afgiftekantoor: hasselt 1 - 3de afdeling - p3a9010 driemaandelijks tijdschrift | januari-februari-maart 2010
27 | winter
in dit nummer o.a.
Levende bouwsels Snuisteren in boswetten Dunnen
BelgiÍ–Belgique
p.b. hasselt 1 12/675
voorwoord
fotoverslag
Allemaal CO2-neutraal Er is alweer een nieuw jaar aangebroken. Namens de hele ploeg van de Limburgse Bosgroepen wens ik u een gezond en gelukkig 2010 met veel groen en bos! De provincie start met de uitvoering van het provinciale milieubeleidsplan 2010-2013 met als titel “Allemaal CO2-neutraal”. De Limburgse bossen zijn hierbij een cruciale schakel, aangezien zij zorgen voor CO2-opslag. Het komt er dus op aan alle bossen goed te beheren, met oog voor de natuurwaarden die ze herbergen. Ook de talrijke Limburgse privébossen. In deze editie keren we graag even terug naar de basis van het bosbeheer, het dunnen of selectief wegkappen van bomen. Een goed onderhoud is belangrijk voor de vitaliteit en dus de CO2-opslagcapaciteit van de Limburgse bossen. Dunnen kan alleen met een vergunning op zak! In de uitneembare middenkatern vindt u een overzicht van de spelregels die vandaag voor het bosbeheer gelden, en de manier waarop deze bepaald worden in de wetgeving en de subsidieregeling. Ziet u door de bomen het bos niet meer? U kunt steeds met concrete vragen hierover bij uw bosgroep terecht! Opengestelde bossen zijn maatschappelijk erg belangrijk. Maar soms kan het om diverse redenen (sluikstortingen, verstoring van natuurwaarden, ...) aangewezen zijn om een bos ontoegankelijk te verklaren. Vanaf nu kunnen de Bosgroepen, op vraag van het Agentschap voor Natuur en Bos, de privéboseigenaars ondersteunen die hun bos reglementair ontoegankelijk willen stellen. Wij bieden u in deze editie ook de gelegenheid om een belangrijke mengsoort van de Kempense bossen te leren kennen: de spork. Eigenaars met nattere bospercelen vinden eveneens alle info om met de gewone schietwilg méér te realiseren dan een gewone beplanting. Veel leesplezier, Frank Smeets gedeputeerde van Leefmilieu en Natuur
Een officieel gedeelte kon op zo’n eerste ledendag natuurlijk niet ontbreken. Naast de minister van Leefmilieu Joke Schauvliege, kwamen ook gedeputeerde Frank Smeets, voorzitter van de vijf Limburgse Bosgroepen, en de heer Jan Spaas, voorzitter van de Koepel van Vlaamse Bosgroepen, aan het woord.
Contactdag 2010
Op zondag 15 november vond de allereerste ledendag van de Vlaamse Bosgroepen plaats. Bijna 200 deelnemers uit heel Vlaanderen kwamen samen in het provinciaal domein van Huizingen. Vanuit Limburg zakten ongeveer 45 leden af, een mooie vertegenwoordiging dus. Toen de grijze lucht stilaan opklaarde, brak het ideale moment aan om vijf meidoornstruiken te planten.
Op zaterdag 20 maart 2010 vindt voor de derde keer de contactdag van de Limburgse Bosgroepen plaats. We worden onthaald in Hangar 58, de nieuwe evenementenlocatie in het prachtige decor van de Oude Stad in het Domein Bokrijk in Genk. Dit jaar is gekozen voor een volledig dagprogramma. Naast de Algemene Vergaderingen en een aantal binnen- en buitenactiviteiten die in het teken staan van de klimaatwijziging en de gevolgen voor de Limburgse biodiversiteit, is er ook tijd om ideeën uit te wisselen en gezellig bij te praten. Het programma ziet er als volgt uit: 10.30 u. Ontvangst van de genodigden met koffie 11.00 u. Verwelkoming door gedeputeerde Frank Smeets 11.15 u. Algemene Vergaderingen van alle Limburgse Bosgroepen 12.00 u. Broodjeslunch 13.30 u. Start binnen- en buitenactiviteiten Binnenactiviteit Doorlopend programma met: - Voordracht over de klimaatwijziging - Intermezzo met bezoek aan Oude Stad en film over de historiek van het Domein Bokrijk - Voordracht over grote insecten in het bos - Voordracht over bosvogels Buitenactiviteiten Je kan ter plaatse kiezen tussen: - een geleide wandeling door het Arboretum in combinatie met een bezoek aan het documentatiecentrum van Het Groene Huis; - een energiewandeling in het bos; - een culinaire kruidenwandeling in het bos. 16.00 u. Afsluiting contactdag 2010 met een drankje 16.30 u. Einde Alle leden zijn van harte welkom en ontvangen in februari nog een persoonlijke uitnodiging. Voor meer info kan je terecht bij Evi Ghijsens (tel. 011 23 73 82).
2 | ‘t Limburgs Bosbelang | 27 | winter
Vlaamse Ledendag
De wandelingen in de namiddag kenden een groot succes.
Doorlopend konden info- en demonstratiestanden bezocht worden: van de Bosgroepen, het Agentschap voor Natuur en Bos, boomkwekers, bosbouwmateriaal, ...
‘t Limburgs Bosbelang | 27 | winter | 3
soort in de kijker
(foto: wikimedia commons)
(foto: wikimedia commons)
Spork, het manusje van alles in het bos (foto: Lise Hendrick)
Vuilboom, sporkehout, pijlhout, buskruithout, stinkboom en bloedboom. Het zijn maar enkele namen van de spork die nog altijd, nu al zeven millennia lang, de schaduwrijke randen van de Vlaamse bossen opfleuren. En zoals deze kleurrijke namen al doen vermoeden: van laxeermiddel tot oversized lucifers, de struik is doorheen de eeuwen voor verschillende toepassingen ingezet.
4 | ‘t Limburgs Bosbelang | 27 | winter
Een algemene struik Met een lengte van vijf meter is de spork een flink uit de kluiten gewassen struik, die je in heel Europa (en zelfs tot in Noord-Afrika en Centraal-Azië) tegenkomt. De struik stelt dan ook helemaal geen hoge eisen aan de omgeving. Een vochtige vruchtbare grond met wat schaduw: meer heeft de spork niet nodig om zich ergens thuis te voelen. In de eerste plaats zijn loofbossen, sloten en moerassen de aangewezen plek om te groeien. Maar ook op heel droge plaatsen zoals steile rotswanden kan hij zijn mannetje staan. In Vlaanderen tref je de spork in grote getale aan op de zandgronden in de Kempen. Daar voelt hij zich al eeuwenlang als een vis in het water en verbeteren zijn blaadjes de kwaliteit van de strooisellaag.
Is het nu spork of Amerikaanse vogelkers? Veel mensen verwarren de spork al eens met de Amerikaanse vogelkers. Als je ze nader bekijkt, merk je al snel enkele verschillen op. Zo zijn de bladeren van de Amerikaanse vogelkers glanzend en hebben ze een subtiel gezaagde bladrand. Die van sporkehout zijn eerder matgroen en hebben een gave rand. Sporkehout kan je ook herkennen aan de kleine bruine behaarde knoppen en de lenticellen op de twijgen: dit zijn stippels tot streepjes in de lengterichting van de takken. De spork bloeit heel de zomer door met onopvallende groen-witte bloempjes in de bladoksels. De steenvrucht, geliefd bij talloze vogels, is eerst groen, maar naarmate ze rijper wordt, krijgt ze een rode en tenslotte blauw-
De kleine opvallende bloempjes bloeien de hele zomer door. (foto: Frank Vincentz)
je deze struik bewerkt. De lijfarts van keizer Ferdinand I ging in 1563 nog een stapje verder en schreef dat de spork niet alleen goed is voor de darmen, maar ook de andere organen versterkt en helpt tegen tandpijn. Sporkehout werd later ook toegepast als galdrijvend middel en in zuiverende thee. Ook voor de bestrijding van huidziekten, was de struik blijkbaar De spork als medicijn Ook voor de mens speelde sporkehout lang een doeltreffend medicijn. een belangrijke rol. Al in de dertiende eeuw schreef men deze struik een heilzame werking Een bron van leven toe. Zo bereidden de artsen tijdens de middel- Maar de vuilboom is de voorbije eeuwen nog eeuwen een laxeer- en purgeermiddel uit zijn voor veel meer gebruikt. Omdat de houtskool gedroogde bast van takken en twijgen. De be- van de spork van erg goede kwaliteit was, kendere naam ‘vuilboom’ zou ook naar deze vormde die een van de aangewezen ingrediëntoepassing verwijzen. Al kan de naam ook te ten om buskruit te maken. Bossen met spormaken hebben met de bedorven geur van ver- kehout waren de voorbije eeuwen dan ook se bast, of met de vuile handen die je krijgt als gegeerd. Op bepaalde plaatsen deden zelfs zwarte kleur. Ook bijen en hommels zoemen er graag rond: de struik is voor hen een waardevolle leverancier van nectar. Voor heel wat vlindersoorten, zoals de citroenvlinder, is de spork dan weer de ideale waardplant, een geschikte plek om eitjes te leggen.
monoculturen met alleen spork hun intrede. Ook voor rokers had de spork zijn nut: door de rechte scheuten van het hout af te snijden en in twee te kappen, werden lange spaanders gevormd die ideaal waren om vuur uit de open haard te halen om de pijp aan te steken. Hoewel de medicinale toepassingen van de spork in onbruik geraakt zijn, heeft deze struik zijn pluimen nog niet verloren. De spork blijft mooi om naar te kijken en is voor verschillende dieren in het bos een bron van leven.
‘t Limburgs Bosbelang | 27 | winter | 5
bosbeheer
Invloed van dunnen op de bosevolutie.
Dunnen om mooi dik te worden Als bomen in een bos opgroeien, leveren ze met elkaar een fikse strijd in de lucht en in de bodem. De hoeveelheid licht, water en voedingsstoffen is immers beperkt. In de lucht spreiden de bomen hun takken uit en vormen zoveel mogelijk bladeren. De bladeren vangen het licht en de CO2 op. In de bodem banen de wortels zich een weg op zoek naar voedingsstoffen en water. Om deze constante concurrentiestrijd in een bos te temperen, vormt dunnen de oplossing.
6 | ‘t Limburgs Bosbelang | 27 | winter
Per hectare worden 80 tot 120 van de beste bomen blauw gemarkeerd. Deze toekomstbomen zijn de bomen die het oudst zullen worden. (foto: Karolien Van Diest)
Wat is een dunning? Bij een dunning ga je gericht enkele bomen, nooit meer dan nodig, uit het bos kappen. De bomen die blijven staan, nemen dan elk meer licht, water en voedingsstoffen op en krijgen zo meer ruimte en brandstof om aan te dikken en groter te worden. De diktegroei hangt namelijk af van de ruimte die de bomen krijgen, terwijl de bodemkwaliteit bepaalt hoe hoog een boom wordt. Een dunning maakt de bomen opnieuw vitaler en stimuleert de groei. Het is geen doel op zich, maar slechts een maatregel om de ontwikkeling van het
bos in de gewenste richting te sturen. Een bos groeit immers elk jaar ongeveer even hard. Als op een perceel veel bomen staan, dan groeit elke boom maar een beetje. Staan er minder, dan groeien die enkele exemplaren veel sterker. En dat is net de kracht van dunningen: de groeisterkte van het bos wordt geconcentreerd in de beste bomen. Welke bomen moeten weg? Boseigenaars hebben vaak de neiging om alleen de slechte of de dode bomen uit het bos te verwijderen. Deze methode heet Dunnen verbetert de houtkwaliteit van de resterende bomen. (foto: Karolien Van Diest)
‘t Limburgs Bosbelang | 27 | winter | 7
bosbeleid - uitneembare katern laagdunning, en heeft dikwijls geen effect op de betere bomen in het bos. De slechte of dode bomen werden al uitgeschakeld in de concurrentiestrijd. De overige bomen blijven te dicht bij elkaar staan. Om de goede bomen - de zogenaamde toekomstbomen - alle kansen te geven, is het beter om die bomen weg te nemen die échte concurrenten zijn. Zo kan het soms zijn dat je een vitale boom moet kappen voor een nog betere buur. Het resultaat is dat het bos na verloop van tijd bestaat uit mooie, vitale en dikke bomen. Deze methode, hoogdunning genoemd, biedt een grotere garantie op een duurzaam bos met imposante, oude bomen. Wat ‘een toekomstboom’ is, wordt gedefinieerd door de beheerder. Meestal kiest deze voor een boom met een rechte stam, een mooie kroon en een regelmatige groeikracht, zonder ziektes. Ook de esthetische of de landschappelijke waarden van een boom kunnen criteria zijn. Nieuwe kansen, nieuwe gevaren Maar zorgt dunning dan niet voor meer windval? De gevoeligheid voor wind zal het eerste jaar na een achterstallige dunning inderdaad toenemen. Op langere termijn zullen de bomen zich er echter beter tegen kunnen weren. Fijnsparren (onze kerstbomen) hebben een oppervlakkig wortelgestel en zijn daardoor veel gevoeliger voor windval dan grove dennen (in de Kempen ook wel fijne
8 | ‘t Limburgs Bosbelang | 27 | winter
dennen genoemd), die diepere wortels hebben. Op de droge zandgronden in de Kempen blijkt alleszins dat grove dennen zeer goed bestand zijn tegen windval. Ze zijn wel gevoeliger voor sneeuwbreuk. Bomen met slecht gevormde kronen (zware zijtakken en banaanvormige structuren) zijn op dit vlak gevoeliger dan bomen met evenwichtige kronen. Bij de dunning moet je hier steeds rekening mee houden. De Bosgroepen in Vlaanderen dunnen de bossen vooral via de methode van de toekomstbomen. Hierbij beperkt men de dunning tot het vrijstellen van de allerbeste bomen per hectare: maximum een honderdtal naaldbomen en nog minder voor kwaliteitsloofhout (80 tot 60). De toekomstbomen worden meestal gemerkt met blauwe verfstippen.
Als je denkt dat je bos aan een dunning toe is, contacteer dan de Bosgroep. Wij helpen zowel met de praktische als de administratieve elementen, en leren je de verschillende manieren om een dunning aan te duiden. Belangrijk is dat je eerst beslist waar je naartoe wilt met je bos. Die visie bepaalt immers hoe het bos gedund moet worden.
Snuisteren in boswetten Is het toegelaten om zomaar bomen te kappen? Wanneer is er sprake van een bos? Waar moet je een kapmachtiging aanvragen? En hoe zit het met bossubsidies? Voor de boseigenaars die ... euhm ... door de bomen het bos niet meer zien, sommen we de belangrijkste wettelijk bepaalde bosregels op.
Wat is een bos? Een eenvoudige vraag, maar het antwoord is duidelijk andere koek. In het Bosdecreet luidt de gecompliceerde definitie dat bossen ‘de grondoppervlakten zijn waarvan de bomen en de houtachtige struikvegetaties het belangrijkste bestanddeel uitmaken, waartoe een eigen fauna en flora behoren en die één of meer functies vervullen.’ Maar hoeveel bomen zijn nodig om van een bos te mogen spreken? Zijn twee bomen al voldoende? Het decreet zwijgt hierover in alle talen. Je kan als maatstaf nemen dat een groep bomen samen een diameter moet hebben van ten minste tien meter. Wandel je bijvoorbeeld al na zes meter voor-
bij lijnbeplantingen is pas vanaf drie rijen sprake van een bos. Bij kerstboomaanplanting moet, om van een bos te mogen spreken, de gemiddelde lengte van de bomen hoger zijn dan vier meter. Kapvlakten, boswegen en infrastructuur voor bosbeheer of recreatie in het bos, houtproductieoppervlakten en grienden (dit zijn bossen van riet of wilgen) bij de laatste boom, dan spreekt het decreet zijn altijd bos. niet van een bos, maar van een houtkant. Wat de bestemming is van de grond op het Joepie, ik heb een bos, maar wat nu!? gewestplan, maakt niet uit. Als het bos aan Of je nu duizenden hectaren of maar enkele alle regels van het Bosdecreet voldoet, dan is aren grond met bomen bezit: je bent een bos het wettelijk een bos, ook al staan de bomen eigenaar en je kan lid-bosbeheerder worden van de Bosgroep. Tegelijk betekent dit dat je in woon- of industriegebied. Over fruitboomgaarden, tuinen en parken, je moet houden aan de regels. Zo moet je een boomkwekerijen, aanplantingen voor korte kapmachtiging aanvragen bij het Agentschap omloop hakhoutteelt en populier- en andere voor Natuur en Bos (ANB) vooraleer je boaanplantingen in het kader van Europese re- men of struiken mag kappen. Ook voor het gels om landbouwgrond (tijdelijk) uit gebruik afzetten van hakhout, vlierstruiken of zelfs te nemen, is het decreet duidelijk: geen van dode bomen is zo’n machtiging verplicht. alle, hoe uitgestrekt ook, zijn bos. Lijn- en Om te vermijden dat je steeds weer een kerstboomaanplanting zijn een geval apart: machtiging moet aanvragen, kan je een bos-
Wist je dat in het Bosdecreet onze boswetgeving vastgelegd is? (foto: Pascal Vanhees) Deze bijdrage is een bewerking van het gelijknamige artikel uit de Bosgazet, nr 12-2009.
‘t Limburgs Bosbelang | 27 | winter | 9
beheerplan opstellen. Daarin worden alle beheermaatregelen opgenomen die je de komende twintig jaar voorziet. Na de goedkeuring van het plan hoef je geen afzonderlijke kapmachtiging meer aan te vragen, zolang de kappingen maar beantwoorden aan het beheerplan. Heb je meer dan vijf hectare bos in eigendom, dan ben je zelfs verplicht om zo’n beheerplan op te stellen. Indien het bos of een deel ervan in VEN-gebied ligt, moet je een uitgebreid beheerplan opmaken. Omdat dit een behoorlijk intensieve klus is, zetten Bosgroepen dit proces meestal in gang voor een groter deel van (aaneengesloten) bossen. Daar staat tegenover dat een goedgekeurd uitgebreid beheerplan je vrijstelt van successierechten. Je kan bovendien gemakkelijk een certificaat van duurzaam bosbeheer verwerven. Nood breekt wet? In noodgevallen (bijvoorbeeld: je moet een boom kappen die scheef gewaaid over straat hangt en dreigt te vallen), ben je verplicht binnen de 24 uur aangifte te doen via een
speciaal formulier. Binnen de zes maanden moet je bovendien aangeven welke herstelmaatregel je zal doorvoeren. Moet je dringend kappen om je bos gezond te houden, dan moet je dit minstens veertien dagen op voorhand meedelen aan het ANB. Via hetzelfde formulier én met vermelding van de geplande herstelmaatregel. Alle andere kappingen (een staande dode boom, gewone overhangende bomen, dunning, ...) gebeuren met een gewone kapmachtiging. In de meeste gevallen legt een kapmachtiging wel enkele voorwaarden op. Zo vermeldt het ANB bijna altijd dat de bosoppervlakte niet mag verkleinen en je als boseigenaar dus verplicht bent nieuwe bomen aan te planten (tenzij het over een dunning gaat). In een machtiging staat ook te lezen of er een schoontijd bestaat: een periode waarin het verboden is te kappen. Dit komt in praktijk meestal neer op de periode tussen 1 april en 30 juni, wanneer heel wat vogels broeden, of vanaf 1 februari voor bepaalde amfibieën. In leemgebied vraagt het ANB aandacht voor de kwetsbaarheid van de bodem. Je vermijdt dan best het
kappen van bomen tijdens periodes met veel neerslag. Ik wil een boom kappen die niet in een bos staat Als je een bomenrij of een boom wil kappen die niet in een bos staat, heb je geen kapmachtiging nodig, maar wel een stedenbouwkundige vergunning. Deze vergunning vraag je aan bij de gemeente. Die zorgt ervoor dat alle bevoegde instanties hun goedkeuring geven. Soms is een vergunning helemaal niet nodig: bijvoorbeeld indien de boom geen omtrek heeft van één meter op één meter boven de grond. Of wanneer een boom op een perceel in woon- of industriegebied staat, binnen de vijftien meter rond een vergund gebouw of op een huiskavel (maar niet op de grens met een openbaar domein). Ook bij dringende of acute kappingen zijn uitzonderingen mogelijk. Voor het afzetten van onder meer houtkanten en knotbomen is geen vergunning nodig; zolang je deze kleine landschapselementen (KLE’s) maar behoudt. Ligt het perceel in groen-, bos-, bron- of agra-
De Bosgroep helpt je graag met de aanvraag van een kapmachtiging of het opstellen van een beheerplan. (foto: Karolien Van Diest)
10 | ‘t Limburgs Bosbelang | 27 | winter
risch waardevol gebied of in andere speciaal de natuurwaarde (bijvoorbeeld VEN), dan is beschermde zones, dan is voor het rooien een extra gunstig advies van het ANB noodvan KLE’s wel een natuurvergunning nodig. zakelijk. Als je perceel bovendien in een beschermd landschap ligt, moet ook de admiIk heb geen bos, maar wil er een maken ... nistratieve dienst voor het onroerend erfgoed Je moet eerst en vooral nagaan wat de be- hierover een positief advies geven. Even tusstemming is van de grond die je wilt bebos- sendoor een bos planten, zit er dus niet in. sen. Ligt het perceel in agrarisch gebied, dan Kost bos geld? Vergeet de subsidie niet! volg je best de volgende procedure: 1. Je schrijft een brief naar het college van Dat bos geld kost, is een veelgehoorde uitburgemeester en schepenen van de gemeen- spraak. Toch betaalt een eigenaar vaak meer te waar je een bos wil aanplanten, met ver- dan nodig. Voor het aanplanten van nieuw melding van je gegevens en perceelgegevens. bos en voor het herbebossen (met inheemse Dit is zo bepaald in het Veldwetboek. Het col- soorten, na eindkap op het perceel) kan je lege heeft een termijn van 30 dagen om het immers subsidies krijgen. Er zijn wel enkele voorstel al dan niet goed te keuren. Als het voorwaarden aan verbonden. Zo moet het binnen die termijn niets van zich laat horen, gaan om het (her)bebossen van een stuk dat groter is dan een halve hectare. Verschillende is het antwoord wettelijk ‘ja’. 2. Je schrijft ook een brief naar het ANB met kleine stukken (van meerdere eigenaars) die je gegevens, perceelgegevens en de wens dat in elkaars buurt liggen en samen groter zijn je een bosaanplanting wil uitvoeren. Om je dan een halve hectare, komen ook in aanbosdroom te realiseren, moet immers ook merking. Je moet ook een boomsoort aanhet ANB zijn toestemming geven. Dit is een planten waarvoor de subsidies van tel zijn. gevolg van het Bosdecreet. Indien het perceel Afhankelijk of het om een gewone (her)beeen speciale bescherming geniet omwille van bossing (GHB) gaat dan wel om een bebos-
sing van landbouwgrond (BLB), zijn andere bedragen van toepassing en komen andere boomsoorten in aanmerking. Voor zomeren wintereik gaat het om € 3 200 (GHB) of € 3 700 (BLB) /ha, bij es en beuk is dat € 2 500 (GHB) of € 3 000 (BLB) /ha. Voor zoete kers, haagbeuk, linde, zwarte els en berk ontvang je € 2 000 (GHB) of € 2 500 (BLB) /ha. Voor gewone esdoorn, wilg, ratelpopulier, grauwe abeel en grove den € 1 500 (GHB) of € 2 000 (BLB) /ha. Voor landbouwgronden komen daar nog twee soorten bij: walnoot (€ 1 500 / ha) en populier (met onderetage: € 1 000 /ha, zonder onderetage: € 850 /ha). De laatste voorwaarde is dat er een minimaal aantal bomen wordt aanplant, afhankelijk van de boomsoort: 1 600 tot 2 000 stuks/ha is algemeen gezien het minimum. Zowel populier en grauwe abeel (123 stuks/ha) als grove den (2 500 stuks/ha) vormen hierop de uitzondering. Voor extra’s (bijvoorbeeld een onderetage of een bosrand) kan er nog een bedrag bijkomen. Wanneer je landbouwgrond bebost, mag je rekenen op een inko-
(foto: Karolien Van Diest)
‘t Limburgs Bosbelang | 27 | winter | 11
voorwoord
bosbeheer laten officialiseren door een toegankelijkheidsregeling op te stellen. Dit is zelfs verplicht voor eigenaars die een beheerplan moeten opmaken. In dat geval krijg je de borden gratis. Het bord dat aangeeft dat je bos niet toegankelijk is, moet je zelf kopen bij jouw Bosgroep (zie kader). Voor activiteiten die buiten de toegankelijkheidsregeling vallen, is jouw toestemming nodig (binnen de perken van de wet). Ook het toestaan van recreatie (op private bospaden, in speelzones) is subsidieerbaar. Het gaat dan om een subsidie van € 2 per lopende meter private bosweg (met een maximum van € 50 /ha) en een subsidie van € 100 per hectare speelzone. Het ANB moet de speelzone eerst goedkeuren. Deze bijdrage is een bewerking van het artikel ‘Snuisteren in wetten’ van Bert Geysels, verschenen in De Bosgroep, nr. 6 - 2009.
(foto: Patricia Rouffa)
menscompensatie. Een particulier krijgt ook een onderhoudssubsidie. De subsidie wordt in twee delen uitbetaald: een eerste schijf van 60 % na de aanplanting, de overige 40 % na een positieve controle drie jaar later. Onroerende voorheffing Op een perceel met een jonge bosaanplanting (maximum 20 jaar oud) hoef je bovendien geen onroerende voorheffing te betalen. Je kan dit eenvoudig aanvragen via het formulier 43B (aan te vragen bij je Bosgroep). Bovendien staan vele bossen nog benoemd als ‘weiland’ of ‘akkerland’, waarvoor je een hogere onroerende voorheffing moet betalen dan voor bosgronden. Je kan dit via hetzelfde formulier laten wijzigen. Het verandert niets
aan de bestemmingen of de vergunningsplicht. Op www.onroerendevoorheffing.be kan je zelf berekenen wat je voordeel is. Ze komen mijn bos niet in! Je weet het misschien niet, maar een wandelaar heeft het recht om op een bosweg te wandelen, ongeacht of het om een private of om een officiële weg gaat (zie ook ‘t Limburg Bosbelang nr. 24). Je kan dit als private boseigenaar wel verhinderen. Maar een bordje ‘private eigendom’ of ‘verboden toegang’ ophangen, volstaat niet meer. Sinds kort zijn er immers nieuwe regels van kracht voor de toegankelijkheid van bossen en natuurgebieden. Die bepalen welk officieel bekrachtigd bord je moet gebruiken. Je kan de toegang tot het bos ook
Speciaal aanbod van de Bosgroepen Bordjes ‘Toegang verboden’ In alle (privé-)bossen geldt een principiële toegankelijkheid. Dit betekent dat iedereen in de bossen kan wandelen op de boswegen, tenzij de eigenaar op een wettelijke wijze te kennen geeft dat het bos ontoegankelijk is. Je kan dit als privéboseigenaar enkel officieel doen door het bord V.14 te plaatsen. Dit bord is het enige wettelijke bord dat je kan gebruiken om private boswegen af te sluiten. Dit kadert in de nieuwe wetgeving rond toegankelijkheid, die sinds december 2008 van toepassing is. Op vraag van het ANB worden deze bordjes voor privébossen enkel via de Bosgroepen verdeeld. Je kan ze bestellen bij de Coöperatieve van de Limburgse Bosgroepen cvba (tel. 011 23 83 63). Ze worden verkocht aan € 15 per stuk (inclusief btw en exclusief verzendingskosten). De cvba biedt ook bijhorende palen aan. Meer informatie over de prijs en de levertermijn kan je in 2010 opvragen bij de cvba. Wie zijn bospercelen wel openstelt via een goedgekeurde toegankelijkheidsregeling, krijgt gratis borden van de Vlaamse overheid. Dat gebeurt na het indienen van een bebordingsplan. (foto: Annemie Hannosset)
12 | ‘t Limburgs Bosbelang | 27 | winter
middellijk in de top al kan samennemen. Wilgentakken van twee jaar oud zijn meestal lang genoeg.
Levende bouwsels: kinderspel?!
(foto: Eric Westerwijk)
Wie eenmaal met snoeihout aan de slag gaat, zal het bevestigen: snoeihout in de afvalcontainer gooien, is doodzonde. Het doet immers perfect dienst als bouwmateriaal voor een omheining, een klimhulp voor planten of voor een gezellige speelhut voor de (klein)kinderen. Een goedkope en milieuvriendelijke manier om je tuin of bos dat ietsje meer te geven.
De toepassingen van snoeihout in de tuin zijn zowat eindeloos. Je kan met snoeihout een omheining vlechten voor een kruidentuintje, een afsluiting construeren om lelijke compostbakken achter te verstoppen en zelfs levende bouwsels oprichten. Dat zijn constructies van levend plantenmateriaal, die er elk seizoen anders uit zien. Om een geslaagd levend bouwwerk neer te zetten, hoef je echt geen handige Harry te zijn. Een beetje oefening, een stevige portie enthousiasme en je bent er zo mee weg. Wilg: eerste keus Het basisidee achter levende bouwsels is de eigenschap van takken om met elkaar te vergroeien wanneer ze heel hard tegen elkaar worden gedrukt. Door zelf vergroeiingen te creëren, kan je een stevige constructie bouwen. Klinkt leuk, maar toch houd je best enkele zaken in het oog vooraleer je aan het bouwen gaat. Zo is het belangrijk levende bouwsels alleen aan te leggen tijdens de rustperiode van planten, tussen november en februari. Bovendien werk je altijd met materiaal van maar één soort, anders groeien de takken niet in elkaar.
Een vaak gebruikte boomsoort is de wilg, maar ook andere loofboomsoorten lenen zich uitstekend tot levende bouwsels, zoals de es, de esdoorn, de haagbeuk en de Spaanse aak. Je kan ook met takken van de hazelaar, de tamme kastanje en de braam aan de slag. Het grote voordeel van de wilg is, dat als je de takken in de grond steekt, ze spontaan wortels vormen. De twijg groeit met gemak en razendsnel uit tot een nieuwe boom. Je hebt dus snel een stevig resultaat. Het voorbereidende werk De eerste stap naar een mooi afgewerkt levend bouwsel is het terrein ‘plantklaar’ te maken. Wilgen kan je in gras planten. Maar voor andere soorten moet je het terrein eerst omspitten (als er zware kruidgroei is) of harken (als de bodem verdicht is, maar er geen zware kruidgroei is). Daarna graaf je een geul van ongeveer vijftig centimeter diep om de takken in te planten. Gebruik zo vers mogelijke wilgentakken. Moet je ze toch enkele dagen bewaren, zet ze dan met hun voeten in water op een schaduwrijke, beschutte plaats. Vergeet ook niet alle zijtakken af te snijden en gebruik het liefst lange takken die je on-
Bouwen met takken Nu alle voorbereidingen getroffen zijn, kan je beginnen bouwen. De eerste stap is de takken twee aan twee te planten, op ongeveer tien centimeter van elkaar. Plant ze niet recht omhoog, maar schuin, zodat alle takken elkaar, het liefst op dezelfde manier, diagonaal kruisen. Daarna kan het vlechten beginnen. Houd steeds in het achterhoofd de takken diagonaal in elkaar te vlechten, volgens de regel ‘1 voor, 1 achter’ en van beneden naar boven. Zorg er wel voor dat de verschillende paren elkaar op dezelfde hoogte op dezelfde manier kruisen. Op de plaatsen waar de takken elkaar kruisen, bind je ze aan elkaar vast. Hiervoor kan je stevig touw of fijne ijzerdraad gebruiken. Het is de bedoeling dat de takken op die plaatsen aan elkaar groeien. Het is belangrijk dat je systematisch tewerk gaat. Begin onderaan, op het punt waar twee takken die als paar geplant zijn, elkaar kruisen. Werk de hele onderste lengte van het bouwsel af. Daarna ga je een niveau naar boven en doe je hetzelfde. Afwerking en onderhoud Om je bouwsel de juiste vorm te geven, moet je op een bepaalde hoogte een touw horizontaal door de takken weven. Als je dit aanspant, zie je dat de takken naar binnen buigen. Doe je dat niet, dan groeien ze gewoon omhoog. Geen paniek als de takken niet onmiddellijk in elkaar groeien. Door de manier waarop je ze aan elkaar vastgemaakt hebt, is het bouwsel stevig genoeg. Net als een echt huis, vraagt een levend bouwsel wat onderhoud. De zijtakken die uitschieten, moet je jaarlijks mee invlechten. Je kan het bouwsel ook gewoon snoeien, zoals je dat bij een haag doet. Deze jaarlijkse onderhoudsbeurt is nodig en vraagt niet veel werk. Als je de takken een paar jaar laat groeien, worden ze te lang en te sterk. Uiteindelijk zullen ze de structuur van je bouwsel veranderen, en dat is niet de bedoeling. Een levend bouwsel maken, is het handigst met z’n tweeën. Reken op een dag werk als je een ‘waardig’ bouwsel in elkaar wilt vlechten. Op het resultaat mag je best trots zijn: met een levende hut in je tuin laat je kinderen op een veilige, leerrijke en leuke manier opgaan in de natuur.
‘t Limburgs Bosbelang | 27 | winter | 13
nieuws van de limburgse bosgroepen Cvba en Limburgs Overlegplatvorm De cvba verenigt de vijf Limburgse Bosgroepen en biedt hen, met bijkomende steun van de provincie, een juridisch kader. Minstens twee keer per jaar komen de afgevaardigde bestuurders van deze Bosgroepen samen met de voorzitter, gedeputeerde Frank Smeets, op het Limburgs Overleg Platform (LOP). Tijdens deze vergaderingen worden algemene thema’s zoals de arbeidersploeg en de houtverkoop besproken. Tijdens de laatste bijeenkomst van het LOP op 7 september 2009 stonden vooral de participatie en de Limburgse afvaardiging voor de Vlaamse Koepel van Bosgroepen centraal. Daarnaast ging ook veel aandacht naar het besteden van de Lottogelden die de Limburgse bosgroepen in 2009 ontvingen. Ten slotte is dieper ingegaan op de studie van de cvba die de haalbaarheid van een korting op beschermkleding voor de Bosgroepleden onderzoekt. Ook de samenwerking met het ANB werd onder de loep gehouden. Vlaamse Koepel voor Bosgroepen Op 13 oktober 2009 is in Mechelen de Vlaamse Koepel van Bosgroepen vzw opgericht. Deze verenigt de 19 Vlaamse Bosgroepen en wil hun gezamenlijke belangen behartigen. De Raad van Bestuur bestaat uit vijf boseigenaars (één per provincie) en twee Bosgroepcoördinatoren. Jan Spaas, bestuurder bij Bosgroep Noordoost-Limburg vzw en al jarenlang een van de drijvende krachten in de Vlaamse bossector, is verkozen tot eerste voorzitter van de Koepel. Proficiat Jan!
naar niet de hulp van de arbeidersploeg inroepen én houdt hij er zelfs iets aan over. Anderzijds vaart ook het bos wel bij gerichte kappingen. En voor brandhoutkopers is het vaak de uitgelezen kans om goedkoop aan brandhout te geraken. Dit najaar hebben zowel de Bosgroep Limburgse Duinen als de Bosgroepen Hoge Kempen en Zuid-Limburg een brandhoutverkoop georganiseerd. Onderstaande tabellen geven een overzicht van de geboden prijzen per lot voor de drie verkopen. Prijzen vergelijken tus-
sen loten, is moeilijk. Je moet immers rekening houden met de bereikbaarheid van het perceel, de boomsoort, de dikte en hanteerbaarheid van de bomen enzovoort. Gemiddeld werd het brandhout verkocht aan € 11 per stère. Elke Bosgroep probeert bij een verkoop op basis van de woonplaats, gewenste houtsoort en hoeveelheid, de potentieel geïnteresseerde brandhoutkopers te selecteren. In totaal zijn een tweehonderdtal particulieren gecontacteerd. 36 van de in totaal 40 aangeboden loten zijn onmiddellijk verkocht.
Brandhoutverkopen najaar 2009 Brandhoutverkoop Limburgse Duinen, Hechtel-Eksel - 15 september 2009 lot
ligging boomsoort
schatting stère
bieding
prijs/stère
1 Eksel zE, AE, Ps 2 Eksel zE, AE, Ps 3 Eksel zE, AE, Ps 4 Eksel zE, AE, Ps 5 Eksel Be, zE, Spork 6 Eksel Be, zE, Spork 7 Eksel Be, zE, Spork 8 Eksel AE, zE, AvK 9 Eksel AE, zE, AvK 10 Eksel AE, zE, AvK 11 Eksel AE, zE, AvK 12 Eksel AE, zE, AvK
12,5 12,5 12,5 15 6 4 4 24 5 5 5 5 110,5
80 110 100 140 110 70 45 380 40 40 45 65 1225
6 9 8 9 18 18 11 16 8 8 9 13 11
schatting stère
bieding
prijs/stère
13,85 13,85 13,85 13,85 13,85 10,77 9,23 10,77 7,69 15,38 30,77 21,54 9,23 5,38 5,38 5,38 5,38 5,38 30,77 30,77 273,07
135 135 135 135 140 130 130 130 100 250 260 140 60 5 5 5 30 30 400 - 2915
10 10 10 10 10 12 14 12 13 16 8 6 7 1 1 1 6 6 13 11
bieding
prijs/stère
Brandhoutverkoop Hoge Kempen, Zutendaal - 24 oktober 2009 lot
ligging boomsoort
402 Genk AE, AvK, zE, Be, Ps 403 Genk AE, AvK, zE, Be, Ps 404 Genk AE, AvK, zE, Be, Ps 405 Genk AE, AvK, zE, Be, Ps 406 Genk AE, AvK, zE, Be, Ps 407 Genk AE, AvK, zE 408 Genk AE, AvK, zE, Be, Ps 409 Genk AE, AvK, zE, Be, Ps 410 Genk AE, AvK, zE 411 Genk AE, AvK, zE, Be, Ps 412 As Be, AE, AvK, zE, Ps 413a Zutendaal kruinhout Ps, AE op stam 413b Zutendaal kruinhout Ps, AE op stam 414 Lanaken AvK 415 Lanaken AvK 416 Lanaken AvK 417 Lanaken AvK 418 Lanaken AvK 419 Lanaken AE 420 Lanaken zE
Onrendabele beheerwerken in je bos: schakel de arbeidersploeg in! Voor 2010 heeft de arbeidersploeg van de Bosgroep nog ruimte in haar agenda. Wie onrendabele beheerwerken moet uitvoeren en het zelf niet ziet zitten, kan de hulp van de arbeidersploeg inroepen. Deze opdrachten kan je aan de arbeidersploeg uitbesteden: • Amerikaanse vogelkers en agressieve exoten bestrijden (inclusief 1 nabehandeling binnen de 18 maanden); • onrendabele dunningen en hakhoutbeheer; • vrijstelling, zuivering en vormsnoei (tot manhoogte); • aanplanten van een bosrand (maximum zes meter breed, exclusief plantgoed); • maken van een takkenwal (opruimen takhout - exclusief palen); • opruimen van een constructie in het bos (maximum 50 m2, de eigenaar zorgt voor de container en het afvoer ervan; geen verharde materialen (bijvoorbeeld beton); • maaien en onderhoud van de bermen en de paden, ecologisch beheer van de open plekken; • inboeten en aanplanten van het bosplantsoen tot maximum 0,5 hectare; • bijkomende nabehandeling van de Amerikaanse vogelkers en andere agressieve exoten. Wil je een beroep doen op onze arbeidersploeg of meer weten over de tarieven? Contacteer dan jouw Bosgroep!
Brandhoutverkoop Zuid-Limburg, Halen - 31 oktober 2009 Brandhoutverkopen najaar 2009 De Limburgse Bosgroepen hebben, op slechts enkele jaren tijd, samen een stevig netwerk uitgebouwd van geïnteresseerde brandhoutkopers. Intussen staat de teller op meer dan 640. Niet verwonderlijk, want het brandhoutcircuit biedt voor iedereen voordelen. Enerzijds kunnen de Bosgroepen agressieve exoten zoals Amerikaanse vogelkers en Amerikaanse eik bestrijden. Zo moet de eige-
14 | ‘t Limburgs Bosbelang | 27 | winter
lot
ligging boomsoort
1 2 3 4 5 6 7 8a 8b 9
Halen Halen Halen Halen Halen Halen Halen Halen Halen Halen
schatting stère
kruinhout xPo, 1 Be kruinhout AE en zE kruinhout AE en zE, AE op stam kruinhout AE, zE + haz kruinhout AE, zE kruinhout AE, zE, AE op stam + haz kuinhout AE, zE, AE op stam + haz Ep + Wi op stam Ep + Wi op stam Ep + Wi op stam
/ / / / / / / 41 41 330
50 210 75 35 35 40 40 30 30 geen
(foto: Benjamin Bufkens)
(foto: An Olaerts)
Bosgroep West-Limburg Planning van de dunningen De beperkte beheerplannen Kepkensberg, Gerheserheide, Kwaadmechelen en Hal voorzien voor een groot deel van de percelen in 2009 of 2010 een dunning. De boseigenaars werden in augustus gecontacteerd om samen met de coördinator te bepalen of een dunning al dan niet nodig is. Van de 54 gecontacteerde boseigenaars reageerde meer dan de helft. Heel wat boseigenaars waren blij de toekomst van hun bos met de Bosgroep te kunnen bespreken. Ondertussen zijn met heel wat eigenaars afspraken gemaakt om in 2010 een dunning uit te voeren en om een oplossing te bedenken voor de Amerikaanse vogelkers. Op de houtverkoop van 2010 zal in Ham en Heppen een lot hout te koop worden aangeboden. Boscomplex Gerheserheide Het boscomplex Gerheserheide telt in totaal 74 deelnemende boseigenaars met samen 49 hectare bos. Om het bosgebied rond de straat Heikant te inventariseren, gingen de coördinator en de medewerker van de Bosgroep in augustus een hele dag op onderzoek. Liefst 44 percelen werden geïnventariseerd en 57 boseigenaars kregen schriftelijk uitleg over de toestand van hun bos. De Bosgroep
(foto: Karolien Van Diest)
schonk vooral aandacht aan de dunningsachterstand en de Amerikaanse vogelkers. Een tiental mensen reageerden en in de daaropvolgende weken werden verschillende terreinbezoeken afgelegd. Ondertussen is het beperkte beheerplan met 6 hectare uitgebreid, een aantal aanvullingen ligt nog bij de boseigenaars. In enkele bossen gaat de Bosgroep de Amerikaanse vogelkers bestrijden en volgend jaar een dunning uitvoeren. Die dunning wordt opgenomen in het lot Gerheserheide van de houtverkoop 2010. Je mag hier dus gerust van een succes spreken. Verkiezingen 2010 Het is weer zover: het driejarige mandaat van de bestuurders van de Bosgroep is bijna verstreken. Op de Algemene Vergadering van 2010 wordt de Raad van Bestuur opnieuw benoemd voor de komende drie jaar. Ben je boseigenaar in de regio van de Bosgroep West-Limburg en heb je interesse om de Bosgroep mee op te volgen en te begeleiden? Geef ons een seintje!
Bosgroep Noordoost-Limburg Verkiezing van de nieuwe bestuurders Er staan verkiezingen voor de deur. Het mandaat van onze Raad van Bestuur is na drie jaar immers afgelopen. Tijdens de Algemene Vergadering op 20 maart 2010 zullen de bestuurders worden verkozen voor de komende drie jaar. Ben je boseigenaar in de regio van de Bosgroep Noordoost-Limburg en heb je interesse om de Bosgroep mee op te volgen en te begeleiden? Geef ons een seintje!
‘t Limburgs Bosbelang | 27 | winter | 15
Bosgroep Zuid-Limburg Bosuitbreiding meer dan ooit nodig Het areaal bos in Vlaanderen is afgenomen: dat werd begin oktober, bij de bekendmaking van de bosinventaris tijdens de Week van het Bos, pijnlijk duidelijk. Ook in Limburg is deze tendens jammer genoeg merkbaar ... Uit een vorige bosinventaris bleek dat Limburg in 2000 nog 50 088 hectare bos rijk was. Met een bosindex van 20,6 % was dit bijna het dubbele van Vlaanderen. Op acht jaar tijd is 653 hectare (legaal) ontbost. Vorig jaar is in heel Vlaanderen 152 hectare op vergunde wijze ontbost, waarvan ongeveer 44,2 hectare in Limburg. Deze cijfers leren dat de bosrijkste provincie blijkbaar ‘gemakkelijker’ ontbost wordt dan bosarmere provincies. Dat op basis van officiële cijfers de oppervlakte vergunde ontbossingen de laagste was sinds 2001, is maar een schrale troost. Vlaanderen moet dan ook dringend opnieuw investeren in bos. Dat blijkt niet alleen uit de bosinventaris, maar ook uit het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen. Daarin stond onder meer de realisatie van 13 664 hectare bijkomende bossen tegen 2007 centraal. Er is echter maar 4 000 hectare bos bijgekomen, of amper 29 % van de doelstelling. Het jaar 2008 was nauwelijks beter. Hoewel er sindsdien opnieuw subsidies zijn voor het bebossen van
landbouwgronden, worden steeds minder dossiers positief geadviseerd. De opvolging van de vergunningsaanvragen laat te wensen over, en dit is niet alleen voor particuliere bosuitbreiding het geval. De traditionele jaarlijkse bosplantactie van het ANB zal in 2010 niet doorgaan, omdat er te weinig gronden beschikbaar zijn. Bosgroep ondersteunt bosuitbreiding De Bosgroep Zuid-Limburg ondersteunt eigenaars die nieuwe bebossingen willen realiseren, zowel op landbouw als op niet-landbouw grond. Op zondag 8 november 2009 plantten een zeventigtal werknemers van de VDAB samen meer dan 1 500 De vereniging voor Bos in Vlaanderen ondersteunt autochtone essen, zwarte elbosuitbreiding. (foto: Karolien Van Diest) zen en zomereiken in Montenaken, Gingelom. Een nieuw bos was geboren! De actie kaderde in Gaston Kinat leek de uitgelezen plek: in 2007 het project ‘Een miljoen bomen voor Vlaan- meldde Gaston Kinat zich immers al bij de deren’ en werd gerealiseerd door de Vereni- Bosgroep met de wens om van zijn perceel ging voor Bos in Vlaanderen (VBV) met steun een echt bos te maken. Hoewel gelegen in agrarisch gebied, was zijn perceel al na de van het ANB. De VBV zocht in opdracht van de VDAB in kapping van de laatste Canadapopulieren elke provincie een perceel dat in aanmerking pachtvrij en in spontane verbossing. In het kwam voor bosuitbreiding. Zo kwam ze bij voorjaar van 2009, vooraleer de vergunninonze Bosgroep terecht. Het perceel van gen in orde waren, is Gaston helaas overleden. Zijn familieleden wilden zijn wens waar maken. De Bosgroep volgde het moeizame vergunningsverhaal op. Dankzij deze actie en de middelen van de VDAB, kon de droom van Gaston Kinat toch gerealiseerd worden. De arbeidersploeg plantte enkele dagen later nog eens een vijfhonderdtal elzen, haagbeuken, zomereiken, gelderse roos en hondsroos. Het perceel wordt ook opgenomen in onderstaand uitgebreid bosbeheerplan. Zo krijgen de VDAB en de eigenaar een leidraad voor duurzaam bosbeheer voor de twintig volgende jaren. In het geplante perceel is ook een wandellus voorzien: je kan dit nieuwe bos dus met eigen ogen komen bekijken!
Een boom aanplanten: vergeet het aanstampen niet! (foto: Karolien Van Diest)
16 | ‘t Limburgs Bosbelang | 27 | winter
Een bos is geboren!
Bosgroep Hoge Kempen
Een drietal jaar geleden startte mijn vader de procedure om een perceel landbouwgrond om te vormen tot een bos. Hij werd op administratief en praktisch vlak geduldig begeleid door Karolien Van Diest van de Bosgroep Zuid-Limburg. De uiteindelijke goedkeuring heeft hij echter niet meer kunnen meemaken. Hij overleed op 18 maart 2009, 63 jaar oud. Onze familie wilde zijn initiatief om een mooi stuk natuur te creëren tot een goed einde brengen, ook als aandenken aan hem. Je kan zich onze vreugde inbeelden toen we via Vanessa Debruyne van de Vereniging voor Bos in Vlaanderen vernamen dat de VDAB Limburg onze partner wilde worden in dit project. Al wie aanwezig was die zonnige zondag 8 november 2009, te midden van de fruitbomen en velden, zal het beamen: dit wordt een prachtig bos dat perfect past in de sublieme omgeving.
Inventarisaties uitgebreid bosbeheerplan Lanaken van start De verkennende terreinbezoeken met privéboseigenaars zijn afgerond. 36 eigenaars, meer dan één derde van de aangeschreven eigenaars, doen mee: een mooi resultaat. Naast de 575 hectare openbaar bos wordt voor meer dan 150 hectare privébos een uitgebreid bosbeheerplan opgesteld, zonder dat de eigenaars dit moeten betalen. Het studiebureau bezoekt momenteel de bossen om zoveel mogelijk informatie te verzamelen. In de maanden februari en maart zullen zowel de eigenaars als andere betrokkenen (wandelaars, fietsers, natuurverenigingen, jagers, ...) worden uitgenodigd voor een excursie. De voorziene datum voor de voltooiing van het beheerplan is midden 2011. Nog even geduld dus ...
Wij kunnen alleen maar onze grote dankbaarheid uiten voor de financiële en materiële hulp en engageren ons om ‘ons’ bos in stand te houden. Uit respect voor jullie bijdrage én omdat we de milieuvisie die jullie ermee uitdragen ten volle steunen. Altijd welkom ! Familie Kinat
Experiment Amerikaanse vogelkers Voor het uitvoeren van onrendabele boswerken kunnen de Limburgse Bosgroepen op twee arbeidersploegen rekenen. Hun voornaamste taak is het bestrijden van de Amerikaanse vogelkers. Om te voorkomen dat na het afzagen deze struiken opnieuw uitschieten, smeren de arbeiders de stobben in met glyfosaat (het werkzame bestanddeel van de merknaam Round-up). Op vraag van het Limburgs OverlegPlatform worden momen-
Uitgebreid bosbeheerplan St-Truiden, Gingelom, Nieuwerkerken Het afgelopen jaar heeft dit bosbeheerplan minder vooruitgang geboekt dan verwacht. In 2008 heeft het studiebureau, na een grondige inventarisatie, een beheervisie opgesteld en in januari 2009 kreeg elke eigenaar een eerste beheervoorstel. Toen bleek dat de start van het opmaakproces samenviel met de hervorming van het ANB en het afscheid van de boswachter. Omdat meer dan 22 hectare van de totale oppervlakte (256 hectare) openbaar bos is (gemeente, OCMW, VMW,...) heeft ook het ANB een belangrijke rol in het opmaakproces. Met de intussen opgebouwde expertise van de nieuwe boswachter, Stefan Luyck, en de aanduiding van Jasper Goffin als aanspreekpunt voor de Bosgroepen hoopt de Bosgroep begin 2010 een door alle partners onderschreven, herwerkt voorstel te verzenden naar de 73 boseigenaars.
Voor de ingreep (foto: Eddy Cryns)
Wie vragen heeft of dringend nood heeft aan een kapvergunning, kan in afwachting van het beheerplan bij de Bosgroep terecht.
teel alternatieve methoden - met minder glyfosaatgebruik - onderzocht. Zo voerde de arbeidersploeg in oktober en november een experiment uit in Zutendaal. Ze zaagden zware bomen op heuphoogte af in plaats van tegen de grond. Dit werkt gemakkelijker, en biedt ook mogelijkheden om het glyfosaatgebruik te beperken indien de daaropvolgende jaren telkens een stukje van de stobbe bijkomend wordt afgezaagd. Wil je meer info, geef dan gerust een seintje!
Bosgroep Limburgse Duinen Bij leden van de Bosgroep Limburgse Duinen zijn de voorbije maanden heel wat bomen gekapt. Professionele exploitanten waren aan de slag in de Overpelterbaan in Eksel, op de Stakenberg in Lillo en in de bossen van Den Dool in Helchteren. Ook brandhoutkopers hebben in Vlasmeer (Eksel) en Den Dool bomen verwijderd. Hoewel de meeste exploitaties technisch goed zijn uitgevoerd, ervaren de buren soms moeilijkheden. Voor hen is het takhout dat nog blijft liggen ‘slordig’, en zijn er grote gaten in het kronendak. Dit is echter onvermijdelijk als je Amerikaanse eiken met een kruin van 20 meter diameter kapt. De Bosgroep probeerde alvast om alles goed uit te leggen. Van een maïsakker zijn mensen gewoon dat die gerooid wordt, van bossen is dat niet altijd het geval. Ondertussen is het beheerplan voor Vlasmeerheide-Locht (Eksel) ingediend en worden opnieuw bossen aangeduid voor de brandhoutverkoop van december 2009 en de houtverkoop van mei 2010. De Bosgroep doet meer dan kappen alleen. In samenwerking met het Regionaal Landschap Lage Kempen bereiden we de aanleg van enkele bosranden en open plekken voor, en staan enkele kleinere aanplantingen op het programma begin 2010. De Bosgroep Limburgse Duinen draait dus op volle toeren!
Na de ingreep (foto: Eddy Cryns)
‘t Limburgs Bosbelang | 27 | winter | 17
activiteitenkalender Colofon
Cursussen De Limburgse Bosgroepen organiseren samen met Inverde verschillende cursussen voor boseigenaars en -liefhebbers. Ideaal om je theoretische of praktische kennis bij te schaven! Meer info over de werking van Inverde en hun complete cursusaanbod vind je op www.inverde.be. Hieronder vind je de cursussen die je tijdens de eerste maanden van 2010 in Limburg kan volgen, gerangschikt volgens datum. Zeker zijn van een plaatsje? Schrijf snel in via de Coöperatieve van de Limburgse Bosgroepen cvba (tel. 011 23 83 63) of via ons secretariaat (tel. 011 23 83 15).
Kettingzaag - module 2 Leer de juiste veltechnieken toepassen in praktijksituaties. Veiligheid: schat situaties in op gevaarlijkheid. Leer juiste materiaalkeuzes maken. Het gebruik van de handlier komt aan bod. Attest module 1 vereist. Hout We bespreken de opbouw van een boomstam, het onderscheid tussen loofhout en naaldhout en enkele houtgebreken. Je krijgt inzicht in de relatie tussen de boomstam en het bos en het afgewerkte houten product. Je leert de voornaamste houtsoorten uit de Vlaamse bossen herkennen.
Hakhoutbeheer (nieuw) Wil jij hier ook meer over weten? Ben je benieuwd of dit toepasbaar is in jouw bos? Tijdens de cursus hakhoutbeheer wordt gepeild naar de verwachtingen en de interesses bij de deelnemers om vervolgens het bos in te trekMeer informatie over de locatie wordt je tijdig ken. We bekijken praktijkvoorbeelden en krijgen een demonstratie in een bos waar de per post verstuurd. kapping nog moet gebeuren. Uw inschrijving verwachten we minimum 3 weken voor cursusdatum. Opgelet: de inschrijving is pas definitief na overschrijving van de deelnameprijs op rekening 7795907390-27 (IBAN BE42 7795 9237 1354).
‘t Limburgs Bosbelang 27|winter
Bosmaaiergebruik Theorie over de werking, het gebruik en de veiligheid van de bosmaaier. Het dagelijks onderhoud in theorie en praktijk, toepassing van de verschillende maai- en zaagtechnieken.
uitgave De deputatie van de provincieraad van Limburg, Herman Reynders, gouverneurvoorzitter, Marc Vandeput, Sylvain Sleypen, Gilbert Van Baelen, Frank Smeets, Walter Cremers, Erika Thijs, gedeputeerden en Renata Camps, provinciegriffier .
Lees eens een bos Je krijgt eerst een inleiding over de criteria duurzaam bosbeheer. Vervolgens trek je in kleine groepjes het bos in en denk je samen na over hoe de criteria duurzaam bosbeheer hier worden toegepast of niet worden toegepast. Nadien evalueren we samen jullie hersenspinsels.
hoofdredactie Johan Van den Broek coördinatie Karolien Van Diest - kvandiest@limburg .be Annemie Hannosset ahannosset@limburg .be
Beheer van bosranden Bosranden vormen de contactzone tussen het bos en een aanliggend perceel. We bekijken hoe deze perceelsgrens het best is opgebouwd en welke ecologische functies een goed ontwikkelde bosrand kan vervullen. We leren hoe we best een bosrand vormen en beheren. Tijdens de terreinexcursie bekijken we verschillende types bosranden en stellen we een aangepast beheer voor.
Datum
Cursus
Organisatie / Regio
zaterdag 6 februari 2010
Hout
Bosgroep West-Limburg
€ 20
dinsdag 9 en woensdag 10 maart 2010
Kettingzaag - module 2
Bosgroep West-Limburg
€ 60
vrijdag 19 maart 2010
Hakhoutbeheer
Bosgroep Hoge Kempen
€ 30
zaterdag 24 april 2010
Bosmaaiergebruik
Bosgroep Limburgse Duinen
€ 30
maandag 10 mei 2010
Lees eens een Bos
Bosgroep Zuid-Limburg
€ 20
donderdag 10 juni 2010
Beheer van Bosranden
Bosgroep Noordoost-Limburg
€ 20
eindredactie Rita Bogaerts - rbogaerts@limburg .be redactiesecretariaat Annemie Hannosset ahannosset@limburg .be redactieraad Benny Mathijs, Rita Bogaerts, Annemie Hannosset, Johan Van den Broek, Karolien Van Diest redactie Rita Bogaerts, Benjamine Bufkens, Evi Ghijsens, Lise Hendrick, Jan Mampaey, An Pierson, Vera Reymen, Karolien Van Diest en Pascal Vanhees
Prijs/Euro
foto cover Karolien Van Diest cartoons Dirk Vercampt tekstbewerking pantarein publishing vormgeving & lay-out Dion Boodts - Grafische Producties, Informatie & Onthaal, Provincie Limburg Drukkerij Vaes - Overpelt druk Drukkerij Vaes - Overpelt
De beste wensen voor het nieuwe jaar vanwege het team van de Limburgse Bosgroepen
postbus Limburgse Bosgroepen p/a provincie Limburg, 3de Directie Afdeling Milieu en Natuur Universiteitslaan 1, B-3500 Hasselt Tel . 011 23 83 20 bosgroepen@limburg .be www .bosgroepen .be oplage 2 500 exemplaren wettelijk depotnummer D/2008/5857/82 verantwoordelijke uitgever Johan Van den Broek Universiteitslaan 1, B-3500 Hasselt Deze publicatie werd gedrukt op hout- en chloorvrij kringlooppapier, zonder optische witmakers.
18 | ‘t Limburgs Bosbelang | 27 | winter
‘t Limburgs Bosbelang | 27 | winter | 19
17 | winter| in dit nummer
nuttige adressen Bosgroepen P.a. provincie Limburg Universiteitslaan 1 3500 Hasselt www.bosgroepen.be fax 011 23 83 10 Bosgroep Hoge Kempen vzw ondernemingsnummer 874 667 014 Coördinator: ir. Lise Hendrick tel. 011 23 83 23 gsm 0475 46 04 42 bosgroephogekempen@ limburg.be Secretariaat Evi Ghijsens tel. 011 23 73 82 Bosgroep Limburgse Duinen ondernemingsnummer 882 247 464 Coördinator: ir. Jan Mampaey tel. 011 23 83 19 gsm 0478 78 07 21 bosgroeplimburgse duinen@limburg.be Secretariaat Ine Houbrechts tel. 011 23 83 15
driemaandelijks tijdschrift | januari-februari-maart 2010
Bosgroep Noordoost-Limburg vzw ondernemingsnummer 459 481 087 Coördinator: ir. An Pierson tel. 011 23 83 24 gsm 0473 88 53 95 bosgroepnoordoost@ limburg.be Secretariaat Patricia Rouffa tel. 011 23 83 30 Bosgroep West-Limburg vzw ondernemingsnummer 479 742 895 Coördinator: ir. Benjamine Bufkens tel. 011 23 83 29 gsm 0479 40 08 48 bosgroepwest@limburg.be Secretariaat An Olaerts tel. 011 23 73 28
voorwoord. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
Agentschap Natuur en Bos, afdeling Limburg De visie van het ANB is ‘Meer en betere natuur, bos en groen, samen met andere partners.’ De uitdaging voor de toekomst is dan ook het uitbouwen van een partnerschap met boseigenaars en Bosgroepen in elke provincie. Dat moet de schakel zijn tussen de Bosgroep en het ANB.
contactdag 2010. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 fotoverslag vlaamse ledendag. . . . . . . . . . . . . 3 soort in de kijker Spork, het manusje van alles in het bos. . . . . . . . . . . . 4 bosbeheer Dunnen om mooi dik te worden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Levende bouwsels: kinderspel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13 toegankelijkheid - katern Snuisteren in boswetten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 nieuws van de bosbroepen Coöperatieve van de Limburgse Bosgroepen cbva. . 14 Bosgroep West-Limburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Bosgroep Noordoost-Limburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Bosgroep Zuid-Limburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16 Bosgroep Hoge Kempen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17 Bosgroep Limburgse Duinen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17
Aanspreekpunt Bosgroepen, Regionale Landschappen en Harmonisch Park en Groenbeheer Jasper Goffin Ambtenaar Privé-bos: Koningin Astridlaan 50 bus 5 3500 Hasselt gsm 0479 54 90 09
activiteitenkalender. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 nuttige adressen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Bosgroep Zuid-Limburg vzw ondernemingsnummer 874 670 378 Coördinator: ir. Karolien Van Diest tel. 011 23 83 25 gsm 0473 88 53 94 bosgroepzuid@limburg.be Secretariaat Annemie Hannosset tel. 011 23 83 20
Websites Boseigenaars en bosliefhebbers vinden nuttige informatie op de websites van de volgende instanties: Agentschap Natuur en Bos: www.natuurenbos.be Vereniging voor Bos in Vlaanderen vzw: www.vbv.be Landelijk Vlaanderen vzw: www.landelijkvlaanderen.be Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek: www.inbo.be Inverde vzw: www.inverde.be Unie Vlaamse Bosbouw vzw: www.uvb.be www.bosmarkt.be HamontAchel
Lommel
Waarvoor kan je terecht bij de Bosgroep? Een bos bezitten en beheren, daar komt heel wat bij kijken. Voor vragen of informatie kan je evenwel altijd te rade bij de bosgroep. We sommen hier even op waarmee de bosgroepmedewerkers je van dienst kunnen zijn: • gratis en onafhankelijk advies over het bos en het beheer ervan (bosbouwtechnische, wettelijke, financiële en administratieve aspecten); • informatie over hoe een duurzaam bosbeheer eruit ziet, wat je wettelijke rechten en plichten zijn als boseigenaar
•
• • •
provincie Limburg Universiteitslaan 1 B-3500 Hasselt limburg.be
en wat de mogelijke subsidies zijn waarop je aanspraak kan maken; hulp bij het invullen van kapaanvragen of het opstellen van beheerplannen; kaartmateriaal; adressen van houtexploitanten en boomkwekerijen; coördinatie van de samenwerking tussen verschillende boseigenaars.
Nederland
Neerpelt Overpelt
Bocholt
Antwerpen
K i n ro o i
B re e
HechtelEksel
Peer
Leopoldsburg Ham
Maaseik MeeuwenG r u i t ro d e
Beringen Te s s e n d e r l o HouthalenH e l c h t e re n
Opglabbeek DilsenStokkem
HeusdenZolder
As Zonhoven
Lummen
Genk Herk-De-Stad Halen
Maasmechelen
Hasselt Diepenbeek
Zutendaal Lanaken
Nieuwerkerken A l k e n
Bilzen Ko r t e s s e m
We l l e n
Brabant
Hoeselt S i n t -T r u i d e n Borgloon
Riemst
To n g e re n
Heers
Vo e re n
Gingelom Herstappe
Luik