afgiftekantoor: 3500 hasselt 1 - p3a9010 universiteitslaan 1, 3500 hasselt
België–Belgique
p.b. hasselt 1 12/1675
‘t 2005/10/herfst Limburgs Bosbelang driemaandelijks tijdschrift | oktober-november-december 2005
| Voorwoord | Hout als brandstof Verwarmen met hout, niet zomaar een vuurtje. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
| Beursbezoek Zweden als inspiratiebron . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
| Beursbezoek Op ontdekking in Libramont . . . . . . . . . . . . . . . 6
| Tip van een boseigenaar . . . . . . . . . . . . . . . . 7 | In de kijker De hazelaar, een levende legende . . . . . . . . . . 8
| Houtdraaien Van boom tot kunstwerk . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
+
| Nieuws bosgroepen Bosgroep Hoge Kempen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Bosgroep Noordoost-Limburg . . . . . . . . . . . . . 12 Bosgroep Noordwest-Limburg . . . . . . . . . . . . 13 Bosgroep West-Limburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Bosgroep Zuid-Limburg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
| Brandhoutzoekertjes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 | Activiteitenkalender. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 | Nuttige adressen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
+
| Voorwoord Bossen zijn plekken waar men kan wandelen, fietsen, vogels kijken, uitblazen, spelen, ... Veel mensen zoeken bossen op omdat ze zich daarna ‘beter’ en ‘gezonder’ voelen. Het thema ‘bossen en gezondheid’ staat dit jaar dan ook centraal tijdens de jaarlijkse editie van de ‘Week van het Bos’ die steeds in de eerste week van oktober valt. In Limburg staan er die week heel wat activiteiten op de agenda. Met de dalende temperaturen wordt de verwarming weer vaker opgezet. Bij de bosgroepen stellen we vast dat er steeds meer brandhout gebruikt wordt! Daarom besteden we in dit nummer uitgebreid aandacht aan het veilig gebruik en de waarde van brandhout. Daarnaast zijn er in dit nummer bijdragen over het bezoek van de Vlaamse bosgroepen aan de grootste Europese bosbouwbeurs in Zweden en, dichter bij huis, aan de bosbouwdemonstraties op de landbouwbeurs van Libramont. Op verzoek van enkele bosgroepleden stellen we u voor aan een ongewone houtverwerker, Omer Hannes. In onze rubriek ‘bosplant in de kijker’ kozen we ditmaal voor een nadere kennismaking met de hazelaar. Daarnaast verneemt u van elke Limburgse bosgroep haar belangrijkste voorbije en toekomstige activiteiten. Ik wens jullie veel leesplezier met ons herfstnummer! Frank Smeets gedeputeerde van Leefmilieu en Natuur
| Hout als brandstof
Verwarmen met hout: niet zomaar een vuurtje Er zijn tijden geweest dat je geen dood takje kon vinden in het bos. Vroeger werd veel brandhout en geriefhout gesprokkeld en heel regelmatig hakhout gekapt. Vandaag zijn door de stijgende brandstofprijzen opnieuw heel wat mensen op zoek naar brandhout. In dit artikel verneem je meer over het gebruik van hout als brandstof en over hoe je er efficiënt en veilig mee verwarmt. Hernieuwbare brandstof Hout is in tegenstelling tot onze traditionele brandstoffen een hernieuwbare brandstof. Dit betekent dat wanneer je een bos goed beheert, het gekapte hout snel en makkelijk terug bijgroeit. De traditionele brandstoffen, zoals aardolie, aardgas en steenkool, zijn fossiele brandstoffen en hebben miljoenen jaren tijd nodig gehad om zich uit de toenmalige bossen en wouden in de aardkorst te vormen. De voorraad van deze fossiele brandstoffen is dan ook niet zomaar hernieuwbaar. Het tempo waaraan we die vandaag gebruiken, zal ervoor zorgen dat ze binnen zeer afzienbare tijd uitgeput zijn. Het is dus goed even stil te staan bij het gebruik van alternatieve brandstoffen of energiebronnen. Hout kan als duurzame brandstof een (klein) deel van die oplossing bieden. Ieder hout zijn stookwaarde Elke brandstof heeft een eigen typische stookwaarde, zoals b.v. 15,2 Megajoule per kg voor loofhout en 42,5 Megajoule per kg voor stook-
2 | ‘t Limburgs Bosbelang | 10 - 2005
Brandhout: een oude traditie herleeft!
olie. Hieruit blijkt dat de stookwaarde van hout per gewichtseenheid gering is in vergelijking met andere brandstoffen. Dat komt omdat hout een volumineuze brandstof is. In de tabel vind je trouwens de stookwaarden van de verschillende soorten hout. Bij het verbranden van brandstof, en dus ook hout, kan slechts een deel van deze stookwaarde worden benut. De resterende warmte komt via de schoorsteen onder de vorm van warme lucht en waterdamp in de atmosfeer terecht en gaat verloren. Hoe groot het rendement is, hangt sterk af van je verbrandingsinstallatie. In de juiste kachel Een ideale verbranding heeft een rendement van 100 %. Voor hout ligt dit gemiddeld rond 75 %. Maar daarvoor heb je een aangepaste, efficiënte houtkachel nodig. Zo moet de haard vrij groot zijn, zodat de vlammen volledig kunnen uitbranden en niet te snel afkoelen door contact met de koudere wanden. Het rooster moet kleiner zijn dan voor een kolenkachel. De
Voorkom brand
Schouwbrand voorkomen is beter dan genezen.
nieuwere modellen hebben zelfs geen rooster of asbak meer: het hout verbrandt er in een gloeibed en er blijft maar heel weinig as over. Een goeie verbranding kan alleen met voldoende zuurstof gebeuren. Toestellen met een dubbele luchttoevoer zijn doorgaans de beste: een 1e luchtstroom onderaan verzekert een goede verbranding en een 2e luchtstroom bovenaan activeert de verbranding van de gassen. Stem het vermogen van je kachel af op de ruimte die je wilt verwarmen. Gemiddeld heb je per m3 ongeveer 125 tot 250 kJ/uur nodig. Is het vermogen te groot, dan is vaak de temperatuur te laag en heb je meer risico op schouwbrand. Bovendien ontsnapt een gedeelte van de gassen zonder te verbranden en blijft veel warmte onbenut. Je kachel goed aanpassen aan de te verwarmen ruimte is de boodschap. En de open haard? Die heeft een vrij laag rendement (15 tot 20 %), omdat de opgewarmde lucht via de schoorsteen snel naar buiten gaat. Voor een open haard is bovendien een permanente luchttoevoer vereist, die telkens weer moet worden opgewarmd: per uur is een luchtvolume nodig gelijk aan 3 tot 5 keer het volume van de ruimte. Om het rendement te verho-
gen, worden tegenwoordig systemen aangeboden die het warmteverlies beperken. Zo wordt de lucht van buiten de ruimte (open circuit) of van de te verwarmen ruimte zelf (gesloten circuit) opgewarmd vooraleer ze langs openingen in de ruimte wordt verspreid. Ook worden hittebestendige stenen gebruikt en de muren thermisch geïsoleerd. Toch moet je een open haard eerder als een soort van luxe en als een sfeerelement beschouwen. Een goede schoorsteen Een goede schoorsteen moet goed trekken. Zo versnel je de afvoer van de verbrandingsgassen, waaronder waterdamp, en beperk je de afzetting van teer op de wanden. Dit trekken kan worden gemeten met een deprimometer en moet worden geregeld in functie van de voorschriften van de fabrikant van de houtkachel. De schoorsteen moet voldoende hoog zijn, ongeveer 40 tot 50 cm boven de nok van het dak uitsteken en een voldoende grote en constante doorsnede hebben (minimum 18x18 cm). Vermijd bruuske krommingen en plaats bij voorkeur één schoorsteen per houtkachel. Voorkom ook een snelle afkoeling door de wanden dik en goed te isoleren en ze een glad oppervlak te geven. Vooral bij een open
Teerafzettingen in de schoorsteen kunnen door een plotse temperatuurstijging of door vlammen vanuit de vuurhaard spontaan ontbranden. Daarom: • stook niet met nat hout of met een lage temperatuur. De verbranding is dan onvolledig en de verbrandingsgassen zijn koud en rijk aan waterdamp die condenseert en voor teerafzetting zorgt • stook alleen zeer droog naaldhout of doe dit samen met loofhout. De hars van naaldhout zorgt namelijk voor een grotere teerafzetting. Het loofhout wordt daarbij best voorbehouden voor de momenten waarop de verbranding op een traag tempo verloopt • reinig regelmatig je schoorsteen. Een jaarlijkse reiniging is trouwens wettelijk verplicht als je verwarmt met hout en stookolie.
Voorkom COvergiftiging! Bij een slechte verbranding komt giftig koolstofmonoxide (CO) vrij, een geur- en kleurloos gas. Ons bloed neemt het vlotter op dan zuurstof en al gauw heb je een gebrek aan levensnoodzakelijke zuurstof. Dat leidt tot hoofdpijn, duizeligheid, kortademigheid, bewusteloosheid en uiteindelijk zelfs een hartstilstand. Daarom: • zorg voor een regelmatige aanvoer van verse lucht • verlucht extra bij zeer mistig en windstil weer. Vermoed je toch CO-vergiftiging, open dan ramen en deuren, verlaat je woning en raadpleeg de huisarts.
‘t Limburgs Bosbelang | 10 - 2005 | 3
haard moeten de wanden van de schoorsteenmantel glad afgewerkt zijn om zo weinig mogelijk turbulentie te krijgen, want daardoor kan de rook naar binnen slaan.
Brandhout (ver)kopen? Enerzijds zijn er veel mensen die bij ons informeren naar de beschikbaarheid van brandhout en anderzijds zijn er heel wat boseigenaars die het kwijt willen, in stukken gezaagd en gestapeld of nog op stam in het bos: Amerikaanse vogelkers, populier, wilg, den, spar, enz. Soms kan het hout gratis worden afgehaald, soms vraagt de eigenaar een vergoeding. Wil jij ook brandhout kopen of verkopen, kijk dan vlug naar onze brandhoutzoekertjes op p. 16 en plaats zelf een (gratis!) zoekertje.
Goed stapelen Nu je weet welk hout interessant is voor jou, moet je denken hoe je het goed kan opslaan. Het belangrijkste punt waar je moet op letten, is dat het hout droog genoeg is om te verbranden. Omdat de schors en het daaronder liggende spinthout veel moeilijker branden dan het kernhout binnenin, wordt goed brandhout steeds gekliefd. Zo wordt snel de verbrandingstemperatuur verkregen die voor het goed verbranden van de schors nodig is. Bovendien droogt gekliefd hout veel sneller en hoe kleiner de houtblokken, hoe groter het contactoppervlak en hoe beter de verbranding. Leg je hout op een goed verluchte en droge plaats en bescherm het vooral tegen regen. Oude paletten b.v. zijn ideaal om onder je brandhout te leggen, omdat het hout zo ook langs onder wordt belucht. Laat hier en daar ook openingen in de houtstapel door eens een blok in een andere richting te leggen. Zo droogt je brandhout optimaal.
Wat moet dat kosten? De stookwaarde van 1 m3 of 1 stère luchtdroog brandhout kan je in geld uitdrukken door een vergelijking te maken met de kostprijs van een equivalente hoeveelheid van een traditionele brandstof, zoals b.v. stookolie. De tabel toont verschillende houtsoorten met hun equivalent aan stookolie en de geldelijke stookwaarde van 1 stère hout (gerekend aan ¤ 0,43 per liter stookolie). Opvallend is dat 1 stère haagbeuk b.v. dubbel zoveel waard is als 1 stère populier. Houd dus rekening met de houtsoort die je aankoopt. De geldelijke stookwaarde is niet dezelfde als de verkoopwaarde. Indien de verkoopprijs van het hout onder de geldelijke stookwaarde van de houtsoort ligt, kan het (financieel) interessant zijn om over te schakelen op verwarming met brandhout. Hierbij wordt echter geen rekening gehouden met het comfortverlies. De geldelijke stookwaarde is uiteraard sterk afhankelijk van de brandstofprijzen. Geldelijke stookwaarden van 1 m3 brandhout, berekend op basis van de stookolieprijs (€ 0,43/liter) equivalenten stookolie soortelijk gewicht (kg/m3)
stookwaarde (GJ/m3)1
benutbare warmte (GJ/m3)2
liter/m3
liter/ stère
geldelijke stookwaarde van 1 stère (in €)
loofhout haagbeuk valse acacia beuk, eik, es kastanje, notelaar, olm kerselaar, esdoorn berk linde, wilg els populier
850 800 750 700 650 600 550 500 450
12,9 12,2 11,4 10,6 9,9 9,1 8,4 7,6 6,8
9,7 9,2 8,6 8,0 7,4 6,8 6,3 5,7 5,1
343 324 303 282 263 242 223 202 181
223 211 197 183 171 157 145 131 118
95,89 90,73 84,71 78,69 73,53 67,51 62,35 56,33 50,74
naaldhout lork douglas, gewone den fijnspar
600 550 450
9,2 8,4 6,9
6,9 6,3 5,2
245 223 184
159 145 119
68,37 62,35 51,17
1 GJ = Gigajoule of 109 Joule = 1000 MJ 2 Bij een gemiddeld thermisch rendement van 75 %
4 | ‘t Limburgs Bosbelang | 10 - 2005
| Beursbezoek
Zweden als inspiratiebron Met 23 bosliefhebbers, waaronder 4 (kandidaat-)bestuurders van de Limburgse bosgroepen, trokken we begin juni naar Zweden. We bezochten er de grootste bosbouwbeurs in Europa: ‘Elmia wood’. Europese firma’s - dit jaar ruim 500 – stellen hier om de 4 jaar hun nieuwste bosbouwtechnieken en -producten voor. Het aanbod omvat zowel grootschalige machinale toepassingen als de modernste technologieën zoals ‘superharvesters’ of nieuwe spuitbussen om bomen te schalmen. Nog veel indrukwekkender waren de demonstraties in een bos van ruim 200 ha. Hier waren de sporen van hevige stormen van begin 2005 nog duidelijk zichtbaar. De volgende dag bezochten we een ander gehavend oord, waar een Zwitserse firma naarstig de stammen aan het ruimde. Vooral de fijnspar had blijkbaar erg geleden onder de storm. Die soort behoort samen met de grove den en de berk tot de belangrijkste boomsoorten in de Zweedse bossen. Het was een boeiende uitstap waarop duidelijk werd hoe bosbouw grootschalig, efficiënt én multifunctioneel kan zijn!
Grootschalige werken om de stormschade van begin 2005 op te ruimen.
De Vlaamse bosgroepen waren goed vertegenwoordigd op Europa’s grootste bosbouwbeurs!
Op deze beurs vindt ieder wel een harvester naar zijn smaak!
‘t Limburgs Bosbelang | 10 - 2005 | 5
| Beursbezoek
Op ontdekking in Libramont Op 3 augustus organiseerde Inverde i.s.m. de Vlaamse bosgroepen een excursie naar de bosbouwdemonstraties in de bossen van Libin bij Libramont. Een 80-tal boseigenaars en bosliefhebbers vanuit heel Vlaanderen (waaronder maar liefst 48 uit Limburg!) gaf de ogen goed de kost. Van zagen tot klieven, van verhakselen tot frezen, … alle bosbouwaspecten kwamen aan bod. Filip De Bleeckere van Inverde en Robbie Goris van het Labo voor Bosbouw van Gontrode, zorgden voor een deskundige uitleg bij de verschillende demonstraties.
Een ‘forwarder’ is een uitrijcombinatie die uit één stuk bestaat, geschikt voor de korthoutmethode.
6 | ‘t Limburgs Bosbelang | 10 - 2005
Ook traditionele methoden zoals het uitslepen met paard kwamen aan bod.
Een ‘skidder’ heeft een grote grijparm waarmee verschillende bomen gelijktijdig kunnen worden vastgegrepen. Vooraan heeft de tractor een uitsleepbord.
| Tip van een boseigenaar …
Ter plekke planken zagen? Geen probleem voor deze Australische machine!
De delicate boskers snoeien? ! Boskers snoeien heeft geen geheimen voor Guy Van Oirbeek!
Enkele boseigenaars bestuderen geboeid de werking van een compacte kliefmachine.
Even uitblazen bij een stapeltje versgekapte fijnsparren: Ivan Verhellen (Belgian Beavers), Charlie Pauwels en René Ghoos (bestuurders Bosgroep West-Limburg).
Deze inheemse loofboom die aan de oorsprong ligt van onze eetbare kersen groeit goed op rijkere standplaatsen. Het hout is zeer waardevol: vanaf ong. 100 cm omtrek en voor rechte stamstukken van ong. 2 m lang krijg je een goede prijs. Alleen is hij zeer moeilijk te snoeien. Een snoeiwonde van een pols dik geneest al slecht en ‘bloedt’ hevig met een stroperige vloeistof die heel wat bacteriën lokt. Maar daar weet Guy Van Oirbeek raad mee! Omdat hij beroepsmatig veel met zijn fruitbomen in de weer is, leerde hij dat je kerselaren zeer makkelijk en mooi kan ‘snoeien’ nog voor er sprake is van echte zijtakken. Omdat zijn techniek ook perfect toepasbaar is op boskers, verklapt deze bestuurder van de Bosgroep Zuid-Limburg ons graag zijn snoeigeheim. Elk voorjaar, wanneer de boom net enkele cm is uitgelopen en al in blad staat (ergens in maart tot april), controleer je de eindscheuten van de bomen. Staan er op de plaats waar de top uitloopt concurrenten (meestal 1 à 2), dan ‘knijp’ je die concurrenten gewoon met de vingers weg. De middelste uitlopende knop blijft en kan rustig verder groeien. Hetzelfde doe je iets lager op de stam, ter hoogte van de 2e krans waar verschillende knopen uitlopen. Wacht wel met de ingreep tot de knoppen zijn uitgelopen. Zo ben je er zeker van dat de gespaarde knop een gezonde top zal vormen. Wanneer de opgaande uitloper beschadigd is, kan je de uitloper ernaast nog behouden om een nieuwe top te vormen. Een slimme en eenvoudige aanpak dus om jonge boskersen een mooie vorm (en later goed hout) te geven!
Heb je zelf ook een interessante tip? Laat het ons weten. Wie weet kan jij de lezers inspireren in het volgende nummer van ‘t Limburgs Bosbelang!
‘t Limburgs Bosbelang | 10 - 2005 | 7
| In de kijker
De hazelaar, een levende legende De hazelaar (Corylus avellana L.) is bij iedereen welbekend. Vroeger werd hij veel geplant voor brandhout en voor de nootjes. Aangezien de hazelaar groeit op vele bodems is hij tegenwoordig als struik in bijna alle loofbossen te vinden. De naam ‘hazel’ is afkomstig van het Anglo-Saksisch woord ‘haesel’. Dit woord is vermoedelijk afgeleid van het Griekse woordje ‘korys’ (zoals in Corylus) wat helm of hoed betekent.
Niet kieskeurig De hazelaar vestigde zich in Europa rond 7 000 jaar voor Christus, wanneer de temperaturen na de laatste ijstijd definitief omhoog gingen. Dit blijkt uit het onderzoek van prehistorisch stuifmeel. De hazelaar is momenteel verspreid over gans Europa, behalve in de meest noordelijke gebieden. Zelfs in Noord-Afrika en West-Azië vind je hem terug. In België is hij inheems en komt hij zeer algemeen voor in hagen, bosranden en in de struiklaag van loofbossen. Zijn groei is mogelijk op zonnige tot halfschaduw plaatsen. Hoe meer zonlicht, hoe meer noten hij zal produceren. De hazelaar is niet echt kieskeurig qua bodemvereisten. De optimale bodem voor hem is een vrij vochtige, vruchtbare en losse bodem. Bij voorkeur bevat deze bodem kalk en leem of klei. Van nature voelt de hazelaar zich goed thuis in oude bossen. Hazelaars herkennen Een hazelaar komt meestal voor als een middelmatige tot grote struik (4 tot 6 m hoog). Hij groeit zelden uit tot een boom. De schors is grijsbruin en glanzend. Typisch zijn de stompe knoppen en de ruw behaarde twijgen. Zijn ruwe blad kan je gemakkelijk leren herkennen.
8 | ‘t Limburgs Bosbelang | 10 - 2005
links: Het blad van de hazelaar is mits enige oefening makkelijk herkenbaar. midden: De krul- of kurkentrekkerhazelaar is een graag geziene tuinstruik.
In het vroege voorjaar, nog voor het verschijnen van de bladeren, zie je de mannelijke katjes aan de Hazelaars hangen. Wie goed kijkt ziet dan ook de prachtige kleine rode vrouwelijke bloempjes. Zeer herkenbaar zijn natuurlijk ook de hazelnootjes die omstreeks september rijp zijn. Prima hakhout Dankzij zijn groot vermogen om na het regelmatig afzetten terug opslag te vormen, kan de hazelaar perfect als hakhout (taillis) behandeld worden. Als dusdanig is hij uiterst geschikt om, indien hij er niet van nature voorkomt, bij te planten in een onderetage of bosrand. De hakhoutstoven (stronken) kunnen zeer oud worden en zijn goed schaduwverdragend, zodat het perfect mogelijk is boven het hakhout volwassen eiken te laten groeien. Hazelnoten: lekker en gezond Hazelnoten zijn lekker en rijk aan vitaminen en plantaardige vetten. Er is toch niets lekkerder dan een verse boterham met hazelnootpasta! De noten leveren een uitstekende bak- en slaolie. De olie wordt zelfs gebruikt in parfums en olieverf. De noten die wij vergeten te plukken dienen als wintervoorraad voor Vlaamse gaaien, eekhoorns en muizen.
rechts en onder: Hazelnoten: lekker en gezond!
Buigzaam hout De stammetjes die als hakhout werden gekapt, zijn beweegbaar en kunnen gebruikt worden als roede (wichelroede) of in vlechtwerk. Vroeger werden de takken gevlochten en opgevuld met leem voor het bouwen van muren van woningen. Sierlijke variëteiten Van de hazelaar bestaan sierlijke cultuurvariëteiten die mooi staan in de tuin. De 2 meest bekende zijn de krulhazelaar (Corylus avellana ‘contorta’ of kronkelhazelaar) en de rode hazelaar (Corylus maxima cv ‘purpurea’ of Lambertusnoot). De krulhazelaar heeft de kenmerkende gedraaide takken en in de winter hangende, lichtgele katjes. De donkerpaarse bladeren en de paarse katjes zijn typisch voor de Lambertusnoot. De noten van deze struiken zijn trouwens ook eetbaar.
De hazelaar als bosverpleger Met zijn snel verteerbare bladeren verbetert de hazelaar de bosbodem en wordt hij daarom ook wel een ‘bosverpleger’ genoemd. Een goed ontwikkelde struiklaag met o.a. hazelaar bevordert de ecologische functie van je bos nog op een andere manier: veel dieren vinden hier een schuilplaats en voedsel. Bovendien is een struiklaag ook een goede remedie tegen woekerende bramen.
‘t Limburgs Bosbelang | 10 - 2005 | 9
Zin in houtdraaien?
| Houtdraaien
In de kalender van de Vlaamse Gilde van Houtdraaiers, (zie op www.vgvh.be), lees je wanneer de vergaderingen in de verschillende provincies plaatsvinden. De Gilde organiseert regelmatig opleidingen en draaicursussen en geeft een 3-maandelijks tijdschrift uit: De Vlaamse houtdraaier.
Van boom tot kunstwerk Aanrader! Dhr. J. Bobbaers, bestuurslid van de Bosgroep Hoge Kempen vzw, vond de tentoonstelling van Omer Hannes erg de moeite waard en voor herhaling vatbaar. Een aanrader voor een groepsbezoek volgend jaar dus!
Met hout verwarm je niet alleen je huis, je kan er ook prachtige dingen mee maken. Daar weten de creatievelingen van de Vlaamse Gilde van Houtdraaiers alles van. Passie voor hout Voor Omer Hannes uit Diest, 77 lentes jong en sinds 29 jaar houtdraaier, is hout een echte passie. Toen hij met zijn hobby begon, draaide hij houten klokken, versierd met snijwerk en voorzien van een mechanisme. Daarna waagde hij zich aan (grote) schalen en vazen en originele creaties waarbij hij het gedraaide hout combineerde met glas, brons of andere metalen. In zijn creaties laat Omer de natuur en zijn gevoelens spreken en weet hij mooi de houtstructuur naar boven te toveren. Occasioneel stelt hij zijn houten hoeden, klokken, schalen, vazen en paddestoelen tentoon. Hoed af! Bij de Vlaamse houtdraaiers is Omer vooral bekend als dé specialist van gedraaide hoeden. Daarvoor gebruikt hij meestal inheemse houtsoorten, die hij vers op zijn draaibank spant. Zo kan hij heel dunne wanden draaien en barst het hout niet tijdens het drogingsproces. Nadat hij het hout heeft gedraaid en gedroogd, bewerkt hij de rand met een zelf ontworpen schuurmachine. Hoewel sommige onbewerkte houtblokken soms wel 40 kg wegen, weegt zo’n grote hoed na het schuren en afwerken nog slechts enkele honderden grammen. Omer had vroeger een textielzaak en weet dus wat mode is. Dat zie je ook aan Luc Knapen draaide deze kunstwerkjes (v.l.n.r.): beker uit verstikte beuk met losse ring, natuurlijk uitgeholde beuk en een kandelaar van zomereik.
10 | ‘t Limburgs Bosbelang | 10 - 2005
De creaties van Omer Hannes stralen zijn passie uit.
zijn sierlijke en elegante hoedenontwerpen! Luc Knapen, boseigenaar in Zutendaal, vertelt … Toen ik me 4 jaar geleden een draaibank aanschafte en lid werd van de Vlaamse Gilde van Houtdraaiers, vond ik in Omer Hannes een goede leermeester. Zelf heb ik een voorkeur voor natuurlijke draaistukken waar ik nog wat schors aan laat en voor originele creaties met delen van een zieke of ‘misvormde’ boom. Mijn mooiste stukken heb ik trouwens gemaakt uit verstikte of verzuurde berk die een vriend als brandhout gebruikte. Toen ik met de bosgroepcoördinator, Lise Hendrick, van de Hoge Kempen mijn bosbeheer besprak, kon ik haar verbazen met de bestemming die ik geef aan de te bestrijden vogelkers en Amerikaanse eik. Een deel wordt brandhout, maar aan de knoestige stukken zal ik maanden en jaren draaiplezier beleven. Bovendien verwarmt het hout mijn hart, want ik maak er graag originele geschenken of verrassingen voor familie en vrienden mee!
| Nieuws bosgroepen Bosgroep Hoge Kempen Zie ook teksten in kader (p. 15) bij de Bosgroep Zuid-Limburg! • Erkenning bosgroepen biedt continuïteit • Wie ondersteunt de voorlopig erkende bosgroepen? • Meer info
Exploitatie in Zutendaal Begin augustus heeft Norbord de bossen van de deelnemende privé-boseigenaars in de Mandel geëxploiteerd. Het ging om een lot van meer dan 1 000 m3 dat in februari tijdens de gegroepeerde houtverkoop van de Limburgse bosgroepen werd verkocht. Op zaterdag 6 augustus zagen zo’n 60 bosliefhebbers voor het eerst een harvester aan het werk en waren bang dat het grote gevaarte veel schade zou toebrengen. Tijdens de bezichtiging werd echter duidelijk dat een harvester juist heel wat voordelen biedt t.o.v. de traditionele methoden.
Uitgebreide beheerplannen De studiebureaus Aeolus en Haskoning zijn volop bezig in resp. Zutendaal en Dilsen-Stokkem met het opstellen van een uitgebreid bosbeheerplan. De inventarisaties en de overlegrondes vorderen goed, maar op de eerste concrete resultaten is het nog even wachten. Dit najaar start de bosgroep trouwens ook met een nieuw complex van 70 ha in Opgrimbie. Privé-boseigenaars nodigen we uit om deel te nemen aan een uitgebreid bosbeheerplan i.s.m. de gemeente Maasmechelen. Op zaterdag 19 november om 10u. organiseren we daarom een infovergadering en –wandeling en vertellen we je meer over dit bosbeheerplan en onze bosgroep. Iedereen is welkom in de cafetaria van de Salamander aan de Joseph Smeetslaan in Maasmechelen. Geef vooraf een seintje als je komt, op 011 23 83 23.
Een harvester aan het werk in de bossen van Zutendaal.
Onze Raad van Bestuur met v.l.n.r.: Jozef Bobbaers, Ludo Cops, Mathieu Thomassen, Lise Hendrick, Jean Dreessen, Eddy Cryns, Martin Reyskens, Frank Smeets, Patricia Rouffa, Johan Vandekerckhove, Martinus Hermans. Tom Seurs staat er niet bij.
‘t Limburgs Bosbelang | 10 - 2005 | 11
| Nieuws bosgroepen …
Bosgroep NoordoostLimburg Demonstratie inventarisatiemethode Hamont-Achel Een belangrijke fase bij het opstellen van een uitgebreid bosbeheerplan is de inventarisatie. Op dinsdag 5 juli gaven enkele medewerkers van het studiebureau Aeolus-VBV daarom een demonstratie van de inventarisatiemethode in het boscomplex in Achel. Hieronder geven we je een overzicht van wat er bij zo’n inventarisatie gebeurt voor de opmaak van een beheerplan volgens de criteria duurzaam bosbeheer. Bosbouwopnamen In elk bosbestand wordt een bosbouwopname gedaan aan de hand van 4 cirkelvormige proefvlakken met hetzelfde middelpunt. Belangrijk voor de proefvlakken is de representativiteit. Je moet dus een locatie te kiezen die typisch is voor het hele bestand. • In de cirkel met de kleinste straal (2,25 m) worden alle houtachtige planten die kleiner zijn dan 2 m opgenomen. Zowel de soort als de verspreiding en de verjongingswijze (natuurlijke of kunstmatige) worden genoteerd. • Vervolgens wordt een 2e cirkel uitgezet met een straal van 4,5 m. Hierin worden de planten hoger dan 2 m, maar met een omtrek van minder dan 20 cm, geteld. • In de 3e cirkel met een straal van 9 m worden de bomen met een omtrek tussen de 20 en 120 cm opgenomen. • In de laatste proefcirkel met een straal van 18 m worden alle dikke bomen met een omtrek van meer dan 120 cm opgemeten. Met deze informatie en een aantal formules, kan je de boomsoortensamenstelling, de stamtallen en het volume per hectare berekenen. Vegetatieopnamen In een afgebakend proefvlak van 16 bij 16 m worden in elke laag van het bos alle
12 | ‘t Limburgs Bosbelang | 10 - 2005
Een uitzondering op de naaldbossen in Hamont-Achel: domein ‘den Tomp’.
Tansley-opnamen gebeuren op open plekken zoals op deze met gagelstruweel. voorkomende plantensoorten (dus ook bomen) genoemd en genoteerd. Ook wordt er een schatting gegeven van de bedekkingsgraad van elke soort. Het proefvlak wordt op dezelfde plaats gelegd als waar de bosbouwopname gebeurt. Op basis van de aanwezigheid van een aantal specifieke planten en de bodemkaart kan worden afgeleid welk
bostype eigenlijk thuis hoort op die bepaalde plaats. In sommige gevallen, b.v. op plaatsen met een uitgesproken voorjaarsflora, is het nodig om in het voorjaar een 1e opname te doen en in de zomer een 2e. Algemene bestandsbeschrijving Voor elk bestand wordt een algemene
| Nieuws bosgroepen …
bestandsbeschrijving opgemaakt met de volgende elementen: • de naam van het bosdomein, de perceels- en bestandsnummers en de datum van opname • de kenmerken van de standplaats: reliëf, helling, hellingshoek, expositie, enz. • bedrijfsvorm: hooghout of hakhout • mengingsvorm: stamsgewijs (verschillende boomsoorten over oppervlaktes ≤ 0,5 are) en groepsgewijs (over oppervlaktes > 0,5 are) • bestandstype: (gemengd) loofhout of (gemengd) naaldhout • te herbebossen: omvat de kap- en brandvlaktes • open ruimte: o.a. lig- en speelweiden, houtstapelplaatsen, enz. • infrastructuur: b.v. parking • water: vijvers, poelen • sluitingsgraad: de bedekking van de bodem door de kroonprojecties • leeftijd: plantjaar, schatting of leeftijdsklasse • bedekking Amerikaanse vogelkers: zowel voor de zaailingen als voor de bomen die tot de struiklaag en de boomlaag behoren • liggend dood hout. Beoordeling houtkwaliteit De houtkwaliteit wordt beoordeeld a.h.v. zichtbare stamkenmerken zoals de rechtheid, draaigroei, stamverloop, het evt. voorkomen van waterscheuten of natuurlijke beschadigingen, enz. Naargelang het procentueel voorkomen van deze kenmerken worden 5 houtkwaliteitsklassen onderscheiden. Ook zeldzame boomsoorten worden genoteerd. Een aantal veel voorkomende aantastingen worden opgesomd: vorstschade, insecten, schimmels, brandschade, exploitatieschade, verdroging, enz. De lijst kan worden aangevuld. Voor elke aantasting wordt de boomsoort vermeld, alsook de mate van voorkomen. Voor de hoofdboomsoorten van een bestand wordt de gezondheidstoestand (of vitaliteit) algemeen omschreven. Tansley-opnamen In dreven en singels met zeldzame inheemse plantensoorten en in open plekken gebruikt men voor de vegetatieopnamen de Tansley-methode. Hierbij
wordt eerst het terrein doorlopen om een idee te krijgen van de variatie aan vegetaties en daarna wordt voor elke vegetatielaag per vegetatietype een aparte soortenlijst opgebouwd. Bij de Tansley-methode wordt dus geen proefvlak uitgezet, maar beschrijft men het bestand in zijn geheel. Het voordeel hiervan is dat de soortenlijst vollediger is.
Bosgroep NoordwestLimburg 1e informatieronde Voor de 5 gemeentelijke info-avonden in mei en juni werden in totaal 567 mensen aangeschreven. 90 boseigenaars reageerden positief en op de avonden zelf waren 54 geïnteresseerden aanwezig. Na de uitleg over de bosgroep konden de aanwezigen vragen stellen. Zowel de werking van de bosgroep als de technische en wettelijke aspecten van bosbeheer kwamen daarbij aan bod. Na de vergadering werden er terreinbezoeken afgelegd en gesprekken gevoerd met de eigenaars. Boscomplex Lindel-Hoeven ‘Lindel-Hoeven’ was ons sleutelwoord de voorbije maanden. Dit boscomplex in Overpelt is het 1e gezamenlijke bosbeheerplan dat we willen uitwerken. Na de infovergadering op 31 mei werden een reeks terreinbezoeken afgelegd. Hierbij gaven we meer uitleg over het beheerplan en antwoordden we op de vragen van de eigenaars. Er doen 23 eigenaars die mee, goed voor een oppervlakte van zo’n 20 ha. Tegen de tijd dat jullie dit lezen, hebben de eigenaars hopelijk bevestigd dat ze akkoord gaan met het voorstel voor beheerplan dat de bosgroep heeft voorbereid. Boscomplex Kwalaak Houthalen Het volgende boscomplex zal Kwalaak in Houthalen zijn: een sterk versnipperd gebied bestaande uit naald- en loofhout met een oppervlakte van zo’n 206 ha. Het is gelegen ten noorden van de Here-
Reden tot wantrouwen? Heel begrijpelijk staan sommigen onder jullie aanvankelijk nogal wantrouwig tegenover een bosbeheerplan. Zo een plan is er echter niet om allerlei bijkomende verplichtingen op te leggen of om een onteigening voor te bereiden. Het geeft je de toestemming om bosbeheerwerken uit te voeren in je bos. Velen kiezen er uiteindelijk voor, omdat je voor 20 jaar van alle administratie verlost bent. Wat we vaak horen, is dat eigenaars schrik hebben om zich vast te pinnen op 20 jaar, omdat er in die tijd natuurlijk veel kan gebeuren. Laat dit je echter niet tegenhouden: je kan nooit verplicht worden om de vergunde werken ook effectief uit te voeren!
baan-Oost, grenzend aan het Militair Domein, Kelchterhoef en het industriegebied. In het najaar organiseren we hierover een infovergadering.
Bosgroep WestLimburg Opvolgingsvergadering Gerheserheide Het eerste boscomplex dat in Limburg werd opgestart, was het boscomplex Gerheserheide in Heppen en Ham. De meeste privé-bossen liggen hier tussen de domeinbossen aan het zwembad ‘De merel’ en alle bossen ontvangen jaarlijks veel bezoekers. Het was dan ook de ideale plaats om in 2000 de bosgroepwerking op te starten. Er werd een beheerplan opgesteld voor 21 boseigenaars en achteraf sloten zich nog 6 andere eigenaars hierbij aan. Dunningskappen werden uitgevoerd en de Amerikaanse vogelkers bestreden. Dankzij het beheerplan kregen de boseigenaars, die graag zelf in het bos werken, de vrijheid om dat naar hartelust te doen zonder telkens een kapmachtiging te moeten aanvragen. Ondertussen, 5 jaar en maar liefst 3 coördinatoren later, zijn er al veel beheerwerken gebeurd en wordt het tijd voor een opvolgingsvergadering. Met deze vergadering van 3 september
‘t Limburgs Bosbelang | 10 - 2005 | 13
| Nieuws bosgroepen …
willen we alle andere privé-boseigenaars in het gebied opnieuw de kans geven om zich bij de samenwerking aan te sluiten. Nieuwe deelnemers voor het plan zijn altijd welkom. Hoe meer zielen, hoe meer bosvreugd!
Bosgroep ZuidLimburg Nieuws van de Raad van Bestuur Inmiddels kwam onze Raad van Bestuur al 2 keer samen voor een goed gevulde agenda. Het aanbod van de Raad van Bestuur van de Bosgroep West-Limburg om dit jaar hun arbeidersploeg een aantal dagen in ons werkingsgebied in te zetten, werd dankbaar aanvaard! De arbeidersploeg kan onrendabele bosbeheerwerken uitvoeren tegen gunstige prijzen. De Raad van Bestuur besloot trouwens ook formeel om de goede samenwerking tussen de Limburgse bosgroepen nog meer uit te werken. Dit najaar starten we dan ook met een Limburgs én Vlaams overkoepelend overlegplatform. Dat kan onze onderlinge communicatie alleen maar vlotter en efficiënter maken. Op dit platform zullen bestuurders van de verschillende bosgroepen mekaar ontmoeten om gemeenschappelijke onderwerpen te bespreken. Werkplan 2006-2008 goedgekeurd! Op onze 2e Algemene Vergadering op 7 september waren de leden talrijk aanwezig en keurden onze werkende leden het werkplan van onze vereniging goed! Ons werkplan bevat een gedetailleerd overzicht van onze planning voor 2006, en een ruwere planning van onze activiteiten voor 2007 en 2008. Via jaarlijkse verslagen zullen we de planning jaarlijks meer in detail uitwerken. Ons werkplan vormt trouwens een essentieel onderdeel van onze erkenningsaanvraag, die op 1 oktober werd ingediend (zie kader). Boscomplexen in Wellen en Halen We werken samen met de betrokken
14 | ‘t Limburgs Bosbelang | 10 - 2005
In Wellen groeien op de rijke valleibodems van het boscomplex vooral cultuurpopulieren, die niet zelden aangetast zijn met roest.
gemeentebesturen aan de opmaak van gezamenlijke uitgebreide bosbeheerplannen in de stad Halen en gemeente Wellen. In Halen ging het studiebureau Econnection uit Gent deze zomer van start. Wellen volgt dit najaar. Zoals je op de afgebeelde foto’s kan zien, verschillen beide regio’s grondig qua bostype. In Halen treffen we vooral naaldhout aan, terwijl er in de huidige privé-bossen in Wellen haast uitsluitend cultuurpopulieren staan. Ondanks het feit dat beide beheerplannen pas volgend jaar zullen klaar zijn, hebben we besloten om de
boseigenaars nu al te ondersteunen bij hun beheer. We vroegen een kapmachtiging aan voor alle bosbeheerders die reeds willen kappen voor de goedkeuring van het beheerplan. In Halen gaat het vooral om (soms achterstallige) dunningen in naaldhout en de bestrijding van Amerikaanse eik en vogelkers. In Wellen gaat het vooral om eindkappen van (vaak over)kaprijpe populieren. De grotere loten zullen worden aangeboden op de gegroepeerde houtverkoop van februari 2006.
| Nieuws bosgroepen …
Erkenning bosgroepen biedt continuïteit Uit de ervaring die we in Limburg en Vlaanderen de afgelopen 11 jaar opbouwden, weten we dat de continuïteit van onze werking van vitaal belang is. We willen er immers voor zorgen dat we jullie ook de volgende jaren onze diensten kunnen aanbieden. Voor onze werking worden de Limburgse bosgroepen sinds hun start ondersteund door de provincie en het Vlaamse gewest. Gelukkig werd het eind 2003 mogelijk om deze ondersteuning nog wat veiliger te stellen, dankzij een uitvoeringsbesluit bij het Bosdecreet over de erkenning en subsidiëring van bosgroepen. Dit besluit stelt dat, wanneer een bosgroep van de Vlaamse minister van Leefmilieu voorlopig wordt erkend, de financiële middelen reeds worden vastgelegd om de in het werkplan voorgestelde activiteiten te kunnen uitvoeren. Deze voorlopige erkenning loopt steeds voor een periode van 3 jaar. Uiteraard zijn er verschillende voorwaarden verbonden aan het krijgen van een voorlopige erkenning! In de 1e plaats moet een bosgroep een zelfstandige vereniging met rechtspersoonlijkheid zijn. De Bosgroepen Zuid-Limburg en Hoge Kempen richtten in het voorjaar een vzw op en legden hun doelstellingen en werkingskader in de statuten vast. Daarnaast moet een bosgroep een werkplan opstellen, dat door de Algemene Vergadering moet worden goedgekeurd. Dat laatste gebeurde voor beide bosgroepen in september. Nadat de Antwerpse Bosgroep Zuiderkempen vzw als 1e bosgroep in 2004 haar voorlopige erkenning ontving, volgden in 2005 verschillende andere Vlaamse bosgroepen, zoals de Bosgroepen West- en Noordoost-Limburg vzw. In september 2005 dienden de Bosgroepen Hoge Kempen vzw en Zuid-Limburg vzw hun erkenningaanvraag in bij het Vlaamse gewest. Of ze zich vanaf 1 januari 2006 (voorlopig) erkende bosgroepen mogen noemen, vernemen we begin volgend jaar. Wij wachten alvast in spanning af …
Wie ondersteunt de voorlopig erkende bosgroepen? Van het Vlaamse gewest ontvangen de bosgroepen na de voorlopige erkenning jaarlijks volgende subsidies: 1. een basissubsidie: € 100 000,00 per jaar voor de basiswerking van de bosgroep. Met deze subsidie kunnen we een voltijdse coördinator en een halftijdse medewerker voor de bosgroep tewerkstellen 2. een beheersubsidie: € 5,00 per ha bos in beheer van een lid van de bosgroep per jaar; + voor bossen met een uitgebreid beheerplan: € 20,00 per ha voor bossen < 1ha; € 10,00 per ha voor bossen < 5ha en € 5,00 per ha voor bossen > 5ha 3. een projectsubsidie: dit is een bijzondere subsidie die we kunnen aanvragen voor een aantal duidelijk omschreven projecten. Deze subsidie bedraagt max. € 50 000 per jaar. Met deze subsidie kunnen we b.v. een deel van de kosten voor de arbeidersploeg betalen 4. een vormingssubsidie: deze subsidie kan worden aangevraagd voor vormingsactiviteiten voor onszelf en jullie (cursussen, excursies, wandelingen, …). Ook de provincie Limburg blijft onze werking (financieel) ondersteunen. Zij zorgt trouwens ook voor logistieke ondersteuning: de lokalen voor alle bosgroepen bevinden zich in het provinciehuis in Hasselt! En dat biedt heel wat voordelen voor de samenwerking tussen alle Limburgse bosgroepen.
De cursisten van de cursus ‘duurzaam bosbeheer’ met de lesgever in de bossen van Hees: op de arme zandbodems vinden we vooral naaldbomen en in de onderetage Amerikaanse vogelkers terug.
Wens je meer info of wens je het volledige werkplan van de Bosgroep Zuid-Limburg vzw of Hoge Kempen vzw toegestuurd te krijgen, neem dan contact op met je bosgroep (zie ‘Nuttige adressen’ op p.19).
‘t Limburgs Bosbelang | 10 - 2005 | 15
| Brandhoutzoekertjes De Limburgse bosgroepen willen vraag en aanbod voor (brand)hout beter op elkaar afstemmen. Heb je (brand)hout te koop of zoek je (brand)hout, breng ons dan op de hoogte! We slaan je gegevens op in een databank. We beperken onze inbreng tot het samenbrengen van aanbieders en geïnteresseerden en tot het geven van informatie en advies. De verkoop en de afhandeling kunnen dan rechtstreeks gebeuren tussen aanbieder en geïnteresseerde. Hieronder vind je alvast een deel van het huidige aanbod, alfabetisch gerangschikt volgens (deel)gemeente. Indien je interesse hebt in één van de loten, kan je de volledige gegevens opvragen bij Patricia Rouffa of An Olaerts op 011 23 83 30 of 011 23 73 28.
Brandhoutaanbod Beringen: ca. 8m3 fijnspar op stam Bilzen: populierkruinen op te ruimen na de exploitatie in het najaar van 2005, makkelijk bereikbaar, bestrijding Amerikaanse vogelkers (te behandelen) Genk: aanbod op stam Amerikaanse vogelkers (te behandelen) en grove den, gratis mits de eigenaar ong. de helft krijgt Halen: aanbod Amerikaanse vogelkers (te behandelen) Ham-Leopoldsburg: aanbod Amerikaanse vogelkers (te behandelen) en naaldhout Heers: gekapt Robiniahout, vraagprijs 25 euro/stère Neerpelt: ongeveer 80 a populier (deel omgewaaid, deel op stam) en zwarte els (op stam)
| Adreswijziging/-annulering/brandhoutzoekertjes Ben je verhuisd? Staat er een foutje in het adres? Of wens je het gratis tijdschrift niet langer te ontvangen? Verkoop je brandhout of wil je brandhout kopen? Laat het ons weten en stuur dit strookje in een voldoende gefrankeerde omslag terug naar ’t Limburgs Bosbelang, provincie Limburg, Limburgse Bosgroepen, Universiteitslaan 1, B–3500 Hasselt of fax: 011 23 83 10. Voornaam:
Naam:
Straat:
Nummer:
Postcode:
Plaats:
Bus:
Telefoon: O wenst ’t Limburgs Bosbelang te ontvangen op bovenstaand adres; O wenst ’t Limburgs Bosbelang niet meer te ontvangen. O ik zoek
O ik verkoop 3
O aantal stères of m (indien gekend) _____________
O gekapt
O niet gekapt
O plaats waar het brandhout gelegen is ________________________________________________________________ O prijs (indien gekend) ________________________ loof-/naaldhout
houtsoort (indien gekend) ________________
(gelieve aan te kruisen wat van toepassing is) conform de bepalingen van de wet van 8 december 1992 betreffende de bescherming van uw privé-leven zullen uw gegevens enkel gebruikt worden om u op de hoogte te houden van de activiteiten van ‘t limburg bosbelang. u hebt het recht jaarlijks uw persoonlijke gegevens op te vragen en eventuele fouten te laten verbeteren.
16 | ‘t Limburgs Bosbelang | 10 - 2005
| Activiteitenkalender Ook in het najaar en de winter van 20052006 organiseren de Bosgroepen West-, Noordoost- en Zuid-Limburg en Hoge Kempen cursussen samen met Inverde, het vroegere Educatief Bosbouwcentrum Groenendaal (EBG). Ze vormen dé ideale gelegenheid om je theoretische of praktische kennis over bossen en bosbeheer bij te schaven! Voor late inschrijvers is er goed nieuws: voor de cursus planten waren er het bij het schrijven van dit nummer nog (enkele) plaatsen beschikbaar. Wil je zeker zijn van een plaatsje en meer gedetailleerde informatie over de cursus van jouw interesse ontvangen? Schrijf dan vlug in bij An Olaerts of Patricia Rouffa op 011 23 73 28 of 011 23 83 30.
Kettingzaag - beginners Bijdrage: ¤ 30 Datum: zaterdag 15 en zaterdag 22 oktober Plaats: Meeuwen-Gruitrode Organisatie: Bosgroep NoordoostLimburg Planten Bijdrage: Datum: Plaats: Organisatie:
gratis woensdag 9 november Hasselt Bosgroep Zuid-Limburg
Programma voor 2006 De precieze data zijn nog niet bekend, maar hier krijg je alvast een idee van wat er op stapel staat: Bosgroep Hoge Kempen maart: dunningen aanduiden juli: bestrijding van de Amerikaanse vogelkers augustus: bomen snoeien oktober: kettingzaag november: hagen en heesters snoeien Bosgroep Noordoost-Limburg mei: plantensoorten augustus: bestrijding van de Amerikaanse vogelkers november: beplantingen Bosgroep Noordwest-Limburg NIEUW! februari: kettingzaag (basis)
Op de cursus ‘dunningen aanduiden en werken met toekomstbomen’ kan je zelf met bosbouwapparatuur aan de slag. april: juni: september: oktober:
bosbouw vandaag (Pijnven) dunningen aanduiden bomen en struiken herkennen naaldbomen herkennen
Bosgroep Zuid-Limburg maart: kettingzaag (basis) mei: bosranden en open plekken beheren juni: jonge bossen ‘wat na cultuurpopulieren?’ september: bestrijding van de Amerikaanse vogelkers Bosgroep West-Limburg vanaf maart: wetgeving april, mei ziekten en plagen bij en juni: naaldhout november: kettingzaag (gevorderden)
Week van het Bos 2005 van 2 t.e.m. 9 oktober De 27ste editie van de Week van het Bos zet de positieve invloed van bossen op onze gezondheid in de kijker en heeft als thema ‘Herbos jezelf’. De afdeling Bos & Groen van het Vlaamse gewest en de Vereniging voor Bos in Vlaanderen vzw (VBV) organiseren met verschillende partners, waaronder onze bosgroepen, voor de gelegenheid tal van activiteiten:
Rolstoelpaden in domeinbos Lozerheide, Bocholt Officiële opening en inwandelen van het nieuwe pad voor rolstoelgebruikers Datum: zondag 2 oktober, 14 u. Plaats: parking aan de Fabrieksstraat Meer informatie bij de Houtvesterij Bree (089 46 21 31) of via bos.groen.lim@lin.vlaanderen.be Domeinbos Aan Monnikshof, Herk-de-Stad Geleide wandeling met boswachter in dit relatief jonge bos (1997). Het is ong. 30 ha groot en ligt voor een groot deel in de vallei van de Herk-rivier. Datum: zondag 2 oktober, 14 u. Plaats: het domeinbos Aan Monnikshof Stevoortweg (N754) Meer informatie bij de Houtvesterij Hasselt (011 74 25 05) of via bos.groen.lim@lin.vlaanderen.be ‘Het bos: een natuurlijke apotheek’ Een wandeling in de bossen van Hees (Zelem) met gids Jan Kenens, hier geboren en getogen, en die ons tijdens een ong. 2,5 uur durende wandeling meer vertelt over de relatie tussen de planten van deze streek en onze gezondheid. Bijdrage: gratis Datum: woensdag 5 oktober, om 14 u.
‘t Limburgs Bosbelang | 10 - 2005 | 17
| Activiteitenkalender Plaats:
op het einde van de Broekstraat in Zelem Bij nat weer breng je best je laarzen mee! Meer informatie bij de Bosgroep ZuidLimburg (011 23 83 25) ‘Het bos: een natuurlijke bron’ Een wandeling in Tessenderlo met gids Johny Ceunen, die ons tijdens een ong. 2,5 uur durende wandeling meer vertelt over de weldoende planten op ons pad. Bijdrage: gratis, wel inschrijven via 0479 40 08 48 Datum: woensdag 5 oktober, om 14 u. Plaats: Tessenderlo, Bosmuseum van Gerhagen Meer informatie bij de Bosgroep WestLimburg (011 23 83 29)
Herbossen in het domeinbos Pijnven, Hechtel-Eksel Geleide wandelingen met boswachters, yoga-oefeningen, een kruidenwandeling, boomrituelen, workshops Tai-chi en gezond koken, bostheater, doorlopend kinderanimatie en infostanden over gezond bewegen, eikenprocessierupsen, vossenlintworm, enz. Een boomverzorger vertelt de geheimen van het ‘verplegen’ van bomen. Datum: zondag 9 oktober, van 14 tot 17.30 u. Plaats: parking van domeinbos Pijnven (volg de wegwijzers naar het Bosmuseum) Meer informatie bij de Houtvesterij Hechtel (011 73 41 50) of via bos.groen.lim@lin.vlaanderen.be
Het 2e Bosdebat ‘Bosgroepen Natuurlijk’ op 22 oktober Na het succes van vorig jaar organiseren de Vlaamse bosgroepcoördinatoren, met ondersteuning van Inverde en AMINAL afdeling Bos & Groen, opnieuw een bosdebat. Tijdens dit debat kunnen bosgroepleden met elkaar in discussie treden over een bepaald thema. Dit jaar praten we over de rol die bosgroepen en bosgroepleden (kunnen) spelen in het natuurbeheer. De formule is ondertussen gekend. Enkele sprekers in het panel voeden gedurende een 5-tal minuten aan de hand van enkele prikkelende stellingen uit eigen ervaring. Nadien kunnen alle aanwezigen in de zaal pittig mee discussiëren. In het panel zitten dit jaar alvast Jacky Paumen (boseigenaar Bosgroep Noord-Hageland), Guy Coolens (boseigenaar Bosgroep Noordwest-Limburg), Guido Tack (bosbeheerder Bos ’t Ename / Natuurpunt), Simon Klingen (bosconsulent Natuurmonumenten Nederland). Professor Kris Verheyen van de Universiteit van Gent zal het debat in goede banen leiden. Na het debat vat professor Bart Muys van de Katholieke Universiteit van Leuven het debat samen. Zijn samenvatting van het debat van vorig jaar is nog terug te vinden op onze website. Programma 9.30 - 12 u.:
excursie in Bos 't Ename (best laarzen voorzien!) 12 - 14 u.: Middagpauze 14 - 16.30 u.: Bosdebat ‘Bosgroepen Natuurlijk’ Datum: Plaats:
zaterdag 22 oktober het bosdebat gaat door in Huisbrouwerij Liefmans in de Aalsstraat 200 in Oudenaarde. Er zal een pendeldienst zijn tussen het station van Oudenaarde, de huisbrouwerij en het bos t’ Ename. Meer informatie: bij jouw bosgroepcoördinator of via www.bosgroepen.be.
Meer informatie over de Week van het Bos vindt je op www.weekvanhetbos.be of krijg je via weekvanhetbos@vbv.be.
18 | ‘t Limburgs Bosbelang | 10 - 2005
| Nuttige adressen Bosgroepen P.a. Provincie Limburg Universiteitslaan 1 3500 Hasselt www.bosgroepen.be Secretariaat An Olaerts tel. 011 23 73 28 Patricia Rouffa tel. 011 23 83 30 Evy Van Eynde tel. 011 23 73 34 fax 011 23 83 10 Bosgroep Hoge Kempen vzw ondernemingsnummer 874 667 014 Coördinator: ir. Lise Hendrick tel. 011 23 83 23 gsm 0475 46 04 42 bosgroephogekempen@limburg.be
Colofon Bosgroep West-Limburg vzw ondernemingsnummer 479 742 895 Coördinator: ir. Benjamine Bufkens tel. 011 23 83 29 gsm 0479 40 08 48 bosgroepwest@limburg.be Bosgroep Zuid-Limburg vzw ondernemingsnummer 874 670 378 coördinator: ir. Karolien Van Diest tel. 011 23 83 25 gsm 0473 88 53 94 bosgroepzuid@limburg.be
Bosgroep Noordoost-Limburg vzw ondernemingsnummer 459 481 087 Coördinator: ir. An Pierson tel. 011 23 83 24 gsm 0473 88 53 95 bosgroepnoordoost@limburg.be
Bos & Groen, Inspectie Hasselt Woudmeester a.i. ir. E. Van Boghout Ambtenaar privé-bos: ir. Griet Beckers Koningin Astridlaan 50/5 3500 Hasselt tel. 011 74 25 00 fax 011 74 25 39 Houtvesterij Bree Houtvester ir. Gui Winters Ter Rivierenwal 9A 3960 Bree tel. 089 46 21 31 fax 089 48 17 24
’t Limburgs Bosbelang 2005/10/herfst De Bosgroep Hoge Kempen, Bosgroep Noordoost-Limburg, Bosgroep Noordwest-Limburg, Bosgroep West-Limburg en Bosgroep Zuid-Limburg zijn een samenwerking van de afdeling Bos & Groen van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap en de provincie Limburg. De bestendige deputatie Steve Stevaert, gouverneur-voorzitter, Marc Vandeput, Sylvain Sleypen, Jos Claessens, Sonja Claes, Jules D’Oultremont, Frank Smeets gedeputeerden en Marc Martens, provinciegriffier
Houtvesterij Hasselt Houtvester ir. G. Mees Koningin Astridlaan 50/5 3500 Hasselt tel. 011 74 25 03 fax 011 74 25 39
voorzitter gedeputeerde Frank Smeets
Houtvesterij Hechtel Houtvester ir. E. Van Boghout Peerderbaan 31 3940 Hechtel-Eksel tel. 011 73 41 50 fax 011 73 54 84
redactie Rita Bogaerts, Benjamine Bufkens, Jan Goris, Lise Hendrick, Jan Mampaey, An Olaerts, An Pierson, Patricia Rouffa, Johan Van den Broek, Karolien Van Diest, Evy Van Eynde en Frank Vranken.
Provincie Limburg, Sectie 3.3.2., Universiteitslaan 1, B–3500 Hasselt.
coverfoto Eddy Daniels
Bosgroep Noordwest-Limburg coördinator: ir. Jan Mampaey tel. 011 23 83 19 gsm 0478 78 07 21 bosgroepnoordwest@limburg.be
fotografie binnenwerk Benjamine Bufkens, Jan Goris, Lise Hendrick, An Olaerts, An Pierson, Robin Reynders, Karolien Van Diest en Sus Willems illustratie Dirk Vercampt vormgeving en lay-out Dion Boodts, Chantal Janssens Informatie en Onthaal, Grafische Producties, Provincie Limburg druk Drukkerij Paesen - Opglabbeek
Websites Boseigenaars en andere bosliefhebbers vinden ook nuttige informatie op de websites van de volgende instanties: Afdeling Bos & Groen: Afdeling Natuur: Vereniging voor Bos in Vlaanderen: Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer: Instituut voor Natuurbehoud: Inverde:
www.bosengroen.be www.natuur.be www.vbv.be www.ibw.vlaanderen.be www.instnat.be www.inverde.be
oplage 4 500 exemplaren Deze publicatie werd gedrukt op hout- en chloorvrij kringlooppapier, zonder optische witmakers. verantwoordelijke uitgever Johan Van den Broek Universiteitslaan 1 B–3500 HASSELT
‘t Limburgs Bosbelang | 10 - 2005 | 19
| Waarvoor kan je terecht bij de bosgroep? Een bos bezitten en beheren, daar komt heel wat bij kijken. Voor vragen of informatie kan je evenwel altijd te rade bij de bosgroep. We sommen hier even op waarmee de bosgroepmedewerkers je van dienst kunnen zijn: • gratis en onafhankelijk advies over het bos en het beheer ervan (bosbouwtechnische, wettelijke, financiële en administratieve aspecten); • informatie over hoe een duurzaam bosbeheer eruit ziet, wat je wettelijke rechten en plichten zijn als boseigenaar en wat de mogelijke subsidies zijn waarop je aanspraak kan maken; • hulp bij het invullen van kapaanvragen of het opstellen van beheerplannen; • kaartmateriaal; • adressen van houtexploitanten en boomkwekerijen; • coördinatie van de samenwerking tussen verschillende boseigenaars.
provincie Limburg Universiteitslaan 1 B–3500 HASSELT limburg.be