afgiftekantoor: 3500 hasselt 1 - p3a9010 universiteitslaan 1, 3500 hasselt
België–Belgique
p.b. 3500 hasselt 1 12/1675
2006/13/zomer driemaandelijks tijdschrift | juli-augustus-september 2006
| Voorwoord | De bosgroepen en hun werking Limburgse bosgroepen en gezamenlijke bosbeheerplannen: een combinatie die wérkt . . 2
| Processierupsen Niet zonder handschoenen aan te pakken . . 5
| In de kijker De Gewone esdoorn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
| Privéboseigenaars Privéboseigenaars en duurzaambosbeheer werken aan een geslaagd huwelijk . . . . . . . . . 8
| Nieuws uit de bossector Afscheid van Afdeling Bos & Groen . . . . . . . . 10
+
| Hoe zit dat? Ongevallen in het bos: ben ik verzekerd? . . . 11
| Nieuws bosgroepen Bosgroep Hoge Kempen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Bosgroep Noordwest-Limburg . . . . . . . . . . . . 12 Bosgroep Limburgse Duinen . . . . . . . . . . . . . . 13 Bosgroep West-Limburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Bosgroep Zuid-Limburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
| Brandhout . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 | Tip van een boseigenaar In Alken groeit een inheems bos. . . . . . . . . . . 16
| Activiteitenkalender. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 | Nuttige adressen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
+
| Voorwoord In dit nummer verneemt u wat meer over de stand van zaken rond uitgebreide bosbeheerplannen. De gezamenlijke opmaak van deze beheerplannen volgens de criteria duurzaam bosbeheer is sinds vorig jaar immers één van de meest tijdrovende bezigheden van onze Limburgse bosgroepen. Ondertussen belandden de eerste projecten in hun eindfase en kunnen we u alvast wat cijfermateriaal voorleggen. Hieruit blijkt duidelijk dat zonder bosgroepen maar weinig privéboseigenaars gaan samenwerken aan één beheerplan dat een duurzaam bosbeheer voor grotere gebieden mogelijk maakt. In duurzaam bosbeheer hoort een inheemse boom als de Gewone esdoorn zeker thuis. Deze soort is in Vlaanderen traditioneel weinig bekend of geliefd, maar biedt u als bosbeheerder heel wat interessante mogelijkheden. Anderzijds is duurzaam bosbeheer meestal ook multifunctioneel bosbeheer, waarbij meer aspecten dan enkel houtproductie aan bod komen. De toegankelijkheid van bossen met het oog op recreatie is er daar één van, maar roept vele vragen op bij bosbeheerders. Wat als een tak op een wandelaar valt? Eén van de Limburgse bestuurders zette de waarheden rond de verzekering van schade aan derden voor u op een rij. Tot slot verneemt u meer over de samensmelting van de Afdeling Bos & Groen, waartoe de boswachters, houtvesters, ambtenaar privébos en woudmeester horen, met de Afdeling Natuur. Met het Agentschap voor Natuur en Bos breekt weer een nieuw tijdsperk aan in de bossector. Een tijdsperk waar onze bosgroepen integraal deel van uitmaken! Frank Smeets gedeputeerde van Leefmilieu en Natuur
| De bosgroepen en hun werking
Limburgse bosgroepen en gezamenlijke bosbeheerplannen: een combinatie die wérkt Een bosbeheerplan beschrijft wat je met je bos wil doen en welke werkzaamheden je erin wil verrichten. Sinds oktober 2003 zijn bepaalde boseigenaars verplicht een uitgebreid bosbeheerplan op te maken. Als privéboseigenaar heb je deze verplichting, wanneer jouw bos in het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN) ligt. Vaak is het voor privé-eigenaars in één gebied interessant om samen een uitgebreid bosbeheerplan op te stellen. Ook voor het bos is dit een goede zaak. De regelgeving Vanaf een bosoppervlakte van meer dan 5 ha zijn privéboseigenaars al langer verplicht een bosbeheerplan op te stellen. Vroeger was dat steeds een beperkt bosbeheerplan. Sinds 2003 kan je als privéboseigenaar kiezen: een beperkt óf een uitgebreid bosbeheerplan. Enkel wanneer jouw bos, of een deel ervan, in het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN) ligt, ben je verplicht om voor een uitgebreid bosbeheerplan te kiezen. Openbare boseigenaars hebben deze keuze niet. Sinds oktober 2003 moeten zij voor hun bossen een uitgebreid bosbeheerplan opstellen, hoe groot of klein dit bos ook is. Het opstellen van een uitgebreid bosbeheerplan is geen eenvoudige klus: er komt heel wat specialistenwerk bij kijken. De meeste eigenaars doen dan ook een beroep op een studiebureau. Voor elk goedgekeurd uitgebreid bosbeheerplan geeft de Vlaamse overheid een subsidie, die in principe de kosten voor de opmaak moet dekken.
2 | ‘t Limburgs Bosbelang | 13 - 2006
Alexandra en Ward van het studiebureau Aeolus geven een woordje uitleg over de meet– en telmethoden die ze moeten toepassen om informatie over de bossen te verzamelen. Zo krijgen deelnemende privéboseigenaars de kans om zich in het proces, dat aan een uitgebreid bosbeheerplan vooraf gaat, te verdiepen.
Samenwerking loont! Een beperkt bosbeheerplan is geschikt voor een kleine bosoppervlakte. Voor grotere boseigendommen of voor regio’s met boseigendommen van verschillende eigenaars, is een uitgebreid bosbeheerplan een betere oplossing. Boseigenaars kunnen ook samen een bosbeheerplan opmaken. Zo’n gezamenlijke uitgebreid bosbeheerplan levert heel wat voordelen op. Je valt niet alleen in een hogere subsidiecategorie (van 200 EUR naar 250 EUR per ha), de kost voor één allesomvattend plan ligt ook lager dan voor verschillende afzonderlijke plannen. Een ander pluspunt voor de boseigenaar is dat de criteria die gelden voor een uitgebreid beheerplan - bv. percentage dood hout, aandeel inheems loofhout, …- berekend worden op het totale boscomplex. Als eigenaar hoef je dus niet nóg eens aan deze criteria te voldoen voor jouw gedeelte apart. En ten slotte spreken ook de ecologische voor-
als onafhankelijk en neutraal forum mee op zoek naar een oplossing. En de bosgroepen adviseren ook eigenaars van een grotere oppervlakte die zelf een uitgebreid bosbeheerplan willen opstarten. Ook in die situatie kan je dus bij de bosgroep aankloppen.
Een gezamenlijk bosbeheerplan maakt de organisatie van gezamenlijke bosbeheerwerken voor de bosgroep gemakkelijker. Zo werd in Zutendaal een gezamenlijk lot via de bosgroep verkocht en met de harvester deskundig geëxploiteerd. delen van een groter geheel voor zich: het bos en de natuur profiteren volop van een gezamenlijke aanpak. De bosgroep steekt een handje toe Eigenaars die overwegen om in te stappen in een uitgebreid bosbeheerplan, doen er goed aan hun licht op te steken bij de bosgroep. Die weet immers van wanten als het op (uitgebreide) bosbeheerplannen aankomt. De Limburgse bosgroepen zijn immers betrokken bij het gros van de uitgebreide plannen waaraan momenteel gewerkt wordt. Het uitgebreid bosbeheerplan zit duidelijk in de lift (zie tabel), en dit dankzij de bosgroepen die met hun inzet heel wat eigenaars over de streep trekken. Bovendien kunnen de bosgroepen buigen op heel wat ervaring met beheerplannen en beheerwerken voor verschillende eigenaars in een klein gebied. Dat kan van pas komen om de samenwerking tussen naburige, onbekende boseigenaars te vergemakkelijken: niet alle buren-boseigenaars kennen elkaar immers even goed. De bosgroepen zijn in zo’n geval - als neutrale en onafhankelijke derde - de ideale partner om het overleg te organiseren, het plan uit te besteden aan het studiebureau, de communicatie te verzorgen, … Iedere boseigenaar kan met vragen en opmerkingen bij de coördinator van de bosgroep terecht. In de stuurgroep, die het opmaakproces van het bosbeheerplan opvolgt, waakt de bosgroep over de belangen van àlle deelnemende privéboseigenaars, ook de kleine. In geval van conflicten, gaat de bosgroep
De gemeenten als spil De kiem van een gezamenlijk uitgebreid bosbeheerplan ligt meestal in een samenwerking tussen bosgroep en gemeente(n). Omdat de gemeente als openbare boseigenaar een uitgebreid bosbeheerplan moet opmaken, is zij in elk geval betrokken partij. De bosgroep is vragende partij voor een actieve samenwerking met privéboseigenaars vanuit de gemeente, omdat die bijdraagt aan een duurzaam lokaal bosbeheer. En zo’n samenwerking biedt ook voordelen aan de privéboseigenaars in de gemeente. Als de gemeente groen licht geeft, worden alle privéboseigenaars in een gebied, of soms de hele gemeente, opgezocht en uitgenodigd om deel te nemen. Deze uitnodiging is helemaal vrijblijvend, zelfs voor privé-eigenaars die verplicht zijn een uitgebreid bosbeheerplan op te maken. In eerste instantie worden zij uitgenodigd op een infovergadering, waar de bosgroep zichzelf en het project van het gezamenlijk bosbeheerplan toelicht. In zo’n samenwerking neemt de gemeente, onder impuls van de bosgroep, de prefinanciering van de planopmaak voor haar rekening. Veel gemeenten gaan nog een stap verder: zij engageren zich om een eventueel overschot na ontvangst van de subsidie, te investeren in bosbeheerwerken in uitvoering van het beheerplan. Mooi meegenomen voor de privéboseigenaar, voor wie de administratieve en financiële last op die manier grotendeels weg valt. Dankzij de samenwerking tussen bosgroep en gemeente geniet je dus als eigenaar van bijzonder interessante voorwaarden.
Duurzaam privébosbeheer in Limburg? Uit de cijfers blijkt dat de privéboseigenaars het uitgebreide bosbeheerplan volop aan het ontdekken zijn. Na het beheerplan Galgenberg-Tegenschuer werd er in Limburg nog maar één uitgebreid bosbeheerplan voor een privébos goedgekeurd. Wel zijn er tal van uitgebreide bosbeheerplannen in opmaak. Veruit voor het merendeel daarvan werken de eigenaars voor de opmaak samen met de bosgroep.
Deelnemen: waaraan kan ik me verwachten… Ben je geïnteresseerd om mee te stappen in een gezamenlijk bosbeheerplan? Om te beginnen mag je dan een bezoekje van de coördinator van de bosgroep verwachten. Tijdens een terreinbezoek licht deze de beheermogelijkheden toe en kan je volop vragen stellen. Als je dit wenst, kunnen dringende beheerwerken al in samenwerking met de bosgroep worden aangepakt. Je hoeft dus zeker niet te wachten tot het beheerplan klaar is, om in jouw bos aan de slag te gaan! Tijdens het bezoek van de bosgroepcoördinator kan je ook de overeenkomst met de gemeente ondertekenen. Door dit te
‘t Limburgs Bosbelang | 13 - 2006 | 3
In de Grote Beemd in Wellen geeft Guy van het studiebureau Haskoning een overzicht van alternatieven van cultuurpopulier aan enkele privéboseigenaars die met de gemeente en andere openbare eigenaars samenwerken in één bosbeheerplan.
Beelden spreken meer dan woorden. Daarom organiseert de bosgroep met het studiebureau een wandeling in het gebied waar de beheervoorstellen in praktijk kunnen bekeken worden.
doen, neem je een engagement om deel te nemen aan de opmaak van het bosbeheerplan en niet voortijdig af te haken. Enkele maanden later zal je gecontacteerd worden door het studiebureau. Samen met de bosgroep organiseert het studiebureau vergaderingen met de betrokkenen en wandelingen in de bossen die worden opgenomen in het plan. Hoeveel dit er precies zijn, hangt af van het bureau en de gemeente. Het staat je vrij aan deze activiteiten al of niet deel te nemen.
Uiteindelijk ontvang je als deelnemende eigenaar een beknopte, schriftelijke beschrijving van jouw bos, samen met enkele beheervoorstellen. Je krijgt de tijd om bij het studiebureau of de bosgroep langs te gaan wanneer hier onduidelijkheden of fouten in staan. Vooraleer het studiebureau de voorstellen verder uitwerkt, moet iedere eigenaar zich schriftelijk akkoord verklaard hebben met de beheervoorstellen. Ook door samen te werken met de gemeente en de bosgroep heb je dus als eige-
Overzicht uitgebreide bosbeheerplannen voor privébos in de provincie Limburg (mei 2006)
Bosgroep
Naam
HK en NOL NOL NOL HK
As - Maaseik Bocholt - Neerpelt Bree Dilsen - Stokkem Galgenberg Tegenschuer 1 Halen Hamont - Achel Kinrooi Maasmechelen Ommerstein 1 Tessenderlo Wellen Zutendaal Peer Mechels bos
ZL NOL NOL HK WL ZL HK NOL HK
Eigendom
Fase
Opp. privébos (ha)
Aantal privé-eig
Totale opp. BHP (ha)
Privébos Privébos Privébos Privébos Privébos
In opmaak In opmaak In opmaak In opmaak Goedgekeurd
nog niet gekend 269,00 31,50 45,00 26,58
431,00 516,00 200,00 750,00 26,58
Privébos Privébos Privébos Privébos Privébos Privébos Privébos Privébos Privébos Privébos
In opmaak In opmaak In opmaak In opmaak Goedgekeurd In opmaak In opmaak In opmaak In opmaak In opmaak
62,45 186,83 150,00 16,76 30,54 175,98 36,28 84,79 22,09 320,00
nog niet gekend 59 17 27 Verschillende familieleden 19 21 80 16 1 21 14 35 11 3
1.457,8 HK: Hoge Kempen NOL: Noordoost-Limburg WL: West-Limburg ZL: Zuid-Limburg Opmerking: de cijfers van beheerplannen die in opmaak zijn, zijn slechts richtingaangevend en bijgevolg nog niet de officiële. 1 Deze beheerplannen werden op eigen initiatief van de privé-eigenaar opgemaakt, zonder samenwerking met een bosgroep.
4 | ‘t Limburgs Bosbelang | 13 - 2006
144,00 774,00 208,00 133,00 30,54 486,00 46,00 862,00 274,59 320,00 5201,71
| Processierupsen naar steeds in de hand wat er verder met je bos gebeurt. Alle goedgekeurde beheervoorstellen van de verschillende eigenaars worden gebundeld in een ontwerpdocument, dat gedurende één maand door alle geïnteresseerden kan bekeken worden. De bedoeling is dat dan ook omwonenden en/of bosgebruikers opmerkingen of vragen kunnen doorgeven, waarop het studiebureau en de bosgroep zullen reageren. … en wat is mijn bijdrage? Wanneer je meewerkt aan een gezamenlijk bosbeheerplan, ligt de grootste inspanning bij het begin van het project. Dan krijgen immers de ideeën vorm en is het belangrijk te weten welke richting je met je bos uit wil. Wat vind je belangrijk in je bos? Welk type houtproducten wil je binnen twintig of vijftig jaar produceren? Hoe eerder je als eigenaar hierover nadenkt, hoe beter. Als je schriftelijke voorstellen ontvangt, verwachten we dat je die nakijkt op hun correctheid. Controleer dus steeds goed of jouw wensen en doelstellingen voldoende aan bod komen. Ten slotte kan je deelnemen aan de vergaderingen en de wandelingen, die het studiebureau met de bosgroep speciaal voor de boseigenaars organiseert. Het vervolg Eens het ontwerp bosbeheerplan goedgekeurd, is de overeenkomst met de gemeente afgelopen. Na goedkeuring van het beheerplan ontvang je als eigenaar een samenvatting waarmee je twintig jaar verder kan. Alle beheerwerken die erin voorzien zijn, zijn ook vergund. Bovendien heb je informatie over je bos én over de subsidiemogelijkheden voor de beheerwerken die je erin gaat uitvoeren. Als boseigenaar heb je zelf de keuze over hoe je de voorziene beheerwerken aanpakt. Voor raad én voor praktische bijstand kan je altijd bij de bosgroep terecht: denk maar aan houtverkopen, activiteiten voor de arbeidersploeg en het brandhoutcircuit, subsidieaanvragen, …. Het is efficiënter - en voor jou als eigenaar ook gemakkelijker - wanneer de bosgroep deze activiteiten voor een groter gebied en voor verschillende eigenaars samen kan organiseren.
Processierupsen, niet zonder handschoenen aan te pakken… Sinds enkele jaren worden de Limburgse Kempen tijdens de zomermaanden geplaagd door processierupsen. Kaalgevreten eikenbomen - vooral Zomer- en Wintereik worden geteisterd - en lastige jeukhinder bij spelende kinderen en omwonenden zijn het gekende gevolg. Ook voor dit jaar zijn de vooruitzichten niet gunstig. Voor wie in zijn bos aanraking komt met deze hinderlijke beestjes, hierbij enkele tips. • Mens en dier kunnen zeer geïrriteerd raken door de microscopisch kleine haren van de processierups. Deze haren zweven rond een nest in de lucht rond en hebben een weerhaakje, waarmee ze zich kunnen vastzetten (bv. op de huid). Vermijd daarom elk contact met de rupsen. Zitten er rupsen in je bos, dan blijf je beter een maandje uit de buurt. • Kom je toch in de buurt van processierupsen, draag dan kledij die hals, armen en benen bedekt. Bij contact met rupsen of haren, spoel je de huid goed met water. Krabben en
wrijven zijn uit den boze! Als de jeuk zo niet over gaat, contacteer je best je huisarts. • Gezonde bomen ondervinden doorgaans weinig hinder van de processierups. Herhaalde aantasting kan voor verzwakking en soms zelfs sterfte van de bomen zorgen. De meeste gezonde bomen herstellen echter probleemloos. Je moet de rupsen dan ook alleen verwijderen als jouw bomen in de bebouwde kom staan of langs drukke wandelof fietspaden, waar er hinder is voor de mens. Neem hiervoor contact op met je gemeentebestuur. • Laat de bestrijding over aan een gespecialiseerde firma! Probeer in geen geval zelf de rupsen te bestrijden. Insecticiden hebben geen vat op de brandharen: deze blijven dus actief. Ook hogedrukreinigers zijn olie op het vuur: de brandharen van de rups worden zo immers via de lucht verspreid.
‘t Limburgs Bosbelang | 13 - 2006 | 5
| In de kijker
De Gewone esdoorn aan herwaardering toe Gewone esdoorns kom je overal tegen: in bossen, parken en tuinen. Het zijn vaak prachtige, grote bomen met een dicht bladerdak dat in het najaar schitterend rood, geel of oranje kleurt. De Gewone esdoorn in onze bossen is vaak eerder het resultaat van een natuurlijk proces, dan een bewuste keuze van de beheerder. Lange tijd werd de Gewone esdoorn als onkruidsoort beschouwd en kreeg tot nog toe dan ook weinig positieve aandacht. Tegenwoordig wordt de Gewone esdoorn meer en meer gezien als een waardevolle soort, die variatie kan brengen in het bos, maar ook in de productie. Hoog tijd dus om de bosbouwkundige mogelijkheden ervan onder de loep te nemen. De Gewone esdoorn, een overlever Wie Gewone esdoorns aanplant, is vaak in de eerste plaats onder de indruk van de snelle groei van deze boomsoort. Inderdaad, prille esdoornzaailingen kunnen massaal de meest uiteenlopende standplaatsen koloniseren. De Gewone esdoorn geeft hiermee zelfs de Grove den en de Lork het nakijken. Het geheim van deze sterke groei is een optimale benutting van licht: schaduw levert doorgaans weinig problemen op voor de opgroeiende bomen. Het is deze snelle groei deze soort in staat stelt om in bossen zowel de struiklaag als de toekomstige boomlaag te gaan domineren. De Gewone esdoorn voelt zich goed in verschillende bodemvochtigheidscondities: ook dat draagt bij tot zijn ruime verspreiding. Van langdurig natte voeten houdt de Gewone esdoorn niet, zodat de soort het doorgaans laat afweten in overstromingsgebieden en elzenbroeken. Zeer efficiënt is de manier waarop de Gewone esdoorn zijn nageslacht verzekert. De gevleugelde dopvruchten worden massaal door de wind verspreid. Mastjaren komen bij de Gewone esdoorn met een frequentie van één tot drie jaar voor, veel frequenter dus dan bij de Eik of de Beuk. In dergelijke jaren is de zaadzetting overvloedig en de kiemkracht hoog.
6 | ‘t Limburgs Bosbelang | 13 - 2006
links: Esdoorn in bloei. midden: Esdoornverjonging komt vaak spontaan. Hoge dichtheden zijn, zelfs onder een gesloten bladerdak, niet ongewoon. rechts: Een esdoorn in de bloei van zijn leven. Had hij in zijn jeugd in een dichter plantverband gestaan, dan was hij nu minder takkig geweest.
Gewone esdoorn, garantie voor biodiversiteit Jonge esdoornbossen zijn doorgaans soortenarm: een esdoornverjonging zonder ingrijpen van de mens geeft een massa zaailingen, die maar weinig licht en ruimte laat voor kruiden. Een volwassen esdoornbos daarentegen heeft wél biodiversiteit te bieden, met vaak een opvallend rijke kruidlaag onder de bomen. Deze rijke variatie heeft enerzijds te maken met de lichtinval: een volwassen bos laat immers het licht beter door. Maar er is meer: de Gewone esdoorn heeft namelijk het vermogen om humusdegradatie tegen te gaan of te herstellen op bodems die gevoelig zijn voor verzuring. Volwassen Gewone esdoorns in het bos zijn dus een garantie voor variatie in de kruidlaag en in de rest van het bos. Esdoornhout is economisch interessant Ook financieel gezien is het als boseigenaar interessant om voor de Gewone esdoorn te kiezen. Door de snelle jeugdgroei is het immers mogelijk om grotere diameters te produceren met een kleinere bedrijfstijd in vergelijking met bijvoorbeeld de Eik of de Beuk. In Vlaanderen worden nu al - zowel in de bosinventaris als bij houtverkopen - esdoorns geregistreerd
De Gewone esdoorn (Acer pseudoplatanus) Natuurlijk voorkomen
gematigde bossen van het noordelijke halfrond, opvallende aanwezigheid in bergachtige streken (Midden- en ZuidEuropa, Zuidwest-Azië) Voorkomen in Vlaanderen algemeen, geholpen door de mens Hoogte tot 30 meter Diameter tot enkele meters Leeftijd tot 500 jaar Bladerdak koepelvormig met een dichte kroon Bladeren tegenoverstaand, vijflobbig, 10 tot 15 cm lang, rand grof gezaagd Bloeiwijze geelgroene hangende trossen van 6 tot 12 cm Vruchten tweedelig gevleugelde splitvruchten Geliefkoosd habitat kalk- en voedselrijke, diepe, leemhoudende en voldoende vochtige grond; geen verzuurde gronden, stilstaand water of overstromingen
Tips voor een geslaagd beheer Bestandsbeheer met toekomstbomen Om de Gewone esdoorn in het bestand te houden, grijp je als bosbeheerder best terug naar toekomstbomen. De strategie bestaat erin het bestand dicht te houden tot de takken in het onderste gedeelte van de stam afgestorven zijn. Vanaf een hoogte van zes tot negen meter volgt een selectie van zo’n zestig tot honderd toekomstbomen per hectare, bv. met een koordje of blauwe verfstip. Bij volgende ingrepen worden die toekomstbomen steeds bevoordeelddoor bomen die hun kroonontwikkeling hinderen te verwijderen. Deze selectie moet nauwgezet en met kennis van zaken gebeuren. Esdoornzaailingen kunnen immers de eerste jaren buitengewoon goed groeien op ongeschikte standplaatsen (bv. waterrijke bodems), waarna de groei vroegtijdig stopt en de bomen zelfs afsterven.
Een esdoornbestand. met een omtrek van twee meter. Er bestaan geen Vlaamse productiegegevens voor de Gewone esdoorn, maar vergelijkingen met Duitsland en Engeland leren dat een gemiddelde jaarlijkse aanwas van 4-10 m3/ha mogelijk is op een leeftijd van zestig jaar. Met een aangepast beheer moet het dus haalbaar zijn om - net zoals voor de Es - tachtig tot negentig jaar oude bomen te krijgen met een omtrek van 1,6 tot 2,2 m. Esdoornhout is geschikt voor uiteenlopende toepassingen zoals meubels, triplex, parket en muziekinstrumenten. Geen wonder dus dat de eenheidsprijs voor esdoornhout van goede kwaliteit de jongste tien jaar verdubbeld is!
Dunning Het is belangrijk de Gewone esdoorn vroegtijdig, frequent en fors te dunnen. Wens je op de toekomstbomen een gemiddelde jaarlijkse omtrekaanwas van twee tot drie centimeter, dan is een dunning elke vijf tot zes jaar aan te raden. Bij de dunning haal je best alleen die individuen weg die in directe concurrentie staan met de kroonontwikkeling van de toekomstbomen (‘hoogdunning’). Sterke en frequente dunningen kunnen de bedrijfstijd inkorten, waardoor de productie van kwaliteits(zaag)hout financieel interessanter wordt. Voor deze bijdrage haalden wij inspiratie bij diverse artikels uit nummer 11 van De Bosrevue, het tijdschrift voor boseigenaars en bosbeheerders uitgegeven door de Vereniging voor Bos in Vlaanderen (VBV). Integrale artikels zijn aan te vragen bij het VBV-secretariaat, via een e-mail naar info@vbv.be of een telefoontje naar tel. 09 264 90 50.
‘t Limburgs Bosbelang | 13 - 2006 | 7
| Privéboseigenaars Startschot voor het voorbeeldbos in Limburg Met ongeveer vijftien waren ze komen opdagen, de deelnemers aan de eerste excursie in het Limburgse voorbeeldbos in Kermt. Op zaterdag 6 mei trokken we onder deskundige leiding van gids Robbie Goris (Inverde) het bos in. Het doel van de uitstap was het beheerthema ‘natuurlijke en kunstmatige verjonging’ op het terrein te bekijken. We konden er zien hoe boseigenaar Bart Ceyssens zijn bos tot een gevarieerd en structuurrijk inheems loofbos laat ontwikkelen. Door zoveel mogelijk gebruik te maken van natuurlijke verjonging wint Bart twee keer: hij spaart heel wat kosten uit en gaat tegelijkertijd duurzaam te werk. Waar de natuurlijke verjonging onvoldoende is, wordt kunstmatig verjongd. Het onder controle houden van de Amerikaanse vogelkers - een woekerende exoot die hier goed gedijt - vraagt veel van Barts aandacht. Het volledige verslag van de excursie vind je op: http://www.vbv.be/projecten/nme.htm. Vragen en discussiepunten zijn welkom op: www.bosgroepen.be/bosgroepforum.
Privéboseigenaars en duurzaam bosbeheer werken aan een geslaagd huwelijk In oktober 2005 startte de Vereniging voor Bos in Vlaanderen, in samenwerking met Inverde, Pro Silva Vlaanderen en de bosgroepen, met een ambitieus project rond duurzaam bosbeheer in Vlaanderen. Het doel van het project is privéboseigenaars te informeren over het belang en het nut van duurzaam bosbeheer. En hen stimuleren om zelf aan de slag te gaan…
Van theorie naar praktijk Duurzaam bosbeheer leeft wereldwijd, getuige daarvan de ministeriële conferenties in Helsinki (1993) en Lissabon (1998). Op Vlaams niveau werden de principes van duurzaam bosbeheer vertaald in de beheervisie voor openbare bossen (2001) en de criteria duurzaam bosbeheer (2003) voor privéboseigenaars. Deze visie en ook de beheercriteria zijn behoorlijk complex en bieden nog weinig praktische houvast. De Vereniging voor Bos in Vlaanderen (VBV) nam daarom, samen met haar partners, het initiatief om deze papieren criteria vertalen naar de actieve praktijkbeleving. Een soort van demonstratieproject rond duurzaam bosbeheer, zeg maar. De bedoeling is de privéboseigenaars meer grip te geven op het duurzaam bosbeheer en hen werkelijk te laten kennismaken met de voordelen ervan.
8 | ‘t Limburgs Bosbelang | 13 - 2006
Natuurlijk verjongde eiken vormen al mooie elementen in de bovenetage. Daartussen gebeurde de bestrijding van Amerikaanse vogelkers en een aanplanting met loofhout.
Voorbeeldbossen en referentiegroepen Een goed voorbeeld werkt inspirerend. Als eerste stap werd daarom, in samenspraak met de bosgroepen, in elke Vlaamse provincie een voorbeeldbos aangeduid. Hier wordt telkens een specifiek beheerthema belicht, afhankelijk van de lokale situatie en de vragen rond bosbeheer die er leven. De kennis en het enthousiasme rond duurzaam bosbeheer willen we in de eerste plaats concentreren in referentiegroepen per provincie. Deze referentiegroepen zijn telkens samengesteld uit een twintigtal privéboseigenaars. Op termijn verwachten we dan dat de leden van de referentiegroepen hun kennis en kunde gaan verspreiden onder de collegabosbeheerders. Het duurzaam bosbeheer moet op die manier een breed draagvlak krijgen in gans Vlaanderen. In het hele project is interactie - tussen de initiatiefnemers en de boseigenaars - het code-
woord. Samen met Inverde vzw worden in de voorbeeldbossen excursies georganiseerd. In samenwerking met Pro Silva Vlaanderen komen er ook thematische workshops over duurzaam bosbeheer en een forum met bijhorende vraagbank over duurzaam bosbeheer (www.bosgroepen.be). De boseigenaars zullen hun honger naar meer informatie over duurzaam bosbeheer kunnen stillen met tal van artikels in de tijdschriften van de bosgroepen en De Bosrevue, een handleiding en technische werkfiches. Er komt ook een flyer over de criteria voor duurzaam bosbeheer. De vijf provincies in vogelvlucht West-Vlaanderen: Kasteeldomein Rooigem - Sint-Kruis (Brugge) Het kasteeldomein Rooigem bestaat naast het typische parkgedeelte met tuin en dreven, uit belangrijke oppervlakten bos. De ideale plek dus om het beheer van bos in kasteeldomeinen onder de loep te nemen. Ook drevenbeheer en het controleren van de concurrentiekrachtige Rhododendron komen hier aan bod. Oost-Vlaanderen: Populierenbos in VEN-gebied - Horebeke Houtoogst is een belangrijk onderdeel van de economische pijler binnen het multifunctionele bosbeheer, maar vormt voor het bosecosysteem vaak een zware dobber. Een deskundige exploitatie vormt dan ook de sleutel voor een ecologisch duurzame houtteelt, en moet met veel zorg gebeuren. Goede afspraken zijn hierbij onmisbaar. Vlaams-Brabant: Bebossing op Landbouwgrond - Ezemaal Het voorbeeldbos in de provincie Vlaams-Brabant bestaat uit 12 ha beboste landbouwgrond. Verschillende aspecten van het bebossen van landbouwgronden, van aankoop tot aanplanting, worden hier besproken. Bovendien is de eigenaar volop bezig met de opmaak van een uitgebreid beheerplan, en kunnen de criteria duurzaam bosbeheer hier aan de praktijk getoetst worden. Antwerpen: Boscomplex Lichtaart-Herentals De meeste bossen in de Limburgse en Antwerpse Kempen zijn uitgestrekt, met een dicht dennenbestand. Door gerichte ingrepen kan echter de ontwikkeling van een gevarieerder en natuurlijker bostype gestimuleerd worden. Deze methodes worden bekeken in het Antwerpse voorbeeldproject. Limburg: Inheems loofhout op rijkere gronden - Kermt-Kuringen (Hasselt) Het Limburgse voorbeeldbos, gelegen in de Demervallei, bevindt zich volledig in Vogelrichtlijngebied en is iets meer dan 6 ha groot. De combinatie van kunstmatige verjonging en maximaal behoud van de natuurlijke verjonging van inheemse soorten zal hier een inheems gemengd loofbos geven, een mooi alternatief voor de Populier.
De boseigenaars tellen zelf na wanneer de Amerikaanse vogelkers voor het eerst zaad zet.
‘t Limburgs Bosbelang | 13 - 2006 | 9
| Nieuws uit de bossector
Afdeling Bos & Groen wordt Agentschap voor Natuur en Bos De Vlaamse administratie efficiënter laten functioneren en een betere en eigentijdse dienstverlening voor de burger realiseren: dat is samengevat de drijfveer voor het project Beter Bestuurlijk Beleid van de Vlaamse Regering. Dit voorjaar kreeg één en ander concreet vorm. Zo ging op 1 april 2006 het Beleidsdomein Leefmilieu, Natuur en Energie van start. Eén van de gevolgen hiervan is de naamswijziging van de afdeling die in de bossen werkt. De Afdeling Natuur en de Afdeling Bos & Groen werden immers samengevoegd tot één nieuw Agentschap Natuur en Bos (ANB). Nog een wijziging voor onze sector is dat de onderzoeksinstellingen Instituut Natuurbehoud (IN) en Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer (IBW) werden samengevoegd in het nieuwe Instituut voor Natuur en Bosonderzoek (INBO). Zoals je kan zien in het onderste organigram, maakt het ANB deel uit van het departement Leefmilieu, Natuur en Energie, de opvolger van LIN (het vroegere departement Leefmilieu, Infrastructuur en Natuur). Het nieuwe agentschap schaart zich achter één gemeenschappelijke en overkoepelende opdracht: streven naar meer en betere natuur, bossen, parken en openbaar groen. De Vlaamse Regering heeft Marleen Evenepoel de verantwoordelijkheid toevertrouwd om de organisatie van het Agentschap voor Natuur en Bos op zich te nemen. Dit zal
gebeuren in nauw overleg met Kris Peeters, Vlaams minister van Openbare Werken, Energie, Leefmilieu en Natuur. Het Agentschap voor Natuur en Bos nodigt je uit om samen te blijven ijveren voor meer en betere natuur, bossen, parken en openbaar groen in Vlaanderen. De organisatie en de verdere praktische invulling van het agentschap moeten de komende weken vorm krijgen. Ook op provinciaal niveau is het nog even wachten op de gevolgen van deze hervorming. Voorlopig kan je nog steeds terecht bij dezelfde personen van de vroegere Afdeling Bos & Groen. Wij houden je in elk geval op de hoogte! De contactgegevens vind je achteraan in dit nummer terug, onder ‘Nuttige adressen.’ organigram 1 Vlaamse regering Ministers Financiën en Begroting
f g
Bestuurszaken
Internationaal Vlaanderen
f g
Landbouw en Visserij
Onderwijs en Vorming
f Leefmilieu, Natuur en Energie g
Werk en Sociale Economie
f Mobiliteit en Openbare Werken g
Welzijn, Volksgezondheid en Gezin f Cultuur, Jeugd, Sport en Media g Diensten voor het Algemeen Regeringsbeleid
f g
Economie, Wetenschap en Innovatie
g Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed
organigram 2 Minister Kabinet Milieu- en Natuurraad van Vlaanderen MiNa-raad
Beleidsraad Technische Comités
Ministerie Agentschap voor Natuur en Bos (ANB)
Departement Leefmilieu, Natuur en Energie
Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO)
Vlaams Energieagentschap (VEA)
Vlaamse Milieumaatschappij (VMM)
Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM)
10 | ‘t Limburgs Bosbelang | 13 - 2006
Vlaamse Reguleringsinstantie voor de Elektriciteits- en Gasmarkt (VREG)
Vlaamse Landmaatschappij (VLM)
| Hoe zit dat?
Ongevallen in het bos: ben ik verzekerd? Veel boseigenaars zitten met vragen rond de verzekering van schade aan derden. Het Vlaams gewest sloot daarom een verzekering af voor alle bossen, ook privé. Blijkbaar bestaan er rond dit onderwerp nog heel wat misverstanden. Dirk Ottenburghs, bestuurder van de Bosgroep ZuidLimburg en verzekeringsagent van beroep, zette voor ons de waarheden op een rij. De vraag van de jogger Een jogger loopt in mijn bos een beschadiging op aan zijn bril. Ben ik als eigenaar verantwoordelijk en moet ik deze schade vergoeden? Als persoon is iedereen aansprakelijk voor de schade die hijzelf, zijn minderjarige kinderen, dieren of goederen toebrengen aan derden. Wel moeten de schade, de fout en ook het verband tussen deze twee bewezen zijn. Beschadigt de jogger zijn bril door even niet op te letten en tegen de boom te lopen, dan is er bewezen schade. Er is echter geen sprake van een fout in hoofde van de bewaarder van de zaak, de boseigenaar. Je bent als boseigenaar dus niet verantwoordelijk: de jogger had immers zelf beter moeten opletten om de schade te voorkomen. Wanneer diezelfde jogger echter een tak van een dode boom op zijn hoofd krijgt, waardoor zijn bril beschadigd raakt, krijgen we een heel ander verhaal. Er is weer bewezen schade, maar ook een fout. Je had als boseigenaar immers kunnen voorkomen dat de tak afviel, door de dode boom te verwijderen of onderhouden. Als eigenaar bent u verantwoordelijk voor dit gebrek. Er is ook een verband tussen de schade en de fout. Je dient de schade aan de bril van de jogger dan ook te vergoeden. In oudere Amerikaanse eiken zitten vaak dood hout. Als de bomen langs een bosdreef staan, kan een dode tak in de bomen misschien op een wandelaar vallen. Maar in dat geval kan je op je verzekering terug vallen.
Komt mijn ‘familiale’ tussen? Door een verzekering Burgerlijke Aansprakelijkheid (in de volksmond ‘familiale verzekering’) te nemen, dekt de boseigenaar zich in tegen de vergoeding die een derde kan eisen voor opgelopen schade. De verzekeringsmaatschappij neemt het risico van het betalen van schadevergoeding dan over van de boseigenaar, zij het dan met aftrek van een eventuele vrijstelling. Dat de verzekering bij een slecht onderhouden bos de gelden zou terugvragen of niet zou uitbetalen, is een misvatting. Integendeel, uw verzekering is er juist om deze gevallen te dekken. Want als er geen bewezen gebrekkige zaak is, en dus geen fout is, hoeft de eigenaar - of bij een verzekering de maatschappij helemaal niets te betalen. Het is enkel bij een fout van de boseigenaar dat de verzekering gaat betalen. Zijn mijn boseigendommen mee verzekerd? In bijna alle polissen op de Belgische markt staat dat eigendommen of onroerende goederen niet gelegen aan je thuisadres mee gedekt zijn in de polis Burgerlijke Aansprakelijkheid. Dit betekent dat schade aan derden veroorzaakt door deze goederen wordt vergoed door de verzekeringsmaatschappij. Wel even opletten met de oppervlakte van de goederen: die is namelijk in heel wat polissen beperkt. Wanneer deze overschreden wordt, kan je als lid van de Koninklijke Belgische Bosbouwmaatschappij (KBBM) de gemeenschappelijke verzekering Burgerlijke Aansprakelijkheid Bos afsluiten, die tussenkomt bij schade aan derden. In Vlaanderen wordt de KBBM vertegenwoordigd door Landelijk Vlaanderen, de vereniging van Bos-, Land-, en Natuureigenaars vzw (tel. 02 217 27 40, fax 02 217 27 43, info@landelijkvlaanderen.be, www.landelijkvlaanderen.be). Dus… Als privéboseigenaar heb je normaal voldoende aan een verzekering Burgerlijke Aansprakelijkheid. Check wel even bij je agent of er een beperking is in oppervlakte. In dat geval kan een bijkomende clausule in de polis ervoor zorgen dat de eigendommen boven de vermelde oppervlakte ook verzekerd zijn. Of je kan de gemeenschappelijke verzekering Burgerlijke Aansprakelijkheid Bos afsluiten. Met dank aan Dirk Ottenburghs voor de tip en de bereidwillige medewerking aan dit artikel.
Meer informatie? Informatie over de subsidies voor openstelling in Vlaanderen (2 EUR/m pad en max. 50 EUR/ha; 100 EUR/ha voor speelzones) en over de verzekering inzake aansprakelijkheid voor Vlaamse bosbeheerders kan je bekomen bij de bosgroepen of via: Agentschap voor Natuur en Bos Graaf de Ferrarisgebouw Koning Albert-II-laan 20 bus 8 1000 Brussel tel. 02 553 81 02 fax 02 553 81 05 www.natuurenbos.be
‘t Limburgs Bosbelang | 13 - 2006 | 11
| Nieuws bosgroepen Bosgroep Hoge Kempen Uitgebreide bosbeheerplannen Het zijn er intussen heel wat op een rij: na Zutendaal, DilsenStokkem en Maasmechelen (zie ook p. 2) krijgen ook boseigenaars in As de gelegenheid om deel te nemen aan een gezamenlijk uitgebreid bosbeheerplan. Dit project is een samenwerking van de Bosgroep Hoge Kempen, de Bosgroep Noordoost-Limburg en de gemeenten As en Maaseik. Misschien hoor je wel iets van één van die bosbeheerplannen als er ook bij jou in de buurt een openbaar onderzoek plaatsvindt. Neem gerust contact met ons op als je wil weten wat er allemaal te gebeuren staat! Bezichtiging exploitatie In ons vorig nummer kon je lezen dat we heel mooie prijzen haalden op onze gezamenlijke houtverkoop. Dan komt het er natuurlijk op aan ervoor te zorgen dat de deelnemende boseigenaars ook tevreden zijn met de exploitatie. Om alle geïnteresseerden wat meer uitleg te geven over exploitaties, nodigde de gemeente Zutendaal Robbie Goris van Inverde uit.
Bosgroep Hoge Kempen en Bosgroep Zuid-Limburg Wij zijn voorlopig erkend! Goed nieuws voor de Bosgroepen Hoge Kempen en Zuid-Limburg vzw en hun leden. In april vernamen de Raden van Bestuur van deze bosgroepen dat hun bosgroep door minister Kris Peeters voorlopig erkend werd, met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2006. Dankzij de voorlopige erkenning ontvangen we dit jaar werkingsgeld om onze werking verder te zetten en te versterken.
Bosgroep NoordoostLimburg Uitgebreide bosbeheerplannen In navolging van de boscomplexen ‘Kinrooi’, ‘Hamont-Achel’, ‘Kolis’ en ‘s’Heerenbossen’ (zie ook p. 2), vonden begin april twee informatievergaderingen plaats voor de boseigenaars in het boscomplex Ellikom-Wijshagen. De opkomst was zeer goed: een vijftigtal mensen toonden hun interesse. Met de geïnteresseerde bosei-
Heel wat mensen waren geïnteresseerd om meer over exploitaties met een harvester te weten te komen.
12 | ‘t Limburgs Bosbelang | 13 - 2006
genaars zal de coördinator terreinafspraken maken. De boseigenaars die dit willen, kunnen aansluiten bij het bosbeheerplan dat samen met de gemeente Meeuwen-Gruitrode wordt opgemaakt. Aansluiten kan nog tot 1 januari 2007. Ook in Peer werd gestart met een boscomplex. De eigenaars van het gebied ‘Resterheide’ werden uitgenodigd op een infovergadering op 9 maart 2006. De geïnteresseerde boseigenaars kunnen deelnemen aan een gezamenlijk uitgebreid bosbeheerplan. Voor meer info over deze boscomplexen en -beheerplannen kan je terecht bij An Pierson (011 23 83 24). Wandeling op het domein ‘Masy’ met aansluitend Algemene Vergadering 2006 Op 3 mei trokken een vijftigtal leden van de Bosgroep Noordoost-Limburg vzw erop uit om het domein ‘Masy’ in Meeuwen-Gruitrode te verkennen onder de deskundige begeleiding van Henri Knevels (privéboseigenaar en ‘Masy-kenner’) en Michel Broeckmans (boswachter Meeuwen-Gruitrode). De boseigenaars werden vergezeld door de boswachters en de houtvester van de houtvesterij Bree. Het domein is bekend om zijn rijke geschiedenis en het voorkomen van speciale en oude bomen. Het weer zat mee en de sfeer was zeer goed; enkel de tijd was te kort. Na de wandeling vond de jaarlijkse ledenvergadering plaats in ’t Heem in Meeuwen. De bosgroep wil de enthousiaste gidsen Henri Knevels en Michel Broeckmans hartelijk bedanken voor de interessante rondleiding.
De merkwaardige Parasolden komt ook voor in het domein Masy.
| Nieuws bosgroepen …
Oprichting Bosgroep Limburgse Duinen vzw Op maandag 8 mei werd in de Kasteelbrouwerij Ter Dolen in Houthalen-Helchteren de kersverse Bosgroep Limburgse Duinen vzw boven de doopvont
foto boven: Op het domein zijn nog talrijke resten van het statige huis (begin 1900) en de stallingen terug te vinden. Let vooral op de houten raamkaders die de tand des tijds hebben doorstaan. foto onder: We verkenden met een vijftigtal leden de bossen op het domein ‘Masy’.
De aanwezigen keken vol bewondering naar de vijf mooie Boksbomen (Sequoiadendron giganteum). Deze boom dankt zijn naam aan de makkelijk indrukbare schors.
gehouden. We telden 25 aanwezigen, waarvan 13 stemgerechtigden. Iedereen werd verwelkomd door de voorzitter van de Stuurgroep, de heer Frank Smeets. Onder diens toeziend oog werden de statuten voorgesteld en goedgekeurd en werd er gestemd over het lidgeld (nul EUR). Na het persoonlijke getuigenis van Dhr. Reyskens, lid van de Raad van Bestuur van de Bosgroep Hoge Kempen vzw, volgde de toelichting van de stemprocedure voor de Raad van Bestuur. De kandidaten werden voorgesteld en er werd gestemd. Iedere stemgerechtigde aanwezige mocht zijn stem uitbrengen, d.w.z. minstens één privébosbeheerder met minder dan 10 ha, minstens één privébosbeheerder met meer dan 10 ha en maximum zeven stemmen in totaal. De stichtende leden ondertekenden de oprichtingsakte, waarna de stemmen geteld werden. In totaal werden 21 toetredingsformulieren officieel goedgekeurd. Na de bekendmaking van de resultaten van de stemming, was er een receptie en aansluitend een eerste bijeenkomst van de Raad van Bestuur. (zie foto op volgende bladzijde)
‘t Limburgs Bosbelang | 13 - 2006 | 13
| Nieuws bosgroepen …
ook afvalhout van recyclageparken. In de voormiddag kregen de acht bestuurders meer uitleg over de exploitatie met harvester in een bos in As. Na de lunch konden we na een videofilm met de nodige veiligheidsinstructies de fabriek in onder begeleiding van Bert Wierbos en Jos Haumont. Beiden zijn verantwoordelijk voor de aankoop van hout.
Cursus ziekten en plagen bij naaldhout: datum gewijzigd!
De kersverse Raad van Bestuur. Van links naar rechts Jean Kuyken (stad Lommel), Kris Quanten (privébosbeheerder), Maurice Ballard (privébosbeheerder), Luc Vanduffel (privébosbeheerder), Eddy Rooyackers (privébosbeheerder - penningmeester), Josée Bauwen (privébosbeheerder - secretaris), Frank Smeets (provincie Limburg - voorzitter), Roger Vanotterdijk (gemeente Houthalen-Helchteren), Wouter Beyen (privébosbeheerder), Jan Mampaey (coördinator), Guy Coolens (privébosbeheerder - ondervoorzitter).
Bosgroep WestLimburg Algemene Vergadering Op 20 april 2006 ging de jaarlijkse Algemene Vergadering door van de Bosgroep West-Limburg in het casino van Beringen. Een succes, want we telden wel zestig aanwezigen. De Algemene Vergadering werd voorafgegaan door een bezoek aan het mijnmuseum onder begeleiding van een gids. In de kelders onder het mijnmuseum was er een reconstructie van de mijngangen en de omstandigheden waarin de mijnwerkers destijds moesten werken. Daar werd meer dan duidelijk waarom de dennenbossen zo massaal werden aangeplant na de Tweede Wereldoorlog. De rondleiding werd afgesloten met de maquette van de mijnsite. Na een broodjesmaaltijd volgde de Algemene Vergadering. De jaarrekening 2005, begroting 2006 en het jaarverslag 2005 werden goedgekeurd. Bovendien heeft de bosgroep er twee nieuwe bestuurders bij! De Raad van Bestuur van de Bosgroep West-Limburg telt nu 10 bestuurders, waarvan 6 privéboseigenaars:
14 | ‘t Limburgs Bosbelang | 13 - 2006
Frank Smeets, provincie Limburg, voorzitter Tony Hellings, privéboseigenaar Heusden-Zolder, secretaris Charlie Pauwels, privéboseigenaar Heppen Jean Vaes, privéboseigenaar HeusdenZolder René Ghoos, privéboseigenaar Ham Marc Goossens, privéboseigenaar Tessenderlo Claude de Villenfagne, privéboseigenaar Heusden-Zolder Michel Goelen, kerkfabriek St-Lucia Selahattin Kocak / Patrick Everaerts, gemeente Leopoldsburg Marc Reynders / Fabian Spreeuwers, stad Beringen Bedrijfsbezoek aan de firma Norbord NV Als bestuurder leer je bij ons ook bij over bosbeheer. Op 12 mei organiseerden we een bezoek aan het bedrijf Norbord nv. Norbord nv, 25 ha groot, is gevestigd in Genk, en verwerkt hoofdzakelijk naaldhout tot spaanplaten, MDF-platen (Medium Density Fireboard) en OSB-platen (Oriented Strand Board). Momenteel zijn er een 270-tal mensen in dienst en verwerkt de fabriek zo’n 220 000 m3 hout per jaar. Naast naaldhout dat uit de Vlaamse en Waalse bossen komt, wordt er ook hout verwerkt uit bijvoorbeeld Zweden en Frankrijk. Het bedrijf verwerkt
Deze cursus was gepland voor 20 mei, maar op vraag van de lesgever gingen we op zoek naar een andere datum. Uiteindelijk viel de keuze op 30 september. De locatie - het Bosmuseum Gerhagen in Tessenderlo - blijft ongewijzigd. Voor meer informatie over de inschrijving, kijk je best achteraan in onze ‘Activiteitenkalender’.
Bosgroep ZuidLimburg Uitgebreide bosbeheerplannen In de gemeenten Halen en Wellen vordert de opmaak van eerder opgestarte bosbeheerplannen van openbare boseigenaars samen met privéboseigenaars gestaag (zie ook p. 2). Dit voorjaar werden privéboseigenaars in de gemeenten Nieuwerkerken en SintTruiden uitgenodigd om deel te nemen aan het gezamenlijke bosbeheerplan. De geïnteresseerde privéboseigenaars vernamen hierover meer op een informatievergadering van de bosgroep in samenwerking met de gemeenten. Ook de gemeente Gingelom neemt deel aan het project. De privéboseigenaars van deze gemeente zullen op 16 september op een informatievergadering worden uitgenodigd, waar ze meer over dit project kunnen vernemen. Zie voorlopige erkenning Bosgroep Hoge Kempen en Bosgroep Zuid-Limburg, p. 12.
| Nieuws bosgroepen …
| Brandhout In het verleden beperkten we ons met de Limburgse bosgroepen tot het linken van vraag naar en aanbod van brandhout. Vanaf het najaar van 2005 veroorzaakt de sterk gestegen vraag naar brandhout echter een spervuur van vragen van brandhoutzoekertjes op ons secretariaat. De grote vraag beïnvloedt natuurlijk ook de prijs. In die mate zelfs, dat een aantal bosbeheerwerken, waarbij hout kan geoogst worden, niet langer onrendabel zijn. Dit is goed nieuws voor de boseigenaars! Dit alles zorgt ervoor dat we met de Limburgse bosgroepen een andere aanpak in onze tussenkomst bij brandhout willen bekijken. Vanuit de samenwerking van de Limburgse bosgroepen werd op het overleg van 27 maart 2005 besloten een overkoepelende werkgroep rond dit thema op te richten. Indien je interesse hebt om via de bosgroep brandhout te kopen, dan kan je de volledige gegevens opvragen bij An Olaerts op 011 23 83 30 of 011 23 73 28. Als je een aanbod van brandhout hebt of binnenkort verwacht, contacteer je best je eigen bosgroepcoördinatorom te bekijken hoe we je het efficiëntst verder helpen. Heb je interesse om mee de Limburgse bosgroepenaanpak rond brandhout op te frissen? Geef je coördinator dan een seintje (zie ‘Nuttige adressen’ achteraan) en wij houden je op de hoogte!
Bedrijfsbezoek aan de firma Norbord NV foto boven: De bestuurders bij de harvester en het hout. foto midden: Het hout vertrekt op de band naar de fabriek. foto onder: Norbord nv produceert ook OSB-platen.
‘t Limburgs Bosbelang | 13 - 2006 | 15
| Tip van een boseigenaar
In Alken groeit een inheems bos… Het zuiden van Limburg mag dan niet gezegend zijn met veel bossen, deze streek is wel groen dankzij de talrijke fruitboomgaarden en landbouwgronden. Jan Koenen trok onze aandacht met zijn bebossingsproject in Alken, één van de noordelijkste gemeenten van Haspengouw. Hij gebruikte inheemse boomsoorten en wijzigde een hooiland in een bos. De moeite waard om ter plekke een kijkje te gaan nemen… 69 are inheemse bomen “Bij openbare verkoop in 2003 kocht ik een perceel hooiland in een natuurgebied langs de Kleine Herk in Alken. Bij onderhandse koop in 2004 verkocht dezelfde eigenaar mij een aangrenzend perceel. Zo beschikte ik over een stuk van 69 are. In de buurt van mijn percelen stonden al Essen, Meidoorn, Zomereiken, Zwarte elzen. Ik besloot daarom ook inheemse bomen te planten. Van de gemeente Alken kreeg ik in 2004 een vergunning voor de vegetatiewijziging van natuur in bos. Ook van de subsidieregeling voor bebossing van landbouwgrond van de Afdeling Bos & Groen maakte ik gebruik. Ik ben nu de trotse eigenaar van een jong bos van 1 tot 2 jaar oud. In die korte tijd vonden al heel wat vogels en andere dieren hun weg naar deze plek!” Bebossing geslaagd Voor zijn keuze van meest geschikte soorten riep Jan het advies in van Karolien, coördinator van de Bosgroep Zuid-Limburg. Zomereiken en Gewone essen kwamen uit de bus als hoofdboomsoorten. De secundaire bomen werden Berken, Boskersen, Haagbeuken, Winterlinden en Zwarte elzen. Rondom kwamen er struiken als Lijsterbes, Vlier en Hazelaar. Zijn bosplantgoed haalde Jan via de Eikenprojecten 2003-2004 en bij handelaren met certificaten van erkende herkomst. Door de voedselrijke, vochtige leemgrond lukt de bebossing erg
16 | ‘t Limburgs Bosbelang | 13 - 2006
Jan in zijn Toekomstbos in het bosarme Alken.
goed. “De Elzen en Essen groeien uitstekend. De Boskersen, Haagbeuken, Winterlinden en vooral de Zomereiken hebben meer tijd nodig, maar zijn wel vitaal.” Toekomstbos Op het eerste zicht werden de bomen vrij wijd geplant. Bosbouwers weten dat men met het oog op de productie van kwaliteitshout, best dichter plant. Jan hoopt echter dat tussen de geplante exemplaren natuurlijke verjonging van bomen en struiken zal optreden. Zo zal zijn bos er veel natuurlijker gaan uitzien. Voor Jan is de productie van kwaliteitshout dan ook niet het enige wat telt: niet voor niets doopte hij zijn bos ‘Toekomstbos’. Hij alludeert hierbij op de bosbouwkundige term ‘toekomstboom’, een boom waarvan de beheerder reeds in een vrij jong en dicht bosbestand weet dat hij tot het eindbestand zal behoren. “In mijn bos is elke boom nu reeds een toekomstboom. Nu al staat vast dat in dit bos elke kapping secuur zal overwogen worden.” Met hulp van de bosgroep Dit jaar nog haalt de arbeidersploeg van de bosgroep hinderlijke en verstikkende ruigteonkruiden weg in Jans aanplanting van jonge bomen. Hij zal zelf een wandelpad openhouden door regelmatig te maaien, zodat wandelaars volop kunnen genieten van zijn bos.
| Activiteitenkalender Cursussen Limburgse bosgroepen met Inverde Deze cursussen zijn dé ideale gelegenheid om je theoretische of praktische kennis over bossen en bosbeheer bij te schaven! Meer informatie over de werking van Inverde en hun complete cursusaanbod vind je op www.inverde.be of via een telefoontje naar 02 657 93 64. Hieronder vind je een lijst van cursussen die je in 2006 nog in Limburg kunt volgen. We rangschikten de lijst alfabetisch volgens het cursusthema. Wil je zeker zijn van een plaatsje, schrijf dan zo vlug mogelijk in bij An Olaerts via 011 23 73 28 of 011 23 83 30. Beplantingen Bijdrage: 15 EUR waarborg Datum: dinsdag 14 november Organisatie: Bosgroep NoordoostLimburg
Bestrijding Amerikaanse vogelkers Bijdrage: 15 EUR waarborg Datum: donderdag 24 augustus Organisatie: Bosgroep NoordoostLimburg Datum: donderdag 7 september Organisatie: Bosgroep Zuid-Limburg Datum: zaterdag 9 september Organisatie: Bosgroep Hoge Kempen Bomen en struiken herkennen Bijdrage: 15 EUR waarborg Datum: zaterdag 16 september Organisatie: Bosgroep NoordwestLimburg Boomziekten en plagen in naaldhout Bijdrage: 15 EUR waarborg Datum: zaterdag 30 september Organisatie: Bosgroep West-Limburg Dunningen en toekomstbomen aanduiden Bijdrage: 15 EUR waarborg Datum: zaterdag 1 juli Organisatie: Bosgroep NoordwestLimburg
Gebruik van de kettingzaag voor beginners Bijdrage: 30 EUR Datum: dinsdag en woensdag 10-11 oktober Organisatie: Bosgroep Hoge Kempen
Waarborg voor inschrijvingen Voor een goede organisatie zijn we graag zeker van de inschrijvingen. In het verleden gebeurde het wel eens dat mensen na een telefonische inschrijving op het laatste ogenblik afzegden … of simpelweg niet kwamen opdagen. Wanneer het gaat om een cursus met een beperkt aantal plaatsen, waarbij we andere kandidaten moeten weigeren, is dit erg jammer! Gezien de hoge kosten van deze kwalitatief hoogstaande cursussen voor de bosgroepen vragen we vanaf dit jaar 15 EUR waarborg voor elke cursusdag. Je bent pas definitief ingeschreven na betaling van deze waarborg. Uiteraard wordt de waarborg binnen de maand na je deelname aan de cursus teruggestort, op voorwaarde natuurlijk dat je aanwezig was!
| Adreswijziging/-annulering/brandhoutzoekertjes Ben je verhuisd? Staat er een foutje in het adres? Of wens je het gratis tijdschrift niet langer te ontvangen? Verkoop je brandhout of wil je brandhout kopen? Laat het ons weten en stuur dit strookje in een voldoende gefrankeerde omslag terug naar ’t Limburgs Bosbelang, provincie Limburg, Limburgse Bosgroepen, Universiteitslaan 1, B–3500 Hasselt of fax 011 23 83 10. Voornaam:
Naam:
Straat:
Nummer:
Postcode:
Plaats:
Bus:
Telefoon: O ik wens ’t Limburgs Bosbelang te ontvangen op bovenstaand adres; O ik wens ’t Limburgs Bosbelang niet meer te ontvangen. O ik zoek
O ik verkoop 3
O aantal stères of m (indien gekend) _____________
O gekapt
O niet gekapt
O plaats waar het brandhout gelegen is ________________________________________________________________ O prijs (indien gekend) ________________________ loof-/naaldhout
houtsoort (indien gekend) ________________
O _______ (aantal ha) grond voor compenserende bebossing gezocht/beschikbaar in ____________________ [gemeente(n)] O ik heb bos in de Limburgse gemeente(n) ____________________________________ en ben nog geen lid van de lokale bosgroep. Graag ontvang ik de formulieren voor mijn gratis lidmaatschap. (gelieve aan te kruisen wat van toepassing is) conform de bepalingen van de wet van 8 december 1992 betreffende de bescherming van uw privé-leven zullen uw gegevens enkel gebruikt worden om u op de hoogte te houden van de activiteiten van ‘t limburg bosbelang. u hebt het recht jaarlijks uw persoonlijke gegevens op te vragen en eventuele fouten te laten verbeteren.
‘t Limburgs Bosbelang | 13 - 2006 | 17
| Activiteitenkalender Naaldbomen herkennen Bijdrage: 15 EUR waarborg Datum: vrijdag 25 oktober Organisatie: Bosgroep NoordwestLimburg Snoeien van bomen Bijdrage: 15 EUR waarborg Datum: zaterdag 19 augustus Organisatie: Bosgroep Hoge Kempen Snoeien van hagen Bijdrage: 15 EUR waarborg Datum: dinsdag 5 september Organisatie: Bosgroep Hoge Kempen Extra cursus !!! Initiatie voor brandhoutkappers Bijdrage: 15 EUR waarborg Datum: zaterdag 9 december Organisatie: Bosgroep Hoge Kempen Datum: zaterdag 16 december Organisatie: Bosgroep Zuid-Limburg
Populierenexcursie De Limburgse bosgroepen organiseren op vrijdag 1 september 2006 een excursie met als thema de cultuurpopulier, beter gekend als de Canadapopulier. De leden van de bosgroepen krijgen het precieze programma nog toegestuurd. Vast staat dat we zowel intensieve teelten van cultuurpopulier zullen bekijken als populierenbossen van uitzonderlijke ecologische waarde. Normaliter bezoeken we ook een exploitatie. Hierbij besteden we aandacht aan roesttolerantie, vitaliteit, de waarde van de onderetage, …
Je bent samen met verschillende onderzoekers, houtkopers, bosbeheerders en eigenaars,… van harte uitgenodigd.
Brandhout: van bos tot stoof Op zaterdag 28 oktober organiseren de Vlaamse bosgroepen samen met het opleidingscentrum Inverde een demonstratiedag rond brandhout. Alle geïnteresseerden zijn welkom in Zutendaal om de sfeer te komen proeven, de verschillende demonstraties rond kleinschalig bosbeheer bij te wonen en een kijkje te nemen bij de verschillende standen. Wil je dus meer weten over het vellen van bomen, het bestrijden van Amerikaanse vogelkers, veiligheidskledij, aanschaf van materiaal om in het bos te werken en houtdraaien, noteer dan alvast deze datum in je agenda! Uitgebreide info volgt.
Week van het Bos (1-8 oktober) Onder het motto ‘Doorblader het bos!’ vindt de Week van het Bos plaats van zondag 1 t.e.m. zondag 8 oktober. De Week van het Bos is een organisatie van het Agentschap voor Natuur en Bos en de Vereniging voor Bos in Vlaanderen. Dit jaar is boseducatie het centrale thema waarrond tientallen activiteiten worden gepland. De Week van het Bos wil je alvast van één zaak overtuigen: leren in het bos doe je in het bos zelf. Je
kan het programma raadplegen op de website www.weekvanhetbos.be vanaf 1 juli, of gratis de programmakrant aanvragen bij het Agentschap voor Natuur en Bos (‘Week van het Bos’, Koning AlbertIIlaan 20 bus 8, 1000 Brussel). Op zondag 1 oktober werkt de bosgroep samen met de provincie en houtvesterij Hasselt aan een mooie happening in het Provinciaal Domein Nieuwenhoven. Heb je leuke ideeën of wil je meehelpen om er een geslaagde activiteit van te maken, laat dan iets van je horen! De website zal de volgende weken worden uitgebreid met boseducatieve producten en tal van bosweetjes. Als je op de hoogte wil blijven van het laatste nieuws, dan kan je een gratis abonnement nemen op de digitale nieuwsbrief. Inschrijven kan via weekvanhetbos@vbv.be of via de website.
‘Windvalvlakten in Zoniën: planten of wachten?’ Excursie Zoniënwoud, Vereniging voor Bos in Vlaanderen (vrijdag 7 juli) Deze excursie toont je het Zoniënwoud zoals het is geëvolueerd na de grote stormen van de jaren negentig, die veel windval tot gevolg hadden. Interessant is de blik over de gewestgrenzen heen: in Brussel heeft men hierop immers anders gereageerd dan in Vlaanderen.
Film in het bos Zelf de handen uit de mouwen steken op een cursus planten …
Sinds enkele jaren, telkens op een zwoele zomeravond, vertoont de Vereniging voor Bos in Vlaanderen films in een prachtig bosdecor. Dit gebeurt op verschillende plekken in Vlaanderen, ook in Limburg. Op zaterdagavond 8 juli is er een filmvoorstelling in het Nationaal Park Hoge Kempen.
VBV-ledendag - 35 jaar VBV Op 26 en 27 augustus in het Meerdaalwoud. Contacteer de website voor een overzicht van het uitgebreide aanbod van activiteiten.
18 | ‘t Limburgs Bosbelang | 13 - 2006
| Nuttige adressen Bosgroepen p.a. Provincie Limburg Universiteitslaan 1 3500 Hasselt www.bosgroepen.be Secretariaat An Olaerts tel. 011 23 73 28 Patricia Rouffa tel. 011 23 83 30 Evy Van Eynde tel. 011 23 73 34 fax 011 23 83 10 Bosgroep Hoge Kempen vzw ondernemingsnummer 874 667 014 Coördinator: ir. Lise Hendrick tel. 011 23 83 23 gsm 0475 46 04 42 bosgroephogekempen@limburg.be Bosgroep Limburgse Duinen Coördinator: ir. Jan Mampaey tel. 011 23 83 19 gsm 0478 78 07 21 bosgroeplimburgseduinen @limburg.be
Colofon Bosgroep Noordoost-Limburg vzw ondernemingsnummer 459 481 087 Coördinator: ir. An Pierson tel. 011 23 83 24 gsm 0473 88 53 95 bosgroepnoordoost@limburg.be Bosgroep West-Limburg vzw ondernemingsnummer 479 742 895 Coördinator: ir. Benjamine Bufkens tel. 011 23 83 29 gsm 0479 40 08 48 bosgroepwest@limburg.be Bosgroep Zuid-Limburg vzw ondernemingsnummer 874 670 378 Coördinator: ir. Karolien Van Diest tel. 011 23 83 25 gsm 0473 88 53 94 bosgroepzuid@limburg.be
Agentschap Natuur en Bos, Inspectie Hasselt Woudmeester a.i. ir. E. Van Boghout Ambtenaar privébos: ir. Griet Beckers Koningin Astridlaan 50/5 3500 Hasselt tel. 011 74 25 00 fax 011 74 25 39 Houtvesterij Bree Houtvester ir. Gui Winters Ter Rivierenwal 9A 3960 Bree tel. 089 46 21 31 fax 089 48 17 24 Houtvesterij Hasselt Houtvester ir. G. Mees Koningin Astridlaan 50/5 3500 Hasselt tel. 011 74 25 03 fax 011 74 25 39 Houtvesterij Hechtel Houtvester ir. E. Van Boghout Peerderbaan 31 3940 Hechtel-Eksel tel. 011 73 41 50 fax 011 73 54 84
’t Limburgs Bosbelang 2006/13/zomer De Bosgroep Hoge Kempen, Bosgroep Limburgse Duinen, Bosgroep Noordoost-Limburg, Bosgroep West-Limburg en Bosgroep Zuid-Limburg zijn een samenwerking van de Afdeling Bos & Groen van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap en de provincie Limburg. De bestendige deputatie Steve Stevaert, gouverneur-voorzitter, Marc Vandeput, Sylvain Sleypen, Jos Claessens, Sonja Claes, Jules D’Oultremont, Frank Smeets gedeputeerden en Marc Martens, provinciegriffier Provincie Limburg, Sectie 3.3.2., Universiteitslaan 1, B–3500 Hasselt. voorzitter gedeputeerde Frank Smeets redactie Rita Bogaerts, Benjamine Bufkens, Lise Hendrick, Jan Mampaey, An Olaerts, An Pierson, Johan Van den Broek, Karolien Van Diest en Frank Vranken. coverfoto Provinciaal Natuurcentrum fotografie binnenwerk Benjamine Bufkens, Karen Cox, Lise Hendrick, Jan Mampaey, An Pierson, Martin Reyskens, Beatrijs Van der Aa, Karolien Van Diest, Marlies Vanlerberghe en Sus Willems illustratie Dirk Vercampt vormgeving en lay-out Dion Boodts, Chantal Janssens Informatie en Onthaal, Grafische Producties, Provincie Limburg druk Drukkerij Paesen - Opglabbeek oplage 5 000 exemplaren
Websites Boseigenaars en andere bosliefhebbers vinden ook nuttige informatie op de websites van de volgende instanties: Agentschap Natuur en Bos: Vereniging voor Bos in Vlaanderen vzw: Landelijk Vlaanderen vzw: Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek: Inverde vzw:
www.natuurenbos.be www.vbv.be www.landelijkvlaanderen.be www.inbo.be www.inverde.be
Deze publicatie werd gedrukt op hout- en chloorvrij kringlooppapier, zonder optische witmakers. verantwoordelijke uitgever Johan Van den Broek Universiteitslaan 1 B–3500 HASSELT
‘t Limburgs Bosbelang | 13 - 2006 | 19
| Waarvoor kan je terecht bij de bosgroep? Een bos bezitten en beheren, daar komt heel wat bij kijken. Voor vragen of informatie kan je evenwel altijd te rade bij de bosgroep. We sommen hier even op waarmee de bosgroepmedewerkers je van dienst kunnen zijn: • gratis en onafhankelijk advies over het bos en het beheer ervan (bosbouwtechnische, wettelijke, financiële en administratieve aspecten) • informatie over hoe een duurzaam bosbeheer eruit ziet, wat je wettelijke rechten en plichten zijn als boseigenaar en wat de mogelijke subsidies zijn waarop je aanspraak kan maken • hulp bij het invullen van kapaanvragen of het opstellen van beheerplannen; • kaartmateriaal • adressen van houtexploitanten en boomkwekerijen • coördinatie van de samenwerking tussen verschillende boseigenaars.
provincie Limburg Universiteitslaan 1 B–3500 HASSELT limburg.be