Driemaandelijks tijdschrift over het provinciaal Milieu- en Natuurbeleid | jaargang 22 nr.8 | afgiftekantoor 3500 Hasselt I provincie Limburg Directie Omgeving – Milieu en Natuur – Planning en Beleid, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt | P 409680
08 PB- PP BBELGIE(N) - BELGIQUE
LImburg NAtuurlijk!
KRIEBELBEESTJES OP INSECTENSAFARI
Ongenode gasten Invasieve exoten
Gedeputeerde Bert Lambrechts Trots op onze natuur
breedbeeld
Š Regionale Landschappen
Bezoekerscentrum Hengelhoef
in dit nummer
06
09
10
FOCUS
ONTMOET
DOEN
Invasieve exoten
Bert Lambrechts
Zonneboilers Geveltuintjes Paalkamperen
Ongenode gasten
2
gedeputeerde voor Milieu en Natuur
vooraf Beste lezer, De zomer is in het land: het moment waarop de meesten van ons zich ontspannen of uitleven in buitenactiviteiten. Dit nummer van LINA zit alvast boordevol tips en inspiratie, van paalkamperen tot wandelingen, fietsroutes of expo’s. Van de vorige zomer herinner ik mij vooral de mediterrane hitte. Ideaal terrasjesweer, maar ook problematisch qua droogte. De provincie neemt het probleem serieus en investeert in wetenschappelijk onderbouwde maatregelen. Wat die terrasjes betreft, roepen we graag op om wat vriendelijker te zijn voor de insecten, voor wie de zomer ook een hoogsei zoen is. Experten melden dat heel wat insecten het vandaag minder goed doen, terwijl zij toch erg belangrijk zijn.
10 jaar jong Bezoekerscentrum Hengelhoef blaast dit jaar
Als we zon zeggen, zeggen we ook energie. Niet al leen om elektriciteit te produceren, maar ook warm water. Meer dan 60% van onze jaarlijkse energie behoefte is warmte: reden genoeg om de zonneboi ler in het zonnetje te zetten. Met deze eenvoudige technologie kan bijna elk huishouden besparen op de energierekening. En met de DuwolimPlus-lening kunnen Limburgse gezinnen er bovendien goedkoop financiële steun voor krijgen. Dat geldt trouwens ook voor andere energiebesparende ingrepen aan je woning. Twijfel je over wat eerst aandacht verdient? Dan kan ik een huisbezoek van de Huisdokter van harte aanbevelen. Tot slot vind je in dit nummer ook een bijdrage over ondergetekende, kwestie van jou als lezer dichter bij de mens achter de woorden en de foto te brengen.
tien kaarsjes uit. Het centrum in HouthalenHelchteren is de ideale uitvalsbasis voor een
Ik wens je veel leesgenot,
uitstap naar natuurgebied Hengelhoef of de nabijgelegen heidegebieden Teut en Ten Haagdoornheide. Jaarlijks krijgt het centrum 20.000 bezoekers over de vloer. Je kunt er aan natuur
Bert Lambrechts gedeputeerde voor Milieu en Natuur
activiteiten deelnemen, je wandeling starten of iets drinken. www.limburgs-landschap.be
12 REPORTAGE
Kriebelbeestjes Op insectensafari
EN OOK 04 kort nieuws 15 agenda 16 campagne LINA 3
T
ende wijngaarden tegen. We kunnen ook een kijkje nemen bij een wijnboer. Een stukje industriële archeologie krijgen we te zien in de Panovenbakkerij. Het milieuvriendelijkste vervoermiddel, de fiets, brengt ons bijna moeiteloos langs de allermooiste plekjes van Limburgs Hageland, zoals de omgeving van de Rotemse watermolen op de Velp.
KERKSTRAAT
De fruitstreek
TER
7
8
23 E NGE LBAM P
K
16 BEE
K
15 1
RA A
T
EG
6
H ER
3
4
6
O
MELVEREN-CENTRUM
RP
2
EN
3
OV
1
GREVENSMOLENWEG FABRIEKSTRAAT
7
LEE
zeldzame
-D
2
K AST EE L LA A N
Meer
M
RH
5
4
HU
ING
EST
400%
5
SC
ENW
9
De heuvels en de omgeving lenen er zich toe om de fiets ook eens bij de hand te nemen. Geniet ervan, het is je van harte gegund.
UW
EG
WE ER
GEOLOGISCHE FIETSROUTE 8 G
libellen
HA
LMA
AL
W
R O C H E NDAA L
Tussen fruit en steen LANDENSEWEG
MAASRODE
18
Provinciaal Natuurcentrum Craenevenne 86 3600 GENK
KAPELSTRAAT
Tufsteen van Lincent, Tiense kwartsiet en 17 Gobertangesteen: het zijn maar enkele van de 16 natuursteensoorten die je tegenkomt op de geo logische fietsroute De Fruitstreek. Die leidt je langs mooie landschappen en historische monumenten Startplaats 15 die gebouwd zijn met natuursteen uit de streek. De 1 Waarnemingspunt 10 route staat beschreven in een gloednieuwe fietsgids: Richting fietsroute 120 pagina’s vol kaarten, achtergrondinformatieKerk en 13 12 illustraties. Na één ritje kennen de natuursteensoor Abdij 14 ten uit de fruitstreek geen geheimen meer voor jou. Kasteel De gids kost € 10 en is verkrijgbaar via de website. Begijnhof HEIBERGWEG
STR
UC
E - V RO
O N P
UW
A L. V
9
AAT
provinciaalnatuurcentrum.be
KES
E-LIEV
Een initiatief van de provincie Limburg
EE
KE L S
14 12
MUGGENBERG
GORS E
Huisdieren in nood
11
LINDEWEG
BUD
BAAS&BEEST
22 13 MOLENSTRAAT
RETSBAAN
20
21
B
kort
In de ondergrond gelegen gesteenten (onder gesteenten verstaan wij bijvoorbeeld ook zand) zijn bijna steeds aan het oog onttrokken, zelfs de gesteenten aan de oppervlakte worden veelal bedekt, meestal door vegetatie, maar ook door huizen en wegen. Boringen kunnen ons heel wat informatie bezorgen over de diepere ondergrond. Heel dankbaar zijn echter ook de ontsluitingen zoals hier in Loksbergen-Halen de holle wegen, die als een venster op de ondergrond kunnen worden beschouwd. Van de hierbij verzamelde gegevens kunnen ook interpretaties worden gemaakt die ons vertellen hoe gevarieerd de geschiedenis in het heel verre verleden van deze streek wel is geweest. Het is een boeiend gegeven dat lagen die hier diep in de ondergrond voorkomen, soms elders in Limburg aan de oppervlakte te zien zijn. Op die plaatsen zal de LIKONA werkgroep geologie met gelijkaardige geologische fietsroutes of wandelpaden aandacht voor die ontsluitingen vragen. 10
17
EG
W
IN
U
TT
TR
A
UI
H AL I N GEN POMPHUISSTRAAT S
AT
FR
AT STRA
ER FF
JU
0
BRUIN
TR.
11
2 km
Fietsknooppunt
www.provinciaalnatuurcentrum.be/
Niet iedereen heeft de middelen om goed voor zijn huisdier te zorgen. Kansarme baasjes uit heel Limburg krijgen hulp bij Baas&Beest in Hasselt. Het project biedt tijdelijke noodopvang voor wie geen pension opvang kan betalen. Baasjes kunnen verder bij Baas&Beest terecht voor opvoedingsondersteuning, dieren materialen en een dierenvoedsel bank. Dit project kwam tot stand door een samenwerking tussen provincie Limburg, stad Hasselt, de Prins Laurent Stichting en vzw Beestig Wijs. www.beestigbezig.be
Anno 2003 was de bosbeek juffer nog een zeldzame schone in Limburg. Vandaag is de libelsoort aan een stevige opmars bezig in Maaseik. Sinds de stad de bosbeekjuffer adopteerde in het kader van het beschermingsproject GALS (Gemeenten Adopteren Limburgse Soorten), wordt de libel er vier keer meer gespot dan in de rest van de provincie. De inspanningen op provinciaal en Vlaams niveau om beken en grachten van zuiverder water te voorzien, hebben het beestje ook goed gedaan. Je vindt de bosbeekjuffer namelijk vooral op schaduwplekjes langs langzaam stromende bosbeken met proper water. www.limburg.be/gals
4
fietsroute-fruitstreek
CURSUS NATUURGIDS
Het echte werk De natuur zit vol verhalen, klaar om verteld te worden. Ben jij benieuwd naar wat er leeft in je buurt? Wil je ook anderen warm maken voor de natuur? Dan schuilt er misschien wel een geboren natuurgids in jou. De cursus Natuurgids van Natuurpunt CVN stoomt je klaar voor het echte werk. Je neemt deel aan dertig activiteiten verspreid over een jaar, waarvan ongeveer de helft natuurexcursies. Je leert over ecologie en natuurbeheer. Ervaren gidsen tonen je hoe je boeiende wandelingen uitstippelt en groepen begeleidt. De vol gende cursussen starten op 7 september 2019 in Bezoekerscentrum Schulensmeer in Lummen en op 1 februari 2020 in het Provinciaal Natuurcentrum in Genk.
Telex GRATIS RENOVATIEADVIES Ga je bouwen of renoveren? Wil je op je energiefactuur besparen? De Huisdokter van Dubolimburg is een (ver)bouwspecialist die je onafhankelijk gratis advies geeft. www.de-huisdokter.be
Schrijf je in via de website van Natuurpunt www.natuurpunt.be
KLIMAATFILM VAN 11.11.11 In de kortfilm ‘Een Verkeerde Toekomst’ speelt Jan Decleir een politicus die zich in 2043 moet verantwoorden voor het falend klimaatbeleid in 2019. De regie is in handen van Michaël R. Roskam. www.eenverkeerdetoekomst.be
TASKFORCE TEGEN DROOGTE
EXPO
Wolven in Limburg De wolf is terug in Limburg. Dat brengt heel wat vragen met zich mee. Hoe herken je een wolf? Hoe moet je reageren als je er één ontmoet? Hoe kan je jouw schapen beschermen? De reizende tentoonstelling 'Wolven in Limburg' geeft een antwoord op al je vragen. Met een mix van wetenschappelijke informatie en leuke wist-je-datjes, is het een expo voor jong en oud. Het pronkstuk van de gratis tentoonstelling is de opgezette wolf Roger, een Limburgs verkeersslachtoffer. BEZOEK DE EXPO OP VOLGENDE DATA:
Afgelopen zomer was heet en droog. De waterbeschikbaarheid stond onder druk, ook in Limburg. In de Task Force Water gaan experten op zoek naar oplossingen voor de toekomst. Eerst en vooral laten ze het Limburgse watersysteem in kaart brengen.
DUWOLIM-LENING Wil je energiebesparend verbouwen? Bij het Limburgse energiehuis Duwolim kun je tot 30.000 euro lenen aan amper 2% interest. Prioritaire doelgroepen kunnen hetzelfde bedrag renteloos lenen. www.duwolim.be
• 18/05 - 14/07: Commanderij Oudsbergen • 17/07 - 31/08: Soeverein Lommel • 04/09 - 20/10: Toeristisch infokantoor Peer • 23/10 - 29/12: Mariahof Bree
www.provinciaalnatuurcentrum.be/wolvenexpo
LINA 5
Aziatische hoornaar
HET BESTRIJDEN VAN INVASIEVE EXOTEN
Ongenode
gasten 6
focus
Sommige uitheemse planten en dieren zijn schadelijk voor onze inheemse natuur. Omdat ze zich snel aanpassen en voortplanten, is het bovendien erg moeilijk om ze te bestrijden. Daarom is het belangrijk om er vroeg bij te zijn. Ook als burger kan je je steentje bijdragen, door je waarnemingen van invasieve exoten tijdens een zomerse wandeling door te geven.
Op het land …
E
xoten of uitheemse soorten zijn alle planten, dieren en micro-organismen (zoals schimmels) die in onze contreien niet van nature voorkomen en ook niet op eigen houtje naar hier zijn gekomen. Soms worden ze doelbewust ingevoerd, soms worden ze onopzettelijk binnengebracht, bijvoorbeeld via het ballastwater van schepen of via ingevoerde planten. Denk maar aan de buxusmot, die is meegelift met in China gekweekte buxussen. De bestrijding daarvan zorgt niet alleen voor extra pesticiden in ons milieu, maar ook voor sterfte onder vogels zoals koolmeesjes, die hun jongen voeden met de vergiftigde rupsen. Sommige exoten zijn hier al lang en velen zijn onschadelijk. Maar een klein percentage van de uitheemse soorten groeit uit tot een plaag en zorgt voor schade aan onze natuur, landbouw of gezondheid. Vaak is er ook economische schade. Dit soort ‘schadelijke’ uitheemse planten en dieren noemen we invasieve exo ten. De overheid werkt hard aan het bestrijden van schadelijke soorten, waarbij het nodig is om ze zo snel mogelijk op te sporen, vooraleer ze zich massaal kunnen voortplanten.
De Japanse duizendknoop is een schoolvoorbeeld van een invasieve exoot. Zoals de naam al doet ver moeden, komt deze waterplant oorspronkelijk uit Oost-Azië. Hij is hier aangeplant als sierplant, maar woekert enorm en zijn wortelstokken schieten zelfs door gaten in infra structuur, waarbij hij metselwerk kan openbreken. Grote groeiplaatsen die weinig hinder veroorzaken, worden best met rust gelaten. Dus: niet maaien of sproeien, geen omliggende bomen of struiken kappen en zeker niet vergraven. Via een nulbeheer kan de uitbreiding van deze exoot worden afgeremd. Het INBO is bezig met een experiment om de efficiëntie van het beheren van invasieve duizendknopen te meten. Een van de betrokken specialisten is Marijke Thoonen. ‘Invasieve duizend knoop verspreidt zich gemakkelijk via wortelstokfragmenten in de bodem’, vertelt ze. ‘Nieuwe besmettingen doen zich regelmatig voor door de aanvoer van besmette grond bij grond- en aanvulwerken. Daar zorgvuldig mee omspringen, vermijdt een hoop pro blemen. In Limburg zijn de problemen met Japanse duizend knoop nog niet zo wijdverspreid als in andere provincies. Met een gezamenlijke aanpak kunnen grotere problemen worden vermeden.’
LINA 7
Japanse duizendknoop
Aziatische hoornaar
WAT KAN JIJ DOEN? ☑ Koop bij voorkeur inheemse planten en dieren, ook voor je vijver. Vraag er specifiek naar in de dierenspeciaalzaak of in het tuin- of vijvercentrum. Je vindt handige lijsten op www.plantvanhier.be en www.velt.be/plantenzoeker. ☑ Hier vind je de Europese ‘zwarte lijst’ van planten en dieren die niet meer mogen worden gehouden, verkocht of getransporteerd: www.ecopedia.be/pagina/exoten. ☑ Gooi geen planten of groenafval in de natuur of waterlopen. Dat is wettelijk verboden. Plantenresten gooi je op de composthoop of bij het GFT-afval. Behalve invasieve exoten, die best worden verbrand of meegegeven met het restafval. ☑ Wanneer je een vijver (her)aanlegt, zorg er dan zeker voor dat je inheemse waterplanten koopt. Dump geen aquarium- of vijverplanten in de natuur. Het Provinciaal Natuurcentrum ontwikkelde samen met De Wijers een handige gids met een overzicht van de meest voorkomende invasieve exotische waterplanten, te raadplegen via www.provinciaalnatuurcentrum.be/ invasieveplanten. ☑ Invasieve exoot gespot? Meld het via www.waarnemingen.be. Na registratie kan je een foto opladen en de locatie aangeven waar je de exoot bent tegen gekomen. Jouw melding komt binnen bij een expert, die indien nodig een terreinbeheerder waarschuwt. Op www.ecopedia.be/pagina/exoten vind je informatie en foto’s om invasieve exoten beter te herkennen.
8
Grote waternavel
‘Met een gezamenlijke aanpak vermijden we grotere problemen ' Marijke Thoonen
… in de lucht … Ook de Aziatische hoornaar is een soort om in de gaten te houden. Deze wesp komt sinds een tiental jaar in Europa voor, vooral in het zuiden, en reisde waarschijnlijk mee met inge voerde producten uit Azië. Hij wordt tot 3 cm groot en kan verward worden met de onschadelijke Europese hoor naar. Toch zijn er enkele opmerkelijke verschillen. De Europese soort heeft alle kleuren van de Belgische vlag, met rode poten en veel rood aan de kop en op het borststuk, en geel en zwart aan het achterlijf. De Aziatische exoot is bijna volledig zwart, met opvallende gele uiteinden aan de poten. De Aziatische hoornaar is zeer scha delijk omdat hij bijen en hommels doodt: nuttige soorten die het sowieso al moeilijk hebben. De soort kan een honingbijenkast binnendringen en volledig leegroven. Tot nog toe werden er in Vlaanderen slechts een tiental nesten gespot, met in 2018 een eerste melding in Limburg. Men vreest een uitbraak deze zomer omdat veel koninginnen de zachte winter hebben overleefd. Als we niet snel ingrijpen, zal de soort zich razendsnel verspreiden.
Daarom wil het INBO alle kolonies opsporen en vernietigen, vooraleer de volgende generatie koninginnen uitvliegt. Wanneer je een Aziatische hoornaar ziet, meldt dit dan zeker via waarnemingen.be of vespawatch. be. Liefst met een foto: dat maakt het makkelijk om te controleren of het werkelijk om deze exoot gaat.
… en in het water In Limburg vind je verschillende invasieve waterplanten. Ze over woekeren de inheemse soorten, bedreigen de biodiversiteit en zorgen soms voor overstromingen en economische schade. Zo vormt in verschillende Limburgse waterlo pen de grote waternavel een ernstig probleem. Deze exoot vormt grote matten op het wateroppervlak, die het zuurstofgehalte en de lichtinval verminderen. Daardoor gaat de biodiversiteit achteruit, maar ook de waterafvoer bij zware regenval. Om dat de plant makkelijk in stukken breekt en de kleinste deeltjes tot een nieuwe plant kunnen uitgroeien, moet de bestrijding met de nodige expertise gebeuren.
ontmoet
‘Trots op onze natuur’
NAAM
BERT LAMBRECHTS PROFIEL
gedeputeerde voor Milieu en Natuur
I
k heb een groot hart voor de Limburgse natuur, zeker die in de Haspen gouwstreek. Ik kom er al van kinds af wandelen. Elk jaar ging mijn familie op bedevaart naar het kapelletje op het kruispunt van de Harlingenstraat en de Panisbergstraat in Hoeselt. Die traditie zet ik verder met mijn gezin. Mijn vrouw en ik hebben allebei een druk leven. De natuur en de rust in de streek doen ons deugd. De bloeiende bloesems, de historische gebouwen, de velden… Het blijft elke keer een ontdekking. Maar de Limburgse natuur heeft uiteraard nog meer te bieden. We hebben verschillende natuurgebieden, vijvers en bossen. Wist je dat 40% van de beschermde Vlaamse natuur in Limburg ligt? Die wordt piek-
fijn onderhouden door onze provinciale en gemeentelijke diensten. Dat is iets om trots op te zijn. Als gedeputeerde wil ik verder werken aan de bescherming van onze natuur, samen met alle provincie medewerkers, de andere gedeputeerden en organisaties zoals Natuurpunt, Limburgs Landschap, Bosgroep Limburg en Regionale Landschappen. Want het groene karakter van onze provincie is een grote troef, ook op economisch vlak. Andere projecten zijn de vergroening van speelplaatsen en MOS (duurzame scholen, straffe scholen). Want een natuurlijke omgeving is bevorderlijk voor het welbevinden. Niet alleen van mijn vrouw en mezelf, maar ook van de leerlingen van scholen en van iedereen. LINA 9
Een zonneboiler is altijd een goed idee.
HERNIEUWBARE ENERGIE
5 misverstanden over zonneboilers
Hij kost minder dan andere hernieuwbare energietechnieken en je bespaart maar liefst 60% op je warmwaterfactuur. Toch blijven er enkele fabels over zonneboilers de ronde doen. Tijd om die uit de wereld te helpen.
Je moet er je hele verwarmingsinstallatie voor vervangen Een zonneboiler installeren kan zonder ingrijpende werken. Meestal kun je je verwarmingsketel behouden. Wanneer er niet voldoende zonne-energie is, is het de ketel die je sanitair water verder opwarmt. Is je ketel ouder dan 15 jaar? Overweeg dan een nieuwe condensatieketel. Die verbruikt tot 35% minder energie.
Ze gaan snel stuk Zonnecollectoren bestaan meestal uit borosilicaatglas. Dat zwarte veiligheidsglas is zelfreinigend, warmt niet op en is bestand tegen hevige regen en hagel, maar ook tegen pakweg een voetbal. Een zonneboiler kan dus heus tegen een stootje.
Geen zon, geen warm water Een zonneboiler gebruikt zonne-energie om je sanitair water op te warmen. Dat werkt niet alleen op zonnige zomerdagen. Ook diffuus zonlicht en zonnige winterdagen zorgen voor energie. Daarmee kun je van maart tot oktober je sanitair water opwarmen. Is er niet genoeg zonne-energie? Dan zorgt naverwarming door een cv-ketel, een warmtepomp of een elektrisch element dat het water de juiste temperatuur bereikt.
Ze vergen veel onderhoud Een zonneboiler gaat gemakkelijk 25 jaar mee. In al die tijd moet je hoogstens kleine onderdelen zoals een pomp of expansievat vervangen. De vloeistof die zorgt voor de warmteoverdracht tussen de collectoren en de boiler moet je maar één keer om de drie jaar controleren.
Ze brengen niet op Een zonneboilerinstallatie heb je soms al op minder dan zes jaar terugverdiend. Met 5 m² zonnecollectoren kan je je jaarlijkse energiefactuur voor warm water meer dan halveren. Met een zonneboiler kom je ook in aanmerking voor premies en voordelen. Het plaatsen van een zonneboiler kan recht geven op een premie van distributienetbeheerder Fluvius, een totaalrenovatiebonus en gratis begeleiding door een BENOvatiecoach. Je kunt zelfs korting krijgen op de onroerende voorheffing bij ingrijpende energetische renovaties. Wil je weten of je dak geschikt is voor een zonneboilerinstallatie? www.energiesparen.be/zonnekaart
10
Wil je de jaarlijkse energieopbrengst laten berekenen? www.infozonneboiler.be
BIODIVERSITEIT
Een groene gevel
D
room je van een weelderige tuin, maar heb je niet veel plaats? Dan bieden klimplanten een oplossing. Ze groeien in de hoogte en bieden heel wat voordelen voor jou en het klimaat. In een smalle straat of een huis zonder tuin kun je geen grote bomen of struiken zetten. Wat wel kan, is ‘verticaal groen’ planten tegen je gevel. Klimplanten tegen de muur zorgen voor een aangenamer beeld, maar zijn ook goed voor mens en natuur. Een groene gevel herbergt meer biodiversiteit, zorgt voor een betere luchtkwaliteit, verbetert het binnenklimaat, vangt regenwater op en is een plus voor je gezondheid. Een groene gevel is ook goed voor je portemonnee. Klimplanten
beschermen je gevel waardoor hij langer mee gaat en je energiekosten lager liggen, zowel in de zomer als in de winter. Wil je klimplanten plaatsen? Voor een gevel aan de zonzijde van je woning kan je gebruik maken van clematis, bosrank, bruidssluier, echte jasmijn, klimroos, passiebloem of blauwe regen. Heb je een gevel aan de schaduwzijde? Plant dan best klimhortensia, winterjasmijn, kamperfoelie of wilde wingerd. Wil je een stoep tegel openbreken om een gevel- of tegeltuintje met klimplant aan te leggen? Vraag dan eerst toestemming aan jouw gemeentebestuur. www.centrumduurzaamgroen.be/
kennis-en-informatie
doen
PAALKAMPEREN
Back to basics
O
p zoek naar avontuur? In Haspen gouw overnacht je in de natuur. Kampeerders kunnen terecht op zeven nieuwe paalkampeerplaatsen in het wild. Een paalkampeerplaats is een basic kampeerplaats in de natuur. Je vindt er niet de voorzieningen en luxe van een moderne camping. Je hebt enkel een platform om je tent op te zetten, een composttoilet en eventueel een handpomp met stromend water. De rest voorzie je zelf. Op enkele plaatsen mag je ook een kamp vuurtje maken. Sinds juni kan je ook avontuurlijk kamperen op zeven plaatsen in Haspengouw. De kampeer plaatsen liggen langs de Streek-GR Haspengouw, de langeafstandswandeling die de mooiste wan
deltrajecten van Haspengouw met elkaar verbindt. De exacte locaties vind je op de website van Regionaal Landschap Has pengouw of op de kaart met bivakzones die je bij Wandelen in Limburg kan bestellen. De paalkampeerplaatsen zijn alleen toegan kelijk voor fietsers en wandelaars. Over nachten is gratis, maar je mag maximaal 48 uur op één plaats kamperen met niet meer dan drie tentjes of tien personen. Van de kampeerders wordt ook verwacht dat ze de rust in de natuur respecteren. www.rlh.be www.wandeleninlimburg.be
Vlaamse Ardennen © Glenn Vanderbeke
LINA 11
OP INSECTENSAFARI
Kriebel-
beestjes
12
reportage
Verdwijnen insecten? Of zijn de doemberichten in de media overdreven? We vroegen het aan drie specialisten natuur onderzoek: Luc Crèvecoeur, Zoë Vanstraelen en Peter Berx van het Provinciaal Natuurcentrum. Samen trekken ze op insectensafari in een Limburgse tuin.
D
e onderzoeksresultaten zijn alarmerend’, zegt Luc Crèvecoeur. ‘Overal waar gemeten wordt, gaat het aantal insecten drastisch achteruit. Ook in Limburg. Maar om van een wereldwijde tendens te spreken, zijn de studies nog te fragmentarisch. Veel hangt af van de biotoop waar je on derzoek voert. Op een bemeste akker vind je bijvoorbeeld meer insecten,
maar wel van minder soorten. De di versiteit gaat er achteruit. In biotopen zoals een droge heide vinden we soms erg lage aantallen, terwijl er net veel zeldzame soorten leven. Daar dreigen soorten helemaal te verdwijnen.’
se trend. Dat blijkt ook uit mijn on derzoek aan het Pijnven. Al tien jaar rijd ik er door de schemer met een vangnet op mijn auto om vliegende insecten te monitoren. En ik vang er steeds minder.’
Op de voorruit Dat er minder insecten zijn, is ook voor leken duidelijk. ‘Denk maar aan vlinders’, zegt Zoë Vanstraelen, die gespecialiseerd is in nachtvlinders. ‘Ouderen weten nog dat struiken en tuinen vroeger vol vlinders zaten. Dat kunnen wij ons niet meer voorstellen. Sommige soorten zijn ondertussen zelfs al verdwenen in onze contreien.’ Nog een teken aan de wand: je ziet amper nog insecten op de voorruiten van auto’s. ‘Enerzijds rijden we minder door de vrije natuur dan dertig jaar geleden’, nuanceert Luc. ‘Maar er is zeker een neerwaart
Door de mens Waarom zijn de insecten dan aan het verdwijnen? ‘Sommige populaties volgen een natuurlijke curve’, vertelt Peter Berx. ‘Maar in de meeste gevallen is de invloed van de mens onmiskenbaar. Het gebruik van pesticiden en insecticiden heeft een grote impact. Maar ook de afname en versnippering van leefgebied zijn een belangrijke oorzaak. Vooral voor minder mobiele soorten is dat een probleem. Tuintjes zijn op veel plaatsen een laatste toevluchtsoord en een verbinding tussen natuurgebieden. Jammer
LINA 13
Luc Crèvecoeur, Provinciaal Natuurcentrum
genoeg is er steeds minder plaats voor de natuur in die tuinen. Mensen tolereren geen onkruid, er is minder groen en meer verharding.’ Nuttig Meestal zijn insecten ook niet welkom in een tuin. ‘Ze hebben een negatief imago’, betreurt Luc. ‘90% van de vragen die we krijgen, gaat over hoe je insecten weg krijgt. Nochtans zijn insecten heel nuttig. Kevers ruimen dood hout op. Bijen en vlinders zor gen voor de bestuiving van planten en landbouwgewassen. Sommige loop kevers eten zelfs slakken. Insecten staan ook aan de basis van de voedsel piramide en vormen een voedselbron voor veel vogels, kleine zoogdieren en amfibieën.’ Doordat insectensoorten verdwij nen, gaat de biodiversiteit achteruit. Dat is niet alleen zonde, het kan ook voor problemen zorgen. Luc: ‘Als het evenwicht in de natuur zoek is, krijg je sneller overlast door bepaalde soor ten. Omdat hun natuurlijke vijanden weg zijn.’ Toch doet een aantal soorten het net beter. ‘Neem houtkevers’, zegt Luc. ‘Onze bossen zijn ouder en er wordt meer dood hout getolereerd. Sommi ge mensen vinden dat de bossen er nu slordig bij liggen, maar dat is net wat houtkevers en andere insecten nodig 14
hebben. In een bos met een goede mix van gezonde, stervende en dode bomen vinden we de meeste en vaak ook de zeldzaamste soorten. Ook met waterinsecten gaat het over het alge meen beter omdat de waterkwaliteit van veel waterlopen verbeterd is.’ Op safari Ondanks de afname van insecten, zijn de beestjes nog sterk aanwezig. Wat is de situatie in de Limburgse tuinen? We trekken met Zoë, Peter en Luc op onderzoek. In de tuin van Godsheidenaar Johan Vangeel gaan ze op insectensafari. Gewapend met een vlindernetje, een klopscherm, een zuigertje en een zeef gaan ze op zoek naar insecten in de natuurlijke tuin van Johan. De buit? Op een uur tijd vonden de drie specialisten meer dan 30 soorten, waaronder verschil lende soorten spinnen, zweefvlieg jes, wilde bijen, vlinders, kevers en mieren. ‘In Limburg alleen al komen 531 spinnensoorten voor, waarvan 260 soorten dwergspinnen. Je vindt in onze provincie ook minstens 2.600 keversoorten en een 55-tal verschil lende mieren. In een tuin als deze vind je zeker 200 verschillende kevers, 60 spinnensoorten en 30 wilde bijen soorten’, zegt Luc. ‘Er leeft altijd meer dan je denkt in je tuin.’
Leve de luie tuin Hoe maak je van je tuin een insecten paradijs? Door de natuur door te trekken naar je tuin. Een wilde tuin is beter voor de beestjes: ze vinden er eten en beschutting. Bijkomend voordeel: je hebt er minder onderhoud aan.
Gebruik geen pesticiden of insecticiden
Vervang je gazon (deels) door planten, struiken, inheemse bloemen of verwilderde hoekjes
© Maarten Jacobs
‘Mensen willen insecten vooral wegkrijgen, maar ze zijn onmisbaar voor de natuur.’
Laat bladeren en hout liggen, eventueel in een takkenhoop of -wal
Een moestuintje trekt veel insecten aan
Laat hier en daar brandnetels staan voor vlinders en snuitkevers
Water trekt leven aan: creëer een vijver met een zacht aflopende oever
WIN EEN INSECTENSAFARI IN EIGEN TUIN Wedstrijdvraag: Hoeveel spinnensoorten vind je in Limburg? Ben jij benieuwd naar de insectenrijkdom in je tuin? Mail dan het antwoord op de wedstrijdvraag voor 1 september naar lina@limburg.be en win een insecten safari in eigen tuin. Zo’n safari duurt 1,5 uur en is leuk voor alle leeftijden. Iedereen met een tuin kan meedoen, ook als je in de stad woont.
agenda
tot uw dienst
Buiten word je beter
provincie Limburg Milieu en Natuur Universiteitslaan 1 3500 Hasselt mina@limburg.be www.limburg.be/mina 011 23 83 38
ZONDAG 11 AUGUSTUS
De natuur heeft een positief effect op je gezondheid. Ze verlaagt je bloeddruk, vermindert stress, boost je immuun systeem en geeft je een fijn gevoel. Op deze wandeling legt een MaasVerkenner, een lokale gids, je uit hoe dat precies werkt. Deelnemen kost 2 euro per persoon, of 5 euro per gezin. Inschrijven is niet nodig.
Provinciaal Natuurcentrum Craenevenne 86 3600 Genk pnc@limburg.be www.pnc.be 011 26 54 50
Regionale Landschappen
V an 14.00 tot 17.00 u.
Haspengouw en Voeren Daaleindestraat 2 3720 Kortessem info@rlh.be www.rlh.be 011 31 38 98
Maascentrum De Wissen, Dilsen – Stokkem www.rivierparkmaasvallei.eu
AUGUSTUS WANDELEN
Kempen en Maasland Winterslagstraat 87 3600 Genk info@rlkm.be www.rlkm.be 089 65 56 65
Lage Kempen Grote baan 176 3530 Houthalen info@rllk.be www.rllk.be 011 78 52 59
Volg ons Volg ons ook op onze Facebook-pagina’s en Twitter @klimaatlimburg.
lees meer
Klimaatnieuwsbrief Schrijf je in via www.klimaatnieuws.be Nieuwsbrieven Voor de nieuwsbrieven van het Provinciaal Natuurcentrum en de Regionale Landschappen kun je inschrijven via de respectievelijke websites.
08
PB- PP B- BELGIQUE BELGIE(N)
urlijk!
Directie Omgeving
– Milieu en Natuur
– Planning en
Beleid, Universiteitslaan
1, 3500 Hasselt
| P 409680
LImburg NAtu
STJES
I provincie Limburg
KRIEBELBEE
3500 Hasselt
SAFARI
Milieu- en Natuurbeleid
| jaargang 22
nr.8 | afgiftekantoor
OP INSECTEN
tijdschrift over
het provinciaal
gasten Ongenode Invasieve exoten
Driemaandelijks
SEPTEMBER
erde Gedepute rechts Bert Lamb natuur Trots op onze
Nog geen abonnee? Lees LINA online via www.limburg.be/ limburgnatuurlijk. LINA wordt enkel verstuurd naar abonnees. Wil je LINA gratis thuis ontvangen, schrijf je dan in via lina@limburg.be of bel naar 011 23 83 38
EVENT
Merodehappening
ZONDAG 15 SEPTEMBER
Op zondag 15 september maak je kennis met de troe ven van Aarschot, Diest, Geel, Herselt, Hulshout, Laak dal, Scherpenheuvel-Zichem, Tessenderlo en Westerlo. De Merodegemeenten pakken in het Meetshovenbos uit met een streek- en beleefmarkt vol lokale speciali teiten. Er staan ook theater, muziek en kinderspelen op het programma. De toegang is gratis.
LINA
is een uitgave van de deputatie van de Limburgse provincieraad: Herman Reynders, gouverneur-voorzitter; Inge Moors, Igor Philtjens, Tom Vandeput, Bert Lambrechts, gedeputeerden en Lilianne Vansummeren, provinciegriffier w.d.
REDACTIERAAD EN HOOFDREDACTIE Patrick Boucneau, Jan Mampaey, Sonja Schreurs, Ilse Van Aelst,
Geertje Ramaekers, Liesbeth Van Gysegem FOTOGRAFIE Renaat Nijs MET DANK AAN Luc Crevecoeur, Patricia Willems, Kristof Odeur, Patrick Vandewalle, David Michiels, Glenda Smits. EINDREDACTIE EN VORMGEVING Stapel Magazinemakers, www.stapel.be DRUKWERK Drukkerij Paesen VERANTWOORDELIJK UITGEVER Patrick Boucneau, provincie Limburg, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt OPLAGE 9 000 exemplaren WETTELIJK DEPOTNUMMER D/2017/5.857/026 CONTACTADRES Milieu en Natuur, Directie Omgeving, provincie Limburg, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt, 011 23 83 38, mina@limburg.be, www.limburg.be
V an 13.00 tot 18.00 u. Meetshovenbos, Aarschot www.merodehappening.be
LINA WORDT GEDRUKT OP 100 % GERECYCLEERD PAPIER
LINA 15
18/05 - 14/07 18/05 - 14/07
Commanderij Commanderij Oudsbergen Oudsbergen
17/07- -31/08 31/08 17/07
Soeverein Soeverein Lommel Lommel
04/09- -20/10 20/10 04/09
Toerisme Toerisme Peer Peer
23/10 23/10- -29/12 29/12
Mariahof Mariahof Bree Bree
Laatjejeverslinden verslinden door door deze Laat deze Pop-up Pop-upExpo! Expo! lees meer op www.provinciaalnatuurcentrum.be/wolvenexpo lees meer op www.provinciaalnatuurcentrum.be/wolvenexpo