afgiftekantoor: 3500 hasselt 1 - p3a9010 universiteitslaan 1, 3500 hasselt
België–Belgique
p.b. 3500 hasselt 1 12/1675
lente driemaandelijks tijdschrift | april-mei-juni 2007
| Voorwoord | Excursie Bosgroepleden te gast bij SAPPI . . . . . . . . . . . 2 ‘t Limburgs Bosbelang wordt ledenblad! . . . 3
| Houtverkoop Gezamenlijke houtverkoop van de Bosgroepen, een succes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
| Soort in de kijker De zwarte specht, tuk op dood hout . . . . . . . 6
| Brandhout Brandhoutverkoop per opbod, een geslaagd experiment . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Brandhoutcircuit boekt mooie resultaten. . . 9
+
| Houtprijzen De houtprijzen pieken! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
| Tip van de eigenaar Weymouthden in de Kempen: geen goed idee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
| Brandhout Verwarmen met hout: praktische tips . . . . . 12
| Nieuws van de bosgroepen Bosgroep Hoge Kempen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Bosgroep Noordoost-Limburg . . . . . . . . . . . . 15 Bosgroep Limburgse Duinen . . . . . . . . . . . . . . 15 Bosgroep West-Limburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Bosgroep Zuid-Limburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Project ‘Voorbeeldbossen’ . . . . . . . . . . . . . . . . 16
| Activiteitenkalender. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 | Nuttige adressen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Is dit het LAATSTE BOSBELANG dat u ontvangt? Lees meer op pagina 3!
+
| Voorwoord Sedert het ontstaan van de Limburgse Bosgroepen de afgelopen jaren, is er elk voorjaar een houtverkoop voor de Limburgse privéboseigenaren. Elk jaar stijgt het aantal deelnemende eigenaars en bieden we meer hout aan. Opvallend is dat de prijzen de laatste jaren in stijgende lijn gaan. Ook dit jaar speelde op de verkoop van 23 februari deze tendens in het voordeel van de verkopende eigenaars. De resultaten van onze verkoop verneemt u in dit nummer. Verder leert u welke factoren en spelers de houtprijzen mee bepalen! Naast de toegenomen interesse voor industrieel hout, is voor iedereen duidelijk dat het succes van brandhout evenmin verminderd is. In de actuele discussie over de klimaatsverandering staat het belang van CO2-neutrale energiemiddelen als een peil boven water. Brandhout beantwoordt hier volkomen aan. Op pagina 12 kan u verschillende weetjes over brandhout wijzer worden. Afgelopen winter verkocht de Bosgroep Limburgse Duinen voor het eerst brandhout openbaar. Elders in Limburg leverde het brandhoutcircuit van de Bosgroepen ook goed werk, met mooie resultaten voor bos én mens. Anderzijds is een hoeveelheid dood hout in het bos essentieel voor een gezond en divers bos. De zwarte specht bijvoorbeeld heeft oude en dode bomen nodig. Waarom verneemt u op pagina 6. Als voorzitter is het voorjaar voor mij een drukke periode met de jaarlijkse Algemene Vergaderingen van de vijf bosgroepen. Deze gelegenheden, waarbij bosbeheerders uit één regio samen komen, behoren voor mij echter tot de aangenaamste momenten van de werking van de Bosgroep. Mogelijk ontmoeten we elkaar weldra op onze Algemene Vergadering, Frank Smeets gedeputeerde van Leefmilieu en Natuur
2 | ‘t Limburgs Bosbelang | 16 - 2007
| Excursie
Bosgroepleden te gast bij SAPPI Tijdens de wintermaanden brachten de Limburgse Bosgroepen een bezoek aan de papierfabriek Sappi. Een eerste bezoek vond plaats op zaterdag 27 januari, maar wegens de grote interesse werd een tweede bezoek georganiseerd op zaterdag 3 februari. In totaal waren 91 leden te gast bij Sappi. Zij kregen een deskundige rondleiding in dit ultramoderne bedrijf. Vooral de leden met fijnspar of populier spitsten hun oren, want Sappi koopt liefst zo dicht mogelijk bij de deur hout aan. Andere houtsoorten zijn technisch moeilijker te verwerken of hebben minder geschikte vezels. Ongeveer 80 % van het verwerkte hout is zaagsel en afval uit zagerijen, aangevuld met kroonhout en dunningsproducten. Het rondhout moet zo vers mogelijk zijn, anders kan de schors niet voldoende verwijderd worden. Sappi betaalt tussen ¤ 30 en ¤ 50 per ton hout, geleverd aan de fabriekspoorten en gezaagd in stukken van 2,40 meter.
’t Limburgs Bosbelang wordt ledenblad! Deze zomer wordt ’t Limburgs Bosbelang in een nieuw kleedje gestoken. Ons infoblad verschijnt van dan af helemaal in kleur. De fraaie natuurfoto’s komen zo beter tot hun recht en het lezen wordt er nog aangenamer op. Maar er verandert nog iets: ’t Limburgs Bosbelang wordt ook een echt ledenblad. Alleen leden van een Limburgse Bosgroep kunnen het dan nog gratis blijven ontvangen. Vergis je niet: je hoeft geen boseigenaar te zijn om lid te worden van een bosgroep. Niet-boseigenaars kunnen zich sympathiserend lid maken en zo gratis ons blad blijven lezen. Voor elk (gratis) lidmaatschap ontvangen de Limburgse Bosgroepen een kleine financiële steun voor hun werking. Een reden te meer dus om je lidmaatschap te hernieuwen of om voor het eerst lid te worden. Word lid! Op het adresetiket van dit nummer kan je nagaan of je lid bent van een Limburgse Bosgroep. - Als je al lid bent, blijf je automatisch de volgende nummers van dit tijdschrift ontvangen. - Je bent nog geen lid? Geen nood: 1. Ofwel stuur je onderstaand formulier ingevuld op per post (faxen kan ook) 2. Ofwel stuur je een e-mail met alle gegevens (zie invulformulier) naar bosgroepen@limburg.be Voor meer uitleg kan je bellen naar het secretariaat van de Limburgse Bosgroepen op het nummer 011 23 83 20. Wij sturen je dan een toetredingsformulier van de Bosgroep waarvan je lid kan worden. De ligging van de bospercelen of je woonplaats zijn bepalend bij de keuze van bosgroep.
| Inschrijven lid Limburgse Bosgroep Voornaam:
Naam (idem adresetiket):
Straat:
Nummer:
Postcode:
Gemeente:
Telefoon:
gsm:
Bus:
e-mail:
O Ik ben eigenaar - mede-eigenaar (in onverdeeldheid) of gevolmachtigd beheerder van bos Indien ja: O De perce(e)l(en) is/zijn gelegen in de gemeente(n): ____________________________________________________ O Ik wens op de algemene vergadering inspraak te hebben in de werking van de Bosgroep. O Ik ben géén eigenaar, mede-eigenaar of gevolmachtigd beheerder, maar wil graag sympathiserend lid worden van de bosgroep in mijn regio. Stuur dit formulier ingevuld terug naar de Bosgroepen Limburg, p.a. provincie Limburg, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt of fax het door op het nummer 011 23 83 10. Je kan ook de gegevens per e-mail versturen naar bosgroepen@limburg.be
(gelieve aan te kruisen wat van toepassing is) conform de bepalingen van de wet van 8 december 1992 betreffende de bescherming van uw privé-leven zullen uw gegevens enkel gebruikt worden om u op de hoogte te houden van de activiteiten van de limburgse bosgroepen. u hebt het recht jaarlijks uw persoonlijke gegevens op te vragen en eventuele fouten te laten verbeteren.
‘t Limburgs Bosbelang | 16 - 2007 | 3
| Houtverkoop De houtverkoop becijferd - Zeventien verschillende houtkopers deden een bod op minstens één lot. - Dertien ervan kochten uiteindelijk minstens één lot. - Drie grote kopers kochten duidelijk meer loten, maar verschillende kleinere firma’s kwamen ook aan bod. - Lot 26 en 27, die op 23 februari niet werden toegewezen (aangeduid met NT in de tabel), werden binnen de week onderhands verkocht. - In totaal boden 117 eigenaars hun hout aan via de Bosgroepen. - Lot 11 was een klein en heterogeen lot van zomereik, Amerikaanse eik en es en werd niet verkocht. Ook dit lot wordt onderhands verkocht. - Loten 19, 20, 24, 25, 31 en 33 werden niet onmiddellijk verkocht omdat de geboden prijzen te laag waren, maar worden achteraf wel onderhands verkocht.
Gezamenlijke houtverkoop van de Bosgroepen, een succes Op 23 februari verkochten de Limburgse Bosgroepen samen 22 loten (of maar liefst 14 814 m3 hout) voor Limburgse privéboseigenaars. Door de hoge houtprijzen deden heel wat verkopers een goede zaak. De opvolging na verkoop door de Bosgroepen behoedt hen voor onaangename verrassingen achteraf. Hoge houtprijzen Algemeen lagen de prijzen bij de houtverkoop hoger dan de vorige jaren. Op p. 10 kan je meer lezen over deze historisch hoge houtprijzen. De januaristorm van dit jaar gooide voor de verkopers van naaldhout roet in het eten. Door het plotse hoge aanbod van naaldhout door stormschade, vooral in de buurlanden, viel de hoge prijs van de voorbije maanden een beetje terug. De populier heeft minder onder de storm geleden en was dus niet onderhevig aan deze prijsdaling. De tabel geeft een overzicht van de verschillende loten met vermelding van de gemeente, de boomsoort(en), het totale aantal (kubieke meter en stuks) en de prijzen per lot en per kuub. Verkoop aan erkende kopers De Bosgroepen stuurden aan 58 door het Vlaamse Gewest erkende houtkopers een houtcatalogus met alle informatie over de aangeboden 33 loten. De houtkopers konden schriftelijk bieden onder gesloten omslag. Per werkingsgebied werd een schouwdag voorzien, waarbij de verantwoordelijke coördinator met geïnteresseerde kopers de loten op het terrein bekeek. Omdat in Limburg de vijf Bosgroepen deelnamen, lagen de Limburgse
4 | ‘t Limburgs Bosbelang | 16 - 2007
Vooral de loten met Canadapopulier werden tegen hoge prijzen verkocht.
loten verspreid over de hele provincie. Met de verkopende boseigenaars werd een minimumprijs afgesproken en op de verkoopzitting wees de Bosgroep de loten voorlopig (of definitief) toe aan de hoogste bieder. Na overleg met de eigenaar werden de loten definitief toegewezen en de facturen naar de kopers gestuurd. Opvolging na verkoop inbegrepen! Alle loten moeten vóór 1 april 2008 worden geëxploiteerd en geruimd. Daarbij wordt extra aandacht besteed aan de kwaliteit van de exploitatie. Die is immers van kapitaal belang voor je bosbodem en voor de eventueel te behouden bomen. Deze kunnen in bepaalde gevallen deel uitmaken van een herbebossing, waarvoor de Bosgroep voor jou ook nog een herbebossingsubsidie kan aanvragen. In sommige gevallen volstaat de onderetage van populier zelfs voor de herbebossing. De verkoopsvoorwaarden van de Bosgroepen bieden je maximale garanties wanneer een afspraak niet is nageleefd of als er vermijdbare schade is aangebracht. In dat geval kan je besluiten een deel van de schadewaarborg in te houden. Deze schadewaarborg bedraagt 10 % bovenop de afgesproken prijs en wordt normaal gesproken na de exploitatie volledig teruggestort.
Overzicht van de aangeboden loten Lotnr Lotnaam
Boomsoorten*
stuks
m3
# eig.
BG
# m3 # stuks
prijs (¤)
prijs/m3 firma
Toegewezen**
1
Gerheserheide
Ps
1119
330,5431
11
WL
7734
23,40 Norbord
DT
2
Ham
Ps en Pc
1076
347,7847
9
WL
8242
23,70 Norbord
DT
3
Koersel
Ps, AE
332
174,4665
1
WL
4881
27,98 Claes
DT
4
Lummen
Ps
828
275,4309
5
WL
7163
26,01
DT
Muffels Francois
5
Heusden
Ps en Pc
530
183,7677
1
WL
5150
28,02
Muffels Francois
DT
6
Zolder
Ps, Pc en Lo
1062
309,7717
6
WL
8366
27,01
Rondho
DT
57,3945
2
WL
1 679
5071
1503
1085,6030
14
LD
1 086
1997
31200
7
Bolderberg
Ps
124
8
Hoevebos-Schomberg
Ps
1997
26,19 Claes
DT
28,74 Norbord
DT
9
Bilzen
Ps
818
310,6337
1
ZL
8601
27,69 Muffels Leon
DT
10
Voeren
Lo en Ep
448
284,6105
1
ZL
4600
16,16 Goossens Marc
DT
11
Diepenbeek
zE en AE
15
34,5393
1
ZL
0
12
Hasselt
xPo
331
0,0000
1
ZL
40250
13
Nieuwerkerken, St.-
xPo
516
1020,9708
6
ZL
44 205
14
Heers en Borgloon
xPo
481
2038,6045
1
ZL
80 550
39,51
NV De Clerck
DT
15
Heers
xPo
466
764,9302
1
ZL
32 395
42,35
Cohout
DT
16
Herk-de-Stad
xPo
186
289,8257
1
ZL
10 560
36,44 Lavrijsen
DT
17
Halen
xPo
443
925,7523
1
ZL
33 150
35,81
Cohout
DT
Kortessem en
xPo
921
2939,0858
1
ZL
122 400
41,65
Segers
DT
H.-Helchteren
NT Colemont 43,30 Cohout
DT DT
Truiden en Rummen
18
8 609
4625
Diepenbeek 19
As
Ps
389
71,7800
1
HK
721
20
Dilsen-Stokkem
xPo
86
184,7549
1
HK
3 424
10,04 Muffels Leon
NT
18,53
NT
Muffels Leon
21
Lanaken
Ps en AE
1108
424,8287
3
HK
11 701
27,54 Muffels Leon
DT
22
Maasmechelen
Ps
976
309,6136
9
HK
8 601
27,78 Muffels Leon
DT
23
Zutendaal
Ps, Pc, Lo,
4430
1141,9782
13
HK
30 250
26,49 Norbord
DT
872,8834
12
NOL
14 126
16,18 Bomans Louis
NT
67,0312
1
NOL
1 241
18,51
NT
2 133
6989
AE en Ep 24
Meeuwen-Gruitrode 1
Ps en zE
3430
25
Meeuwen-Gruitrode 2
xPo
38
Muffels Leon
26
Neerglabbeek
Ps
324
124,1411
2
NOL
2 108
16,98 Bomans Louis
NT
27
Hamont-Achel
Ps
977
459,9228
1
NOL
13 300
28,92
Norbord
NT
28
t Lo 1
Ps
1069
876,0000
1
NOL
39 177
44,72
Fransen
DT
29
t Lo 2
Ew, Lo, Ep en Ps
291
246,5000
1
NOL
9 577
38,85
Fransen
DT
30
t Lo 3
Ps en Pw
880
432,0000
1
NOL
16 677
38,60 Fransen
DT
31
Neerpelt 1
Pc
249
44,1597
2
NOL
500
11,32
32
Neerpelt 2
Ps
123
43,5733
2
NOL
748
17,17 Bomans Louis
DT
33
Neerpelt 3
Ps en Pc
927
290,9127
3
NOL
17,47 Bomans Louis
NT
3 457
8308
5 083
16 964
26990
608 184
Bomans Louis
NT
16963,7945
Totaal Limburg
117
93 eigenaars verkochten hun hout via de Bosgroepen 14 814 m3 hout werd verkocht voor een totaal bedrag van ¤ 567 681
* xPo Ps Pc Pw Ep Lo AE zE AvK ** DT NT
: cultuurpopulier : grove den : Corsicaanse den : Weymouthden : fijnspar : Lork : Amerikaanse eik : zomereik : Amerikaanse vogelkers : definitief toegewezen (= verkocht) : niet toegewezen
Eigenaars én kopers wachtten in spanning de resultaten van de biedingen af.
‘t Limburgs Bosbelang | 16 - 2007 | 5
| Soort in de kijker
De zwarte specht, tuk op dood hout Een bijzondere soort in Leopoldsburg Indrukwekkend, dat is het minst wat je kunt zeggen, als je het geluk hebt de zwarte specht in levende lijve te zien. Met zijn rode ‘baret’ scheert hij als een volleerde para door de Kempense bossen. Is het misschien daarom dat Leopoldsburg deze soort adopteerde?
Buitenbeentje onder de spechten Als grootste vertegenwoordiger uit de spechtenfamilie is de zwarte specht een flink uit de kluiten gewassen vogel. Met zijn 50 cm lengte is hij zelfs net iets groter dan de zwarte kraai. Door zijn pekzwart verenkleed en de rode vlek op zijn hoofd herken je hem meteen. Die rode vlek verraadt trouwens het geslacht: mannetjes hebben een grote rode vlek over heel de kop, de vrouwtjes enkel in de nek. Net zoals al zijn familieleden heeft de zwarte specht een stevige staart met stugge veren, erg handig als ondersteuning wanneer hij verticaal tegen een boomstam zit. Ook met zijn tenen is er iets speciaals aan de hand. Waar bij de meeste vogels drie tenen naar voor wijzen en een naar achter, zijn ze bij de spechten gelijk verdeeld: twee naar voor en twee naar achter. Ook dit helpt hen bij het klim- en klauterwerk langs boomstammen en takken.
6 | ‘t Limburgs Bosbelang | 16 - 2007
foto links: Zwarte spechten op zoek naar voedsel gaan stevig te keer. (foto: François Van Bauwel) foto rechts: Een mannetje van de zwarte specht voor zijn nestholte. (foto: François Van Bauwel)
Insecten op het menu De stevige snavel van de zwarte specht is zijn voornaamste werktuig. Zowel voor het grove hak- en timmerwerk als voor het fijne peuterwerk bij het zoeken naar voedsel komt hij goed van pas. Op het menu van de zwarte specht staan allerhande insecten, die in spleten of onder de schors van bomen leven. Bij voorkeur kiest hij dode of aangetaste bomen uit om zijn kostje bijeen te ‘hakken’. Logisch als je weet dat in deze bomen veel meer insecten te vinden zijn dan in gezonde exemplaren. Bovendien is dood of aangetast hout een stuk zachter. Dat hij bij zijn zoektocht naar voedsel vrij drastisch te werk gaat, is op de foto goed te zien. In het voorjaar bakenen de mannetjes hun territorium af door op holle, dode bomen te ‘roffelen’. Met hun stevige snavel kloppen ze in een razend tempo op de stam, wat het typische roffelgeluid geeft. Ook met zijn roep, die klinkt als een spontane lach, verraadt de zwarte specht zijn aanwezigheid.
De beuk als nestboom Zwarte spechten broeden in holtes die ze zelf uithakken. Ze kiezen hiervoor vrij dikke bomen uit, heel vaak beuken. Het handelsmerk van de zwarte specht is de ovale vorm van zijn nestholte. Andere spechten kiezen voor ronde invliegopeningen, een kwestie van smaak… Het vrouwtje van de zwarte specht legt in april drie tot vijf helderwitte eieren in het nest. Na twee weken komen de eieren uit. De jongen blijven lang in het nest. Ongeveer een maand lang worden ze verzorgd door hun ouders, dan wagen ze de grote stap naar buiten, de wijde wereld in.
Nieuwkomer De zwarte specht is een ‘nieuwkomer’ in onze contreien. Zijn oorspronkelijk leefgebied was Midden-Europa, maar sinds het begin van de twintigste eeuw vestigde hij zich in onze streken. Vooral in de uitgestrekte Kempense bossen doet de soort het erg goed en de aantallen nemen er nog steeds toe. Gemengde bossen met redelijk wat oude bomen (als nestboom) zijn z’n favoriete leefgebied. Daar de soort er een groot territorium op na houdt, is het erg belangrijk dat de bossen grote aaneengesloten complexen vormen.
Leven van dood hout Voor zijn voedsel is de zwarte specht voor een groot deel afhankelijk van dood hout. En ook voor het bos zelf is dat dode hout van groot belang. Hoe gek het op het eerste zicht ook klinkt, dood hout brengt leven! Allerhande wormen, kevers en andere insecten (het lievelingseten van de zwarte specht) voelen zich opperbest in vermolmde stammen, stronken en takken. Samen met de paddenstoelen en schimmels worden zij ook wel de ‘opruimers’ van het bos genoemd. Met duizenden tegelijk knabbelen zij het afgestorven hout fijn, graven er gangen door en breken het af tot minuscuul kleine ‘bouwsteentjes’. Die worden
door de gezonde, jonge bomen opnieuw gebruikt om te groeien. Een knap staaltje van recyclage! Deze voortdurende cyclus van leven en doodgaan is erg belangrijk in een evenwichtig bos, en dood hout heeft daar een belangrijke functie in.
De zwarte specht geadopteerd In 2006 werkte de provincie Limburg samen met de drie Limburgse Regionale Landschappen een bijzonder adoptieplan uit met behulp van Europese middelen. Om de achteruitgang van de biodiversiteit een halt toe te roepen, riep de provincie elke gemeente uit tot adoptieouder van een Limburgse soort. Samen met de gemeente zoekt ze uit welke maatregelen nuttig zijn om deze soort meer ontwikkelingskansen te geven. De stad Leopoldsburg neemt de zwarte specht onder haar vleugels. Meer informatie over het project ‘Gemeenten adopteren Limburgse soorten’ krijg je bij Joep Fourneau, Regionaal Landschap Lage Kempen, tel. 011 78 52 59, joep.fourneau@rllk.be. Voor deze bijdrage willen wij hem graag bedanken.
In boscomplex Gerheserheide, waar de Bosgroep West-Limburg in 2000 een gezamenlijk beperkt beheerplan opstelde, komt de Zwarte specht ook voor. De Bosgroep zit mee aan tafel met de gemeente Leopoldsburg om een aantal actiepunten ter bevordering van deze zeldzame spechtensoort uit te werken. Zo zal bij het beheer op ongeveer 48 ha privébos van 73 verschillende eigenaars zoveel mogelijk rekening worden gehouden met deze vogelsoort.
Zwarte Specht (Drycopus martius) Natuurlijk voorkomen Grootte Uiterlijk Voedsel Geliefkoosd habitat Bijzondere kenmerken
De zwarte specht in jouw bos Een aantal ‘gouden tips’ om zwarte spechten aan te trekken in je bos: - Laat een aantal dikke bomen in je bos staan. De zwarte specht is een grote vogel, die ook flinke holen maakt. Daarvoor heeft hij voldoende dikke bomen nodig. - Wanneer zo’n kandidaatnestboom ook vrij is van dichte begroeiing, wordt de kans nog groter dat de zwarte specht er zijn intrek neemt. Hij houdt namelijk van een vrije ‘aanvliegroute’ naar zijn hol, een soort landingsbaan zonder al te veel obstakels. - Zwarte spechten houden van afwisseling: ze geven de voorkeur aan gemengde bossen boven eentonige naaldhoutbestanden. Wanneer je loofhout in je naaldbos brengt, is dat niet alleen goed voor de zwarte specht. Ook heel wat andere dieren profiteren hier mee van. - De zwarte specht maakt dankbaar gebruik van dood hout in je bos. Niet alleen omgevallen bomen, maar ook rechtstaande dode exemplaren oefenen een grote aantrekkingskracht uit. Bovendien zal je versteld staan van de rijkdom die dood hout in je bos brengt: schitterende zwammen, mooi gekleurde kevers en een bonte mengeling van vogels.
Midden- en Noord Europa, Azië tot 45 cm zwart verenkleed met rode vlek op de kop insecten, vooral mieren en kevers ook vruchten en zaden oude bossen met dood hout maakt grote, ovale holen, bij voorkeur in beuk
‘t Limburgs Bosbelang | 16 - 2007 | 7
| Brandhout
Brandhoutverkoop per opbod, een geslaagd experiment Alleen al op de lijst van de Bosgroep Limburgse Duinen stonden eind 2006 maar liefst negentig geïnteresseerde houtkopers. Te veel gegadigden, want aan wie geef je voorrang met zo’n beperkt aanbod? De Bosgroep Limburgse Duinen kwam op het idee een brandhoutverkoop per opbod te organiseren. 200 stère brandhout… Een tiental eigenaars wilde meedoen aan dit experiment en zorgde voor een aanbod van veel Amerikaanse vogelkers, een beetje Amerikaanse eik en, na de zware storm midden januari, ook wat hout van de stormschade. Bovendien was er nog wat kroonhout van de exploitatie van het afgelopen jaar, dat opgeruimd mocht worden. Volgens de schattingen van de Bosgroep was dit goed voor iets meer dan 200 stère brandhout, verspreid over 18 loten. Om het experiment beheersbaar te houden werden enkel de 90 geïnteresseerden van de lijst aangeschreven. Op 13 januari was er een schouwdag. De kopers werden rondgeleid langs de verschillende loten en konden zelf inschatten hoeveel ze ervoor wilden betalen. … voor een totaal van 800 euro Op zaterdag 27 januari, om 9.30 u. werden 27 particuliere brandhoutkopers in Ter Dolen (Helchteren) verwelkomd door onze ondervoorzitter Guy Coolens. Gui Winters, de houtvester van Bree was uitgenodigd om een oogje in het zeil te houden. Na een korte inleiding, een korte enquête over veiligheidskledij, een uitleg over de spelregels en nog wat bijkomende opmerkingen door de coördinator, kon onze penningmeester, Eddy Rooyackers, beginnen aan het echte werk.
Via het brandhoutcircuit kan je ook perfect aan exotenbestrijding doen. Nogal wat boseigenaars in de Kempen kampen met een invasie van Amerikaanse vogelkers en ook wel Amerikaanse eik. Zodra de stammen dikker dan een pols zijn, worden ze bruikbaar als brandhout. In dat geval kan je eigenlijk beter het brandhoutcircuit dan de arbeidersploeg inzetten. Want hoewel de arbeidersploeg deze klus erg goedkoop voor je kan klaren, is er toch een kost van ¤ 100 tot ¤ 350 per ha aan verbonden, één nabehandeling inbegrepen. Het brandhoutcircuit kan hetzelfde werk doen, gratis in ruil voor het hout, of tegen betaling als er genoeg brandhout kan worden gekapt. De nabehandelingen, die essentieel zijn als je de bestrijding goed wilt uitvoeren, kunnen dan door de arbeidersploeg gebeuren tegen slechts ¤ 75 per ha.
Een uurtje later waren 18 loten toegewezen voor een totaal van ¤ 800. Een gemiddelde prijs van ¤ 4 per stère lijkt weinig, maar bedenk dat al de kopers die polsdikke vogelkers nog moeten insmeren met glyfosaat. Na de contante betaling kregen de kopers nog een betalingsbewijs en een potje glyfosaat met de nodige richtlijnen.
Een sfeerbeeld van de eerste openbare brandhoutverkoop van de Bosgroep Limburgse Duinen.
8 | ‘t Limburgs Bosbelang | 16 - 2007
Vrijwilliger in het groen: iets voor jou?
Brandhoutcircuit boekt mooie resultaten De brandhoutverkoop van de Bosgroep Limburgse Duinen illustreert de enorme vraag naar brandhout. De Bosgroepen zoeken nog volop naar de beste aanpak om brandhout te verkopen. In 2006 was het brandhoutcircuit bij de Bosgroepen Hoge Kempen en Zuid-Limburg al erg actief. Dit vooral dankzij de inzet van enkele gemotiveerde bestuurders, die de plaatselijke organisatie en de opvolging van de werken voor hun rekening namen. Met name Eddy Cryns en Leon Koopmans verdienen een pluim van hun bosgroep! De mooie resultaten van het brandhoutcircuit spreken zowel boseigenaars als brandhoutzoekers aan. Veel eigenaars die hun hout in februari via de Bosgroepen verkochten, vroegen het brandhoutcircuit het kruinhout na de exploitatie op te ruimen. Onrendabele beheerwerken Een goed functionerend brandhoutcircuit heeft heel wat te bieden. Het is immers
momenteel dé aangewezen manier om goedkoop (gratis!) of rendabel (tegen betaling voor het hout) hout te laten kappen. De eigenaar kan dan, eventueel op advies van de Bosgroep, in ruil voor het hout enkele onrendabele bosbeheerwerken laten uitvoeren (bv. opsnoei of bestrijding van kleinere exemplaren in geval van een kapping van Amerikaanse vogelkers of eik). De eigenaar kan ook vragen een deel van het gekapte hout aan de eigenaar te bezorgen. Al die zaken zijn mooi meegenomen als je er als eigenaar zelf niet de tijd voor vindt! De Bosgroep als aanspreekpunt De opvolging via vertegenwoordigers van de Bosgroepen garandeert dat de kapper een lokaal aanspreekpunt heeft. De ervaring leert dat de kappers dit appreciëren, omdat ze graag goed werk afleveren. Velen genieten van het buiten werken in het groen en willen dat hun inspanning ook het bos ten goede komt. Slecht werk wordt trouwens bestraft met uitsluiting van de lijst van de Bosgroepen.
In de nabije toekomst willen de Bosgroepen meer samenwerken met vrijwilligers. Als geëngageerde bosliefhebber kan je bijvoorbeeld exploitaties opvolgen of in het brandhoutcircuit werken. Je krijgt de mogelijkheid om zinvol bezig te zijn in en met het bos in je eigen regio. Op voorwaarde natuurlijk dat je enige ervaring hebt in de bosbouw of bereid bent om die op korte tijd op te bouwen. En dat je je achter de doelstellingen van de Bosgroepen wilt scharen. Heb je interesse? Aarzel dan niet en geef je bosgroepcoördinator een seintje (de contactgegevens vind je achteraan bij Nuttige adressen).
Onderstaande foto’s tonen het werk van zes verschillende mensen, die in zes aangeduide kavels kapten. In dit bos werden de struiken en bomen in de nevenetage afgezet. Op een aantal plaatsen begon Amerikaanse eik en vogelkers zich vrij recent sterk uit te breiden. De gekapte bomen van deze soorten werden ingestreken met een glyfosaatoplossing. De andere bomen en struiken zullen weer uitschieten als hakhout. Sommige waren in het verleden al met hetzelfde doel afgezet. Waar gewenst werd de meest rechte stam van een groep behouden. Op vraag van de Bosgroep werden de takken op stapels gelegd om het bos toegankelijk te houden en de bosanemonen voldoende ruimte te geven. Ook de voorjaarsbloemen zullen het extra zonlicht zeker appreciëren!
‘t Limburgs Bosbelang | 16 - 2007 | 9
| Houtprijzen
De houtprijzen pieken! Wereldwijd - en dus ook in Vlaanderen - scheren de houtprijzen hoge toppen. Is dit voor boseigenaars een reden om meer te gaan oogsten? En welke gevolgen heeft dit verderop in de keten? Hoe komen die houtprijzen ineens zo hoog? En … hoelang blijven ze nog op dit niveau? Kyoto De prijzen waaraan het hout tegenwoordig wordt verkocht, zijn historisch hoog. Verwerkers spreken van prijsstijgingen van 20 % en meer. Sommige boseigenaars maken zelfs gewag van een verdubbeling. De huidige hoge prijzen zijn het gevolg van een samenloop van omstandigheden. Allereerst is er de grote vraag naar houtige biomassa ten gevolge van het duurzame energiebeleid. Kyoto heeft in veel Europese lidstaten geleid tot subsidies en fiscale maatregelen voor hernieuwbare energie. Veel laagwaardig hout gaat naar biomassacentrales en er blijft minder over voor bijvoorbeeld de spaanplaatindustrie. Dat je milieutechnisch gezien het hout veel beter eerst kunt gebruiken voor andere toepassingen, is daarbij kennelijk een ‘lastige bijkomstigheid.’ De boot op De groeiende wereldeconomie heeft een stijgende vraag naar hout- en papierproducten tot gevolg. Zo is in Europa de productie van spaanplaten (OSB-, MDF- en HDF) nog maar net aan haar opmars begonnen. En in China worden grote papierfabrieken in bedrijf genomen. Deze fabrieken kopen overal ter wereld hout op. Ook Vlaamse populieren gaan de boot op richting China. Het Europese bosbeheer is niet langer uitsluitend gericht op houtproductie, maar ook op andere functies. Het behoud en ontwikkelen van natuur en landschap én het open stellen van bossen voor wandelaars en andere recreanten bijvoorbeeld
10 | ‘t Limburgs Bosbelang | 16 - 2007
winnen aan belang. Daardoor sluit het aanbod minder goed op de stijgende vraag aan. En dat werkt de toename van de prijzen nog eens in de hand. Toch vragen sommigen zich af of die enorme prijsstijgingen wel een reëel gevolg zijn van de gewijzigde vraag- en aanbodverhouding. Sinds de stormen van de jaren negentig is er al een hele tijd te weinig betaald voor hout. Nu pas zouden we de langverwachte prijscorrectie meemaken. Anderzijds is er misschien sprake van een kunstmatig opblazen van de prijzen: iedereen kijkt naar wat er de vorige keer betaald is en gaat daar weer overheen. In Nederland vermoedt men dat een deel van de prijsstijging te wijten kan zijn aan de gewijzigde inkooptactiek. Vroeger werd veel meer onderhands verkocht. Vandaag biedt men steeds meer hout aan ‘bij inschrijving’: een systeem dat te vergelijken is met de gezamenlijke houtverkopen van de Bosgroepen, waarbij een lot wordt toegewezen aan de hoogste bieder. Achterstallig onderhoud De hoge houtprijzen zijn reden genoeg om meer bomen te verkopen, zou je denken. In werkelijkheid bepaalt eerder het beheer hoeveel en wat er geoogst wordt. Vooral voor privéboseigenaars blijkt de prijsstijging toch de aanleiding om achterstallig onderhoud uit te voeren: elke tak is bij wijze van spreken geld waard. Deze hoeveelheden zijn echter te klein om een noemenswaardige impact te hebben op het evenwicht tussen vraag en aanbod. Onzekere tijden De hoge houtprijzen mogen dan aan de verkoopzijde positief onthaald worden, aan de koopzijde is men minder tevreden. “De papierindustrie kan de prijzen niet langer betalen. En ook de plaatindustrie en de zagerijen beleven ongewisse dagen”, zo getuigt een bedrijfsleider. Veel verwerkers richten hun blik dan ook over de grenzen en kopen hout in het buitenland. Heel wat zagerijen draaien door het krappe aanbod op een lager pitje. Is de top bereikt? Momenteel kunnen we spreken van een ‘oververhitting’ van de houtmarkt. Toch is het niet duidelijk hoe de prijzen van vraag en aanbod in de toekomst zullen evolueren. De stormen van januari 2007 hebben bijvoorbeeld extra hout op de markt gebracht en zelfs dat kan de prijzen al beïnvloeden. Of de vraag naar hout de komende jaren blijft stijgen, is helemaal niet zeker. Meer en meer papierfabrieken recycleren papier, zodat ze minder behoefte hebben aan hout als grondstof. En zal vers hout in de toekomst nog als biomassa voor energieproductie gebruikt worden? In elk geval zal het hout dat vandaag wordt aangeplant, binnen enkele decennia in totaal andere marktomstandigheden geoogst worden.
Voor deze bijdrage haalden we inspiratie uit het artikel ‘Nederlandse rondhoutprijzen naar grote hoogten’ (Vakblad Natuur Bos Landschap (editie december 2006)).
| Tip van de eigenaar
Weymouthden in de Kempen: geen goed idee Wie als Kempenaar aan een beplanting met naaldhout denkt, kiest beter niet voor de Weymouthden. Deze oorspronkelijk uit Amerika afkomstige hoge den is hier bij ons helemaal niet op zijn plaats. Albert Tielen uit Helchteren kan ervan mee spreken. Caouchoubomen “Bijna vijfentwintig jaar geleden plantte ik de 70 a tussen mijn huis en de weg, op aanraden van de boomkwekerij, vol met Weymouthdennen. Met zijn fikse groei (tot 1 meter per jaar), zijn grote naalden en mooie, lange kegels sprak deze soort mij sterk aan. Ik heb de boompjes zelf geplant en inderdaad, ze groeiden snel. We noemden ze ook wel ‘caouchoubomen’ omdat ze vol terpentijn zaten. Drie jaar lang hebben we op handen en voeten het bos zuiver gehouden en toen ze wat groter waren, hebben we ze zelf opgesleund.” Witte schimmel De eerste tien jaar groeiden Alberts jonge dennen probleemloos uit. Maar daarna werden de eerste Weymouths ziek. “Er kwam een witte schimmel op en algauw stierven de aangetaste bomen af. We probeerden eerst gewoon de zieke bomen uit het bos te halen. Maar elk jaar werden dat er meer. In 2005 nam ik contact op met de Bosgroep Limburgse Duinen. Het advies van de coördinator was radicaal en duidelijk: uitdunnen
had geen zin. Het was beter om alles te kappen en nieuwe bomen aan te planten. Die bomen stonden hier in de droge Kempen niet op hun plaats. Ze zouden allemaal ziek worden en vroeg of laat afsterven.” Vijf brandhoutloten “We besloten om de dennen te verkopen als brandhout en op advies van de Bosgroep inheems loofhout te planten. De Bosgroep deelde de dennen mooi in vijf brandhoutloten in en alles was klaar voor de brandhoutverkoop op 27 januari. De coördinator waarschuwde mij nog dat deze bomen ook gevoelig waren voor de wind. Dat vond ik raar, want ik dacht dat Weymouthdennen juist heel sterk waren. Tot die storm de avond van 18 januari. Die velde bijna al mijn bomen: van de 300 stonden er nog 25 overeind. Van de grenzen van de brandhoutloten was niets meer terug te vinden. In overleg met de Bosgroep besloot ik om het hout samen met mijn zoon zelf te verwerken. We houden een stuk voor ons en verkopen de rest aan een brandhoutverkoper. Die kan dat mengen met loofhout.” “We waren toch van plan om ze te kappen, dus dat ze omgewaaid zijn, daar kan ik nog mee leven. Maar van al die dagen dat ik op handen en voeten door het bos heb gekropen, heb ik nu wel spijt. Weymouhdennen in de Kempen: ik zou het niemand aanraden.”
‘t Limburgs Bosbelang | 16 - 2007 | 11
| Brandhout Tips voor een veilige en volledige verbranding 1. Het hout moet voldoende droog zijn. 2. Zorg voor voldoende luchttoevoer. Toestellen met een dubbele luchttoevoer zijn de beste. Het vuur moet snel en goed doorbranden. 3. De grootte van de kachel moet afgestemd zijn op de ruimte die verwarmd wordt. 4. De schoorsteen wordt best ontworpen door een specialist en in functie van de gebruikte kachel. Op z’n minst is de schoorsteen recht, goed geïsoleerd, met gladde binnenwanden en steekt hij 40 tot 50 cm boven de nok van het dak uit. 5. Een jaarlijkse onderhoudsbeurt voor de installatie is wettelijk verplicht.
Verwarmen met hout: praktische tips Door de hoge energieprijzen is brandhout opnieuw populair geworden. Bovendien is het ook een duurzame energiebron, omdat brandhout de CO2 balans niet beïnvloedt. Ten opzichte van de nieuwe rage van pellets en chips, die een speciale installatie vereisen, biedt brandhout bovendien het voordeel dat er geen extra verwerking nodig is voor het ‘gebruikt’ kan worden. Helaas is er de laatste decennia heel wat volkskennis en ervaring met brandhout verloren gegaan. Wie nu terug wil aanknopen bij de brandhouttraditie, kan best wat informatie gebruiken. Brandhout als brandstof Hout is een oeroude brandstof, die teruggaat naar de ontdekking van het vuur. Ook vandaag is brandhout nog steeds een belangrijke energiebron, in ontwikkelingslanden vaak zelfs de enige. Ongeveer 45 % van al het wereldwijd geoogste hout, wordt opgestookt. En de rol van hout in de energievoorziening zal alleen maar toenemen. Het einde van de olievoorraden is in zicht en ook de brandstoffen voor kerncentrales zijn slechts beperkt beschikbaar. Bovendien draagt het verbruik van fossiele brandstoffen bij aan het broeikaseffect door de uitstoot van extra koolstofdioxide in de lucht. Bij de verbranding van hout is dit niet het geval: de vrijkomende koolstof is immers korte tijd ervoor door de bomen zelf uit de lucht opgenomen. Brandhout, de toekomst?! In landen met grote houtvoorraden is nu al duidelijk dat brandhout een grote toekomst heeft. Aan de hand van het houtverbruik schat men dat in Vlaanderen maximaal 55 000 woningen volledig verwarmd worden met hout. In praktijk zijn dat er meer. Weinig gezinnen zijn helemaal van hout afhankelijk,
12 | ‘t Limburgs Bosbelang | 16 - 2007
maar er zijn er wel tienduizenden die op koude, gezellige winteravonden de haard aansteken. De laatste jaren wordt in Europa energiehout steeds belangrijker. Meer en meer bedrijven specialiseren zich in het verchippen (verhakselen tot snippers) van houtafval, maar ook van volledige bomen. Deze chips worden als volwaardige brandstof gebruikt in op maat gemaakte, volautomatische stookinstallaties. Vlaanderen hinkt hierbij nog even achterop, maar de komende jaren mogen we deze installaties ook bij ons verwachten. Nog een stap verder is het teelten van specifieke energiegewassen, zoals populier en wilg. Volledige verbranding is cruciaal Het is belangrijk de verbranding in je kachel of open haard zo volledig mogelijk te laten verlopen en de afzetting van teerdampen te beperken. Niet alleen om de beschikbare warmte volledig uit je hout te krijgen, maar ook om het milieu te beschermen en … voor je eigen veiligheid. Roetvorming kan leiden tot schoorsteenbrand. En bij onvolledige verbranding wordt koolstofmonoxide gevormd: in huis kan dit dodelijke
gevolgen hebben. Bovendien zijn gassen van een slechte verbranding in het milieu zeer vervuilend. Zo kan een gezin dat onverstandig stookt met hout meer verontreiniging veroorzaken dan enkele tientallen gezinnen die verwarmen met fossiele brandstoffen. Dit loopt op tot het equivalent van enkele honderden gezinnen wanneer ook nog eens afval wordt verbrand.
per kg en voor naaldhout ongeveer 4 700 kcal/kg of 19,7MJ/kg. Een kilo naaldhout levert dus meer warmte dan een kilo loofhout omdat naaldhout veel hars bevat. Let op! Wanneer je een kuub koopt van een lichte houtsoort (bijvoorbeeld naaldhout), dan bevat deze minder kilo’s hout en dus minder verbrandingswarmte dan een kuub van een zware houtsoort.
Welke houtsoorten? Beuk, eik en es zijn de populairste brandhoutsoorten. Ook esdoorn, boskers, Amerikaanse vogelkers en berk worden terecht gewaardeerd als brandhout. Els, populier en wilg verbranden door hun licht gewicht nogal snel, maar zijn wel gemakkelijk in brand te krijgen. Tamme kastanje en valse acacia zijn zware, energierijke houtsoorten en kunnen lang bewaard worden; ze veroorzaken wel vonken in een open haard. Haagbeuk is de zwaarste houtsoort in onze streken, maar zou gevoelig zijn voor schimmels tijdens het bewaren. Bij naaldhout is de juiste stookwijze erg belangrijk, wegens het gevaar van schoorsteenbranden door de harsen.
Vochtgehalte Het vochtgehalte van hout is cruciaal voor de warmte die het vrij geeft. Een pas gevelde boom heeft een vochtgehalte van gemiddeld 75 %. De stookwaarde bedraagt dan slechts de helft van de stookwaarde voor ovendroog hout (dus ca. 2 250 kcal in plaats van 4 500 kcal). Luchtdroog hout bevat een vochtgehalte van 15 tot 20 %. Hiervoor moet het hout 1,5 tot 2,5 jaar drogen. De droogtijd is vooral afhankelijk van de manier waarop het hout kan drogen. In elk geval moet het hout drogen in goed verluchte omstandigheden om schimmel te vermijden. Ideaal is een stapelplaats tegen een muur van een verwarmde ruimte. Nat hout levert niet alleen minder warmte, maar veroorzaakt ook een onvolledige verbranding: meer luchtverontreiniging dus en teer- en roetvorming in je verwarmingstoestel en in de schoorsteen.
De wetten van de verbranding Achter het verbranden van hout zit een ingewikkelde brok thermodynamica. We geven hieronder enkele belangrijke begrippen mee.
Verbrandingswarmte De verbrandingswarmte is de hoeveelheid energie die vrijkomt wanneer 1 kg ovendroog hout volledig wordt verbrand, uitgedrukt in calorieën of joules. Voor loofhout bedraagt de verbrandingswarmte ongeveer 4 300 kcal (kilocalorieën) per kg of 17,8 MJ (megajoule)
De stère, een begrip Wie iets over brandhout wil te weten komen, botst onvermijdelijk op het woord ‘stère’. Maar wat betekent ‘stère’ precies? Een stère hout is een gestapelde hoop stammetjes van 1m x 1m x 1m. Zo’n stapel bevat gemiddeld 35 % lucht en 65 % hout. 1 stère hout is dus minder hout dan 1 kuub hout. Gemiddeld kan men stellen dat 1 stère ongeveer 0,65 kuub hout bevat. 1 kuub hout is dus 1,54 stères.
Rendement Niet alle energie die in het hout zit, wordt er ook uitgehaald en in warmte voor je huiskamer omgezet. Het rendement voor hout is ongeveer 75 %. Daarnaast bepaalt ook de kwaliteit van je verbrandingsinstallatie het rendement. Bij een open haard bijvoorbeeld is dit zeer laag (15-20 %). Eén kuub luchtdroog loofhout zet evenveel warmte vrij als 266 l stookolie. Momenteel bedraagt de prijs van stookolie ongeveer ¤ 0,60 per liter. Dit betekent dat een kuub loofhout in vergelijking met stookolie een waarde heeft van ¤ 160. De prijs van gekliefd loofhout aan huis geleverd bedraagt momenteel tussen de ¤ 75 en ¤ 150 per kuub (= ¤ 50 tot ¤ 100 per stère). Wie uitkijkt naar een goede leverancier, kan dus tot de helft besparen door te verwarmen met hout. In deze berekening wordt uitgegaan van matig zware tot zware houtsoorten. De warmte die lichte houtsoorten (naaldhout, populier, wilg) vrijzetten, is per volumehoeveelheid ongeveer 20 % kleiner. Dit artikel is gebaseerd op de brochure ‘Brandhout’ van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, 2000.
‘t Limburgs Bosbelang | 16 - 2007 | 13
| Nieuws van de Bosgroepen Algemene Vergadering De Limburgse Bosgroepen houden in april hun jaarlijkse Algemene Vergadering (AV). Voor de Bosgroep Noordoost-Limburg en de Bosgroep West-Limburg is het een bijzondere AV, omdat er een nieuwe Raad van Bestuur wordt gekozen. Ben je werkend lid van de Bosgroep Noordoost-Limburg of de Bosgroep West-Limburg? En geïnteresseerd in een bestuurdersfunctie om de werking van de Bosgroep van dichtbij op te volgen en mee te helpen aansturen? Bezorg je kandidatuur dan aan de Bosgroep! We hebben volgende gegevens nodig: je naam en adres en een korte beschrijving van je bos en van je motivatie om bestuurder te worden! Uitzonderlijk hield de Bosgroep Zuid-Limburg de AV dit jaar al op 28 maart. In de volgende editie van ’t Bosbelang mag je een sfeerbeeld van die avond en een korte samenvatting van de agendapunten verwachten. De data van de AV van de andere Limburgse Bosgroepen zijn: Bosgroep Noordoost-Limburg Locatie: ‘t Heem in Meeuwen, 19.30 u. Bosgroep Limburgse Duinen Locatie: nog niet bekend, 19.30 u. Bosgroep Hoge Kempen Locatie: hotel Mardaga, As, 20 u. Bosgroep West-Limburg Locatie: Casino van Beringen, 19.30 u.
Bosgroep Hoge Kempen De Bosgroep Hoge Kempen houdt op 24 april haar jaarlijkse Algemene Vergadering. Voor de vergadering kunnen onze leden om 17.30 u. van As naar Eisden reizen met een historische trein op het Kolenspoor. Daar zal een ranger ons begeleiden op een wandeling in het Nationaal Park Hoge Kempen. Voor de vergadering om 20 u. start, zijn er broodjes voorzien. Alle leden zijn welkom, mits inschrijving. In januari 2007 organiseerde de Bosgroep Hoge Kempen samen met de Bosgroep Noordoost-Limburg een informatievergadering over het Natuurrichtplan Hoge Kempen. We geven je een korte stand van zaken. Natuurrichtplan Hoge Kempen, een stand van zaken Wat is een natuurrichtplan? In opdracht van minister van Openbare Werken, Energie, Leefmilieu en Natuur
14 | ‘t Limburgs Bosbelang | 16 - 2007
14 mei 15 mei 24 april 26 april
Kris Peeters zijn op dit moment in heel Vlaanderen zes natuurrichtplannen in opmaak. Zo’n natuurrichtplan geeft aan welke richting het natuurbehoud in een specifiek gebied uitgaat. In een natuurrichtplan wordt, samen met de verschillende gebruikers en eigenaars, gezocht naar de juiste maatregelen op de juiste plaats. De juiste maatregelen om de natuur op die plek te beschermen of verder te ontwikkelen, maar ook om de rechten van bewoners en gebruikers te respecteren. Over welk gebied gaat het? Het Natuurrichtplan Hoge Kempen gaat over de gemeenten As, Dilsen-Stokkem, Genk, Lanaken, Maaseik, Maasmechelen en Zutendaal. Wat heeft het natuurrichtplan te maken met het Nationaal Park Hoge Kempen? Het natuurrichtplan gaat over een iets ruimer gebied dan het Nationaal Park Hoge Kempen. Het verschil zit echter vooral in de inhoud. Het Nationaal Park heeft als doel een duurzaam, natuurgericht toerisme te ontwikkelen en zo een evenwicht te zoeken tussen natuur, mensen en toerisme. Het natuurrichtplan
moet zorgen voor de bescherming en de verdere ontwikkeling van de natuur in het gebied. Door de uitvoering van het natuurrichtplan kunnen de bezoekers van het Nationaal Park dus van dit waardevolle stukje natuur blijven genieten. Wat is de stand van zaken? In januari 2007 organiseerden de Bosgroepen Noordoost-Limburg en Hoge Kempen een informatieavond om de privéboseigenaars en andere geïnteresseerden te informeren en om te peilen naar hun reacties. Na dit overleg en een andere bespreking met het Agentschap voor Natuur en Bos is beslist geen extra maatregelen op te leggen in de bossfeer. De visie van het natuurrichtplan zal gerealiseerd worden binnen de bestaande criteria duurzaam bosbeheer. Dit zijn geformuleerde doelstellingen die het duurzaam beheer van bossen moeten garanderen op economisch, ecologisch en sociaal vlak. Vooral de openbare boseigenaars zullen moeten instaan voor het behalen van een ‘gunstige staat van instandhouding’. In het ontwerp van natuurrichtplan zijn bijvoorbeeld volgende maatregelen opgenomen: - Rond het centrale heidegebied is het streefdoel een open, structuurrijk bosgebied met geleidelijke overgang van open heide naar bos. - Op de steilrand van het Kempisch Plateau streeft men naar meer open structuurrijke boscomplexen. - Tussen Heuvelsven en Rouwmortelven wil men een open heidelandschap. - In Dilsen-Stokkem wordt het beheer gericht op bossen met open plekken op plaatsen met landduinrelicten. - Enkele reservaten werden als zeer kwetsbaar aangeduid in het kader van recreatie. - Naaldhoutbos wordt grotendeels omgevormd tot loofhoutbos, maar een deel van het naaldhoutbos kan blijven. Jouw mening telt! Zowel in mei 2006 als in januari 2007 hebben de Bosgroepen Noordoost-Limburg en Hoge Kempen een informatievond georganiseerd. Ook in de toekomst zal je nog de kans krijgen om je stem te
| Nieuws van de bosgroepen …
laten horen, bijvoorbeeld tijdens het openbaar onderzoek in elke gemeente. Meer informatie? Wil je meer weten over het natuurrichtplan of over de criteria duurzaam bosbeheer, dan kan je hiervoor terecht bij de Bosgroep. Ook op de website www.mina.be/natuurrichtplan.html vind je alle informatie. Je kunt je hier ook abonneren op de digitale nieuwsbrief, de folder over het Natuurrichtplan Hoge Kempen opvragen, een antwoord vinden op veelgestelde vragen of zelf een vraag achterlaten.
alle aanwezigen samen na over de toekomst en de prioriteiten in de werking van de Bosgroep Noordoost-Limburg. De Bosgroep West-Limburg vraagt de aanwezige leden op de AV een enquête in te vullen. De werkgroep zal de resultaten van deze rondvraag gebruiken bij de verdere opmaak van het werkplan. De coördinator ging ook al langs bij de verschillende gemeenten om hen bij dit proces te betrekken.
Bosgroep Bosgroep
Limburgse Duinen
Noordoost-Limburg Werkplannen in de maak De Bosgroepen Noordoost-Limburg en West-Limburg leggen op de AV het ontwerpwerkplan voor de periode 2008-2013 ter goedkeuring voor. Zij moeten dit werkplan indienen vóór 1 oktober 2007 om hun definitieve goedkeuring aan te vragen bij het Agentschap voor Natuur en Bos. Het werkplan stippelt de krijtlijnen uit van de werking van de Bosgroep voor de komende zes jaar. Het is dan ook een belangrijk document, dat op basis van de ervaring van de voorbije jaren rekening houdt met knelpunten, prioritaire regio’s en aandachtspunten. De twee bosgroepen krijgen bij de opmaak van dit werkplan de begeleiding van het studiebureau Itineris. Zo werden tijdens de voorbije overlegmomenten de missie en de visie van de Bosgroep al uitgestippeld, en ook het brede doelstellingenkader waarbinnen de Bosgroep wil werken. Op de Algemene Vergadering zal een medewerker van Itineris hierover een korte toelichting geven. Bij het opstellen van het werkplan doen we een beroep op de ervaring van zoveel mogelijk leden. Daarom organiseert de Bosgroep NoordoostLimburg op 21 april 2007 een ‘denkdag’ voor alle leden en sympathisanten. Op deze bijeenkomst dachten
De Bosgroep Limburgse Duinen testte op 27 januari een alternatieve manier om brandhout aan de man te brengen. Hierover lees je meer op p. 8.
Bosgroep West-Limburg Op de AV zullen we de aanwezige leden vragen een enquête in te vullen. De werkgroep zal de resultaten van deze rondvraag gebruiken bij de verdere opmaak van het werkplan. De coördinator ging ook al langs bij de verschillende gemeenten om hen bij dit proces te betrekken.
Bosgroep Zuid-Limburg Gezamenlijk uitgebreid bosbeheerplan SintTruiden, Nieuwerkerken en Gingelom Maar liefst meer dan 10 openbare en 46 privéboseigenaars verklaren zich bereid om samen met stad Sint-Truiden één bosbeheerplan te laten opstellen volgens de criteria duurzaam bosbeheer. Ruw geschat gaat het om 200 ha bos. Het samenbrengen en controleren van alle beboste percelen was een hele klus. Daardoor liep het proces enkele maanden vertraging op. Uiterlijk deze zomer start het studiebureau met de opdracht, die dan nog zeker twee jaar zal duren. Deelnemende privéboseigenaars moeten gelukkig geen twee jaar wachten om in hun bos aan de slag te kunnen. In afwachting van deze gratis leidraad voor het beheer voor de volgende twintig jaar (inclusief vergunningen), kan je bij de Bosgroep terecht voor de nodige vergunningen of adviezen. Op de houtverkoop werd bijvoorbeeld een gezamenlijk lot populieren verkocht van zes verschillende eigenaars. Samen verkopen werkt, want het lot kreeg een erg goede prijs (¤ 43 per kuub). Dankzij deze verkoopsmethode, kreeg ook een eigenares die maar 1 % hout van het lot aanbood, een mooie prijs. Het beste bewijs dat samen verkopen werkt!
Dag van het Park in Zuid-Limburg Op de Dag van het Park 2007 kan je kennis maken met enkele bijzondere bomen en hun eigenaar in de vroegere parkbossen van onze bosgroepleden. Op zondag 27 mei kan je onder begeleiding wandelen op drie locaties in ons werkingsgebied. We vragen om praktische redenen om vooraf in te schrijven. Meer info vind je achteraan in de activiteitenkalender.
‘t Limburgs Bosbelang | 16 - 2007 | 15
Project ‘Voorbeeldbossen’ Op zaterdag 17 maart bezochten leden van zowat alle Vlaamse Bosgroepen het bos van Jules Robijns in Ezemaal en dat van de familie Ceyssens in Kuringen. Op deze interactie-excursie in het kader van het VBV-project “Privéboseigenaars en duurzaam bosbeheer” ging het over bebossen van landbouwgron-
den en natuurlijke t.o.v. kunstmatige verzorging. In het bos ontsponnen zich vurige discussies over vormsnoei van eik, het opsnoeien van waardevol kersenhout en wildbescherming van een eiken aanplant. Een leuke manier om ervaringen uit te wisselen en ideeën op te doen.
Voorkomen, beter dan genezen
Kwaliteitsesdoorn in Vlaanderen
Een goede voorbereiding is belangrijk. Ook wanneer je met de kettingzaag aan de slag gaat. De Bosgroepen vinden veiligheid erg belangrijk. In nummer 14 van ons tijdschrift wijdden we bijvoorbeeld een heel artikel aan persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s). Inverde vzw stelde op vraag van de Vlaamse Bosgroepen een flyer op, waarin de belangrijkste principes nog eens samengevat worden. Deze flyer is gratis op te vragen bij ons bosgroepensecretariaat (zie Nuttige adressen achteraan).
Stammen van de (inheemse) gewone esdoorn liggen klaar om opgeladen te worden door een Limburgse firma in Bornem. Het natellen van de jaarringen leerde dat deze bomen niet ouder zijn dan veertig jaar. Oorspronkelijk waren ze samen met es en populier geplant in de onderetage van deze laatste. Enkele jaren geleden werden de populieren gekapt. De foto maakt duidelijk dat de gespaarde essen en esdoorns genoten van het extra licht en de vrijgekomen groeiruimte. Op veertig jaar tijd kan je dus in Vlaanderen perfect kwaliteitshout produceren met inheemse bomen! (met dank aan Sus Willems)
16 | ‘t Limburgs Bosbelang | 16 - 2007
| Activiteitenkalender Cursussen Limburgse Bosgroepen met Inverde Ook in 2007 organiseren de Bosgroepen samen met Inverde cursussen voor boseigenaars en bosliefhebbers. Deze cursussen zijn dé ideale gelegenheid om je theoretische of praktische kennis over bossen en bosbeheer bij te schaven! Meer informatie over de werking van Inverde en hun complete cursusaanbod vind je op www.inverde.be of via tel. 02 657 93 64. We sommen hieronder de cursussen op die je in 2007 nog in Limburg kunt volgen, gerangschikt volgens datum. Wil je zeker zijn van een plaatsje, schrijf dan zo vlug mogelijk in via ons secretariaat (tel. 011 23 83 41 of 011 23 73 28). Een bos lezen Programma: Met de principes van duurzaam bosbeheer in het achtergrond, trekken we de hele dag het bos in zonder boeken. Kijken en analyseren staan centraal: op basis van een goede observatie gaan we beheeropties voor bepaalde bossen uitstippelen. In de marge komen houtprijzen, natuurwaarden, dunning, houtkwaliteit en boomsoortenkeuze aan bod. Datum: zaterdag 23 juni 2007 Organisatie: Bosgroep Limburgse Duinen
Inheemse bomen en struiken Programma: Aan de hand van een rijk geïllustreerde presentatie worden de inheemse bomen en struiken en enkele veel voorkomende exoten besproken. De nadruk ligt op eigenschappen voor de soortherkenning, maar ook standplaatskenmerken en mogelijk gebruik worden besproken. Tijdens een terreinexcursie wordt het herkennen van bomen en struiken grondig geoefend. Datum: dinsdag 26 juni 2007 Organisatie: Bosgroep Zuid-Limburg Kettingzaag - module 2 Programma: Dag 1: Theorie over het vellen van bomen. Demonstratievelling door instructeur, gevolgd door veloefeningen voor de cursisten. Dag 2: Veloefeningen door de cursisten met het gebruik van hulpmiddelen bij het vellen Datum: donderdag 6 en vrijdag 7 september 2007 Organisatie: Bosgroep NoordoostLimburg Kettingzaag – module 1 (beginners) Programma: Dag 1: Theorie over de werking, het gebruik en de veiligheid van de kettingzaag. Theorie en praktijk over het dagelijks onderhoud en scherpen van de ketting.
Weer of geen weer, op onze cursussen komt de praktijk steeds aan bod!
Dag 2: Eenvoudige zaagoefeningen op horizontale en verticale stamstukken. Geen vellingen! Datum: dinsdag 18 en woensdag 19 september 2007 Organisatie: Bosgroep Limburgse Duinen Dunningen Programma: Dunnen is het sturen van de bestandsontwikkeling door selectieve kapping. Waarom dit nuttig kan zijn, op welke manieren dunnen mogelijk is en welke gevolgen dit heeft voor het bos en de bosstructuur wordt uitgebreid besproken. Tijdens de terreinexcursie wordt het aanduiden van dunningen ingeoefend. Datum: zaterdag 22 september Organisatie: Bosgroep West-Limburg Kettingzaag - module 2 Programma: zie hoger Datum: donderdag 11 en vrijdag 12 oktober 2007 Organisatie: Bosgroep West-Limburg Bosexploitatie Programma: We starten met een overzicht van de meest gebruikte exploitatiemethoden, zoals paarden, uitsleeptractoren en harvesters. De voor- en nadelen van de verschillende technieken komen aan bod en de impact op het bos wordt toegelicht. We gaan ruim in op de voorbereiding van exploitaties (schalmen, ruimingspistes, exploitatieplan, communicatie) en doen een oefening op terrein. Datum: vrijdag 9 november Organisatie: Bosgroep NoordoostLimburg Kettingzaag – module 1 (beginners) Programma: zie hoger. Datum: donderdag 22 en vrijdag 23 november 2007 Organisatie: Bosgroep Hoge Kempen
‘t Limburgs Bosbelang | 16 - 2007 | 17
Dag van het Park zondag 27 mei 2007 De ‘Dag van het Park’ is dit jaar in Vlaanderen al aan haar zeventiende editie toe. Het thema voor dit jaar is … ‘Bomen’. In Limburg, en vooral in Haspengouw, zijn er enkele parels van parkbossen. Deze oude parkbossen behoorden steevast tot het domein van een landhuis of kasteeltje en vormen vandaag vaak eilandjes van rust in een landschap dat heel wat minder groen is. In deze parkbossen, waar de economische belangen steeds ondergeschikt waren, vind je vandaag de oudste en mooiste bomen van Vlaanderen. De Bosgroep Zuid-Limburg biedt je de kans om die dag het parkbos van enkele van haar leden onder begeleiding te bezoeken. Sommige parkbossen werden jarenlang niet of nauwelijks beheerd. In Jeuk (Gingelom) kan je zo’n parkbos van 2 ha bezoeken. De arbeidersploeg van de Bosgroep Zuid-Limburg zette hier de eerste stappen om de beheerachterstand weg te werken. In Heks (Heers) en in Voort (Borgloon) werd het parkbos van de familie d’Ursel en de familie le Hardy doorheen de eeuwen veel beter beheerd. Op zondag 27 mei kunnen groepen van maximaal 25 personen om 10 u. en 14 u.,
onder begeleiding van een professionele gids, gratis ter plaatse het parkbos bezoeken. De wandeling duurt ongeveer anderhalf uur. Voor een goede gang van zaken is vooraf inschrijven een strikte voorwaarde voor deelname! Inschrijven kan je op het nummer 011 23 83 20. Door het bijzondere karakter van dit initiatief, geldt ‘volzet = volzet’! Vanaf 1 april kan je het uitgebreide programma voor heel Vlaanderen bekijken op de website van het Agentschap voor Natuur en Bos (www.natuurenbos.be).
gemeente van de gemeente Zutendaal al haar gebouwen met eigen hout! Al onze leden ontvangen een maand vooraf een schriftelijke uitnodiging met alle informatie. Als je zin hebt om deel te nemen, kan je je alvast telefonisch inschrijven bij Marina Mathijs op het nummer 011 23 83 41. Deze uitstap kost 15 euro. Let wel, enkel bosgroepleden kunnen deelnemen!
Nettersheim ontvangt Limburgse bosgroepleden
Het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) organiseert samen met Inverde en het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) jaarlijks een studiedag voor terreinbeheerders. Zij willen hiermee nieuwe onderzoeksresultaten van het INBO, die relevant zijn voor terreinbeheerders, bekend te maken. Het gaat om een kennisuitwisseling in twee richtingen: de onderzoekers willen immers ook iets opsteken over de concrete praktijk van de terreinbeheerder. Volgende methoden worden toegelicht en uitgetest op het terrein: - een methode om bijzondere biotopen in de beheerde (bos)domeinen te herkennen en in kaart te brengen - een nieuwe typologie voor de bosplantengemeenschappen in Vlaanderen Daarnaast geven de INBO-onderzoekers je een inkijk in de theorie en de praktijk van Natura 2000-habitats. Datum: dinsdag 24 april 2007 Locatie: Het Boshuis – Zoersel Voor meer info kan je terecht bij Wim Massant, tel. 02 658 09 58, wim.massant@lne.vlaanderen.be
Op dinsdag 12 juni 2007 gaan de Limburgse Bosgroepen met de bus naar Nettersheim (Duitsland). Op het programma staat o.a. een geleid bezoek aan een houtonderzoekscentrum en natuurcentrum. Ter plaatse krijgen we uitleg over het houtgebruik en houttoepassingen in de Eifel. Zo verwarmt deze zuster-
Studiedag voor terreinbeheerders
Samen naar Libramont Op woensdag 1 augustus kan je met de Bosgroepen de bekende tweejaarlijkse bosbouwbeurs in Libramont bezoeken. In 2005 organiseerde Inverde deze gesmaakte excursie eveneens. Onder deskundige begeleiding bezichtigen we de bosbouwdemonstraties in het bos. Er is ook tijd voorzien om alleen rond te lopen. Het vervoer wordt georganiseerd vanuit Hasselt. Het aantal plaatsen is beperkt tot 50. Snel inschrijven is dus de boodschap! Dit kan via een telefoontje naar 011 23 83 41 of een mail naar bosgroepen@limburg.be.
18 | ‘t Limburgs Bosbelang | 16 - 2007
| Nuttige adressen
Colofon Bosgroep Zuid-Limburg vzw ondernemingsnummer 874 670 378 Coördinator: ir. Karolien Van Diest tel. 011 23 83 25 gsm 0473 88 53 94 bosgroepzuid@limburg.be Secretariaat Annemie Hannosset tel. 011 23 83 20
Bosgroepen P.a. provincie Limburg Universiteitslaan 1 3500 Hasselt www.bosgroepen.be fax 011 23 83 10 Bosgroep Hoge Kempen vzw ondernemingsnummer 874 667 014 Coördinator: ir. Lise Hendrick tel. 011 23 83 23 gsm 0475 46 04 42 bosgroephogekempen@limburg.be Secretariaat Marina Mathijs tel. 011 23 83 41 Bosgroep Limburgse Duinen vzw ondernemingsnummer 882 247 464 Coördinator: ir. Jan Mampaey tel. 011 23 83 19 gsm 0478 78 07 21 bosgroeplimburgseduinen@limburg.be
Secretariaat Evy Van Eynde tel. 011 23 73 34 Tine Stevens tel. 011 23 73 82 Bosgroep Noordoost-Limburg vzw ondernemingsnummer 459 481 087 Coördinator: ir. An Pierson tel. 011 23 83 24 gsm 0473 88 53 95 bosgroepnoordoost@limburg.be Secretariaat Patricia Rouffa tel. 011 23 83 30 Bosgroep West-Limburg vzw ondernemingsnummer 479 742 895 Coördinator: ir. Benjamine Bufkens tel. 011 23 83 29 gsm 0479 40 08 48 bosgroepwest@limburg.be Secretariaat An Olaerts tel. 011 23 73 28
Agentschap Natuur en Bos, Inspectie Hasselt Woudmeester: ir. G. Mees Ambtenaar privébos: ir. Griet Beckers Koningin Astridlaan 50/5 3500 Hasselt tel. 011 74 25 00 fax 011 74 25 39 Houtvesterij Bree Houtvester ir. Gui Winters Ter Rivierenwal 9A 3960 Bree tel. 089 46 21 31 fax 089 48 17 24 Houtvesterij Hasselt Houtvester ir. G. Mees Koningin Astridlaan 50/5 3500 Hasselt tel. 011 74 25 03 fax 011 74 25 39 Houtvesterij Hechtel Houtvester ir. D. Gorissen Peerderbaan 31 3940 Hechtel-Eksel tel. 011 73 41 50 fax 011 73 54 84
’t Limburgs Bosbelang 2007/16/lente De Bosgroep Hoge Kempen, Bosgroep Limburgse Duinen, Bosgroep Noordoost-Limburg, Bosgroep West-Limburg en Bosgroep Zuid-Limburg zijn een samenwerking van het Agentschap voor Natuur en Bos van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap en de provincie Limburg. De deputatie Steve Stevaert, gouverneur-voorzitter, Marc Vandeput, Sylvain Sleypen, Gilbert Van Baelen, Frank Smeets, Hilde Claes, Erika Thijs, gedeputeerden en Marc Martens, provinciegriffier Provincie Limburg, Sectie 3.3.2., Universiteitslaan 1, B–3500 Hasselt. voorzitter gedeputeerde Frank Smeets redactie Rita Bogaerts, Benjamine Bufkens, Joep Fourneau, Annemie Hannosset, Lise Hendrick, Jan Mampaey, An Pierson, Johan Van den Broek, Karolien Van Diest en Frank Vranken. coverfoto Provinciaal Natuurcentrum fotografie binnenwerk Annemie Hannosset, Leon Koopmans, Jan Mampaey, Robin Reynders, François Van Bauwel en Karolien Van Diest. illustraties Dirk Vercampt vormgeving en lay-out Dion Boodts, Chantal Janssens Informatie en Onthaal, Grafische Producties, provincie Limburg druk Drukkerij Paesen - Opglabbeek oplage 5 000 exemplaren
Websites Boseigenaars en andere bosliefhebbers vinden ook nuttige informatie op de websites van de volgende instanties: Agentschap Natuur en Bos: Vereniging voor Bos in Vlaanderen vzw: Landelijk Vlaanderen vzw: Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek: Inverde vzw:
www.natuurenbos.be www.vbv.be www.landelijkvlaanderen.be www.inbo.be www.inverde.be
Deze publicatie werd gedrukt op hout- en chloorvrij kringlooppapier, zonder optische witmakers. verantwoordelijke uitgever Johan Van den Broek Universiteitslaan 1 B–3500 HASSELT
‘t Limburgs Bosbelang | 16 - 2007 | 19
| Waarvoor kan je terecht bij de bosgroep? Een bos bezitten en beheren, daar komt heel wat bij kijken. Voor vragen of informatie kan je evenwel altijd te rade bij de bosgroep. We sommen hier even op waarmee de bosgroepmedewerkers je van dienst kunnen zijn: • gratis en onafhankelijk advies over het bos en het beheer ervan (bosbouwtechnische, wettelijke, financiële en administratieve aspecten) • informatie over hoe een duurzaam bosbeheer eruit ziet, wat je wettelijke rechten en plichten zijn als boseigenaar en wat de mogelijke subsidies zijn waarop je aanspraak kan maken • hulp bij het invullen van kapaanvragen of het opstellen van beheerplannen; • kaartmateriaal • adressen van houtexploitanten en boomkwekerijen • coördinatie van de samenwerking tussen verschillende boseigenaars.
provincie Limburg Universiteitslaan 1 B–3500 HASSELT limburg.be