afgiftekantoor: hasselt 1 - 3de afdeling - p3a9010 driemaandelijks tijdschrift | januari - februari - maart 2020
67 | winter
PB- PP B- 01675 BELGIE(N) - BELGIQUE
in dit nummer o.a.
Bosuitbreiding in Limburg Vlaamse Bosgroepen in een nieuw jasje Het www in jouw bos
voorwoord Beste bosbeheerder
bosgroepwerking
Contactdag 2020
Vanaf volgend jaar zal je vertrouwde Bosbelang er een beetje anders uitziend dan je gewend bent. Binnenkort lanceren we namelijk onze nieuwe huisstijl, die uniform is voor alle Vlaamse Bosgroepen. Hierbij hoort ook een eigentijds logo. We vertellen je er graag meer over in dit magazine.
Naar goede gewoonte vieren we op zaterdag 28 maart opnieuw onze jaarlijkse Contactdag in Hangar 58 in het schilderachtig Bokrijk. Er staan twee actuele voordrachten op het programma of je kan deelnemen aan één van de vele wandelingen of de fietstocht. Via deze weg willen we je alvast uitnodigen, maar in februari ontvang je nog een persoonlijke uitnodiging. Hopelijk zien we je dan!
Natuurlijk behandelen we weer heel wat zaken die met bosbeheer te maken hebben. Zo hebben we het over het grondvlak van je bos. We leggen je uit wat het is en hoe en waarom je het zou kunnen meten. Verder geven we enkele tips om het ondergrondse netwerk van boomwortels en schimmels, waarvan het belang steeds groter blijkt, zo min mogelijk te beschadigen. Daarnaast gaan we ook dieper in op de rol van bijzondere veldwachters in het bos en daarbuiten.
Programma
In het regioartikel geven we graag een stand van zaken over de Forest in One Day-bossen in Limburg. Honderden enthousiaste vrijwilligers plantten de afgelopen jaren deze bomen op verschillende locaties. Een mooie samenwerking met het Jane Goodall Institute. Ik koester overigens warme herinneringen aan het bezoek van Jane Goodall aan België in maart 2019. We bezochten toen het Forest in One Day-bos in Lauw. Geweldig om haar aan bezig te zien en het enthousiasme te voelen bij de aanwezigen, waaronder veel kinderen. Een mooie herinnering aan de reden waarom we ons onvermoeibaar blijven inzetten voor goed beheerde bossen in Limburg. Veel leesplezier!
Bert Lambrechts gedeputeerde en voorzitter van Bosgroep Limburg vzw
2 | ‘t Limburgs Bosbelang | 67 | winter
Zaterdag 28 maart 2020, dertiende Contactdag
13.30 u. Ontvangst met koffie 14.00 u. Verwelkoming door gedeputeerde Bert Lambrechts 14.15 u. Algemene vergadering Bosgroep Limburg vzw 15.30 u. Start voordachten en activiteiten Voordrachten - ‘Van QD naar K3 - Wat hebben we in het Interreg project eco2eco geleerd over bosomvorming?’ door Wim Buysse, Natuur en Bos Recent liep een Eco2Eco project van Vlaamse en Nederlandse partners ten einde. Met dit groot onderzoeksproject ging men na hoe de economische én de ecologische waarde van onze bossen kunnen verbeteren.’ - Pauze - ‘Wildlife dicht bij ons. De wolf in Vlaanderen’ door Frederik Thoelen (Wild Things). Activiteiten Keuze uit een reeks themawandelingen en -fietstochten 17.30 u. Afsluiting van de dag met een broodje, soep en een drankje. Voor meer informatie kan je terecht bij Evi Ghijsens (tel. 011 23 73 28).
nieuws uit de regio
Bosuitbreiding in Zuid-Limburg: een stand van zaken Soren Decraene
Bosuitbreiding vormt een van de speerpunten binnen de visie van Bosgroep Limburg en de andere Vlaamse Bosgroepen. Het vergroten van het Vlaamse bosareaal staat ook al jaren op de politieke agenda, al zijn de reeds in 1997 voorziene 10 000 ha nog lang niet gerealiseerd. Bosgroep Limburg zat echter niet stil. De afgelopen jaren realiseerden we heel wat bijkomende bossen, veelal op privéterrein. Vooral in het dunbeboste Zuid-Limburg werd menig boom geplant… Van voornemen naar realisatie
Reeds in 1997 voorzag het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen de aanleg van 10 000 ha extra bos. Tot op heden zijn er echter te weinig instrumenten beschikbaar om deze bosuitbreiding daadwerkelijk te realiseren. De Vlaamse Bosgroepen staken de handen uit de mouwen en verbeterden, via de coöperatieve CoLimBo, het systeem van boscompensatie in natura. In 2019 werd via CoLimBo maar liefst 70 ha bebossing voor een bebossingsvergoeding via compensatie opgenomen, waarvan 33 ha in Limburg. Stilaan komen er ook vergoedingsmaatregelen van de overheden in het vizier. We hopen dat in de nabije toekomst een realistische bebossingsvergoeding, onafhankelijk van ontbossingen elders in Vlaanderen, gecreëerd wordt. In het regeerakkoord van de huidige Vlaamse regering staat in elk geval dat de Vlaamse regering werk zal maken van de beloofde uitbreiding en dat ze privéeigenaars en de Vlaamse Bosgroepen daarbij als belangrijke, potentiële partners ziet. Terecht, vinden wij. Denk maar aan de Has-
pengouwse ‘Forest in One Day’-plantacties, samen met het Jane Goodall Institute en Luminus, die perfect aantonen hoe belangrijk bebossing op privégronden is. Forest in One Day groeit
Hoe lang duurt het om een bos te planten? Eén dag volstaat soms… Forest in One Day is een uniek concept van het Jane Goodall Institute, de organisatie van de wereldberoemde primatologe, waarbij mensen betalen voor de bomen die ze zelf planten of laten planten. Met dat geld worden in Afrika miljoenen bomen geplant om het leefgebied van de chimpansee te herstellen. Bosgroep Limburg ondersteunt deze actie en organiseerde al vier keer de plantdag. We gaan op zoek naar geschikte gronden van eigenaars die mee willen werken, vragen de nodige vergunningen aan, overleggen met andere belangenorganisaties en de gemeente, stellen een bebossingsplan op, selecteren de meest geschikte inheemse bomen en brengen de bebossingsvergoeding voor de eigenaar in orde.
Sinds 2017 is ook Luminus partner van Forest in One Day. Zij betrekken hierbij hun voltallige personeel. Ondanks het slechte weer werden bij de twee laatste Forest in One Day-acties in totaal meer dan 10 000 bomen geplant door meer dan 650 mensen. Vanaf 2020 gaan het Jane Goodall Institute en Luminus nog een stapje verder, met een uitbreiding van het concept in heel Vlaanderen en Wallonië. Naast het eigen personeel betrekt Luminus vanaf deze editie ook alle klanten en partners. Op 2 februari 2020 worden bossen aangeplant in Hoeselt, nabij Gent en nabij Luik. In Hoeselt planten we maar liefst 8 860 inheemse bomen en struiken op 3 ha nieuw bos. Iedereen is welkom om te komen helpen! Hoe gaat het ondertussen met de eerder aangeplante bossen? Een overzichtje. Lauw (Tongeren)
Het is in Lauw dat het allereerste Forest in One Day-bos in Limburg werd geplant. Op 6 december 2015 vormden jonge en minder jonge vrijwilligers een maïsakker om tot een bos. En dat onder het goedkeurend oog van de Sint. Het bos werd dan wel op één dag geplant, het ziet ernaar uit dat het de tand des tijds goed zal doorstaan. Van de 8 000 bomen (gewone esdoorns, zomer‘t Limburgs Bosbelang | 67 | winter | 3
nieuws uit de regio wintereiken aanplanten via de Bosgroep. De wintereiken zullen geleidelijk bevooroordeeld worden ten opzichte van de gewone esdoorns, zodat die tegen dat ze zaad produceren verdwenen zijn. Alken achter de brouwerij - ’t Alks Mathijske
Pascal Vanhees
en winterlindes) moesten in januari 2017 amper 200 afgestorven exemplaren vervangen worden. Ook de bosrand van Spaanse aak, haagbeuk en hondsroos gedijt er prima. Op 16 maart 2019 was Jane Goodall in België, waarbij ze samen met heel wat uitgelaten kinderen het bos in Lauw bezocht. Het enthousiasme van deze charismatische dame werkt aanstekelijk. Om dit te herdenken, plantten we een taxus aan die hopelijk nog duizenden jaren lang aan deze mooie dag en haar bezoek herinnert.
Zo’n 400 enthousiaste planters realiseerden op 4 februari 2018 een bos van 3 600 bomen op voormalige graslanden. Er werd gekozen voor een mengeling van wintereik, winterlinde, haagbeuk, boskers en gewone esdoorn. Onze vaste ploeg van de Winning werkte het bos af met een bosrand van 740 bomen en planten. Hier werd gekozen voor Spaanse aak, rode kornoelje, meidoorn, sleedoorn, Gelderse roos, hazelaar, Europese vogelkers, hondsroos en taxus.
Samen met hen zetten we ons in om ook van dit gloednieuwe bos een ‘evergreen’ te maken. Alken Wolfstraat
Op een regenachtige decemberdag in 2018 staken vrijwilligers opnieuw de handen uit de mouwen (en de bomen in de grond!) in Alken. Op een zeer modderig terrein plantten ze 4 800 bomen en 1 340 struiken. Hier werd geopteerd voor zomereik, wintereik, winterlinde, zomerlinde, gewone esdoorn, zwarte els, hazelaar, Europese vogelkers, hondsroos en taxus.
Kermt (Hasselt)
De Hasseltse editie op 8 januari 2017 was de meest winterse Forest in One Day-actie tot nog toe. Vrijwilligers trotseerden de bijtende kou om maar liefst 3 000 bomen in de grond te steken. Het ging om winter- en zomerlinde, esdoorn, haagbeuk, Europese
Annemie Tuts
vogelkers, wilde liguster, boskers en veldesdoorn. Langs het perceel loopt een Verborgen Moois-wandeling, zodat iedereen het bos kan zien groeien. Het bos wordt binnenkort verkocht. De nieuwe eigenaars kopen ook een aanpalend perceel en richten dit in als paardenweide. Omdat de zaden van de gewone esdoorn gedurende enkele maanden per jaar dodelijk kunnen zijn voor paarden, zullen de nieuwe eigenaars 600
Pascal Vanhees
Het jonge bosje kreeg het zwaar te verduren door het droge voorjaar en de hete zomer van 2018. Ook de reebokken veroorzaakten veel schade met hun geschuur om de jeuk van hun uitgroeiend, jong gewei te verlichten. Daar bovenop vestigden zich tijdens de winter van 2018-2019 een flinke kolonie woelratten onder de grasmat tussen de bomen! Daarom moesten 1 000 boompjes ingeboet (herplant) worden en waren er extra maaiwerken nodig om nesten onder het droge gras te voorkomen. Ook in de winter van 2019-2020 wordt er waar nodig nog beperkt ingeboet. In een nabij gelegen oude populier van de gemeente plaatste de Bosgroep een nestkast voor torenvalk om de woelratten op een natuurlijke manier onder controle te houden. De eigenaar van het perceel in kwestie overleed helaas in het najaar van 2018. Zijn familie nam de zorg van het bos over, met ondersteuning van Bosgroep Limburg.
Jane Goodall’s tip als je bomen plant Ook al is de boom in winterslaap (taxus en andere wintergroene bomen uitgezonderd), wij zijn er net zoals zij van overtuigd dat goede intenties en wensen bij het planten de overlevingskansen vergroten. Wees dus lief voor je boom, open je hart en wens hem een lang leven toe!
4 | ‘t Limburgs Bosbelang | 67 | winter
Pascal Vanhees
De eigenaar zaaide de beheerwegen van de voormalige maïsakker in met zonnebloemen, wat het piepjonge bos al vanaf het eerste jaar tot een pleisterplek voor veel vogels maakte. Ook het insectenhotel, dat door vrijwilligers van het Jane Goodall Institute gemonteerd werd, zorgt voor heel wat leven in de brouwerij. In het midden van het jonge bosje werd een rouwbosje aangeplant waar wandelaars plaats kunnen nemen op een eikenhouten bank die werd gemaakt door een van onze bosconsulenten van een Limburgse eik. Zo wordt het niet enkel een heerlijke plaats voor dieren, maar ook voor mensen. Door het dagelijkse toezicht van de eigenaar zal er niet of nauwelijks moeten ingeboet worden. En net toen de zomerdroogte dramatisch dreigde te worden, bood een lokaal onweer redding. Wat brengt de toekomst?
Een goede opvolging van een jong bos is vooral de eerste jaren cruciaal, tot op het moment waarop de takken elkaar raken.
De schaduw ervan zorgt dan voor minder ruigtekruiden en grassen en dus minder nestruimte voor woelratten. De boompjes worden dan ook stilaan te dik voor de schurende reebokken. Vanaf dat ogenblik wordt er enkele jaren niet meer ingegrepen.
Op de vier locaties van de Forest in One Day-bossen die tot nog toe werden aangeplant, zal een boomgericht beheer gebeuren waar met minimale ingrepen een gezond, weerbaar bos kan ontstaan. Er zal op mooie bomen met een hoge houtkwa-
liteit gemikt worden, waarbij natuurlijke verjonging op termijn pleksgewijs overlevingskansen krijgt en een kaalslag onnodig is.
Meedoen? Wil je bebossen en ben je op zoek naar ondersteuning? Neem dan gerust even contact op met Bosgroep Limburg of neem alvast een kijkje op www.ikwilbebossen.be. In de tabel bij dit artikel geven we alvast graag een overzicht van de huidige subsidies die beschikbaar zijn voor bebossingen. Wie zelf geen perceel heeft, kan ook altijd de handen uit de mouwen komen steken op de volgende ‘Forest in One Day plantactie’, op 2 februari 2020 in Hoeselt. Meer informatie vind je op blz. 15.
Overzicht subsidies bebossing en herbebossing GEWESTPLANBESTEMMING
BEBOSSING
HERBEBOSSING
Kosten beplanting en aanbevolen herkomsten
n.v.t.
3 500 euro/ha en aandeel plantgoed van aanbevolen herkomst x (aantal ha x 250 euro)
3 000 euro/ha en aandeel plantgoed van aanbevolen herkomst x (aantal ha x 250 euro)
Individuele wildbescherming
n.v.t.
0,65 euro/apart beschermingsstuk
0,45 euro/apart beschermingsstuk
Collectieve wildbescherming
n.v.t.
350 euro/100 m raster
235 euro/100 m raster
Onderhoudssubsidie (12 jaar, landbouwers)
Percelen in landbouwgebruik (ongeacht de bestemming op het gewestplan)
185 euro/ha/jaar voor eerste 5 jaar, daarna 75 euro/ha/jaar (max. 12 jaar)
Inkomenscompensatie (12 jaar, landbouwers)
Percelen in landbouwgebruik (ongeacht de bestemming op het gewestplan)
800 euro/ha/jaar (max. 12 jaar)
Aankoopsubsidie gronden voor bebossing
- Bos - Overig groen - Reservaat en natuur - Of opgenomen in voorontwerp Ruimtelijk Uitvoeringsplan (RUP) met principeakkoord voor die bestemmingen - Speciale Beschermingszone (SBZ)
60% van aankoopprijs met maximumsubsidie van 3,5 euro/m2 d.m.v. aankoopakte
Boslandbouw/ Agroforestry (landbouwer)
Percelen in landbouwgebruik
Tot max. 80% van de aanplantkosten (excl. btw)
Boscompensatie
- Groengebied, natuurontwikkelingsgebied, parkgebied, buffergebied, bosgebied, bosuitbreidingsgebied, agrarisch gebied in de ruime zin, recreatiegebied, gebied voor gemeenschapsvoorzieningen en openbare nutsvoorzieningen of in een zone die vergelijkbaar is met al die gebieden, zoals die zijn aangeduid op de plannen van aanleg of de ruimtelijke uitvoeringsplannen. - Niet in woon-of industriegebied
Bosbehoudsbijdrage: min. 3,62 euro/m2
Leveringsdocumenten van het plantgoed
Bebossing ‘in natura’: afhankelijk van de markt (via de Vlaamse Bosgroepen minimum 3 euro/m²) Geen minimale oppervlakte Inheemse soorten of populier met onderetage naargelang het dossier
Grondwaardeverlies
- Een Speciale Beschermingszone (SBZ) op voorwaarde dat de voorgestelde bebosing bijdraagt aan de vastgestelde instandhoudingsdoelstellingen - Of volgende ruimtelijk bestemmingen, m.u.v. gronden in landbouwgebruik gelegen in herbevestigd agrarisch gebied: bestemming groengebied, natuurontwikkelingsgebied, parkgebied, buffergebied, bosgebied, bosuitbreidings- gebied, agrarisch gebied in de ruime zin, recreatiegebied, gebied voor gemeenschapsvoorzieningen en openbare nutsvoorzieningen of de met al deze gebieden vergelijkbare gebieden, aangeduid op de plannen van aanleg of ruimtelijke uitvoeringsplannen
Max. 11 150 euro/ha Minimum 0,5 ha Enkel mogelijk voor inheemse soorten
*RUP = Ruimtelijk Uitvoeringsplan *SBZ = Speciale Beschermingszone Tabel met dank aan Ute De Meyer van het Aanspreekpunt Privaat Beheer - Natuur en Bos (APB-NB)
‘t Limburgs Bosbelang | 67 | winter | 5
bosbeheer
Het Wood Wide Web De laatste jaren is er steeds meer te doen rond de samenwerking en communicatie tussen de verschillende bomen in een bos. Deze lopen onder meer via de boomwortels en schimmels in de bodem en helpen het bos om gezond te blijven. Hoe kan je dit netwerk als beheerder gebruiken om je bos nog vitaler te maken? Bomen hebben hun eigen ‘internet’. Omdat boomwortels en schimmels een ondergronds netwerk vormen, wordt vaak gesproken van het ‘Wood wide web’. Dat wordt gebruikt om voedsel en informatie uit te wisselen. Zo helpen bomen elkaar en wordt het bos weerbaarder en vitaler. Een volledig natuurlijk proces, dat je als beheerder evenwel kan bevorderen. Hoe, dat lees je op de volgende bladzijde.
Tot in de hemel Jelle Noorman vertaalde het monumentale werk The Overstory van Richard Powers, zodat nu ook Nederlandstaligen van dit meesterwerk kunnen genieten. Tot in de hemel van Richard Powers is het verhaal van negen mensen die de wereld van de bomen leren zien - en horen. Heel wat elementen van dit artikel en nog veel meer wetenswaardigheden rond bomen komen in deze beklemmende roman aan bod. Een aanrader!
6 | ‘t Limburgs Bosbelang | 67 | winter
Wil je weten hoe het Wood Wide Web precies werkt? De Duitse boswachter Peter Wohlleben schrijft er treffend over in zijn boek ‘Het verborgen leven van bomen’. Of kijk eens naar de video ‘How trees secretly talk to each other’ van BBC News, die je onder meer terugvindt op youtube. https://www.youtube.com watch?v=yWOqey PIVRo
1. Behoud oude bomen of overstaanders (bomen die bij een eindkap gespaard blijven). Deze zogenaamde ‘moederbomen’ zijn vaak de meest imposante bomen in het bos. Niet noodzakelijk wat houtkwaliteit betreft, maar qua vitaliteit en uitstraling. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt telkens weer dat de vitaalste bomen de meeste verbindingen hebben met andere bomen in het bos. Ze spelen een essentiële rol in het bosinternet. Door deze exemplaren te behouden, vergroot je meteen ook de sfeer en uitstraling van je bos. 2. Werk met vaste ruimingspistes voor je bosbeheer. Zware machines zorgen voor een grote verdichting van de bodem. In samengedrukte bodems krijgen wortels en schimmels minder kansen. Door te werken met vaste ruimingspistes, beperk je de impact tot bepaalde zones en zorg je ervoor dat het herstel van bodemleven vanuit de onverstoorde zones sneller op gang komt.
3. Om dezelfde reden: beperk het gebruik van zware machines voor werken zoals het uittrekken van exoten. 4. Laat veel dood hout liggen. Dat dode boomstammen en takhout de biodiversiteit vergroten, is ondertussen alom geweten en wordt telkens weer door onderzoek bevestigd, maar dood hout is ook belangrijk voor het bosinternet. Aan de afbraak van hout komen namelijk heel wat schimmels te pas, die het wood wide web versterken. 5. Waak over de zuurtegraad van je bosbodem. Als je bos enkel uit naaldbomen, beuken of eiken bestaat, wordt de bodem na verloop van tijd heel zuur. Naarmate de pH-waarde daalt (en de bodem dus zuurder wordt), neemt niet enkel het aantal typische bosplanten af, maar ook het aantal schimmels. Zo verschraalt ook de onderlinge communicatie tussen bomen.
6. Werk zoveel mogelijk met inheemse soorten. Deze regel is niet absoluut. Je kan exoten mengen met inheemse soorten of exoten gebruiken van een familie die ook belangrijke inheemse soorten heeft (zoals populier), aangezien die nagenoeg dezelfde schimmels gebruiken. 7. Realiseer bosuitbreiding aansluitend op onze schaarse oudboslocaties. Zo kunnen meer typische bosmycorrhiza de nieuwe bossen koloniseren en ze zo weerbaarder én meer biodivers maken. Die categorie slaat niet op de leeftijd van de bomen maar wel op de periode dat er ononderbroken bos op die plek stond.
‘t Limburgs Bosbelang | 67 | winter | 7
wetgeving
De meerwaarde van bijzondere veldwachters De maatschappij doet het buitengebied niet altijd eer aan. Denk maar aan sluikstorten, stroperij, wildcrossers of drugsafval. Voor de politie is het onbegonnen werk om op elk uur van de dag en nacht in het buitengebied aanwezig te zijn. Gelukkig kunnen ze rekenen op de hulp van boswachters en natuurinspecteurs van het Agentschap voor Natuur en Bos, maar ook op de bijzondere veldwachters. Officier van de gerechtelijke politie
Meer dan jachttoezichter
Onder de term bijzondere veldwachters (BVW’s) vallen alle personen die zijn aangesteld op grond van artikel 61 van het Veldwetboek. Ze worden aangenomen door een particulier, wildbeheereenheid, natuurorganisatie of openbare instelling en houden toezicht op landelijk gelegen eigendommen, terreinen, bossen of jachtgebieden. Ze bewaken de rechten van hun aansteller. Soms helpen ze ook bij het onderhoud van de bossen of kleine landschapselementen of bij het bijvoederen van wild in de winter.
Een bijzondere veldwachter is enkel bevoegd in het gebied waarvoor hij is aangesteld. Binnen dit gebied kan hij misdrijven vaststellen die vallen onder een reeks bijzondere wetten uit het Veldwetboek en rond bos, jacht, het behoud van natuur, milieu en riviervisserij. De exacte bevoegdheden worden bepaald in de aanstellingsakte en kunnen dus per gebied verschillen.
De bijzondere veldwachter is een officier van de gerechtelijke politie met beperkte bevoegdheden. Voor hij wordt aangesteld, moet hij een eed afleggen voor het vredegerecht. Bijzondere veldwachters mogen geen politiek mandaat bekleden en ook het beroep van privédetective, beveiligingsondernemer, politieagent of wapenhandelaar mogen ze niet uitoefenen. Verder mag hij of zij geen familie tot in de derde graad van de aansteller zijn of van de jacht- of visrechthouders die in het gebied jagen of vissen.
• jachtwachters, die enkel toezicht houden op de jachtrechten van de aansteller • visserijwachters, die toezicht houden op de visrechten van de aansteller • domeinwachters, die toezicht houden op eigendommen, gebouwen, domeinen en sites van de aansteller.
VIBV
8 | ‘t Limburgs Bosbelang | 67 | winter
Je kan de bijzondere veldwachters onderverdelen in drie categorieën:
De BVW’s vormen een aanspreekpunt voor politie en lokale overheden over alles wat met het buitengebied te maken heeft. Ze gaan vaak ’s avonds, ’s nachts en tijdens het weekend op pad. De veldwachterswerking is een efficiënte manier om verstoring en criminaliteit terug te dringen. Denk maar aan inbraken, vandalisme, illegale lozingen, sluikstorten, drugsafval, wildcrossen, wildkamperen, stroperij en de aantasting van natuurwaarden. Door hun aanhoudende buurt- en terreinwerking dragen de BVW’s bovendien sterk bij tot het veiligheidsgevoel. Je herkent een bijzondere veldwachter aan zijn groene uniform met herkenbaar embleem. Op de trui en het hemd draagt hij of zij ook schouderstukken. Hij of zij beschikt ook over een legitimatiekaart. Enkel bijzondere veldwachters die beschikken over een jachtverlof, mogen een lang vuurwapen dragen dat is toegelaten voor de jacht in Vlaanderen. Andere wapens zijn niet toegelaten en BVW’s zonder jachtverlof mogen geen wapen dragen.
Alec van Havre
Opleiding en professionalisering
De ongeveer 500 BVW’s die momenteel in de vijf Vlaamse provincies actief zijn, worden vertegenwoordigd door het Vlaams Instituut voor de Bijzondere Veldwachters. Zij zetten zich in om de wetgeving rond de BVW’s te verbeteren en hun werking verder uit te bouwen, te professionaliseren en het brede publiek te sensibiliseren. Om BVW te worden, moet je een opleiding volgen. In die basisopleiding, die de politiescholen een paar keer per jaar organiseren, leer je onder meer wat de bevoegdheden van een bijzondere veldwachter zijn, bestudeer je de specifieke wetten, leer je een proces-verbaal opstellen en leer je hoe je veilig en verantwoord kan optreden in het geval van overtredingen. Wie slaagt voor het examen, kan door de gouverneur erkend worden als BVW.
Bron: ‘Onmisbare oren, ogen en helpende hand der wet: de rol van de bijzondere veldwachter’, Alec van Havre en Benny Coulier, De Landeigenaar nr. 83
‘t Limburgs Bosbelang | 67 | winter | 9
bosbeheer
Weet jij hoe groot het grondvlak van jouw bos is? Barbara Groen - bosgroepen.nl
Het grondvlak van een bos zegt iets over de dichtheid van de boomstammen. Het is een handig maatgetal om snel wat ruw rekenwerk te doen en het vertelt veel over hoe dicht de bomen staan en of het wenselijk is om te dunnen. In een bos met een laag grondvlak kan je ver kijken tussen de bomen, in een bos met een erg hoog grondvlak kijk je al snel tegen een muur van boomstammen aan.
Wat is het grondvlak van een bos?
Een grondvlak is de som van de stamdoorsnedes op 1,5 meter hoogte (borsthoogte) van alle bomen die op een hectare staan. Het grondvlak wordt uitgedrukt in vierkante meter per hectare (m²/ha). Het is dus een som van cirkeloppervlakten. Visueel kan je je dit als volgt voorstellen: beeld je in dat alle bomen binnen één hectare worden afgezaagd op borsthoogte. Vervolgens vlieg je recht boven dit perceel en zie je de cirkelvormige bovenzijden van de stronken. Tel de oppervlakte van al deze cirkels bij elkaar op en je hebt een maat voor het grondvlak. Waarvoor gebruik je het grondvlak?
Je kan deze maat gebruiken om de dichtheid van bossen te vergelijken, onderling of met cijfers uit de literatuur. Om de dichtheid van een bos te bepalen, vormt het grondvlak een betere maat dan het stamtal (= aantal bomen per hectare) of het houtvolume (m³ hout/ha). Het stamtal wordt namelijk sterk beïnvloed door de soms talrijke kleine boompjes en het volume door de aanwezigheid van zeer dikke bomen. Het gemiddelde (dichte) Vlaamse bos heeft een grondvlak van 20 tot 30 m²/ha. Erg dichte bestanden van Corsicaanse den 10 | ‘t Limburgs Bosbelang | 67 | winter
of Douglas lopen zelfs op tot 50 à 60 m²/ ha. Als je liever een ijler bos hebt met goed ontwikkelde individuele bomen, moet je het grondvlak lager houden dan deze waarden. Dit kan bijvoorbeeld door te dunnen. Als je weet dat het grondvlak van een bos per hectare ongeveer 0,5 à 2 m² per jaar bijgroeit, kan je dit getal gebruiken bij het bepalen van de dunningssterkte. Ervaren bosbeheerders weten welk grondvlak ze nastreven op een bepaalde standplaats en voor een bepaalde boomsoort. Het grondvlak gebruik je ook om bosverjonging op gang te brengen. Om een relevante natuurlijke verjonging te krijgen, heb je in elk geval een grondvlak kleiner dan 20 m²/ha nodig. Voor een ongelijkjarig bos met ook lichtboomsoorten hou je het grondvlak tussen 12 en 17 m²/ha. Beuken kan je al verjongen om en bij de 20 m²/ha. Je kan het grondvlak ook gebruiken om snel het staande houtvolume te bepalen. Je houdt hierbij ook rekening met de hoogte van dominante bomen en een correctiefactor voor het verloop van de bomen (het vormgetal, meestal iets onder de 50%). Het volume is dan: grondvlak x hoogte x vormgetal.
Hoe meet je het grondvlak?
Je kan kiezen voor een accurate, maar omslachtige methode, waarbij je de diameter (D) in m op borsthoogte van de boom meet. Vervolgens bereken je de oppervlakte (G) van de doorsnede volgens de klassieke formule G = 3,14 /4 x D². De som van de oppervlakten (in m²) van alle individuele bomen gedeeld door de oppervlakte van het perceel (in ha) geeft het grondvlak van het bosbestand. Iets minder nauwkeurig, maar handiger is om alleen bomen in een proefvlak te meten en dit om te rekenen naar een volledige hectare. Het bepalen van het grondvlak is echter veruit het handigste met de methode van Bitterlich. Het achterliggende wiskundige principe is vrij ingewikkeld, maar de korte samenvatting is simpel. Voor grondvlakmeting bestaan er meettoestellen die je ook gemakkelijk zelf kan maken, namelijk een plaatje met een gleuf van 1 cm breed bevestigd aan een touwtje van 50 cm lengte. Als je hier langs kijkt, beschouw je het bos door een zekere kijkhoek.
niet mee. Je moet dan maar van op een toevallig gekozen plek met je meettoestel een volledige cirkel beschrijven en alle bomen tellen die breder lijken dan de gleuf in het plaatje. Het aantal bomen dat je zo telt, geeft het grondvlak in m²/ha. De afstand tot de boom doet er niet toe, dus een dikke boom ver weg maakt min of meer evenveel kans om meegeteld te worden als een dunne dichtbij. Herhaal deze meetmethode enkele keren per hectare, bereken het gemiddelde en je hebt op enkele minuten een vrij betrouwbare schatting van het bestandsgrondvlak zonder bomen te moeten meten. Kijk hoe het werkt op: https://bit.ly/2Pybcnf Bron: Het grondvlak, een maat voor het bos beheer, Boomblad, West-Vlaamse Bosgroepen, zomer 2018, blz. 12-13
Bomen die breder lijken dan het gleufje tellen mee voor 1 m/ha, bomen die volledig binnen de gleuf lijken te vallen, tellen ‘t Limburgs Bosbelang | 67 | winter | 11
bos online
Opvallende berichten over bos en hout Als bosgroepmedewerkers lezen we regelmatig interessante berichten die we graag met onze leden delen. Meer artikelen lezen om over door te bomen? Dat kan, op onze website en Facebookpagina.
Bos, bosbeheer en klimaat
Brexit voor Brits natuurbeleid?
De verwarrende, soms tegenstrijdige berichtgeving rond bossen en klimaat maakt het soms moeilijk om… jawel, door de bomen het bos nog te zien. In het filmpje op onderstaande link legt professor Bart Muys, expert bosbeheer verbonden aan de KU Leuven, op heldere wijze uit wat nu exact de relatie is tussen bossen, duurzame houtkap en het klimaat. We voegen ook een interessant artikel uit Knack toe over dit onderwerp.
De natuur in het Verenigd Koninkrijk is voor velen een lust voor het oog, maar er klinken ook steeds meer kritische stemmen over de aanpak, vooral dan binnen de Nationale Parken waar intensieve begrazing door schapen en zelfs gecontroleerde branden de typische open, schrale landschappen in stand moeten houden. Winst gaat zelfs in de Nationale Parken voor op de natuur, zo stelde ook de International Union for Conservation of Nature vast, die een nieuwe categorie in het leven moest roepen toen ze de Britse Nationale Parken wilden classificeren.
https://www.universiteitvanvlaanderen.be/college/red-je-hetklimaat-door-bomen-te-kappen/ https://bit.ly/2YDWAaj
Amerikaanse vogelkers kappen of niet? De lijst studies met dezelfde conclusie - dat Amerikaanse vogelkers niet de ‘bospest’ is waarvoor hij lang aanzien werd - blijft groeien. Toch houdt de neiging om hem te bestrijden hardnekkig stand en is het zelfs nog verplicht in het kader van Natura2000 en om aanspraak te maken op bepaalde subsidies. Na de jarenlange inzet van pesticiden worden nu machines ingezet om hem met wortel uit te trekken. Dat dit evenmin goed is voor het bos lees je in artikel blz. 7. Kappen of laten staan? Drie Nederlandse bosspecialisten ontwikkelden een beslissingsboom die helpt om de knoop (en eventueel de stam) door te hakken.
Volgens cijfers van The Guardian plant het VK momenteel 71% minder bomen dan de doelstellingen die de regering vastlegde. Dat terwijl er ooit veel bos was op het eiland. Meer zelfs: zoals een columnist van diezelfde krant aanhaalt, valt het bos in het westen van Groot-Brittannië eigenlijk onder de categorie ‘regenwoud’, al is er van dat bos nog maar bitter weinig over. De schrijver hekelt ook het beleid waarbij op bepaalde plekken wel bomen worden aangeplant, terwijl elders spontane bebossing krampachtig wordt tegengehouden… https://www.theguardian.com/commentisfree/2019/sep/25/ rewilding-britains-rainforest-planting-trees
Pascal Vanhees
https://bit.ly/36jH9GM
Zelf tips? Geef ze gerust door via een mailtje aan: bosgroep@limburg.be
12 | ‘t Limburgs Bosbelang | 67 | winter
Roetschorsschimmel in opmars Ook onze inheemse loofbomen lijden steeds meer onder de opeenvolging van extreem droge en warme perioden. De roetschorsschimmel die vooral op gewone esdoorns, maar ook op lindes voorkomt, was tot voor kort onschuldig. De laatste jaren stellen specialisten echter vast dat de schimmel verzwakte bomen doet afsterven. Bovendien kan de schimmel ook voor gezondheidsklachten bij mensen zorgen …
Brochure voor nieuwe boseigenaars Recent een bos gekocht of geërfd? Dan kan je steeds bij Bosgroep Limburg terecht voor advies. Om je alvast wat op weg te helpen, hebben we de brochure ‘Mijn bos wat komt er bij kijken?’ gemaakt.
Je kan de publicatie downloaden: http://bosgroepen.be/wp-content/uploads/2019/09/Bossen-enerfwetgeving.pdf
Losloopbossen voor honden in Tessenderlo In augustus werd de hondenlosloopzone in natuurgebied Gerhagen officieel geopend. Het omheinde bos waar honden vrij tussen de bomen mogen crossen is 7,5 ha groot en heeft vier toegangspoorten.
Karolien Van Diest
https://agroarbo.nl/wp-content/uploads/sites/4/2019/08/ Bijlage-Gevaren-van-de-roetschorsschimmel.pdf
Bosuitbreiding is hot Hoe leg je een nieuw bos aan op bijvoorbeeld een landbouwgrond? In dit artikel geeft het INBO nuttige tips. Zo pleiten ze om naast trager groeiende boomsoorten ook snelgroeiende populieren en wilgen te planten, die fungeren als bospioniers. Zo krijg je relatief snel een gevarieerd, structuurrijk bos met een bodem verbeterend strooisel. https://bit.ly/2qLcR0B
Er is ook een afzonderlijke puppyzone voor honden tot zes maanden. Hiermee krijgen honden de kans om zich uit te leven in de natuur. Tegelijkertijd hopen de initiatiefnemers het aantal loslopende honden in andere zones - waar honden steeds aan de leiband moeten - terug te dringen. https://www.tessenderlo.be/nieuwsdetail/2694/tessenderlo-heefteen-van-de-grootste-losloopbossen-voor-honden-in-vlaanderen
‘t Limburgs Bosbelang | 67 | winter | 13
Vlaamse Bosgroepen in een nieuw jasje Net als bomen en bossen blijven ook de Bosgroepen stevig groeien en is er af en toe nood aan verjonging. Om de eigenheid van de verschillende Bosgroepen te versterken, lanceren we deze winter een nieuwe huisstijl met een bijhorend, fris logo. Dit verhoogt onze herkenbaarheid. Rake baselines
Centraal in de nieuwe huisstijl staat het logo. De ronde vorm staat symbool voor de diverse aspecten van de Bosgroep. Daarnaast kan je er de jaarringen van een groeiende boom in zien, een kruin of de doorsnede van een stam. De onregelmatige vormgeving verwijst dan weer naar de eigenheid van elke Bosgroep en onze onafhankelijkheid, die we hoog in het vaandel dragen.
Zoveel bossen, 1 groep De vier basiskleuren uit het oude logo horen echt bij het bos en vormen dan ook de hoofdkleuren van de nieuwe huisstijl, aangevuld met een set eigentijdse, secundaire kleuren. Met nog enkele specifieke
beeldelementen waarvan de vormen ook weer verwijzen naar stamomtrekken of boomkruinen, beschikken we over heel wat materiaal om een consistent verhaal te brengen. Enkele raak gekozen baselines verduidelijken onze visie daar bovenop.
Duurzaam van nature Eigentijds en herkenbaar
Een huisstijl is een verzameling van vormgeving, lettertype, kleuren en logo. Het bepaalt in sterke mate het imago van een organisatie en draagt bij aan de herkenbaarheid. Tot voor kort was het logo de enige gemeenschappelijke deler in de communicatie van de verschillende Bosgroepen. Daardoor was er geen rechtlijnigheid in onze communicatie.
Een hart voor bos Na de nodige afstemming resulteerde dit in het najaar in een gedragen eindproduct. De nieuwe huisstijl wordt gelanceerd in december 2019. Vanaf dan gebeurt alle communicatie in de nieuwe vormgeving en met het nieuwe logo. Kijk nog een laatste keer goed naar dit tijdschrift want ook dat krijgt de volgende editie (lente 2020) een opfrisbeurt.
activiteitenkalender Bosgroep Limburg organiseert regelmatig activiteiten voor haar leden. Ook interessante initiatieven van andere organisaties vind je hieronder terug.
Activiteiten Bosgroep Limburg Datum
Onderwerp
Locatie
Prijs
Zondag 2 februari, 10-16 u.
Forest in One Day
Hoeselt
gratis
Zaterdag 28 maart, 13.30-18.30 u.
Contactdag (blz. 2)
Bokrijk, Genk
gratis
Forest in One Day 02-02-2020
Zoals je ook op blz. 3 kan lezen, wordt op zondag 2 februari het vijfde Forest in One Day-bos in Limburg geplant samen met het Jane Goodall Institute en partner Luminus! Ook jouw hulp is welkom!
Wie wil kan door een boom te kopen ook een grote herbebossing in Burundi mee ondersteunen. Wie komt planten, kan zich met een hapje en een drankje verwarmen. Er worden verschillende wandelingen en kinderactiviteiten georganiseerd.
Wie komt, voorziet best laarzen en gepaste kledij. Waar? Het adres voor je gps is Goosstraat 9 in Hoeselt. Vanaf daar zullen bordjes je de weg wijzen.
Interessante activiteiten bij Inverde Op de website van Inverde vind je een groot aanbod van vormingen. Surf naar www.inverde.be. Datum
Onderwerp
Locatie
Prijs
31 januari
Creatief met wilgenvlechtwerk
Dilsen-Stokkem
â‚Ź 75,00
Voor meer informatie en inschrijving voor deze vorming, surf je naar www.inverde.be. 14 | ‘t Limburgs Bosbelang | 67 | winter
zoekertjes
Bos te koop
Colofon
Ben je lid van de Bosgroep en wil je je bos verkopen of ben je net op zoek naar een bos? In deze rubriek vind je een overzicht van percelen privébos die te koop staan. Wij hopen natuurlijk dat andere Bosgroepleden het bos kopen, zodat de duurzaamheid van het bos beheer gegarandeerd is.
’t Limburgs Bosbelang 67 | winter
Afspraken bij de zoekertjes • Voordat het zoekertje gepubliceerd wordt, ondertekent de eigenaar een toelating. • Het zoekertje verschijnt eenmalig in ’t Limburgs Bosbelang. • De publicatie van het zoekertje is geen garantie voor de verkoop van het bos. • Als je het bos niet meer zou willen verkopen, breng je de Bosgroep op de hoogte.
Hoe reageer je op een zoekertje? • Je neemt zelf contact op met de boseigenaar. • Bij aankoop geef je de Bosgroep een seintje.
Te koop • HAM: 99,80 are; naaldhout, paul.hobin@telenet.be; 011 32 50 61 • HAMONT-ACHEL: 16,80 are; gemengd hout, 011 64 30 94; recht van voorkoop • HOUTHALEN-HELCHTEREN: 52 are; naaldhout; croesmieke@telenet.be; 0472 83 77 06 • PEER: 40,25 are; gemengd hout; driesenmarcus@telenet.be; 011 73 37 15 • PELT: 59,90 are; loofhout; 011 64 30 94; recht van voorkoop • ZUTENDAAL: 19,20 are; naaldhout; laurens.lamerichs@telenet.be; 047469 43 40
uitgave De deputatie van de provincieraad van Limburg, Herman Reynders, gouverneurvoorzitter, Inge Moors, Igor Philtjens, Bert Lambrechts, Tom Vandeput, gedeputeerden en Liliane Vansummeren provinciegriffier wd
coördinatie & hoofdredactie Karolien Van Diest, Bosgroep Limburg
tekst Leen Raats - Teksttype.be, Hasselt Karolien Van Diest - Bosgroep Limburg
taaladvies Yvette Vandormael - Informatie en Communicatie
concept Dion Boodts - Informatie en Communicatie
vormgeving Drukkerij Paesen, Opglabbeek
fotografie Renaat Nijs, JGI-Ivan Dunsmore, Pascal Vanhees, Annemie Tuts, Alec van Havre, VIBV, Barbara Groen, Karolien Van Diest
cover Foto Maxpixels.net
cartoons Dirk Vercampt, StudioCamp, Hasselt
drukwerk & layout Drukkerij Paesen, Opglabbeek
oplage 4 400 exemplaren
wettelijk depotnumer D/2008/5857/82
verantwoordelijke uitgever Vera Boesmans Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt Deze publicatie werd gedrukt op houten chloorvrij kringlooppapier, zonder optische witmakers.
‘t Limburgs Bosbelang | 67 | winter | 15
67 | winter | in dit nummer
contactgegevens Bosgroep Limburg p.a. provincie Limburg Universiteitslaan 1 B-3500 Hasselt bosgroep@limburg.be www.bosgroeplimburg.be www.bosgroepen.be/limburg tel. 011 23 73 28 Algemene coördinatie ir. An Pierson tel. 011 23 83 24 gsm 0473 88 53 95 an.pierson@limburg.be Regio Oost Coördinator ir. Patrick Meesters tel. 011 23 83 23 gsm 0475 46 04 42 patrick.meesters@limburg.be
driemaandelijks tijdschrift | januari - februari - maart 2020
Secretariaat Evi Ghijsens, tel. 011 23 73 28 evi.ghijsens@limburg.be Clara Caradonio, tel. 011 23 83 12 domenicaclara.caradonio@limburg.be Sabine Schraepen, tel. 011 23 73 82 sabine.schraepen@limburg.be
voorwoord .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 nieuws uit de regio Bosuitbreiding in Zuid-Limburg .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 bosgroepwerking Contactdag 2020 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Vlaamse Bosgroepen in een nieuw jasje .. . . . . . . . . 14
Regio Zuid Coördinator ir. Karolien Van Diest tel. 011 23 83 25 gsm 0473 88 53 94 karolien.vandiest@limburg.be
bosbeheer Het www in jouw bos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 wetgeving De meerwaarde van bijzondere veldwachters . . . . 8
Secretariaat Patricia Rouffa, tel. 011 23 83 30 patricia.rouffa@limburg.be Clara Caradonio, tel. 011 23 83 12 domenicaclara.caradonio@limburg.be
bosbeheer Het grondvlak van jouw bos .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 bos online . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 activiteitenkalender .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Adjunct coördinator Pieter Flamend tel. 011 23 83 29 gsm 0476 93 11 50 pieter.flamend@limburg.be
Coördinator houtverkoop ing. Frederik Bollen tel. 011 23 83 63 gsm 0479 19 10 08 frederik.bollen@limburg.be
Secretariaat: Ine Houbrechts, tel. 011 23 83 15 ine.houbrechts@limburg.be Inge Bosch, tel. 011 23 83 20 inge.bosch@limburg.be
Administratief coördinator Sally Dewallef , tel. 011 23 83 14 sally.dewallef@limburg.be Ilse Vanhoudt, tel. 011 23 74 26 ilse.vanhoudt@limburg.be
Regio West Coördinator ir. Lore Bellings tel. 011 23 83 19 gsm 0471 23 82 14 lore.bellings@limburg.be
Boekhouding, cursussen, excursies Vera Reymen tel. 011 23 83 63 gsm 0475 29 37 30 vera.reymen@limburg.be
Adjunct coördinator Pieter Flamend tel. 011 23 83 29 gsm 0476 93 11 50 pieter.flamend@limburg.be
Communicatie- en projectverantwoordelijke Pascal Vanhees tel. 011 23 83 74 gsm 0478 55 16 14 pascal.vanhees@limburg.be
zoekertjes Bos te koop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 contactgegevens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Waarvoor kun je terecht bij de Bosgroep? Een bos bezitten en beheren, daar komt heel wat bij kijken. Voor vragen of informatie kun je evenwel altijd te rade bij de Bosgroep. We sommen hier even op waarmee de bosgroepmedewerkers je van dienst kunnen zijn: • gratis en onafhankelijk advies over het bos en het beheer ervan (bosbouwtechnische, wettelijke, financiële en administratieve aspecten) • informatie over hoe een duurzaam bosbeheer eruit ziet, wat je wettelijke rechten en plichten zijn als
provincie Limburg Universiteitslaan 1 B-3500 HASSELT limburg.be
boseigenaar en wat de mogelijke subsidies zijn waarop je aanspraak kunt maken • hulp bij het invullen van kapaanvragen of het opstellen van beheerplannen • kaartmateriaal • coördinatie van de samenwerking tussen verschillende boseigenaars. • ondersteuning bij FSC-certificering, boscompensatie in natura, aanplan tingen en ecologische beheerwerken Find us on Facebook Badge
CMYK / .ai
@BosgroepLimburg
@BosgroepLimburg
issuu.com/limburgs_bosbelang