afgiftekantoor: hasselt 1 - 3de afdeling - p3a9010
België–Belgique
p.b. hasselt 1 12/675
‘t 2004/6/herfst Limburgs Bosbelang driemaandelijks tijdschrift | oktober-november-december 2004
| Voorwoord | Erkende bosgroepen Hoe en waarom? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
| In de kijker De inlandse eik. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Gezamenlijke houtverkoop . . . . . . . . . . . . . . . . 8
| Excursieverlag Mattemburgh, bos van de toekomst?… . . . . . 9
| Boompjes kopen via het Eikenproject? Het kan ook dit jaar! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
| Brandhoutzoekertjes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
+
| 10 jaar bosgroepen Lang zullen we leven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
| Uitgebreide bosbeheerplannen Een stand van zaken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
| Nieuws bosgroepen Bosgroep West-Limburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Bosgroep Noordoost-Limburg . . . . . . . . . . . . 15 Bosgroep Zuid-Limburg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Bosgroep Hoge Kempen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
| Activiteitenkalender. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 | Nuttige adressen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
+
| Voorwoord De dagen verkorten, de sapstromen in de bomen verminderen en het is uitkijken naar de kleurenpracht van de herfst … En ook al kondigt de winterrust zich stilaan aan, als actieve bosbeheerders denken wij helemaal nog niet aan rusten. De beste snoeien kapperiode van het jaar staat immers voor de deur! Vergeet niet: wil je deze werken met een gerust geweten uitvoeren, dan heb je sinds het Bosdecreet een kapmachtiging nodig. Wie echter al een goedgekeurd bosbeheerplan bezit, heeft de nodige machtigingen voor de komende 20 jaar al op zak. Sinds 2003 is naast het beperkte ook het uitgebreide bosbeheerplan in de wetgeving opgenomen. In dit nummer laten we enkele Limburgse eigenaars aan het woord over hun ervaringen met dit type van beheerplannen. Het is ook uitkijken naar november. Want dan nodigen de 12 Vlaamse bosgroepen je uit om deel te nemen aan de evenementen rond de tiende verjaardag van het eerste initiatief rond bosgroepen. In dit Bosbelang blikken we nog even terug naar hoe men in 1994 tot het ‘bosgroepenconcept’ kwam. 10 jaar later zitten de 4 Limburgse bosgroepen niet stil: de 2 oudste, West- en Noordoost-Limburg, dienden in september 2004 bij het Vlaamse gewest hun werkplan met aanvraag tot erkenning in. De andere 2, Zuid-Limburg en Hoge Kempen, bereiden de oprichting van een vzw in 2005 voor. Waarom dit zo belangrijk is en wat een erkenning precies inhoudt? Ook dat verneem je in dit nummer! Ik wens jullie veel leesplezier én mooie herfstwandelingen! Frank Smeets gedeputeerde van Leefmilieu
| Erkende bosgroepen
Hoe en waarom? Misschien sla je bij het lezen van het nieuws van de bosgroepen de stukjes over hun vzw-oprichting en erkenning over? Of lijkt het hoe en waarom ervan eerder een vervan-mijn-bos-show? Dan is dit artikel zeker het lezen waard! Want speciaal voor en met jullie willen we van de bosgroepen sterke verenigingen van bosbeheerders maken. Trefpunten, waar je terecht kan voor ondersteuning en interessante informatie en die je helpen met de administratie en wetgeving, praktische cursussen organiseren of een arbeidersploeg. We zetten alles nog eens op een rijtje. Want er is nog zovéél wat we voor elkaar kunnen doen.
Geld nodig Ook bosgroepen ontsnappen niet aan de wetten van de economie. Zonder financiële ondersteuning kunnen wij jou als boseigenaar geen goede dienstverlening aanbieden. Bovendien willen we de kosten voor jullie zo laag mogelijk houden. Gelukkig worden de Limburgse bosgroepen momenteel ondersteund door de provincie en het Vlaamse gewest. Dankzij een nieuw uitvoeringsbesluit van het Bosdecreet kunnen bosgroepen voor hun werking aan het Vlaamse gewest ook een specifieke financiering aanvragen. Maar daarvoor dient een bosgroep dus eerst voorlopig erkend te worden. Niet onbelangrijk dus … Niet zomaar Voor een voorlopige erkenning moet een bosgroep in de eerste plaats een zelfstandige vereniging met rechtspersoonlijkheid zijn. Daarom bereiden de 2 jongste Limburgse bosgroepen, Zuid-Limburg en Hoge Kempen, momenteel de oprichting van een vzw voor. Daarnaast moet een bosgroep een werkplan opstellen, dat door de algemene vergadering moet worden goedgekeurd. Dit werkplan bevat alle activiteiten die de bosgroep in de eerstkomende 3 jaren, b.v. van 2005 t.e.m. 2007, zal uitvoeren. De werkplannen van de 2 Limburgse bosgroepen die al een vzw zijn, nl. Noordoost- en West-Limburg, werden in september 2004 door de respectievelijke algemene vergaderingen goedgekeurd. Waarom bosgroep-vzw’s? Bosgroepen starten als een pilootproject en gaan zich na een tijd omvormen tot een vzw. De ervaring leert ons dat dit de meest interessante formule in Vlaanderen is van een zelfstandige vereniging met rechtspersoonlijkheid.
2 | ‘t Limburgs Bosbelang | 6 - 2004
Onder die vorm: • kan een bosgroep wettelijk erkend worden; • wordt jouw inspraak officieel gegarandeerd; • kan de werking op het terrein geoptimaliseerd worden; • en (niet onbelangrijk) hebben we meer toegang tot subsidies. De boscomplex-aanpak De hoofddoelstelling van bosgroepen is jou te ondersteunen bij het duurzaam beheer van je bossen. Bosgroepen doen dit door eigenaars samen te brengen en het beheer gezamenlijk aan te pakken. Om dit te kunnen realiseren past de bosgroep een zeer efficiënte strategie toe: de boscomplex-aanpak. Boscomplexen zijn aaneengesloten bosgebieden, waar het beheer gemakkelijk gezamenlijk kan worden georganiseerd. Zo kan de bosgroep gerichter werken. Op de bijgevoegde kaartjes zie je een aantal van dergelijke boscomplexen in de werkingsgebieden van de Bosgroepen Noordoosten West-Limburg. Baas over eigen bos Met deze aanpak worden elk jaar de boseigenaars van gemiddeld 2 boscomplexen aangeschreven en uitgenodigd voor een infovergadering. Na deze vergadering krijg je de mogelijkheid om deel te nemen aan de opmaak van een gezamenlijk bosbeheerplan en het gezamenlijk uitvoeren van de bosbeheerwerken via de bosgroep (dunning, bestrijding Amerikaanse vogelkers, aanplantingen, enz.). De samenwerking is helemaal niet verplicht en het is vooral de bedoeling om je zoveel mogelijk het beheer in eigen handen te laten nemen. Als boseigenaar blijf je dus baas over je eigen bos. De kosten worden via het gezamenlijk beheer steeds zo laag mogelijk gehouden.
Het bos … voor iedereen! Op termijn zal de bosgroep in alle boscomplexen actief zijn én zal ook aandacht worden besteed aan de bosgebruikers. Ook zij zullen dus gehoord en geïnformeerd worden. Bovendien zullen deze mensen – met jouw instemming – uitgenodigd worden om te participeren aan het bosbeheer en de regeling rond de toegankelijkheid van het boscomplex. De bedoeling van de bosgroep is en blijft om voor iedereen een neutraal overlegforum te bieden, zowel eigenaars, gebruikers als overheden, … of eender wie die zich betrokken voelt bij het bos. Ook met andere terreinbeherende verenigingen in het gebied zal worden overlegd om uiteindelijk te komen tot een zo coherent mogelijk duurzaam bosbeheer. Een boscomplex kiezen De nieuwe boscomplexen die in de loop van de komende 3 jaar opgestart worden, zijn geselecteerd op basis van volgende uitgangspunten: • er kunnen 2 nieuwe boscomplexen per jaar worden opgestart; • de opgestarte boscomplexen worden geografisch verspreid; • er werd overleg gepleegd met de gemeentebesturen en andere vragende partijen; • de planning moet steeds aanpasbaar zijn aan nieuwe opportuniteiten die zich voordoen gedurende de periode van voorlopige erkenning. Op eigen initiatief Naast de werking via boscomplexen kan elke eigenaar, waar ook in het werkingsgebied, op eigen initiatief beroep doen op de diensten van de bosgroep. Gezien de zeer grote versnippering van de bossen in het werkingsgebied zal dit voor de bosgroep ook steeds een belangrijk deel van de dienstverlening blijven uitmaken. Planning t.e.m. 2007 regio Noordoost- en WestLimburg In de tabellen op p. 4 en 5 wordt de planning aangegeven van wanneer welke boscomplexen opgestart en opgevolgd worden door de Bosgroepen Noordoost- en West-Limburg. Op de bijgevoegde kaartjes kan je aan de hand van het nummer van het boscomplex nagaan waar het precies gelegen is. De boscomplexen die niet in onderstaande tabel zijn opgenomen, zullen in de verdere toekomst nog worden opgestart.
De taken van de bosgroep Voor elk opgestart boscomplex maakt de bosgroep samen met de geïnteresseerde boseigenaars een gezamenlijk bosbeheerplan op. Dit kan, afhankelijk van de situatie, een beperkt of een uitgebreid beheerplan zijn. Over (uitgebreide) beheerplannen verneem je meer op p. 12. Een bosbeheerplan loopt over een periode van 20 jaar. Eens dit beheerplan is goedgekeurd mogen de voorziene werken worden uitgevoerd zonder dat er nog extra vergunningen moeten worden aangevraagd. De boseigenaars uit het boscomplex krijgen hierdoor de kans om gezamenlijk beheerwerken in hun bos te laten uitvoeren en deel te nemen aan de gezamenlijke houtverkoop van de bosgroep. Deze beheerwerken omvatten een heel pakket zoals b.v. het uitvoeren van dunningen, eindkappen, heraanplantingen, bestrijding van Amerikaanse vogelkers, het aanleggen van bosranden, …. Het bosbeheerplan vormt de basis voor de opvolging en organisatie van de beheerwerken in de toekomst. Nieuw vanaf 2005 is dat je als boseigenaar via de bosgroepen-vzw’s (voorlopig enkel de Bosgroepen Noordoost- en West-Limburg) beroep kan doen op een arbeidersploeg voor de uitvoering van beheerwerken. Daarnaast organiseren de bosgroepen ieder jaar een 5-tal wandelingen en een 4-tal cursussen (b.v. werken met de kettingzaag of bosmaaier, dunningen, inheemse bomen en struiken, …). En ja, ook het tijdschrift dat je nu in handen hebt, wordt 4 maal per jaar geschreven en uitgegeven door de bosgroepen!
Wie betaalt? Bosgroepen kunnen aanspraak maken op verschillende types van subsidies. Via het Vlaamse gewest kunnen de bosgroepen rekenen op: • een basissubsidie: met deze subsidie moeten een voltijdse coördinator en minstens een halftijdse medewerker voor de bosgroep tewerkgesteld worden; • een beheersubsidie: ¤ 5 per ha bos in beheer van een lid van de bosgroep per jaar; • een projectsubsidie: dit is een bijzondere subsidie die de bosgroep kan aanvragen voor een aantal duidelijk omschreven projecten. Deze subsidie bedraagt max. ¤ 50 000 per jaar. Met deze subsidie kan b.v. een deel van de kosten voor de arbeidersploeg betaald worden; • een vormingssubsidie: deze subsidie kan aangevraagd worden om cursussen voor jullie en het personeel van de bosgroep te organiseren. De provincie Limburg heeft zich principieel akkoord verklaard om de werking van de bosgroepen in de toekomst verder te blijven ondersteunen. De manier waarop moet echter nog verder uitgewerkt worden. Vanuit de provincie wordt trouwens ook voor logistieke ondersteuning van de bosgroepen gezorgd.
Wens je meer info of wens je het volledige werkplan toegestuurd te krijgen, neem dan contact op met je bosgroep (zie achteraan bij ‘Nuttige adressen’).
‘t Limburgs Bosbelang | 5 - 2004 | 3
Planning Bosgroep Noordoost-Limburg Boscomplex
Gemeente
Uitgebreid bosbeheerplan Dorperheide - Grote Fabriek Kolisheide – Berghei Dornerheide – Ruwmortselheide
Bocholt – Neerpelt
Opp. privé-bos (ha) 2005 472,6
Totale opp. Actie boscomplex (ha) 826
Maaseik
90
410
Uitgebreid bosbeheerplan Hamont-Achel
Hamont-Achel
283
881
Bossen in Ellikom bossen in Wijshagen
Meeuwen-Gruitrode
299
527,8
Leukeneinde
Bocholt
48
166,8
Uitgebreid bosbeheerplan Dorperheide - Grote Fabriek Kolisheide – Berghei
Bocholt – Neerpelt
472,6
826
Grote Brogel
Peer
370,7
441
Gielisheide
Meeuwen-Gruitrode
70,6
85,5
Erperheide Uitgebreid bosbeheerplan Kinrooi
Peer Kinrooi
6,4 225
57,6
informatievergadering, opmaak gezamenlijk beheerplan informatievergadering, opmaak gezamenlijk beheerplan opvolging
2006 informatievergadering, opmaak gezamenlijk beheerplan informatievergadering, opmaak gezamenlijk beheerplan opvolging
2007
Boscomplexen Bosgroep Noordoost-Limburg vzw
Legende 1 Kinrooi 2 Erperheide 3 Hamont-Achel 4 UBHP-Dorperheide-Grote FabriekKolisheide-Berghei 5 Dornerheide-Ruwmortselheide 6 Ellikom 7 Leukeneinde 8 Grote Brogel 9 Gielisheide 10 Heerenbossen 11 Bokt
4 | ‘t Limburgs Bosbelang | 6 - 2004
informatievergadering, opmaak gezamenlijk beheerplan informatievergadering, opmaak gezamenlijk beheerplan opvolging opvolging
Planning Bosgroep West-Limburg Boscomplex
Gemeente
Opp. privĂŠ-bos (ha) 2005 593,2
Totale opp. Actie boscomplex (ha)
Tessenderlo Zuid
Tessenderlo
Tessenderlo Noord
Tessenderlo
419,2
511,7
Beukenhof
Lummen
65,7
66,4
Kwaadmechelen
Ham
13,5
13,5
885,1
informatievergadering (oktober 2004), opmaak gezamenlijk beheerplan informatievergadering, opmaak gezamenlijk beheerplan informatievergadering, opmaak gezamenlijk beheerplan opvolging
2006 Gerhoeven
Ham
115,7
119,2
Paal
Beringen
88,0
91,7
Gerheserheide Koersel
Leopoldsburg Beringen
22,2 11,1
22,2 11,1
Genenbos
Lummen
87,4
90,1
Wasseven
Ham
35,7
42,8
Tervanterheide
Beringen
57,3
85,6
informatievergadering, opmaak gezamenlijk beheerplan informatievergadering, opmaak gezamenlijk beheerplan opvolging opvolging
2007 informatievergadering, opmaak gezamenlijk beheerplan informatievergadering, opmaak gezamenlijk beheerplan informatievergadering, opmaak gezamenlijk beheerplan
Boscomplexen Bosgroep West-Limburg vzw
Nieuwe boscomplexen 5a Tessenderlo zuid 5b Tessenderlo Noord 6 Beukenhof 7 Gerhoeven 8 Paal 9 Genenbos 10 Wasseven 11 Tervanterheide Bestaande boscomplexen 1 Gerheserheide 2 Kepkensberg 3 Kwaadmechelen 4 Koersel Legende bosgebied
‘t Limburgs Bosbelang | 6 - 2004 | 5
| In de kijker
De inlandse eik Welke boomsoort past er beter in ons landschap dan de inlandse eik? Ook in onze provincie is hij de perfecte bosboomsoort en heeft hij alles wat je je als boseigenaar wensen kan: waardevol hout, een enorme natuurwaarde, een goede windbestendigheid en een prachtig uitzicht. Maar de inlandse eik heeft ook een rijke geschiedenis. Sommigen schrijven hem zelfs bijzondere krachten toe … Zomer of winter? Onder de term ‘inlandse eik’ verstaan we eigenlijk 2 soorten: de zomereik (Quercus robur) en de wintereik (Quercus petraea). Beide lijken heel sterk op elkaar en het verschil kun je pas zien als je de bladeren en eikels nauwkeuriger bestudeert: de zomereik heeft bladeren met een korte steel (of helemaal geen) en eikelnapjes met een lange steel. Bij de wintereik is het net andersom: de bladsteel is lang en de steel van de napjes zeer kort. Omwille van heel wat kruisingen vertonen de meeste Vlaamse eiken echter kenmerken van beide soorten. Robuuste boom De inlandse eik is een robuuste boom met diepe, krachtige wortels en een grillige, gewrongen takkenstructuur. In een rijke bodem kan deze eik maar liefst 30 tot 35 meter hoog worden. Hij vormt een brede en onregelmatige kroon en het blad is omgekeerd eivormig en gelobd. Bij het uitkomen van de blade-
6 | ‘t Limburgs Bosbelang | 6 - 2004
Links: De wintereik: ooit meer voorkomend dan de zomereik, nu terug gedrongen tot enkele plaatsen in Vlaanderen Rechts: Eiken van dit kaliber kregen vroeger zeker het bezoek van druïden …
ren, in de loop van de maand mei, verschijnen ook onopvallende bloemen. In vergelijking met vele andere boomsoorten zijn de vruchten van de inlandse eik redelijk zwaar. In oktober zijn de oorspronkelijk groene eikels helemaal rijp en bruin. Ze vallen dan onder de boom en worden verspreid door eekhoorns, muizen en gaaien. Gemiddeld duurt het ongeveer 40 jaar voor de boom eikels draagt, maar in volle zon kan hij al eikels vormen na een 10-tal jaar. Veel licht De inlandse eik heeft veel licht nodig om door te groeien. Hij verjongt wel in de schaduw van grote bomen, maar zal veel trager groeien en ook veel later eikels dragen. Heel kenmerkend voor de eik is de bijzondere groei van de scheuten. In het voorjaar kent de boom een eerste groei waarbij nieuwe bladeren en twijgen worden gevormd. Tijdens de zomermaanden valt de groei tijdelijk stil, om in de nazomer opnieuw op gang
te komen. Dan groeien de zogenaamde Johannesscheuten of augustusscheuten. Deze 2 groeifasen zie je heel goed als je de twijgen van de boom van dichterbij bekijkt. Overal thuis Het natuurlijk verspreidingsgebied van de inlandse eik strekt zich uit over grote delen van Europa. In Vlaanderen komt hij van nature voor en is hij één van de belangrijkste bosboomsoorten in onze streek. Hij groeit op allerlei bodems, variërend van sterk doorlatende zandgrond tot zware klei. Algemeen gesteld komt de zomereik meer voor in Vlaanderen en de wintereik meer in de Ardennen. De inlandse eik verdraagt goed andere boomsoorten en woekert niet. Het strooisel van deze boom verzuurt de bodem matig.
deuren, waterbouwconstructies, bruggenbouw en spoorwegdwarsliggers. Dankzij zijn decoratieve uiterlijk is eikenhout ook geliefd voor het vervaardigen van meubelen, parket, trappen en ander schrijnwerk. Vroeger werd trouwens ook veel gereedschap van eikenhout gemaakt. Door de import van tropische hardhoutsoorten zoals o.a. merbau, meranti en afzelia kiest men echter veel minder vaak voor eikenhout. Vooral dan voor buitentoepassingen wordt de eik steeds minder gebruikt. Lang leve de inlandse eik dus!
Niet onkwetsbaar Uiteraard worden niet alle inlandse eiken even oud (zie kader). Insecten zoals de eikenbladroller, de processierups of de nonvlinder kunnen volwassen eiken aantasten. De bomen worden soms volledig kaalgevreten en wanneer de aantasting zich enkele jaren na elkaar herhaalt, kan dit voor de bomen fataal zijn. Jonge eiken worden voornamelijk aangetast door wildvraat of door eikenmeeldauw, die de jonge scheuten en bladeren helemaal wit maakt. De inlandse eik vandaag Inlandse eiken zijn nog steeds belangrijke producenten van zeer waardevol hout. Zowel dat van de zomer- als de wintereik is hard en niet makkelijk te bewerken en goed herkenbaar aan de geelbruine kleur. Eikenhout wordt zowel massief gebruikt als voor fineer (dunne platen die op meubels gelijmd worden om het aanzien van deze mooie houtsoort te krijgen). Het hout wordt gebruikt voor o.a. dakgebinten, draagbalken, ramen,
De inlandse eik Oud en heilig … Wanneer de boom gezond en vitaal blijft, kan de inlandse eik zeer oud worden. 300 à 400 jaar is geen uitzondering. Er zijn zelfs exemplaren gekend die 800 à 1000 jaar oud zijn! Hierdoor heeft hij altijd al een symbolische betekenis gehad en had hij bij heel wat oude culturen een mythologische betekenis. Ook bij de druïden had de eik een goddelijke status en bij de Germanen, Kelten, Grieken en Romeinen was de eik aan de dondergod gewijd. Zodoende heeft de inlandse eik in onze contreien een oude en vaak heilige geschiedenis.
Zomereikbladeren hebben een (heel) korte steel met 2 oortjes links en rechts ervan (=hartvormige bladvoet). Op deze foto het blad van de wintereik: je ziet een langere steel en een bladvoet die spits naar het steeltje toeloopt.
… én waardevol! Maar ook economisch is de inlandse eik waardevol. De inlandse eik leverde brandhout en de eikels dienden als voeder voor de varkens. Omdat de zomereik meer eikels produceert dan de wintereik, heeft de mens duizenden jaren de eerste ten koste van de tweede bevoordeeld. Uit de schors werd looizuur gewonnen om leder mee te bewerken en het hout was onmisbaar in de woning- en scheepsbouw. Tijdens de middeleeuwen, en vooral vanaf de renaissance werd eikenhout ook gebruikt in schilderateliers. Er werd in die tijd immers niet op doek geschilderd, maar op paneel. Het eikenhout was ook zo kostbaar dat het hergebruikt werd en dat sommige schilderijen gewoon overschilderd werden.
‘t Limburgs Bosbelang | 6 - 2004 | 7
Deelnemen Wat doe je? De houtcatalogus bevat per lot het aantal stuks, de omtrekken per boomsoort en de bijzondere verkoopsvoorwaarden. Bij de catalogus horen natuurlijk ook liggingsplannen zodat de exploitanten de loten gemakkelijk kunnen terugvinden op het terrein. Jij zorgt - eventueel i.s.m. de bosgroep - voor de aanduiding en het opmeten van de bomen die mogen gekapt worden en bezorgt die gegevens aan de bosgroep vóór 17 december. Samen met de deelnemers spreken we een schattingsprijs af en voor de definitieve toewijzing word je geraadpleegd. De exploitant betaalt 10 % van het bod extra als schadewaarborg. Na de toewijzing meld je aan de bosgroep wanneer de betaling in orde is. Tenslotte, wanneer de werken goed zijn uitgevoerd, betaal je de schadewaarborg terug.
| In de kijker
Gezamenlijke houtverkoop
De gezamenlijke houtverkoop van de Limburgse bosgroepen is voor jou als boseigenaar een ideale manier om zonder al te veel papierwerk hout te verkopen mét de garantie van een goede uitvoering van de werken. En dat tegen een betere prijs én met de gratis hulp van de bosgroepen!
Editie 2005 Wat krijg je? Je krijgt de op je hout geboden prijs. Heb je een BTWnummer, dan moet je 6 % BTW betalen op de opbrengst uit de verkoop. In het bos worden de aangeduide bomen geveld en geruimd voor de uiterste exploitatiedatum die in de houtcatalogus staat vermeld. De bosgroep oefent controle uit op de werken en bemiddelt bij onenigheid of bij meer dan “normale” vellingschade.
Betere prijs De bosgroepen groeperen de gegevens over het te verkopen hout en stellen een catalogus op die naar een groot aantal bedrijven wordt gestuurd. Door samen te verkopen kunnen we grotere loten aanbieden. Bovendien dalen zo de vaste kosten (verplaatsing, voorbereiding,…) voor de koper. Dat lokt meer kopers en door de concurrentie levert dat een betere prijs op. Sommige exploitanten zijn immers gespecialiseerd in een specifieke houtsoort en zullen daar dan ook een hogere prijs voor geven.
De bosgroepen zien toe op een goede uitvoering van de exloitatie
nog, je kan hierin zelfs je eigen specifieke wensen vermelden. Met gratis ondersteuning Op de houtverkoop wijst de bosgroep de loten voorlopig toe aan de hoogste bieder. Na overleg met jou als eigenaar worden de loten definitief toegewezen en de facturatiegegevens naar de koper opgestuurd. Ten slotte voert de bosgroep controle uit op de exploitatie om bovengenoemde mistoestanden te voorkomen. De bosgroepen bieden je deze ondersteuning gratis aan.
Editie 2005 - Timing Strenge exploitatievoorwaarden Het initiatief biedt ook een garantie tegen mistoestanden (b.v. beschadigingen) bij de exploitatie. Het laatste wat je wil is immers dat de resterende bomen van je bos worden beschadigd of dat je bosbodem verwoest achterblijft. Welnu, de exploitant dient zich te houden aan welbepaalde verkoops- en exploitatievoorwaarden. Deze zijn gebaseerd op de strenge voorwaarden die de afdeling Bos en Groen hanteert voor openbare bossen. Meer
8 | ‘t Limburgs Bosbelang | 6 - 2004
17 december 2004: de gegevens over het te verkopen hout dienen bij de bosgroepen te zijn. Neem hiervoor contact op met de bosgroepcoördinator van jouw regio. Begin januari 2005: de bosgroepcoördinatoren verwerken de kuberingsgegevens in de houtcatalogus en sturen deze naar al de geïnteresseerde houtkopers. 11 februari 2005: verkoopzitting in het provinciehuis te Hasselt, waarop de deelnemende boseigenaars worden uitgenodigd.
| Excursieverslag
Mattemburgh, bos van de toekomst? Nabij Bergen op Zoom (NL) ligt Mattemburgh, een uniek 106 ha groot bosreservaat waar de natuur de voorbije 160 jaar haar gang heeft mogen gaan. Dit heeft geresulteerd in een gemengd bos met zware dennen en zomereik en berk in de nevenetage. Voor velen een streefbeeld van waar we met duurzaam bosbeheer naartoe willen. Reden genoeg dus om er met een bont gezelschap op excursie te gaan. Een verslag van onze excursie van 30 juni 2004. Ecologie naast economie De ecologische waarde van Mattemburgh bos is groot: oude dikke bomen, een goed ontwikkelde kruid- en struiklaag, veel dood hout, … Bovendien roept het bos interessante vragen op: komen er bijzondere organismen voor omwille van het vele dode hout? Hoe ziet de bodem eruit, aangezien er nooit zware machines rijden? Hoe konden sommige grove dennen uitgroeien tot zulke bomen met dergelijk goed ontwikkelde kroon? De recreatieve waarde van het bos werd door onze groep hoog ingeschat, hoewel bezoekers uit de buurt het vaak maar niets vinden dat “al die rotzooi blijft liggen”. De economische waarde zou wel eens kunnen tegenvallen, want zonder gericht beheer valt niet veel zaaghout te verkopen. Met eenvoudige beheerwerken (b.v. variabele groepen kappen, waar verjonging van berk, zomereik en den voldoende kans krijgt om zich te ontwikkelen) is dit te verhelpen. Maar de verpleging van verjonging, de eerste onrendabele dunningen, het kiezen en opsnoeien van toekomstbomen,… vragen heel wat investeringen. Het hangt er dan vanaf of je als beheerder deze investeringen de moeite
Waar de natuur haar gang kan gaan, daar is er veel dood (én nuttig) hout
waard vindt. Het alternatief is bulkproducten produceren (b.v. voor vezelplaten, OSB, papier, paletten, verpakking, brandhout) aan een prijs van pakweg ¤ 10/m3. Bedenk wel dat je als bosbeheerder in Vlaanderen sinds 2003 voor een ecologisch bosbeheer in aanmerking komt voor interessante subsidies, die precies de verminderde houtopbrengstwinst moeten compenseren. Ivo Wertelaers, boseigenaar in Zutendaal: “Ik was heel benieuwd om te zien hoe zo’n oud bos waar nooit in gewerkt is er zou uitzien. Mijn eerste indruk was dat de dennen relatief gezien niet zo heel dik waren en dat bevestigde wat ik op de cursus ‘aanduiden van dunningen’ leerde: dunnen heeft nut, want de overblijvende bomen worden sneller dik. Van de andere kant heb ik me ook afgevraagd of ik wel iets moest doen in m’n bos: het bosreservaat was prachtig, ook zonder menselijk ingrijpen! Verder heb ik veel bijgeleerd van de vragen die gesteld werden, ook al kon ik niet altijd goed horen wat er gezegd werd omdat de groep zo groot was.”
Joris Vandervelden, Natuurpunt vzw, bestuurder Bosgroep Noordoost-Limburg: “Ik vond het zeer leerrijk. Soms was de uitleg wat technisch, maar de excursie loonde zeker de moeite.” We zijn dankbaar voor de vele reacties van deelnemers en houden rekening met jullie opmerkingen bij volgende excursies.
Meer info: Het volledige verslag kan je opvragen bij je bosgroep.
Dit bos biedt een unieke blik in een mogelijke toekomst van onze Kempense naaldhoutbossen
‘t Limburgs Bosbelang | 6 - 2004 | 9
| Boompjes kopen via het Eikenproject?
| Brandhoutzoekertjes
Het kan ook dit jaar!
De Limburgse bosgroepen willen vraag en aanbod voor (brand)hout beter op elkaar afstemmen. Heb je (brand)hout te koop of wil je (brand)hout van de hand doen, breng ons dan op de hoogte!
Het Eikenproject is een organisatie van Vereniging voor Bos in Vlaanderen vzw (VBV) i.s.m. het Educatief Bosbouwcentrum Groenendaal (EBG) en met de steun van de boomtelers van Vlaanderen en de afdeling Bos en Groen. Waarover gaat het? Het Eikenproject garandeert een eerlijke prijs en inheems bosplantsoen van prima kwaliteit van 80 à 120 cm hoog en van een erkende herkomst voor elke bebossing of herbebossing. Per persoon kan je maximaal 100 boompjes kopen in pakjes van 25. Ook dit jaar heb je de keuze uit zomereik, boskers, winterlinde, gewone es, zwarte els en haagbeuk. De boompjes worden verdeeld op zaterdag 4 december 2004.
De bosgroepen slaan je gegevens op in een databank. We beperken onze inbreng tot het samenbrengen van aanbieders en geïnteresseerden en tot het geven van informatie en advies. De verkoop en de afhandeling kan dan rechtstreeks gebeuren tussen aanbieder en geïnteresseerde.
Wat kost dat allemaal? • 50 boompjes: ¤ 35 • 100 boompjes: ¤ 65 • lidgeld Boskrant: ¤ 15 • lidgeld Bosrevue: ¤ 15 • lidgeld Boskrant & Bosrevue: ¤ 20 Meer informatie over de inschrijving vind je op www.vbv.be vanaf 1 juli 2004 of bij het EBG op 02 657 93 64. We kunnen alvast verklappen dat je 1 inheemse struik en een lidmaatschap voor 2o05 van de Vereniging voor Bos in Vlaanderen vzw cadeau krijgt!
| Adreswijziging/-annulering/brandhoutzoekertjes Ben je verhuisd? Staat er een foutje in het adres? Of wens je het gratis tijdschrift niet langer te ontvangen? Verkoop je brandhout of wil je brandhout kopen? Laat het ons weten en stuur dit strookje in een voldoende gefrankeerde omslag terug naar ’t Limburgs Bosbelang, provincie Limburg, Limburgse Bosgroepen, Universiteitslaan 1, B–3500 Hasselt of fax: 011 23 83 10. Voornaam:
Naam:
Straat:
Nummer:
Postcode:
Plaats:
Bus:
Telefoon: O wenst ’t Limburgs Bosbelang te ontvangen op bovenstaand adres; O wenst ’t Limburgs Bosbelang niet meer te ontvangen. O ik zoek
O ik verkoop
O aantal stères of m3 (indien gekend) _____________ O gekapt
O niet gekapt
O plaats waar het brandhout gelegen is ________________________________________________________________ O prijs (indien gekend) ________________________ loof-/naaldhout
houtsoort (indien gekend) ________________
(gelieve aan te kruisen wat van toepassing is) conform de bepalingen van de wet van 8 december 1992 betreffende de bescherming van uw privé-leven zullen uw gegevens enkel gebruikt worden om u op de hoogte te houden van de activiteiten van ‘t limburg bosbelang. u hebt het recht jaarlijks uw persoonlijke gegevens op te vragen en eventuele fouten te laten verbeteren.
10 | ‘t Limburgs Bosbelang | 6 - 2004
I 10 jaar bosgroepen
Lang zullen we leven!
Dit jaar is het 10 jaar geleden dat in de Antwerpse Kempen door de afdeling Bos en Groen en de provincie Antwerpen gestart werd met een bosverplegingsproject. Het doel was de verwaarloosde naaldbossen weer gezond te maken. Door te werken via het groeperen van eigenaars per gebied werd toen de kiem gelegd van een nieuw soort bosbeheer voor Vlaanderen: bosbeheer door samenwerking in bosgroepen. Inmiddels zijn al 12 bosgroepen in gans Vlaanderen actief en werken steeds meer bosminnende eigenaars in de bosgroepen mee aan een duurzaam bosbeheer. In het kader van dit 10-jarig bestaan van bosgroepen en ‘bosbeheer nieuwe stijl’, worden een aantal activiteiten georganiseerd.
Lang zullen we
Links: Aan de hand van de toekomstboommethode maken de coördinatoren een oefening in het aanduiden van dunningen Rechts: Het begon allemaal met de Kempense naaldbossen, maar al gauw kregen ook andere bossen de volle aandacht
Interesse? Aarzel niet om je bosgroep te contacteren voor meer info!
leven. In november zullen we feesten! Excursie duurzaam bosbeheer Op deze excursie laten bosbouwkundigen je zien hoe onze duurzaam beheerde bossen in Vlaanderen er binnen een 10-tal jaar gaan uitzien. Geef je bosgroep zo snel mogelijk een seintje als je met ons mee wil op zaterdag 13 november. Het aantal plaatsen is beperkt. Debat ‘Wat na het mijnhout en het stekskeshout?’ In samenwerking met het Educatief Bosbouwcentrum Groenendaal (EBG) organiseren de bosgroepen een debatdag over de toekomst van de houtmarkt in Vlaanderen. Is er nog wel een markt voor naaldhout na het verdwijnen van de mijnbouw in Vlaanderen? Wat met de vraag naar populierenhout na het afstrijken van de laatste Vlaamse stekskes? Op zaterdag 27 november laten we enkele experten aan het woord. Maar omdat jij als boseigenaar nu eenmaal een cruciale rol speelt in het hele bosgroepenverhaal, willen we ook jouw mening horen! Je wordt dan ook hartelijk uitgenodigd op zaterdag 27 november, van 14 tot 17u. in het Prinsenpark in Retie. Na afloop wordt een receptie aangeboden.
Wandeling en forum in het Prinsenpark te Retie Aan de hand van wat we op het terrein tegenkomen, kunnen jullie tijdens de wandeling ervaringen en gedachten uitwisselen met verschillende boseigenaars vanuit de 3 Antwerpse bosgroepen. Afspraak op zondag 28 november om 9.30u. op de parking van het Provinciaal Groendomein ‘Prinsenpark’ aan de Kastelse dijk 5 te Retie. Tentoonstelling ’10 Jaar bosbeleid en bosgroepen’ in het Prinsenpark te Retie In november kan je een tentoonstelling bezichtigen rond 10 jaar bosbeleid en de bosgroepen in Vlaanderen. Dit bezoek kan je perfect combineren met een mooie wandeling! In de toekomst zal deze tentoonstelling ook in Limburg worden geplaatst. We houden je op de hoogte. Nu kan je dus alvast terecht in het Provinciaal Groendomein ‘Prinsenpark’ aan de Kastelse dijk 5 te Retie. Voor meer inlichtingen contacteer je best je bosgroep (zie achteraan, bij ‘Nuttige adressen’).
Naar aanleiding van onze verjaardag werd de website www.bosgroepen.be bijgewerkt en uitgebreid. Als je de kans en de tijd hebt, raden we je zeker aan om hier eens een kijkje te nemen!
‘t Limburgs Bosbelang | 6 - 2004 | 11
Vlaamse primeur!
I Uitgebreide bosbeheerplannen
Het eerste Vlaamse privé-bos met een goedgekeurd uitgebreid beheerplan is in Limburg gelegen. Het gaat hier om het 28 ha grote bos in Hasselt van Dhr. Smeets. Omdat het in het VEN ligt, was een uitgebreid plan nodig. Dat plan werd opgesteld door Dhr. Dufrane, voormalig woudmeester van de provincie Limburg en begin juli door de afdeling Bos & Groen goedgekeurd. Wij hadden het genoegen deze mensen te ontmoeten, zodat we naar hun ervaringen konden polsen.
Een stand van zaken
In de praktijk Dhr. Smeets vond de opmaak van het beheerplan vrij complex, omdat het gaat om een gevarieerd bos waar ecologische en esthetische belangen belangrijker zijn dan de economische. Zo werden b.v. het herstel en behoud van heide in het bos in het plan opgenomen. Het uiteindelijke resultaat is volgens Dhr. Smeets evenwel een handig document, dat ook een gemakkelijke opvolging toelaat. Tijd en geld Dhr. Dufrane benadrukt dat het opstellen van een uitgebreid plan veel werk en vooral veel kennis over bosbouw en de wetgeving vereist. Dhr. Dufrane betreurde het dan ook dat dit type van beheerplan quasi onmogelijk door een bosbeheerder zelf kan worden opgesteld. De hele procedure, van start tot goedkeuring, duurde ruim 2 jaar. Naar aanleiding van de consultatieronde werd geen extra vertraging opgelopen, want er werden geen bezwaren ingediend. Vandaag stelt de afdeling Bos & Groen echter een handleiding ter beschikking. Hierdoor is het mogelijk de procedure in één jaar tijd te doorlopen en de kosten te drukken!
Sinds de zomer van 2003 zijn de nieuwe Vlaamse besluiten over de nieuwe subsidiering en de criteria over duurzaam bosbeheer van kracht. Sindsdien is het dus voor alle boseigenaars mogelijk, en voor sommige boseigenaars verplicht, om een beheerplan volgens de criteria duurzaam bosbeheer op te stellen. Omdat heel wat boseigenaars bij dergelijke plannen toch nog veel vraagtekens hebben, sommen we nog even de feiten én de voordelen van uitgebreide bosbeheerplannen op.
Beperkt of uitgebreid Een bosbeheerplan beschrijft wat je met je bos wil doen en somt alle werkzaamheden op die je daartoe wil uitvoeren. Wordt het plan goedgekeurd, dan heb je meteen een vergunning voor al de vermelde beheerwerkzaamheden. Je bent echter niet verplicht om die werken uit te voeren. Er zijn twee soorten plannen: het beperkte en het uitgebreide bosbeheerplan. Wie welk plan? Openbare boseigenaars (gemeenten, OCMW’s, kerkfabrieken, enz.) moeten altijd een uitgebreid beheerplan opmaken. Privé-eigenaars met meer dan 5 ha bos stellen een beperkt plan op (een uitgebreid mag natuurlijk altijd!). Tenzij het bos in het VEN (VEN = Vlaams Ecologisch Netwerk) ligt, dan is een uitgebreid plan sowieso verplicht. Heb je minder dan 5 ha bos, dan mag je vrijwillig een plan opstellen. Het verschil Een beperkt plan bestaat slechts uit een 10-tal standaard invulbladen, die je zelf of met een beetje hulp kan invullen. Een uitgebreid bosbeheerplan moet voldoen aan de criteria voor
12 | ‘t Limburgs Bosbelang | 6 - 2004
Links: Gemengde bestanden van eik en beuk: regelmatige dunningen geven genoeg ruimte voor gezonde kruinen Midden: Via het beheer wordt een gevarieerd en ecologisch interessant bos in stand gehouden
duurzaam bosbeheer en vergt dus meer werk, dat je beter uitbesteed aan een gespecialiseerd studiebureau. In ruil hiervoor krijg je dan wel behoorlijke subsidies: ¤ 200 tot ¤ 250/ha. Een ander voordeel van een uitgebreid beheerplan is dat je erfgenamen geen successierechten moeten betalen. Let wel: voorwaarde is dat het bos 30 jaar bos blijft en volgens het beheerplan beheerd wordt. Met een uitgebreid beheerplan kan je ook een jaarlijkse subsidie krijgen tussen ¤ 50 en ¤ 125/ha voor het duurzaam beheren van een natuurlijk bos. Je lokale bosgroep geeft je hierover graag meer details. Criteria voor duurzaam bosbeheer Aan de hand van welbepaalde criteria kan je nagaan of je je bos goed beheert, zowel op economisch, ecologisch als sociaal gebied. Deze criteria zijn uiteraard niet uit de lucht gegrepen, maar gebaseerd op grondig wetenschappelijk onderzoek en bosbouwervaringen uit (eigen en) andere landen. Feit is dat bomen gemiddeld langer leven dan mensen, … dus is het niet altijd even makkelijk om te kijken of we in ons bos wel goed bezig zijn. In dergelijke gevallen bieden de criteria een mooi hulpmiddel voor een goed beheer op langere termijn,
Samen plannen
Rechts: Eén van de criteria voor duurzaam bosbeheer in de praktijk: dood hout brengt leven in het bos!
zodat iedereen er baat bij heeft! De goedkeuring Voor de goedkeuring van een beheerplan moet een ontwerp ter inzage gelegd worden bij de plaatselijke bosgroep of bij de provinciale zetel van de afdeling Bos & Groen. Dit heet ook wel de ‘consultatieronde’ en die moet in minstens 1 regionale krant aangekondigd worden. Zijn er geldige bezwaren, dan wordt het ontwerp aangepast. Nadien wordt het ontwerp met een verslag van de consultatieronde ingediend bij de afdeling Bos & Groen. De verdere procedure van goedkeuring is gelijk aan die van de beperkte plannen. Primeur In Limburg zijn er momenteel 2 goedgekeurde uitgebreide bosbeheerplannen: het plan van de provincie Limburg voor het bos van het Provinciaal Domein Nieuwenhoven te St.-Truiden en – zeer opmerkelijk en een primeur voor Limburg – dat van een privé-eigenaar. Meer hierover in het kaderstuk hiernaast.
Meer informatie vind je in de brochure ‘Nieuwe subsidies voor bosbeheerders’, die je gratis kan aanvragen bij de bosgroepen of bij de afdeling Bos & Groen (zie ‘Nuttige adressen’ achteraan).
Vooruitzichten in Limburg • Momenteel is de afdeling Bos & Groen voor haar domeinbossen bezig met de opmaak van een uitgebreid beheerplan; • verschillende gemeenten zijn ondertussen, als belangrijke openbare eigenaars, ook begonnen met de planning of uitbesteding van de opmaak van zo’n beheerplan voor hun bossen; • ongetwijfeld zullen de volgende maanden ook andere grote privé-eigenaars starten met de opmaak; • en met de bosgroepen willen we werk maken van de coördinatie van de opmaak van gezamenlijke uitgebreide beheerplannen.
Voorbeelden van samenwerking De Bosgroepen Noordoost-, West-Limburg en Hoge Kempen werken reeds mee aan de opstart van gezamenlijke én gemengde uitgebreide bosbeheerplannen. ‘Gemengd’ wijst op de samenwerking tussen openbare en privéboseigenaars. De Bosgroep Noordoost-Limburg en de gemeente Hamont-Achel (zie p. 16). De Bosgroep West-Limburg en de gemeente Tessenderlo (zie p. 15). De Bosgroep Hoge Kempen en de gemeente Zutendaal. (zie p. 17).
Boseigenaars kunnen ook samen plannen opmaken. Dat levert heel wat voordelen op: • een hogere subsidiecategorie voor de opmaak (¤ 200 tot ¤ 250/ha); • lagere onkosten voor de opmaak dankzij het schaalvoordeel, zeker voor uniforme bossen; • het wordt ecologisch interessanter omdat je ecologische ‘gehelen’ maakt; • een uitgebreid plan moet voldoen aan een aantal criteria (b.v. percentage dood hout in het bos, aandeel inheems loofhout, …). In het geval van een gezamenlijk uitgebreid beheerplan gelden deze voor het hele boscomplex en moet niet elke eigenaar apart aan alle criteria voldoen! Samen met de bosgroepen Boseigenaars kunnen bij gezamenlijke beheerplannen ondersteuning krijgen van de bosgroepen. Gezamenlijk plannen wil namelijk ook zeggen dat er afspraken moeten worden gemaakt en precies daar tonen bosgroepen hun kracht: dankzij onze onafhankelijke en neutrale werking kunnen we het nodige overleg, de uitbesteding aan een studiebureau en de communicatie tussen bosbeheerders onderling en met het studiebureau organiseren. Bovendien zullen de bosgroepen tijdens voorafgaande gesprekken steeds de positie van de (kleine) privé-eigenaars verdedigen wanneer deze ondervertegenwoordigd zijn.
Met dank aan Dhr. Smeets en Dhr. Dufrane.
‘t Limburgs Bosbelang | 6 - 2004 | 13
| Bosgroepen in Limburg NoordoostLimburg Bocholt, Bree, Hamont-Achel, Kinrooi, Maaseik, Meeuwen-Gruitrode, Neerpelt, Peer Bosgroep 5 Hechtel-Eksel, HouthalenHelchteren, Lommel, Overpelt, Zonhoven
Zuid-Limburg Alken, Bilzen, Borgloon, Diepenbeek, Gingelom, Halen, Hasselt, Heers, Herk-De-Stad, Herstappe, Hoeselt, Kortesem, Nieuwerkerken, Riemst, Sint-truiden, Tongeren, Voeren, Wellen
West-Limburg Beringen, Ham, Heusden-Zolder, Leopoldsburg, Lummen, Tessenderlo, Hoge Kempen As, Dilsen-Stokkem, Genk, Lanaken, Maasmechelen, Opglabbeek, Zutendaal
Bosgroep 5
Noordoost-Limburg HamontAchel
N B
Neerpelt
W H
Bocholt
Z
Bree
Kinrooi
Peer Maaseik MeeuwenGruitrode
West-Limburg B
Lommel
W H
Overpelt
HechtelEksel Leopoldsburg Ham Beringen Tessenderlo HouthalenHelchteren
HeusdenZolder Lummen
Zonhoven
Hoge Kempen
Zuid-Limburg N B W H Z
Opglabbeek DilsenStokkem As Genk
Maasmechelen Halen Herk-De-Stad
Hasselt Diepenbeek
Zutendaal Lanaken
Nieuwerkerken Alken
Bilzen Kortessem
Wellen
Hoeselt
Sint-Truiden Riemst
Borgloon Tongeren Heers Gingelom
Voeren Herstappe
14 | ‘t Limburgs Bosbelang | 6 - 2004
| Nieuws bosgroepen Bosgroep WestLimburg Voorlopige erkenning Op 7 september 2004 keurde de Algemene Vergadering van de bosgroep haar werkplan goed voor indiening bij de afdeling Bos & Groen. De Bosgroep West-Limburg vzw wordt dan voorlopig erkend gedurende 3 jaar, van 1 januari 2005 tot 31 december 2007. Meer uitleg over dit werkplan staat ook op p. 3 en 5. Arbeidersploeg De arbeidersploeg heeft in de boscomplexen Kwaadmechelen en Koersel een heleboel percelen vogelkersvrij gemaakt. Omdat de zaden enkele jaren kiemkrachtig blijven, worden de percelen volgend jaar nabehandeld. Ook in 2005 kan je via de bosgroep een beroep doen op de arbeidersploeg. Heb je een klus te klaren, bel dan coördinator Benjamine Bufkens op 011 23 83 29.
Kleinere Amerikaanse vogelkers wordt bestreden met de bosmaaier Uitgebreid bosbeheerplan in Tessenderlo De gemeente Tessenderlo besliste om snel te starten met de opmaak van een uitgebreid beheerplan voor haar openbare bossen. Het gaat hier om de gemeente- en provinciebossen, domeinbossen, de OCMW’s en kerkfabrieken. Maar ook privé-boseigenaars kunnen deelnemen en hoeven daarvoor niets te betalen! De bosgroep staat in voor de ondersteuning. Omwille van de grootte van het gebied besliste men wel om de gemeente in een noordelijk en een zuidelijk deel op te splitsen. Op zaterdag 23 oktober is er een eerste infovergadering voor de eigenaars van het zuidelijk deel. In 2005 is het noordelijk deel aan de beurt.
Alle boseigenaars krijgen nog een uitnodiging. Wil je graag meer informatie of deelnemen aan dit project, neem dan contact op met de bosgroep. Op p. 12 vind je trouwens meer info over de uitgebreide beheerplannen.
Waarom zou je deelnemen aan een gezamenlijk uitgebreid bosbeheerplan? • de deelname is gratis en voor de opmaak van het plan hoef jij als privé-boseigenaar niets te betalen; • voor alle kappingen die worden voorzien in het plan is geen machtiging meer nodig; • je kan rekenen op de ondersteuning door de bosgroep; • je erfgenamen zijn onder bepaalde voorwaarden vrijgesteld van successierechten; • je kan na goedkeuring van het plan subsidies verkrijgen; • je hebt duidelijke doelstellingen voor je bos; • je hebt een overzichtelijke planning met een opsomming van de nodige maatregelen; • de afspraken met de gemeente staan duidelijk op papier; • de criteria voor duurzaam bosbeheer gelden voor het hele boscomplex en je hoeft er dus niet helemaal zelf aan te voldoen; • jouw bos wordt deel van een groter geheel en door de samenwerking wordt het beheer van een heel gebied naar een hoger niveau gebracht!
Cursus “Herkennen van inheemse bomen en struiken” Op 15 mei 2004 namen 14 bosliefhebbers deel aan de cursus ‘Herkennen van inheemse bomen en struiken’ in het domeinbos Gerhagen in Tessenderlo. In de voormiddag werden de belangrijkste families besproken en handige tips gegeven voor het herkennen van de meest voorkomende bomen en struiken. Na een lekkere picknick volgde een fikse wandeling en werden een heleboel bomen en struiken als test goed herkend!
Bosgroep NoordoostLimburg Voorlopige erkenning Op 21 september 2004 keurde de Algemene Vergadering van de bosgroep haar werkplan goed voor indiening bij de afdeling Bos & Groen. De Bosgroep Noordoost-Limburg vzw wordt dan voorlopig erkend gedurende 3 jaar, van 1 januari 2005 tot 31 december 2007. Meer uitleg over dit werkplan staat ook op p. 3 en 4. Arbeidersploeg Ook in 2005 kan je via de bosgroep een beroep doen op de arbeidersploeg. Heb je een klus te klaren, bel dan coördinator An Pierson op 011 23 83 24.
Verschillende inheemse bomen en struiken werden besproken, zoals hier de lijsterbes De arbeidersploeg in actie in Lozen De arbeidersploeg kan je helpen met: de bestrijding van Amerikaanse vogelkers (met een nabehandeling het eerste jaar na de bestrijding inbegrepen) voor ¤ 100/ha; onrendabele dunningen voor ¤ 200/ha; vrijstellingen, zuiveringen en vormsnoei voor ¤ 100/ha;
‘t Limburgs Bosbelang | 6 - 2004 | 15
| Nieuws bosgroepen …
beplantingen van bosranden voor ¤100/100 m. Gezamenlijk gemengd uitgebreid bosbeheerplan in Hamont-Achel De gemeente Hamont-Achel wil samen met alle boseigenaars in het grootste boscomplex in de gemeente een gezamenlijk gemengd bosbeheerplan opstellen dat voldoet aan de criteria duurzaam bosbeheer. Gezamenlijk duidt op de samenwerking tussen meerdere boseigenaars; gemengd betekent dat zowel privé- als openbare eigenaars samen een plan opstellen. In totaal telt het complex 881 ha bos, verdeeld over de volgende eigenaars:
Samen een bosbeheerplan opstellen heeft belangrijke voordelen voor boseigenaars. Op p. 13 somden we er alvast enkele op. Bovendien blijf je als boseigenaar toch op elk moment baas in je eigen bos en kan je zelf beslissen welke beheerwerken er zullen worden uitgevoerd.
In totaal zullen 25 boseigenaars (zowel openbare als privé-boseigenaars) samen een bosbeheerplan opstellen en hun beheerwerken op elkaar afstemmen. Het plan zal worden opgemaakt door een studiebureau en omdat het natuurlijk een zeer uitgebreide studie wordt, schat Oppervlakte
Aandeel
Openbare eigenaars
stad Hamont-Achel Vlaamse gewest Kerkfabriek St-Laurentius OCMW Neerpelt
489,54 ha 100,59 ha 7,30 ha 0,50 ha
55,5 % 11,4 % 0,8 % 0,05 %
67,8 %
Privéeigenaars
Katholieke Universiteit Leuven Andere privé-boseigenaars Totale bosoppervlakte
80,97 ha 202,67 ha 881,57 ha
9,2 % 23 % 100 %
32,2 %
Hamont-Achel
men dat het hele proces, van inventarisaties tot uiteindelijke goedkeuring, ongeveer 2 jaar zal duren. Als boseigenaar zal je regelmatig op de hoogte worden gebracht van de vorderingen. Daarvoor zorgt trouwens de stuurgroep, waarin ook vertegenwoordigers van de privé-boseigenaars zitten.
Bosgroep ZuidLimburg Voorbereidingen vzw oprichting Om ons beter te kunnen voorbereiden werd op de eerste werkgroepvergadering van 28 juni 2004 besloten om de vzwoprichting uit te stellen tot het voorjaar van 2005. Dit uitstel verandert echter niets aan ons streefdoel om vanaf 1 januari 2006 als erkende bosgroep-vzw verder te werken! De statuten zijn alvast klaar! Zowel bosbeheerders als de provinciale juridische dienst hielpen hierbij. Omdat we een vereniging van bosbeheerders zijn, willen we jullie natuurlijk zoveel mogelijk bij de oprichting betrekken. En aangezien er in de stuurgroep die de statuten goedkeurde een flinke vertegenwoordiging van (privé-)bosbeheerders aanwezig is, kan je er van op aan dat vanaf het begin bosbeheerders een belangrijke stem in onze vereniging hebben! In het winternummer houden we je op de hoogte van onze vorderingen met de vzw-oprichting.
Een overzicht van de bossen die worden opgenomen in het gezamenlijk gemengd uitgebreid bosbeheerplan
16 | ‘t Limburgs Bosbelang | 6 - 2004
De bosgroep stelde een overzichtsdocument op van de situatie van het bosbeheer in het werkingsgebied. Belangrijk is dat hieruit ook een eerste afbakening van boscomplexen volgt en een planning naar de toekomst toe. Dit document werd op de stuurgroepvergadering van oktober 2004 voorgelegd. Daar werd ook de locatie van het volgend boscomplex definitief goedgekeurd, waarover ongetwijfeld meer in het winternummer. Dit document vormt een belangrijke basis voor het toekomstige werkplan. Zoals je kan lezen op p. 2 is dit werkplan de tweede hoofdvoorwaarde om onze voor-
| Nieuws bosgroepen …
Sta je achter de bosgroep en wil je actief meedenken over onze verdere werking, stel je dan gauw kandidaat! We verwachten van jou als lid van de Raad van Bestuur, dat je: • 3-maandelijks aan een vergadering van ongeveer 2,5 uur deelneemt; • zin en motivatie hebt om mee na te denken over de dienstverlening voor bosbeheerders; • via de vergaderingen de activiteiten en de middelen van de bosgroep opvolgt en beslissingen neemt (opstarten boscomplexen, wandelingen, cursussen, …); • via de vergaderingen de meest recente ontwikkelingen in de bosbouw opvolgt; • de algemene vergaderingen voorbereidt.
Op de rijkere bodems van ons werkingsgebied doet haagbeuk het ook als boom heel goed. lopige erkenning te kunnen aanvragen in oktober 2005. Raad van Bestuur Onze vereniging zal als vzw een Raad van Bestuur nodig hebben waarin, zoals bepaald in de statuten, privé-bosbeheerders steeds in de meerderheid zullen zijn. Daarnaast is ook een stem voorzien voor de afdeling Bos & Groen, de provincie, de natuurverenigingen en de gemeenten. Meer hierover verneem je in de kadertekst hiernaast.
Wij helpen je dan met: • de voorbereiding van de vergaderingen en het verslag. Hiertoe neemt de bosgroepcoördinator deel aan de vergaderingen, zonder stemrecht weliswaar; • het leveren van voorstellen vanuit de dagelijkse werkervaringen; • de administratie en boekhouding. Voor meer informatie kan je contact opnemen met de coördinator Karolien Van Diest op 011 23 83 25. Zij zal je met plezier de nodige informatie verschaffen.
Bosgroep Hoge Boscomplex vallei Demer-Munsterbeek te Beverst Het gezamenlijke beheerplan voor het boscomplex in Beverst werd eind september 2004 afgesloten en ingediend. Tijdens de terreinbezoeken tussen maart en september gaf de coördinator gratis bosbouwkundig advies. In totaal tekenden 12 bosbeheerders met in totaal maar liefst een 90-tal bestanden met een oppervlakte van 28 ha bos in. Zij hebben nu voor 20 jaar lang een leidraad (met vergunningen!) voor hun beheer op zak. Bovendien worden zij, wanneer nodig, uitgenodigd om deel te nemen aan een gezamenlijke houtverkoop.
Kempen Opstart van de vzw Ook onze bosgroep wil groeien van pilootproject naar een vzw. Over het hoe en het waarom van een vzw en de erkenning als bosgroep lees je meer op p. 2. Om alle boseigenaars zoveel mogelijk inspraak te bieden bij dit proces richten we een werkgroep op die de voorbereidingen opvolgt en vorm geeft. Momenteel staat de opmaak van de ontwerpstatuten hoog op de agenda. Daarin staan onze doelstellingen en hoe de structuur er zal uitzien. Belangrijk is dat
alle types van boseigenaars (privé en openbaar, grote en kleine, …) zo evenwichtig mogelijk inspraak hebben en bij dit inspraakproces betrokken zijn. Het verdere verloop van de oprichting hangt vooral af van de medewerking van de stuurgroep en van andere boseigenaars. Als we voldoende eigenaars kunnen motiveren om mee te doen, dan hopen we de vzw op te richten in april 2005 en onze voorlopige erkenning aan te vragen in oktober 2005. Maar dat hangt dus van jullie af!
Privé-bosbeheerders gezocht! Wil jij je engageren voor de bosgroep? Wil je graag deelnemen aan de eerste werkgroepvergadering in verband met de oprichting van de bosgroep vzw? Of wil je graag de ontwerpstatuten opvragen om opmerkingen en suggesties door te geven? Neem dan met ons contact op via 011 23 83 23. Zonder jullie … is er immers geen bosgroep!
Boscomplex Mandel ‘Mandel’ was het sleutelwoord bij onze bosgroep de voorbije maanden. Dit boscomplex in Zutendaal is ons eerste grote project. In het vorige nummer konden jullie er al over lezen. Na de succesvolle infovergadering op 19 juni (er zijn zo’n 100 geïnteresseerden komen opdagen!) was het in de vakantiemaanden tijd voor terreinbezoeken. Tijdens die bezoeken kregen de bosbeheerders de kans om vragen te stellen en kon er meer uitleg gegeven worden over het opstellen van een beperkt beheerplan. Eén maand na de infovergadering zijn er al zo’n 20 eigenaars die meedoen met het gezamenlijk beheerplan, wat in dit geval overeenkomt met 40 percelen en een oppervlakte van zo’n 14 ha. Tegen de tijd dat jullie dit lezen, hopen we dat er dat nog heel wat meer zijn! Uitgebreid beheerplan in Zutendaal Nog meer nieuws uit Zutendaal, en dit keer uit de hoek van de gemeente: voor de gemeentebossen zal er een uitgebreid bosbeheerplan worden opgesteld. Het mooie aan dit nieuws is dat de gemeente de kans biedt aan privé-boseigenaars om deel te nemen. De gemeente regelt de opmaak door een studiebureau en
‘t Limburgs Bosbelang | 6 - 2004 | 17
| Activiteitenkalender
Heel wat geïnteresseerden namen deel aan de infowandeling voor het boscomplex zorgt ook voor de préfinanciering voor de privé-boseigenaars. Op hun beurt krijgen ze hiervoor achteraf subsidies van de afdeling Bos en Groen. De eigenaars die bos hebben in het VEN (Verenigd Ecologisch Netwerk) zullen nog door de bosgroep worden gecontacteerd om deel te nemen, omdat zij niet kunnen deelnemen aan een beperkt beheerplan. Meer uitleg over de bosbeheerplannen en over de situatie voor privé-boseigenaars vind je trouwens terug op p. 12. Boscomplex Opgrimbie In ons vorige nummer kon je lezen dat het volgende boscomplex Ruwmortelsheide in As zou zijn. Dat werd echter uitgesteld naar een latere datum en nu komt eerst het boscomplex Opgrimbie in Maasmechelen aan de beurt. Dat is een sterk versnipperd bosgebied bestaande uit naalden loofhout met een oppervlakte van zo’n 92 ha, gelegen ten oosten van het crosscircuit Duivelsberg en in de omgeving de Kikbeek. Begin 2005 zal hierover een infovergadering plaatshebben. Wees niet bang van het plan! Heel begrijpelijk staan privé-boseigenaars in eerste instantie nogal wantrouwig ten opzichte van een beperkt beheerplan. Zo’n beheerplan is er echter niet om allerlei bijkomende verplichtingen op te leggen of om een onteigening voor te bereiden, maar zorgt ervoor dat je terug actief kan bezig zijn in je bos. Voor velen onder jullie is van doorslaggevend belang dat je voor 20 jaar van alle administratie af bent. Wat we ook regelmatig horen van eigenaars is dat ze schrik hebben om zich vast te pinnen op een beheerplan van 20 jaar, omdat er in die tijd natuurlijk veel kan gebeuren. Laat dit je echter niet tegenhouden: je kan immers nooit verplicht worden de vergunde werken ook uit te voeren!
18 | ‘t Limburgs Bosbelang | 6 - 2004
Symposium 'Verantwoord ondernemen met hout' Deze namiddag is vooral bedoeld voor bedrijven en organisaties die verantwoord ondernemen in de bos- en houtsector een warm hart toedragen en op de hoogte willen blijven van de laatste ontwikkelingen. Datum: vrijdag 15 oktober 2004, van 12.30 tot 18.30u. Plaats: Fort bij Vechten Organisatie: Stichting Probos Bijdrage: ¤ 40 inclusief lunch, drankjes en borrel Voor meer informatie en inschrijvingen kan je terecht bij Marlide Rooding via marlide.rooding@probos.net of +31 317 466 560. Studiedag ‘The heat(h) is on: het spanningsveld tussen bos en heide in historisch perspectief’ Met diverse sprekers uit onderzoeks- en overheidsinstellingen. Datum: zaterdag 20 november 2004 Plaats: Paterspand in Turnhout Bijdrage: ¤ 8 inclusief broodjesmaaltijd Voor meer informatie en inschrijvingen kan je terecht bij Bas Vanderveken via bas.vanderveken@agr.kuleuven.ac.be of 016 32 97 69. Naar goede gewoonte organiseren de Bosgroepen West-, Noordoost- en Zuid-Limburg samen met het Educatief Bosbouwcentrum Groenendaal (EBG) cursussen voor alle Limburgse boseigenaars en bosbeheerders. Voor onderstaande cursussen kan je je nog steeds inschrijven. Wil je meer informatie, dan volstaat het contact op te nemen met An Olaerts of Patricia Rouffa op het nummer 011 23 73 28 of 011 23 83 30. Enkele weken voor de aanvang ontvang je alle gedetailleerde informatie over de cursus. Cursus planten Datum: zaterdag 20 november 2004: Plaats: Heusden-Zolder Organisatie: Bosgroep West-Limburg Bijdrage: gratis Cursus algemene bosbouwpraktijk Datum: zaterdag 18 december 2004 Plaats: boscomplex Gerheserheide, Leopoldsburg Organisatie: Bosgroep West-Limburg Bijdrage: gratis
| Nuttige adressen Bosgroepen P.a. Provincie Limburg Universiteitslaan 1 3500 Hasselt www.bosgroepen.be Secretariaat An Olaerts tel. 011 23 73 29 Patricia Rouffa tel. 011 23 83 30 fax 011 23 83 10 Permanentie tijdens de kantooruren tot 17u. (tijdens schoolvakanties tot 16u.) Bosgroep West-Limburg Coördinator: ir. Benjamine Bufkens tel. 011 23 83 29 gsm 0479 40 08 48 bosgroepwest@limburg.be Bosgroep Noordoost-Limburg Coördinator: ir. An Pierson tel. 011 23 83 24 gsm 0473 88 53 95 bosgroepnoordoost@limburg.be
Colofon ’t Limburgs Bosbelang 2004/6/herfst
Bos en Groen, Inspectie Hasselt Woudmeester a.i. ir. E. Van Boghout Ambtenaar privé-bos: ir. Griet Beckers Koningin Astridlaan 50/5 3500 Hasselt tel. 011 74 25 00 fax 011 74 25 39
De Bosgroep West-Limburg, Bosgroep Noordoost-Limburg, Bosgroep Zuid-Limburg en Bosgroep Hoge Kempen zijn een samenwerking van de afdeling Bos en Groen van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap en de provincie Limburg.
Houtvesterij Bree Houtvester ir. Gui Winters Ter Rivierenwal 9A 3960 Bree tel. 089 46 21 31 fax 089 48 17 24
De bestendige deputatie Hilde Houben-Betrand, gouverneurvoorzitter, Marc Vandeput, Sylvain Sleypen, Jos Claessens, Sonja Claes, Jules D’Oultremont, Frank Smeets gedeputeerden en Marc Martens, provinciegriffier
Houtvesterij Hasselt Houtvester ir. G. Mees Koningin Astridlaan 50/5 3500 Hasselt tel. 011 74 25 03 fax 011 74 25 39
Provincie Limburg, Sectie 3.3.2., Universiteitslaan 1, B–3500 Hasselt. voorzitter gedeputeerde Frank Smeets
Houtvesterij Hechtel Houtvester ir. E. Van Boghout Peerderbaan 31 3940 Hechtel-Eksel tel. 011 73 41 50 fax 011 73 54 84
redactie Rita Bogaerts, Karolien Van Diest, An Olaerts, Benjamine Bufkens, An Pierson, Johan Van den Broek, Lise Hendrick, Frank Vranken en Patricia Rouffa
Bosgroep Zuid-Limburg Coördinator: ir. Karolien Van Diest tel. 011 23 83 25 gsm 0473 88 53 94 bosgroepzuid@limburg.be
coverfoto Eddy Daniels fotografie binnenwerk Karolien Van Diest, Benjamine Bufkens, An Pierson en Lise Hendrick vormgeving en lay-out Dion Boodts, Chantal Janssens Informatie en Onthaal, Grafische Producties, Provincie Limburg
Bosgroep Hoge Kempen Coördinator: ir. Lise Hendrick tel. 011 23 83 23 gsm 0475 46 04 42 bosgroephogekempen@limburg.be
druk Drukkerij Paesen - Opglabbeek oplage 4 000 exemplaren
Websites Boseigenaars en andere bosliefhebbers vinden ook nuttige informatie op de websites van de volgende instanties:
Deze publicatie word gedrukt op hout- en chloorvrij kringlooppapier, zonder optische witmakers.
Afdeling Bos en Groen: Afdeling Natuur: De Vereniging voor Bos in Vlaanderen: Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer: Instituut voor Natuurbehoud: Educatief Bosbouwcentrum Groenendaal:
verantwoordelijke uitgever Johan Van den Broek Universiteitslaan 1 B–3500 HASSELT
www.bosengroen.be www.natuur.be www.vbv.be www.ibw.vlaanderen.be www.instnat.be www.ebg.be
‘t Limburgs Bosbelang | 6 - 2004 | 19
| Waarvoor kan je terecht bij de bosgroep? Een bos bezitten en beheren, daar komt heel wat bij kijken. Voor vragen of informatie kan je evenwel altijd te rade bij de bosgroep. We sommen hier even op waarmee de bosgroepmedewerkers je van dienst kunnen zijn: • gratis en onafhankelijk advies over het bos en het beheer ervan (bosbouwtechnische, wettelijke, financiële en administratieve aspecten); • informatie over hoe een duurzaam bosbeheer eruit ziet, wat je wettelijke rechten en plichten zijn als boseigenaar en wat de mogelijke subsidies zijn waarop je aanspraak kan maken; • hulp bij het invullen van kapaanvragen of het opstellen van beheerplannen; • kaartmateriaal; • adressen van houtexploitanten en boomkwekerijen; • coördinatie van de samenwerking tussen verschillende boseigenaars.
provincie Limburg Universiteitslaan 1 B–3500 HASSELT limburg.be