Domein Kiewit, Putvennestraat 108, 3500 Hasselt vertrek van 8 tot 15u | www.klimaatzaak.eu/nl/walk

LINA WORDT GEDRUKT OP 100 % GERECYCLEERD PAPIER

LINA 15

41 Limburgse gemeenten engageren zich, op initiatief van de provincie Limburg, om onverminderd verder te werken aan het gemeentelijk klimaatbeleid. Zij ondertekenden daarvoor het ambitieuze Burgemeestersconvenant voor Klimaat en Energie 2030.

Limburg samen veerkrachtig

et massale verbruik van fossiele brandstoffen moet dringend teruggedrongen worden. Natuurlijk. De reserves raken immers uitgeput, maar bovenal hebben fossiele brandstoffen door hun CO2-uitstoot een ongewenst effect op ons klimaat. Europa wil tegen 2050 zijn uitstoot drastisch verminderen, maar Limburg is nog ambitieuzer en wil tegen dan zelfs volledig klimaatneutraal zijn.

Heel wat gemeenten engageerden zich al in 2011 om daaraan mee te werken, toen ze het Europese Burgemeestersconvenant voor Energie ondertekenden. Intussen is er een opvolger van dat plan – het nieuwe Burgemeestersconvenant voor Klimaat én Energie 2030 – en dat is nog ambitieuzer. Maar liefst 41 gemeenten zullen samen met de provincie de CO2-uitstoot met 40 % proberen te reduceren. Maar minstens even belangrijk, zij

zullen zich voorbereiden om beter om te gaan met en zich aan te passen aan de gevolgen van de klimaatverandering. “Klimaatadaptatie”, noemen we dat. Tegen eind 2019 moet elk van de deelnemende gemeenten klaar zijn met hun klimaatactieplan. Wil je meer weten over de inspanning die jouw gemeente gaat leveren? Neem dan contact op met de milieudienst. Meer informatie over het ambitieuze klimaatactieplan? www.limburg.be/klimaat