nr. 41 - 't Limburgs Bosbelang - zomer 2013

afgiftekantoor: hasselt 1 - 3de afdeling - p3a9010 driemaandelijks tijdschrift | juli-augustus-september 2013

41 | zomer

in dit nummer o.a.

QD-methode De distel Subsidies voor bosranden

BelgiĂŤ-Belgique p.b. hasselt 1 12/675

voorwoord Beste lezer Beste bosliefhebber

Elk seizoen biedt iets apart, zeker in en rond het bos. Met de komende zomer zal dat niet anders zijn.

Tijdens de provincieraad van woensdag 15 mei 2013 werd het bestuursakkoord goedgekeurd tussen de Vlaamse regering en de provincie Limburg in het kader van de Vlaamse staatshervorming. De bevoegdheid voor de Bosgroepen komt daarmee expliciet naar de provincies, maar van de financiĂŤle middelen komt slechts 70 % mee over. Voor de overige 30 % kunnen er projecten ingediend worden, maar niet enkel door de Bosgroepen, maar ook bijvoorbeeld door het Agentschap voor Natuur en Bos. Hoe we het draaien of keren, kerntakendebat of niet, deze interne Vlaamse staatshervorming komt andermaal neer op een verkapte besparing, in dit geval vanwege de Vlaamse overheid.

terugblik

Een koud maar warm jubileum De zesde contactdag van de Limburgse Bosgroepen was een koude dag, maar een warm jubileum van vijftien jaar gezamenlijke zorg voor bekwaam bosbeheer.

Gedeputeerde Ludwig Vandenhove ontving de ruim zevenhonderd gasten in de laatste serieuze sneeuwvlokken van de winter en schetste het mooie perspectief van de Bosgroepen. Hij dankte zijn voorganger en na een stevig en dankbaar applaus voor Frank Smeets begon de dag - zoals de traditie voorschrijft - met de Algemene Vergaderingen.

Er was veel belangstelling voor de fototentoonstelling die een overzicht gaf van vijftien jaar Bosgroepen. Na de lunch was er de mogelijkheid om te wandelen of lezingen bij te wonen.

Deze hervorming zorgt voor heel wat onrust op het terrein. Zodra er meer duidelijkheid is, zal ik als gedeputeerde initiatief nemen naar alle betrokkenen bij de bosgroepwerking. Het is alleszins mijn intentie om de huidige werking zoveel mogelijk verder te zetten. Iets wat goed werkt, moet je laten functioneren: wijzigen om te wijzigen, is niet aan mij besteed. foto: Pascal Vanhees

In deze uitgave vind je weer heel wat nuttige informatie, die je in jouw eigen Bosgroep en eigen werking kan toepassen.

Veel lees- en werkgenot!

Ludwig Vandenhove gedeputeerde van Leefmilieu en Natuur

Fototentoonstelling (foto: Pascal Vanhees)

2 | ‘t Limburgs Bosbelang | 41 | zomer foto: An Olaerts

foto: Pascal Vanhees

foto: Vera Reymen

foto: Ine Houbrechts

foto: Pascal Vanhees

We kijken terug op een mooie dag en onthouden jullie de tips niet die het panel gaf tijdens de lezingen: “Certificeer jouw bos.” (Marc Goossens) “Luister goed naar de bosconsulent; hij weet wat hij moet doen.” (Eddy Cryns) “Draag de veiligheidskleding en doe dat echt!” (Eddy Rooyackers) “Plant subsidieerbare planten.” (Marie-Jeanne Stroobants) “Leden, werf nieuwe leden!” ( Jan Spaas)

foto: Benjamine Bufkens

‘t Limburgs Bosbelang | 41 | zomer | 3

wetgeving

De distel: een bedreiger of een bewaarder?

Elke perceeleigenaar is volgens de wet van 2 april 1971 verplicht tot bestrijding van de akkerdistel, de speerdistel, de kale jonker en de kruldistel. De wet biedt de beheerder geen ruimte voor nonchalance. Maar wat was hiervan de achtergrond en wat moet de beheerder van nu met deze wet?

De wet van toen en nu

”Iedere verantwoordelijke eigenaar, huurder, pachter, enz. is verplicht de bloei, zaadvorming en uitzaaiing van schadelijk geachte distels met alle middelen te beletten.” Deze basiswet in de reglementering op de ”plantenbescherming” normeert de distelbestrijding.

Ondanks heel wat rapporten, kamervragen en deskundige adviezen is elke landeigenaar nog steeds verplicht tot het bestrijden van de vier distels.

De achtergrond van toen

De wetgever vatte de distels op als schadelijke organismen en als directe of indirecte concurrenten voor de cultuurgewassen. De distelverordening dateert uit de periode van vóór de landbouwmechanisatie en het gebruik van herbiciden en was dus nodig om gewas en volksgezondheid te beschermen.

From the collections of the Imperial War Museums (wikimedia_commons)

Het boerenbedrijf van toen steunde op handenarbeid met veelvuldig en direct contact met het gewas (manueel pikken, binden en transporteren van graangewassen, maaien van hooiland, ...). De distels vormden een 4 | ‘t Limburgs Bosbelang | 41 | zomer

Kruldistel (Jan Mehlich)

grote bron van ongemak (tijdverlet, infecties, ...) en vooral de kans op tetanusbesmetting (wondklem, stijfkramp) vormde een groot probleem onder landarbeiders en boeren.

Tegen tetanus bestond geen remedie: besmetting leidde geregeld tot overlijdens. Er waren ook emotionele achtergronden voor de wet: de aanwezigheid van distels wekte bij veel mensen de indruk van onverzorgdheid.

inenting tegen tetanus tot de standaard medische verzorging van alle veldwerkers. Alleen de akkerdistel kan in bepaalde gevallen nog schade berokkenen aan de landbouw (vooral in weilanden en akkerranden).

In natuurgebieden vormen distels een belangrijke drager van de totale biodiversiteit van het gebied. Heel veel insectensoorten zijn aan distels gebonden en ook enkele vogelsoorten Tussen de wet en nu foerageren graag op distels. Het is niet voor In mei 1997 deed het Instituut voor Natuurbe- niets dat natuurbehoudsorganisaties al lang houd onderzoek naar de toenmalige situatie. een ander perspectief op de distel bepleiten.

De conclusie was dat de kale jonker, de kruldistel en de speerdistel op het Vlaamse grondgebied niet meer actief bestreden hoefden te worden. Voor de akkerdistel pleitte men voor een expliciete vrijstelling van de bestrijdingsplicht voor wegbermen en alle beschermde natuurgebieden. De Vlaamse Hoge Raad voor Natuurbehoud nam dit advies over op 31 juli 1997. Daarna is het advies veelvuldig in studies bevestigd en herhaald. Het perspectief was vooral dat de te bestrijden distels een belangrijke ecologische rol kunnen vervullen en dat de bestrijding tot een belangrijk verlies aan natuurwaarden kan leiden.

Kale jonker (foto: Paul Hermans)

in het Vlaams parlement. Tine Eerlingen (N-VA) vroeg de minister toen of erover nagedacht wordt om de distelbestrijdingswetgeving op het heffen.

Minister Joke Schauvliege (CD&V) antwoordde: “Mevrouw Eerlingen, u vroeg naar het advies dat werd geformuleerd door het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) over de distelbestrijding. Ik kan daar niet onmiddellijk op antwoorden, maar zal nagaan wat de stand van zaken is en u die informatie laten bezorgen via de voorzitter en het secretariaat.�

Daar staat de distel op dit moment en dus heeft voorlopig elke eigenaar van land nog steeds de wettelijke verplichting de akkerdistel, de speerdistel, de kale jonker en de krulDe toekomst distel actief te bestrijden. Maar er wordt wel Voorlopig zal aan de distelproblematiek niet hoe langer hoe meer over gediscussieerd of veel veranderen zoals op 9 oktober 2012 bleek dit wel zinvol is.

Speerdistel (foto: Rasbak)

Wollige distel (foto: Meneerke Bloem)

De akkerdistel verdient aparte aandacht aangezien deze gemakkelijk inpikt op de lokale of periodieke aanwezigheid van kale, minerale, voedselrijke grond. Voor deze distel zou dus een aangepaste bestrijdingsbepaling moeten komen. Voormalig minister Vera Dua (Groen!) gaf in september 2000 aan daarover overleg te zullen voeren met landbouw- en natuurbehoudsorganisaties.

De realiteit van nu

Ruim 40 jaar na de instelling van de wet staat de distel er anders bij: infectiegevaar en arbeidsongemak vormen geen reden meer voor algemene bestrijding. De huidige landbouw wordt gekenmerkt door verregaande mechanisatie waardoor direct contact met het gewas uitzondering is. De landarbeider werkt niet meer met paarden, al is er op graslanden en bosgronden contact mogelijk tussen distels en bv. manegepaarden en trekpaarden of hun mest. Bovendien behoort preventieve ‘t Limburgs Bosbelang | 41 | zomer | 5

bosbeheer

De QD-methode Bosbeheerders streven steeds naar een voordelig en natuurlijk beheer dat liefst iets oplevert. De QD-methode is een beheeraanpak die ons in dat opzicht niet mag ontgaan. Deze Duitse aanpak heeft tot doel kwalitatief hoogstaand hout te produceren zonder veel ingrijpen. De aanpak stimuleert natuurlijke selectie en groei van bomen die in de toekomst kwaliteitshout zullen leveren. Daarvoor staat de QD-methode: kwalificeren en kwaliteitsvol groeien. In mooi Duits: “qualifizieren und dimensionieren”.

QD in het kort

De QD-methode is gericht op het verkrijgen van edel hout van topkwaliteit zonder de duurzaamheid van het bos in de weg te staan.

Dit beheer begint bij vestiging van goede bomen: per hectare zo’n veertig toekomstbomen voor loofhout en zestig voor naaldhout.

Met strategisch kappen kan de beheerder de competitie tussen de bomen bevorderen, wat rechte en kwaliteitsvolle bomen oplevert.

van de kroon, hoe meer licht de boom kan opnemen. De diktegroei van bomen is rechtstreeks verbonden met de fotosyntheseactiviteit. Een boom met grote kruin groeit dus sneller en is gezonder! Zodra het kronendak volgroeid is, start de fase van rijping. In alle fases heeft de bosbeheerder de duidelijke rol de natuurlijke processen hun gang te laten gaan.

De fase van vestiging

Voor de keuze van de toekomstbomen kiest men bomen met een dikke en takvrije onderstam, die slechts 25 % van de te verwachten eindhoogte uitmaakt. De natuurlijke takreiniging dient snel en ongestoord plaats te vinden. Dit beheer noemen we kwalificering.

Goed vestigingsbeheer is zeer belangrijk. De bosbeheerder heeft met kappen en dunnen invloed op de toekomstbomen en kan zo de natuurlijke concurrentie tussen de bomen bevorderen. Die concurrentie begint bij de aanplant of spontane bebossing.

Als die takvrije lengte bereikt is, start de fase van dimensionering: de kroon moet zo groot mogelijk worden. Hoe groter het oppervlak

Spontane bebossing is te verkiezen boven aanplant: natuurlijke aanwas brengt geen werk of kosten met zich mee. Bovendien

foto: BOS+

6 | ‘t Limburgs Bosbelang | 41 | zomer

zullen spontane zaailingen beter aanslaan, omdat zij minder vatbaar zijn voor ziektes.

Als er niet voldoende gewenste zaadbomen in de buurt staan om de (her)bebossing natuurlijk te laten verlopen, zal de beheerder toch moeten aanplanten.

Bij toepassing van de QD-methode plant men niet het hele perceel als een plantage aan, maar plant men pleksgewijs in kleine verjongingsgroepen. Dit zijn groepen waarin jonge bomen voldoende dicht tegen elkaar kunnen opgroeien met een onderlinge plantafstand van 1 m bij 1 m of 1,5 m bij 1,5 m. Zowel ecologisch als economisch ligt de optimale diameter van zo’n verjongingsgroep tussen 5 en 7 m. Het aanbevolen aantal planten hangt af van de vraag of de beheerder lichtboomsoorten wil planten. Als daarvoor wordt gekozen, is de combinatie 20 lichtbomen en 10 schaduwbomen ideaal. In het andere geval kiest

verbreed worden tot ruimingspistes waarop het hout machinaal kan worden afgevoerd.

De fase van dimensionering

Als ongeveer een kwart van de te verwachten eindhoogte van de toekomstboom takvrij is, begint de dimensioneringsfase. Tijdens deze fase zal de bosbeheerder de concurrenten van toekomstbomen telkens opnieuw verwijderen, zodat de kroon van de toekomstbomen zoveel mogelijk kan groeien. Op die manier wordt de productie van knoestvrij kwaliteitshout gemaximaliseerd: hout dat vrij is van littekens van oude takken. Het is belangrijk sluiting van de kroon te voorkomen, omdat kroonsluiting de groei en de houtproductie remt.

Gemarkeerd verjongingsgroepje in een opening die ontstaan was door windval (2009, Landesforsten Rheinland-Pfalz)

de beheerder best voor 40 schaduwsoorten.

De onderlinge afstand tussen de groepen van middelpunt tot middelpunt bedraagt idealiter 12 tot 18 m. Het doel is aan het einde van deze fase één toekomstboom per groep over te houden.

Doorheen de verschillende fases hebben alleen ingrepen plaats rond deze 40 à 60 toekomstbomen. Op de overige 80 % van de bestandoppervlakte kan de natuur zijn gang gaan en zo wordt de nodige arbeidstijd per kubieke meter kwaliteitshout sterk gereduceerd.

Vrijgestelde Douglas (2012, Sander Vandaele)

De fase van kwalificering

De kwalificeringsfase start als de jonge boompjes niet meer vatbaar zijn voor concurrentie van kruidige vegetatie. Het beheer in deze fase is erop gericht voldoende toekomstbomen te verkrijgen die op termijn het kwaliteitshout kunnen leveren. Bij verstandig beheer manifesteert en kwalificeert de boom zichzelf zonder veel inspanningen van de beheerder.

De hoogtegroei verloopt in dit stadium steeds sneller en dat zorgt voor de natuurlijke stamreiniging: als de bomen dicht genoeg op elkaar staan, sterven de onderste takken door lichtgebrek spontaan af. Dit noemen we natuurlijke stamreiniging en is een kosteloze vorm van snoeien. Doordat de bomen dicht op elkaar staan, strijden zij om het licht. Zo ontstaat natuurlijke selectie: de meest vitale en goedgevormde bomen zullen uitgroeien tot bomen met kwaliteitshoutpotentie (“opties” genoemd). Kwalificering is sterk boomsoort­ afhankelijk, niet alle boomsoorten reageren immers hetzelfde op licht(gebrek).

Ringen met behulp van een hakmes met draadborstel (2012, Frederik Bollen)

Naast het wegnemen van concurrenten die de breedtegroei van de kroon van de toekomstbomen remmen, is het belangrijk dat het afsterven van takken over de lengte van de stam wordt gestopt. Een duurzaam behou-

De bosbeheerder grijpt in deze fase alleen in als een te groot aantal “opties” in de verdrukking komt of als veel voorlopers een slechte stamvorm of te zware betakking hebben.

Meestal zijn de te verwijderen boompjes jong en hebben ze een klein of te verwaarlozen houtvolume. Deze bomen worden geknakt of geringd zonder ze af te voeren. Dit drukt de arbeidskosten en zorgt voor een geleidelijke afname van de takreiniging. Zo ontstaat een kleine hoeveelheid dood hout in het bos. De fase van kwalificeren eindigt op het moment dat duidelijk is welke bomen in het bos de toekomstbomen zijn.

Om te controleren of menselijk ingrijpen tijdens deze fase vereist is, legt men toegangsstroken (van ca. 1 m breedte) aan om de 20 m. Later kunnen (enkele) van deze stroken

Vrijgestelde berk in Duitsland - Saarland (2012, Frederik Bollen)

‘t Limburgs Bosbelang | 41 | zomer | 7

bosbeheer

De ontwikkeling van de kroon tot de oogst (2009, Landesforsten Rheinland-Pfalz)

den lage kroonaanzet is het onderscheidende element van QD-methode. De basis van de kroon van toekomstbomen blijft op dezelfde hoogte in leven vanaf het begin van de dimensioneringsfase tot het moment waarop de boom uiteindelijk geveld wordt.

Taksterfte op latere leeftijd leidt immers tot productieverlies en kan bij bepaalde soorten leiden tot donkerkleuring van de kern. Dit laatste is een chemische reactie die bij soorten als beuk en es groot waardeverlies tot gevolg heeft.

fineer gebruikt kunnen worden. Ecologisch gezien is het een groot voordeel dat het bosklimaat slechts zeer plekgebonden verstoord wordt.

Uitslepen met paard in Duitsland - Saarland (2012, Frederik Bollen)

De beschikbare tijd voor het uitgroeien van de kroon is beperkt, het is daarom belangrijk dat je tijdig begint! Onderstaande tabel geeft per soort een indicatie van de start van de dimensionering. De start van deze fase is afhankelijk van de soort en de standplaats.

Boomsoort

Leeftijd (jaar)

Ratelpopulier

9-12

Berk, els, lork

12-15

Es, esdoorn, kers, grove den 18-22 Eik, fijnspar, douglas

25-30

Beuk, zilverden

35-40

Indicatie start dimensionering per soort

Bij het verwijderen van de concurrenten van de toekomstbomen ontstaan tussentijdse houtoogsten die in de meeste gevallen leiden tot een kleine of matige opbrengst voor de eigenaar. In het begin gaat het grotendeels om brandhout, maar het is niet uitgesloten dat enkele stammen voor zaaghout of zelfs 8 | ‘t Limburgs Bosbelang | 41 | zomer

In Duitsland kiest men bij deze methode ervoor om op gevoelige bosbodems de ruiming in het bos door trekpaarden te laten doen. Voor het afvoeren van dikkere stammen is machinale afvoer, meestal met gebruik van de boslier, de enige mogelijkheid.

De fase van rijping

De rijpingsfase start zodra de toekomstboom 75 tot 80 % van zijn verwachte eindhoogte bereikt heeft. Vanaf dan zal de kroonuitbreiding afnemen en uiteindelijk stoppen.

Op het einde van de rijpingsfase kan een

foto: BOS+

individuele oogst ingepland worden op het moment dat de houtprijzen gunstig zijn. Onder deze kaprijpe bomen staat de volgende generatie bomen al klaar om de hoogte in te schieten, zodat de kringloop zich sluit. De meest interessante afzetmarkt voor kwaliteitshout zijn de zogenaamde rondhoutveilingen.

QD in Limburg

De QD-methode is een natuurlijke en arbeidsluwe beheermethode die onze aandacht verdient. Zeker in achterstallig beheerde middelhoutbestanden, waar grote bomen gecombineerd werden met hakhoutstoven, is het mogelijk hiermee natuurlijke dynamiek en verjonging te verkrijgen.

Eindproduct van kwaliteitsvolle Douglas (2012, Frederik Bollen)

De QD-methode geeft het bos hoge natuurwaarden met minimale inspanningen en kosten voor de beheerder. Bovendien geeft de methode topkwaliteitshout van imposante en gezonde bomen. En ondertussen spreidt de beheerder zijn risico: hij kan het hout op alle markten kwijt. In het slechtste geval zelfs als brandhout. Omgekeerd zou het je heel wat tijd en moeite kosten om van brandhout te evolueren naar kwaliteitshout in je bos!

‘t Limburgs Bosbelang | 41 | zomer | 9

bosbeheer

Subsidies voor bosrand en onderetage Veel bosranden zijn verdwenen. Het beheer ervan is intensief, maar de rand is belangrijk voor veel dieren- en plantensoorten.

Gelukkig krijgt de bosrand steeds meer aandacht, zo las je al in ons winternummer. De Limburgse Bosgroepen geven de beheerders een duwtje in de rug en starten met het project “Bosranden”, gefinancierd door de provincie Limburg.

Stimuleren

Bosbeheerders nemen de aanleg van bosranden in hun beheerplannen vaak wel op, maar voeren de aanleg niet altijd uit wegens een gebrek aan financiële stimulans. De beschikbare subsidie voor ecologische bosfunctie bij een uitgebreid beheerplan (125 euro per ha bosrand) blijkt onvoldoende. Dat is de reden waarom de Bosgroepen de beheerder financieel extra willen steunen.

De voordelen van de bosrand De bosrand biedt:

- voedsel voor tal van dieren (van vleermuizen, vlinders tot vogels); - dekking voor de fauna; - afscherming van het bos; - rust in het bos (voor reeën en ander wild); - opbrengst (als hakhoutsoorten in de rand aanwezig zijn).

De bosrand voorkomt:

Het huidige bosrandenproject past bovendien perfect in de overkoepelende visie van de Limburgse Bosgroepen: de bosrand verhoogt de biodiversiteit in het Limburgse privébos.

- kolonisatie door ruigtekruiden of exoten; - overhangende takken langs wegen, paden en andere eigendommen; - loslopende honden (doornige struiken).

Randproblemen

verbossing en bestaat uit struiken en kleine bomen, hakhout of knotbomen. De bosrand hoort In de meeste Limburgse bossen is de over- per definitie tot het bos en heeft de bosbewoner heel wat te bieden. Omdat onderetages bij gang tussen bos en open ruimte te abrupt. Canadapopulieren in wijd plantverband (minimum 8 m x 8 m) dezelfde troeven hebben, besloVeel Vlaamse bossen zijn klein en daarom is ten de Bosgroepen deze categorie in het project op te nemen.

Een mooie bosrand is minstens 6 m breed. De maximale breedte is afhankelijk van de boomhoogte en oriëntatie.

De plantafstand is 2 m x 2 m, maar kan worden verkleind tot 1 m. De beste oriëntatie om veel bloesems, bessen en vruchten te krijgen, zijn de zuidelijk en westelijk geori-

Geen bosrand (foto: Lore Bellings)

het verleidelijk om zoveel mogelijk bomen te planten en te besparen op de struikrand. Dit leidt er echter toe dat de laatste grote bomen op de perceelrand staan. Door een dunningsachterstand van het achterliggende bos hellen ze met de kruin uit het bos. Zodra de bosrand wordt overschaduwd, vestigen zich spontane boomzaailingen in de rand en dan verdwijnt de rand door beschaduwing.

Bosovergang

Een bosrand is een geleidelijke overgang tussen het echte bos en het omliggende landschap. Deze overgang is de eerste fase van 10 | ‘t Limburgs Bosbelang | 41 | zomer

Bosrand (foto: Lore Bellings)

Vlier (foto: KULeuven)

- Bestel het plantgoed en plant zelf.

Het plantgoed wordt op het bosperceel geleverd. De arbeidersploeg kuilt de planten vakkundig in om een optimale behandeling van het plantgoed te garanderen en geeft praktische plantinstructies.

- Bestel het plantgoed en laat het aanplanten.

De Winning - vzw Groenwerk levert het plantgoed, kuilt het vakkundig in en plant het aan.

Bosrandplanten

De Limburgse Bosgroepen stelden bosrandpakketten samen met verschillende struiken boomsoorten die standplaatsgeschikt en inheems zijn. Elk bosrandpakket bevat 75 stuks plantsoen, goed voor een bosrand van

50 meter aangeplant in 3 rijen, en kost 20 euro per pakket.

Bosrandbeheer

De eerste jaren beperkt het beheer zich tot het vrijstellen van de planten. Soms is een beperkte correctiesnoei nodig ten voordele van de zwakkere groeiers. Als de bosrand is volgroeid, worden de struiken tot aan de basis afgezaagd. Op arme bodems om de tien à vijftien jaar en op rijke bodems om de vijf à tien jaar. Uit de stobbe of “stoof ” ontstaan nieuwe scheuten uit slapende knoppen. Dit is het traditionele “hakhoutbeheer”. Via de Bosgroepen kan dit hout worden vermarkt.

De bosrand vraagt dus een alerte beheerder, maar geeft ook echt iets terug.

Meidoorn (foto: Annemie Hannosset)

ënteerde bosranden. De bomen en struiken groeien niet even snel. Na een aantal jaren zullen de sterkere groeiers de zwakkeren overwoekeren. De beheerder moet ingrijpen, omdat anders soorten en variatie verloren gaan of bomen met een pioniersrol (Amerikaanse vogelkers, berk en es) zich juist vestigen.

Bosrandsubsidie

De Limburgse Bosgroepen verstrekken hun leden een subsidie voor het aanleggen van een bosrand en een onderetage bij populierenaanplantingen. De bosbeheerder betaalt slechts 30 % van de werkelijke kostprijs.

Er zijn twee opties:

De bestelbare plantpakketten 1. Kempen droog A (zomereik, haze­laar, brem, linde, spork) 2. Kempen droog B (wintereik, lijsterbes, meidoorn, gaspeldoorn, hulst) 3. Kempen vochtig A (zwarte els, vlier, Gelderse roos, Europese vogelkers, linde) 4. Kempen vochtig B (Europese vogelkers, hondsroos, wilg, zomereik, hulst) 5. Haspengouw en Maasvallei droog A (veldesdoorn, haagbeuk, Gelderse roos, wilde liguster, boskers) 6. Haspengouw en Maasvallei droog B (sleedoorn, wilde roos, linde, wilde appel of peer, kornoelje) 7. Haspengouw en Maasvallei vochtig A (zwarte els, Europese vogelkers, kornoelje, hazelaar, Gelderse roos) 8. Haspengouw en Maasvallei vochtig B (wilg, sleedoorn, veldesdoorn, wilde roos, ruwe iep) 9. Hakhout Kempen droog (boskers, linde, wintereik, hazelaar, ruwe iep) 10. Hakhout Haspengouw en Maasvallei droog (ruwe iep, linde, boskers, haagbeuk, gewone esdoorn) 11. Hakhout nat (zwarte els, wilg, zomer­eik, haagbeuk, hazelaar)

‘t Limburgs Bosbelang | 41 | zomer | 11

bosgroep hoge kempen in de kijker

Groepenkap in Lanaken foto: Patrick Meesters

Wandelen in veranderend boslandschap

in de Kempische bossen. Nu de bestanden hun omslagpunt bereikt hebben, loont het de moeite om de meest waardevolle exemplaren in de verjonging aan te duiden als toekomstbomen en de concurrenten zo snel mogelijk te verwijderen.

Elk jaar organiseert de Bosgroep Hoge Kempen een mooie boswandeling in een andere gemeente. De nadruk ligt telkens op de doelstellingen, realisaties en typische kenmerken van het beheer. Als voorbereiding op de wandeling op 15 september in de prachtige bossen van de Langeberg en de vallei van de Ziepbeek in Lanaken had Patrick Meesters een verkennend gesprek met de boswachters Jos Gorissen en Steve Cox. De verscheidenheid aan boomsoorten, de Bosbeheer

Het beheer van de Rekemse gemeentebossen is in hoofdzaak natuurgericht, maar men streeft naar een beter evenwicht tussen economisch en ecologisch beheer. De vanuit economisch perspectief aangelegde naaldhoutbossen worden versneld omgevormd tot structuurrijke, gemengde bossen bestaande uit berk, inlandse eik en grove den. De middelen uit de houtverkoop worden zinvol gebruikt voor het beheer van deze bossen.

gemengd bos. Hij wilde onderzoeken welke mogelijkheden natuurlijke herbebossing biedt na een kaalkap van naaldhout. Doel was het bos door groepsgewijze natuurlijke verjonging om te vormen tot een structuurrijk en ongelijkjarig gemengd bos.

Groepenkap en verscheidenheid

Op een kaalgekapte oppervlakte van ruim 5 ha creëerde men 34 in vorm en grootte variërende verjongingsgroepen. Gemengde verjonging kwam snel tot stand. Na de eerste zuiveringskap werden in 1986 de verjongingsgroepen uitgebreid.

In de jaren zeventig bestond het gemeentebos nagenoeg volledig uit naaldhout. Het had uitsluitend een economisch doel als stuthout voor de mijnen, maar was ecologisch arm.

In 1972 besloot de toenmalige houtvester Roskams in samenspraak met de gemeente Rekem het bos om te vormen tot een

Verspreid over verschillende plaatsen kapte men in totaal 4 ha. De natuurlijke herbebossing leverde een mooi gespreide opkomst van zomereik, grove den en berk. Deze groepenkap was op dat moment baanbrekend, maar is inmiddels een beproefde methode

12 | ‘t Limburgs Bosbelang | 41 | zomer

aanwezigheid van jonge en oude bomen, van dood hout en de open zonnige plekken in het bos zorgen voor een grote soortenrijkdom aan planten en dieren.

Poelen en relicten

In de naaldhoutbossen voerde men het mijnhout af op onverharde wegen. In de loop der jaren ontstonden in die modderige boswegen ondiepe en diepe poelen die erg waardevol zijn voor kikkers, salamanders, water­ insecten en andere diersoorten. Terwijl men inmiddels met steun van de provincie de exploitatiewegen verhardt om zware bosexploitatiemachines doorgang te geven, laat men deze poelen bewust met rust.

De wal naast de bosexploitatieweg op de grens van Lanaken en het vroegere Graafschap Rekem is een cultuurhistorisch overblijfsel van de grens van het graafschap

Zo kun je in het vroege voorjaar en in de zomer de citroenvlinder, het bont dikkopje, het groot dikkopje, het groentje, het bont zandoogje waarnemen langs dergelijke paden. Ook zeldzame dagvlinders als de bruine eikenpage en de kleine ijsvogelvlinder leven er graag.

Hakhoutstoven van eiken

Op bepaalde boswegen worden poelen behouden en mogen de wegen dicht groeien. (foto: Patrick Meesters)

In de Kempen treffen we vooral zomereik aan en slechts uitzonderlijk wintereik. Dit is eigenaardig, omdat wintereik beter bestand is tegen droogte en hier dus vanouds meer voorkwam dan zomereik. Zomereiken kwamen vooral voor in de valleien, terwijl de wintereiken meer op de drogere en zandige heuvels stonden. Het verschil zit niet in de houtkwaliteit maar in de eikels. De zomereik produceert meer eikels en was om die reden meer geliefd bij de Kempische boeren: zij voedden daarmee hun varkens.

Op weinig plaatsen in Vlaanderen vindt men daardoor nog wintereiken terug, soms alleen nog de uitgegroeide hakhoutstoven die als relicten getuigen van hun aanwezigheid in het verleden ... De oude ondergrondse wortelstronken kunnen honderden jaren oud zijn.

We mogen er dan ook haast zeker van zijn dat het hier om autochtoon materiaal gaat. De stoven van de eik zijn waardevol als zaadbank van autochtoon plantmateriaal.

Herbebossen na de tornado

Kleine ijsvogelvlinder (foto: HĂślger Groschl - Wikipedia)

Op 7 juni 2012 raasde een tornado met een ongeziene windkracht over Lanaken, Zutendaal en een deel van Maasmechelen en vloerde 30 ha naaldbos. Van de grove dennen knakte 25 % als lucifers. De dichtere bossen met Corsicaanse den en fijnspar bleven grotendeels gespaard. Meerdere dikke zomer­ eiken werden ontworteld. Het verhakkelde

Rekem en verdient een plaats in de erkenning van het Nationaal Park Hoge Kempen als kandidaat-werelderfgoed. Bij het beheer van de bossen wordt rekening gehouden met deze historisch belangrijke relicten. Zo mag tijdens de exploitatie van het hout de wal niet gekruist worden door bosexploitatiemachines.

Bosranden en licht

Langs een aantal boswegen legt men mantelen zoomvegetaties aan. De brede en zonnige bermen in deze rustbevorderende bosrand vormen een leefruimte voor tal van planten en dieren. Bramen, brem, heide en kruiden leveren insecten nectar en struiken bieden vogels nestgelegenheid en voedsel. De vleermuizen gebruiken de wegen om te jagen en vlinders vertoeven graag in deze rand omwille van het vele licht dat in het dichte bos te weinig aanwezig is.

Relicten van wintereik, zeldzaam in de Kempen. (foto: Patrick Meesters)

‘t Limburgs Bosbelang | 41 | zomer | 13

bosgroep hoge kempen in de kijker tussen de groepen: zomereik, wintereik, winterlinde, haagbeuk, beuk, boskers, lijsterbes, tamme kastanje. Tussen de groepen verwacht men natuurlijke hergroei van grove den, berk en zomereik. De tornado creëerde uiteindelijk een aantrekkelijk proefterrein waarop men de QD-methode (zie pagina 6) kan uitproberen.

Behoud van dood hout in het bos

Het idee om al het door de tornado beschadigde hout een natuurlijk museum te laten vormen en de evolutie van dood hout op te volgen, werd snel terzijde gelegd. Men vreesde een explosie van Amerikaanse vogelkers en die is in zo’n ravage moeilijk te bestrijden. Bovendien is homogeen naaldbos in de omgeving erg kwetsbaar voor ziektes en aantastingen door insecten.

De ravage na de tornado van 7 juni. (foto: Patrick Meesters)

Om de bezoeker toch een beeld te geven van de ravage, lieten de beheerders een deel van het beschadigde bos onaangeroerd. Hier wordt de evolutie van het dode hout verder opgevolgd. Naast liggend dood hout is er voldoende staand dood hout aanwezig. Verder zijn er wegkwijnende bomen met afgescheurde takken, waarvan een deel zal verder groeien en een ander deel zal afsterven. Aftakelende bomen hebben vaak tal van holtes met vermolmd hout en die bieden een leefgebied aan heel wat zeldzame en bedreigde kevers. Zo wordt het vliegend hert vooral aangetrokken door vermolmd hout van oude hakhoutstoven.

De vallei van de Ziepbeek

Eddy Cryns, Bart Hoelbeek en Jos Gorissen inspecteren het geteisterde bos. (foto: Patrick Meesters)

Iets verderop biedt het reservaat van de vallei van de Ziepbeek een ontroerend mooi uitzicht. Op een aantal hellingen van de vallei werden de bomen gekapt en werd mede door het plaggen de ontwikkeling van heide bevorderd. Het succes hiervan is nu al duidelijk

en versplinterde naaldhout diende te worden afgevoerd en de vraag was vooral: hoe moet de herbebossing aangepakt worden?

Oorspronkelijk was het plan de bodem na exploitatie te bewerken met een zware bosklepelmaaier en bodemfrees. Diepe grondbewerking was bedoeld om de resterende wortels van vogelkers te verkleinen en opschot te vermijden. Door de grote hoeveelheid stenen in de ondergrond bleek dit niet haalbaar en werd de bodem enkel oppervlakkig bewerkt op een proefvlak van 3 ha om het terrein wat te egaliseren. Vanaf volgend jaar kan het verschil in kwaliteit, dichtheid en soorten in de natuurlijke verjonging vergeleken worden met de onbehandelde oppervlakte. Verder worden per hectare ongeveer veertig homogene “klumpen” (groepen) van veertig bomen aangeplant met een tussenafstand van 12 meter 14 | ‘t Limburgs Bosbelang | 41 | zomer

Boswachter Steve Cox voor de opgeruimde strook na de windval.

Vooraan is gefreesd, achteraan niet. (foto: Patrick Meesters)

Een mooi zicht op de vallei van de Ziepbeek. (foto: Patrick Meesters)

zichtbaar. De Ziepbeek is één van de zuiverste beekjes van Vlaanderen met een erg goede waterkwaliteit (arm aan voedingsstoffen en met een haast neutrale zuurtegraad). Om die waterkwaliteit te kunnen behouden wordt het naaldhout op de flanken van de vallei verwijderd.

De heer Roskams heeft ervoor gezorgd dat we kunnen genieten van al dit moois. Het is dankzij zijn inzet en gerichte aankooppolitiek dat deze prachtige natuur behouden bleef. Hierdoor kon één van de grootste beschermde aaneengesloten natuurgebieden van Vlaanderen gevormd worden: het Natio­

naal Park Hoge Kempen. Op 15 september om 13.30 u. kunnen jullie meewandelen om te genieten van al dit moois. Bekijk alvast de activiteitenkalender (pagina 18)!

Houtverkoop aan de weg Het Agentschap voor Natuur en Bos probeerde in het door de tornado verwoeste bos een nieuwe verkooptechniek uit.

In deze omstandigheden was het onmogelijk het hout vooraf op te meten dus maakte men een ruwe volumeschatting.

Er werd een opdracht uitgeschreven om het hout te exploiteren tegen een vaste prijs per ton.

Een onafhankelijke firma zaagde het hout. De stammen werden in het bos met een rupskraan met een grote harvesterkop met traagdraaiende zagen (die zijn minder slijtgevoelig bij het zagen van de bomen die met grond zijn besmeurd) op rijen getrokken. Met de forwarder werden de volledige stammen uit het bos gereden naar een stapelplaats. Hier werden de volledige bomen door een harvester onttakt, verzaagd en ingedeeld in de kwaliteitsklassen: zaaghout (drie lengtes), industriehout (OSB en vezelhout), brand- en energiehout. Deze actie kostte € 12 per ton.

In totaal werd ongeveer 8000 ton hout verkocht aan vier verschillende kopers. Elke vrachtwagen werd geïdentificeerd en gewogen aangezien de betalingen gebeurden op basis van weegbonnen. Door het gebruik van camera’s was misbruik onmogelijk.

De verkoopprijzen Zaaghout (rechte stukken stam van 2,5, 3,5 of 4,2 m lengte, minimaal 20 cm diameter) € 49 per ton Industriehout (dikker dan 7 cm diameter en minder dan 10 cm kromming op 2,5 m) € 41 per ton Energiehout (dunner dan 7 cm diameter) € 9,1 per ton Loofhout (eik en berk als brandhout, dikker dan 7 cm diameter) € 31 per ton

‘t Limburgs Bosbelang | 41 | zomer | 15

cursusaanbod

Europees gediplomeerd kettingzagen Werken in de bosbouw behoort ook in België tot de gevaarlijkste beroepen. Jaarlijks gebeuren zelfs bij ervaren gebruikers van de kettingzaag tientallen zware ongelukken. Voor kettingzaaggebruikers kwam er onlangs een Europese norm. Inverde paste de bestaande cursussen “Veilig werken met de kettingzaag” aan deze normen aan.

De Europese standaard

In de European Chainsaw Standard (ECS) hebben de Europese landen een certificeringssysteem voor kettingzaaggebruikers uitgewerkt. De standaard is een schaal met “minimale niveaus” die is ontwikkeld en goedgekeurd door een internationaal team van kettingzaagexperts in Europa. Vanaf nu kun je gestandaardiseerde cursussen volgen en examens afleggen waarvan het certificaat in heel Europa erkend wordt: het European Chainsaw Certificate (ECC).

Inverde vernieuwde de bestaande cursussen, zodat ze voldoen aan de niveaus zoals genormeerd in de ECS. Deze normen laten de cursist nog veiliger en efficiënter met een kettingzaag werken door de verhoogde aandacht

voor veltechnieken, handgereedschap (velhe- leert op een veilige, ergonomische en efficivel, pikhaak, meetlint) en handlier. ënte manier omgaan met hout onder spanning: het opwerken van kruinhout, het zagen De cursussen bij stormschade en het zagen van omgewaaiDe vroegere modules KZ 1, 2, 3 en 4 heten de bomen op de weg. De aangeleerde technievanaf nu ECS 1, 2, 3 en 4. De inhoud komt ken zijn ook zeer nuttig bij het onttakken van gevelde bomen. We oefenen op de mobiele echter niet volledig overeen. Per module: • ECS 1 - werking en onderhoud van de ket- spanningsbank. tingzaag (afkorttechnieken); • ECS 2 - basisveltechniek kleine (diameter < Van cursus naar examen 40 cm) en hellende bomen (en verkleinen); Inverde organiseert regelmatig examens. Het • ECS 3 - gevorderde veltechniek middelgrote examen ECC 1 bijvoorbeeld, bestaat uit een en grote bomen (diameter > 40 cm) (en theoretische test (meerkeuzevragen), een praktische proef en een zaagoefening. Wie handlieropstellingen); • ECS 4 - veltechniek ontwortelde en bescha- slaagt voor dit examen, ontvangt het ECC 1. digde bomen.

Dit certificaat bewijst dat je vaardigheden Naast deze ECS-cursussen bestaat de cursus getest zijn op de hoogstaande Europese ketLHOS (Liggend Hout Onder Spanning). Je tingzaagnormen. Met dit certificaat kun je

Bij de cursus LHOS wordt geoefend op de mobiele spanningsbank. (foto: Patrick Meesters)

16 | ‘t Limburgs Bosbelang | 41 | zomer

zoekertjes

Bos te koop Ben je lid van de Bosgroep en wil je je bos verkopen of ben je net op zoek naar een bos? In deze rubriek bieden we een overzicht van percelen privébos die te koop staan. Wij hopen natuurlijk dat andere Bosgroepleden het bos kopen, zodat de duurzaamheid van het bosbeheer gegarandeerd is.

Afspraken bij de zoekertjes: • Voordat het zoekertje gepubliceerd wordt, ondertekent de eigenaar een toelating.

• Het zoekertje verschijnt eenmalig in ’t Limburgs Bosbelang.

• De publicatie van het zoekertje is geen garantie voor de verkoop van het bos.

• Indien je het bos niet meer zou willen verkopen, breng je de Bosgroep op de hoogte.

Hoe reageer je op een zoekertje?

• Je neemt zelf contact op met de boseigenaar.

• Bij aankoop geef je de Bosgroep een seintje.

Te koop Demonstratie gevorderde veltechnieken in ECS 3. (foto: Patrick Meesters)

• AS: 3 aangrenzende percelen van verschillende eigenaars; totaal 47,94 are; naaldhout; in voorkooprecht; 0495 71 56 40 • AS: 17,69 are; naaldhout; 0479 83 94 32; in voorkooprecht

aan de slag in alle Europese landen die volgens de Europese kettingzaagnormen werken.

Van examen naar cursus

Na elke cursus bestaat de mogelijkheid aan een examen deel te nemen en het European Chainsaw Certificate (ECC) van dat niveau te behalen. De examens dienen in volgorde te worden doorlopen, maar het slagen voor een examen is geen voorwaarde om deel te nemen aan de vervolgcursus. Niettemin kan pas een vervolgexamen worden afgelegd zodra het “vorige” certificaat is behaald.

In theorie kun je de examens afleggen zonder een cursus te volgen, maar in de praktijk is de slaagkans dan bijzonder klein. De nieuwe cursus LHOS is alleen toegankelijk voor cursisten die ECS 1 of de vroegere KZ 1 hebben gevolgd.

Van KZ naar ECS

Als je eerdere modules KZ hebt gevolgd, zijn de volgende scenario’s mogelijk: • Je volgde eerder KZ 1: je frist op met ECS 1 of gaat door met ECS 2.

• Je volgde eerder KZ 2: je frist op met ECS 1/ ECS 2 of gaat door met ECS 3/ECS 4 (in ontwikkeling).

• Je volgde eerder KZ 3: je frist op met ECS 1/2/3 of gaat door met ECS 4.

• AS: 10,00 are; naaldhout; 089 65 85 60; in voorkooprecht • AS: 17,89 are; naaldhout; 011 27 30 93; in voorkooprech • Aangrenzende percelen: • AS: 56,27 are; naaldhout; 011 27 57 87; in voorkooprecht • AS: 20,00 are; naaldhout; 011 72 49 36; in voorkooprecht • AS: 17,15 are; naaldhout; 0488 64 63 51; in voorkooprecht • AS: 20,95 are; naaldhout; 0498 54 69 86; in voorkooprecht (Alle bovenstaande percelen in As liggen in een straal van 100 meter bij elkaar.)

• AS: 24,72 are; gemengd; 0497 90 64 16; eliane.scheepers@telenet.be; in voorkooprecht • HECHTEL-EKSEL: 10,88 ha; naaldhout; 011 21 06 70; warson@advocom.be • HECHTEL-EKSEL: 33,90 are; loofhout; in voorkooprecht; 011 21 06 70; warson@advocom.be • LEOPOLDSBURG: 51,46 are; gemengd hout; in voorkooprecht; 011 21 06 70; warson@advocom.be

Wil je je bos verkopen?

Plaats een zoekertje of contacteer je Bosgroep!

Inschrijven?

Bekijk het cursusaanbod achterin ’t Limburgs Bosbelang, kijk op inverde.be of contacteer de coördinator van je Bosgroep. ‘t Limburgs Bosbelang | 41 | zomer | 17

activiteitenkalender

Cursussen en excursies AANBOD Limburgse Bosgroepen De Limburgse Bosgroepen organiseren regelmatig vormingsactiviteiten voor hun leden. Wil je zeker zijn van een plaats, schrijf je dan snel in via de Coöperatieve van de Limburgse Bosgroepen cvba (tel. 011 23 83 63).

We verwachten jouw inschrijving minimaal drie weken vóór de cursusdatum. Je inschrijving is pas definitief na overschrijving van de deelnameprijs op bankrekening BE48 7795 9073 9027. Meer gedetailleerde informatie ontvang je enkele weken voor de activiteit per post.

Datum

Onderwerp

Organisatie/ Plaats

Prijs

zaterdag 6 juli 2013

cursus: dunnen en toekomstbomen

Bosgroep Noordoost-Limburg*

€ 20

woensdag 31 juli 2013

excursie: bosbouwbeurs

Libramont (Paliseul)

€ 20

zondag 15 september 2013 (start om 13.30 u.)

wandeling: Langeberg, vallei van de Ziepbeek

Bosgroep Hoge-Kempen: Lanaken

gratis

zaterdag 21 september 2013

cursus: brandhout maken & bestrijden Amerikaanse vogelkers

Bosgroep Limburgse Duinen*

€ 20

donderdag 26 september 2013 (avond)

cursus: onderhoud kettingzaag en bosmaaier

Centrum Duurzaam Groen: Genk

€ 15

vrijdag 11 oktober 2013

cursus: herhalingsdag kettingzaaggebruik

Bosgroep Zuid-Limburg*

€ 30

zondag 20 oktober 2013 (voormiddag)

wandeling: Gerheserheide

Bosgroep West-Limburg: Ham/ Heppen

gratis

vrijdag 25 + zaterdag 26 oktober 2013

cursus: kettingzaag ECS 1

nog niet gekend*

volzet

*In samenwerking met Inverde (www.Inverde.be) Excursie bosbouwbeurs Libramont

In het bos van het nabij gelegen Paliseul tonen zo’n 150 Europese exposanten gedurende twee dagen hun materieel en expertise. De live bosbouwdemonstraties in een bos van 150 ha zorgen voor een beurs met een unieke sfeer die om de twee jaar meer dan 30 000 bezoekers mag verwelkomen. De Limburgse Bosgroepen organiseren op woensdag 31 juli een gezamenlijke bezoek aan dit evenement. In de prijs is de toegangsprijs en het vervoer per autocar inbegrepen. We vertrekken om 7 u. op de parking van Kinepolis Hasselt en verwachten terug te zijn rond 19 u.

Demo

Forest

Commune Paliseul

Op 30 -31 juli organiseert de Beurs van Libramont de bosbouwbeurs Demo Forest 2013. In het bos van Paliseul tonen 150 Europese exposanten er gedurende 2 dagen hun materieel en expertise. De live bosbouwdemonstraties in een bos van 150 ha zorgen voor een beurs met een unieke sfeer die iedere 2 jaar opnieuw meer dan 30.000 professionele bezoekers mag verwelkomen.

FORESTRY

18 | ‘t Limburgs Bosbelang | 41 | zomer

Op 30 en 31 juli 2013 Demo Forest te Paliseul (België) Van 26 tot 29 juli 2013 Tentoongesteld materieel op het beursterrein van Libramont (België)

Colofon

Dunnen en toekomstbomen

’t Limburgs Bosbelang 41 | zomer

Deze praktische cursus leert je dunningen aanduiden en werken met toekomstbomen: de theorie in de praktijk. In een bosbestand kunnen dunningen de natuurlijke processen zoals concurrentie, verjonging en aanwas zodanig sturen dat het vooropgestelde toekomstbeeld efficiënt wordt bereikt. Er bestaan verschillende methoden: laagdunning, hoogdunning en toekomstbomendunning.

uitgave

Wandeling in Langeberg, vallei van de Ziepbeek

De deputatie van de provincieraad van Limburg, Herman Reynders, gouverneurvoorzitter, Marc Vandeput, Ludwig Vandenhove, Igor Philtjens, Frank Smeets, Jean-Paul Peuskens, Inge Moors, gedeputeerden en Renata Camps, provinciegriffier.

Op zondag 15 september om 13.30 u. organiseert de Bosgroep een wandeling in de bossen van de Langeberg en de vallei van de Ziepbeek in Lanaken. Meer informatie over dit gebied vind je terug op blz. 12. Schrijf je snel in!

Brandhout maken en bestrijden Amerikaanse vogelkers

Zelf brandhout kappen lijkt op het eerste zicht niet moeilijk, maar enkele weetjes maken dit veiliger, efficiënter en leuker. Deze cursus geeft tips voor het klieven, uitdragen en drogen van hout.

De bestrijding van vogelkers vraagt doorzettingsvermogen, maar het harde werk levert ook wat op: bruikbaar brandhout! Je raakt vertrouwd met de problematiek, leert de bestrijdingstechnieken toepassen en komt te weten op welke plaatsen de bestrijding het meest belangrijk is.

hoofdredactie Johan Van den Broek

coördinatie Annemie Hannosset annemie.hannosset@limburg.be Lore Bellings lore.bellings@limburg.be Jan Mampaey jan.mampaey@limburg.be

Onderhoud kettingzaag en bosmaaier

Dit is een korte, technische cursus van drie uur bij het Centrum Duurzaam Groen in Genk. We nemen vooral de kettingzaag onder de loep, maar ook de werking van de bosmaaier. Tijdens de cursus krijg je antwoord op deze vragen: is het gereedschap in orde voor gebruik? Hoe moet je het gereedschap correct starten en gebruiken? Hoe moet je het gereedschap onderhouden na dagelijks gebruik? Voor deze cursus is geen voorkennis vereist.

eindredactie Katrien Wittemans katrien.wittemans@limburg.be

redactiesecretariaat Annemie Hannosset annemie.hannosset@limburg.be

Herhalingscursus “veilig kettingzaaggebruik”

Wie kettingzaaggebruik module 1 en/of 2 heeft gevolgd, zal op een veilige en verantwoorde manier met de kettingzaag kunnen omgaan. Niet iedereen heeft echter de gelegenheid om regelmatig de aangeleerde technieken te gebruiken. Na verloop van tijd vervaagt de kennis en dat kan leiden tot gevaarlijke situaties. Deze cursus is een praktische herhalingsdag die de veilige gebruikstechnieken opfrist.

redactieraad

Veilig werken met de kettingzaag - ECS 1 basistechnieken

foto cover

Lore Bellings, Katrien Wittemans, Jasper Goffin, Annemie Hannosset, Johan Van den Broek, Karolien Van Diest

redactie Lore Bellings, Frederik Bollen, An Pierson, Patrick Meesters en Vera Reymen.

Deze cursus is het inleidingsniveau voor kettingzaaggebruikers en omvat de basis: gezondheidsen veiligheidsonderwerpen voor de gebruiker. Natuurlijk komen onderhoud en inspectie van de kettingzaag aan bod. De tweede dag zullen we in het bos hout met een beperkte doorsnede afkorten. Er wordt ook aandacht besteed aan hulpmiddelen bij het manipuleren en stapelen van hout.

Limburgse Bosgroepen

cartoons Dirk Vercampt

tekstbewerking zeggenofschrijven.be: Vincent Westerwoudt

vormgeving & lay-out Dion Boodts, Grafische Producties, Informatie & Communicatie provincie Limburg Designpartner - Opglabbeek

druk Drukkerij Paesen - Opglabbeek

postbus Limburgse Bosgroepen p/a provincie Limburg, Directie Ruimte Afdeling Milieu en Natuur Universiteitslaan 1, B-3500 Hasselt tel. 011 23 83 20 bosgroepen@limburg.be www.bosgroepen.be

Verzendingsfout ’t Limburgs Bosbelang 39 en 40 Helaas hebben nogal wat leden hun Bosbelang niet in de bus gekregen door een verzendingsfout. Wil je het nummer alsnog ontvangen? Meld je telefonisch (011 23 83 15) of via mail (bosgroepen@limburg.be). We versturen je tijdschrift graag opnieuw.

oplage 3 700 exemplaren

wettelijk depotnummer

‘t Limburgs Bosbelang digitaal!

D/2008/5857/82

Hier kan iedereen steeds de recente edities online raadplegen: www.issuu.com/limburgs_bosbelang Het ledenblad van de Limburgse Bosgroepen valt elk seizoen in je brievenbus. Wil jij graag bomen sparen? Wens je ‘t Limburgs Bosbelang enkel nog digitaal te raadplegen? Geef dan een seintje aan jouw Bosgroepsecretariaat! foto: Pascal vanhees

verantwoordelijke uitgever Johan Van den Broek Universiteitslaan 1, B-3500 Hasselt Deze publicatie werd gedrukt op houten chloorvrij kringlooppapier, zonder optische witmakers.

‘t Limburgs Bosbelang | 41 | zomer | 19

41 | zomer | in dit nummer

nuttige adressen

driemaandelijks tijdschrift | juli-augustus-september 2013

Bosgroepen Noordoost-Limburg vzw

Coöperatieve van de Limburgse Bosgroepen cvba

ondernemingsnummer 459 481 087

Universiteitslaan 1 3500 Hasselt

Coördinator

Medewerkers

ir. An Pierson tel. 011 23 83 24 gsm 0473 88 53 95 bosgroepnoordoost@ limburg.be

Vera Reymen ir. Frederik Bollen tel. 011 23 83 63 fax 011 23 83 10

Adjunct-coördinator: Pascal Vanhees tel. 011 23 83 63

Secretariaat

Agentschap voor Natuur en Bos

Bosgroep Hoge Kempen vzw ondernemingsnummer 874 667 014

Bosgroep

Coördinator

Coördinator

ir. Patrick Meesters tel. 011 23 83 23 gsm 0475 46 04 42 bosgroephogekempen@ limburg.be

ir. Benjamine Bufkens tel. 011 23 83 29 gsm 0479 40 08 48 bosgroepwest@limburg.be

Secretariaat

Evi Ghijsens tel. 011 23 73 28

Administratief coördinator: ir. Lore Bellings tel. 011 23 83 14 P.a. provincie Limburg Universiteitslaan 1 3500 Hasselt www.limburg.be/bosgroepen www.bosgroepen.be fax 011 23 83 10

Bosgroep

Patricia Rouffa tel. 011 23 83 30

West-Limburg vzw

ondernemingsnummer 479 742 895

Sabine Schraepen tel. 011 23 73 82

Secretariaat

Bosgroep Bosgroep

Zuid-Limburg vzw

Limburgse Duinen vzw

ondernemingsnummer 874 670 378

ondernemingsnummer 882 247 464 Coördinator

ir. Jan Mampaey tel. 011 23 83 19 gsm 0478 78 07 21 bosgroeplimburgse duinen@limburg.be Secretariaat

Coördinator

ir. Karolien Van Diest tel. 011 23 83 25 gsm 0473 88 53 94 bosgroepzuid@limburg.be

Het ANB staat in voor het beleid, het duurzaam beheren en versterken van natuur, bos en groen, samen met alle partners.

De uitdaging is dan ook het verder uitbouwen van een partnerschap met de Limburgse Bosgroepen, als schakel tussen de private boseigenaren en ANB. Aanspreekpunt Bosgroepen

Jasper Goffin Agentschap voor Natuur en Bos Koningin Astridlaan 50 bus 5 3500 Hasselt gsm 0479 54 90 09

Secretariaat

voorwoord .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 terugblik Een koud maar warm jubileum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 wetgeving De distel: een bedreiger of een bewaarder .. . . . . . . . 4 bosbeheer De QD-methode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Subsidies voor bosrand en onderetage . . . . . . . . . . . . 10 bosgroep hoge kempen in de kijker Groepenkap in Lanaken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 cursusaanbod Europees gediplomeerd kettingzagen . . . . . . . . . . . . . . 16 zoekertjes Bos te koop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 activiteitenkalender Cursussen en excursies. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 nuttige adressen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Nuttige websites

Agentschap Natuur en Bos: www.natuurenbos.be BOS+: www.bosplus.be Landelijk Vlaanderen vzw: www.landelijkvlaanderen.be Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek: www.inbo.be Inverde vzw: www.inverde.be Unie Vlaamse Bosbouw vzw: www.uvb.be www.bosmarkt.be

Annemie Hannosset tel. 011 23 83 20

Ine Houbrechts tel. 011 23 83 15 H a m o n tAchel

Lommel

Waarvoor kun je terecht bij de Bosgroep?

Een bos bezitten en beheren, daar komt heel wat bij kijken. Voor vragen of informatie kun je evenwel altijd te rade bij de Bosgroep. We sommen hier even op waarmee de bosgroepmedewerkers je van dienst kunnen zijn: • gratis en onafhankelijk advies over het bos en het beheer ervan (bosbouwtechnische, wettelijke, financiële en administratieve aspecten) • informatie over hoe een duurzaam bosbeheer eruit ziet, wat je wettelijke rechten en plichten zijn als

provincie Limburg Universiteitslaan 1 B-3500 HASSELT limburg.be

boseigenaar en wat de mogelijke subsidies zijn waarop je aanspraak kunt maken • hulp bij het invullen van kapaanvragen of het opstellen van beheerplannen • kaartmateriaal • adressen van houtexploitanten en boomkwekerijen • coördinatie van de samenwerking tussen verschillende boseigenaars.

Ne d e r land

N e e r p e lt O v e r p e lt

B o c h o lt

A nt w e rp e n

Kinrooi

Bree

HechtelEksel

Peer

Leopoldsburg Ham

Maaseik MeeuwenGruitrode

Beringen Tessenderlo HouthalenHelchteren

Opglabbeek DilsenStokkem

HeusdenZolder

As Zonhoven

Lummen

Genk H e r k- D e - S t a d Halen

Maasmechelen

H a s s e lt Diepenbeek

Zutendaal Lanaken

Nieuwerkerken Alken

Bilzen Kortessem

Wellen

B rab ant

H o e s e lt S i n t- T r u i d e n Borgloon

Heers

Riemst

Tongeren Voeren

Gingelom Herstappe

Luik