afgiftekantoor: 3500 hasselt 1 - p3a9010 universiteitslaan 1, 3500 hasselt
BelgiÍ–Belgique
p.b. 3500 hasselt 1 12/1675
2007/15/winter driemaandelijks tijdschrift | januari-februari-maart 2007
| Voorwoord | Bosbeheerplannen Alles wat je moet weten over uitgebreide bosbeheerplannen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
| Tip van een boseigenaar Handig zagen: een tip uit de Zuiderkempen . 5
| Activiteitenverslag Limburgse Bosgroepen spijkeren hun kennis bij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
| Ecologisch bosbeheer Gelegde heg, ondoordringbare afsluiting . . . 8
| Onderzoek en ontwikkeling Autochtoon plantsoen: de strijd voor de diversiteit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
+
| In de kijker Halen, waar de eikvaren thuis is. . . . . . . . . . . 10
| Duurzaam bosbeheer Uniek partnerschap rond het Pijnven . . . . . . 12
| Nieuws van de bosgroepen Bosgroep Hoge Kempen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Bosgroep Noordoost-Limburg . . . . . . . . . . . . 14 Bosgroep Limburgse Duinen . . . . . . . . . . . . . . 14 Bosgroep West-Limburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Bosgroep Zuid-Limburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
| Activiteitenkalender. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 | Nuttige adressen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
+
| Voorwoord Eind 2006 hadden de Limburgse bosgroepen al meer dan 1 000 leden. Activiteiten zoals de demodag in Zutendaal of excursies zoals naar Le Nouvion of naar NieuwerkerkenZoutleeuw telden steeds veel deelnemers. En de bosgroepen blijven meer en meer boseigenaars informeren en ondersteunen. Ook in 2007 willen we op de ingeslagen weg verdergaan. Wat de plannen van uw bosgroep juist zijn, verneemt u op de Algemene Vergadering van uw bosgroep in het voorjaar. In dit nummer stellen we alvast ons kwaliteitsvol cursusaanbod aan u voor. Verder verneemt u van een privéboseigenaar meer over wat een uitgebreid bosbeheerplan juist voor uzelf en uw bos betekenen kan. Samenwerken is belangrijk. Dat bewijzen we jaarlijks met onze gezamenlijke houtverkoop in februari. Maar dat is niet alleen onder boseigenaars zelf het geval. Projecten zoals de inrichting van het Pijnven of het soortenproject van de Limburgse gemeenten, waar een goede samenwerking essentieel is, krijgen ook onze steun. In dit nummer verneemt u er meer over. Vanaf hun begin streven de bosgroepen immers naar een afstemming van de verschillende partners en initiatieven. Zoals u hiernaast lezen kan, wordt 't Limburgs Bosbelang vanaf het zomernummer van dit jaar een echt ledenblad. Alleen echte leden kunnen vanaf dan genieten van een volledig in kleur gedrukt infoblad. Kwaliteit, daar gaan we voor! Veel leesplezier! Frank Smeets gedeputeerde van Leefmilieu en Natuur
2 | ‘t Limburgs Bosbelang | 15 - 2007
Blijf ook vanuit je zetel genieten! Vanaf de zomer van 2007 krijgt 't Limburgs Bosbelang een nieuwe look. Ons infoblad verschijnt van dan af volledig in kleur. De mooie natuurfoto's komen op die manier beter tot hun recht, zodat het lezen er eens zo aangenaam op zal worden. Maar er verandert nog iets: 't Limburgs Bosbelang wordt ook een echt ledenblad. Alleen leden van een Limburgse Bosgroep kunnen het dan nog gratis blijven ontvangen. Vergis je niet: je hoeft geen boseigenaar te zijn om lid te worden van een bosgroep. Niet-boseigenaars kunnen zich sympathiserend lid maken en zo gratis ons blad blijven lezen. Voor elk (gratis) lidmaatschap ontvangen de Limburgse Bosgroepen een kleine financiële steun voor hun werking. Een reden te meer dus om je lidmaatschap te hernieuwen of om voor het eerst lid te worden. Ga dus eens na of je wel echt lid bent. We maken het je gemakkelijk door op het adresetiket van het lentenummer (nr. 16) je eventueel lidmaatschap van een Limburgse Bosgroep te vermelden. Als je daar niets van terug vindt, volstaat een simpel telefoontje naar je bosgroep (zie: 'Nuttige adressen') om een toetredingsformulier te vragen. En zo geniet je ook vanuit je zetel met volle teugen van de Limburgse bossen, het hele jaar.
Het Limburgse bosgroepenteam staat ook in 2007 volledig klaar om jullie bij het bosbeheer te ondersteunen. Namens ons allemaal: een gelukkig 2007, in de bossen maar ook erbuiten!
| Bosbeheerplannen
Alles wat je moet weten over uitgebreide bosbeheerplannen Bij de opmaak van een uitgebreid bosbeheerplan (UBBP) kunnen heel wat vragen opduiken. Zo ervoer ook Henri-Joe Dieryck bij zijn voorstel om een uitgebreid bosbeheerplan op te maken voor een familie- en natuurdomein in de provincie Antwerpen van meer dan 100 ha groot. Als privéboseigenaar, -beheerder én ervaringsdeskundige vat hij hieronder de meest voorkomende vragen en antwoorden samen. Wat is een uitgebreid bosbeheerplan? Een bosbeheerplan beschrijft wat je met je bos wilt doen en welke werkzaamheden je gaat uitvoeren om deze doelstellingen te bereiken. Voor de werkzaamheden die in een goedgekeurd beheerplan opgesomd zijn, heb je geen aparte vergunning meer nodig. Een uitgebreid bosbeheerplan is een beheerplan dat voldoet aan de Criteria Duurzaam Bosbeheer (CDB), een hulpmiddel om je bos duurzaam te beheren. Het is een omvangrijk werkstuk met gedetailleerde gegevens over de samenstelling van de planten en de afmetingen van de bomen. Wanneer moet het? Alle openbare boseigenaars moeten een uitgebreid bosbeheerplan (UBBP) opmaken. Als privéboseigenaar heb je deze verplichting alleen als je bos groter is dan 5 ha én volledig of gedeeltelijk in de perimeter van het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN) ligt. Beheer je een bos met een oppervlakte groter dan 5 ha buiten het VEN, dan maak je een beperkt beheerplan op. Het staat je natuurlijk vrij om ook in dit geval een UBBP op te maken.
Gespecialiseerde studiebureaus kunnen je helpen om een beheerplan volgens de criteria duurzaam bosbeheer voor jouw bos op te stellen.
Wat levert het op? Een UBBP bevat een gedetailleerde studie van het bos. Zo'n studie levert je als eigenaar veel praktische informatie op. Je kunt je bos daardoor in de toekomst efficiënter en met een hogere opbrengst (meer hout én meer natuurwaarde) beheren. Met een goedgekeurd UBBP kan je subsidies krijgen (van 50 euro/ha/jaar tot 125 euro/ha/jaar) om de ecologische functie van je bos te bevorderen. Het beheer van inheems, standplaatsgeschikt bos of een open plek in het bos met een duidelijke ecologische functie bv., maakt dat je voor die oppervlakte deze subsidie kan ontvangen. Wat kost het? Over het algemeen worden de kosten voor de opmaak van een UBBP volledig gedekt door de subsidie die je ervoor kunt krijgen, zeker als het over een bosoppervlakte van minstens 10 ha gaat. Wil je een UBBP opmaken voor een kleiner bos, dan breng je best, samen met de bosgroep, zoveel mogelijk eigenaars uit de buurt samen. Vergeet ook zeker de lokale openbare besturen niet.
‘t Limburgs Bosbelang | 15 - 2007 | 3
Afhankelijk van het aantal eigenaars en boseigendommen bedraagt de subsidie 200, 220 of 250 ¤/ha. Met hulp of alleen? De meeste eigenaars doen voor de opmaak van een UBBP een beroep op een studiebureau. Het voordeel hiervan is dat je kunt steunen op de kennis en ervaring van derden, die opgeleid zijn om dergelijke studies uit te voeren. Je kunt er als eigenaar ook voor kiezen om het beheerplan zelf op te maken. In dat geval leer je het bos volledig kennen: je kunt vele uren van je domein genieten door er bezig te zijn met metingen. Maar vergeet niet dat er bij het opstellen van een UBBP heel wat specialistenwerk komt kijken. En … het vraagt zeer veel tijd en werk! Het is ook mogelijk de hulp of het advies in te roepen van de bosgroep of van onafhankelijke adviseurs (vrijwilligers of tegen betaling). Vaak zijn ook verenigingen zoals Natuurpunt en VBV, wildbeheereenheden of partners zoals bosgidsen, natuurgidsen en provinciale koepels voor natuurstudie bereid om hulp te bieden. Om je eigen kennis bij te schaven, heb je de keuze uit een ruim opleidingsaanbod (bv. Inverde, al dan niet in samenwerking met de bosgroepen). Aan welke voorwaarden moet een UBBP voldoen? Een beheerplan moet goedgekeurd worden door het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB). Zij stelden inhoudelijke en technische richtlijnen op voor het opmaken van een uitgebreid bosbeheerplan. Deze richtlijnen zijn op internet te vinden of via email op te vragen (hendrik.borloo@lin.vlaanderen.be). Ook de bosgroep of de ambtenaar privébos van het ANB kunnen je de nodige gegevens doorspelen. Blijf ik met een UBBP baas over mijn eigen gronden? De eigenaar blijft baas over zijn eigen gronden. Wanneer je een UBBP opmaakt, stem je in met het hanteren van bepaalde bosbouwprincipes en het combineren van verschillende bosfuncties. Dit betekent echter niet dat je als privéboseigenaar het beslissingsrecht over je eigendom verliest. Integendeel, deze principes maken het mogelijk om op termijn een doordacht beheer te voeren en nog meer beslissingen zelfstandig te nemen.
Ook met een uitgebreid bosbeheerplan mag je brandhout in je bos kappen!
4 | ‘t Limburgs Bosbelang | 15 - 2007
Mag ik na goedkeuring van het UBBP nog brandhout uit mijn bos halen? In het UBBP wordt gestreefd naar evenwicht tussen de verschillende bosfuncties, waarvan houtoogst er een is. Hout oogsten is dus zeker toegestaan, op voorwaarde dat het de andere functies van het bos niet in het gedrang brengt. Dood hout heeft bv. ook een functie voor de natuur in het bos. Op basis van de jaarlijkse aanwas van je bos kun je uitrekenen hoeveel hout je jaarlijks uit je bos mag halen zonder in strijd te zijn met het UBBP.
Rekenvoorbeeld Stel je hebt 3 ha fijnsparaanplanting in eigendom. Dit bos werd in de voorbije 35 jaar nooit gedund. De jaarlijkse aanwas is berekend als 10 m3/ha/jaar op. Dit geeft op 35 jaar tijd een totale aanwas van 350 m3 hout (= 35 jaar x 10 m3/jaar) per ha. Bij een eerste dunning kap je 70 m3 over de 3 hectare. Na deze dunning wordt een omlooptijd van 6 jaar gehanteerd. Hoeveel brandhout kun je dan jaarlijks uit je bos halen? Totale jaarlijkse aanwas op 3 ha 30 m3 (= 3 ha x 10 m3/ha/jaar) Kapvolume op 3 ha 70 m3 Aanwas op 3 ha 180 m3 (= 30m3/3ha/jaar x 6 jaar) Aanwasoverschot 110 m3 (= 180 m3 - 70 m3) Om de 6 jaar heb je dus een aanwasoverschot van 110 m3. Rekening houdend met de andere functies van het bos, kun je gemakkelijk de helft van dit aanwasoverschot benutten voor brandhout, 9 m3 per jaar dus in het rekenvoorbeeld.
En wat met de toegankelijkheid van mijn bos? Zonder toegankelijkheidsreglement is elke bosweg vrij toegankelijk voor voetgangers, uitgezonderd de 'smalle paden'. Voor privébossen groter dan 5 ha wordt in het beheerplan steeds een toegankelijkheidsreglement opgenomen. Voor kleinere privébossen wordt zo'n reglement pas opgemaakt als het bos ontoegankelijk verklaard wordt. Een UBBP houdt dus niet per definitie in dat je bos openbaar toegankelijk wordt. Zonder toegankelijkheidsreglement zijn alle boswegen vrij toegankelijk. Enkel mét een toegankelijkheidsreglement kun je de toegang tot je gronden beperken. Wie profiteert van de subsidie op de successierechten? Om vrijgesteld te worden van successierechten, moet je beschikken over een goedgekeurd UBBP. Alleen eigendommen gelegen in het VEN zijn vrijgesteld van successierechten zonder een goedgekeurd beheerplan. Je moet ook kunnen aantonen dat het bosbeheerplan gerespecteerd en uitgevoerd wordt, bijvoorbeeld door een getuigenis van de gewestelijke boswachter die voor je gronden aangewezen is. Ten derde moet je bij de notaris, bij de aangifte van de nalatenschap, uitdrukkelijk vragen om toepassing van artikel 55 quater. Als vierde voorwaarde ben je verplicht om aan het Vlaamse Gewest een attest af te leveren waaruit het bedrag van het genoten financieel voordeel blijkt. Ten slotte moeten zowel de erfenislater als de erfeniskrijger
| Tip van een boseigenaar hun (financiële) hoofdverblijfplaats binnen het Vlaams Gewest hebben. Wat als ik mijn bos wil verkopen of verhuren? Als je een bos met een goedgekeurd UBBP wil verhuren aan een pachter die het beheer naleeft zoals uitgestippeld in het UBBP, dan verandert er niets. Je blijft de jaarlijks toegekende subsidies ontvangen en je behoudt het recht op de subsidie op de erfenisrechten. Indien de pachter het beheer van het UBBP niet respecteert, dan verlies je als eigenaar het recht op jaarlijkse subsidies. Bovendien moet je, indien dit van toepassing is, het overblijvende deel van de subsidie op de successierechten terugbetalen. Wil je het bos na het opmaken van een UBBP verkopen, dan is de redenering precies dezelfde. Wordt het goedgekeurde UBBP door de nieuwe eigenaar toegepast, dan behoud jij de successierechten en de nieuwe eigenaar de jaarlijkse subsidies. Doet de nieuwe eigenaar dit niet, dan verliest hij het recht op de jaarlijkse subsidies. Jij moet in dat geval als voormalige eigenaar het overblijvende deel van de successierechten aan de Staat terugbetalen. Waar krijg ik raad of advies? Voor het opmaken van een UBBP kun je steeds advies inwinnen bij de bosgroep van je regio, bij het Agentschap voor Natuur en Bos, bij de gemeente, VBV, Natuurpunt, een gespecialiseerd studiebureau en eventueel de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) of Landelijk Vlaanderen. Via de boswachter kan je een brochure verkrijgen over het UBBP. Dus … Een uitgebreid bosbeheerplan opmaken is niet eenvoudig: het vraagt heel wat werk en tijd. Dit werk levert op korte termijn veel informatie over je bos op, op lange termijn resulteert het in een meer rendabel beheer. Een goedgekeurd UBBP houdt rekening met alle functies van het bos en staat je toe om weloverwogen beslissingen te nemen. Een tip van Henri-Joe Dieryck: zoek de juiste middenweg tussen wat je zelf doet en wat je uitbesteedt. Dan bezorgt het opmaken van een UBBP je plezier én geniet je volop van je boseigendom! Met dank aan de Vereniging voor Bos in Vlaanderen (VBV) die de input leverde voor dit artikel.
Handig zagen: een tip uit de Zuiderkempen Fons Hendrickx uit Eindhout (Bosgroep Zuiderkempen) toont met terechte fierheid zijn uitvinding om brandhout te verzagen. Fons heeft een handige klem geconstrueerd, zodat hij stamstukken verschillende keren na elkaar kan inkorten zonder zich te moeten bukken. Origineel en praktisch! Vooraleer Fons zijn kettingzaag start, trekt hij best nog een helm, gelaats- en gehoorbescherming, een veiligheidsbroek, handschoenen en veiligheidsschoenen aan om nog lang van zijn uitvinding te kunnen genieten! Met dank aan Fons Hendrickx en de Bosgroep Zuiderkempen.
Tips gezocht! In elke editie publiceren we een tip van een boseigenaar. Onze voorraad was even uitgeput. Daarom nemen we in dit nummer uitzonderlijk een tip van buiten Limburg op. Voor de volgende nummers van 't Bosbelang zoeken we nog volop boseigenaars die hun verhaal willen vertellen. • Ben je op excursie geweest? • Heb je een gouden tip voor andere boseigenaars? • Houd je een bosdagboek bij? • Of wil je gewoon je belevingen als boseigenaar kwijt? Kruip in je pen en laat ons iets weten! Dit kan via een telefoontje naar 011 23 83 20 of een mailtje naar bosgroepzuid@limburg.be. Binnenkort staat jouw tip in ons infoblad en deel je jouw boservaring met honderden Limburgse boseigenaars!
‘t Limburgs Bosbelang | 15 - 2007 | 5
| Activiteitenverslag
Limburgse Bosgroepen spijkeren hun kennis bij Met excursies, cursussen en demonstraties geven de Limburgse Bosgroepen hun leden de kans zich bij te scholen. Vorig najaar was er een excursie over de cultuurpopulier en gingen de bosgroepen bij Franse bosbouwers in de leer over natuurlijk bosbeheer. De demonstratiedag over brandhout trok veel volk naar Zutendaal.
De cultuurpopulier van naderbij bekeken Op vrijdag 1 september trokken de Limburgse Bosgroepen erop uit voor een excursie, die volledig in het teken stond van de cultuurpopulier (Canadapopulier). In de voormiddag werden de 65 deelnemers rondgeleid door de gepassioneerde populierenboer Paul Nijskens. Hij loodste hen doorheen zijn bosbestand met Beaupré, Hoogvorst en Hazendans. In de namiddag gaf Jos Van Slijcken van het Instituut voor Bos- en Natuuronderzoek (INBO) een boeiende uiteenzetting Paul Nijskens toonde de bosgroepleden dat een snelle en gezonde groei van cultuurpopulieren geen vanzelfsprekendheid is, maar zorg, tijd en geld vergt.
over de roestproblematiek. De dvd 'Ecologisch beheer van populierenbossen' vormde een mooie overgang naar het bezoek aan een populierenbos met onderetage in de namiddag. De laatste stop van de excursie - een bezoek aan een exploitatie van de firma Cohout NV, een belangrijke populierenkoper in de regio - moest worden uitgesteld omwille van het natte weer. Een kijkje over de grens: loofbossenbeheer in Frankrijk Op donderdag 12 oktober brachten de Limburgse Bosgroepen onder begeleiding van het opleidingscentrum Inverde een bezoek aan de bossen van de Compagnie Forestière du Nouvion-en-Thiérarche in Frankrijk. Deze privébossen op rijke bodems worden al meer dan vijftien jaar op een natuurlijke manier beheerd. De beheerders maken maximaal gebruik van spontane processen en grijpen op kleine schaal in waar nodig. Zo produceren ze met minimale inspanningen zwaar kwaliteitshout én brandhout in een ongelijkjarig gemengd bos met veel ruimte voor biodiversiteit. Een mooi staaltje van multifunctioneel bosbeheer in de praktijk! Brandhout: van bos tot stoof in Zutendaal Op zaterdag 28 oktober organiseerden de Vlaamse Bosgroepen samen met Inverde een demonstratiedag rond brandhout. Wegens de locatie, droegen vooral de Bosgroep Hoge Kempen en haar bestuurders hun steentje bij. Het was zonder meer een geslaagde dag, met meer dan 800 tevreden bezoekers!
6 | ‘t Limburgs Bosbelang | 15 - 2007
Op onze excursies is er steeds ruimte om eenieders standpunt te leren kennen. De foto illustreert hoe vurig deze soms uiteengezet worden!
Cultuurpopulieren blijven vele privéboseigenaars boeien!
De oplossingen van de Grote Brandhout-quiz van de demodag 1. Per warmte-eenheid neemt hout zes maal meer ruimte in dan stookolie. x waar niet waar 2. Hoe hoger de verbrandingstemperatuur in de kachel, hoe zuiverder de rookgassen en hoe hoger het rendement. x waar niet waar 3. Een duurzaam beheerd bos is een natuurfabriek met zonne-energie als brandstof. x waar niet waar 4. Onvoldoende luchttoevoer bij de verbranding in de kachel veroorzaakt niet alleen teerafzetting in de schoorsteen, er is ook een verhoogde productie van het giftige koolstofmonoxide. x waar niet waar 5. In hout zitten veel voedingsstoffen. Door hout uit een bos te halen, verdwijnen veel voedingsstoffen uit het bos. Het bos verarmt dus. waar x niet waar 6. Een kilo hout in ideale omstandigheden verbrand, levert een productie van 60 tot 130 gram van het giftige koolstofmonoxide op. x waar niet waar 7. Persoonlijke beschermingsmiddelen zijn best voorzien van een CE-keurmerk. In een helm met dit keurmerk staat de fabricagedatum gestempeld. x waar niet waar 8. Op het einde van de Tweede Wereldoorlog werd in Zutendaal een vliegveld aangelegd. Op het traject van de demodag is een herdenkingssteen aanwezig. Wanneer werd deze steen ingehuldigd? 1984 9. Schiftingsvraag: Hoeveel eikels zitten in de glazen fles op de stand van de bosgroepen? 1 786 De winnaar is mevrouw Christine Vanhoucke uit Assebroek. Zij wint een bon ter waarde van 100 ¤ van het postorderbedrijf KOX om gereedschap, accessoires en persoonlijke beschermingsmiddelen aan te kopen. En hiermee is meteen bewezen dat het publiek die dag van heinde en ver naar Zutendaal gekomen was én dat vrouwen steeds meer hun mannetje staan in een mannensector!
Met de beheerders het bos in, een ideale leerschool!
Deskundigen demonstreerden op 28 oktober hoe je zelf op een veilige en efficiënte manier aan de slag kan in het bos.
Dat de Vlaamse (en Limburgse) bossector klein is, bleek uit de vele bekenden die we die dag tegen het lijf liepen …
‘t Limburgs Bosbelang | 15 - 2007 | 7
| Ecologisch bosbeheer
Gelegde heg, ondoordringbare afsluiting De meeste eigenaars voorzien hun eigendom van een omheining om ongewenste bezoekers buiten te houden. Hardnekkige sluikstortingen dwingen ook boseigenaars wel eens tot het nemen van maatregelen. Maar afrasteringen ogen allesbehalve mooi en kosten vaak handenvol geld. Een 'gelegde' heg of vlechtheg is een fraai, ecologisch én goedkoop alternatief. Indrukwekkende geschiedenis Het leggen van heggen is een ingreep die ervoor zorgt dat een haag ondoordringbaar wordt. De haag wordt neergelegd en in elkaar geweven. De gelegde heg kent een lange geschiedenis, die meer dan tweeduizend jaar geleden begon. Eeuwenlang was ze het middel bij uitstek om alleenstaande boerderijen tegen indringers te beschermen en het vee op de weilanden te houden. Daarnaast was de gelegde heg ook een belangrijke leverancier van hakhout, geriefhout, vruchten en kruiden. Tot de Tweede Wereldoorlog was het leggen van heggen een vaak toegepaste techniek, die met de opkomst van het prikkeldraad in onbruik raakte. Tal van hagen rond weilanden, erven en tuinen werden vervangen door rasterdraad. Heg doet leven Gelukkig vinden we her en der nog een overblijfsel van de gelegde heggen. Want een haag brengt veel leven mee! Doornige hagen zijn een ideale schuilplaats voor kleine vogelsoorten die er veilig nesten kunnen bouwen. In gemengde hagen is er altijd wel iets dat bloeit of vruchten geeft, ze beschermen tegen wind en kunnen in tuinen voor een eigen microklimaat zorgen. En een gelegde heg is adequaat: hoe ouder ze wordt, hoe ondoordringbaarder. Een gelegde heg is niet alleen fraaier en waardevoller dan een prikkeldraad of afrastering, maar ook een stuk goedkoper. Welke planten? Niet elke inheemse plant leent zich even goed voor een gelegde haag. Geschikte kandidaten zijn bijvoorbeeld: • haagbeuk: een van de favorieten onder de haagplanten
8 | ‘t Limburgs Bosbelang | 15 - 2007
• rode en gele kornoelje: deze soorten bloeien prachtig, de gele soms al in februari • hazelaar: fraaie haagplant waarvan je de vruchtjes kunt eten • een- en tweestijlige meidoorn: de nummers één van de haagplanten in onze streek; worden al eeuwen gebruikt in traditionele veekerende hagen vanwege de doornen, groeikracht en hardheid; kunnen zeer oud worden • hulst: langzame groeier; blijft het hele jaar groen • wilde liguster: was vroeger een populaire haagplant; geeft geurige bloemen die veel vlinders lokken • sleedoorn: een zeer ondoordringbare heg; vogels zijn verzot op de vruchten waarvan jenever gemaakt wordt (let wel, deze worden pas na vorst geplukt!) • Gelderse roos: met zijn bloemenschermen en felrode bessen een juweel in de gemengde haag De weg naar een gelegde heg Ben je gewonnen voor een gelegde haag op je domein, dan kan je best wat advies gebruiken. Gaat het om een heg in of rond je bos, dan kan je terecht bij je bosgroepcoördinator. Wil je een heg aanleggen buiten het bos, dan contacteer je best de landschapscoördinator van het Regionaal Landschap in jouw streek. Wil je een beroep doen op een professionele kracht, dan kan je bij verschillende instanties aankloppen. Zo is Steven Cammerman uit Dendermonde een van de enige Vlaamse specialisten in het leggen van heggen (gsm 0498 44 84 92 of steven_cammerman@hotmail.com). Dichter bij huis kunnen ook de sociale groenwerkplaatsen je voorthelpen, zoals de Winning uit Lummen (meer informatie via 013 53 11 59). Met dank aan Steven Cammerman die de inhoud voor dit artikel aanleverde.
| Onderzoek en ontwikkeling Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren in de bres voor de heg Een regionaal landschap is een streek met een eigen identiteit: mooie landschappen, bijzondere natuur en een eigen cultuurgeschiedenis. Maar een regionaal landschap is ook een samenwerkingsverband dat zich inzet om het karakter van de streek te beschermen en verder te ontwikkelen. Dat doet ze samen met tal van partners, die samen alles op alles zetten om de streek op een duurzame manier te ontwikkelen. Haspengouw en Voeren zijn zo'n unieke streken, waar de verscheidenheid aan natuur telkens verrast. De hoogstamboomgaarden, de holle wegen, de hellingbossen, de houtkanten, de poelen, ...: het zijn de kleine landschapselementen (KLE's) die voor een groot deel het karakter van ZuidLimburg bepalen. Jammer genoeg verdwijnen de KLE's meer en meer uit het landschap. Het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren (RLH) springt in de bres voor de KLE's. De arbeidersploegen van het RLH knappen hoogstamboomgaarden op en planten nieuwe. Ze leggen heggen en poelen aan en onderhouden holle wegen. Duurzaamheid staat bij al deze werken centraal: er wordt bv. enkel gebruik gemaakt van streekeigen materiaal. Het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren werkt samen met de Vlaamse overheid en de provincie, maar ook met grondeigenaars, natuurverenigingen, gemeenten, toeristische diensten, wildbeheereenheden en is zowel op openbare terreinen als op privéeigendommen actief. Zoals je ziet, lijken onze bosgroepen sterk op de Regionale Landschappen. Het grootste verschil ligt in het actiedomein: voor ons zijn dat de bossen en voor de RL de niet-beboste landeigendommen. Ook voor het aanleggen van een heg, kun je aankloppen bij de arbeidersploeg van het RLH. Meer informatie krijg je bij Miranda Bemelmans van het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren, Vorststraat 2, 3500 Hasselt, tel. 011 31 38 98, info@rlh.be, www.rlh.be.
Autochtoon plantsoenmateriaal: de strijd voor de diversiteit Het oogsten van autochtone zaden vergt veel werk … Het gaat niet goed met de autochtone bomen en struiken in Vlaanderen. Ze worden bedreigd door ontbossing, versnippering en intensief bosgebruik. Van heel wat soorten is er nog maar hier en daar een restpopulatie, die dan nog wordt bedreigd door de massale aanplant van inheemse soorten met nietautochtone herkomst. Door inkruising van niet-autochtone genetische informatie in de autochtone populaties wordt de genetische diversiteit beïnvloed. Daarbij kan heel wat genetische informatie verloren gaan. Het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) werkt aan het behoud van de genetische diversiteit van autochtone bomen en struiken. Het instituut wil ervoor zorgen dat de bomen en struiken sterk staan voor de toekomst en ijvert daarom voor de aanplant van autochtoon plantsoen. Om de juiste aanpak uit te stippelen, wordt ook heel wat onderzoek verricht. Zo loopt er sinds 1997 een uitvoerige inventarisatie van de autochtone planten en struiken in Vlaanderen en er werden ook genetische en morfologische studies opgestart. Als boseigenaar kan je ook zelf je steentje bijdragen. Bij het Contactpunt Bosbouwkundig Teeltmateriaal vind je informatie over plantsoen van aanbevolen herkomst (www.contactpunt.inbo.be). Het contactpunt bepaalt ook het oogst-
potentieel van de verschillende Vlaamse erkende en aanbevolen herkomsten. Boswachters controleren de zaadzetting ter plekke en sturen de informatie door naar het INBO. Je kunt het contactpunt bereiken via tel. 054 43 61 88 of karen.cox@inbo.be. Met dank aan Karen Cox van het INBO.
Bloemen van wilde autochtone kardinaalsmuts in Haspengouw, een zeldzaamheid!
‘t Limburgs Bosbelang | 15 - 2007 | 9
| In de kijker
Halen, waar de eikvaren thuis is Met zijn voorkeur voor hellingen en schuine oppervlakken is de gewone eikvaren een buitenbeentje onder de inheemse varens. Op een aantal plekjes in Limburg doet deze soort het bijzonder goed. Bijvoorbeeld in Halen, waar het stadsbestuur in het kader van het project 'Gemeenten adopteren soorten' haar beste beentje voorzet om de eikvaren alle kansen te geven …
links: Gewone eikvaren. rechts: Detail van de onderzijde van het blad met de sporenhoopjes.
Even voorstellen … De gewone eikvaren komt wereldwijd voor. In Vlaanderen vinden we deze plant vooral aan de kust, in de Leemstreek en in de Kempen. De eikvaren is een middelgrote varensoort die tot 40 cm hoog kan worden. De plant gedijt goed op beschaduwde plaatsen op humusrijke, kalkarme grond. Opvallend is zijn voorkomen op schuine, hellende plekken, zoals randen van holle wegen, boswallen langs bospaden en taluds. Ook op schuine takken van bomen of in knotwilgen vindt de eikvaren zijn stek.
• Bij de stekelvaren staan de deelblaadjes los van elkaar en zijn nogmaals ingesneden. Dit is niet zo bij eikvaren en dubbelloof. Stekelvarens hebben bruine, stekelachtige schubben op hun steel, eikvarens niet. • Tussen de bladeren van dubbelloof en eikvaren is er een duidelijk verschil. De eikvaren heeft een bijna driehoekig blad, waarvan het onderste en middelste deel ongeveer even breed zijn en enkel de top sterk versmalt. De bladeren van dubbelloof zijn onderaan smal, verbreden naar het midden toe en versmallen opnieuw naar de top.
Is het een eikvaren? Het is niet altijd eenvoudig om de eikvaren van zijn soortgenoten te onderscheiden. Enkele tips om de eikvaren te herkennen: • De bladeren van de eikvaren zijn dofgroen, vrij stijf en naar de top toe spits. Ze blijven meestal heel de winter groen. Aan de onderzijde van het blad draagt de eikvaren sporenhoopjes.
Wat vertelt de eikvaren over je bos? Eikvarens zijn kieskeurige planten. Ze zijn bijvoorbeeld heel gevoelig voor bodemverstoring. Een eikvaren in je bos is het bewijs dat de plek aan alle voorwaarden van deze moeilijke klant voldoet: een evenwichtige, stabiele bosbodem, geen recente graafwerken of grondophogingen, … Eikvarens zijn dus eigenlijk indicatoren van ecologisch waarde-
10 | ‘t Limburgs Bosbelang | 15 - 2007
Hoe aanwezige eikvarens koesteren? De eikvaren heeft een voorkeur voor bossen en bosranden. Als boseigenaars speel jij dus een belangrijke rol bij de bescherming van deze soort. Enkele gulden regels voor een eikvarenvriendelijk beheer: • Eikvarens zijn bijzonder gevoelig voor vertrappeling, brand, begrazing, … De soort herstelt erg langzaam en plant zich niet gemakkelijk voort. Markeer daarom duidelijk de plekken waar de eikvaren groeit wanneer je beheerwerken uitvoert (bijvoorbeeld met een felgekleurde stok). • Op plaatsen waar eikvarens groeien, vermijd je best graafwerken of zware betreding (machines). Let ook op met het afgraven van steile grachtkanten aan bosranden! • Plekjes met eikvaren mogen absoluut niet bemest worden. Eikvarens zijn als trage groeiers niet opgewassen tegen 'snelle jongens' zoals braam en brandnetel. Ze geven daarom de voorkeur aan voedselarme gronden. • Gebruik liever geen bestrijdingsmiddelen op holle wegen, langs grachten en op boswallen. Niet alleen de eikvaren, maar ook andere planten ondervinden hier ernstige schade van. • Eikvarens zijn geen zonnekloppers, ze kiezen vaak schaduwrijke plekjes. Houd hier rekening mee! volle plekjes. Of het nu gaat om een holle weg, een boswal langs het pad of een grachtkant aan de rand van het bos: deze plekjes en hun bewoners beschermen is de boodschap!
Bovenstaande tips werden in een handige steekkaart gestoken. Je kunt deze kaart aanvragen bij je bosgroepcoördinator.
Voor deze bijdrage bedanken wij Joep Fourneau van het RLLK.
Gewone eikvaren (Polypodium vulgare) Natuurlijk voorkomen Voorkomen in Vlaanderen Hoogte Diameter Bladeren Geliefkoosd habitat
wereldwijd kust, Leemstreek, Kempen tot 40 cm 20 cm driehoekig, vrij stijf en naar de top toe spits dofgroen, ook in de winter voedselarme grond, humusrijk en kalkarm, voorkeur voor hellende oppervlakken
De eikvaren geadopteerd In 2006 werkte de provincie Limburg samen met de drie Limburgse Regionale Landschappen een bijzonder adoptieplan uit met behulp van Europese middelen. Om de achteruitgang van de biodiversiteit een halt toe te roepen, maakte de provincie elke gemeente tot adoptieouder van een Limburgse soort. Samen met de gemeente zoekt ze uit welke maatregelen nuttig zijn om deze soort nog beter tot ontwikkeling te laten komen. De stad Halen neemt de eikvaren onder haar vleugels. Het beheerplan holle wegen en het bosbeheerplan van de bossen van Hees zijn alvast twee belangrijke initiatieven die de eikvaren op het grondgebied van Halen alle kansen zullen geven. Begin 2007 kan je bij de Bosgroep Zuid-Limburg het eindontwerp van het gezamenlijk uitgebreid bosbeheerplan van Halen inkijken. Het omvat grote stukken van de bossen van Hees, in het noorden van de gemeente gelegen. Je krijgt ook de gelegenheid om opmerkingen te maken en suggesties te geven. Meer informatie over het project 'Gemeenten adopteren Limburgse soorten' krijg je bij Joep Fourneau, Regionaal Landschap Lage Kempen, Gulden Boomkensweg 6, 3520 Zonhoven, tel. 011 78 52 59, joep.fourneau@rllk.be.
‘t Limburgs Bosbelang | 15 - 2007 | 11
| Duurzaam bosbeheer
Uniek partnerschap rond het Pijnven Tijdens de Week van het Bos werd in het domeinbos Pijnven het officiële startschot gegeven van een uniek samenwerkingsverband. Dit bos ligt in het projectgebied van de Bosgroep Limburgse Duinen. De stad Lommel, de gemeente Hechtel-Eksel, de gemeente Overpelt en het Agentschap voor Natuur en Bos slaan de handen in elkaar voor een duurzaam bosbeheer in de 'Bossen van de Lage Kempen'. Veelzijdigheid troef 'Bossen van de Lage Kempen' is een uniek uitgestrekt gebied met een afwisselend landschap, een rijke cultuurgeschiedenis en waardevolle natuur. Het landschap is getekend door de strijd tegen de natuurelementen en de verwoede pogingen in het verleden om in dit weinig vruchtbare gebied toch inkomsten te vinden. Denk maar aan de landduinen, de uitgestrekte naaldbossen en de overblijfselen van de vroegere zandontginningen. We vinden in dit gebied nog heel wat restanten uit dit roemrijke verleden: de molens, de Watering, de militaire gebieden met hun geschiedenis, de grafheuvels, de historie van de Bokkenrijders, … Deze mix van landschap, natuur en cultuur én de omvang van het gebied maken dat het in heel Vlaanderen zijn gelijke niet kent. De 'Bossen van de Lange Kempen' is een bijzonder verbindingsgebied tussen open landschap en
12 | ‘t Limburgs Bosbelang | 15 - 2007
bos, tussen diverse types natuur, tussen mens en cultuur, mens en natuur … Naar een gezamenlijk bosbeheerplan De partners van 'Bossen van de Lage Kempen' willen het bosgebied ontwikkelen als een ruimte voor diverse gebruikers. Waar landschap, natuur en historisch erfgoed beschermd worden, maar waar ook duurzame houtproductie een plaats heeft en recreatie en toerisme aan bod komen. Met een duurzaam bosbeheer proberen de partners al deze functies met elkaar te verzoenen. Een eerste stap is een gezamenlijk bosbeheerplan voor het hele gebied. Op dit ogenblik zijn reeds bosbeheerplannen goedgekeurd voor de bossen van de stad Lommel, de gemeente Hechtel-Eksel en het domeinbos Pijnven. De partners willen hiervoor samenwerken met alle gebruikers. Gedurende het hele planproces worden omwonenden en andere doelgroe-
pen uitgenodigd om actief deel te nemen. Op die manier voelen zij zich deel uitmaken van een project dat bijdraagt aan de ontwikkeling en uitstraling van hun eigen streek. Geen betere manier om mensen achter een project te scharen! Evenwicht in het bosgebruik Niet alle vormen van bosgebruik kunnen zomaar met elkaar gecombineerd worden. Een doordachte visie is dan ook levensnoodzakelijk voor het behoud en de evenwichtige ontwikkeling van het gebied. Op de barricades voor natuur en erfgoed De Lage Kempen herbergen natuur die niet alleen in Vlaanderen van belang is, maar ook Europese bescherming geniet als Vogel- en/of Habitatrichtlijngebied. Zo zijn de vennen, het berkeneikenbos en de heide erg zeldzame vegetaties. En beschermde diersoorten zoals nachtzwaluw, boomleeuwerik en gladde slang vinden hier hun thuis. Bepaalde biotopen hebben nood aan inrichting op maat van hun bewoners, of zijn aan herstel of herontwikkeling toe. Ook de historische sites in het gebied bepalen mee het landschap. Sommige ervan springen nu al in het oog, andere komen nog niet genoeg tot uitdrukking. Door ze in ere te herstellen, willen de partners de landschappelijke waarde van het hele gebied opkrikken. Duurzame houtproductie In het verleden hadden de Kempense bossen een belangrijke economische functie. In de massieve naaldbossen werd toen hout gewonnen voor de mijnbouw. Maar ook vandaag is houtproductie in de Vlaamse naaldbossen aan de orde. Door een duurzame houtproductie in eigen land kan Vlaanderen immers weerwerk geven aan de ecologische gevolgen van een wereldwijd verspreide, onduurzame boskap. De partners streven naar een gezamenlijk FSC-certificaat voor het hele bosgebied, een primeur voor Vlaanderen. Zij nemen hiermee hun verantwoordelijkheid voor een duurzame houtproductie en tonen dat ze oog hebben voor de verschillende functies en de draagkracht van het bos. Op dit ogenblik is het FSC-certificaat reeds toegekend voor de bossen van de stad Lommel, de gemeente Hechtel-Eksel en de domeinbossen Pijnven, Leopoldsburg en Van Soest.
Een gebied met een gezicht De samenhang van het bosgebied staat centraal in alles wat het partnerschap onderneemt. Het komt er immers op aan de kansen en troeven die de Bossen van de Lage Kempen als eenheid biedt, zoveel mogelijk te benutten. Deze eenheid zal ook in de communicatie sterk benadrukt worden. Op die manier willen de partners aan het gebied een hernieuwde uitstraling geven, die de identiteit en de samenhang ervan nog versterkt. Er komt een gemeenschappelijk logo en ook de infopanelen, wegwijzers en onthaalpunten zullen de eigenheid van de Bossen van de Lage Kempen uitademen. De officiĂŤle ondertekening van het samenwerkingsverband tijdens de Week van het bos. Op de foto van rechts naar links: de gemeente Hechtel-Eksel (burgemeester Raf Truyens), de stad Lommel (burgemeester Louis Vanvelthoven), de gemeente Overpelt (burgemeester Gerard Bloemen) en het Agentschap voor Natuur en Bos (administrateur-generaal Marleen Evenepoel).
Een bron van ontspanning De uitgestrekte bossen van de Lage Kempen bieden mogelijkheden te over om te ontspannen: wandelen, fietsen, spelen, paardrijden, natuureducatie ‌ Talloze bezoekers zoeken dit gebied op om er te genieten van de rust, de buitengewoon mooie natuur en de uitgestrekte landschappen. Niet alleen de inwoners van de Lage Kempen zijn trouwe bezoekers, ook toeristen van buitenaf doen het gebied aan. De visie voor het gebied zal uitmaken welke vormen van recreatie en toerisme er in het gebied mogelijk en met elkaar te combineren zijn. Hierbij wordt rekening gehouden met de kwetsbaarheid van de natuurwaarden en de draagkracht van de bossen.
‘t Limburgs Bosbelang | 15 - 2007 | 13
| Nieuws van de bosgroepen In onderstaande tabel zie je met hoeveel leden jouw bosgroep 2006 afsloot. Omdat we vooral in (privé)bos werken en er heel wat bosrijke Limburgse gemeenten zijn, zie je ook per bosgroep hoeveel ha bos van de leden bij de privé- en openbare boseigenaars zit.
BG Hoge Kempen BG Limburgse Duinen BG Noordoost-Limburg BG West-Limburg BG Zuid-Limburg
aantal leden
totale oppervlakte openbaar bos (ha)
totale oppervlakte privébos (ha)
183 51 346 343 158
3 122,72 1 833,17 2 698,60 1 178,52 225,73
307,13 256,87 1 772,97 723,57 1 015,70
(N.B. deze cijfers dateren van 20-11-2006)
Bosgroep Hoge Kempen Een bosgroep die groeit! Het is de bevoegdheid van de Raad van Bestuur om de toetreding van nieuwe leden goed te keuren. Onze bosgroep telt 1,5 jaar na de oprichting meer dan 180 leden, zo toont de bijgaande tabel. We danken hierbij alle leden die van onze bosgroep een succesvolle vereniging maken! Boscomplexen In het werkplan 2006- 2008 staat dat de bosgroep in januari 2007 zou starten met een nieuw boscomplex in Opglabbeek. Zowel voor Zutendaal, Dilsen-Stokkem, Maasmechelen als As is het uitgebreid bosbeheerplan echter nog in opmaak. De Raad van Bestuur vindt het belangrijk dat de lopende beheerplannen goed worden opgevolgd, zodat de eigenaars tevreden zijn en er concrete realisaties in het bos gebeuren (dunningen, exotenbestrijding, …). Daarom stellen we het nieuwe boscomplex met enkele maanden uit. Wellicht kunnen we jullie in een volgend nummer meedelen dat er een of twee uitgebreide bosbeheerplannen goedgekeurd zijn! Excursie naar Nettersheim De gemeente Zutendaal organiseerde in augustus 2006 voor de Milieuraad een
14 | ‘t Limburgs Bosbelang | 15 - 2007
excursie naar haar zustergemeente Nettersheim (Duitsland). Ook enkele bestuurders van de bosgroep waren van de partij. Ze brachten onder meer een bezoek aan het 'Holzkompetenzzentrum', een infocentrum om hout als bouwstof en energiebron te promoten. In Nettersheim is een gesloten kringloop op poten gezet om met houtsnippers van het bos een aantal gebouwen in de gemeente te verwarmen. Je vindt hierover meer informatie op www.nettersheim.de of www.holzkompetenzzentrum.de. We waren zo enthousiast over deze uitstap, dat we deze excursie in 2007 willen overdoen met de bosgroepen. Houd dus onze activiteitenkalender in de gaten!
van Bestuur. De ambtstermijn van drie jaar zit er op: tijd dus voor nieuwe verkiezingen! Dit zal gebeuren op de Algemene Vergadering dit voorjaar. Ben je werkend lid van de Bosgroep Noordoost-Limburg vzw? En geïnteresseerd in een bestuurdersfunctie om de werking van de bosgroep van dichtbij op te volgen en mee te helpen aansturen? Bezorg je kandidatuur dan aan de bosgroep! We hebben volgende gegevens nodig: je naam en adres en een korte beschrijving van je bos en van je motivatie om bestuurder te worden! Op deze vergadering zal ook het ontwerpwerkplan voor de periode 20082013 ter goedkeuring worden voorgelegd. De bosgroep moet dit werkplan indienen vóór 1 oktober 2007 om haar definitieve goedkeuring aan te vragen bij het Agentschap voor Natuur en Bos. Het werkplan stippelt de krijtlijnen uit van de werking van de bosgroep voor de komende zes jaar. Het is dan ook een belangrijk document, dat op basis van de ervaring van de voorbije jaren rekening houdt met knelpunten, prioritaire regio's en aandachtspunten. Bij het opstellen van het werkplan willen we een beroep doen op de ervaring van zoveel mogelijk leden. Ben jij gedreven om mee te werken aan het werkplan, geef dan een seintje aan de coördinator.
Bosgroep Limburgse Bosgroep NoordoostDuinen Limburg Overzicht leden Net als bij de Bosgroep Hoge Kempen hebben wij veel ha openbaar bos bij onze leden. Deze situeren zich vooral bij de gemeenten van het werkingsgebied. Maar zoals je ziet, zijn we ook qua ledenaantal en privébosoppervlakte goed bezig! Algemene Vergadering 2007 Drie jaar geleden kozen we in het Brouwerijmuseum van Bocholt onze Raad
Aan de slag in de Limburgse Duinen! Sinds de oprichting van haar vzw kan ook de Bosgroep Limburgse Duinen een beroep doen op de arbeidersploeg. De eerste twee opdrachten zijn intussen uitgevoerd: zowel in Overpelt als in Houthalen werd Amerikaanse vogelkers bestreden. De arbeidersploeg ging deze exoot met een bosmaaier te lijf. De stronken en kleine twijgjes werden met glyfosaat ingesmeerd om te vermijden dat ze opnieuw uitlopen.
| Nieuws van de bosgroepen …
De bosgroep is van plan om de bestrijding van Amerikaanse vogelkers per boscomplex aan te pakken. Eigenaars in Lindel-Hoeven (Overpelt), Vlasmeer (Eksel) en Hoevebos-Schomberg (Houthalen) die op hun percelen graag Amerikaanse vogelkers willen laten verwijderen, kunnen contact opnemen met de bosgroep. Ook andere beheerwerken kan je aan de arbeidersploeg uitbesteden. Het lijstje op de volgende pagina geeft een overzicht van wat mogelijk is.
Bosgroep
legd. De bosgroep moet dit werkplan indienen vóór 1 oktober 2007 om haar definitieve goedkeuring aan te vragen bij het Agentschap voor Natuur en Bos. Het werkplan stippelt de krijtlijnen uit van de werking van de bosgroep voor de komende zes jaar. Het is dan ook een belangrijk document, dat op basis van de ervaring van de voorbije jaren rekening houdt met knelpunten, prioritaire regio's en aandachtspunten. Bij het opstellen van het werkplan willen we een beroep doen op de ervaring van zoveel mogelijk leden. Ben jij gedreven om mee te werken aan het werkplan, geef dan een seintje aan de coördinator.
West-Limburg Meer dan 340 leden! Sinds de oprichting van de vzw Bosgroep West-Limburg in december 2002 kunnen alle boseigenaars in de regio West-Limburg lid worden. Ondertussen zijn we de kaap van de 340 leden voorbij en nog steeds komen er leden bij! Het succes van onze vereniging is te danken aan alle leden en mensen die zich binnen de bosgroep inzetten om van onze bossen kwaliteitsbossen te maken. Aan allen hiervoor dank! Algemene Vergadering 2007 Bij alle Limburgse bosgroepen gaat dit voorjaar de Algemene Vergadering door. Zo ook bij ons! Dit jaar staan enkele belangrijke punten op de agenda. De mandaten van enkele bestuurders lopen ten einde en de Raad van Bestuur moet dus herkozen worden. Ben je werkend lid van de Bosgroep West-Limburg vzw? En geïnteresseerd in een bestuurdersfunctie om de werking van de bosgroep van dichtbij op te volgen en mee te helpen aansturen? Bezorg je kandidatuur dan aan de bosgroep! We hebben volgende gegevens nodig: je naam en adres en een korte beschrijving van je bos en van je motivatie om bestuurder te worden! Op deze vergadering zal ook het ontwerpwerkplan voor de periode 20082013 ter goedkeuring worden voorge-
Bosgroep Zuid-Limburg De kaap van 150 leden gerond Zoals je in de tabel kunt zien, hebben we het afgelopen jaar de kaap van de 150 leden gerond. In het werkingsgebied van de Bosgroep Zuid-Limburg bevinden zich meer middelgrote en grote privéboseigenaars. De bosgroep besteedt daarom wat meer tijd per eigenaar. Een reden temeer om tevreden te zijn met het huidige resultaat na minder
dan twee jaar werking als vzw! Over de boscomplexen Begin 2007 is er een consultatieronde over het bosbeheerplan in Halen. De afronding en goedkeuring van het gezamenlijke bosbeheerplan zal dan niet lang meer op zich laten wachten. Onze Raad van Bestuur steunt het voorstel om, na de terreinbezoeken in Gingelom in het kader van het gezamenlijk gemengd bosbeheerplan Sint-Truiden, wat meer tijd te spenderen aan spontane individuele vragen. Daarnaast worden de Voerense privéboseigenaars dit voorjaar gecontacteerd. Voor de jeugd en andere bosliefhebbers Dat kinderen en jongeren het bos en de natuur goed kennen, is van het allergrootste belang. En het bos leer je het best kennen op een speelse manier. Daarom zette de bosgroep al in 2004 haar schouders onder een initiatief van de school De Berk in Hasselt om een bos volwassen Amerikaanse eik her in te richten. Eind 2005 werd een deel van het bos gekapt en herbebost. De inrichting van dat deel zal zich meer richten op het ontdekken en het educatieve. Het resterende deel wordt volgend jaar aangepakt en blijft speelbos. De kennis en ervaring die de bosgroep in dit project opstak, wordt nu ook ingezet bij de inrichting van een speelbos in 's Gravenvoeren.
‘t Limburgs Bosbelang | 15 - 2007 | 15
Overzicht van de werken en tarieven van de arbeidersploeg van de Limburgse Bosgroepen 1. Amerikaanse vogelkers + agressieve exoten (inclusief een nabehandeling binnen de 18 maanden) Hak- en spuit
Vellen en zagen op 1,20 m in het bos
Takhout verspreid
x x x x
x x
Takhout op hopen
Hout voor ploeg
Hout voor boseigenaar
Prijs/ha (€)
x
100 150 300 200 350
x x x x
x
Takhout op hopen
Hout voor ploeg
x
2. Onrendabele dunningen / Hakhoutbeheer Vellen en zagen op 1,20 m in het bos x x x x
Takhout verspreid x x
Hout voor boseigenaar
x x x x
x x
Prijs/ha
200 250 250 300
3. Vrijstelling / zuivering / vormsnoei (tot manhoogte) Prijs/ha 150 4. Aanplanten van een bosrand Max. 6 m breed, exclusief plantgoed
Prijs/100 m 150
5. Maken takkenwal (opruimen takhout) Exclusief palen
Prijs/100 m 150
6. Opruimen constructie in bos Max. 50 m2, eigenaar zorgt zelf voor container en afvoer ervan; geen verharde materialen (bv. beton …)
Prijs/constr 300
7. Maaien + onderhoud van bermen en paden / Ecologisch beheer open plekken Paden vrijmaken, opruimen zwerfvuil tot 6 m langs beide zijden pad (= enkel restafval), boseigenaar zorgt voor ophalen restafval Maaien van bestaande open plekken
Prijs 50/100 m 5/are
8. Inboeten / Aanplanten van bosplantsoen Max. 0,50 ha; exclusief plantgoed en wildbescherming Enkel op plantklaar terrein (ploegbaas oordeelt hierover)
Prijs/plant 0,10
9. Extra nabehandeling van Amerikaanse vogelkers en andere agressieve exoten Enkel nabehandelingen die worden uitgevoerd binnen de 3 jaar na de eerste nabehandeling; de eerste bestrijding kan uitgevoerd zijn door de arbeidersploeg, een hobbyist of de boseigenaar zelf
16 | ‘t Limburgs Bosbelang | 15 - 2007
50/ ha
| Activiteitenkalender Cursussen Limburgse Bosgroepen met Inverde Ook in 2007 organiseren de bosgroepen samen met Inverde cursussen voor boseigenaars en bosliefhebbers. Deze cursussen zijn dé ideale gelegenheid om je theoretische of praktische kennis over bossen en bosbeheer bij te schaven! Meer informatie over de werking van Inverde en hun complete cursusaanbod vind je op www.inverde.be of via tel. 02 657 93 64. We sommen hieronder de cursussen op die je in 2007 in Limburg kunt volgen, gerangschikt volgens datum. Wil je zeker zijn van een plaatsje, schrijf dan zo vlug mogelijk in via ons secretariaat (tel. 011 23 83 41 of 011 23 73 28). Brandhoutinitiatie Datum: zaterdag 3 februari 2007 Organisatie: Bosgroep Hoge Kempen
Kettingzaag - module 2 Datum: dinsdag 27 en woensdag 28 februari 2007 Organisatie: Bosgroep Hoge Kempen Kettingzaag - module 2 Datum: dinsdag 27 en woensdag 28 februari 2007 Organisatie: Bosgroep Zuid-Limburg Kettingzaag - module 1 (beginners) Datum: dinsdag 27 en woensdag 28 maart 2007 Organisatie: Bosgroep NoordoostLimburg Een bos lezen Datum: zaterdag 23 juni 2007 Organisatie: Bosgroep Limburgse Duinen Inheemse bomen en struiken Datum: dinsdag 26 juni 2007 Organisatie: Bosgroep Zuid-Limburg
Nieuw voor 2007! Vanaf dit jaar vervalt het systeem van inschrijvingswaarborgen, maar vragen we een kleine bijdrage voor deelname aan de cursusdagen. Een volledige cursusdag kost 10 euro voor leden en 15 euro voor niet-leden. De cursus kettingzaag omvat twee lesdagen en blijven we voorlopig aanbieden aan 30 euro. De excursies van 2006 hadden zoveel succes, dat we beslist hebben om voortaan meer tijd en energie te besteden aan de organisatie van excursies. Zo organiseren we op zaterdag 27 januari 2007 een uitstap naar de papierfabriek Sappi en een populierenexploitatie (zie volgende pagina).
Kettingzaag - module 2 Datum: donderdag 6 en vrijdag 7 september 2007 Organisatie: Bosgroep NoordoostLimburg
| Adreswijziging/-annulering/brandhoutzoekertjes Ben je verhuisd? Staat er een foutje in het adres? Of wens je het gratis tijdschrift niet langer te ontvangen? Verkoop je brandhout of wil je brandhout kopen? Laat het ons weten en stuur dit strookje in een voldoende gefrankeerde omslag terug naar ’t Limburgs Bosbelang, provincie Limburg, Limburgse Bosgroepen, Universiteitslaan 1, B–3500 Hasselt of fax 011 23 83 10. Voornaam:
Naam:
Straat:
Nummer:
Postcode:
Plaats:
Bus:
Telefoon: O ik wens ’t Limburgs Bosbelang te ontvangen op bovenstaand adres en ben lid van de Bosgroep _______________________ O ik wens ’t Limburgs Bosbelang niet meer te ontvangen. O ik zoek
O ik verkoop 3
O aantal stères of m (indien gekend) _____________
O gekapt
O niet gekapt
O plaats waar het brandhout gelegen is ________________________________________________________________ O prijs (indien gekend) ________________________ loof-/naaldhout
houtsoort (indien gekend) ________________
O _______ (aantal ha) grond voor compenserende bebossing gezocht/beschikbaar in ____________________ [gemeente(n)] O ik heb bos in de Limburgse gemeente(n) ____________________________________ en ben nog geen lid van de lokale bosgroep. Graag ontvang ik de formulieren voor mijn gratis lidmaatschap. (gelieve aan te kruisen wat van toepassing is) conform de bepalingen van de wet van 8 december 1992 betreffende de bescherming van uw privé-leven zullen uw gegevens enkel gebruikt worden om u op de hoogte te houden van de activiteiten van de limburgse bosgroepen. u hebt het recht jaarlijks uw persoonlijke gegevens op te vragen en eventuele fouten te laten verbeteren.
‘t Limburgs Bosbelang | 15 - 2007 | 17
| Activiteitenkalender Dunningen Datum: zaterdag 22 september Organisatie: Bosgroep West-Limburg
Schrijf nu in voor excursie naar papierfabriek Sappi!
Gratis demonstratie snoeien bij Paul Nijskens
Kettingzaag - module 1 (beginners) Datum: dinsdag 18 en woensdag 19 september 2007 Organisatie: Bosgroep Limburgse Duinen
Op zaterdag 27 januari 2007 gaan de Limburgse bosgroepen om 14 u. op bezoek bij papierfabriek Sappi in Lanaken. Zin om deel te nemen? Inschrijven kan telefonisch bij Annemie Hannosset (tel. 011 23 83 20). De excursie kost 10 ¤. Enkel leden van de bosgroepen kunnen deelnemen.
In februari biedt Paul Nijskens onze leden een snoeidemonstratie aan van jonge en halfvolwassen cultuurpopulieren. Wie deelnam aan de excursie over de cultuurpopulier, heeft Paul al leren kennen als gastheer. De datum van de demonstratie ligt nog niet vast. Ben je geïnteresseerd om deel te nemen? Geef dan een seintje aan Annemie Hannosset (tel. 011 23 78 20). In de mate van het mogelijke houden we bij het inplannen van de demonstratie rekening met jouw agenda!
Bosexploitatie Datum: vrijdag 9 november Organisatie: Bosgroep NoordoostLimburg Kettingzaag - module 2 Datum: donderdag 11 en vrijdag 12 november 2007 Organisatie: Bosgroep West-Limburg Kettingzaag - module 1 (beginners) Datum: donderdag 22 en vrijdag 23 november 2007 Organisatie: Bosgroep Hoge Kempen
Specialiseer je in de bosbouwpraktijk! De voorbije jaren merkten we dat sommige mensen graag onze cursussen i.s.m. Inverde volgen om zich te bekwamen in de praktische aspecten van de bosbouw. Zo kunnen ze deskundiger met het beheer in eigen of andermans bos bezig zijn. Vanaf nu kunnen die mensen hun opgebouwde kennis 'verzilveren' met een officieel getuigschrift 'bosgroeppraktijk'. In samenspraak met Inverde selecteerden we 7 cursussen, die je op 10 dagen een goede basis geven om in de Limburgse bossen aan de slag te gaan. Het gaat over de cursussen kettingzaag module 1 en 2, brandhoutinitiatie, dunningen aanduiden, bosexploitaties, inheemse bomen en struiken en het lezen van het bos. Als je het volledige pakket volgt, kom je in aanmerking voor het getuigschrift. Je enthousiasme en leergierigheid belonen de Limburgse Bosgroepen graag met een nuttig, gepast geschenkje. Je krijgt het getuigschrift ook als je het cursustraject op meerdere jaren aflegt.
18 | ‘t Limburgs Bosbelang | 15 - 2007
Wat meer over Sappi … Sappi is een papierproducent van ZuidAfrikaanse oorsprong met tientallen vestigingen wereldwijd. De fabriek in Lanaken biedt werk aan 700 mensen en produceert jaarlijks ongeveer 460 000 ton papier en 140 000 ton pulp. Dat lijkt veel, maar is minder dan een vijfde van de totale jaarlijkse aanwas van alle bossen in België. Geen massale ontbossingen dus voor deze papierfabriek. Als grondstof gebruikt Sappi enkel populier en fijnspar. Andere houtsoorten zijn technisch moeilijker te verwerken of hebben minder geschikte vezels. Ongeveer 80 % van het basismateriaal is zaagsel en afval uit zagerijen, aangevuld met kroonhout en dunningsproducten. Het rondhout moet zo vers mogelijk zijn, anders kan de schors niet goed verwijderd worden. Sappi betaalt tussen de 30 en 50 euro per ton hout (dit is 15 à 25 euro/m3, prijzen anno 2006). Om te besparen op het transport, koopt het bedrijf zoveel mogelijk hout dat in een straal van 125 km rond de fabriek geoogst is. Rationeel energieverbruik en efficiënt grondstofverbruik zijn voor Sappi, in een markt met scherpe concurrentie, levensnoodzakelijk. Daarom probeert de fabriek zoveel mogelijk energie te sparen of zelf te produceren. Voor al haar milieuinspanningen kreeg het bedrijf als derde onderneming in België het EMAS-label. Of hoe milieu-investeringen en economisch rendement hand in hand kunnen gaan. De fabriek in Lanaken draait 24 uur op 24 en 7 dagen op 7, enkel tussen Kerstmis en Nieuwjaar worden de machines stilgelegd. De twee grootste machines produceren papier aan 70 en 85 km/u: een tempo dat op 24 uur tijd goed is voor een papieren snelweg van Brussel naar Barcelona!
boven: Een cursus bij de bosgroep bevat steeds een theoretisch overzicht in de voormiddag. In de namiddag wordt de praktijk bekeken. Zoals hier met lesgever Noah Janssen en de lokale boswachter Wim Van Roey op de cursus in het Hornebos op 17 juni vorig jaar. onder: De cursus kettingzaag blijft één van de populairste cursussen. En geef toe, met zo'n machine weet je maar beter precies wat je aan het doen bent!
| Nuttige adressen Bosgroepen p.a. Provincie Limburg Universiteitslaan 1 3500 Hasselt www.bosgroepen.be fax 011 23 83 10 Bosgroep Hoge Kempen vzw ondernemingsnummer 874 667 014 Coördinator: ir. Lise Hendrick tel. 011 23 83 23 gsm 0475 46 04 42 bosgroephogekempen@limburg.be Secretariaat Marina Mathijs tel. 011 23 83 41 Bosgroep Limburgse Duinen ondernemingsnummer 882 247 464 Coördinator: ir. Jan Mampaey tel. 011 23 83 19 gsm 0478 78 07 21 bosgroeplimburgseduinen@limburg.be Secretariaat Evy Van Eynde tel. 011 23 73 34 Tine Stevens tel. 011 23 73 82 Bosgroep Noordoost-Limburg vzw ondernemingsnummer 459 481 087 Coördinator: ir. An Pierson tel. 011 23 83 24 gsm 0473 88 53 95 bosgroepnoordoost@limburg.be Secretariaat Patricia Rouffa tel. 011 23 83 30
Colofon Bosgroep West-Limburg vzw ondernemingsnummer 479 742 895 Coördinator: ir. Benjamine Bufkens tel. 011 23 83 29 gsm 0479 40 08 48 bosgroepwest@limburg.be Secretariaat An Olaerts tel. 011 23 73 28 Bosgroep Zuid-Limburg vzw ondernemingsnummer 874 670 378 Coördinator: ir. Karolien Van Diest tel. 011 23 83 25 gsm 0473 88 53 94 bosgroepzuid@limburg.be Secretariaat Annemie Hannosset tel. 011 23 83 20
Houtvesterij Hasselt Houtvester ir. G. Mees Koningin Astridlaan 50/5 3500 Hasselt tel. 011 74 25 03 fax 011 74 25 39 Houtvesterij Hechtel Houtvester ir. D. Gorissen Peerderbaan 31 3940 Hechtel-Eksel tel. 011 73 41 50 fax 011 73 54 84
De Bosgroep Hoge Kempen, Bosgroep Limburgse Duinen, Bosgroep Noordoost-Limburg, Bosgroep West-Limburg en Bosgroep Zuid-Limburg zijn een samenwerking van het Agentschap voor Natuur en Bos van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap en de provincie Limburg. De deputatie Steve Stevaert, gouverneur-voorzitter, Marc Vandeput, Sylvain Sleypen, Gilbert Van Baelen, Frank Smeets, Hilde Claes, Erika Thijs, gedeputeerden en Marc Martens, provinciegriffier Provincie Limburg, Sectie 3.3.2., Universiteitslaan 1, B–3500 Hasselt.
Agentschap Natuur en Bos, Inspectie Hasselt Woudmeester: ir. G. Mees Ambtenaar privébos: ir. Griet Beckers Koningin Astridlaan 50/5 3500 Hasselt tel. 011 74 25 00 fax 011 74 25 39 Houtvesterij Bree Houtvester ir. Gui Winters Ter Rivierenwal 9A 3960 Bree tel. 089 46 21 31 fax 089 48 17 24
Websites Boseigenaars en andere bosliefhebbers vinden ook nuttige informatie op de websites van de volgende instanties: Agentschap Natuur en Bos: Vereniging voor Bos in Vlaanderen vzw: Landelijk Vlaanderen vzw: Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek: Inverde vzw:
’t Limburgs Bosbelang 2007/15/winter
www.natuurenbos.be www.vbv.be www.landelijkvlaanderen.be www.inbo.be www.inverde.be
voorzitter gedeputeerde Frank Smeets redactie Miranda Bemelmans, Rita Bogaerts, Benjamine Bufkens, Steven Cammerman, Karen Cox, Joep Fourneau, Dries Gorissen, Lise Hendrick, Jan Mampaey, An Olaerts, An Pierson, Johan Van den Broek, Karolien Van Diest, Marlies Vanlerberghe en Frank Vranken. coverfoto Katrien Van Isacker fotografie binnenwerk Marcel Bex, Benjamine Bufkens, Steven Cammerman, Dries Gorissen, Robin Reynders, Martin Reyskens, Lex Roeleveld, Jan Seynaeve, François Van Bauwel, Karolien Van Diest, Marlies Vanlerberghe en Kristine Vander Mijnsbrugge illustratie Dirk Vercampt vormgeving en lay-out Dion Boodts, Chantal Janssens Informatie en Onthaal, Grafische Producties, Provincie Limburg druk Drukkerij Paesen - Opglabbeek oplage 5 000 exemplaren Deze publicatie werd gedrukt op hout- en chloorvrij kringlooppapier, zonder optische witmakers. verantwoordelijke uitgever Johan Van den Broek Universiteitslaan 1 B–3500 HASSELT
‘t Limburgs Bosbelang | 15 - 2007 | 19
| Waarvoor kan je terecht bij de bosgroep? Een bos bezitten en beheren, daar komt heel wat bij kijken. Voor vragen of informatie kan je evenwel altijd te rade bij de bosgroep. We sommen hier even op waarmee de bosgroepmedewerkers je van dienst kunnen zijn: • gratis en onafhankelijk advies over het bos en het beheer ervan (bosbouwtechnische, wettelijke, financiële en administratieve aspecten) • informatie over hoe een duurzaam bosbeheer eruit ziet, wat je wettelijke rechten en plichten zijn als boseigenaar en wat de mogelijke subsidies zijn waarop je aanspraak kan maken • hulp bij het invullen van kapaanvragen of het opstellen van beheerplannen; • kaartmateriaal • adressen van houtexploitanten en boomkwekerijen • coördinatie van de samenwerking tussen verschillende boseigenaars.
provincie Limburg Universiteitslaan 1 B–3500 HASSELT limburg.be