2018/5 LImburg NAtuurlijk by Provincie Limburg

Driemaandelijks tijdschrift over het provinciaal Milieu- en Natuurbeleid | jaargang 20 nr.5 | afgiftekantoor 3500 Hasselt I provincie Limburg Directie Omgeving – Milieu en Natuur – Planning en Beleid, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt | P 409680

05 PB- PP BBELGIE(N) - BELGIQUE

LImburg NAtuurlijk!

Het Bellevuebos Verborgen Moois

Zwammen zoeken Werkgroep Mycolim

HERNIEUWBARE ENERGIE

WIND IN DE RUG

LINA 1

breedbeeld

Okazi recycleert Het centrale verdeelcentrum Okazi, dat de kringwinkels van Hasselt en Sint-Truiden bedient, verwerkte het afgelopen jaar maar liefst 1 500 ton materiaal: een record! Okazi verzamelt alle goederen, van meubels tot textiel, huisraad en prullaria, via eigen ophaaldiensten. Maar het verdeelcentrum heeft vooral de belangrijke taak om alles na te kijken, te stockeren en te sorteren om zo het meest geschikte materiaal via de kringwinkels opnieuw in omloop te brengen. De kringwinkels doen het overigens uitstekend in Vlaanderen: in totaal verzamelden ze 78 500 ton, waarvan bijna de helft (34 800 ton) een tweede leven krijgt door verkoop. www.okazi.be www.dekringwinkel.be

in dit nummer

FOCUS

ONTMOET

DOEN

Licht op groen

Filip Vanlommel

Hernieuwbare energie 2

Directeur De Winning

Dubolimburg Bellevuebos Peerby

vooraf Beste lezer

1 500 000 kilogram per jaar

De natuur maakt zich op voor de herfst, het groen krijgt veel schakeringen. Het is altijd weer een fraai schouwspel, dus trek erop uit en haal een frisse neus. Ideeën waaien je zo toe, de natuur geeft altijd energie. Groene energie vaart wel bij nieuwe inzichten, innovatieve technieken en duurzame systemen. Niet voor niets is EnergyVille in het Genkse Thor Park, waar tal van bright minds (heldere geesten) samenwerken rond duurzame energie en energiesystemen voor de grootstedelijke omgeving, een speerpunt voor Vlaanderen. Dat overstijgt dorp of stad. Limburg, zo zegt EnergyVille-topman Ronnie Belmans verderop in dit magazine, heeft heel wat potentieel voor een regionale energievisie. Waarom bijvoorbeeld geen Lage Emissie Zone (LEZ) voor heel Limburg in plaats van voor elke gemeente of stad apart? Het zou het duidelijker en transparanter maken voor de Limburger. Een sterke en efficiënte regio als Limburg heeft meer troeven. De provincie Limburg wapent zich ook voor de klimaatuitdagingen. Getuige daarvan zijn de 40 succesvolle klimaat projecten, die we opnieuw gebundeld hebben om te inspireren en elkaar te versterken. Het is zoals Filip Vanlommel, algemeen directeur van De Winning vertelt in “Ontmoet”: “op alle niveaus worden er steeds meer samenwerkingsverbanden opgezet die richting een duurzamere en betere wereld leiden”. De beste verbindingen leg je in optimale omstandigheden, maar net zoals paddenstoelen gedijen en opduiken in zompige grond in het bos, waren ze al die tijd al aanwezig in de bodem. Limburg heeft goede grond: voor ideeën, nieuwe verbindingen en duurzame systemen, maar ook voor paddenstoelen. 3 000 soorten worden er geteld, minstens. De natuur is wonderlijk, groen in zoveel schakeringen, geniet er ten volle van in deze herfst periode. Veel lees- en herfstgenot.

Ludwig Vandenhove gedeputeerde van Leefmilieu en Natuur

12 REPORTAGE

Zwammen zoeken

Paddenstoelenwerkgroep Mycolin

EN OOK 04 kort nieuws 14 agenda 16 campagne LINA 3

kort

MARIËNLOF

Ontdek Verborgen Moois

< kat >

Geen kat in de zak Het dierenasiel van Sint-Tuiden heeft met ‘Meet Your Match’ een bijzonder adoptieprogramma om kattenliefhebbers aan de juiste kat te koppelen. Al te vaak laten adoptanten immers hun voorkeur afhangen van hoe een kat eruitziet, maar het is belangrijker om een kat te vinden die perfect aansluit op je persoonlijkheid én levensstijl. Hoe het werkt? We testen bij elke asielkat de persoonlijkheid, maar ook die van de adoptant. Aan de hand van een vragenlijst maken we een profiel met het oog op een perfecte match. Met de ‘Meet Your Match’-methode verhoogt niet alleen de tevredenheid van de nieuwe eigenaar, ook het welzijn van de kat in zijn nieuwe thuis vaart er wel bij. www.dierenasielsinttruiden.be

Ontdek de nieuwe wandeling op www.wandeleninlimburg.be

scholen willen vergroenen Kinderen ontgroenen op school, terwijl school domeinen net willen vergroenen. Het is alvast een speerpunt van de provincie, die in februari het nieuwe subsidiereglement voor een groenere leefomgeving op scholen lanceerde. Intussen hebben al 58 Limburgse scholen contact opgenomen met het Provinciaal Natuurcentrum om meer groen te integreren op en rond de speelplaats.

MEET YOUR MATCH

Op 9 september opende de nieuwe Verborgen Mooiswandeling Mariënlof in Kerniel. De abdij van Mariënlof ligt op een steenworp van de stoomstroopfabriek van Borgloon. In de abdij wonen nog enkele cisterciënzer zusters die religieuze relieken bewaren, zoals het Sint-Odiliaschrijn uit 1292 en een 12de-eeuwse koorstoel van de Heilige Lutgardis. De abdij kun je na afspraak bezoeken, maar de omgeving loont ook absoluut de moeite. Bij het houten kunstwerk van de Schotse kunstenaar Aeneas Wilder heb je een prachtig uitzicht over een gevarieerd landschap met akkers en hoogstamboomgaarden.

INSPIRATIEBOEK

Op stap met de Bosjuf Met ‘Op stap met de Bosjuf 2’ presenteert de enthousiaste kleuterjuf Gertie Bergmans opnieuw een praktisch handboek vol avonturentochten in de natuur. Net als in haar eerste boek biedt Bergmans een schat aan educatieve inspiratie om met kleuters de natuur te ontdekken. Ideaal voor (groot)ouders, voor het kleuteronderwijs, maar evengoed voor jeugdbewegingen en zelfs natuurgidsen. Eens te meer schuift ze het bos vooruit als een zinnenprikkelende plaats waar je de motorische vaardigheden kunt stimuleren. Ze stoffeert tal van wandelingen met tips en tricks. ‘Op stap met de Bosjuf 2’ is ideaal voor opvoeders van kinderen van ca. 4 tot en met 8 jaar. www.vertelpuntuitgevers.be

KLIMAATPROJECTENKAART

Het goede voorbeeld

GOEDGEPLUKT.BE

De boom in

ten projec klimaat telijke tart. gemeen of ges sie van l erond impres we hee eid. rden afg reiken aatbel geeft een burg we jk klim ren, en licatie Lim ive teli in pub act een n en Deze pen jare het gem pireren afgelo ing van we ins op die de willen uitvoer terecht boekje voor de kan je Met dit rzicht eën aan ove ide l en uee e ecten wat tips handig ig en act atproj tie en volled eklima informa ten) Voor een .be/lokal lende projec aanvul imburg limaat www.l g.be/k ken van limbur ruik ma turen. nen geb alebes en kun et (lok extran Gemeent en via ent docum

Wie hoogstamfruit heeft of zoekt, kan vanaf nu terecht op Goedgeplukt.be. Via deze website brengt het Regionaal Landschap eigenaars met een teveel aan hoogstamfruit in contact met mensen die ernaar op zoek zijn. Vaak hebben eigenaars nog weinig interesse in het fruit van hun weide of krijgen ze de rijkelijke oogst niet zelf verwerkt. Als je je aanmeldt als zoeker, krijg je een lijst van Op zaterdag boomgaarden in de buurt waar je, na afspraak met 13 oktober 2018 vindt de eigenaar, fruit kunt plukken. De eigenaar bepaalt in Alden Biesen het fruitpluk zelf de voorwaarden (bv. een kleine vergoeding of evenement ‘Bilzen, de boom in’ plaats. wederdienst, zoals hulp bij de snoei). Op die manier Iedereen is welkom om appels te rapen en maken we streekbewoners bewust van de waarde van te laten verwerken tot heerlijk appelsap het Haspengouwse landschap, ook zij die geen hoogof om gewoon een kijkje te nemen. stamboomgaard hebben. Als het fruit opnieuw een Inschrijven kan via functie krijgt, wordt de boomgaard doorgaans beter info@boomgaardenstichting.be onderhouden, wat het landschap en de gezondheid van het Haspengouwse fruitlandschap ten goede komt.

GRENSPARK KEMPEN-BROEK

Nieuwe bakens voor het klimaat Kempen-Broek, het uitgestrekte Limburgse grensoverschrijdende gebied, maakt zich op voor de gevolgen van de klimaat verandering. In het 25 000 hectare grote gebied, waarvan grote delen ooit moeras waren, werken natuur- en waterbeheerders samen met landbouwers uit de regio aan een klimaatadaptief waterbeheer. Met een systeem van kavelruil wisselen ze te natte gronden in voor drogere kavels. Daar waar ruil niet mogelijk is, bouwen ze peilgestuurde drainages. Op die manier investeren de betrokken partijen al enkele j aren in het klimaatadaptief maken van dit waardevolle GrensPark. Dat gebeurt grensoverschrijdend met de steun van de B elgische en Nederlandse p rovincies Limburg.

n: tplanne Klimaa aar doen ken n an den

Een

alkaart

ende sta inspirer

urzaam

van du

beleid

EL rg D E

in Limbu

Heel wat Limburgse gemeenten stellen alles in het werk om zich voor te bereiden op de klimaatverandering. In november 2016 bundelde de provincie reeds een twintigtal inspirerende voorbeelden van gemeentelijke acties rond CO2-reductie, en dat krijgt nu een vervolg. De nieuwe en uitgebreide ‘Klimaatprojectenkaart’ wil vooral informeren en inspireren. Meer dan veertig succesvolle klimaatprojecten reiken gemeenten de nodige informatie, modeldocumenten, praktische info, tips en contactgegevens aan om zelf aan de slag te gaan. ‘Door kennis en ervaring uit te wisselen, versterken besturen elkaar, eerder dan elke keer opnieuw het warm water uit te vinden’, luidt het. Benieuwd welke klimaatprojecten er in jouw gemeente of elders lopen? www.limburg.be/lokaleklimaatprojecten

www.kempenbroek.eu/nl/natuur-en-landschap/klimaatbuffers

LINA 5

RONNIE BELMANS, CEO ENERGYVILLE

Licht op

groen voor hernieuwbare energie

focus

‘We zullen onderzoeken hoe we energie uit wind, zon en lucht maximaal kunnen benutten, zodat het gebruik van fossiele bronnen aan banden kan worden gelegd.’ Dat stelde Ronnie Belmans bij de opening van EnergyVille in het Genkse Thor Park eind 2016. Intussen draait de groene onderzoeksmotor op volle toeren en leggen we ons oor te luister bij EnergyVille-topman Ronnie Belmans.

nergyVille is een onderzoeksinstituut dat topwetenschappers en energie-experts samenbrengt om nieuwe inzichten, innovatieve technieken en duurzame energiesystemen te ontwikkelen. ‘Kruisbestuivingen mogelijk maken’, zegt Ronnie Belmans, zelf een gerenommeerd professor, over de bright minds die er de koppen bij elkaar steken. ‘Het gaat om onderzoekers van onder meer UHasselt, IMEC, VITO en KULeuven, die focussen op duurzame energie en energiesystemen voor grootstedelijke omgevingen. Vandaar de naam EnergyVille.’ Wat moeten we ons voorstellen bij zo’n grootstedelijke omgeving? ‘In deze context moet je het niet zien als Hasselt en/of Genk, maar eerder als de Nederlandse Randstad en Vlaanderen samen.’

Begrippen als groene, klimaatneutrale, hernieuwbare en duurzame energie worden vaak in één adem genoemd, maar die zijn niet inwisselbaar? ‘Nee, en nog een belangrijkere nuance: in de media, maar ook in de politiek, wordt ‘energie’ al te vaak gelijkgesteld met ‘elektriciteit’. Als je een (bijna) CO2-neutrale kerncentrale moet vervangen door enkele gasgestookte centrales, spreekt men al snel van een ramp voor de uitstoot. De elektriciteit die door de gascentrales geproduceerd wordt is echter maar een klein deel (een vierde) van de totale energie die

wij verbruiken. Drie vierde van ons gezamenlijk energieverbruik gaat immers naar warmte en brandstof voor transport en daar gebruiken we meestal geen elektriciteit voor. Dat relativeert sterk de netto-impact van de uitstoot door de gascentrales. Elektriciteit zal een veel groter aandeel krijgen in transport en klassieke brandstoffen vervangen: elektrische auto’s, bussen, treinen. Maar ook voor onze verwarming zal stookolie verdwijnen door onder meer warmtepompen, dankzij grondige renovaties.’ Hernieuwbare energie is een ander verhaal? ‘Wind, zon en water zijn de makkelijkste hernieuwbare bronnen, want die kan je direct oogsten. Biomassa is complexer. Die kan meerdere toepassingen hebben, bijvoorbeeld als bouwmateriaal of voedselbron. Bovendien is de groeitijd meestal vrij lang ten opzichte van de verbruikstijd bij verbranding of vergisting. Bij fossiele brandstoffen – ook van oorsprong biomassa – is

Ronnie Belmans, CEO EnergyVille

die ‘vormingstijd’ zelfs extreem lang. Een belangrijk argument om ze als ‘niet duurzaam’ te beschouwen. Ook geothermie is niet altijd evident. Het rendement is erg afhankelijk van de ondergrond en van de temperaturen die je wilt bereiken. Er zijn eigenlijk geen echt gemakkelijke oplossingen op het vlak van hernieuwbare energie. Wat we wel vaststellen, is dat de efficiëntie waarmee wij energiebronnen ‘oogsten’ door de geschiedenis heen flink is toegenomen. Zowel voor het klimaat als voor de bevoorradingszekerheid op lange termijn zijn deze bronnen heel belangrijk. Bovendien nemen de kosten continu en snel af.’ Wat met de zogenaamde overgevoeligheid van een elektriciteitsnet dat gevoed wordt door hernieuwbare bronnen? Het risico op black-outs dat af en toe opduikt? ‘De term ‘black-out’ slaat op een gehele stroomonderbreking van serieuze omvang. De laatste echte black-out in België dateert van begin jaren tachtig en binnen Europa van 2003. Beide hadden met andere zaken te maken dan met een plots tekort aan energie-aanbod ten opzichte van de energiebehoefte op dat specifieke moment. Nochtans worden die vroegere black-outs nu onterecht aangehaald in de discussie over de kernuitstap. Hoewel België de afgelopen decennia veel te weinig heeft geïnvesteerd in zijn energievoorzieningen, is het aanbod op Europese schaal nog voldoende ruim.’

LINA 7

Een stabiel elektriciteitsnet is toch een werkpunt? ‘Goh, het enige stabiele elektriciteitsnet is er één zonder stroom en zonder spanning. Er is altijd werk aan de winkel. Naast de meer klassieke manieren van opslag – zoals batterijen en waterstof – moeten we creatiever en meer ‘out of the box’ leren denken. IJsland bijvoorbeeld kampt vaak met een overschot aan elektriciteit. In plaats van zwaar te investeren in infrastructuur om die elektriciteit in het buitenland op de markt te brengen, gebruiken ze het overschot om aluminium te smelten tot (half)fabrikaten en die uit te voeren. Dat is veel efficiënter: het zorgt voor meer werkgelegenheid en meer toegevoegde waarde. Het toont aan dat lokale of zelfs internationale overproductie beter moet worden benut omdat er voordeel uit te halen valt.’ Bestaat er bij EnergyVille een energievisie voor Limburg? ‘Wij kijken doorgaans op grotere schaal, al heeft Limburg wel het potentieel voor een regionale energievisie. De provincie bestaat eigenlijk uit zes delen, die elk over voldoende sterktes beschikken om de zwaktes van de andere delen op te vangen. In Haspengouw kunnen de grote koelinstallaties van de fruitsector 8

als energiebuffer dienen. In de regio Zolder-Beringen vind je veel logistieke capaciteit. Regio Genk heeft industrie, Lommel en omstreken bezitten een ruimte-aanbod en het Maasland heeft de Maas en de ruime waterplassen die erbij horen. Bovendien heeft Limburg met LIMTRA zelfs een eigen hoogspanningsnet. Een koppeling van die elementen kan leiden tot een sterk en efficiënt regionaal energiesysteem.’ Draait het om schaalgrootte? ‘Elk thermodynamisch systeem wordt op zich efficiënter als het in schaal toeneemt, maar vanaf een bepaald moment worden de transportverliezen opnieuw groter dan het efficiëntievoordeel. Vaak wordt de oplossing van een milieuprobleem uiteindelijk zelf een probleem. Ik noem dat ‘de wet van behoud van ellende’. De auto brak ook pas door toen de grote hoeveelheden paardenmest in de stad een probleem werden. Kijk nu wat de auto is geworden.’ Waarin kunnen Limburgse gezinnen best investeren? ‘Eigenlijk wil ik liever niet de fout begaan die overheden vaak maken: een algemeen advies geven dat voor iedereen en overal toepasbaar is. Alles hangt immers af van je s pecifieke

‘Energie wordt al te vaak gelijkgesteld met elektriciteit. Terwijl maar liefst drie vierde van de energie aangewend wordt voor verwarming en brandstof voor transport.’

situatie, je toekomstplannen of inkomen. Als ik dan toch enkele algemene uitspraken moet doen, dan zou ik zeggen dat zonnepanelen (PV) interessant blijven. De prijs is momenteel zo scherp dat je gerust meer dan je huidige jaarverbruik kunt installeren. Je mag er immers van uitgaan dat de elektrificatie van ons dagelijks leven zich gaat doorzetten. Als je wagen stilaan aan vervanging toe is, kijk je best uit naar een elektrisch alternatief. Die doorbraak staat echt wel voor de deur, zeker nu het beleid rond de klassieke diesel- en benzinemotoren strenger wordt. Isoleren is ook een goede investering, al pleit ik daar voor een goed evenwicht met andere maatregelen. Zo kan te veel isolatie op den duur ten koste gaan van de luchtkwaliteit van de binnenleefruimte, of kan de totale CO2-uitstoot hoger komen te liggen. Je kunt dan beter iets minder isoleren en het restverbruik opvangen door een warmtepomp op zonnestroom. Ook een intelligente sturing van het verbruik, bijvoorbeeld via apps, kan efficiëntiewinsten en extra comfort opleveren. Daarmee raak ik meteen ook een uiterst belangrijk punt aan: de energietransitie zal er enkel komen indien de veranderingen het comfort, gemak en plezier van de mensen verhogen.’

ontmoet

‘Doelen bereik je nooit alleen’

k geloof oprecht in het feit dat we met zijn allen belangrijke stappen zetten in de richting van een duurzamere en betere wereld. Vooral omdat er op alle niveaus steeds meer (samenwerkings)verbanden worden opgezet. Daarin speelt de provincie Limburg een belangrijke rol. Ze verbindt én versterkt partnerschappen en stimuleert tegelijk het lokale beleid. Dat doen ze goed. Maar doelen bereik je nooit alleen. Collectief én individueel moeten we – met veel positivisme – bijdragen aan het duurzaamheidsstreven.’ ‘Als directeur van De Winning geloof ik rotsvast in de individuele kwaliteiten van mensen en in ondernemerschap, maar ook in maatschappelijke verantwoordelijkheid. We werken dagelijks met mensen uit kansengroepen die we opnieuw

trachten te integreren in de maatschappij door ze ofwel een opleiding, dan wel werk aan te bieden. We trachten daarin steeds die maatschappelijke betrokkenheid te zaaien.’ ‘Hoewel ik hogere economische studies heb gedaan, ligt de kiem voor mijn engagement vooral in mijn tijd bij de jeugdbeweging KSA. Het verantwoordelijkheidsgevoel, de speelse manier om met mens en natuur om te gaan, maar ook de normen en waarden die ik in mijn opvoeding heb meegekregen. Die ervaring en allerhande vormingen in natuurbeheer hebben me geholpen tijdens mijn eerste job in de jeugdzorg. Daarna ben ik gedragsmoeilijke jongeren gaan begeleiden in natuurbeheer voor het huidige Natuurpunt. Dat alles nu samenvalt in De Winning, is fantastisch.’

NAAM

FILIP VANLOMMEL MILIEU/KLIMAAT

• Algemeen directeur van De Winning-groep (4 vzw’s actief in sociale economie en 4 cvba’s met sociaal oogmerk, zoals het groenbedrijf Talea en de horecazaken Bovy, Vinne en Martenshof) • Bestuurder bij partnerorganisatie vzw Centrum Duurzaam Groen en Sterpunt Inclusief Ondernemen (werkplaatsarchitecten) • www.dewinning.be LINA 9

DUBOLIMBURG

Renoveren op doktersadvies Renoveren is goed voor het milieu én je portemonnee. Een goed geïsoleerde woning met hernieuwbare energie beperkt de CO2-uitstoot, verlaagt je energiefacturen en verhoogt bovendien je leefcomfort en –kwaliteit. Vraag advies Renoveren doe je best niet onvoorbereid. Vertrek vanuit een globale visie, die ook rekening houdt met (mogelijke) toekomstige aanpassingen en verbeteringswerken. Professioneel advies is dus een must. Zo zorgt de Huisdokter van Dubolimburg voor objectief en onafhanke-

De Huisdokter gaf – tussen maart 2014 en juni 2018 – maar liefst

1 607 Limburgers

advies bij hun renovatie.

lijk bouwadvies over isoleren, ventileren, verwarmen en hernieuwbare energie op maat van jouw verbouwing. Objectief en onafhankelijk De Huisdokter luistert naar je vragen en vertaalt complexe en technische begrippen en ingrepen in verstaanbare taal naar een objectief maatadvies, een stappenplan en een renovatierapport. Zo weet je snel en duidelijk waar je aan toe bent en kan je van jouw huis een duurzame, comfortabele en energiezuinige woning maken.

Duwolim(plus) – de Limburgse uitbreiding op de Vlaamse Energielening – helpt particulieren bij hun duurzame renovatie. Limburgers die hun woning renoveren, kunnen tot maximaal 40 000 euro lenen aan en rentevoet tussen 0 en 2 %. De lening blijkt jaar na jaar een groot succes. In 2017 werden in totaal 641 Duwolim-leningen afgesloten voor een totaalbedrag van 5 018 182,67 euro. 273 Limburgers leenden extra via Duwolimplus, goed voor een totaalbedrag van 3 395 959,91 euro.

Welke maatregelen zijn het populairst? Dakisolatie

25 %

Opvallendste conclusies

Muurisolatie

20 %

Ramen

20 %

Zonnepanelen

15 %

Verwarming

10 %

Particuliere verbouwers worden overstelpt met informatie (websites, handelaars, bedrijven, collega-verbouwers), krijgen vaak verkeerde informatie en hebben nood aan verduidelijking door een objectieve, onafhankelijke instantie. En daar zorgt de Huisdokter voor.

Vloerisolatie

Divers

De meeste adviesvragers combineren verschillende maatregelen tegelijk.

Voor welke woningen vraagt men advies? 90 % van de geadviseerde woningen zijn gebouwd tussen 1950 en 1985

Open bebouwing

40 %

Halfopen bebouwing 25 % Gesloten bebouwing 25 % Appartementen

10 %

Beschikbaar budget van de adviesvrager Varieert tussen 10.000 en 70.000euro.

In meer dan de helft van de adviesvragen weten de mensen totaal niet hoe ze aan de verbouwing moeten beginnen: welke volgorde van werken, welke materialen, welke technieken, technische knowhow. De Huisdokter helpt met het opstellen van een stappenplan waar nodig. Mensen vragen vaak te laat advies aan. Ze zijn al begonnen met de verbouwing, ze stuiten op problemen of onduidelijkheden en nemen dan pas contact op. Met als resultaat dat een aantal werken al uitgevoerd zijn, vaak niet volgens de regels van de kunst, soms ook onherroepelijk. Het is dus van belang om tijdig advies te vragen, zelfs nog voor er concrete plannen zijn. De Huisdokter kan de woning dan screenen, zijn advies uitbrengen en vermijden dat sommige ingrepen vergeten, verkeerd of slecht uitgevoerd worden. www.dubolimburg.be

LEENTJEBUUR SPELEN MET PEERBY

Het nieuwe hebben

aarom kopen als je het even van je buren kunt lenen? Leentjebuur spelen is een probaat middel tegen overconsumptie. Goed voor je portemonnee én duurzaam bovendien, want maar liefst een achtste van de totale CO2 uitstoot op aarde is te wijten aan productie en consumptie. Het online platform Peerby richt zich op het delen van duurzame consumptiegoederen, gaande van een boormachine, partytent of hogedrukspuit tot zelfs fietsen of een caravan. Wanneer je iets zoekt, hoef je alleen maar een oproep te plaatsen met een korte beschrijving waarvoor je het item nodig hebt. Peerby stuurt jouw oproep dan meteen

rond in de buurt om een buur te vinden die jou het gevraagde item kan uitlenen. Peerby faciliteert het uitlenen van spullen via een online netwerk, dat zowel via een klassieke website als via een app voor iOS of Android te raadplegen is. Het platform werd in 2011 bedacht door Daan Weddepohl en is sinds 2012 operationeel in tientallen landen. In België bieden intussen meer dan 26 000 mensen hun spullen aan. Peerby is dan ook erg gebruiksvriendelijk: heb je iets nodig of iets in aanbieding, dan laat je dat weten. Het netwerk doet de rest. www.peerby.com

doen ALLE OGEN OP HET BELLEVUEBOS

Op de helling

et Bellevuebos, op de grens van de gemeenten Kortessem en Borgloon, is één van de grootste aaneengesloten bossen van Haspengouw. Het gebied heeft heel wat troeven: zo baant de Winterbeek zich een weg door de bossige vallei en vind je er het kasteel Bellevue, gebouwd door de ‘Heren’ van het kasteel van Opleeuw. Het typische Haspengouwse hellingbos omvat heel wat oude bosplanten, zoals bosanemoon of slanke sleutelbloem, en tal van relicten als een talud met uitgeschoten haagbeuk of een hakhoutstoof. Het 105 hectare grote gebied omvat zelfs een zonrijk grasland met zeldzame orchideeën en op de kalkrijke bodem groeien onder meer de welriekende salomonszegel, de reuzenpaardenstaart en de maretak. Met dassen en reeën huisvest het Bellevuebos

ook heel wat fauna. Een opvallende bewoner is de Bechsteins vleermuis, één van de zeldzaamste soorten in Vlaanderen. Zij wordt beschouwd als een echte ambassadeur van dit waardevolle oude bosgebied in Haspengouw, waar bossen niet zo vaak voorkomen. Zin om het Bellevuebos te ontdekken? Dan is de ‘Verborgen Moois’-wandeling een must. Startpunt is het Hemelspark, dat met een vijver, een heuvel, een weide en een bos een uitdagende speelzone biedt voor kinderen! www.wandeleninlimburg.be

LINA 11

IN HET SPOOR VAN DE PADDENSTOELENWERKGROEP

Zwammen

zoeken In 1949 bracht broeder Bertinus in een artikel voor het eerst de Limburgse paddenstoelen onder de aandacht: het begin van de paddenstoelwaarnemingen die in de jaren zeventig culmineerden in een heus rapport, ‘Zwammen in Limburg’. Dat vormde de basis voor de paddenstoelenwerkgroep Mycolim, die zich toelegt op een systematische inventarisatie. Wekelijks gaan de leden op pad om zwammen in kaart te brengen. Een introductie in de wondere wereld van de zwammen.

Limburgse paddenstoelenatlas De in 2004 verschenen paddenstoelen atlas bespreekt 1 587 verschillende soorten met hun verspreiding. Met de nieuwe waarnemingen en inventarisaties is dat aantal sindsdien aanzienlijk toegenomen. Bijna maandelijks worden er nieuwe soorten voor Limburg ontdekt. De teller staat nu al op 3 191 soorten. Het paddenstoelenseizoen Van augustus tot en met november vieren de paddenstoelen hoogtij. Dat wil niet zeggen dat je tijdens de winter geen paddenstoelen zal aantreffen. Integendeel, in zachte winters tref je er zelfs meer dan in het voorjaar, en heel wat andere soorten dan plaatjeszwammen. Vooral schijfjes, korstjes en hoedjes die teren op de takken en stammen van bomen en struiken zullen intrigeren. Wil je liever morieljes – een sponsachtige zakjeszwam met een holle steel – spotten, dan moet je vooral in de lente op pad. In het bos Sommige soorten paddenstoelen vind je altijd in de buurt van bomen. Ze leven in symbiose. Maar er zijn ook heel wat soorten die graslanden verkiezen, mest van dieren of dood hout. Andere hebben liever natte voetjes naast beken, of groeien zelfs op brandplaatsen … Vliegende sporen Paddenstoelen produceren massaal uiterst lichte sporen. Verspreiding door de wind, kilometers ver, is dan ook de meest voor de hand liggende strategie bij de voortplanting. Toch blijken de meeste sporen eerder in de nabijheid van de paddenstoel terecht te komen, waar ze eventueel kunnen kiemen. Heel wat soorten worden

reportage

Vliegenzwam

vooral verspreid via langskomende dieren en ook via smullende dieren die de nog levende sporen via hun uitwerpselen elders terecht laten komen. Sommige soorten beschikken dan weer over mechanismen om hun sporen zelf weg te schieten. Heksenkring In veel gazons kun je in het najaar een heksenkring aantreffen, meestal van de weidekringzwam. Zo’n cirkel van paddenstoelen is een intrigerend natuurfenomeen. De ondergrondse zwamvlok groeit vanuit een kiemende spore gelijkmatig in alle richtingen tegelijk. Daar waar de voedingsstoffen in de bodem uitgeput raken, sterft de zwamvlok af. Alleen het buitenste en groeiende gedeelte van het zwamvlokkennet is nog levend en actief. Bovengronds groeien de vruchtlichamen en vormen ze een ring: de heksenkring. Deze kringgroei – in het Engels ‘fairy ring’ genoemd – spreekt tot de verbeelding. Omdat men lang het gissen had naar de oorzaak van schimmels, deden vroeger vooral schimmige verhalen de ronde. Een heksenkring was een dansvloer voor heksen en feeën, en wee je gebeente als je je in die kring waagde, want dan moest je meedansen tot je doodvermoeid ter aarde zou storten. Vol met witte stippen De vliegenzwam wordt vaak bezongen om haar kenmerkende, helderrode hoed waarop witte stippen zitten. Het zijn piramidevormige vlokken, resten van een omhulsel, die tijdens een regenbui van de hoed afspoelen, vandaar dat je de zwam ook zonder witte stippen aantreft. Vliegenzwammen hadden overigens een functie in de landbouw: veehouders weekten de

Groene kno lamaniet

Weidekringzwam

hoed in melk of water en dat goedje hield de vliegen weg uit de stal, vandaar de naam ‘vliegenzwam’. Mooi, maar wel giftig.

Ook een truffel is een paddenstoel Van de truffel is geweten dat hij voor gastronomische magie kan zorgen. In Vlaanderen zijn er maar liefst 43 soorten. Het merendeel is niet bruikbaar voor consumptie. Wordt er al eens eentje gevonden die eetbaar is, dan is die nauwelijks groter dan een erwt. Jammer, want de zwarte truffel of Tuber melanospermum en ook de witte truffel zijn erg gegeerd. Nog niet zo lang geleden ging een anderhalf kilo wegende witte truffel voor maar liefst 430 000 euro over de toonbank. Helaas, in Limburgse bodem zal je dergelijke schatten niet aantreffen.

Een gift van moeder natuur De schoonheid van paddenstoelen spreekt tot de verbeelding. Van de soorten die we in de winkel aantreffen, weten we dat ze ook erg smakelijk zijn. Maar wat met de wilde natuur? Er zijn heel wat paddenstoelen die je ziek kunnen maken. De beste raad is: bij onvoldoende kennis over paddenstoelen, geniet je enkel van hun schoonheid. Jaarlijks wordt het antigifcentrum tot 400 keer gecontacteerd met betrekking tot het eten van paddenstoelen, voornamelijk in de periode juni en oktober. Vooral de groene knolamaniet – die in bossen en parken voorkomt – is hier de gevaarlijkste soort.

Meer weten over de wereld van de paddenstoelen? Jaarlijks organiseert Mycolim een cursus voor beginners in september. Er zijn ook tal van wandelingen voor starters. w ww.provinciaalnatuurcentrum.be

LINA 13

agenda Dag van de Wijers

Bocholt Graven

Kom proeven en ontdekken wat deze prachtige vijverstreek te bieden heeft. Wat dacht je van Wijer safari’s, avontuurlijke activiteiten zoals vlotten bouwen, een watertrein of apenbruggen over het water? Of vaar de Demer af, loop op het water met aquaballs of doe mee met ‘Start to fish’. Voor de allerkleinsten zijn er waterspelletjes, zoektochten en animatie. Post je Wijerfoto’s met #dewijers en maak kans op een weekendje weg!

Op de grens tussen Bocholt en Stramproy liggen de sporen van een gigantisch, middeleeuws verdedigingssysteem bewaard in de grond. We bombarderen deze plaats en haar bijzondere geschiedenis tot één van de ‘Grensgevallen’ van Kempen-Broek! Breng zeker de kinderen mee, want we organiseren leuke workshops en een heleboel andere activiteiten!

ZONDAG 30 SEPTEMBER

Start: 13.00 u. – Grensspektakel: 15.00 u. Napoleonsdijk, Bocholt (vanuit Nederland: volg Stramproyer grensweg, Stramproy) www.kempenbroek.eu

www.dagvandewijers.be, www.dewijers.be

SEPTEMBER

RECREATIE

DOEDAG

OKTOBER

WANDELEN

DOEWEEK

SEPTEMBER

herfst

2018

Maas Trek in Maasvallei

Week van het bos

De vierde editie van de Maas Trek, een grensoverschrijdend wandelevenement voor het hele gezin, strijkt neer in het midden van de Maasvallei in de gemeenten Dilsen-Stokkem, Maasmechelen, Sittard-Geleen en Stein. Volg de uitgestippelde wandelroutes naar pareltjes zoals het kasteel van Obbicht, de lemen uitkijktoren in natuurgebied Negenoord-Kerkeweerd, de werkzaamheden naast de Maas in Boyen en de zorgboerderij Ommersteyn in Dilsen-Stokkem.

Iedereen het bos in tijdens de Week van het Bos! Rennen, springen, vliegen, duiken, vallen, opstaan en weer doorgaan: het thema voor de leukste week van 2018 wordt … ravotten! Buiten spelen en op avontuur gaan in de natuur maakt ons immers gezonder én creatiever. Breng zeker een bezoek aan de provinciale domeinen Nieuwenhoven en Bokrijk.

ZONDAG 7 OKTOBER

www.rivierparkmaasvallei.eu

ZONDAG 14 TOT ZONDAG 21 OKTOBER

Provinciaal Domein Nieuwenhoven, Nieuwenhoven 1, 3800 Sint-Truiden Domein Bokrijk, Bokrijklaan 1, 3600 Genk

Dieren Dating Dag

tot uw dienst

ZONDAG 7 OKTOBER

Limburg heeft een hart voor asieldieren. Jij toch ook? In de asielen wachten veel honden en katten op een goede thuis en het aanbod is groot: grote, kleine, jonge en oude dieren, vrolijke en drukke viervoeters, maar gelukkig ook rustige en kalme diertjes. Maak kennis met de vele snoeten en hun enthousiaste verzorgers en geniet tussendoor van een hapje en een drankje in de dierenasielen van Sint-Truiden, Genk, Lommel en Kinrooi. Van 13.00 tot 18.00 u. www.limburg.be/dierentdating

OKTOBER DOEDAG

Provinciaal Natuurcentrum Craenevenne 86 3600 Genk pnc@limburg.be www.pnc.be 011 26 54 50

provincie Limburg Milieu en Natuur Universiteitslaan 1 3500 Hasselt mina@limburg.be www.limburg.be/mina 011 23 83 38 Regionale Landschappen Haspengouw en Voeren Daaleindestraat 2 3720 Kortessem info@rlh.be www.rlh.be 011 31 38 98

Kempen en Maasland Winterslagstraat 87 3600 Genk info@rlkm.be www.rlkm.be 089 65 56 65

Lage Kempen Grote baan 176 3530 Houthalen info@rllk.be www.rllk.be 011 78 52 59

Volg ons Volg ons ook op onze Facebook-pagina’s en Twitter @klimaatlimburg.

lees meer

Klimaatnieuwsbrief Schrijf je in via www.klimaatnieuws.be Nieuwsbrieven Voor de nieuwsbrieven van het Provinciaal Natuurcentrum en de Regionale Landschappen kun je inschrijven via de respectievelijke websites.

DECEMBER

Nog geen abonnee? Lees LINA online via www.limburg.be/ limburgnatuurlijk. LINA wordt enkel verstuurd naar abonnees. Wil je LINA gratis thuis ontvangen, schrijf je dan in via lina@limburg.be of bel naar 011 23 83 38

DOEDAG

Groen maakt gezond

ZATERDAG 1 DECEMBER

De Contactdag Netwerk Educatie is ideaal om je te verdiepen in natuur- en milieueducatie voor duurzame ontwikkeling, en dat aan de hand van workshops. Gelijklopend vindt ook de Inspiratiedag Citizen Science plaats. Hans Van Dyck, professor gedragsecologie (Earth & Life Institute, UCL), zorgt voor een passende inleiding. Het volledige programma vind je op www.provinciaalnatuurcentrum.be UHasselt – Campus Diepenbeek – 10.30 tot 16.00 u.

LINA is een uitgave van de deputatie van de Limburgse provincieraad: Herman

Reynders, gouverneur-voorzitter; Frank Smeets, Ludwig Vandenhove, Igor Philtjens, JeanPaul Peuskens, Inge Moors, gedeputeerden en Lilianne Vansummeren, provinciegriffier w.d.

REDACTIERAAD EN HOOFDREDACTIE Patrick Boucneau, Jan Mampay, Sonja Schreurs, Ilse Van Aelst, Liesbeth Van Gysegem, Daphne Tubée EINDREDACTIE: Christoph De Schauvre, Comosie FOTOGRAFIE: Renaat Nijs MET DANK AAN Philippe Vanlommel, Luc Crevecoeur, Patrick Vandewalle, Gut Tilkin, Malin&Linus& Remus&pappa en mamma Broekx-De Bus. TAALADVIES Yvette Vandormael, Informatie en Communicatie, provincie Limburg CONCEPT EN VORMGEVING Stapel Magazinemakers, www.stapel.be VERANTWOORDELIJK UITGEVER Patrick Boucneau, provincie Limburg, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt DRUKWERK Drukkerij Paesen CONTACTADRES Milieu en Natuur, Directie Ruimte, provincie Limburg, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt, 011 23 83 38, mina@limburg.be, www.limburg.be OPLAGE 9 000 exemplaren WETTELIJK DEPOTNUMMER D/2017/5.857/026

LINA WORDT GEDRUKT OP 100 % GERECYCLEERD PAPIER

LINA 15