nr. 3 - 't LImburgs Bosbelang - winter 2004

driemaandelijks tijdschrift januari-februari-maart 2004 afgiftekantoor: 3500 hasselt 1

België-Belgique P.B. 3500 HASSELT 1 12/1675

P3A9010

’t Limburgs

Bosbelang informatieblad voor álle boseigenaars

[ N°3 | 2004 | winter ] jaargang 1

In dit nummer Nieuws van de bosgroepen in Limburg Brandhoutkachels De Vlaamse bosbouwsector: door de bomen het bos zien (deel 1) 4 nieuwe besluiten bij het bosdecreet: praktische mogelijkheden voor boseigenaars Brandhoutzoekertjes Waarvoor kan je terecht bij de Bosgroep?

Nuttige adressen

3de Directie - Sectie Milieu en Natuur, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt - V.U.: Patrick Boucneau

Woord vooraf

Nieuws van de bosgroepen in Limburg!

Beste boseigenaars,

Cursussen voor boseigenaars in 2004 De winter doet dit jaar al vroeg zijn intrede. Het planten- en dierenleven in het bos draait op een laag pitje. Voor beheerwerken is de winter echter een uitgelezen moment.

De start van de 4de Limburgse Bosgroep is ondertussen een feit. Vanaf november kunnen de boseigenaars in de gemeen-

Zoals reeds werd aangekondigd in ’t vorige Limburgs Bosbelang organiseren de bosgroepen (West-, Noordoost- en voor het eerst ook Zuid-Limburg) ook in 2004 samen met het Educatief Bosbouwcentrum Groenendaal (EBG) cursussen voor alle Limburgse boseigenaars en bosbeheerders. Het aanbod wordt zoveel mogelijk afgestemd op de wensen en interesses van het doelpubliek. De data en locatie van de cursussen, die in 2004 door zullen gaan, werden reeds vastgelegd.

Snelle beslissers kunnen nu reeds inschrijven door contact op te nemen met An Olaerts of Patricia Rouffa, onze bosgroepmedewerksters, op het nummer 011 23 73 28 of 011 23 83 30. Zij noteren dan je naam en contactgegevens, zodat we je enkele weken voor de cursus gedetailleerde informatie kunnen opsturen.

ten in Oost-Limburg met hun vragen terecht bij Lise Hendrick, de nieuwe Bosgroepcoördinator. Administratief worden onze Bosgroepen ook versterkt met een kersverse medewerkster, Patricia Rouffa. Zij zal An Olaerts bijstaan in de administratieve ondersteuning van de Bosgroepen en boseigenaars met vragen verder helpen of doorverbinden met de ‘juiste’ Bosgroepcoördinator.

Om de Limburgse boseigenaars zo goed mogelijk te informeren organiseren de Bosgroepen in 2004 tal van cursussen.

Uitgebreide informatie over de inhoud en de data vind je terug in dit Limburgs Bosbelang. Onze Bosgroepen kunnen vanaf nu ook erkend worden door het Vlaamse gewest en zich stilaan voorbereiden op meer zelfstandigheid. De Vlaamse regering keurde het uitvoeringsbesluit voor de erkenning en subsidiëring van Bosgroepen goed. Hierin staat dat een Bosgroep die kan aantonen dat ze goed werkt en de steun van veel privé-eigenaars geniet, beloond wordt met subsidies die zowel het bos als de boseigenaar ten goede komen.

De cursus ‘Aanduiden en opmeten van dunningen’ en ‘De Toekomstboommethode’ Een essentiële beheermaatregel in bossen is het dunnen. In een groot deel van onze Limburgse naaldbossen bestaat er een duidelijke dunningsachterstand. De dennen werden aangeplant met de bedoeling ze op een leeftijd van 40 à 50 jaar te kappen maar met de sluiting van de mijnen daalde de vraag naar dennenhout en bleef het beheer van de dennenbossen achterwege. Onze bossen groeien elk jaar, afhankelijk van de standplaats, een aantal kubieke meters aan. Als er niet wordt gedund, leidt deze groei tot minder en minder ruimte en licht voor de aanwezige bomen zodat je een te dicht bevolkt bos krijgt van allemaal lange, dunne bomen met een kleine kroon. Belangrijk hierbij is, dat het NOOIT te laat is om in te grijpen. Wel moet je opletten met de sterkte van de dunning om de bomen die blijven de kans te geven om aan te dikken en een stabiele kroon te ontwikkelen.

Tijdens de cursus ‘Aanduiden en opmeten van dunningen’ maken de deelnemers kennis met de verschillende manieren van dunnen. Zowel de theorie als de praktijk van het dunnen worden toegelicht. De deelnemers zullen leren wat een bestand is, wat licht- en schaduwboomsoorten zijn, wat de totale en dominante hoogte zijn, wat het stamtal is, hoe je een proefvlak moet afbakenen, welke bomen er moeten worden opgemeten en welke meetgegevens je nodig hebt per boom. Er zal hen ook worden uitgelegd hoe je de opbrengst- en productietabellen kan gebruiken, en ze zullen metingen op proefvlakken in het bos doen om de aanwassen te bepalen. Ook de toekomstboommethode zal worden uitgelegd. Bij deze methode worden in een eerste stap de bomen die in de toekomst in het bos zullen blijven staan, geselecteerd en eventueel aangeduid. Dit wil niet zeggen dat je in één keer alle bomen die niet werden geselecteerd als toekomstboom moet kappen. Je kan dit ook in verschillende fasen aanpakken. Dit soort uitgebreide informatie krijg je op de cursusdag.

Deelname aan deze cursus is gratis. Je kan deze cursus in Limburg volgen op de volgende dagen: • Zaterdag 21 februari 2004: georganiseerd door de Bosgroep Noordoost-Limburg in Peer • Zaterdag 6 maart 2004: georganiseerd door de Bosgroep Zuid-Limburg in Waltwilder (Bilzen)

Ik wens u veel leesplezier!

Frank Smeets, Gedeputeerde

2

| ’ t L i m b u r g s B o s b e l a n g [ 3 | 2 0 0 4 | w i n t e r ] ja a r g a n g 1 [ b o s g r o e p w e st ]

De cursus ‘Herkennen van inheemse bomen en struiken’ Het is interessant voor de boseigenaar om te weten welke boom- en struiksoorten er in zijn bos staan. Het doel van de cursus is dan ook het kunnen herkennen en benoemen van de belangrijkste boom- en struiksoorten die in onze bossen voorkomen. De lesgever leert je de bomen kennen aan de hand van een duidelijke cursustekst en door middel van takmateriaal dat de cursisten kunnen voelen en ruiken. Per soort wordt aangegeven hoe hij gemakkelijk wordt herkend, waar hij het beste groeit, de groeikenmerken (snelle of trage groeier), licht- of schaduwsoort en welke de eigenschappen zijn van het hout. Met deze kennis op zak wordt er aansluitend op het theoretisch gedeelte een boswandeling gemaakt waar de belangrijkste soorten aan bod zullen komen.

De cursus wordt gratis aangeboden op de volgende data: • Zaterdag 24 april 2004: georganiseerd door de Bosgroep Noordoost-Limburg in het domeinbos Lozerheide in Lozen (Bocholt) • Zaterdag 8 mei 2004: georganiseerd door de Bosgroep Zuid-Limburg op het Provinciaal Domein Nieuwenhoven • Zaterdag 15 mei 2004: georganiseerd door de Bosgroep West-Limburg in het bosmuseum in het domeinbos Gerhagen in Tessenderlo

De cursus ‘Standplaatsleer’ De bodem maakt integraal deel uit van een bos. Dit wordt wel eens vergeten, maar een boom heeft ook zijn lievelingsplaatsje om te groeien. Deze cursus licht toe hoe de bodem een invloed kan hebben op de groei van een boom.

Gedurende de hele voormiddag wordt er theorie gegeven aan de hand van een syllabus.

De verschillende bestanddelen van een bodem worden nader besproken, aan de hand van bodemkaarten wordt getracht een idee te krijgen van de bodemtypes in het gebied, de drainageklassen worden uitgelegd, …

Deze theorie wordt dan afgewisseld met praktijkoefeningen. Zo wordt bijvoorbeeld de zuurtegraad en het fosfaatgehalte van de bodem bepaald aan de hand van een reeks proefjes. Tijdens een korte wandeling wordt ook een profielput gemaakt in de bodem.

De verschillende bodemlagen worden bekeken en de types humus worden besproken.

In de namiddag wordt dan een proefvlak afgebakend waar een inventaris gemaakt wordt van de aanwezige vegetatie, zowel kruiden als struiken en bomen.

Wil je je kennis verruimen rond de standplaats van bomen, dan is dit dé cursus!

Deelname aan de cursus is gratis. De cursus vindt plaats op : • Zaterdag 21 augustus 2004: georganiseerd door de Bosgroep Zuid-Limburg op het Provinciaal Domein Nieuwenhoven

3

| ’ t L i m b u r g s B o s b e l a n g [ 3 | 2 0 0 4 | w i n t e r ] ja a r g a n g 1 [ b o s g r o e p w e st ]

De cursisten steken zelf de handen uit de mouwen.

De cursus ‘Snoeien’ De coördinator zal deze cursus samen met de deelnemers van de bosgroepen ontdekken want hij wordt voor de eerste keer gegeven in Limburg !

Sleunen (de eerste snoeibeurt in jonge bestanden) en snoeien bewijzen hun nut pas op langere termijn. Stammen die echter nooit werden gesleund of gesnoeid en die vol stompe takaanzetten of ingerotte stompen zitten, zijn voor de houtkopers minder waard (zie artikel over hout in vorige nummer). Het is daarom belangrijk dat je weet waarom en hoe je moet snoeien en dat is precies waar deze cursus op ingaat. Belangrijk is natuurlijk om vooraf te weten hoe een boom in elkaar steekt en hoe hij reageert op verwondingen. Er wordt bekeken wat de algemene snoeiregels zijn en wat de juiste snoeitechniek is. Het theoretische deel beslaat drie uren, gevolgd door een praktijkgedeelte.

Tijdens de praktijk zullen zowel naald- als loofbomen aan bod komen. De wijze van snoeien is in beide gevallen immers verschillend. Ook de leeftijd van de bomen zal er voor zorgen dat er op een andere wijze gesnoeid dient te worden.

Deelname aan de cursus is gratis. De cursus vindt plaats op: • Zaterdag 16 oktober 2004: georganiseerd door de Bosgroep West-Limburg. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

De cursus kettingzaag Deze cursus wordt gegeven gedurende 2 dagen. De eerste dag wordt volledig gewijd aan de theoretische aspecten. De tweede dag gaat volledig door in het bos, waar de kettingzaag dan ook effectief ter hand wordt genomen. Het theoretisch gedeelte is heel belangrijk omdat het er voor zorgt dat je in de praktijk veilig aan het werk kan gaan. De kettingzaag wordt helemaal uit elkaar gehaald en elk onderdeel wordt besproken. Op die

4

| ’ t L i m b u r g s B o s b e l a n g [ 2 | 2 0 0 3 | h e r f st ] ja a r g a n g 1 [ b o s g r o e p n o o r d o o st ]

manier krijg je een goed idee van de werking van de kettingzaag. Dit is belangrijk om te weten hoe je een kettingzaag moet onderhouden en waarnaar je moet kijken indien je kettingzaag plots niet meer werkt. Ook het veiligheidsaspect en het verantwoord gebruik van de kettingzaag komen uitgebreid aan bod. Welke veiligheidskledij heb je nodig, waar moet je op letten als je in je bos staat met een draaiende kettingzaag,…? Verder worden in de theorie ook de verschillende veltechnieken besproken.

Op de tweede dag zal eerst het onderhoud van de kettingzaag worden geoefend. Het belangrijkste hiervan is het slijpen van de kettingzaag, het proper houden van filter, enz.

Vervolgens worden de veltechnieken in het bos uitgeprobeerd.

• Dinsdag 9 november en woensdag 10 november 2004: 2-daagse cursus kettingzaag georganiseerd door de Bosgroepen Noordoost-Limburg en Zuid-Limburg Aan de deelnemers zal een kleine bijdrage van 30,00 euro worden gevraagd.

Locatie voor de Bosgroep Noordoost-Limburg: 9 november 2004: gemeentehuis Meeuwen-Gruitrode 10 november 2004: een perceel in Meeuwen-Gruitrode Locatie voor de BosgroepZuid-Limburg: Provinciaal Domein Nieuwenhoven

De cursus ‘Planten’ Ook deze cursus wordt voor het eerst aangeboden door de bosgroepen in Limburg. Als je van plan bent een bos aan te planten, kan je hier veel nuttige informatie en tips krijgen. De cursus ‘Planten’ zal dieper ingaan op het aanplanten van bomen in bosverband. Wat zijn de plantafstanden voor welke boomsoort, hoe diep mag je planten, welke voorbereidingen moeten er allemaal gedaan worden? Ook na het planten dient er aandacht besteed te worden aan de boompjes. Heel wat jonge aanplantingen hebben immers te kampen met bijvoorbeeld wildvraat door konijnen en reeën. Jonge aanplantingen dienen ook te worden beschermd tegen omringende vegetaties die sneller kunnen groeien en zo de jonge aanplant kunnen verstikken. De verschillende beschermingsmaatregelen en de mogelijke nazorg worden dan ook besproken.

Deelname is gratis. De cursus vindt plaats op: • Zaterdag 20 november 2004: georganiseerd door de Bosgroep West-Limburg. Exacte locatie wordt later meegedeeld, waarschijnlijk in Heusden-Zolder.

5

| ’ t L i m b u r g s B o s b e l a n g [ 2 | 2 0 0 3 | h e r f st ] ja a r g a n g 1 [ b o s g r o e p n o o r d o o st ]

De cursus ‘Algemene Bosbouwpraktijk’ Deze cursus wil de deelnemers laten kennismaken met de belangrijkste bosbouwbegrippen en hen een idee geven van de bosbouw op wereld-, Europees, nationaal en lokaal niveau.

De verschillende functies van bossen komen ook aan bod. Onze bossen hebben namelijk niet enkel een economische maar ook een belangrijke ecologische en sociaal-recreatieve functie. Daarnaast hebben bossen ook een belangrijke schermfunctie, zij zorgen voor de opvang van vervuilende deeltjes, voor een mooiere landschappelijke integratie van gebouwen enz. … Het nut en de verschillende aanpakken voor het uitvoeren van een dunning komen ook aan bod.

De cursus bestaat niet enkel uit een theoretische toelichting. In de namiddag gaat de lesgever met de cursisten het bos in. Tijdens dit bosbezoek worden de bosbouwbegrippen in de praktijk getoond en kan er over verschillende bosbouwthema’s worden gediscussieerd.

Deelname aan de cursus is gratis. De cursus vindt plaats op: • Zaterdag 18 december 2004: georganiseerd door de Bosgroep West-Limburg in boscomplex Gerheserheide, Leopoldsburg

Houtverkoop

Naar goede gewoonte zullen de bosgroepen ook nu weer een gezamenlijke houtverkoop organiseren. De gezamenlijke najaarsverkoop van 2002 van de Bosgroep NoordoostLimburg, ging uitzonderlijk door in februari 2003. Ook dit jaar stellen we de houtverkoop van de bosgroepen uit tot het voorjaar 2004. Deze verkoop zal op 20 februari in het provinciehuis te Hasselt doorgaan. Begin januari zullen de kuberingsgegevens worden verwerkt in een houtcatalogus die dan naar al de geïnteresseerde houtkopers zal worden gestuurd. Het bieden gebeurt enkel schriftelijk en onder gesloten omslag.

Boseigenaars die hout wensen te verkopen op de gezamenlijke houtverkoop van de bosgroepen op 20 februari 2004, kunnen de bosgroepcoördinator van hun regio contacteren. Verdere afspraken kunnen dan worden gemaakt. De gegevens over het te verkopen hout moeten ten laatste op 16 januari 2004 bij de bosgroepen zijn.

In tabel 1 en tabel 2 vind je een overzicht van de lotsamenstelling en de prijzen per lot voor de gezamenlijke houtverkoop op stam 2001 (22-10-2001) respectievelijk 2002 (21-10-2002) voor de Bosgroep West-Limburg.

Tabel 1. Overzicht van de lotsamenstelling en de prijzen per lot voor de gezamenlijke HV op stam 2001 (West-Limburg) Lot

Gemeente

aantal eigenaars

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

Ham Ham – Leopoldsburg Lummen Herk-de-Stad Lummen – H.-Zolder Lummen – H.-Zolder Ham Lummen Ham Beringen Lummen Lummen Lummen Beringen

6 eigenaars 6 eigenaars 4 eigenaars 1 eigenaar - 5 eigenaars 1 eigenaar 1 eigenaar 1 eigenaar 1 eigenaar 1 eigenaar 1 eigenaar 1 eigenaar 2 eigenaars 1 eigenaar

Tot.

Vol. (m3)

Stuks

Verkoopprijs (Bef )

231,2 238,7 455,2 94,7 303,1 159,1 86,6 106,1 11,7 330,6 506,5 90,5 81,5 716,4

863 667 1 424 37 1 719 991 414 404 4 189 1 402 403 451 1532

58 051 46 200 140 000 110 000

21 100 268 000

3 411,8

10 500

1 042 301

32 100 13 000 33 100 285 750 77 000

Een deel van lot 5 van de HV 2001 werd op de houtverkoop aangeboden als lot 2. Dit werd toen niet verkocht en werd samen met de rest van het lot onderhands verkocht in 2003. Ook lot 12 werd onderhands verkocht in 2003.

6

| ’ t L i m b u r g s B o s b e l a n g [ 2 | 2 0 0 3 | h e r f st ] ja a r g a n g 1 [ b o s g r o e p n o o r d o o st ]

Tabel 2. Overzicht van de lotsamenstelling en de prijzen per lot voor de gezamenlijke HV op stam 2002 (West-Limburg) Lot

Gemeente

Naam

Vol. (m3)

Stuks

Verkoopprijs (euro)

1 2 3 4

Heusden-Zolder Ham Leopoldsburg Lummen

Heusden-Zolder Gerhees Leopoldsburg Lummen

243,99 189,68 1 207,30 209,48

165 873 3 675 1 311

10 060,00

1 850,45

6 103

25 161,51

Tot.

15 101,51

Voor de HV 2002 werd het hout van loten 2 en 4 niet verkocht omwille van het feit dat de eigenaars niet akkoord waren met de geboden prijs. Een deel van lot 2 en lot 4 werd onderhands aangeboden in 2003.

In de Bosgroep Noordoost-Limburg werd er hout verkocht op een gezamenlijke houtverkoop in het voorjaar van 2003 (14-02-2003). In tabel 3 wordt een overzicht gegeven van de lotsamenstelling en de prijzen per lot voor de gezamenlijke HV op stam 2003 (Noordoost-Limburg) Tabel 3. Overzicht van de lotsamenstelling en de prijzen per lot voor de gezamenlijke HV op stam 2003 (Noordoost-Limburg) lot

gemeente

1 2 3 4 5 6 7 8

Neerpelt Neerpelt Peer Peer Bree - Kinrooi Bree - Kinrooi Houthalen-Helchteren Hamont-Achel

Tot.

7

aantal bomen

totaal aantal m3

1 552 69 541 215 82 2 103 3 253 544 73

446,6 21,6 189,5 39,9 40,37 833 2634 437 145

8 432

4 786,97

kapping

dunningskap in Grove den dunningskap in Grove den eindkap met overstaanders dunningskap in Grove den dunningskap in lork en douglas dunningskap in naald- en loofhout dunningskap in naaldhout dunningskap in loofhout eindkap populieren

| ’ t L i m b u r g s B o s b e l a n g [ 2 | 2 0 0 3 | h e r f st ] ja a r g a n g 1 [ b o s g r o e p z u i d ]

prijs (€)

prijs per m3 (€)

5545 129,6 2 470,5 239,4 Niet toegewezen Niet toegewezen Niet toegewezen Niet toegewezen 3 255

12,42 6,00 13,04 6,00

22,45

Bosgroep West-Limburg

Op maandag 3 november kwam de Raad van Beheer van de Bosgroep West-Limburg vzw bijeen. De werking van de arbeidersploeg werd geëvalueerd en besproken. Ook in 2004 zal de provincie Limburg de Bosgroep financieel ondersteunen zodat jullie weer beroep zullen kunnen doen op de arbeidersploeg voor het bestrijden van Amerikaanse vogelkers en het laten uitvoeren van onrendabele dunningen.

Ook het boscomplex Kwaadmechelen kwam nog ter sprake. Het ontwerpbeheerplan werd begin oktober besproken met Griet Beckers, de ambtenaar privé-bos van de Afdeling Bos & Groen, zodat zij al opmerkingen kon geven. De Bosgroep geeft immers enkel advies en helpt bij de opmaak van het beheerplan, maar het is de afdeling Bos & Groen (de ambtenaar privé-bos en de boswachter) die het beheerplan goedkeurt.

Het ontwerpbeheerplan werd naar de betrokken boseigenaars opgestuurd. Zij kunnen nu opmerkingen geven en aan de coördinator terug bezorgen. Wanneer al de opmerkingen verwerkt zijn en de gehandtekende formulieren in het bezit zijn van de coördinator, wordt het volledige ontwerpbeheerplan opgestuurd naar Bos & Groen.

Zodra zij dit goedkeuren krijgt dit ontwerpbeheerplan een registratienummer en zijn de werken die erin zijn opgenomen, goedgekeurd voor een periode van 20 jaar.

Er zijn al heel wat mensen effectief lid geworden van de Bosgroep West-Limburg vzw.

Intussen is via de boseigenaars 202 ha 27 a 53 ca in beheer van de Bosgroep! We zijn dus goed op weg!

In de loop van de maand oktober en november werd er overlegd met de gemeenten en de betrokken boswachters. Voor de voorlopige erkenning van de Bosgroep WestLimburg vzw wordt er begin oktober 2004 een erkenningsdossier ingediend bij Bos & Groen. In dit dossier zal ook een werkplan voor de komende drie jaar worden opgenomen. Aangezien de boscomplexen een groot deel uitmaken van de werking van de Bosgroep, zal in dit werkplan ook een prioriteitenlijst worden opgenomen van boscomplexen die in de loop van de volgende 3 jaar worden opgericht. Voor het opstellen van deze lijst wordt rekening gehouden met de prioriteiten en de visie van de gemeenten en de boswachters.

De Raad van Beheer van de Bosgroep West-Limburg vzw

8

| ’ t L i m b u r g s B o s b e l a n g [ 2 | 2 0 0 3 | h e r f st ] ja a r g a n g 1 [ b o s g r o e p w e st ]

Bosgroep Zuid-Limburg

Op 15 oktober was het dan zover: de eerste stuurgroepvergadering van de Bosgroep ZuidLimburg vond plaats. Naast de contractueel vastgelegde afgevaardigden waren er verschillende privé-boseigenaars aanwezig die hun stem lieten horen (maar we hebben dan ook niet liever!). Niet alleen werd de stuurgroep samengesteld, er werd ook gepraat over de werking en de planning voor de volgende maanden. Er werd zelfs nog verder in de tijd gedacht: de coördinator krijgt ongeveer een jaar de tijd om heel het werkingsgebied op te delen in potentiële boscomplexen en er reeds - volgens verschillende criteria - een prioriteit aan toe te kennen. De bedoeling is om zo te komen tot een duidelijke planning naar alle betrokken partijen toe.

Daarbij is alle hulp welkom. Iedereen die in het werkingsgebied een probleemsituatie kent rond bos (achterstallige dunningen, een acuut probleem van Amerikaanse vogelkers, waardevolle voorjaarsflora die elk jaar vermindert, … maar ook problemen rond toegankelijkheid, sluikstorten enzovoort) kan dit melden aan de coördinator of de medewerkster. Let wel! Het gaat hier om de opmaak van een langetermijnplanning voor een groot gebied om efficiënter te kunnen werken. Zo kan het wel eens een aantal jaren duren eer de bosgroep daadwerkelijk een boscomplex opstart waar je een probleem signaleerde, wat zeker niet betekent dat je opmerking geen gevolg zal hebben.

boseigenaars (de belangrijkste doelgroep van de bosgroepen). De eerste infovergadering zal plaats vinden op 22 februari om 14 u. in het oud gemeentehuis van Beverst (achter de kerk op het Sint-Gertrudisplein). Aansluitend maken we na de vergadering (rond 15 u.) een korte wandeling in het projectgebied waarbij allerlei praktijkvoorbeelden rond bosbouw worden besproken.

Ook de eerste cursus, die het EBG met de Bosgroep Zuid-Limburg organiseert, zal trouwens in de gemeente Bilzen plaats vinden. De cursus in kwestie is bijzonder interessant voor mensen die een dunning willen laten uitvoeren of zelf een dunning in hun bos willen aanduiden.

Zoals reeds gezegd in het vorige Limburgs Bosbelang, werd besloten om tijdens de opmaak van die theoretische planning reeds een boscomplex op te starten. Zodoende had de kersverse stuurgroep op haar eerste vergadering meteen al een keuze te maken uit 4 voorgestelde boscomplexen. De keuze viel op de vallei van de Demer en Munsterbeek in de gemeente Bilzen (ongeveer vanaf het klooster van Bilzen tot de gemeentegrens). Het gaat hier om een vrij typisch boscomplex uit het werkingsgebied, namelijk een valleigebied met veel populieren en in dit geval een groot aantal kleinere

Het boscomplex Vallei Demer-Munsterbeek

Zicht op een populierenbos in het boscomplex Vallei Demer-Munsterbeek te Bilzen

9

| ’ t L i m b u r g s B o s b e l a n g [ 3 | 2 0 0 4 | w i n t e r ] ja a r g a n g 1 [ b o s g r o e p z u i d ]

Vervanging van oude stookketels

Brandhoutkachels

Waarom?

Oude stookinstallaties hebben vaak een laag rendement. Dat van de modernste stookinstallaties ligt 20 à 25% hoger dan een oude stookinstallatie van 15 à 25 jaar oud. Dit levert gemiddeld een jaarlijkse besparing op van 200 à 250 euro (prijzen december 2002). De overheid geeft je bij je belastingaangifte bovendien een éénmalig voordeel van maximaal 500 euro (te indexeren). Let wel, in tegenstelling tot de situatie voor open haarden en houtkachels, is het aanbod voor stookketels op hout momenteel nog erg klein. Maar gezien de markt ervan in volle ontwikkeling is, valt te verwachten dat dit weldra zal veranderen.

De meeste mensen verwarmen hun huis nog met stookolie. Maar dat is een eindige fossiele brandstof waarmee we zuinig moeten omspringen. Daarom wordt er steeds meer gezocht naar toepassingen waarbij hernieuwbare energiebronnen worden gebruikt.

Hout is de hernieuwbare brandstof bij uitstek. Er schakelen dan ook steeds meer mensen over naar een verwarming met brandhout die overigens een heel eigen en gezellig soort warmte geeft. En als je zelf graag in de natuur werkt, kan je je woning verwarmen met het product van je arbeid. Dat je zelf geen bos hebt, mag geen excuus zijn: veel boseigenaars zijn bereid om je voor een kleine vergoeding (of zelfs gratis!) brandhout uit hun bos te laten kappen. Voor de eigenaar wordt het bos weer netter en ook het bos zelf profiteert ervan. De hoofdbestanden kunnen doorgroeien, de kruiden en verjonging genieten van extra licht, … De bosgroepen brengen eigenaars en brandhoutzoekers met mekaar in contact (zie onze rubriek brandhoutzoekertjes), zodat u niet zelf hoeft te zoeken. En nu biedt ook de overheid een financiële stimulans...

Vervanging van oude stookketels Welke stookketels komen in aanmerking?

• lage temperatuurketels {enkel voor de aanslagjaren 2004 tot 2007 (inkomstenjaar 2003 tot 2006)}; • condensatieketels; • warmtepompen; • systemen van microwarmtekrachtkoppeling; • stookketels op hout.

Je installateur kan je alle informatie verschaffen over welke specifieke ketels in aanmerking komen voor het fiscaal voordeel en welke installatie het best past bij je woning.

Welke zijn de voorwaarden voor fiscaal voordeel?

• 15% van de investering komt in aanmerking, beperkt tot een maximale belastingaftrek van 500 euro te indexeren; • de stookketel moet worden geplaatst door een geregistreerde aannemer; • de geregistreerde aannemer - bevestigt dat hij de oude installatie vervangt en vermeldt de beschikbare kenmerken van de oude stookketel (merk, type, serienummer van het toestel); - duidt de woning aan waar de werken zijn uitgevoerd; - bevestigt dat op de nieuwe ketel de EC-markering is aangebracht en dat de installatie in overeenstemming is met het KB van 18 maart 1997 betreffende de rendementseisen voor nieuwe olie- en gasgestookte centraleverwarmingsketels - bevestigt dat de schoorsteen in overeenstemming is met het nieuwe systeem van de verwarming; • voor stookketels op hout bevestigt de geregistreerde aannemer dat - deze beantwoordt aan de norm EN12809; - ze automatisch worden geladen en uitsluitend hout, niet behandeld samengedrukt hout of turf als brandstof gebruiken; - het rendement van de ketel bij nominaal nuttig vermogen ten minste 60% bedraagt in overeenstemming met de rendementseisen die zijn opgenomen in de norm EN303-5; • voor warmtepompen bevestigt de aannemer dat de globale prestatiecoëfficiënt minstens 3 bedraagt.

10

| ’ t L i m b u r g s B o s b e l a n g [ 3 | 2 0 0 4 | w i n t e r ] ja a r g a n g 1

De Vlaamse bosbouwsector: door de bomen het bos zien (deel 1)

Vlaanderen bezit weinig bossen. Met 146 000 ha bos of een bebossingindex van 10,8 % op Vlaams niveau zitten we flink onder het Europese gemiddelde. Er is ook slechts een relatief beperkt aantal mensen professioneel tewerk gesteld in de bosbouw. En toch bestaan er verrassend veel instellingen en organisaties die betrokken zijn bij het beleid, beheer en/of gebruik van het bos. Al deze organisaties en groepen vormen samen eigenlijk onze Vlaamse bossector. Helaas, een (typisch?) Vlaams euvel is ook in deze bossector aanwezig... Een gebrekkige of onbestaande communicatie maakt het immers voor “niet-ingewijden”, zoals kleine boseigenaars, maar ook voor nieuwkomers in de bossector zelf, vrij moeilijk om zijn of haar weg te vinden. Met andere woorden, in de bossector ziet men soms door de bomen het bos niet meer! Daarom willen we hier een neutraal en beknopt overzicht geven van de Vlaamse bossector. We zijn er ons van bewust dat er ongetwijfeld voor verschillende actoren in Vlaanderen een bredere interesse bestaat dan momenteel door b.v. hun ledenaantal wordt weerspiegeld.

Zodoende is wat extra naambekendheid voor hen mooi meegenomen, terwijl u als bosbeheerder of boseigenaar (een beter) zicht krijgt op de bossector.

Aangezien de auteur zelf nog niet lang in de Vlaamse bossector zit, werd dankbaar gebruik gemaakt van een basistekst van Patrick Huvenne (EBG). Bovendien werd aan verschillende “ervaren mensen” uit de bossector gevraagd om deze tekst voor publicatie op haar volledigheid te controleren.

Gezien het groot aantal actoren in de Vlaamse bossector is dit overzicht te omvangrijk om in één Limburgs Bosbelang af te drukken. Zoals je wel weet, is elke indeling volstrekt willekeurig. Maar men moet toch ergens beginnen, dus beperken we ons in dit nummer tot een overzicht van de overheidsinstanties en eindigen we met een blik in eigen boezem (de bosgroepen dus). In het volgend Limburgs Bosbelang behandelen we dan de NGO-wereld (Niet Gouvernementele Organisaties) en de organisatie van de economische actoren die aan het bos of zijn houtproductie verbonden zijn, om te besluiten met een overzicht van de wetenschappelijke instellingen en de opleidingsmogelijkheden inzake bosbeheer.

De overheid in de bossector Binnen onze federale staatsstructuur werden bosbeheer en bosbeleid toevertrouwd aan de gewesten. Vandaar dat we hier de Vlaamse bossector toelichten. Bosbeheer wordt in alle gewesten beschouwd als een onderdeel van het Leefmilieubeleid. De hieronder vermelde overheidsinstanties zijn dus onderdelen van het Vlaamse overheidsapparaat dat bevoegd is voor Leefmilieu.

AFDELING BOS & GROEN De Afdeling Bos & Groen is de belangrijkste overheidsinstantie die begaan is met bosbeheer. Het is de opvolger van het vroegere ‘Waters en Bossen’, een naam die men nog vaak hoort in de bossector. Bos & Groen is een onderdeel van het ministerie van het Vlaamse gewest, meer bepaald van de Leefmilieu-administratie. Het organogram van Bos & Groen is hiernaast afgebeeld.

Afdeling Bos & Groen heeft niet alleen een vrij uitgebreid personeelskader (ongeveer 400 mensen), maar ook een zeer omvangrijk takenpakket.

Bosbeheer is, naast jacht,vogelbescherming, visserij en

11

| ’ t L i m b u r g s B o s b e l a n g [ 3 | 2 0 0 4 | w i n t e r ] ja a r g a n g 1

AFDELING NATUUR (NATUURRESERVATEN IN DE BOSSFEER) De Afdeling Natuur ontstond als een afsplitsing van de Afdeling Bos & Groen en is als dusdanig een ‘zusterafdeling’. Haar taak bestaat uit het ‘zorg dragen voor de natuur in Vlaanderen’. Uiteraard worden ook bossen bij natuur gerekend. De structuur van de Afdeling Natuur is analoog aan die van Bos & Groen, maar minder uitgebreid (met in het totaal ongeveer 250 personeelsleden). Ook haar takenpakket is vergelijkbaar met dit van Bos & Groen, zij het dat de natuurwetgeving uiteraard de hoofdtaak van de Afdeling Natuur is. De Afdeling Natuur beheert zelf de Vlaamse natuurreservaten, waaronder ook een aantal bossen die als Vlaams natuurreservaat erkend zijn. De Afdeling ziet ook toe op het beheer van de natuurreservaten van natuurverenigingen (Natuurpunt vzw, Stichting Limburgs Landschap e.a.) waarin ook bossen voorkomen.

Verder zijn er een aantal vergunningsprocedures van kracht waarin de Afdeling Natuur haar inbreng heeft of de vergunning uitreikt (ook in bossen). De bos- en natuurwetgevingen bepalen dan ook in welke gevallen de procedure volgens het Bosdecreet dan wel volgens het Natuurdecreet te volgen is. Beide beleidsdomeinen geraken steeds sterker met elkaar vervlochten.

groenbeheer slechts één onderdeel van dat takenpakket. In opdracht van de minister bereidt Bos & Groen het bosbeleid voor en voert ze de wetgeving (het Bosdecreet) uit via het verlenen van vergunningen, het toekennen van subsidies, … Ook het internationaal bosbeleid is een taak van Bos & Groen.

Bos & Groen voert het volledige beheer in de eigen bossen van het Vlaamse gewest (de ‘domeinbossen’) en het technisch beheer in de bossen van andere openbare eigenaars.

Die andere openbare eigenaars zijn vooral de gemeenten en provincies en in mindere mate OCMW’s en kerkfabrieken. De Vlaamse overheid voert overigens sinds de jaren ‘80 een aankoopbeleid uit, waarbij Bos & Groen naast bestaande (kwetsbare, bedreigde, ecologisch interessante, …) bossen steeds meer gronden aankoopt die voor bosuitbreiding geschikt zijn. Zo breidt het areaal domeinbos verder uit.

In de privé-bossen moet Bos & Groen het uitgevoerde beheer controleren, de plannen adviseren en de eigenaars/beheerders subsidiëren conform de boswetgeving. Bos & Groen is echter niet bevoegd om zich in te laten met het technisch beheer van privébossen (b.v. dunningen aanduiden, kuberen, toekomstbomen aanduiden,...).

Naar de bredere bevolking heeft Bos & Groen ook een sensibiliserende en informerende taak. Soms wordt er hiervoor samengewerkt met derden (Week van het Bos samen met Vereniging voor Bos in Vlaanderen en andere partners). In andere gevallen worden bepaalde taken uitbesteed, aan bijvoorbeeld het Educatief Bosbouwcentrum Groenendaal (EBG).

Tenslotte heeft Bos & Groen ook een belangrijke politionele opdracht: de boswachters en ambtenaren hebben politionele bevoegdheden wat betreft de boswetgeving, de natuurwetgeving, de jacht en de visserij. Zij controleren dus de toepassing van de wetgeving en mogen een proces verbaal opmaken wanneer een overtreding wordt vastgesteld. Onnodig te zeggen dat deze opdracht soms moeilijk te verzoenen valt met de adviserende en sensibiliserende opdracht..

Beeld van het openingsfeest van de Week van het Bos 2003 te Heiwijck

12

| ’ t L i m b u r g s B o s b e l a n g [ 3 | 2 0 0 4 | w i n t e r ] ja a r g a n g 1

INSTITUTEN In het volgend Limburgs Bosbelang komen de wetenschappelijke instituten uitgebreider aan bod in het tweede deel van dit artikel. Maar, aangezien ze ook een onderdeel van het Vlaamse overheidsapparaat vormen, moeten ze ook worden vermeld als deel van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap.

ADVIESORGAAN: VLAAMSE HOGE BOSRAAD De Vlaamse Hoge Bosraad werd indertijd als Belgisch adviesorgaan opgericht in 1893 en is één van de oudste adviesorganen van ons land. Deze vergadering bevat 29 experts inzake bos en bosbeheer, die de minister adviseren over alle aspecten rond bos en bosbeheer. Dit gebeurt zowel op vraag van de minister als op eigen initiatief. Niet alleen aanpassingen in de boswetgeving worden door de Raad geadviseerd, maar ook de erkenning van reservaten (bosreservaten en natuurreservaten die bos bevatten), de wetenschappelijke plannen van het IBW, enz…

Naast de Hoge Bosraad hebben momenteel ook een aantal andere instanties een inbreng in het bosbeleid. De belangrijksten zijn de Hoge Raad voor het Natuurbehoud, de Hoge Jachtraad en vooral de Milieu- en Natuurraad voor Vlaanderen (MiNa-Raad).

Het Bosdecreet (1990) regelt de werking van de Hoge Bosraad, terwijl het secretariaat van de Raad door Bos & Groen wordt verzorgd.

DE HERVORMING VAN HET VLAAMSE OVERHEIDSAPPARAAT Onder de noemer ‘Beter Bestuurlijk Beleid’ startte de Vlaamse regering Dewael een grootschalige hervorming van de Vlaamse overheidsdiensten. Deze zal, indien zij integraal wordt uitgevoerd, ongetwijfeld een duidelijke impact hebben op de bovenvermelde diensten. Hoewel er nog geen definitieve scenario’s voorhanden zijn (oktober 2003), is het waarschijnlijk dat de Afdelingen Bos & Groen en Natuur (opnieuw) zullen samensmelten tot Natuur, Bos en Groen, net zoals de twee instituten Instituut voor Natuurbeheer (IN) en Instituut voor Bos- en Wildbeheer (IBW) zullen samengaan in het Wetenschappelijk Instituut Natuur, Bos en Fauna.

DE BOSGROEPEN Zoals gezegd dus ook een vermelding van ons ‘eigen’ bosgroepen!

De oprichting van bosgroepen is misschien wel de belangrijkste vernieuwing in het bosbeleid van de laatste jaren. Het concept ‘bosgroep’ is er niet zomaar gekomen. In Vlaanderen is het bos nog steeds vooral in privé-handen. En er zijn meer dan 100 000 eigenaars in Vlaanderen met een bos dat kleiner is dan 1 ha. Tot voor kort konden zij officieel nergens terecht voor bosbouwkundig advies. Zodoende was het Vlaams bosbeheer sterk versnipperd en niet altijd even bosbouwkundig verantwoord. Ook het administratief labyrint, dat de laatste jaren is gecreëerd, blijkt vele boseigenaars af te schrikken.

Om deze groep mensen toch te ondersteunen, startte men een tiental jaar geleden in de Antwerpse Kempen een eerste experiment. Het was de bedoeling om te velde te onderzoeken hoe de eigenaars terug konden worden gemotiveerd om hun terreinen actief te gaan beheren. Sindsdien zijn er op tal van plaatsen in Vlaanderen gelijkaardige projecten opgestart. Het is met de ervaring die hier opgedaan werd, dat het huidige uitvoeringsbesluit tot stand kwam. Het besluit is te velde geschreven en zoveel mogelijk op maat van de (kleine) boseigenaar…

Omdat de ervaring leert dat er duizenden Vlamingen klaar staan om het beheer op hun klein stukje natuur op te nemen, is er ook voor gekozen om de bosgroepen helemaal in handen te geven van deze beheerders. Alle bosgroepen starten als pilootprojecten, die met de tijd en steun van (privé-)eigenaars uitgroeien tot zelfstandige v.z.w.’s. Het ligt wettelijk vast dat alle boseigenaars lid kunnen worden van de bosgroep die in hun regio actief is. Zodoende kunnen ze zelf de beheerlijnen van de bosgroep uitzetten, weliswaar

13

| ’ t L i m b u r g s B o s b e l a n g [ 3 | 2 0 0 4 | w i n t e r ] ja a r g a n g 1

VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ (VLM) De VLM is een Vlaamse Openbare Instelling (een soort autonoom overheidsbedrijf, zoals ook OVAM, BLOSO en VRT). De VLM is een typische ‘inrichter’ van de open ruimte: zij maakt studies en voert - vaak onder uitzonderingswetgeving - werken uit waarna de terreinen voor het ‘regulier’ beheer opnieuw aan de beheerders worden overgedragen. De VLM beschikt niet over eigen arbeiders en beheert zelf geen terreinen. Voor inrichtingswerken moet de VLM dus een beroep doen op aannemers.

Tot de specifieke taken van de VLM behoren een aantal, vaak grootschalige, operaties en inrichtingswerken, die ook hun weerslag hebben op bossen: b.v. ruilverkavelingen, landinrichtingen en natuurinrichtingsprojecten. Zoals algemeen bekend heeft de VLM grote aandacht voor het landbouwbeleid binnen hetwelk ze ook verantwoordelijk is voor de Mestbank. Daarnaast werkt ze ook mee aan de uitvoering van het natuurbeleid via de werking met ‘functionele eenheden natuur’.

Een specifieke eenheid voor bos is er weliswaar niet.

De VLM huisvest ook ‘GIS-Vlaanderen’ (GIS= Geografisch Informatie Systeem), een enorme verzameling computergegevens waarbinnen zoveel mogelijk kaartmateriaal en aan kaarten verbonden gegevens worden samengebracht. Vanzelfsprekend is die informatie voor beheerders van de open ruimte (maar ook voor wetenschappers, scholen, …) van onschatbare waarde.

De VLM is provinciaal georganiseerd, maar Brabant en Limburg zijn alsnog samen gehuisvest in Diest.

binnen het wettelijke kader. Het hele bosgroepverhaal kan worden beschouwd als een historische uitnodiging aan de talloze eigenaars om terug te participeren in het natuurbeheer in Vlaanderen. Bosgroepen zijn bovendien het ideale middel om bossen samen te gaan beheren, ongeacht de grootte van het bos of de eigenaar ervan. Maar bovenal is het een uitnodiging en geen verplichting!

Een bosgroep start dus altijd als een pilootproject vanuit een samenwerking tussen de Vlaamse Gemeenschap met een partner. Dat kunnen de provincies zijn, zoals in Limburg, of de regionale landschappen. Zowel privé-boseigenaars als openbare boseigenaars kunnen lid worden van de bosgroepen. Afhankelijk van de eigendomstoestand en de geografische ligging omvatten de bosgroepen een bosoppervlakte van 4 000 tot 10 000 ha bos.

De coördinator van de bosgroep staat in voor de contacten met de boseigenaars en voor de organisatie van allerlei boswerken en activiteiten: houtverkopen, beplantingen, verplegingswerken, natuurbeheerwerken recreatieproblematiek, … De domeinbossen worden per definitie ingebracht in de bosgroepen. Het beleid stimuleert de andere (openbare en privé-) eigenaars om toe te treden tot de lokale bosgroep. Bosgroepen werken ook gebiedsgericht in boscomplexen (N.B. dit is een deelgebied van het projectgebied waarbinnen de bossen min of meer een samenhangend geheel vormen).

Ze streven naar een verbetering van alle functies binnen grotere boseenheden, zoals boscomplexen. De belangrijkste streefdoelen voor de bosgroepen zijn een duurzaam bosbeheer op maat van de eigenaar en een optimale, multifunctionele invulling van het bos.

Op dit ogenblik (november 2003) zijn er elf bosgroepen actief in Vlaanderen. Het gaat om de Bosgroepen Kempense Heuvelrug, Zuiderkempen, Noorderkempen, NoordHageland, West-Limburg, Noordoost-Limburg, Zuid-Limburg, Oost-Limburg, Zandrug Maldegem-Stekene, Houtland en Vlaamse Ardennen. In de toekomst zullen in heel Vlaanderen negentien bosgroepen werkzaam zijn.

Financieel zijn bosgroepen in belangrijke mate afhankelijk van de subsidies van de Vlaamse overheid. Daarom werd een erkenningsregeling uitgewerkt die wordt gekoppeld aan subsidies. In september 2003 trad dit nieuw uitvoeringsbesluit in werking.

Boseigenaars en andere bos- en natuurliefhebbers vinden mogelijk meer nuttige informatie op de websites van de volgende instanties: Afdeling Bos en Groen: www.bosengroen.be; Het Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer: www.ibw.vlaanderen.be; Het Instituut voor Natuurbehoud: www.instnat.be; Het Educatief Bosbouwcentrum Groenendaal: www.ebg.be; Het interfederaal houtvoorlichtingscentrum: www.hout.be; De vzw Woodnet (vereniging van beroepsverenigingen van de Belgische houtketen): www.woodnet.be; Afdeling Natuur: www.natuur.be; Vlaamse Landmaatschappij: www.vlm.be.

Met dank aan het Educatief Bosbouwcentrum Groenendaal (EBG), dat de cursustekst ‘Bos en Bossector in Vlaanderen' van Patrick Huvenne ter bewerking ter beschikking stelde.

14

| ’ t L i m b u r g s B o s b e l a n g [ 3 | 2 0 0 4 | w i n t e r ] ja a r g a n g 1

4 nieuwe besluiten bij het bosdecreet: Praktische mogelijkheden voor boseigenaars Op 27 juni 2003 keurde de Vlaamse regering 4 nieuwe besluiten bij het bosdecreet goed, nl.: - het Besluit van de Vlaamse regering tot vaststelling van de criteria voor duurzaam bosbeheer voor bossen gelegen in het Vlaamse gewest; - het Besluit van de Vlaamse regering betreffende de beheerplannen van bossen; - het Besluit van de Vlaamse regering betreffende de subsidiëring van beheerders van openbare en privé-bossen; - het Besluit van de Vlaamse regering betreffende de erkenning en de subsidiëring van bosgroepen en de wijze waarop leden van het Bosbeheer kunnen meewerken in erkende bosgroepen.

Samen vormen ze een samenhangend pakket van maatregelen, waarmee de overheid openbare en privé-boseigenaars en bosbeheerders wil ondersteunen om het multifunctioneel gebruik van bossen te versterken. De praktische gevolgen en betekenis van deze 4 besluiten willen we hier toelichten.

Dit artikel vat alvast de belangrijkste praktische nieuwigheden van deze vier Besluiten voor u als boseigenaar samen. In de volgende nummers van ’t Limburgs Bosbelang volgt wat meer informatie over de erkenningsvoorwaarden en subsidiëringsmogelijkheden voor bosgroepen zelf, over de verhoogde subsidies voor het bebossen van landbouwgrond, de vrijstelling van successierechten in het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN) en voor uitgebreide beheerplannen.

Vanaf 20 september 2003 werden vier nieuwe uitvoeringsbesluiten bij het Bosdecreet van kracht. Deze besluiten omvatten een aantal maatregelen met als doel het Vlaams bosareaal beter te beschermen en duurzamer te beheren. Zo worden de ‘criteria voor duurzaam bosbeheer’ vastgelegd, en wordt duidelijk hoe via bosbeheerplannen aan deze criteria kan worden voldaan.

Voor de bossen gelegen in het Vlaams Ecologisch Netwerk, een nieuwe beschermingszone die momenteel wordt afgebakend, heeft de nieuwe regelgeving een aantal nieuwe verplichtingen tot gevolg. Maar daarnaast biedt ze ook een pakket aan ondersteunende en stimulerende maatregelen. Zo zijn er éénmalige subsidies voor bebossing en herbebossing, subsidies voor het opstellen van een uitgebreid beheerplan. Daarnaast zijn er enkele subsidies die jaarlijks uitbetaald worden, namelijk de subsidie voor openstelling van privé-bos voor het publiek, en subsidies voor het beheer van ecologisch waardevolle bossen. Naast deze subsidies die rechtstreeks aan de boseigenaars worden toegekend, wordt nu ook het kader vastgelegd voor de erkenning en subsidiëring van bosgroepen. Dit zijn vzw’s van boseigenaars die als doel hebben de boseigenaars bij te staan bij het duurzaam beheren van hun bos.

Nieuw in de Vlaamse wetgeving is dus dat richtlijnen voor een duurzaam bosbeheer worden vastgelegd. Deze criteria voor duurzaam bosbeheer werden opgesteld op basis van internationale conventies en na uitgebreid overleg binnen de Vlaamse natuur- en bossector. Concreet gaat het om een opsomming van principes van duurzaam bosbeheer. Voor elk van die principes werd een aantal criteria uitgewerkt: de criteria duurzaam bosbeheer. Er is bijvoorbeeld een richtlijn over het stimuleren van dood hout in het bos, over de gedeeltelijke omvorming van homogene naaldbossen naar meer gemengde, inheemse loofbossen, het naleven van de wetgeving over bos, …

15

| ’ t L i m b u r g s B o s b e l a n g [ 3 | 2 0 0 4 | w i n t e r ] ja a r g a n g 1

Er bestonden toch al subsidies voor bebossing en herbebossing? Wat verandert er nu precies?

Welnu, een groot verschil is dat volgens de vroegere regeling openbare eigenaars geen beroep konden doen op deze subsidie. In de toekomst zal dit wel mogelijk zijn. Een ander verschil is dat nog uitsluitend de beplanting van inheemse boomsoorten wordt gesubsidieerd en bijvoorbeeld niet meer voor een beplanting met cultuurpopulier. Wanneer je wil planten met Grove den kan je wel nog subsidies krijgen, behalve als het gekapte bestand tevoren bestond uit inheems loofhout. Interessant om weten is dat de subsidiebedragen hoger liggen dan bij de vorige regeling en dat een aantal extra’s mogelijk zijn. Dit laatste bijvoorbeeld in het geval er een onderetage wordt aangelegd of als voor de beplanting gebruik gemaakt wordt van een erkende herkomst.

Voor veel Vlaamse boseigenaars zal het niet gemakkelijk zijn wegwijs te raken in de nieuwe regelgeving. Daarom zullen in de toekomst bosgroepen extra gefinancierd worden om de eigenaars bij te staan. Als ze aan een aantal voorwaarden voldoen, zullen bosgroepen vanaf 2004 officieel erkend kunnen worden. Heel belangrijk is dat een bosgroep een zelfstandige vereniging moet zijn van bosbeheerders. Zowel privé als openbare eigenaars, zoals gemeenten en OCMW’s, kunnen lid worden. Vlaanderen werd ingedeeld in 19 bosgroepregio’s, en elke eigenaar binnen zo’n gebied heeft het recht toe te treden tot de lokale bosgroep. Dit is belangrijk omdat de bosgroepen een aantal diensten leveren, waar elke eigenaar baat bij heeft. Ze geven bijvoorbeeld gratis advies en helpen bij het aanvragen van subsidies. Ze richten zich ook zoveel mogelijk op een gezamenlijk bosbeheer.

Zo worden beheerplannen opgesteld voor een aantal eigenaars samen (N.B. in de eerder vermelde boscomplexen) en wordt het hout gezamenlijk gedund en verkocht. Volgens de nieuwe regeling zullen bosgroepen heel wat extra middelen krijgen. Cursussen, lokale projecten en andere activiteiten voor de boseigenaars zullen nog beter georganiseerd kunnen worden. Ook worden de bosgroepen gestimuleerd om zoveel mogelijk te werken aan een gezamenlijk beheer.

Wat zijn nu de nieuwe verplichtingen die deze regelgeving met zich meebrengt?

Er zijn twee mogelijkheden. Ligt jouw bos in een bepaald netwerk van waardevolle natuurgebieden, namelijk het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN), en is het groter dan vijf hectare, dan ben je verplicht een uitgebreid beheerplan op te stellen. Openbare boseigenaars dienen dit te doen voor al hun bossen. De vereisten waaraan zulke uitgebreide beheerplannen moeten voldoen zijn gebaseerd op de criteria voor duurzaam bosbeheer. Onderzoek heeft uitgewezen dat die gebieden zeer waardevol zijn voor de bescherming van de natuur in Vlaanderen en daarom extra bescherming nodig hebben.

Via de opmaak van een uitgebreid beheerplan tracht de overheid de eigenaars aan te zetten hier ook hun steentje toe bij te dragen.

Het zijn echter niet alleen de grote bossen die belangrijk zijn. Ook de vele kleine bossen hebben een functie omdat ze bijvoorbeeld door vele dieren en plantensoorten gebruikt worden om te migreren tussen grotere boscomplexen. Ook voor die kleine bossen is het nuttig een uitgebreid beheerplan op te stellen, doch dit is alsnog niet verplicht.

Als het bos niét in het VEN gelegen is, bestaat er voor privé-boseigenaars een tweede mogelijkheid. In dat geval ben je - alleen als je bos groter is dan 5 hectare - verplicht om slechts een beperkt beheerplan op te stellen. Je kan er als bosbeheerder echter nog altijd voor kiezen een uitgebreid beheerplan op te stellen omdat je op die manier beschikt over meer informatie over je bos en je er zeker van bent dat je een degelijk, duurzaam beheer voert dat goed opvolgbaar is.

Omdat de uitgebreide beheerplannen extra werk en onderzoek vragen, biedt de Vlaamse overheid je voor de opmaak hiervan een subsidie aan. Met die subsidie kan je dan de opmaak van het beheerplan bekostigen. Je kan bijvoorbeeld beroep doen op een gespecialiseerde firma om dit beheerplan voor je op te stellen. Ook bosgroepen bieden hierbij de nodige hulp aan. Het is namelijk interessanter om samen met eventuele naburige boseigenaars gezamenlijk een uitgebreid beheerplan op te stellen. Het werkingsgebied van elke bosgroep is opgedeeld in boscomplexen (N.B. dit is een deelgebied van het projectgebied waarbinnen de bossen min of meer een samenhangend geheel vormen). Voor elk van die boscomplexen coördineert de bosgroep één voor één de opmaak van zo’n gezamenlijk beheerplan.

Zowel openbare als privé-boseigenaars kunnen een beroep doen op deze subsidie.

Interessant om weten is dat - eens je een uitgebreid beheerplan hebt - je ook enkele bijkomende subsidies kan aanvragen. Voor die oppervlaktes waar extra aandacht gaat naar de natuurwaarden, kan je bijvoorbeeld jaarlijks tot 125 euro per hectare krijgen.

Een goedgekeurd beheerplan dat voldoet aan de criteria duurzaam bosbeheer geeft bovendien recht op vrijstelling van successierechten voor dat bos.

Ook wanneer je geen uitgebreid beheerplan hebt, kan je een aantal subsidies aanvragen.

Voor privé-boseigenaars is er bijvoorbeeld een subsidie voor openstelling van het bos.

Wanneer je beslist je bos het hele jaar toegankelijk te maken voor het publiek, krijg je hiervoor twee euro per meter opengestelde weg (maximaal 50 euro per ha). Als je beslist een speelzone in je bos af te bakenen waar kinderen naar hartelust kunnen ravotten, heb je recht op 100 euro per hectare. Jacht blijft mogelijk, maar dan niet op zon- en feestdagen. Ook om natuurbehoudredenen kan het bos gedurende een bepaalde periode afgesloten worden.

Net zoals reeds vroeger het geval was, kan je ook nog steeds subsidies krijgen wanneer je een stuk grond wil bebossen of een bos dat net gekapt is heraanplant. Ook de herbezetting van het terrein door natuurlijke verjonging komt hiervoor in aanmerking.

De minimale oppervlakte bedraagt in dat geval een halve hectare. Het is wel mogelijk om verschillende te beplanten bosjes samen te voegen als deze niet verder dan een kilometer van elkaar gelegen zijn. Wanneer je in zo’n situatie zit, kan je de bosgroep steeds contacteren om je te helpen aan deze voorwaarde te voldoen. Indien je van deze subsidies gebruik wil maken, zal het bos voor een periode van twintig jaar niet gekapt mogen worden.

16

| ’ t L i m b u r g s B o s b e l a n g [ 3 | 2 0 0 4 | w i n t e r ] ja a r g a n g 1

Waarvoor kan je terecht bij de Bosgroep?

Meer info over deze uitvoeringsbesluiten en adressen van de reeds opgestarte bosgroepen zijn te vinden op www.bosengroen.be.

Brochures ‘Duurzaam bosbeheer’, ‘Nieuwe subsidies voor bosbeheerders’, ‘Het beperkt bosbeheerplan’ zijn te verkrijgen op tel. 02 553 72 18 of e-mail peter.timmermans@lin.vlaanderen.be Via hetzelfde contact kan u ook een handleiding voor het opstellen van een uitgebreid beheerplan verkrijgen.

Meer informatie over de nieuwe uitvoeringsbesluiten vind je terug op de website van Bos & Groen (www.bosengroen.be) of in de nieuwe brochures [opvraagbaar bij uw bosgroep of bij Bos & Groen (011 26 44 80)].

Meer info over de erkenning en subsidiëring van bosgroepen of adressen van reeds opgerichte bosgroepen vind je op www.bosgroepen.be.

Omdat er nogal wat onduidelijkheid heerst over wie je kan contacteren voor inlichtingen of bij wie je terecht kan met een (dringende) vraag, geven we hieronder een overzicht van de diensten van de Bosgroep: • gratis en onafhankelijk advies over het bos en het beheer ervan (bosbouwtechnische, wettelijke, financiële en administratieve aspecten); • informatie over hoe een duurzaam bosbeheer eruit ziet, wat je wettelijke rechten en plichten zijn als boseigenaar en wat de mogelijke subsidies zijn waar je aanspraak op kan maken; • hulp bij het invullen van kapaanvragen of het opstellen van beheerplannen; • kaartmateriaal; • adressen van houtexploitanten en boomkwekerijen; • het coördineren van de samenwerking tussen verschillende boseigenaars.

✂ Invulstrook voor een brandhoutzoekertje

O

Ik zoek

O

Ik verkoop

O

Niet gekapt

NAAM/VOORNAAM : STRAAT/NUMMER : POSTCODE/PLAATS : TELEFOON :

O

Gekapt

Aantal stères of

m3

(indien gekend)

Plaats waar het brandhout gelegen is Prijs (indien gekend)

17

| ’ t L i m b u r g s B o s b e l a n g [ 3 | 2 0 0 4 | w i n t e r ] ja a r g a n g 1

Activiteitenkalender

Cursussen voor boseigenaars in 2004 Zoals reeds werd aangekondigd in ’t vorige Limburgs Bosbelang organiseren de Bosgroepen (West-, Noordoost- en voor het eerst ook Zuid-Limburg) ook in 2004 samen met het Educatief Bosbouwcentrum Groenendaal (EBG) cursussen voor alle Limburgse boseigenaars en bosbeheerders. Het aanbod wordt zoveel mogelijk afgestemd op de wensen en interesses van het doelpubliek. De data en locatie van de cursussen, die in 2004 zullen plaats vinden, zijn reeds vastgelegd.

Snelle beslissers kunnen nu reeds inschrijven door contact op te nemen met An Olaerts of Patricia Rouffa, onze bosgroepmedewerksters, op het nummer 011 23 73 28 of 011 23 83 30.

Zij noteren dan je naam en contactgegevens, zodat we je enkele weken voor de cursus gedetailleerde informatie kunnen opsturen.

De cursus aanduiden en opmeten van dunningen en de toekomstboommethode Deelname aan deze cursus is gratis. Je kan deze cursus in Limburg volgen op de volgende dagen: • Zaterdag 21 februari 2004: georganiseerd door de Bosgroep Noordoost-Limburg in Peer • Zaterdag 6 maart 2004: georganiseerd door de Bosgroep Zuid-Limburg in Waltwilder (Bilzen) De cursus herkennen van inheemse bomen en struiken De cursus wordt gratis aangeboden en wordt georganiseerd op de volgende data: • Zaterdag 24 april 2004: georganiseerd door de Bosgroep Noordoost-Limburg in het domeinbos Lozerheide in Lozen (Bocholt) • Zaterdag 8 mei 2004: georganiseerd door de Bosgroep Zuid-Limburg op het Provinciaal Domein Nieuwenhoven • Zaterdag 15 mei 2004: georganiseerd door de Bosgroep West-Limburg in het domeinbos Gerhagen in Tessenderlo

De cursus standplaatsleer Deelname aan de cursus is gratis. De cursus wordt georganiseerd op de volgende datum: • Zaterdag 21 augustus 2004: georganiseerd door de Bosgroep Zuid-Limburg op het Provinciaal Domein Nieuwenhoven De cursus snoeien Deelname aan de cursus is gratis. De cursus wordt georganiseerd op de volgende datum: • Zaterdag 16 oktober 2004: Georganiseerd door de Bosgroep West-Limburg. Exacte locatie wordt later meegedeeld, waarschijnlijk in Lummen De cursus kettingzaag • Dinsdag 9 november en woensdag 10 november 2004: 2-daagse cursus kettingzaag georganiseerd door de Bosgroep Noordoost-Limburg.

Aan de deelnemers zal een kleine bijdrage van 30,00 euro worden gevraagd.

De locatie wordt later meegedeeld

• Dinsdag 9 november en woensdag 10 november 2004: 2-daagse cursus kettingzaag georganiseerd door de Bosgroep Zuid-Limburg.

Aan de deelnemers zal een kleine bijdrage van 30,00 euro worden gevraagd.

Locatie: Provinciaal Domein Nieuwenhoven De cursus planten Deelname is gratis. De cursus wordt georganiseerd op de volgende datum: • Zaterdag 20 november 2004: georganiseerd door de Bosgroep West-Limburg. Exacte locatie wordt later meegedeeld, waarschijnlijk in Heusden-Zolder.

De cursus Algemene Bosbouwpraktijk Deelname aan de cursus is gratis. De cursus wordt georganiseerd op de volgende datum: • Zaterdag 18 december 2004: georganiseerd door de Bosgroep West-Limburg in boscomplex Gerheserheide, Leopoldsburg

✂ Als u brandhout wil verkopen of kopen, vul dan de keerzijde van dit strookje in en stuur het naar de Bosgroepen 3de Directie Universiteitslaan 1 3500 Hasselt

Deze gegevens worden verzameld bij de Bosgroep.

U wordt dan op de hoogte gehouden.

18

| ’ t L i m b u r g s B o s b e l a n g [ 3 | 2 0 0 4 | w i n t e r ] ja a r g a n g 1

Colofon

Nuttige adressen

’t Limburgs Bosbelang [3|2004|winter]

De Bosgroep West-Limburg,

p/a Provincie Limburg sectie 3.3.2.

Universiteitslaan 1 3500 Hasselt Fax 011 23 83 10 www.bosgroepen.be permanentie op maandag tot 18u., behalve tijdens schoolvakanties Bosgroep West-Limburg Coördinator: ir. Benjamine Bufkens Tel. 011 23 83 29 Gsm 0479 40 08 48 Medewerkster: Patricia Rouffa Tel. 011 23 83 30 bosgroepwest@limburg.be Bosgroep Noordoost-Limburg Coördinator: ir. An Pierson Tel. 011 23 83 24 Gsm 0473 88 53 95 Medewerkster: An Olaerts Tel. 011 23 73 28 bosgroepnoordoost@limburg.be Bosgroep Zuid-Limburg Coördinator: ir. Karolien Van Diest Tel. 011 23 83 25 Gsm 0473 88 53 94 Medewerkster: An Olaerts Tel. 011 23 73 28 bosgroepzuid@limburg.be Bosgroep Oost-Limburg Coördinator: ir. Lise Hendrick Tel. 011 23 83 23 Gsm 0475 46 04 42 Medewerkster: Patricia Rouffa Tel. 011 23 83 30 bosgroepoost@limburg.be

Bos & Groen, Inspectie Hasselt Woudmeester a.i. ir. E. Van Boghout Ambtenaar privé-bos: ir. Griet Beckers Taxandria Center 3e verd.

Gouverneur Roppesingel 25 3500 Hasselt Tel. 011 26 44 80 Fax 011 16 44 79 Website: www.bosengroen.be

Bosgroep Noordoost-Limburg, Bosgroep Zuid-Limburg en Bosgroep Oost-Limburg zijn een samenwerking van de Afdeling Bos en Groen van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap en de provincie Limburg.

De bestendige deputatie Hilde Houben-Betrand, gouverneurvoorzitter, Marc Vandeput, Sylvain Sleypen, Jean-Paul Lavigne, Sonja

Houtvesterij Bree Houtvester ir. Gui Winters Ter Rivierenwal 9A 3960 Bree Tel. 089 46 21 31 Fax 089 48 17 24

Claes, Jules D’Oultremont, Frank Smeets gedeputeerden en Marc Martens, provinciegriffier Provincie Limburg, Sectie 3.3.2., Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt.

Houtvesterij Hasselt Houtvester ir. G. Mees Taxandria Center 3e verd.

Gouverneur Roppesingel 25 3500 Hasselt Tel. 011 26 44 73 Fax 011 16 44 79 Houtvesterij Hechtel Houtvester ir. E. Van Boghout Peerderbaan 31 3940 Hechtel-Eksel Tel. 011 73 41 50 Fax 011 73 54 84

voorzitter

gedeputeerde Frank Smeets Redactie

Rita Bogaerts, Benjamine Bufkens, An Olaerts, An Pierson, Karolien Van Diest, Patrick Boucneau, Frank Vranken en Patricia Rouffa coverfoto

Katrien Van Isacker fotografie binnenwerk

Benjamine Bufkens, An Pierson, Karolien Van Diest, Sus Willems, Anne Verstraeten oplage

3 500 exemplaren

Boseigenaars en andere bosliefhebbers vinden mogelijk meer nuttige informatie op de websites van de volgende instanties: De Vereniging voor Bos in Vlaanderen: www.vbv.be Het Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer: www.ibw.vlaanderen.be Het Educatief Bosbouwcentrum Groenendaal: www.ebg.be

19

| ’ t L i m b u r g s B o s b e l a n g [ 3 | 2 0 0 4 | w i n t e r ] ja a r g a n g 1

vormgeving en lay-out

Dion Boodts, Chantal Janssens Informatie en Onthaal, Grafische Producties, Provincie Limburg druk

Drukkerij Paesen - Opglabbeek

Deze publicatie werd gedrukt op hout- en chloorvrij kringlooppapier, zonder optische witmakers.

Verantwoordelijke uitgever:

Patrick Boucneau Universiteitslaan 1 3500 Hasselt