afgiftekantoor: hasselt 1 - 3de afdeling - p3a9010 driemaandelijks tijdschrift | juli-augustus-september 2016
53 | zomer
PB- PP B- 01675 BELGIE(N) - BELGIQUE
in dit nummer o.a.
De Vallei van de Zwarte Beek Bijvriendelijk bosbeheer De Grauwe Abeel Ons bos warmt op!
voorwoord Beste bosliefhebbers Lange zomerdagen waarin we bruisen van energie en tot ’s avonds laat buiten vertoeven … Laten we het hopen. Het zijn die dagen waarnaar we een hele winter uitkijken. Maar helaas merken we de laatste jaren dat de zomers warmer en natter worden en steeds vaker gepaard gaan met hevige onweersbuien. Iets waar ook onze bossen meer en meer onder lijden. Daarom nemen we in dit nummer van het Bosbelang de effecten van de klimaatopwarming onder de loep en wat je daar in onze bossen aan kunt doen. Ik verwijs in dat verband eveneens graag naar alle projecten, die de provincie Limburg onderneemt om 30 % minder CO2 uit te stoten tegen 2020 en over 25 jaar zelfs helemaal klimaatneutraal te zijn. Iedereen op haar/zijn plaats kan en moet hier haar/zijn steentje toe bijdragen. Meer informatie vind je op www.limburgklimaatneutraal.be. In dit nummer gaan we op ecologische schattenjacht in een bijzonder gebied: de Vallei van de Zwarte Beek, die een grote oppervlakte van het westen van onze provincie bestrijkt. Het artikel over de grauwe abeel zet niet alleen een boomsoort in de kijker, maar geeft meteen opheldering bij heel wat onduidelijkheden over deze boom. Je krijgt ook tips om aan bij-vriendelijk bosbeheer te doen en verneemt het laatste nieuws over zowel het Bosforum, als de stappen naar herstructurering van de Limburgse Bosgroepen. Tevens vind je in dit nummer onze traditionele activiteitenkalender. Ik wens u allen een fantastische zomer en een rustgevende vakantie toe! Ludwig Vandenhove gedeputeerde van leefmilieu en natuur voorzitter Limburgse Bosgroepen
2 | ‘t Limburgs Bosbelang | 53 | zomer
bosgroepwerking
Bosgroep West-Limburg Op ecologische schattenjacht in de Vallei van de Zwarte Beek De Vallei van de Zwarte beek, in het westen van Limburg, is een uitgestrekt en ecologisch bijzonder waardevol gebied. Omdat de vallei in een speciale beschermingszone ligt, zijn er uitdagingen in het kader van de Europese natuurdoelen. Een portret van een bijzonder gebied. Situering
De Vallei van de Zwarte Beek is met een oppervlakte van 1 500 ha één van de grootste natuurgebieden van Vlaanderen. De Zwarte Beek ontspringt op een hoogte van 74 m in de gemeente Hechtel-Eksel en stroomt vervolgens door Beringen, Lummen en Halen. In Diest mondt ze uit in de Demer, op een hoogte van 17 m. De totale lengte bedraagt 38,2 km en het verval bedraagt 1,5 m/km. Deze vallei ligt in het Natura 2000-gebied ‘Vallei- en Brongebieden van de Zwarte Beek, Bolisserbeek en Dommel met heide en vengebieden’ en is de grootste speciale beschermingszone van Vlaanderen (8 306 ha). De Bosgroep West-Limburg begeleidt privéboseigenaars met bossen in deze gebieden en stimuleert waar mogelijk de realisatie van de Europese natuurdoelen. Ecologische schat
De Vallei van de Zwarte Beek is één van de waardevolste beekdalen uit de Benelux. Zijn grote ecologische waarde dankt het gebied op de eerste plaats aan zijn uitgestrektheid. Het grootste militair domein van België sluit foto: Benjamine Bufkens
er aan op een groot natuurreservaat en op uitgestrekte naaldbossen die eigendom zijn van verschillende openbare besturen. Tevens staat de Vallei van de Zwarte Beek bekend voor haar extreme variatie: van een zompnatte, venige beekvallei tot kurkdroge, zanderige stuifduinen. Op het Kempens Plateau liggen de heide en de droge, vooral dennenbossen. De heide is enorm uitgestrekt en gevarieerd. Op de metersdikke veenlagen langs de beek groeien bijzondere planten. Dit biedt unieke kansen. Niet verwonderlijk dat hier zeldzame dier- en plantensoorten voorkomen, zoals de zwarte specht, de boomleeuwerik en de blauwborst. Ook de behoorlijke waterkwaliteit en de goede structuur van de Zwarte Beek verhogen de natuurwaarde. De beek heeft in het bovenstrooms gedeelte immers een erg waardevolle structuur, met veel bochten en meanders, diepten en ondiepten, steile en overhangende oevers. De vallei zelf is grotendeels in handen van Natuurpunt en wordt ook door hen beheerd. De Bosgroep richt zich vooral op de privébossen op de rand en net buiten de vallei.
Via een plankenpad zijn de moeilijker begaanbare stukken zoals de veenbodems toch toegankelijk (foto: Benjamine Bufkens)
Gevarieerde bodem
In het brongebied zijn podzolbodems kenmerkend. Deze bodems ontwikkelen een opvallende gelaagdheid, doordat mineralen met regenwater uit de bovenste lagen wegspoelen en dieper in de bodem neerslaan. Het zijn typische bodems op vroegere dekzanden waar er veel neerslag is. In een smalle strook langs de beek komen lichte zandleemgronden voor. In de laagst gelegen valleidelen bevinden zich veengronden en zeer natte, profielloze gronden op lichte zandleem. Op de valleiflank tref je dan weer matig natte tot zeer droge, zandige gronden en stuifzanden aan. Typische bossen en struiklagen
In de Vallei van de Zwarte Beek komen heel wat bossoorten voor. In het bovenstroomse gedeelte bestrijkt een oppervlakte moerasbos zo’n 300 ha. In het militair domein komen een beperkt aantal berkenbroekbossen voor.
Verspreid in het beekdal liggen heel wat elzenbroekbossen. In de boomlaag van deze elzenbroekbossen zijn zwarte els en wilgen de vaakst voorkomende soorten. In de kruidlaag vind je verschillende veenmossen en zeggen, wateraardbei, slangenwortel, moerasviooltje en dotterbloem. Het klein glidkruid is er een buitenbeentje. Maar ook het zeldzame mijtertje, een klein, felgeel paddenstoeltje, tref je hier en daar in het voorjaar op rottende bladeren aan. Verder stroomafwaarts hebben deze bossen vaak te lijden gehad onder verdroging, waardoor de begroeiing veranderde. De aanwezigheid van diverse braamsoorten, gewone hennepnetel, hondsdraf, grote brandnetel, vlier en de Amerikaanse vogelkers wijzen hierop. Naast de beschermde veenbossen komen er in het bovenstroomse gedeelte nog grote boscomplexen voor, waaronder zowat 800 ha droog loofbos en 70 ha struweel.
Een bijzonder belangrijk bostype voor de Kempense regio strekt zich uit op de oeverwal van de Zwarte Beek in het bovenstroomse gedeelte. In feite vormt dit beekbegeleidend bos een overgang van eiken-berkenbos naar beuken-eikenbos. Vrij ver stroomopwaarts behoort dit tot een voedselarm type waarin zomereik, berken, sporkehout, wilde lijsterbes en grove den groeien. De bodem is vrij schaars begroeid met o.m. bochtige smele, pijpenstrootje, gewoon struisgras, blauwe bosbes, een eenzaam heidestruikje of de vrij zeldzame witte veldbies. Verder stroomafwaarts wordt de bodem voedselrijker en neemt het aantal soorten toe, zoals de hazelaar en de hulst. In de kruidlaag verschijnen lelietjes-van-dalen, veelbloemige salomonszegel, witte klaverzuring, muskuskruid, gewoon bosviooltje, bosanemoon, speenkruid, gele dovenetel. Wat
‘t Limburgs Bosbelang | 53 | zomer | 3
bosgroepwerking later op het jaar wordt het aspect volledig bepaald door de forse adelaarsvaren. In het bovenstroomse gedeelte komen uitgestrekte naaldhoutcomplexen voor, verder stroomafwaarts blijven ze eerder beperkt. Deze bossen kunnen erg waardevol zijn voor de mossen en zwammen, zoals eekhoorntjesbrood, hanenkam, dennenmoorder, rupsendoder, oorlepelzwam en elfenbankje. Bosbeheerplannen
In 2004 maakte de Bosgroep West-Limburg het beperkt bosbeheerplan van Koersel op voor de lokale boseigenaars. De meeste van die bossen situeren zich aan de rand van de Vallei van de Zwarte Beek. Sindsdien ondersteunt de Bosgroep het beheer van die bossen. Dat komt vooral neer op het dunnen van de naaldhoutbossen om zo meer inheemse loofboomsoorten zoals berk en zomereik plaats te geven. Ook de bestrijding van de Amerikaanse vogelkers was een vaste beheermaatregel. Vijf jaar later werd in Beringen een uitgebreid bosbeheerplan opgesteld voor zowel de bossen van de stad Beringen als de privébossen. De bossen van het bosbeheerplan zijn vooral naaldhoutbossen. Sommige van die bossen, vooral die met grove den, bevatten al een onderetage met veel spontane zaailingen van zomereik en berk. Ook hier werden dunningen uitgevoerd volgens de toekomstboommethode waarbij de mooiste dennen als toekomstboom worden vrij gesteld. De zomereiken en berken die voldoende vitaal zijn om als toekomstboom aan te duiden, werden ook vrij gesteld. Zo komt er meer licht in het bos en is er in de onderetage meer kans voor de zomereik, berk, lijsterbes, … om zich te ontwikkelen. Onder het scherm van de dennen kan het loofhoutbos zich dan verder ontwikkelen. Samen met de dunningen werd in de meeste bossen ook actief de Amerikaanse vogelkers bestreden. Indien dit niet gebeurt, zou vooral de Amerikaanse vogelkers dankzij het extra licht uitbreiden. Op die manier kan zich een oud, zuurminnend eiken- en berkenbos op zeer voedselarme zandgrond (habitat 9190) ontwikkelen. Dit habitattype is o.a. erg belangrijk voor de middelste bonte en zwarte specht, de wespendief en tal van andere vogels, zoals de fluiter, bonte vliegenvanger, boomklever, boomkruiper, appelvink en bosuil. Andere, specifieke beheermaatregelen zijn het aanleggen van bosranden opdat een mantelzoomvegetatie zich kan ontwikkelen, het beheer van open plekken, het behoud van dikke bomen en het behoud van meer dood hout
4 | ‘t Limburgs Bosbelang | 53 | zomer
foto: Benjamine Bufkens
stimuleren. Een aantal bosranden is al aangeplant, of zal dit najaar aangelegd worden. In de bossen waar overblijfselen van zandstuifduinen zijn, voorzien we specifieke beheermaatregelen zoals het kappen van bomen en struiken om deze open te maken. Ook overrecreatie moet vermeden worden om onder meer mosvegetaties te kunnen behouden of ontwikkelen. Als de locatie het toelaat, wordt het behoud van dikke bomen op stam gestimuleerd.
Bedreigingen
De Vallei van de Zwarte Beek is een populair gebied bij wandelaars, fietsers, mountainbikers, ruiters en menners. De uitkijktoren en ’t Koersels Kapelleke zijn samen met de bossen en de vallei enkele van de vele trekpleisters in dit gebied. Een te intensieve recreatie kan echter ook een bedreiging zijn! Daarom is er bij het bosbeheerplan een doordachte toegankelijkheidsregeling opgesteld om de vele bezoekers letterlijk en figuurlijk in goede banen te leiden.
Vanop de uitkijktoren bij het Koersels Kapelleke heb je een prachtig uitzicht op de uitgestrekte dennenbossen die de Vallei van de Zwarte Beek flankeren (foto: Benjamine Bufkens)
Natuurinrichtingsproject Zwarte Beek
De Vlaamse Landmaatschappij (VLM) werkt al meer dan 15 jaar samen met het ANB, de stad Beringen, Natuurpunt, de Bosgroep, de landbouwsector en bedrijfseigenaars voor een natuurinrichtingsproject. Het projectgebied omvat met 674 ha een flink stuk van de Vallei van de Zwarte Beek: nl. het militair domein in het oosten tot de Stalse Molen in het westen, de omgeving rond ’t Fonteintje, het bezoekerscentrum de Watersnip en de aansluitende gemeentebossen. Zo’n grootschalige aanpak is nodig om herstelmaatregelen voor de waterhuishouding te kunnen nemen. Voor alle bijzondere habitats van de vallei (van de elzenbroekbossen, de kleine zeggenvegetaties, de vochtige (heischrale) graslanden tot de open waters) en het behoud van het veenpakket is het juiste niveau van voldoende zuiver water cruciaal. Andere pijlers van het project zijn het herstel van het gebied rond de kapel en de gebiedsinrichting voor recreatie.
In 1826 genas Jan Nicolaes Swartebroukx nadat hij van de bron dronk en Onze-Lieve- Vrouw aanriep. Uit dankbaarheid plantte hij een staak met een eigenhandig uitgesneden Onze-Lieve-Vrouwebeeld. Daarna volgden er nog enkele miraculeuze genezingen. In 1833 kwam er een kleine kapel. Karel Gessler uit Maaseik gaf in 1939 de kapel haar huidige grootte.
foto’s: Benjamine Bufkens
Op zondag 25 september organiseert de Bosgroep West-Limburg een wandeling in dit schitterende gebied. Alle praktische informatie vind je in de Activiteitenkalender op blz. 15.
‘t Limburgs Bosbelang | 53 | zomer | 5
Bosbeheer
Bijvriendelijk bosbeheer In dichte bossen voldoende honing vinden om je buikje rond te eten? Dat overkomt blijkbaar alleen Winnie The Pooh! Bossen waarin de kruinen onderling volledig aansluiten zijn niet zo aantrekkelijk voor de meeste bijen. Het microklimaat is dan te koel en te vochtig. Je vindt veel meer bijensoorten in open plaatsen in het bos of in brede bosranden. Hoe kun je je bos bijvriendelijk beheren? Bosbijen in de Limburgse bossen
Over de bijen in bosranden, wilgenstruweel en dood hout wordt hier niet gesproken. Deze boselementen hebben, elk op zich, veel belang voor de wilde bijen. De focus van deze tekst ligt op het ‘bos met hoge bomen’, waarbij in Limburg twee grote types kunnen onderscheiden worden, nl. de bossen op de armere zand(erige) bodems en de bossen op rijkere (leem)bodems. Kempen
Bossen op arme (zand)gronden met een nogal ijle kroonlaag en een weinig ontwikkelde struiklaag zijn aangename plaatsen voor bijen, zeker als dwergstruiken zoals bosbes en heide ook voorkomen. De bodemvochtigheid maakt voor de bij niet zoveel uit: zowel in droge bossen (zoals heidebebossingen), als natte (zoals een berkenbroekbos), komen bijen voor. De belangrijkste boomsoorten zijn zomereik, ruwe berk, zachte berk en gro-
ve den. Karakteristieke bijenplanten in deze bossen zijn: grauwe wilg, geoorde wilg, wilde lijsterbes, bramen, spork, blauwe bosbes, rode bosbes, struikhei, gewone dophei, stijf havikskruid, valse salie, wilgenroosje, hengel. In deze bossen is het al voldoende als één van deze soorten overvloedig voorkomt om een goede habitat te hebben voor bosbijen. Haspengouw en Voeren
Ook in bossen op veel rijkere niet-verzuurde leem of kalk vinden we bosbijen. Onder de bomen staan veel soorten en in het voorjaar veel bloemen. De bodemvochtigheid gaat van droog tot vochtig. Meestal zijn het gemengde bossen. Van de boomsoorten zijn vooral de gewone esdoorn en de boskers voor bijen erg interessant. In de lage struiklaag vormen aalbes en kruisbes belangrijke planten. Karakteristieke bijenplanten zijn: gewone esdoorn, Noorse esdoorn, Spaanse aak, zomer- en winterlinde, boswilg, aalbes,
kruisbes, schaduwkruiskruid, gele dovenetel, hondsdraf, bosandoorn, gewone berenklauw, zevenblad, framboos, wilde lijsterbes, een- en tweestijlige meidoorn, speenkruid, penningkruid, slanke sleutelbloem, ruig klokje, knopig helmkruid, bleek- en donkersporig bosviooltje. In deze bossen is het bloemenaanbod voldoende divers voor de bijen als uit 5 plantenfamilies minstens 5 karakteristieke bijenplanten voorkomen én ze ruim verspreid zijn in het bos. De ideale (bos)wereld
Bijen houden van een structuurrijk bos, waarbij een niet-gesloten kroonlaag en een niet te gesloten struiklaag hoog scoren. Voorts is een golvende bosrand aantrekkelijker dan een rechte. In golvende bosranden zijn er meer luwe, warme hoekjes, waar bijen van houden.
De grijze zandbij heeft wilgen nodig (foto: Maarten Jacobs)
6 | ‘t Limburgs Bosbelang | 53 | zomer
Hoe beheer je je bos bijvriendelijk?
A De structuur verbeteren 1 Dunnen en openen van een vrij gesloten kroonlaag Dit kan hetzij via klassieke dunningen, hetzij via een beheer gericht op ongelijkvormig hooghout. Via klassieke dunningen, stel je als beheerder over het hele bos verspreid een vrij hoog aantal toekomstbomen (80 tot 100) beperkt vrij (=maximaal de helft van de kruin). Sowieso selecteer je voor duurzaam bosbeheer per ha minstens één boom om op stam te laten afsterven. Kies je voor ongelijkvormig hooghout, dan volstaan maximaal 60 toekomstbomen per ha. Bij elke dunning stel je de kruinen helemaal vrij van concurrenten en werk je strikt met vaste ruimingspistes. Ook hier geldt dat je bij duurzaam, FSC-waardig beheer per ha, minstens één boom op stam laat afsterven. Als je houtafvoer en schade wilt vermijden, kun je kiezen voor het ringen van bomen. Het verlies van hout compenseer je dan door extra nestgelegenheid te creëren: dode, staande stammen voor bovengrondse nestelaars.
B Nestgelegenheid creëren Bosbijen maken vaak ondergrondse nesten in greppelkanten, in de randen van paden of wildwissels, in burchten van das of vos en in wortelkluiten. Het is dus goed om deze open te houden en om eventuele wortelkluiten van omgevallen bomen niet terug te dringen. Bovengronds maken bijen nesten in dood, staand hout met vraatgangen van kevers. Nog aantrekkelijker maak je dit hout door het voldoende zonlicht te geven. Bij een tekort aan dood hout in jouw bos kun je ringen overwegen. Dit artikel is geïnspireerd op de toolbox Bossen uit de publicatie ‘Beheer in functie van (wilde) bijen 2016’ van de provincie Limburg.
2 Middelhout- of hakhoutbeheer in voedselrijk bos met rijke bosflora In onze streken waren dit de traditionele beheervormen van bossen op rijke bodems, met veelal een rijke bosflora. Zonder beheer sluiten de boomkruinen volledig, ontwikkelt zich een dikke strooisellaag en gaat de bosflora er sterk op achteruit. Dit zijn omstandigheden waarin bijen niet graag leven. Wil je in een bos de rijke flora optimaal in stand houden, is een middelhoutbeheer optimaal. Daarbij spaar je een beperkt aantal bomen (maximaal 40 overstaanders per ha). Tussen deze bomen pas je een hakhoutbeheer toe in het winterseizoen en indien nodig combineer je bij zo’n kapping ook een dunning in de hoge bomen. Hetzelfde beheer zonder overstaanders is even zinvol en noemen we een hakhoutbeheer. 3 Exoten bestrijden Exoten kunnen de omstandigheden voor bijen verslechteren. Denk daarbij maar aan de Amerikaanse vogelkers en de Amerikaanse eik die de kruidlaag verdringen door een dichte struiklaag. Als je deze soorten niet laat overheersen, wordt het bos automatisch bijvriendelijker. De Amerikaanse vogelkers kun je kappen vlak na het uitlopen van het blad, de Amerikaanse eik in de zomer bij droogte. Ook andere soorten inplanten en zaailingen uittrekken kan helpen.
De kluit van een omgevallen boom laat je voor de bijen best liggen. (foto: Annemie Hannosset)
Bosbes in bloei (foto: Jan Mampaey)
‘t Limburgs Bosbelang | 53 | zomer | 7
Boomsoort in de kijker
Grauwe abeel Eindelijk helderheid! De grauwe abeel (Populus x canescens) is een mysterieuze boom in onze bossen en houtkanten, die heel wat onduidelijkheden en vragen oproept. Op onze vraag stelde het INBO recent een advies op over deze soort, dat veel verduidelijkt. Inheems of niet?
De mens kruiste verschillende inheemse en uitheemse populiersoorten en zo ontstonden cultuurpopulieren. Bij de grauwe abeel is het verhaal niet zo simpel! De soort is een kruising tussen de inheemse trilpopulier (Populus tremula) en de uitheemse witte abeel (Populus alba). De grauwe abeel beschouwen we als inheems en hij zou zelfs ontstaan zijn door een natuurlijke kruising. Wanneer en hoe dat gebeurde, is onduidelijk. In middeleeuwse geschriften uit de 13de eeuw wordt deze soort al als inheems bestempeld. De grauwe abeel was tot voor kort dé leverancier van hout voor constructies, vooral voor dakgebinten. Subsidieerbaar of niet?
In de oude en in de nieuwe subsidieregelgeving is de grauwe abeel opgenomen en kun je er dus een subsidie voor aanvragen. Hij werd zelfs bij de soorten met een ecologische meerwaarde ingedeeld. Voorwaarde voor subsidie is een leveranciersdocument (vroeger een herkomstattest). Dat is een wettelijk verplicht document dat de boomkweker moet afgeven voor bosbouwmateriaal. Op dit moment is er geen plantsoen van grauwe abeel met een leveranciersdocument verkrijgbaar in de handel en naar alle waarschijnlijkheid zal dat pas ten vroegste in 2017 het geval zijn. Het INBO bereidt de vrijgave van een aantal geselecteerde klonen aan de markt voor. Ook de aanvraag van een leveranciersdocument voor de Limburgse kloon ‘de Moffarts’ wordt voorbereid vanuit een samenwerking tussen de Limburgse Bosgroepen, boomkwekerij Op de Beeck en het Agentschap voor Natuur en Bos. Soortspecifieke biodiversiteit en natuurwaarde?
De soortenrijkdom die rechtstreeks geassocieerd wordt met populieren blijkt heel hoog te zijn. Daarbij zijn slechts weinig soorten aan één specifieke populierensoort (bv. grauwe abeel of trilpopulier) gebonden, maar eerder aan het geslacht Populus. Aan het geslacht Populus wordt een grote soortenrijkdom toegekend: - bladetende insecten en mijten: 470 soorten, 151 specialisten - 1 147 vlinders - meer dan 700 insectensoorten - 43 mycoflora (schimmels en zwammen). Grauwe abelen groeien trager dan de meeste cultuurpopulieren. Ze worden ouder en kunnen dan monumentale afmetingen aannemen. In het Meerdaalwoud komen grauwe abelen voor met een omtrek tot ruim drie meter. Deze bomen zijn vermoedelijk 80 jaar oud.. De dikste grauwe abelen in Vlaanderen hebben een omtrek tot vijf meter. Ze staan in een kasteelpark in Hansbeke. De oudste zouden tussen 100 en 150 jaar zijn. Oude grauwe abelen hebben een ruwe, basenrijke schors. Daarom komen er veel organismen voor die op levende planten kunnen groeien, zonder hieraan voedsel te onttrekken (epifyten). foto: Karolien Van Diest
8 | ‘t Limburgs Bosbelang | 53 | zomer
Het blad van het geslacht Populus breekt goed af, wat zorgt voor een goede menging met de minerale bodem en aanleiding geeft tot de beste humus (voor de kenners: een mull-humus) met daarbij behorende rijke bodemfauna. De strooiselafbraak van abelen gebeurt iets trager dan die van de populieren, maar zou minstens even goed zijn als die van de berk en de haagbeuk. Onpopulaire bomen?
Toch blijven er grote misverstanden bestaan over de populieren. Als nauw verwante van de canadapopulier surft de grauwe abeel mee op zijn negatieve imago. Wij vermelden kort de grootste (en hardnekkigste) misverstanden.
1 2
Verlies van open habitat In de voorbije eeuw werden heel wat locaties met waardevolle, soortenrijke vegetaties vervangen door populieren, waardoor er belangrijke natuurwaarden verloren gingen. Toch was dat niet overal negatief. Op sommige plaatsen – vooral waar er al bemest was – was de populier de aanzet naar een soortenrijker, inheems bos. Weinig structuur en soortendiversiteit van boom- en struiklagen Recente populierenaanplantingen zijn vaak structuur- en soortenarm. Dit heeft te maken met de bosbouwpraktijk van de populierenteelt, waarbij meestal genetisch identieke bomen zonder onderetage worden aangeplant. Door de korte bedrijfstijden met een volledige kaalslag als eindkap zijn die dan structuurarm. Logischerwijs komt in deze populierenaanplanten heel wat minder biodiversiteit voor dan in oudere, gemengde loofbossen. Hiervoor moeten we echter met de vinger wijzen naar de structuurkenmerken en niet naar de populier, zelfs al is deze de dominante boomsoort. Omgekeerd geldt immers ook dat als je deze beheertactiek toepast op andere soorten (vb. de boomvormende wilgen), je net hetzelfde probleem krijgt.
foto: Karolien Van Diest
3
De soortenarme kruidlaag In populierenbossen is de kruidlaag meestal minder goed ontwikkeld en competitieve soorten domineren er vaker dan in andere bossen. De verklaring hiervan zit in het recent ontstaan van populierenaanplantingen, de geïsoleerde ligging en het hoge fosforgehalte van de bodem als gevolg van de vroegere bemesting. Populierenbossen zijn ook lichtrijk en dat alles verklaart de dominantie van de grote brandnetel en de bramen. Bebossingen met andere soorten met dezelfde uitgangssituaties zien er hetzelfde uit. Een andere vaststelling is dat de kruidlaag van oude bossen niet noodzakelijk verandert als er populieren worden geplant.
Invasief?
Veel bosbeheerders knappen af op de wortelopslag van de grauwe abeel na een flinke kapping. Toch is dit een volstrekt logisch gedrag: de soort “helpt” om zo snel mogelijk het bosklimaat te herstellen. Na enkele jaren blijft er nog maar weinig van over. Wat vertrouwen en zo weinig mogelijk ingrijpen is hier het beste beheeradvies. Eventueel kun je andere bomen beperkt vrij stellen. Opties voor een habitatwaardig bos
Grauwe abeel wordt expliciet vermeld als een mengboomsoort en zelfs als sleutelsoort in de boomlaag voor beekbegeleidende bossen en duinbossen. De sleutelsoorten moeten samen een aandeel van minstens 70 % van het grondvlak uitmaken om een voldoende staat van instandhouding voor deze habitattypes te bereiken. Grauwe abeel neemt daarbij een vergelijkbare plaats in als de boskers of winterlinde. Populieren en bij uitbreiding ook grauwe abelen zijn bijzonder geschikt voor het ontwikkelen van waardevol bos bij een eerste bebossing. Ze zijn dankzij hun combinatie van lichtdoorlatende pionierboomsoorten met goed afbrekend strooisel en een structuurrijke onderetage optimaal voor de relatief snelle ontwikkeling van ecologisch waardevolle bossen bij nieuwe bebossing. Ook in de herbebossing zijn ze een uitstekende basis voor een snel herstel van het bosklimaat en ontwikkeling van bosgebonden fauna en flora.
foto: Karolien Van Diest
Voor het volledige advies verwijzen we je graag door naar de website van het INBO (https://www.inbo.be/nl/advies/advies-over-de-ecologische-waarde-van-grauwe-abeel-en-de-beschikbaarheid-van-bosplantsoen) ‘t Limburgs Bosbelang | 53 | zomer | 9
Bos en maatschappij
Ons bos warmt op: bestrijden of aanpassen? Dat de aarde opwarmt, kan niemand meer ontkennen. Zelfs bij ons zijn de gevolgen groot: groenblijvende planten zoals bramen en hulst doen het steeds beter, schimmels worden actiever, hete en droge zomers met meer stormen, zachte en extreem natte winters … Tijdens de Klimaattop in Parijs in december vorig jaar, engageerden zich liefst 195 landen om die opwarming tegen te gaan. Laat nu net onze bossen één van de sleutels zijn van de klimaatoplossing.
1 Meer bos aanplanten
Meer bos betekent dat er meer oppervlakte is om CO2 uit de lucht te halen en dat er meer koolstof kan vastgelegd worden in biomassa. Een Vlaams bos legt gemiddeld 10 à 11 ton CO2 vast per hectare per jaar. Ter vergelijking: de jaarlijkse uitstoot van één auto die ongeveer 25 000 km per jaar rijdt, is 5 ton CO2.
In strijd tegen de opwarming
Bossen reguleren het klimaat. Wanneer we satellietbeelden van de aarde bekijken, zien we dat er boven de oceanen weinig wolken ontstaan. Wolken ontstaan bijna altijd boven bosmassieven, want bossen zorgen actief voor waterdamp. Daarom zijn bossen motoren van wolkenvorming. Ze zorgen voor verkoeling omdat ze de warmte wegnemen uit de lucht en omdat ze het licht weerkaatsen, vooral op de lage breedtegraden. De koolstofcyclus is een tweede belangrijke speler in het verhaal van de klimaatopwarming. Deze was tot de Industriële Revolutie in balans. Een grote toename van het gebruik van fossiele brandstoffen verstoorde dat evenwicht. De aarde toont wel een lichte tegenreactie op de verhoogde koolstofwaarden in de atmosfeer. Zo vangen de oceanen meer CO2 dan vroeger, maar dit compenseert zeker niet de verhoogde uitstoot. Het zorgt zelfs voor een verzuring van de oceanen, wat dan weer nadelige gevolgen heeft voor het zeeleven.
2 Aangepast beheer van de bossen
Bodemverstoring, zoals de aarde omwoelen tijdens de terreinvoorbereiding, laat CO2 vrijkomen. Maar ook het dunningsregime is cruciaal, net als brandpreventie. Een bosbrand kan immers alle vastgehouden koolstof meteen tenietdoen. 3 Meer bosproducten gebruiken
1 m hout bevat 1 ton t. Het gebruik van het hout bepaalt de duur van de opslag van de koolstof. Ideaal zou zijn als het hout een duurzame en lange levenscyclus zou kennen: eerst hoogwaardige producten zoals meubels, dan vezelplaat om te eindigen als energie uit biomassa. De koolstof blijft op die manier eerst jaren opgeslagen en wordt daarna omgezet tot koolstofneutrale energiebron. 4 De ontbossing en bosdegradatie tegengaan
Een duurzaam bosbeheer is minstens CO2-neutraal en de integrale benadering van onze bossen is belangrijk. Een bos is niet enkel een houtfabriek of een opslagplaats van koolstof, maar een plaats met een enorm ecologisch en maatschappelijk belang. Adaptatie aan de klimaatwijziging De zwarte getallen tonen hoeveel miljarden tonnen koolstof (Gtc) in verschillende opslagplaatsen aanwezig zijn. De paarse getallen geven de uitwisseling van koolstof weer.
Gelukkig kunnen we onze bossen ook inschakelen om de overmaat aan koolstofdioxide naar beneden te halen. Het zijn zelfs maatregelen die de meeste boseigenaars kunnen toepassen.
10 | ‘t Limburgs Bosbelang | 53 | zomer
Binnen 100 jaar zal de gemiddelde temperatuur in Europa ongeveer 2,5° C gestegen zijn. Dat wil zeggen: hetere zomers in het zuiden, warme winters met meer en intensere neerslag in het noorden en minder sneeuw in de bergstreken. Deze extremere weersomstandigheden, met stormen en overstromingen, betekenen een uitdaging voor de bossen die we nu aanplanten.
Een boom kiemt bij een klimaat x en zal volwassen zijn bij een klimaat y. Dat brengt het bosecosysteem in de war. Bomen produceren op nieuwe tijdstippen bladeren, bloemen en zaad. Boomsoorten verplaatsen zich te traag om de snelheid van de klimaatverandering te kunnen volgen. Maar we krijgen ook te maken met nieuwe ziekten en plagen, om nog maar te zwijgen van de bedreigingen door bosbranden, storm- en windschade. Wat kun je doen als bosbouwer? De kwetsbaarheid proberen te verlagen en het aanpassingsvermogen van het bos verhogen. 1 Door verjonging
De ideale gelegenheid om boomsoorten en hun herkomst aan te passen, vb. met droogteresistente soorten: wintereik i.p.v. zomereik. Geef zaailingen uit verschillende zaadjaren (natte, droge, warme jaren) de kans om te kiemen om zo te streven naar een zo groot mogelijke diversiteit. 2 Door dunningen
Door frequenter en intenser te dunnen, kun je de diversiteit binnen het bos vergroten. Zo kun je de bomen minder vatbaar maken voor de gevolgen van de klimaatverandering. 3 Door bosbeheerplannen
Hier ligt de klemtoon op flexibiliteit omdat ziekten en plagen frequenter voorkomen en op de omvorming naar gemengde loofbossen. Een optie is de aanleg van bosranden om versnippering tegen te gaan en corridors aan te leggen tussen grotere boscomplexen.
Bijschrift: Extremere weersomstandigheden zullen zorgen voor meer stormschade en overstromingen (foto: Jan Mampaey)
De provincie Limburg wil tegen 2020 de uitstoot van broeikasgassen op haar grondgebied met minstens 30 % verminderen en tegen 2050 komen tot een evenwicht tussen de uitstoot en de opname. Dit vraagt ingrijpende wijzigingen aan de manier waarop wij energie produceren en verbruiken, materialen gebruiken, ons verplaatsen, in onze voedselbehoefte voorzien ‌ Heel wat van die veranderingen beginnen in kleine stapjes en die is de provincie Limburg samen met heel wat partners en gemotiveerde Limburgers aan het zetten. Wil je meer weten wat de provincie allemaal doet voor verschillende doelgroepen? Neem dan een kijkje op www.limburgklimaatneutraal.be en draag gerust zelf je steentje bij! Dit artikel is gebaseerd op het gelijknamige artikel uit de Bosbode, ledenblad van de Oost-Vlaamse Bosgroepen. Met dank aan Dieter Cuypers. ‘t Limburgs Bosbelang | 53 | zomer | 11
Bosgroepwerking
2015 in cijfers Mooie resultaten! Het is een jaarlijkse traditie: bij het begin van de lente ontmoeten bosgroepleden elkaar op de contactdag in Alden Biesen. Ook dit jaar bespraken we op zaterdag 9 april de resultaten van het voorbije werkjaar en waren er gesmaakte, interessante lezingen en verfrissende wandelingen.
Het nieuws van de dag was de aanloop naar een herstructurering van de Limburgse Bosgroepen. Het Belang van Limburg meldde al dat we één structuur worden. Hoe die structuur er echter zal uitzien, is nog niet duidelijk. De doelstelling is alvast om de bestuurlijke organisatie te verbeteren en de aansprakelijkheden en financiën op Limburgs niveau samen te voegen. De 5 Algemene Vergaderingen gaven groen licht voor een transitie-oefening door een werkgroep bestaande uit bestuurders en bosgroeppersoneel, met o.a. juridisch en boekhoudkundig advies. Op de Algemene Vergadering van 2017 zou dit verhaal moeten uitmonden in 1 nieuwe efficiënte structuur. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de Limburgse en van de Vlaamse bosgroeprealisaties op het einde van 2015. Realisaties
5 Limburgse Bosgroepen
19 Vlaamse Bosgroepen
2 750
11 700
20 000 ha
54 400 ha
8 200 ha
35 000 ha
13 560 ha
33 200 ha
1 605
niet gecommuniceerd
25 000 m
75 350 m
2 000 stère
11 500 stère
nieuwe autochtone bosrand
6,5 km
niet gecommuniceerd
bomen en struiken geplant (bijna uitsluitend autochtoon)
30 000
170 000
subsidieaanvraag voor ecologisch bosbeheer
625 ha
niet gecommuniceerd
500 ha en 21 speelzones
niet gecommuniceerd
# terreinbezoeken met eigenaars
301
2 070
gewerkte dagen door de arbeidersploegen voor ecologisch onrendabel bosbeheer
368
niet gecommuniceerd
40
314
# bosbeheerders # bos # privébos # bos met beheerplan # sympathiserende leden hout verkocht aan professionelen brandhout verkocht aan particulieren
bos opengesteld
actieve vrijwilligers
Wil je graag een papieren versie van het jaaroverzicht 2015? Geef dan gerust een seintje aan jouw Bosgroep.
12 | ‘t Limburgs Bosbelang | 53 | zomer
Nieuws uit de sector
Bosforum verenigt Vlaamse bossector Het heeft jaren geduurd om onze sector op één lijn te krijgen! Sinds dit voorjaar verenigt het Bosforum de Vlaamse bossectoren van professoren, boomkwekers, de houtnijverheid, exploitanten, bosbeheerders, bosgroepen en andere bos-betrokkenen. Het Bosforum, dat momenteel uit 15 actieve leden bestaat, is ervan overtuigd dat bossen onvoldoende beschermd zijn, hoewel ze belangrijk zijn voor onze bio-economie, klimaat, biodiversiteit en gezondheid. Ze vinden de Vlaamse inspanning voor bosuitbreiding te klein en dat de financiële middelen voor land- en bosbouw niet billijk verdeeld worden. Daarom, zo zeggen ze, is een multifunctioneel bosbeleid met een evenwichtige toekomstvisie nodig. Het bos bevindt zich nog te veel in de marge van het beleid. De grote doelstelling van het Bosforum is het bos in het centrum van het beleid te plaatsen. De bevoegde minister, Joke Schauvliege, is tevreden dat de bossector nu een duidelijk aanspreekpunt krijgt. Ze erkent het Bosforum als volwaardige gesprekspartner om een evenwichtige, Vlaamse bosvisie te ontwikkelen. Ook erkent ze het samenwerkingsverband als klankbord om uitdagingen in het buitengebied te bespreken. Op de website www.bosforum.be vind je actuele nieuwtjes, meer informatie, het volledige bosactieplan en een inspiratietekst. foto: Antwerpse Bosgroepen
Bos online
Opvallende berichten over bos en hout Als bosgroepmedewerkers lezen we regelmatig interessante berichten die we graag met onze leden delen. Meer artikelen lezen om over door te bomen? Dat kan, op onze website en Facebookpagina. Teken van leven
Op 6 februari werd de eerste kroonprins van Bhutan geboren. Buthan, een klein, bosrijk koninkrijk in de Himalaya heeft al een bebossingindex van meer dan 60 %, maar doet daar nog een schepje bovenop. Ter ere van het prinsje plantte men 108 000 bomen. In het boeddhisme is een boom de voeder van alle levensvormen. Hij staat voor lang leven, gezondheid, schoonheid en zelfs medeleven. Lees het volledige persbericht en bekijk mooie beelden op: http://thalmaray.co/geboorte-prins-bhutan-is-goed-108-000-bomen. Eigenaars zorgen voor grootste groei in beheerd natuurgebied
Privébossen leveren de grootste bijdrage aan natuur-en bosontwikkeling in Vlaanderen. Dat bevestigen cijfers van het Agentschap voor Natuur en Bos. Het opstellen van (gezamenlijke) bosbeheerplannen is al jarenlang de sterkte van de Bosgroepen. Het hele bericht lees je hier: http://www.vilt.be/eigenaars-zorgen-voor-grootste-groei-in-beheerde-natuur. Van akker naar eetbaar bos
Agroforestry – het combineren van bomen met gras- of akkerland op hetzelfde perceel - hoort officieel niet bij bosbeleid. Maar Bosgroepen ondersteunen elke vorm van bosuitbreiding en daarom krijgt ook agroforestry onze sympathie. In onze regio’s staat deze beheervorm nog in de kinderschoenen, maar in Sint-Truiden kun je alvast eens gaan kijken naar een voorbeeld met internationale uitstraling! http://akkernaarbos.nl/samenland-rendeert-op-alle-fronten/ De mooiste boom
Ook dit jaar wordt de mooiste boom van Vlaanderen verkozen. Kijk voor meer informatie op www.boomvanhetjaar.be. Zelf een boom nomineren kan tot 30 juni. Vanaf september kun je via de site stemmen op één van de zeven laureaten.
Heb je ook een interessant of verrassend bosbericht gelezen? Stuur het ons door via limburgsebosgroepen@limburg.be en wie weet lees je jouw bericht volgende keer op deze plaats. ‘t Limburgs Bosbelang | 53 | zomer | 13
zoekertjes
Afscheid van Benjamine Bufkens De Limburgse Bosgroepen nemen afscheid van Benjamine Bufkens. Na meer dan 13 jaar coördinator van de Bosgroep West-Limburg te zijn, vond Benjamine een nieuwe uitdaging. Op 22 augustus start ze als afdelingscoordinator van de Afdeling Grondgebiedszaken bij de gemeente Heusden-Zolder, haar thuisbasis. De Bosgroepen feliciteren haar van harte met deze nieuwe stap, maar zullen haar inbreng in de groep missen! Wat zegt ze zelf ?
“Ik kijk uit naar de nieuwe uitdaging, maar vertrek met spijt in mijn hart. Ik heb het werk altijd heel graag gedaan. Ik geloof in wat de Bosgroepen doen en waar ze voor staan. De afgelopen jaren zijn de Bosgroepen uitgegroeid tot wat ze nu zijn, een sterk team, gemotiveerde bestuurders en fantastische bosconsulenten. Ik ben trots dat ik daar mijn steentje heb kunnen toe bijdragen! Ik wil dan ook mijn geweldige collega’s, bestuurders en bosconsulenten bedanken voor de fijne samenwerking, hun inzet en de onvergetelijke momenten die we samen hebben beleefd! Dit jaar bereikte de Bosgroep West-Limburg de kaap van de 1 000 leden. Ik dank dan ook graag alle boseigenaars en sympathisanten voor hun vertrouwen in mij en de Bosgroepen. Het is een fijn gevoel om door West-Limburg te rijden en te zien wat we samen hebben verwezenlijkt. Ik blijf de Bosgroepen opvolgen, het ligt me nauw aan het hart. Ik hoop jullie nog te zien op de wandeling in de Vallei van de Zwarte Beek in september of tijdens de volgende contactdagen!”
14 | ‘t Limburgs Bosbelang | 53 | zomer
Bos te koop Ben je lid van de Bosgroep en wil je je bos verkopen of ben je net op zoek naar een bos? In deze rubriek vind je een overzicht van percelen privébos die te koop staan. Wij hopen natuurlijk dat andere Bosgroepleden het bos kopen, zodat de duurzaamheid van het bosbeheer gegarandeerd is.
Afspraken bij de zoekertjes • • • •
Voordat het zoekertje gepubliceerd wordt, ondertekent de eigenaar een toelating. Het zoekertje verschijnt eenmalig in ’t Limburgs Bosbelang. De publicatie van het zoekertje is geen garantie voor de verkoop van het bos. Als je het bos niet meer zou willen verkopen, breng je de Bosgroep op de hoogte.
Hoe reageer je op een zoekertje? • Je neemt zelf contact op met de boseigenaar. • Bij aankoop geef je de Bosgroep een seintje.
Te koop • LUMMEN: 35,40 are; naaldhout; hilde.vandenhove@telenet.be; 0499 34 42 75; recht van voorkoop • LUMMEN: 58,80 are; naaldhout; hilde.vandenhove@telenet.be; 0499 34 42 75 • HALEN: 24 are; naaldhout; hilde.vandenhove@telenet.be; 0499 34 42 75 • KINROOI: 58,50 are; naaldhout; arno.hons@telenet.be; 089 70 17 43; recht van voorkoop • ZUTENDAAL: 1,15 ha; gemengd; 011 42 98 21 • TESSENDERLO: 1,23 ha; beernaert.pascale@telenet.be; 0477 58 76 24 • TESSENDERLO: 76 are; bart.brughmans@mandat.belfius.be; 03 380 01 10 • HEUSDEN-ZOLDER: 1,58 ha; gemengd; 011 53 35 56; recht van voorkoop • NEERPELT: 54 are; kreupelhout; ritavangaal@hotmail.com; 0483 08 38 49; recht van voorkoop • MEEUWEN-GRUITRODE: 27,90 are; loofhout; dina.heynickx@gmail.com; 011 79 10 73; recht van voorkoop • MEEUWEN-GRUITRODE: 2,08 ha; loofhout; francois.freys@skynet.be; 015 41 56 46; recht van voorkoop • BEVERLO: 1,11 ha; naaldhout; raymmaes@telenet.be; 0479 49 47 38 • LANAKEN: 3,44 ha; naaldhout; jpstroeken@telenet.be; 0476 31 91 81 • MAASMECHELEN: 1 ha; naaldhout, 089 61 19 05 • HAMONT-ACHEL: 19,21 are; naaldhout; notaris@rooman.info; 016 22 16 87 • HOUTHALEN-HELCHTEREN: 39,70 are; loofhout; notaris@rooman.info; 016 22 16 87 • HOUTHALEN-HELCHTEREN: 85,10 are; loofhout; notaris@rooman.info; 016 22 16 87 • HOUTHALEN-HELCHTEREN: 98 are; naaldhout; notaris@rooman.info; 016 22 16 87; recht van voorkoop • HOUTHALEN-HELCHTEREN: 1,38 ha; gemengd; notaris@rooman.info; 016 22 16 87; recht van voorkoop
Colofon
Melding van gezonde essen Heb je weet van essen die geen enkel spoor van de essenziekte vertonen? Meld dit aan Peter.Roskams@inbo.be en Arthur.Dehaeck@inbo.be Dit is een zeer belangrijke hulp in de zoektocht naar resistentie of tolerantie en in de algemene kennis over autochtone bomen en genetisch materiaal.
activiteitenkalender 2016
’t Limburgs Bosbelang 53 | zomer
uitgave
De Limburgse Bosgroepen organiseren regelmatig vormingsactiviteiten voor hun leden. Wil je zeker zijn van een plaats? Schrijf je dan snel in via de Coöperatieve van de Limburgse Bosgroepen cvba (tel. 011 23 83 63). Betaal de deelnameprijs op rekening BE48 7795 9073 9027, dan is je deelname zeker gegarandeerd. De praktische informatie wordt enkele dagen voor de activiteit meegedeeld.
Activiteiten Limburgse Bosgroepen Datum
Onderwerp
Locatie
Prijs
Zondag 25 september
Regiowandeling BG WL
Beringen Koersel
€2
Woensdag 12 oktober
Regiowandeling BG LD: Dag van de Boseigenaar
Nog niet bekend
€?
Regiowandeling Bosgroep West-Limburg
Vertrek vanaf de Watersnip in Koersel om 9.30 u. (einde voorzien rond 12 u.). Deelnemen kost € 2 per persoon en is ter plaatse te betalen. Het aantal plaatsen is beperkt, schrijf voor 9 september in via 011 23 83 63.
De deputatie van de provincieraad van Limburg, Herman Reynders, gouverneurvoorzitter, Frank Smeets, Ludwig Vandenhove, Igor Philtjens, Erik Gerits, Jean-Paul Peuskens, Inge Moors, gedeputeerden en Renata Camps, provinciegriffier.
hoofdredactie Johan Van den Broek
coördinatie Annemie Hannosset annemie.hannosset@limburg.be Karolien Van Diest karolien.vandiest@limburg.be
taaladvies Yvette Vandormael yvette.vandormael@limburg.be
redactiesecretariaat Annemie Hannosset annemie.hannosset@limburg.be
Cursussen en excursies
Datum
Onderwerp
Organisatie / Plaats
Prijs
redactieraad
Donderdag 8 en vrijdag 9 september
Cursus ECS 1
Centrum Duurzaam Groen (Genk)
€ 150
Zondag 2 oktober
Bos- en Houtbeurs
Bosgroepen Oost-Vlaanderen (Eeklo)
Sally Dewallef, Sonja Schreurs, Annemie Hannosset, Johan Van den Broek, Karolien Van Diest
Donderdag 6 en vrijdag 7 oktober
Cursus ECS 2
Centrum Duurzaam Groen (Genk)
Zaterdag 9 t.e.m. zondag 16 oktober
Week van het Bos: “Sport”
Agentschap voor Natuur en Bos
€ 15 + toegangsgeld € 150
redactie Karolien Van Diest, Benjamine Bufkens, Vera Reymen
foto cover Karolien Van Diest
cartoons Dirk Vercampt
tekstbewerking
Cursus ‘Veilig werken met de kettingzaag’ ECS1 – Onderhoud en afkorttechnieken
Tijdens de tweedaagse opleiding ECS 1 maak je kennis met de kettingzaag in alle facetten, zowel wat betreft onderdelen en werking als onderhoud en gebruik. Je leert met welke gezondheids- en veiligheidsaspecten je moet rekening houden. Na deze cursus kun je de kettingzaag hanteren op een veilige en ergonomische manier. Daarnaast leer je hout met beperkte doorsnede afkorten en hoe je hulpmiddelen veilig gebruikt bij het manipuleren en stapelen van hout.
Barbara Creemers
vormgeving & lay-out Dion Boodts, Grafische Producties, Informatie & Communicatie provincie Limburg Designpartner - Opglabbeek
druk
Bos- en Houtbeurs 2016 – Oost-Vlaanderen
Drukkerij Paesen - Opglabbeek
Zet alvast een groot rood kruis in je agenda op zondag 2 oktober. Dan organiseren de Oost-Vlaamse Bosgroepen een grote Bos- en Houtbeurs in het provinciaal domein Het Leen in Eeklo. Je kunt er van 10 tot 18 u. komen kijken naar demonstraties over bosbeheer, meedoen met talrijke activiteiten, informatie vinden over de bos-en houtsector en kennismaken met de boseigenaars uit heel Vlaanderen. In een ontspannen sfeer en bosrijke omgeving zal het een boeiende dag worden voor jong en oud. Niet te missen dus! De toegang is gratis. Meer informatie over het programma volgt binnenkort. De Limburgse Bosgroepen zullen gezamenlijk vervoer per autocar inleggen. De kostprijs hiervoor is € 15.
postbus Limburgse Bosgroepen p/a provincie Limburg, Directie Ruimte Afdeling Milieu en Natuur Universiteitslaan 1, B-3500 Hasselt tel. 011 23 83 20 bosgroepen@limburg.be www.bosgroepen.be
oplage
Cursus ’Veilig werken met de kettingzaag’ ECS2 – Basisveltechnieken
Tijdens deze cursus leer je de correcte technieken om kleine (diameter < 40 cm) en hellende bomen te vellen en pas je deze toe in diverse praktijksituaties. Ook vasthangende of ‘geparkeerde’ bomen veilig naar beneden brengen d.m.v. handhulpmiddelen, bomen onttakken en stammen afkorten komen aan bod. Daarnaast is er aandacht voor het veilig en ergonomisch stapelen van hout. Week van het Bos 2016
Tijdens de Week van het Bos worden in heel Vlaanderen activiteiten georganiseerd waarbij ‘bos’ en ‘natuur’ in het middelpunt van de belangstelling staan. Via onze website blijf je op de hoogte van onze activiteiten in die week.
4 100 exemplaren
wettelijk depotnummer D/2008/5857/82
verantwoordelijke uitgever Johan Van den Broek Universiteitslaan 1, B-3500 Hasselt Deze publicatie werd gedrukt op houten chloorvrij kringlooppapier, zonder optische witmakers.
‘t Limburgs Bosbelang | 53 | zomer | 15
53 | zomer | in dit nummer
nuttige adressen
driemaandelijks tijdschrift | juli-augustus-september 2016
Bosgroepen Noordoost-Limburg vzw
Coöperatieve van de Limburgse Bosgroepen cvba
ondernemingsnummer 459 481 087
Universiteitslaan 1 3500 Hasselt
Coördinator
Medewerkers
ir. An Pierson tel. 011 23 83 24 gsm 0473 88 53 95 bosgroepnoordoost@ limburg.be
Vera Reymen ir. Frederik Bollen tel. 011 23 83 63 fax 011 24 92 35
Adjunct-coördinator: Pascal Vanhees tel. 011 23 83 63
Secretariaat
Agentschap voor Natuur en Bos
Bosgroep Hoge Kempen vzw ondernemingsnummer 874 667 014
Bosgroep
Coördinator
Coördinator
ir. Patrick Meesters tel. 011 23 83 23 gsm 0475 46 04 42 bosgroephogekempen@ limburg.be
ir. Benjamine Bufkens tel. 011 23 83 29 gsm 0479 40 08 48 bosgroepwest@limburg.be
Secretariaat
Evi Ghijsens tel. 011 23 73 28
Administratief coördinator: Sally Dewallef tel. 011 23 83 14 P.a. provincie Limburg Universiteitslaan 1 3500 Hasselt www.limburg.be/bosgroepen www.bosgroepen.be fax 011 24 92 35
Bosgroep
Patricia Rouffa tel. 011 23 83 30
West-Limburg vzw
ondernemingsnummer 479 742 895
Sabine Schraepen tel. 011 23 73 82
Secretariaat
Bosgroep Bosgroep
Zuid-Limburg vzw
Limburgse Duinen vzw
ondernemingsnummer 874 670 378
ondernemingsnummer 882 247 464 Coördinator
ir. Lore Bellings tel. 011 23 83 19 gsm 0471 23 82 14 bosgroeplimburgse duinen@limburg.be Secretariaat
Coördinator
ir. Karolien Van Diest tel. 011 23 83 25 gsm 0473 88 53 94 bosgroepzuid@limburg.be
Het ANB staat in voor het beleid, het duurzaam beheren en versterken van natuur, bos en groen, samen met alle partners. De uitdaging is dan ook het verder uitbouwen van een partnerschap met de Limburgse Bosgroepen, als schakel tussen de private boseigenaren en ANB.
voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 bosgroepwerking De bossen van Noordoost-Limburg
Katrien Janssen Agentschap voor Natuur en Bos Koningin Astridlaan 50 bus 5 3500 Hasselt tel. 011 74 25 12 gsm 0497 19 85 70
Annemie Hannosset tel. 011 23 83 20
Ine Houbrechts tel. 011 23 83 15
bosbeheer Bijvriendelijk bosbeheer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 boomsoort in de kijker Grauwe abeel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 bos en maatschappij Ons bos warmt op: bestrijden of aanpassen? . . . 10 bosgroepwerking 2015 in cijfers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 2 nieuws uit de sector Bosforum verenigt Vlaamse bossector
............ 13
bos online Opvallende berichten over bos en hout
........... 13
zoekertjes Bos te koop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 activiteitenkalender 2016 Activiteiten Limburgse Bosgroepen . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 nuttige adressen
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Nuttige websites
Agentschap Natuur en Bos: www.natuurenbos.be BOS+: www.bosplus.be Landelijk Vlaanderen vzw: www.landelijkvlaanderen.be Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek: www.inbo.be Inverde vzw: www.inverde.be Unie Vlaamse Bosbouw vzw: www.uvb.be Aanspreekpunt Privaat Beheer – Natuur en Bos vzw (APB): www.privaatbeheer.be Ecopedia: www.ecopedia.be
Waarvoor kun je terecht bij de Bosgroep?
H a m o n tAchel
Lommel
provincie Limburg Universiteitslaan 1 B-3500 HASSELT limburg.be
2
Relatiebeheerder ANB
Secretariaat
Een bos bezitten en beheren, daar komt heel wat bij kijken. Voor vragen of informatie kun je evenwel altijd te rade bij de Bosgroep. We sommen hier even op waarmee de bosgroepmedewerkers je van dienst kunnen zijn: • gratis en onafhankelijk advies over het bos en het beheer ervan (bosbouwtechnische, wettelijke, financiële en administratieve aspecten) • informatie over hoe een duurzaam bosbeheer eruit ziet, wat je wettelijke rechten en plichten zijn als
.................
boseigenaar en wat de mogelijke subsidies zijn waarop je aanspraak kunt maken • hulp bij het invullen van kapaanvragen of het opstellen van beheerplannen • kaartmateriaal • coördinatie van de samenwerking tussen verschillende boseigenaars. • Ondersteuning bij FSC-certificering, boscompensatie in natura, aanplantingen en ecologische beheerwerken
N e de r l a n d
N e e r p e lt O v e r p e lt
B o c h o lt
An t w e r p e n
Kinrooi
Bree
HechtelEksel
Peer
Leopoldsburg Ham
Maaseik MeeuwenGruitrode
Beringen Tessenderlo HouthalenHelchteren
Opglabbeek DilsenStokkem
HeusdenZolder
As Zonhoven
Lummen
Genk H e r k- D e - S t a d Halen
Maasmechelen
H a s s e lt Diepenbeek
Zutendaal Lanaken
Nieuwerkerken Alken
Bilzen Kortessem
Wellen
Brabant
H o e s e lt S i n t- T r u i d e n Borgloon
Heers
Riemst
Tongeren Voeren
Gingelom Herstappe
L ui k