afgiftekantoor: hasselt 1 - 3de afdeling - p3a9010
BelgiÍ–Belgique
driemaandelijks tijdschrift | januari-februari-maart 2008
p.b. hasselt 1 12/675
19 | winter
+ in dit nummer o.a.
Het ABC van eik en beuk De weerschijnvlinder Leden aan het woord +
voorwoord Beste boseigenaar Namens de 5 Limburgse Bosgroepen wens ik u vooreerst een gezellige feestperiode en een gelukkig 2008. Maar dit Limburgs Bosbelang is nog om een andere reden een beetje een feestelijk nummer. In 2008 blaast Bosgroep West-Limburg immers 10 kaarsjes uit. 10 jaar bosgroepen in Limburg gaf onze coördinatoren de inspiratie u iets bijzonders aan te bieden. Op zaterdag 16 februari bent u uitgenodigd op onze eerste contactdag. Hiernaast leest u hierover meer. Na het feesten is het meteen weer werken geblazen. Op 29 februari gaat de jaarlijkse gezamenlijke houtverkoop van de 5 Limburgse Bosgroepen immers door (zie blz.XX). In dit nummer stellen we niet alleen beide ploegbazen van onze gemotiveerde arbeidersploegen aan u voor, maar ook de grote weerschijnvlinder. Deze bos(rand)bewoner gaat sterk achteruit in Vlaanderen en werd door de gemeente Kinrooi geadopteerd. Uitzonderlijk krijgt u geen tip van één boseigenaar, maar vertellen 4 leden van onze Bosgroepen hun bosgroepervaringen. Want ook uw mening telt! Mits enige handigheid, kan u de 4 middelste pagina’s weer uit dit nummer nemen. Met de tabellen kan u vervolgens zelf de houtkwaliteit van beuken en eiken gaan inschatten.
contactdag
Limburgse Bosgroepen blazen tien kaarsjes uit
Foto: Sus Willems
Veel plezier! Frank Smeets Gedeputeerde van Leefmilieu en Natuur Foto: Lise Hendrick
In 2008 bestaan de Limburgse Bosgroepen tien jaar. In deze tijdsspanne werden meer dan 1 600 boseigenaars lid van één van de vijf Bosgroepen. Maar liefst 15 000 ha Limburgse bossen worden beheerd door leden van de Bosgroepen, dat is meer dan 6 % van de oppervlakte van onze provincie, of nog: meer dan één derde van het Limburgse bosareaal. Redenen genoeg om te vieren, en daarom nodigen we op zaterdag 16 februari 2008 al onze leden en partners uit op een contactdag. Een niet te missen afspraak voor elke boseigenaar en – liefhebber! De dag begint met de Algemene Vergaderingen van de vijf Bosgroepen. De Bosgroepen Zuid-Limburg en Hoge Kempen vzw kiezen na 3 jaar een nieuwe Raad van Bestuur. Na het welkomstwoord van de Vlaamse minister van Leefmilieu Hilde Crevits volgen presentaties over het gebruik en de toepassingen van hout. Zowel de privéboseigenaar die zelf hout oogst en voor allerlei toepassingen gebruikt, als de houthandelaar die hout (laat) verwerken tot eindproducten, komen aan bod. Onze voorzitter, gedeputeerde voor Leefmilieu Frank Smeets, rondt het eerste deel van de dag af. Tijdens de lunch is er tijd om de infostands te bezoeken. In de namid-
2 | ‘t Limburgs Bosbelang | 19 | winter
dag staan lezingen, excursies en wandelingen op het programma. De Rangers van het Nationaal Park Hoge Kempen, boswachters en lesgevers van Inverde staan hiervoor paraat. Ben je lid van de Limburgse Bosgroepen, dan ontvang je nog een persoonlijke uitnodiging met alle praktische info voor de contactdag. Meer info krijg je ook op ons secretariaat (011 23 83 20).
gezamenlijke houtverkoop 2008
Limburgs hout onder de hamer Op 29 februari 2008 vindt de volgende gezamenlijke houtverkoop van de Limburgse Bosgroepen plaats. Voortaan zal de houtverkoop worden georganiseerd door de Coöperatieve van de Limburgse Bosgroepen cvba. Deze vennootschap, waarvan de vijf Limburgse Bosgroepen aandeelhouder zijn, zal ervoor zorgen dat het hout op een zo goed mogelijke manier wordt vermarkt. De toekomstbomen worden met een blauwe stip aangeduid. Deze mogen niet gekapt. (Foto: Karolien Van Diest)
Samen verkopen: niets dan voordelen De gezamenlijke houtverkoop van de Coöperatieve van de Limburgse Bosgroepen cvba is voor onze leden-boseigenaars de ideale manier om zonder al te veel papierwerk hout te verkopen. De Bosgroepen bundelen de gegevens van de verschillende loten hout die te koop worden aangeboden, met de bijhorende liggingsplannen. De cvba stelt met deze informatie een catalogus samen, stuurt die naar erkende bosexploitanten en organiseert de verkoopzitting. Door samen te verkopen, kunnen de boseigenaars hun hout in grotere loten aanbieden. Bovendien dalen de vaste kosten voor de koper (verplaatsing, voorbereiding, …). Dat lokt meer
kopers en levert een betere prijs op. Exploitatievoorwaarden De exploitanten moeten zich houden aan welbepaalde verkoop- en exploitatievoorwaarden. Die zijn gebaseerd op de voorwaarden die het Agentschap voor Natuur en Bos hanteert voor openbare bossen. Daarnaast kan de verkoper voor zijn lot bijkomende voorwaarden opleggen. Eenmaal, andermaal, verkocht! De boseigenaars, die hout willen verkopen, sluiten vooraf een overeenkomst met de cvba, waarin o.a. een minimumprijs voor het
hout wordt vastgelegd. Op de zitting wijst de cvba de loten toe aan de hoogste bieder. Dat gaat als volgt: indien de prijs hoger is dan de afgesproken minimumprijs, dan kan een lot definitief worden toegewezen. Ligt de prijs lager dan de minimumprijs, dan neemt de cvba contact op met de eigenaars. Na overleg met de eigenaars worden de loten definitief toegewezen. De cvba stuurt de facturen naar de kopers. Die betalen bovenop de afgesproken prijs een waarborg van 10 %, de eventuele kosten van de aanduiding en opmeting van het hout, en een administratieve kost van 3 % voor de organisatie van de houtverkoop. De exploitatie kan pas starten nadat het volledige bedrag is betaald.
De verkoopzitting in het provinciehuis te Hasselt. (Foto: Sus Willems)
Houtverkoop 2008: belangrijke data Begin januari 2008: verwerking van de kuberingsgegevens, liggingsplannen en de verkoop- en exploitatievoorwaarden in de houtcatalogus. Begin februari 2008: versturing van de houtcatalogus naar alle erkende houtkopers –en exploitanten. Elke Bosgroep organiseert een schouwingmoment van de aangeboden loten voor geïnteresseerde kopers. 29 februari 2008: verkoopzitting in het provinciehuis te Hasselt. Verkopers, kopers en geïnteresseerden zijn hierop welkom.
‘t Limburgs Bosbelang | 19 | winter | 3
Bosgroepen kiezen voor groene arbeid
foto boven: De ploeg in actie
foto links: Fabrizio met Ahmet, Danny en Danny in het bos. Tom, de vierde ploegmaat, was die dag ziek. (Foto’s: Benjamine Bufkens)
In heel Vlaanderen doen groendiensten de laatste jaren een beroep op de sociale economie. Vzw Groenwerk (De Winning in Lummen) biedt duurzame tewerkstelling aan langdurig werklozen met een lage scholing, die op de gewone arbeidsmarkt niet aan hun trekken komen. De Limburgse Bosgroepen sloten een overeenkomst met vzw Groenwerk om hun arbeidersploegen te bemannen. Werken in het groen is arbeidsintensief, je helpt er de maatschappij mee vooruit en er is geen specifieke technische voorkennis voor vereist. Kortom, de geknipte job voor sociale tewerkstelling
Groenwerk in de lift Groenondernemingen in de sociale economie combineren op een unieke manier twee maatschappelijke belangen: groenbeheer en sociale tewerkstelling. Deze vorm van groenwerk neemt hand over hand toe: in de zomer van 2007 telde Vlaanderen maar liefst 83 groenondernemingen actief in de sociale economie. In mei 2007 stelden zij in totaal 1 464 werknemers (voltijdse equivalenten) tewerk uit de kansengroepen. Met omkadering en ondersteunend personeel erbij, zijn bij benadering meer dan 2 000 mensen werkzaam in de groene sectoren van de sociale economie. De vzw Groenwerk heeft 44 medewerkers in dienst, 23 in Hoeselt en 21 in Lummen. Gemeenten, regionale landschappen en natuurverenigingen maken gebruik van de
4 | ‘t Limburgs Bosbelang | 19 | winter
diensten die Groenwerk aanbiedt. De vzw stelt twee teams, telkens een ploegbaas en vier arbeiders, gedurende een heel jaar ter beschikking van de leden van de Limburgse Bosgroepen. Van boomfanaat tot ploegbaas De twee arbeidersploegen, die voor de Limburgse Bosgroepen werken, worden geleid door ploegbazen Fabrizio en Philip. Beide heren maakten zich graag vrij voor een babbel over hun werk in het groen. Fabrizio studeerde graduaat landbouw-biotechnologie aan de Provinciale Hogeschool Limburg en is ondertussen al meer dan drie jaar ploegbaas. “Van kindsbeen af was ik gefascineerd door de natuur, vooral bomen boeiden mij enorm. Ik heb me daarom jarenlang
actief ingezet bij de lokale Natuurpuntafdeling”. Na zijn uren volgt Fabrizio nog een opleiding tot boomverzorger. Ook in het weekend vind je hem dus … in het bos. Oudere bossen, vooral terug te vinden in Zuid-Limburg, zijn Fabrizio’s favoriete plekjes. Over zijn vrij jonge ploeg is Fabrizio zeer tevreden. “Men denkt misschien dat mensen uit de sociale economie sneller afhaken. Maar wij hebben al jaren een vaste ploeg, en zijn dus goed op elkaar ingewerkt”, aldus Fabrizio. Aan contact met de boseigenaars hecht hij veel belang, al blijft dat vaak op een laag pitje. Jammer, zo vindt Fabrizio: “Vaak zien we de eigenaar niet, of maar heel even. Als een eigenaar enkel na zijn werkuren een kijkje komt nemen, zijn wij meestal al weg. Nochtans is het erg
Foto: An Pierson
belangrijk dat ze er zijn als wij in hun bos werken. Wij doen ons best om hun opdrachten goed uit te voeren, maar het is ook van belang dat zij begrijpen wat wij precies doen.”
boseigenaars graag komen kijken naar ons werk. Meestal stellen ze zelfs vragen, waar ik met plezier op antwoord. Een tevreden klant maakt mijn mensen eens zo enthousiast!” Fabrizio (Foto: Benjamine Bufkens)
Philip (Foto: Annemie Hannosset)
“Enthousiasme werkt aanstekelijk” Ook Philip heeft na zijn studies Groenmanagement van zijn liefde voor de natuur zijn beroep gemaakt. Hij is nog maar enkele maanden aan de slag als monitor bij de afdeling in Hoeselt. “Vooraleer we met de hele ploeg de hort op gaan, neem ik met mijn hulpmonitor Roland de planning van die dag door. Om acht uur vertrekken we naar de ‘werf’, waar we dan alles in gereedheid brengen: kettingzagen, bosmaaiers, … Dan beginnen mijn mannen aan hun dagtaak, en ik zorg dat ze op tijd en stond hun pauzes krijgen. Als het werk van de mannen erop zit, blijf ik nog wat langer om het gereedschap voor de volgende dag klaar te maken.” Ook Philip is erg enthousiast over zijn ploeg, en met zijn geestdrift motiveert hij ‘de mannen’. En de interesse van de boseigenaars is helemaal een opsteker. “Ik ondervind toch dat de
‘t Limburgs Bosbelang | 19 | winter | 5
Soort in de kijker
De grote weerschijnvlinder, kansen voor een vlinder van formaat De grote weerschijnvlinder is één van de grootste vlinders van ons land. In Limburg kom je hem nergens anders tegen dan in de vochtige bossen van het Kempen~Broek. Echt thuis is de grote weerschijnvlinder in het Stamprooierbroek in Kinrooi: daar ligt dan ook zijn kerngebied. De gemeente Kinrooi ontfermde zich over deze soort in het kader van het project ‘Gemeenten adopteren Limburgse Soorten’. Daarmee engageert Kinrooi zich om de leefgebieden van de grote weerschijnvlinder te verbeteren en met elkaar te verbinden: zo krijgt deze bijzondere vlindersoort nieuwe kansen.
Bruidsboom Anders dan andere vlinders, drinkt de grote weerschijnvlinder maar zelden nectar. Hij is tuk op uitwerpselen, kadavers, rottende materialen, bloedende bomen en zelfs zweet van mensen, waaruit hij mineralen haalt. Met wat geluk komt een exemplaar zweet likken op je hand wanneer je door het Stamprooierbroek wandelt. Eten doen deze vlinders net vóór de middag. Na de maaltijd vliegt het mannetje naar de top van een grote opvallende boom in de bosrand om zijn territorium te verdedigen en om een vrouwtje vanaf deze ‘bruidsboom’ te versieren. Het vrouwtje legt haar eitjes op de blaadjes van wilgen. Ze legt ieder eitje apart op de bovenzijde van een wilgenblad in de schaduw. Ze doet dit in de vroege namiddag, zodat ze ziet welke blaadjes Geliefkoosde plekjes De grote weerschijnvlinder heeft een voorkeur voor vochtige loofbos- zich in de schaduw bevinden. Zo pendelt ze de hele tijd op en af van sen; vooral in gegroepeerde bosjes in beekdalen vind je hem terug. de wilgen in de schaduw naar boomkruinen in de zon (om op te warOpen plekken, bosranden en bospaden – zonnig en warm - zijn z’n men). favoriete plekken. In Vlaanderen voldoen enkel de bossen rond Brussel en Leuven (Hallerbos, Zoniënbos, Meerdaalbos en Doode Beem- (G)een schijn van kans?! de) en de uitgestrekte vochtige loofbossen van het Kempen~Broek De grote weerschijnvlinder geniet geen wettelijke bescherming in (Noordoost-Limburg) aan de eisen van de vlinder. Vlaanderen. Toch staat hij op de Vlaamse Rode Lijst als bedreigd en
Even kennis maken De grote weerschijnvlinder is met zijn vleugelspanwijdte van 70 tot 92 mm een vlinder van formaat: één van onze grootste inheemse dagvlinders. De bovenkant van de vleugels is donkerbruin met een witte band. Bij de juiste lichtinval krijgen de vleugels van de mannetjes een schitterende blauwe tot paarse schijn: vandaar de naam ’weerschijnvlinder’. De onderzijde van de vleugels is eerder oranje van kleur, ook met een witte band. Je loopt kans de grote weerschijnvlinder tegen te komen van eind juni tot begin augustus, met een piek tussen 1 en 20 juli.
6 | ‘t Limburgs Bosbelang | 19 | winter
Grote weerschijnvlinder met gespreide vleugels. Opmerkelijk is de blauwe schijn (door de lichtinval) op de linkervleugel. (Foto: Frans Van Bauwel)
De onderzijde van de vleugels is oranje van kleur met een witte band. (Foto: Frans Van Bauwel)
Het gedroomde leefgebied van de grote weerschijnvlinder. (Foto: Wouter Vanreusel)
op de Belgische Rode Lijst als achteruitgaand. De vlinder heeft het in Vlaanderen zo lastig door de ontbossing en het veranderende bosbeheer. De gemeente Kinrooi neemt maatregelen om de bossen opnieuw aantrekkelijker te maken voor de grote weerschijnvlinder. Met open plekken in het bos en brede bospaden, gevarieerde bosranden en geschikte bruidsbomen wil Kinrooi haar beschermeling het opnieuw naar zijn zin maken.
Meer informatie over het project 'Gemeenten adopteren Limburgse soorten' krijg je bij Els Peusens, Regionaal Landschap Kempen en Maasland,
De grote weerschijnvlinder in jouw bos Enkele gouden tips om de grote weerschijnvlinder aan te trekken in je bos: • Zorg voor voldoende open plekken in het bos. • Een mooie bosrand met wilgenstruweel en alleenstaande opvallende bomen creëer je door om de drie tot vijf jaar stroken bosrand te kappen. Wilgen zijn pioniersbomen die als eerste uitschieten. Mooie grote bomen laat je staan. • Je populierenbos geef je bij voorkeur een inheems onderetage. Die kan je planten of, als er oudere inheemse bomen in de buurt groeien, spontaan laten ontwikkelen. Na de eindkap kan je, als je bos te nat is voor populieren, ook altijd omvormen naar standplaatsgeschikt bos. • De vochtigheid van de bodem is superbelangrijk. Zijn er in jouw bos greppels of slootjes gegraven die water onttrekken? Die ontwatering doe je best teniet. • Door in de tussenliggende weilanden of langs beken bomenrijen of houtkanten aan te planten, maak je verbindingen tussen bossen. Zo ontstaat een groter aaneengesloten leefgebied en krijgt de grote weerschijnvlinder dubbel zoveel ontwikkelingskansen.
tel. 089 86 96 27, els@rlkm.be. Voor deze bijdrage willen wij haar graag bedanken.
‘t Limburgs Bosbelang | 19 | winter | 7
leden aan het woord
Mijn gedacht! In dit nummer uitzonderlijk geen tip van de boseigenaar. Wel geven we het woord aan leden van de Bosgroepen Hoge Kempen en Zuid-Limburg. Deze twee Bosgroepen timmeren deze dagen volop aan een beleidsplan. Hierover kan je meer lezen in de kader op blz. 10.
“De natuur wordt er alleen maar beter van” Marie-Laure Gielen, lid van Bosgroep Zuid-Limburg, werd, samen met haar broer en zus, eigenaar van enkele hectaren gemengd bos na het overlijden van haar vader, die het bos had aangekocht en zelf beheerde. “Mijn vader had veel essen en canadapopulieren geplant. Maar na zijn plotse dood lagen de bossen er 8 jaar onbeheerd bij: het werd een echte wildernis”,
aldus Marie-Laure. Via een vriendinnatuurgids hoorde ze over de bosgroepen. Toen Marie-Laure een uitnodiging van de Bosgroep in de bus kreeg voor een informatievergadering over het gezamenlijk bosbeheerplan in Sint-Truiden, aarzelde ze geen moment. “Ik ben ernaartoe gegaan uit nieuwsgierigheid, omdat ik weinig kende van bosbeheer en ook niet wist hoe ik in mijn bos aan de slag moest. Korte tijd later was mijn bos opgemeten en werden de eerste bomen geveld. Ondertussen heeft zelfs al een houtverkoop plaats gevonden”, zo vertelt Marie-Laure enthousiast. De Bosgroep verkocht in februari 2007 in één van haar bossen een mooi lot populieren en keek toe op de werken. Vandaag kan een mooie, gemengde onderetage van vooral es en esdoorn uitgroeien tot een volwaardig bos. “Ik kan met al mijn vragen altijd terecht bij de Bosgroep: men geeft prima advies en staat me met raad en daad bij. Een geslaagde samenwerking, waarvan de natuur alleen maar beter kan worden.” Dankzij allerlei uitstappen en cursussen die de bosgroepen organiseren, geniet MarieLaure nog meer met volle teugen van de tijd die ze in de bossen doorbrengt.
“Houtopbrengst is mooi meegenomen” Luc Aelbrecht is lid van de Bosgroep Hoge Kempen. Voordat hij lid was, bleven zijn drie bossen (dennenbos, broekbos en loofbos) jarenlang onaangeroerd. Het was het twintig jaar geleden dat het dennenbos werd gedund en het loofbos gekapt. Alles werd aan de natuur overgelaten. “Onder impuls van de Bosgroep werd het hout van het gedunde dennenbos verkocht in een gezamenlijke houtverkoop en ben ik exoten en Amerikaanse vogelkers beginnen kappen”, zegt Luc. Luc kwam via zijn gemeente in contact met de bosgroepen en is vandaag een gedreven lid: hij neemt deel aan cursussen, excursies en de Algemene Vergaderingen. “Ik had vroeger totaal geen kijk op wat een bos te bieden heeft. Nu weet ik: als je je bos beheert zoals het hoort, zorg je voor een mooier en waardevoller bos in de toekomst. Een goed beheer zorgt voor een betere houtopbrengst en dat is natuurlijk mooi meegenomen.”
Luc met brandhout uit eigen bos.
Marie-Laure op een excursie over de taalgrens (Foto’s: Karolien Van Diest)
vervolg op p. 9
8 | ‘t Limburgs Bosbelang | 19 | winter
kwaliteitshout - uitneembare katern
Inlandse eik en beuk: het kaf van het koren scheiden Kwaliteitshout is hout dat voor uitgelezen toepassingen kan gebruikt worden. Meestal gaat het om fineer of eerste keuze zaaghout. Maar hoe zie je nu aan een boom of hij onder zijn schors kwaliteitshout verstopt?
Kwaliteitshout is niet zomaar hout. Het combineert een aantal eigenschappen: het is vrij van takken, recht, gezond en heeft regelmatige jaarringen. Bij loofbomen komt het er vooral op aan dat de stam over een zekere lengte z’n oude takken al lang geleden overgroeid heeft met foutvrij hout. De stam laat dit vermoeden door een gave schors.
en de beuk (Quercus robur of zomereik, Quercus petraea of wintereik en Fagus sylvatica of beuk). Hoogwaardige toepassingen van fijn eikenhout zijn snijfineer, duigen voor wijnvaten (merrain) en meubelhout. Beukenhout is van nature weinig duurzaam en daardoor beperkt tot binnenhuisgebruik, in toepassingen als afrol- en snijfineer, meubelhout of trappen. Kwaliteit zit niet in de top Beide boomsoorten worden op goede grond Laten we ons even concentreren op twee ongeveer 30 meter hoog. Maar zoals bij alle belangrijke loofboomsoorten: de inlandse eik boomsoorten situeert het hout van echt hoge
kwaliteit zich in de onderste 6 tot 8 meter. Dat komt omdat hoger in de stam de overgroeide takstompen relatief ondiep zitten, waardoor het rendement van verwerking sterk afneemt.
Een mooie kwaliteitsstam van eik.
Een mooie kwaliteitsstam van beuk.
Het ABC van houtkwaliteit Hout wordt ingedeeld in de kwaliteitsklassen A-B-C-D. De hoogste kwaliteitsklasse is A: het stamstuk heeft een minimale lengte en dikte en is bovendien praktisch foutvrij. Hout van klasse A is dus mooi rond, recht, gezond
Welke kwaliteit heeft mijn eik? Toepassingen
Eigenschappen van de stam Minimale lengte Minimale omtrek op 1,5 m hoogte Levende takken
Dode takken Overgroeide takken Ingerotte takken Picot (type waterlot) Broussin (type waterlot) Veegschade Vorstscheur Draaigroei Kromming Afplatting Cannelure Rotting, grote gaten Grootte-orde houtprijs (¤/m3)
klasse A snijfineer 1ste keuze zaaghout 1ste keuze afrolfineer 2,5 m 145 cm indien er geen andere gebreken zijn, is er 1 toegelaten (op 2,5 m) als de takdiameter < 2 cm uitgesloten uitgesloten uitgesloten indien er geen andere gebreken zijn, is er 1 toegelaten (op 2,5 m) uitgesloten toegelaten als in spinthout uitgesloten max. 5 cm/m max. 2 cm/m max. 10% 1 toegelaten, indien tegenoverstaand zijn er 2 toegelaten uitgesloten 400
klasse B 1ste keuze zaaghout 1ste en 2de keuze afrolfineer 3m 130 cm
er zijn maximaal 12, gebreken toegelaten met een diameterbeperking van 6 cm voor een levende tak en 2 cm voor een dode of rotte tak
toegelaten als in spinthout uitgesloten max. 8 cm/m max. 4 cm/m toegelaten 1 toegelaten, indien tegenoverstaand zijn er 2 toegelaten uitgesloten 240
Welke kwaliteit heeft mijn beuk? Toepassingen
Eigenschappen van de stam Minimale lengte Minimale omtrek op 1,5 m hoogte Diktegroei Levende takken Dode takken Overgroeide takken Ingerotte takken Veegschade Draaigroei Kromming Afplatting Cannelure Rotting, kevergangen, grote gaten Grootte-orde houtprijs (¤/m3)
klasse A snijfineer 1ste keuze zaaghout 1ste keuze afrolfineer
klasse B 1ste keuze zaaghout 1ste en 2de keuze afrolfineer
3m 130 cm min. 1,2 cm/jaar omtrek uitgesloten uitgesloten uitgesloten uitgesloten uitgesloten max. 5 cm/m max. 2 cm/m max. 15% 1 toegelaten, indien tegenoverstaand zijn er 2 toegelaten uitgesloten 250
3m 120 cm geen beperking er zijn drie gebreken per 3 meter toegelaten, met een beperking van 8 cm als maximale takdiameter uitgesloten uitgesloten max. 9 cm/m max. 4 cm/m toegelaten 1 toegelaten, indien tegenoverstaand zijn er 2 toegelaten uitgesloten 150
Verklaringen voor eik en beuk klasse C 2de keuze zaaghout
2m 100 cm toegelaten
klasse D brandhout paletten industriehout
dode tak
geen beperking geen beperking geen beperking
ingerotte tak
toegelaten toegelaten max. 5 cm diameter toegelaten
geen beperking geen beperking geen beperking geen beperking
1 per meter toegelaten toegelaten uitgesloten getolereerd max. 10 cm/m toegelaten toegelaten
geen beperking geen beperking geen beperking geen beperking geen beperking geen beperking geen beperking
uitgesloten 75
uitgesloten 3
Brogne (type waterlot) zijn kleine takjes die op de stam groeien en dikwijls afsterven en weer uitschieten, dit geeft inwendige ‘kattepootjes’ Vorstscheur is een verticale scheur, meestal in de onderste meters van de stam, die loopt van de kern tot de schors en ontstaat door strenge vorst
Veegschade is schade toegebracht aan jonge boompjes door reebokken die met hun gewei tegen de stam schuren
Overgroeide takken zijn te herkennen door een ‘roos’, een ronde onregelmatigheid in de schors
Picot (type waterlot) is een klein levend takje dat niet aandikt, maar wel ingroeit en een klein knoopje in het hout achterlaat
klasse C 2de keuze zaaghout
klasse D brandhout paletten industriehout
2m 100 cm geen beperking getolereerd getolereerd getolereerd max. som 12 cm op 3 m getolereerd getolereerd getolereerd toegelaten toegelaten
geen beperking geen beperking geen beperking geen beperking geen beperking geen beperking geen beperking geen beperking geen beperking geen beperking geen beperking geen beperking
uitgesloten 46
uitgesloten 5
Draaigroei als de richting van de hout-vezel niet recht loopt, maar spiraalsgewijs zoals een kurkentrekker
Cannelure zijn groeven in het stamoppervlak
Kromming als de stam afwijkt van een rechte as
Afplatting als de stamdoorsnede niet helemaal cirkelvormig is
Beuk: goed om weten De meeste gebreken vind je op de zuidkant van de stam Een open chinezenbaard bij beuken duidt op een overgroeide takstomp, die diep in de kern van het hout zit en niet als gebrek te beschouwen is.
Een scherpe chinezenbaard is wel negatief voor de kwaliteit.
en takvrij. Een erg gave schors betekent (hopelijk) klasse A. De B-klasse is het min of meer ‘normale’ hout met enkele weinig beduidende houtgebreken, bijvoorbeeld enkele kleine takjes of een lichte kromming. Klasse C kan grotere gebreken zoals dikke zijtakken of slecht overgroeide takstompen vertonen, maar kan nog verzaagd worden. Bij klasse D zijn zowat alle houtgebreken behalve rot toegelaten, dit hout zal worden toegepast als brand- en vezelhout.
ken we even de twee voorbeelden eik en beuk in de tabel. Bij eik wordt een onderscheid volgens de soorten takken: levende, dode, meer of minder recent overgroeide of waterlot. A-kwaliteit is voor deze vereiste zeer streng, B-kwaliteit iets minder. Op de meeste eikenstam-
Eik en beuk nader bekeken Boomsoorten verschillen op het vlak van groei en toepassingen. De criteria om de stamstukken in een bepaalde kwaliteitsklasse in te delen, verschillen dan ook van soort tot soort. De boomstam wordt per stuk van 2
Ringscheuren en inwendig rot kan je pas zien als de boom gezaagd is!
ken aan takken en vorm niet gewenst. Tips vóór het oogsten Mocht je deze kostbare grondstof tegenkomen in je eigen bos, en je hebt plannen om te oogsten, bedenk dan nog dit. Vanuit financieel oogpunt is het verstandiger om te kappen als een bepaalde doelomtrek bereikt is. Die ligt voor beuk rond 220-240 cm en voor eik rond 250-300 cm of meer. Beuk laat je beter niet te dik worden omdat dikke beukenstammen binnenin vaak rood verkleuren (zie foto) en men deze houtsoort liefst als wit fineer verwerkt. Bij eik is het motto: hoe dikker hoe liever, want het duurzame hout blijft binnenin meestal gezond. Heb je voor je toepassing een dikke stam nodig, dan ben je beter met een dikke eik van C-klasse dan met beuk: speciale constructies zoals de as van een molen, schepen of restauraties kunnen met duurzaam eikenhout gemaakt worden, maar niet met beuk. Onder een ruwe bast … En de prijzen? Hier spelen veel factoren mee. Maar algemeen brengt een hoogwaardige eik meer op dan een beuk omwille van de bredere toepassingsmogelijkheden. Veel hangt natuurlijk af van de aangeboden hoeveelheid, de marktsituatie, de exploitatie en uiteraard … van de kwaliteit binnenin de stam. Want sommige dingen zie je nu eenmaal pas als een boom is afgezaagd. Ringscheuren (zie foto), inwendig rot (zie rot) en verkleuringen kan je pas zien als de boom al omgezaagd is. De prijzen in de tabel gelden dan ook voor stamstukken die aan de binnen- en de buitenzijde te bezichtigen zijn, dus niet zomaar voor hout op stam.
men is helaas wel iets aan te merken: een eik zal vaak tot klasse C behoren door waterlot of subtiele sporen van overgroeide takken. Bij beuk is de minimale dikte om in een bepaalde kwaliteitklasse ingedeeld te worden, kleiner dan bij eik. Dat komt onder meer omdat er geen verlies is op het spinthout (bij eik is dat bleek, niet duurzaam en Een beuk met rode kern brengt beduidend niet bruikbaar). A-kwaliteit beuk dient een minder op. minimale diktegroei te hebben: snelgegroeide beuk heeft minder groeispanningen, is tot 3 meter bekeken. Kwaliteitshout wordt makkelijker te fineren en heeft een grotere immers in korte stukken verwerkt, dus mis- kans op gezond hout dan traaggegroeide kijk je zeker niet op een ‘lange stam’. Bekij- beuk. Voor de betere kwaliteiten zijn gebre- Robbie Goris – Inverde vzw
Bij loofbomen zijn enkel de 6 tot 8 onderste meters van tel! (Foto: Karolien Van Diest)
Fineer, merrain en zaaghout Fineer zijn dunne plakjes hout (0,5 tot 2 mm dik) die uit volstrekt gaaf hout gesneden worden. Ze worden kruiselings verlijmd tot multiplex of op een drager zoals spaanplaat gelijmd, om dan als wandbekleding of meubelpaneel te worden gebruikt. Afrolfineer wordt in lange vellen afgeschild door een mes tegen een draaiend stamstuk te drukken. Snijfineer wordt meestal gesneden van reeds verzaagde stamstukken, op zo’n manier dat de doorgesneden houtnerf een mooie ‘tekening’ geeft. Merrain is de Franse naam voor (Europese) eik van wijnvatkwaliteit, te situeren binnen de zeldzame kwaliteiten van fineerhout voor wat foutvrijheid betreft. Duigen worden gekloven vooraleer ze verder hun vorm krijgen. Over het hout van Amerikaanse eik wordt hier niet gesproken, omdat criteria en prijzen erg verschillend zijn. Het hout van zomer -en wintereik kan je echter met geen mogelijkheid van elkaar te onderscheiden, zodat ze op dezelfde manier kunnen geëvalueerd worden. Zaaghout is de brede waaier van latten, planken en balken. Naargelang de toepassing kunnen meer of minder fouten, zoals noesten, toegelaten zijn. Bij eik zijn vooral de kwartierplanken exclusief, die zijn loodrecht op de jaarringen gezaagd en hebben een tekening met ‘spiegels’.
vervolg van p. 8
“Coördinatie is pluspunt” Guy Vanderkerken, lid van Bosgroep Zuid-Limburg, leerde de bosgroepen kennen tijdens ‘De Week van het Bos’. Op één van de evenementen viel zijn oog op ’t Limburgs Bosbelang. Guy is eigenaar van drie loofbossen in Borgloon en Hasselt met canadapopulieren, esdoorns, eiken, berken, essen, robinia’s, … “De canada’s in mijn bos in Borgloon waren ziek, de omgewaaide
bomen waren we zelf beginnen opruimen. We hadden geen tractor en gaven het hout weg aan wie het kwam weghalen”, vertelt Guy. “Sinds ik lid ben van de Bosgroep, verloopt het allemaal veel meer gecoördineerd en dat is voor mij een grote meerwaarde. Ik kreeg een kapvergunning, en voor de dunning sloot ik een overeenkomst af om het hout te verkopen. Ik wil aan mijn bos graag een centje verdienen. Om die reden plant ik
snelgroeiende boompjes aan en vervang ik de Amerikaanse eiken door inlandse loofbomen. Anderzijds leerde ik al veel bij op de excursies en hoop ik er nog verschillende te kunnen volgen.” Met dank voor de fijne medewerking!
Guy met de bosgroepen op bezoek in de bossen van Le Nouvion (Foto’s: Karolien Van Diest)
“Natuurfunctie van levensbelang” Voor Frans Beckers, lid van Bosgroep Hoge Kempen, is vooral de ecologische functie van een bos goud waard. “Die waarde is niet in geld uit te drukken. Toch is de ecologie van een bos niet alleen voor planten en dieren van levensbelang. Het welzijn van de mens,
zowel fysiek als geestelijk, is er onlosmakelijk mee verbonden.” Frans is eigenaar van twee kleine perceeltjes met vooral grove den en fijnspar.“ Echte acties heeft Frans in zijn bos nog niet ondernomen. Toch is hij heel intens met bossen en bosbeheer bezig. Zo werkt hij mee aan de opmaak van het uitgebreid bos-
beheerplan voor de gemeente Zutendaal. Frans organiseerde ook mee de demonstratiedag ‘Van bos tot stoof’ en reisde met de bosgroepen naar Zweden om zijn kennis over bosbeheer bij te spijkeren.
Frans spijkert zijn kennis over bosbeheer graag bij tijdens excursies. (Foto: Lise Hendrick)
‘t Limburgs Bosbelang | 19 | winter | 9
nieuws van de bosgroepen Bosgroep Hoge Kempen Uitgebreid bosbeheerplan Maasmechelen Het uitgebreid bosbeheerplan Maasmechelen werd op 1 oktober 2007 goedgekeurd door het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB). Dit is een primeur voor de Bosgroep Hoge Kempen! Reeds in november 2005 organiseerde de Bosgroep Hoge Kempen samen met de gemeente Maasmechelen een eerste infovergadering voor de privéboseigenaars over dit
Nieuwe Raad van Bestuur voor Hoge Kempen en Zuid-Limburg Op 16 februari 2008 kiezen de Bosgroepen Hoge Kempen en Zuid-Limburg na drie jaar een nieuwe Raad van Bestuur. Alle werkende leden van beide Bosgroepen, ook de leden van de huidige Raad van Bestuur, kunnen zich kandidaat stellen. Elke kandidaat krijgt de kans om zichzelf voor te stellen bij de verkiezing tijdens de Algemene Vergadering van de Bosgroep. Ben jij kandidaat of wens je meer inlichtingen, neem dan contact op met je coördinator vóór 18 januari 2008.
Nieuw beleidsplan Hoge Kempen en Zuid-Limburg: jouw mening telt! De Bosgroepen Hoge Kempen en Zuid-Limburg kregen in 2005 een mandaat voor drie jaar, via een voorlopige erkenning. In 2008 wordt een definitieve erkenning aangevraagd voor een periode van 6 jaar. Zo krijgen deze Bosgroepen ook in de toekomst aangepaste subsidies om hun werking te verzekeren. Het opmaken van een beleidsplan is cruciaal om een definitieve erkenning te krijgen. Het beleidsplan beschrijft de doelstellingen en de activiteiten voor de volgende 6 jaar. Elke Bosgroep kan specifieke prioriteiten vastleggen. De Raden van Bestuur van beide Bosgroepen zijn alvast gestart met de voorbereidingen. Blijf je graag op de hoogte of wil je mee nadenken over het beleidsplan, geef dan een seintje aan de coördinator. Leden krijgen de kans hun zegje te doen op de Algemene Vergadering van 16 februari 2008.
10 | ‘t Limburgs Bosbelang | 19 | winter
beheerplan. Het houdt rekening met de wensen van de 16 deelnemende boseigenaars (goed voor ongeveer 14 ha). De privéboseigenaars kregen allemaal een samenvatting van het beheerplan toegestuurd, met een fiche met de gegevens van hun bos. Enkele beheerwerken, zoals het uitvoeren van dunningen en het bestrijden van de Amerikaanse vogelkers, werden reeds uitgevoerd. Nu staan de ecologische maatregelen op het programma: het creëren van open plekken in het bos, het aanleggen van bosranden, … Het gebied is waardevol: achter een rand van naaldhout schuilt een grote oppervlakte die sinds 1983 voor een groot deel spontaan aan het verbossen is. Dit geeft een mooi resultaat, met voorlopig nog een beperkte houtopbrengst. Maar de afwisseling van open bos en heide is een streling voor het oog.
Bosgroep Limburgse Duinen Beperkt bosbeheerplan voor ‘Vlasmeer’ Het boscomplex ‘Vlasmeer’ is gelegen aan de rand van Eksel-dorp en wordt begrensd door de Eindhovensebaan, de Winnerstraat, de Diestersebaan en de Vlasmeerstraat. Deze erg bosrijke omgeving van ongeveer 125 ha bestaat hoofdzakelijk uit naaldbomen. Maar het bosareaal is enorm versnipperd, heel wat bossen werden immers omgevormd tot weilanden of akkers. Individueel beheer is onrendabel wegens de vele kleine privé-eigendommen. De Bosgroep
Limburgse Duinen startte in 2006 met het opstellen van een beperkt beheerplan voor het boscomplex ‘Vlasmeer’. Het plan werd op 30 juli 2007 goedgekeurd voor de periode 2007-2026. Het boscomplex omvat nu ongeveer 40 ha bos, verdeeld over 44 bosbestanden. In totaal zijn 32 bosbeheerders betrokken, die meer dan 50 verschillende privéboseigenaars vertegenwoordigen. De arbeidersploeg werd al enkele malen ingeschakeld, onder meer om Amerikaanse vogelkers te bestrijden. In november werden dunningen met verfstippen aangeduid. In de loop van 2008 zullen deze dunningen van naaldbomen worden uitgevoerd en op 19 januari 2008 gaat een brandhoutverkoop door. Op het programma in 2008 staat een beheerplan voor het boscomplex ‘VlasmeerheideLocht’ (gelegen aan de overkant van de Vlasmeerstraat, begrensd door de Eindhovensebaan en de Dennenstraat).
Bosgroep NoordoostLimburg Uitgebreid bos beheerplan Kinrooi goedgekeurd Na een lange periode van voorbereiding en opmaak werd het uitgebreid bosbeheerplan Kinrooi goedgekeurd. Het plan werd opgesteld voor eigenaars met bos in Kinrooi. Ook enkel bospercelen in Bree en Maaseik werden opgenomen. Het bosbeheerplan zal verder worden aangevuld, naarmate meer boseigenaars bij de Bosgroep aansluiten en
Op stap in het projectgebied van het bosbeheerplan Maasmechelen (Foto: An Pierson)
aan de beheerplanning deelnemen. Het uitgebreide beheerplan omvat 226 ha bos van bijna 90 verschillende eigenaars, waarvan 117 ha privébos en 49 ha openbaar bos. Nu het plan er ligt, vormt het uitvoeren van de voorgestelde maatregelen de grote uitdaging. Voor advies en ondersteuning kunnen de boseigenaars uiteraard bij de Bosgroep terecht.
Bosgroep West-Limburg Uitgebreid beheerplan Beringen De stad Beringen werkt aan een uitgebreid bosbeheerplan voor haar bossen en de bossen van provincie, OCMW’s, kerkfabrieken, … Ook privéboseigenaars in Beringen kunnen deelnemen. Samen met de Bosgroep West-Limburg werden al twee infovergaderingen georganiseerd met meer dan 130 aanwezigen. Ben je boseigenaar in Beringen, dan kan je nog steeds contact opnemen met de coördinator voor meer uitleg. Charter beheerdersplatform Tessenderlo In mei 2007 werd het uitgebreid bosbeheerplan van Tessenderlo goedgekeurd. Dit beheerplan praat over ruim 500 ha bos, waarvan 150 ha privébos. Een natuurreservaat van 120 ha sluit hierop aan. Een stuurgroep, met vertegenwoordigers van de 31 deelnemende boseigenaars, kwam regelmatig bijeen om het planningsproces te evalue-
Foto: Patrick Everaerts
ren en bij te sturen. Nu het beheerplan is goedgekeurd en het beheer van start kan gaan, loopt de samenwerking verder via een nieuw opgericht beheerdersplatform. Via dit platform kunnen de eigenaars afspraken maken over beheerwerken, exploitaties, toegankelijkheid, … Het platform werkt concreet aan de volgende doelstellingen, die werden opgenomen in een charter: • het beheerplan samen en kwaliteitsvol uitvoeren; • kennis over het beheer ondersteunen en uitwisselen; • de efficiëntie van het beheer verhogen door schaalvoordelen te benutten; • de beheerplannen samen evalueren en bijsturen; • natuur en bos verder maatschappelijk ver-
Jan Verheyden (burgemeester van Tessenderlo), Bert Vanholen (Provinciaal directeur van het ANB),Frank Smeets (gedeputeerde van Leefmilieu en tevens voorzitter van Bosgroep West-Limburg), Dries Gorissen (houtvester) en Benjamine Bufkens (coördinator van de Bosgroep West-Limburg). (Foto: Toon Weyen)
ankeren in de gemeente Tessenderlo; • de identiteit van de groenpool Gerhagen versterken in relatie tot de aansluitende gebieden; • samen een FSC-groepscertificaat behalen voor duurzaam bosbeheer. De officiële inhuldiging van dit charter vond plaats op 14 oktober, de laatste dag van de Week van het Bos, in het bosmuseum Gerhagen. Het charter werd ondertekend door de gemeente Tessenderlo, het Vlaamse Gewest, het Agentschap voor Natuur en Bos, de provincie Limburg en de Bosgroep West-Limburg.
Noordoost- en West-Limburg in rechte lijn naar definitieve erkenning De Bosgroepen Noordoost-Limburg en West-Limburg bestaan bijna tien jaar en hebben na een periode van voorlopige erkenning hun definitieve erkenning voor zes jaar aangevraagd. Cruciaal voor het verkrijgen van deze erkenning is het beleidsplan. Dit beleidsplan beschrijft de prioriteiten, accenten en activiteiten in het werkingsgebied voor de komende 6 jaar. De beleidsplannen van beide Bosgroepen kwamen tot stand in nauw overleg met de Raden van Bestuur. De leden van de Bosgroepen kregen volop de gelegenheid om het beleidsplan mee op te stellen. Als beide Bosgroepen definitief worden erkend, krijgen zij in de toekomst ook aangepaste subsidies voor hun basisen projectwerking.
‘t Limburgs Bosbelang | 19 | winter | 11
nieuws van de bosgroepen Bosgroep Zuid-Limburg
Op enkele uren tijd verkocht de Bosgroep stères hout, tegen een gemiddelde prijs van 19,75¤/stère. (Foto’s: Annemie Hannosset)
De voormalige onderetage vormt hier een prima aanzet tot een volwaardig nieuw bos.
12 | ‘t Limburgs Bosbelang | 19 | winter
Brandhoutverkoop in Halen Via onze Bosgroep werden in het najaar van 2007 meer dan 1 800 populierenkruinen opgeruimd door brandhoutliefhebbers. Een onrendabele dunning in een gemengd bosje in Halen werd op stam (aangeduid) toegewezen aan een particulier. In Halen werden op 27 oktober 30 brandhoutloten verkocht in het bos van de familie Stroobants. Het hout, vooral Amerikaanse eik, werd gezaagd aangeboden op de perceelsrand. Het hout kwam uit een lokaal zeer nat perceel. Omwille van de delicate toestand van de bodem en de beginnende natuurlijke verjonging, kreeg de arbeidersploeg de opdracht de natuurlijke zaailingen van Amerikaanse eik zorgvuldig uit het bestand te halen. Andere soorten, zoals zomereik, haagbeuk, es, zwarte els én een bijzonder rijke voorjaarsvegetatie krijgen hierdoor meer kans om te ontwikkelen (zie foto). Later werd nog een driehonderdtal zwarte elzen aangeplant op de natste stukken en inheemse struiken op de rand. Op deze manier spaart de eigenaar dure herbebossingkosten uit voor 90 % van zijn bosoppervlakte en kan de bosgroep subsidie aanvragen voor een herbebossing met inheemse soorten voor de resterende oppervlakte. Bosbeheer in Limburg kan wel degelijk voor alle betrokkenen positief zijn!
Nieuwe Raad van Bestuur in 2008 en beleidsplan 2009-2015! Zie kader blz. 10.
wetgeving in de bossector
Belastingvermindering voor jonge aanplantingen
Jaarlijks dien je onroerende voorheffing te betalen op je bospercelen. Deze onroerende voorheffing wordt berekend op basis van het kadastraal inkomen (KI). Dit kadastraal inkomen is een fictief inkomen, dat wordt geacht overeen te stemmen met het gemiddeld jaarlijks netto-inkomen dat u onder normale omstandigheden van uw bosperceel kan bekomen. Dit inkomen wordt berekend op het referentietijdstip van 1 januari 1975 en dan geïndexeerd. Het KI voor een akkerland is hoger dan dit voor een weiland. Voor bos is het KI uiteraard het laagst, aangezien het ‘jaarlijks nettoinkomen’ hiervan minimaal is. Foto’s: Karolien Van Diest
Voor percelen, waarop men een jonge bosaanplant heeft uitgevoerd, kan men een herziening van het kadastraal inkomen vragen. Er wordt immers vanuit gegaan dat het ‘jaarlijks netto-inkomen’ van bosaanplantingen jonger dan 20 jaar nihil is. Bijgevolg dient men dan ook geen onroerende voorheffing meer te betalen op deze gronden. Zo’n herziening is zeer eenvoudig aan te vragen door het plaatselijke kantoor van het kadaster een ingevulde kopij te bezorgen van het standaardformulier 43B. Dergelijk formulier kan je bekomen op het bosgroepensecretariaat of afhalen van het internet (http://www.finform.fgov.be/diffusion/pdf/2L_0000043B_NL_090 4.pdf). Een dergelijke vermindering van het kadastraal inkomen kan zowel voor bosaanplantingen op voormalige landbouwgronden, als voor bestaande bospercelen met jonge aanplantingen. Op het aanslagbiljet onroerende voorheffing, dat je jaarlijks ontvangt, kan je tevens nagaan onder welke rubriek je bospercelen geregistreerd zijn bij het kadaster. Sommige percelen, die reeds lang geleden bebost werden, zijn bij het kadaster nog steeds geregistreerd als ‘weiland’ of ‘akkerland’. Dit betekent dat je voor deze percelen eigenlijk teveel onroerende voorheffing betaalt! Dit kan je eenvoudig rechtzetten door de wijziging door te geven aan het kadaster via bovenvermeld standaardformulier. Het feit of je bos bij het kadaster als ‘bos’ of ‘weiland’ gekend is, doet niets ter zake bij het bekomen van vergunningen of subsidies. Met andere woorden, het is niet omdat je bosperceel nog vermeld staat als ‘weiland’ bij het kadaster, dat je heel eenvoudig of zonder vergunning je bos kan kappen en omzetten in ‘boomvrij’ weiland (= ontbossen). Op basis van het KI en de gemeente waar uw perceel gelegen is, kan je op de website www.onroerendevoorheffing.be zelf de onroerende voorheffing berekenen voor je bosperce(e)l(en). Je kan dan zelf berekenen welk voordeel je met een eventuele aanpassing van het KI doet. Veel rekenplezier!
‘t Limburgs Bosbelang | 19 | winter | 13
activiteitenkalender Cursussen met Inverde Ook in 2008 organiseren de Bosgroepen samen met Inverde cursussen en excursies voor boseigenaars en bosliefhebbers. Deze cursussen zijn ideale gelegenheden om je theoretische of praktische kennis over bossen en bosbeheer bij te schaven! Meer informatie over de werking van Inverde en hun complete cursusaanbod vind je op www.inverde.be of via tel. 02 657 93 64. We sommen hieronder de cursussen op die je in 2008 in Limburg kunt volgen, gerangschikt volgens datum. De leden betalen ¤ 10 p.p. en de niet-leden ¤ 15 p.p. De cursussen kettingzaag 1, 2 en 3 (2 dagen) kosten ¤ 30 p.p. Wil je zeker zijn van een plaatsje, schrijf dan zo vlug mogelijk in via ons secretariaat (tel. 011 23 83 41 of 011 23 73 28). Kettingzaag – module 1 (beginners) Programma: Dag 1: theorie over de werking, het gebruik en de veiligheid van de kettingzaag. Theorie en praktijk over het dagelijks onderhoud en scherpen van de ketting. Dag 2: eenvoudige zaagoefeningen op horizontale en verticale stamstukken. Geen vellingen! Datum: zaterdag 19 en zaterdag 26 januari 2008 Organisatie: Bosgroep Noordoost-Limburg
Datum: zaterdag 8 en zaterdag 15 maart 2008 gevolgd door de theorie over het scherp maken van het snij- en zaagblad. Na de Organisatie: Bosgroep Limburgse Duinen demonstraties over het vervangen van stelen en het scherpen van het gereedschap volgt Kettingzaag – module 3 een grondige inoefening. Programma: zie hoger Datum: zaterdag 12 en zaterdag 19 april 2008 Datum: vrijdag 7 november 2008 Organisatie: Bosgroep Hoge Kempen Organisatie: Bosgroep Noordoost-Limburg Inheemse bomen en struiken Programma: aan de hand van een rijk geïllustreerde presentatie worden de inheemse bomen en struiken en enkele veel voorkomende exoten besproken. De nadruk ligt op eigenschappen voor de soortherkenning, maar ook standplaatskenmerken en mogelijk gebruik komen aan bod. Tijdens een terreinexcursie oefenen we het herkennen van bomen en struiken. Datum: zaterdag 31 mei 2008 Organisatie: Bosgroep Zuid-Limburg Kettingzaag – module 1 (beginners) Programma: zie hoger Datum: zaterdag 13 en zaterdag 20 september 2008 Organisatie: Bosgroep Zuid-Limburg
Dunningen Programma: dunnen is het sturen van de bestandsontwikkeling door selectieve kapping. Waarom dit nuttig kan zijn, op welke manieren dunnen mogelijk is en welke gevolgen dit heeft voor het bos en zijn structuur: dat is het onderwerp van deze cursus. Tijdens de terreinexcursie oefenen we het aanKettingzaag - module 3 duiden van dunningen in. Als ‘demomateriProgramma: Dag 1: theorie over de impact van het werken aal’ is er onder andere een overlangs doorgemet hout onder spanning. Hoe verwerkt men zaagde toekomstboom van 25 m. deze stammen? Zaagoefeningen aan de Datum: zaterdag 4 oktober 2008 Organisatie: Bosgroep Noordoost-Limburg spanningsbank. Dag 2: oefeningen op bomen die onder spanKettingzaag - module 2 ning staan. Datum: donderdag 14 en vrijdag 15 februari Programma: zie hoger Datum: dinsdag 7 en woensdag 8 oktober 2008 2008 Organisatie: Bosgroep Hoge Kempen Organisatie: Bosgroep West-Limburg Een bos lezen Programma: met de principes van duurzaam Bosexploitatie bosbeheer in ons achterhoofd, trekken we de Programma: we starten met een overzicht hele dag het bos in zonder boeken. Kijken en van de meest gebruikte exploitatiemethoden analyseren staan centraal: op basis van een zoals uitsleeptractoren, harvesters en paargoede observatie stippelen we beheeropties den. De voor- en nadelen van de verschillenvoor bepaalde bossen uit. In de marge komen de technieken passeren de revue, en ook de houtprijzen, natuurwaarden, dunning, hout- impact op het bos komen aan bod. De deelnemers leren exploitaties voorbereiden kwaliteit en boomsoortenkeuze aan bod. (schalmen, ruimingspistes, exploitatieplan Datum: zaterdag 8 maart 2008 en communicatie) en maken samen een oefeOrganisatie: Bosgroep West-Limburg ning op het terrein. Datum: woensdag 29 oktober 2008 Kettingzaag – module 2 Organisatie: Bosgroep Hoge Kempen Programma: Dag 1: theorie over het vellen van bomen. Demonstratievelling door instructeur, Gereedschapsonderhoud gevolgd door veloefeningen door de cursis- Programma: het onderwerp van deze cursus zijn de steel en het snij- en zaaggereedschap ten. Dag 2: veloefeningen door de cursisten met zelf. Een overzicht van de verschillende eigenschappen van houten stelen wordt het gebruik van hulpmiddelen.
14 | ‘t Limburgs Bosbelang | 19 | winter
Brandhoutinitiatie Programma: op deze dag kom je meer te weten over veilig en handig werken in het bos (met de kettingzaag). Verder ligt de nadruk op eigenschappen voor de soortherkenning en de bestrijding van agressieve exoten, met specifieke aandacht voor glyfosaatgebruik. We trekken daarna het bos in om de praktische kant van de zaak te bekijken. Datum: donderdag 27 november 2008 Organisatie: Limburgse Duinen
De Rangers staan voor je klaar Elke eerste en derde zondag van de maand staat er aan één van de vijf toegangspoorten van het Nationaal Park Hoge Kempen een Ranger klaar om je op een heel bijzondere manier door het Nationaal Park te loodsen. Je kan aansluiten bij een winterzwerftocht, een lentekriebeltocht of je kan zelf een bezem leren maken. Inschrijven is niet nodig, er is enkel een kleine deelnameprijs. Je kan ook met je familie, vereniging of vrienden een Ranger boeken voor een specifieke activiteit, zoals een schattentocht of een vollemaanwandeling. Een overzicht van alle activiteiten vind je op www.nationaalpark.be.
Wandelen met VBV De Vereniging voor Bos in Vlaanderen vzw (VBV) organiseert een reeks voorjaarswandelingen in markante bossen: ‘Monniken op het Maldegemveld’: een wandeling in Drongengoed te Knesselare/Maldegem op zondag 3 februari 2008. ‘Nacht van de duisternis’: een nachtwandeling op zaterdag 15 maart 2008 in Zoersel. ‘Ontdek een boom’: een wandeling in het Hallerbos op zondag 6 april 2008. Voor meer info kan je terecht op www.vbv.be
Colofon ’t Limburgs Bosbelang 19|winter
Namens het Limburgse bosgroepenteam een gelukkig 2008, in de bossen maar ook erbuiten!
uitgave De deputatie van de provincieraad van Limburg, Steve Stevaert, gouverneurvoorzitter, Marc Vandeput, Sylvain Sleypen, Gilbert Van Baelen, Frank Smeets, Hilde Claes, Erika Thijs, gedeputeerden en Marc Martens, provinciegriffier.
hoofdredactie Johan Van den Broek
coördinatie Karolien Van Diest – kvandiest@limburg.be
eindredactie Rita Bogaerts – rbogaerts@limburg.be
redactiesecretariaat Annemie Hannosset – ahannosset@limburg.be
redactieraad Griet Beckers, Rita Bogaerts, Annemie Hannosset, Johan Van den Broek, Karolien Van Diest
redactie Annemie Hannosset, Benjamine Bufkens, Bosgroepen Oost-Vlaanderen, Robbie Goris, Lise Hendrick, Els Peusens (RLKM), An Pierson, Tine Stevens en Karolien Van Diest.
foto cover Karolien Van Diest
cartoon Dirk Vercampt
tekstbewerking Katelijne Norga – info@pantarein.be
vormgeving & lay-out Dion Boodts, Chantal Janssens – Grafische Producties, Informatie & Onthaal, Provincie Limburg druk Drukkerij Vaes – Overpelt
Hout anders bekeken Van 1 tot 31 maart kan je de aparte tentoonstelling, ‘Hout in boeken, houten boeken en de fraaye konst van houtdraayen’, bezoeken in Leuven. Samen met een boek vormt deze het indrukwekkende resultaat van een grensoverschrijdend cultuurhistorisch en artistiek project. Waar: in de Maurits Sabbebibliotheek van de Faculteit Godsgeleerdheid (K.U.Leuven), De Beriotstraat 26 in Leuven Meer info: http://www.theo.kuleuven.be/page/hout_en_ boeken/ of via een telefoontje naar 016 32 38 13. Toegang: gratis
postbus Limburgse Bosgroepen p/a provincie Limburg, 3de Directie Afdeling Milieu en Natuur Universiteitslaan 1, B–3500 Hasselt Tel. 011 23 83 20 bosgroepen@limburg.be www.bosgroepen.be
oplage 2 400 exemplaren
verantwoordelijke uitgever Johan Van den Broek Universiteitslaan 1, B–3500 Hasselt Deze publicatie werd gedrukt op hout- en chloorvrij kringlooppapier, zonder optische witmakers.
‘t Limburgs Bosbelang | 19 | winter | 15
19 | winter | in dit nummer
nuttige adressen Bosgroepen P.a. provincie Limburg Universiteitslaan 1 3500 Hasselt www.bosgroepen.be fax 011 23 83 10 Bosgroep Hoge Kempen vzw ondernemingsnummer 874 667 014 Coördinator: ir. Lise Hendrick tel. 011 23 83 23 gsm 0475 46 04 42 bosgroephogekempen@ limburg.be Secretariaat Marina Mathijs tel. 011 23 83 41 Bosgroep Limburgse Duinen ondernemingsnummer 882 247 464 Coördinator: ir. Jan Mampaey tel. 011 23 83 19 gsm 0478 78 07 21 bosgroeplimburgse duinen@limburg.be
driemaandelijks tijdschrift | jan.-febr.-ma. 2008
Secretariaat Evy Van Eynde tel. 011 23 73 34 Tine Stevens tel. 011 23 73 82 Bosgroep Noordoost-Limburg vzw ondernemingsnummer 459 481 087 Coördinator: ir. An Pierson tel. 011 23 83 24 gsm 0473 88 53 95 bosgroepnoordoost@ limburg.be Secretariaat Patricia Rouffa tel. 011 23 83 30 Bosgroep West-Limburg vzw ondernemingsnummer 479 742 895 Coördinator: ir. Benjamine Bufkens tel. 011 23 83 29 gsm 0479 40 08 48 bosgroepwest@limburg.be Secretariaat An Olaerts tel. 011 23 73 28 Bosgroep Zuid-Limburg vzw ondernemingsnummer 874 670 378 Coördinator: ir. Karolien Van Diest tel. 011 23 83 25 gsm 0473 88 53 94 bosgroepzuid@limburg.be
voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Limburgse Bosgroepen blazen tien kaarsjes uit. . . . . . 2
Secretariaat Annemie Hannosset tel. 011 23 83 20
gezamenlijke houtverkoop 2008 Limburgs hout onder de hamer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 sociale tewerkstelling Bosgroepen kiezen voor groene arbeid . . . . . . . . . . . . . 4
Agentschap Natuur en Bos, Inspectie Hasselt Woudmeester: ir. G. Mees Ambtenaar privébos: ir. Griet Beckers Koningin Astridlaan 50/5 3500 Hasselt tel. 011 74 25 00 fax 011 74 25 39 lim.anb@vlaanderen.be
soort in de kijker De grote weerschijnvlinder, kansen voor een vlinder van formaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 leden aan het woord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 kwaliteitshout - uitneembare katern nieuws van de bosgroepen Bosgroep Hoge Kempen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Bosgroep Limburgse Duinen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Bosgroep Noordoost-Limburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Bosgroep West-Limburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Bosgroep Zuid-Limburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Houtvesterij Bree Houtvester: ir. Gui Winters Ter Rivierenwal 9A 3960 Bree tel. 089 46 21 31 fax 089 48 17 24
wetgeving in de bossector Belastingvermindering voor jonge aanplantingen . . 13 activiteitenkalender. . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 nuttige adressen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Houtvesterij Hasselt Houtvester: ir. G. Mees Koningin Astridlaan 50/5 3500 Hasselt tel. 011 74 25 03 fax 011 74 25 39
Websites Boseigenaars en andere bosliefhebbers vinden ook nuttige informatie op de websites van de volgende instanties: Agentschap Natuur en Bos: www.natuurenbos.be Vereniging voor Bos in Vlaanderen vzw: www.vbv.be Landelijk Vlaanderen vzw: www.landelijkvlaanderen.be Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek: www.inbo.be Inverde vzw: www.inverde.be
Houtvesterij Hechtel Houtvester: ir. D. Gorissen Peerderbaan 31 3940 Hechtel-Eksel tel. 011 73 41 50 fax 011 73 54 84
HamontAchel
Lommel
Waarvoor kan je terecht bij de bosgroep? Een bos bezitten en beheren, daar komt heel wat bij kijken. Voor vragen of informatie kan je evenwel altijd te rade bij de bosgroep. We sommen hier even op waarmee de bosgroepmedewerkers je van dienst kunnen zijn: • gratis en onafhankelijk advies over het bos en het beheer ervan (bosbouwtechnische, wettelijke, financiële en administratieve aspecten) • informatie over hoe een duurzaam bosbeheer eruit ziet, wat je wettelijke rechten en plichten zijn als boseigenaar
•
• • •
en wat de mogelijke subsidies zijn waarop je aanspraak kan maken hulp bij het invullen van kapaanvragen of het opstellen van beheerplannen kaartmateriaal adressen van houtexploitanten en boomkwekerijen coördinatie van de samenwerking tussen verschillende boseigenaars.
provincie Limburg Universiteitslaan 1 B–3500 HASSELT limburg.be
N e d e r l a nd
Neerpelt Overpelt Bocholt
A n t we r p e n
K i n ro o i
B re e
HechtelEksel
Peer
Leopoldsburg Ham
Maaseik MeeuwenG r u i t ro d e
Beringen Te s s e n d e r l o HouthalenH e l c h t e re n
Opglabbeek DilsenStokkem
HeusdenZolder
As Zonhoven
Lummen
Genk Herk-De-Stad Halen
Maasmechelen
Hasselt Diepenbeek
Zutendaal Lanaken
Nieuwerkerken A l k e n
Bilzen Ko r t e s s e m
We l l e n
Brabant
Hoeselt S i n t -T r u i d e n Borgloon
Riemst
To n g e re n
Heers
Vo e re n
Gingelom Herstappe
Luik