ER mei-juni 2009 2

H C S I M O N T O R C E R APPO 2 .

9 0 0 2

E H C S I M O N O C E SOCIO- VAN LIMBURG E N S E Y K L E A R N T S A 5 R A A EN H

EEN UITGAVE VAN POM-ERSV LIMBURG

E H C S I M O N E O S C Y E L A O I N C A O S D U O IN H

Afbakening Limburgse streken en arrondissementen

Inleiding Deze brochure omvat een sociaal-economische analyse van Limburg en haar 5 streken met tekst en synthesetabellen, waarbij meestal een vergelijking wordt gemaakt in de tijd en met Vlaanderen en België.

Omdat het administratief arrondissement voor sommige onderwerpen het laagste niveau is waarvan gegevens voorhanden zijn, worden mits beschikbaar en/of relevant de 5 Limburgse streken hiervoor vervangen door de 3 Limburgse arrondissementen om toch een idee te hebben over eventuele streekverschillen binnen Limburg.

Afbakening van de 5 Limburgse streken.................................................................................................................................................................................................................. 4 Afbakening van de 3 Limburgse arrondissementen .............................................................................................................................................................................................. 5

Economisch weefsel

Menselijk potentieel

Welvaartscreatie .................................................................................... 6

Demografie .......................................................................................... 34

Bruto toegevoegde waarde ........................................................................................ 6 Bruto binnenlands product ...................................................................................... 7 Bruto binnenlands product per inwoner ................................................................ 7 Inkomen....................................................................................................................... 8

Bevolkingsaantal en -spreiding.............................................................................. 34 Bevolkingsdichtheid ................................................................................................ 34 Evolutie van de bevolking ....................................................................................... 34 Bevolkingsvooruitzichten ....................................................................................... 34 Loop van de bevolking: natuurlijk akkres en migratiesaldo .............................. 36 Bevolking per nationaliteit ..................................................................................... 37 Leeftijdsopbouw ....................................................................................................... 38 Ouderdomscoëfficiënt ............................................................................................. 38

Concurrentievermogen op gebied van arbeidskost .......................... 11 Alle data die in deze publicatie aan bod komen, zijn waar mogelijk gedetailleerd tot op gemeentelijk niveau terug te vinden in Excel-bestanden op onze website www.ersvlimburg.be in de rubriek statistieken bij het desbetreffende onderwerp.

Arbeidsproductiviteit............................................................................................... 11 Arbeidseenheidskost................................................................................................ 12 Loonkost per eenheid product ............................................................................... 12 Bruto maandloongegevens ..................................................................................... 13

ERSV-Limburg en POM-Limburg hopen met onderhavige sociaal-economische analyse de werking van de Limburgse streken en gemeenten te ondersteunen en bij te dragen tot de ontwikkeling van goed onderbouwde streekvisies.

Investeringen ........................................................................................17 Private bruto investeringen .................................................................................... 17 Investeringsratio ...................................................................................................... 17

Ondernemerschap ............................................................................... 19 Demografie van de ondernemingen: actieve, verdwenen en opgerichte ondernemingen............................................. 19 Demografie van de ondernemingen: ratio’s en turbulentie ............................... 19 Zelfstandigen: evolutie per geslacht, sectoraandeel en aanwezigheidsindex ................................................................................................ 20

Werkgelegenheidscreatie .................................................................... 22

ON . imbu rg -ERSV L COLOF M O P n a v u itgave

n or t is ee c h R a pp is m elt o n Eco 9 0 0 Ha s s ju n i 200 n 18, 35 a ie la t m s n ie Ed it u r g , Ku SV L imb 00 101 u rg.be POM-ER 100 - Fa x: 011 3 rsvlimb e @ fo in e30 0 mbu rg.b Tel. : 011 bu rg.be @pom li fo .ersvlim in w : il w w e E-ma .b rg m limbu w w w.po g L imbu r , Robin M-ERSV Da n iels us.eu O y c P d o : d .n E ie t , w c g w ur r t, Re d a CUS, w cie L imb s Wil lae v ing: NO g, prov in n Gelooven, L ie r u b Vor mge im L va fie : POM h ilippe Fotog ra ecleer, P D l je is g a r s, M cel, Belb Rey nde n, Gr ind te s u r B d G er a r e pu t rc Va nd V.U.: Ma

Arbeidsmarktaanbod .......................................................................... 39 Doorstromingscoëfficiënt ....................................................................................... 39 Afhankelijkheidsratio .............................................................................................. 39 Bevolking op beroepsactieve leeftijd naar socio-economische positie............ 40 Evolutie van de beroepsbevolking ......................................................................... 40 Activiteitsgraad......................................................................................................... 42 Werkloosheid ............................................................................................................ 43

Opleiding .............................................................................................. 45 Schoolbevolking in het voltijds onderwijs ............................................................ 46 Gewoon secundair onderwijs ................................................................................. 46 Schoolse vertraging in de 2de en 3de graad van het gewoon secundair onderwijs .................................................................... 46 Studenten naar woonplaats in het hoger onderwijs ............................................ 47

Totale werkgelegenheid ........................................................................................... 22 Werkgelegenheidsgraad .......................................................................................... 22 Jobs in loondienst: evoluties per geslacht en sectoraandeel .............................. 23 Jobs in loondienst: aanwezigheidsindexen........................................................... 23 Jobs in loondienst: tewerkstelling in KMO’s ......................................................... 25

Omgevingsfactoren

Innovatievermogen ............................................................................. 26

Toeristische aankomsten (bezoekers) ................................................................... 48 Toeristische overnachtingen .................................................................................. 50 Gemiddelde toeristische verblijfstijd .................................................................... 52

Patenten ..................................................................................................................... 26 Tewerkstelling in kennisintensieve sectoren ....................................................... 27 Tewerkstelling in creatieve sectoren ..................................................................... 28

Werkenden ........................................................................................... 29

Toerisme ............................................................................................... 48

Maatschappelijke voorzieningen ....................................................... 53 Rusthuiswoongelegenheden .................................................................................. 53 Ziekenhuizen en ziekenhuisbedden ...................................................................... 54

Aantal werkenden..................................................................................................... 29 Werkzaamheidsgraad .............................................................................................. 30 Interprovinciale pendelarbeid ............................................................................... 31

SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009 - 3

HE CE S I M H O C S ON I C E M O I O CN ESACONO SESE A LYY

A NA L

Afbakening van de 5 Limburgse streken

Afbakening van de 3 Limburgse arrondissementen

Onderstaande kaart toont de verdeling van de 44 Limburgse gemeenten over de 5 Limburgse streken.

Onderstaande kaart toont de verdeling van de 44 Limburgse gemeenten over de 3 Limburgse arrondissementen.

HamontAchel

HamontAchel

Neerpelt

Lommel Overpelt

Overpelt

Bocholt

Hechtel Eksel

Bree

Meeuwen Gruitrode Beringen

HeusdenZolder

Herkde-Stad

Nieuwerkerken

Noord-Limburg

Halen

Herkde-Stad

Lanaken

Alken

Arr. Maaseik Arr. Tongeren

Bilzen

Wellen

Zuid-Limburg

St. Truiden

Arr. Hasselt

Kortessem

Maasland

Hoeselt

Zutendaal

Diepenbeek Nieuwerkerken

West-Limburg

Bilzen

Hoeselt

St. Truiden

Riemst

Borgloon

Hasselt

Midden-Limburg

Kortessem Wellen

Maasmechelen

Genk

Lanaken

Alken

As

Maasmechelen

Zutendaal

Diepenbeek

Dilsen Stokkem

Zonhoven

Lummen

Hasselt

Opglabbeek

HeusdenZolder

As

Genk

Halen

HouthalenHelchteren

Dilsen Stokkem

Zonhoven

Lummen

Maaseik

Tessenderlo

Opglabbeek

Kinrooi

Meeuwen Gruitrode

Ham Beringen

HouthalenHelchteren

Bree Peer

Leopoldsburg

Maaseik

Ham

Bocholt

Hechtel Eksel

Kinrooi

Peer

Leopoldsburg

Tessenderlo

Neerpelt

Lommel

Riemst

Borgloon

Tongeren

Tongeren Heers

Heers Voeren

Gingelom

Voeren

Gingelom Herstappe

Herstappe

Noord-Limburg

Arr. Hasselt

Midden-Limburg West-Limburg

Limburg heeft een oppervlakte van 242.214 hectaren, Maasland met volgende streekverdeling.

Zuid-Limburg

Noord-Limburg

Arr. Maaseik

68214 28%

33256 14%

Midden-Limburg

60887 25%

37057 15%

West-Limburg

Arr. Tongeren

Limburg heeft een oppervlakte van 242.214 hectaren, met volgende arrondissementele verdeling.

63156 26%

42800 18%

Het Maasland

90615 37%

88443 37%

Arr. Hasselt

Zuid-Limburg

Arr. Maaseik

Arr. Tongeren

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistieken en Economische informatie Verwerking: ERSV-Limburg 4 - SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009

SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009 - 5

E EL H C S I M O E E FS N W H O C S EECCONOYMSIE A NA L Welvaartscreatie Bruto toegevoegde waarde (281.902,1 miljoen euro). Per sector bekeken, is het alom bekend dat de tertiaire activiteiten in ontwikkelde economieën verantwoordelijk zijn voor het grootste deel van de BTW, gaande van een aandeel van 65,7% in Limburg , over 70,7% in Vlaanderen tot 74,9% in België. Alle andere beschouwde sectoren zijn in Limburg naar verhouding meer belangrijk dan in Vlaanderen en België, wat in de grafiek hieronder nog duidelijker tot uiting komt via de specialisatie-index.

De specialisatie-index t.o.v. Vlaanderen wordt berekend als het aandeel van een sector in het totaal van alle sectoren voor een regio t.o.v. het analoge aandeel voor Vlaanderen, vermenigvuldigd met 100. Een index groter dan 100 wijst op een specialisatie voor de regio.

producent in rekening gebrachte belasting over de toegevoegde waarde omvat en ook niet mogelijke andere productgebonden belastingen zoals accijnzen. Wel zijn productgebonden subsidies inbegrepen.

Over de periode 1996-2006 (grafiek hieronder) kent Limburg dezelfde jaarlijkse gemiddelde reële economische groei als België: 2,5% tegenover 2,6% in Vlaanderen. Het arr. Maaseik kent met 2,9% een hogere groei dan Vlaanderen. De groeiritmes van het arr.

Hasselt (2,4%) en het arr. Tongeren (2,3%) situeren zich net onder het provinciaal niveau.

De BTW beloopt in 2006 (tabel 1) in Limburg 17.887,8 miljoen euro of respectievelijk 11,0% en 6,3% van de BTW in Vlaanderen (162.834,9 miljoen euro) en België

De bruto toegevoegde waarde (BTW) is het bedrag dat de productiefactoren aan de waarde van de verbruikte goederen en diensten toevoegen. Het is gelijk aan het verschil tussen de waarde van de geproduceerde goederen en diensten en de waarde van de in het productieproces verbruikte goederen en diensten. De reële economische groei van een regio wordt berekend op de toename van de bruto toegevoegde waarde tegen basisprijzen in kettingeuro’s met als referentiejaar 2005.

Het gaat om “bruto” toegevoegde waarde, wat wil zeggen dat het de toegevoegde waarde is inclusief de bedragen die opzij worden gezet voor vervangingsinvesteringen. De waardering gebeurt tegen basisprijzen. Dat wil zeggen dat de productie niet de door de

Bruto binnenlands product Grafiek 2: Specialisatie-indices in 2006 van Limburg en België t.o.v. Vlaanderen inzake de bruto toegevoegde waarde tegen basisprijzen, tegen lopende prijzen (Indices, Vlaanderen = 100)

België

Limburg 125

124

120

Grafiek 1: Jaarlijks gemiddeld groeipercentage van de bruto toegevoegde waarde tegen basisprijzen, in kettingeuro’s (referentiejaar 2005) in de periode 1996-2006

118

115

116

110 105 3,0

106

100 2,9

2,5

2,5

2,4

2,0

95

2,6

2,5

93

90

2,3

88

85

1,5

86 81

80 75

1,0

Landbouw, jacht, bosbouw en visserij

0,5

Arr. Maaseik

Arr. Tongeren

Limburg

Vlaanderen

België

Grafiek 3: Bruto binnenlands product tegen lopende prijzen per Limburgs arrondissement (in miljoen euro)

Bron: Instituut voor de Nationale Rekeningen (INR). Verwerking: ERSV-Limburg

Tabel 1: Economische structuur in 2006 van Limburg, Vlaanderen en België op grond van de bruto toegevoegde waarde tegen basisprijzen, tegen lopende prijzen (miljoenen euro’s) Limburg

Vlaanderen

3335,7 17%

België

Abs. in miljoen euro’s

% aandeel in totaal

Abs. in miljoen euro’s

% aandeel in totaal

Abs. in miljoen euro’s

% aandeel in totaal

Landbouw, jacht, bosbouw en visserij

245,1

1,4

1897,5

1,2

2647,0

0,9

Industrie

4642,2

26,0

36578,1

22,5

54164,6

19,2

Bouwnijverheid

1255,9

7,0

9226,7

5,7

14038,6

5,0

Tertiaire sector

11744,6

65,7

115132,6

70,7

211051,9

74,9

Totaal bruto toegevoegde waarde (B.1g)

17887,8

100,0

162834,9

100,0

281902,1

100

Bron: Instituut voor de Nationale Rekeningen (INR). Verwerking: ERSV-Limburg

6 - SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009

Bouwnijverheid

Tertiaire sector

Bron: Instituut voor de Nationale Rekeningen (INR). Verwerking: ERSV-Limburg. De specialisatie-index wordt berekend als het aandeel van een sector in het totaal voor alle sectoren van een regio t.o.v. het analoge aandeel voor Vlaanderen, vermenigvuldigd met 100.

0,0 Arr. Hasselt

Industrie

Het bruto binnenlands product (BBP) van een land of van een regio is de marktwaarde van alle goederen en diensten die er op één jaar tijd worden geproduceerd. Het BBP is een veel gebruikte maatstaf voor de economische situering van een regio. Het bruto binnenlands product (BBP) wordt samengesteld door bij de bruto toegevoegde waarde tegen basisprijzen de productgebonden belastingen op productie en invoer op te tellen en de productgebonden subsidies op productie en invoer af te trekken.

In 2006 bedraagt het BBP in Limburg 20.090,9 miljoen euro. Dit is 11,0% van het Vlaamse BBP (182.890,2 miljoen euro) en 6,3% van het Belgische BBP (316.621,8 miljoen euro). De verdeling van het Limburgse BBP over haar 3 arrondissementen ziet u in grafiek 3.

4906,3 24%

Arr. Hasselt

11848,9 59%

Arr. Maaseik

Arr. Tongeren

Bruto binnenlands product per inwoner Het BBP per inwoner is een belangrijke indicator voor het meten van de geproduceerde welvaart. Limburg realiseert in 2006 een BBP per inwoner (tabel 2) van 24.577 euro of 81,9% van het Vlaamse BBP per inwoner (29.992 euro). Binnen Limburg spant het arr. Hasselt (29.880) de kroon en situeert zich hiermee op Vlaams niveau. Het arr.

Maaseik (21.583) maar vooral arr. Tongeren (17.230) scoren laag. Opvallend is ook dat voor Limburg sinds 1996 de achterstand met Vlaanderen is toegenomen. Enkel Maaseik kan deze achterstand verkleinen.

Bron: Instituut voor de Nationale Rekeningen (INR). Verwerking: ERSV-Limburg.

SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009 - 7

E EL H C S I M O E E FS N W H O C S EECCONOYMSIE A NA L Absolute cijfers (in euro)

Index Vlaanderen = 100

Jaarlijks gemiddeld groei-%

1996

2006

1996

2006

1996-2006

Arr. Hasselt

21377

29880

105,1

99,6

4,0

Arr. Maaseik

14434

21583

70,9

72,0

5,0

Arr. Tongeren

12088

17230

59,4

57,4

4,3

Limburg

17231

24577

84,7

81,9

4,3

Vlaanderen

20349

29992

100,0

100,0

4,7

België

20814

30017

102,3

100,1

4,4

Bron: Instituut voor de Nationale Rekeningen (INR). Verwerking: ERSV-Limburg

Aandeel 15-64 jaar

106,2 103,1

104,1

103,5

103,5

99,6

90 80

87,5

88,1

86,8

81,9

79,7

70

72,0

87,4

89,7

67,9

60 57,4 50 Arr. Hasselt

Arr. Maaseik

Arr. Tongeren

LIMBURG

Bron: Instituut voor de Nationale Rekeningen (INR), NIS, RSZ, RSZV. Verwerking: ERSV-Limburg

De grotere aanwezigheid van potentiële actieven in de Limburgse bevolking kan dus blijkbaar niet verhinderen dat het BBP per inwoner lager blijft dan elders in Vlaanderen. In Limburg drukken de minder goede arbeidsproductiviteit en werkgelegenheidsgraad op de gerealiseerde welvaart. De demografische determinant zorgt zoals gezegd wel voor enige verluchting, doch enkel in het arr. Hasselt geholpen door een gunstige werkgelegenheidsgraad.

Inkomen De welvaart van de inwoners van een regio wordt hier geanalyseerd aan de hand van 2 indicatoren: - het beschikbaar inkomen per inwoner - het netto fiscaal inkomen per inwoner Beschikbaar inkomen per inwoner Het bruto binnenlands product (BBP) per inwoner (tabel 2) is een maat voor de “geproduceerde” welvaart in een regio. Om de welvaart van de inwoners in kaart te brengen is het daarentegen aangewezen zich te richten op het beschikbaar inkomen van de inwoners van een regio. Het beschikbaar inkomen per inwoner (tabel 3) is een betere indicator voor de welvaart die de inwoners van een gebied “verdiend” hebben. Voordeel van deze indicator is dat het gaat over het inkomen dat beschikbaar blijft na aftrek

8 - SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009

van belastingen op inkomen en vermogen.

Nadeel voor onderhavige analyse is dat het administratief arrondissement het laagste niveau is waarvan gegevens beschikbaar zijn.

Limburg laat in 2005 een beschikbaar inkomen per inwoner optekenen van 15.282 euro of 91,2% van het Vlaams gemiddelde (16.749 euro). Binnen Limburg heeft het arr. Hasselt (15.627) het hoogste beschikbaar inkomen per hoofd en situeert zich hiermee op het Belgische niveau (15.822). Het arr. Maaseik (14.701) kent per inwoner gemiddeld het laagste beschikbaar inkomen. Sinds 1996 hebben Limburg en alle 3 haar arrondissementen iets van hun achterstand t.o.v.

Vlaanderen inzake het beschikbaar inkomen per inwoner weten weg te werken.

Netto fiscaal inkomen per inwoner De basis voor deze indicator is het totaal belastbaar netto-inkomen, verwezenlijkt door natuurlijke personen zowel in België als in het buitenland en onderworpen aan de personenbelasting, opgesteld op basis van de belastingsaangiften. Het belastbaar netto-inkomen is samengesteld uit inkomsten uit onroerende goederen, inkomsten uit roerende goederen en kapitalen en beroepsinkomsten. Het centrale element in deze statistiek is het totale netto belastbaar inkomen per aangifte (fiscaal gezin). Het fiscale gezin kan bestaan uit een alleenstaande of een gehuwd paar. Het totale netto belastbaar inkomen bestaat uit alle netto inkomsten min de aftrekbare uitgaven. Er dient op gewezen te worden dat de resultaten betrekking hebben op de ingecohierde inkomens, dit wil zeggen alleen op de gezinnen die belasting betalen.

Vele belastingplichtigen, die omwille van hun inkomen of van hun gezinslasten niet belastbaar zijn, komen in de statistiek niet voor. Nadeel is dus dat het netto fiscale inkomen niet de absolute hoogte van het werkelijke inkomensniveau weergeeft. Voordeel is dat deze fiscale statistieken toch toelaten een zekere welvaartswaardeschaal op te stellen en wel tot op Limburgs streekniveau.

Absolute cijfers (in euro’s)

Index Vlaanderen = 100

Jaarlijks gemiddeld groei-%

1996

2005

1996

2005

1996-2005

Arr. Hasselt

12.397,4

15.626,7

92,5

93,3

2,9

Arr. Maaseik

11.489,5

14.700,8

85,8

87,8

3,1

Arr. Tongeren

11.999,0

15.257,2

89,6

91,1

3,0

Limburg

12.052,2

15.281,5

90,0

91,2

3,0

VLAANDEREN

13.398,7

16.748,6

100,0

100,0

2,8

BELGIE

12.872,3

15.822,1

96,1

94,5

2,5

Bron: Instituut voor de Nationale Rekeningen (INR). Verwerking: ERSV-Limburg

Grafiek 5: Relatie tussen geproduceerde en verdiende welvaart in 2005 17.000

NIVEAU VLAANDEREN

16.500 16.000

N

Werkgelegenheidsgraad

Tabel 3: Evolutie beschikbaar inkomen per inwoner in de periode 1996-2005

15.500

o LIMBURG

o Arr. Tongeren

15.000

o Arr. Maaseik

14.500

RE

100

Arbeidsproductiviteit

ND E

110

BBP per inwoner

o o BELGIË Arr. Hasselt

AA

Grafiek 4: Determinanten van het BBP per inwoner in 2006 (Indices, Vlaanderen)

Belangrijk is dat de regionale spreiding van het gemiddeld beschikbaar inkomen per hoofd minder groot is dan van het BBP per capita, zoals geïllustreerd wordt in onderstaande figuur. Pendelbewegingen en het temperend effect van de sociale zekerheid zorgen daarvoor. Het beschikbaar inkomen per hoofd is in 2005 in de rijkste beschouwde regio (Vlaanderen) slechts 1,1 maal zo hoog als in de minst begunstigde (arr. Maaseik).

Inzake BBP per hoofd is deze verhouding 1,7 (België t.o.v. arr. Tongeren).

VL

Uit de grafische weergave hiernaast van deze 3 determinanten blijkt dat in 2006 in Limburg : - de arbeidsproductiviteit (bruto toegevoegde waarde per werknemer) 12,6% lager ligt dan in Vlaanderen; * Alle Limburgse arrondissementen situeren zich rond het provinciaal niveau.

- de werkgelegenheidsgraad (totaal aantal jobs in % van de bevolking op arbeidsleeftijd (15-64 jaar)) 10,3% beneden het Vlaamse peil blijft; * Hasselt scoort niet alleen beter dan Limburg maar zelfs 6,2% beter dan Vlaanderen. * Maaseik doet het op dit onderdeel ca.

20% en Tongeren meer dan 30% slechter vergeleken met Vlaanderen.

- het aandeel van de bevolking op beroepsactieve leeftijd (15-64 jaar) in de tota le bevolking 3,5% hoger is dan in Vlaanderen. * Alle Limburgse arrondissementen vertonen nagenoeg dezelfde gunstige demografische factor t.o.v. Vlaanderen als de provincie in haar geheel.

Tabel 2: Evolutie bruto binnenlands product per inwoner tegen lopende prijzen in de periode 1996-2006

RA TIO

Hoofdzakelijk drie determinanten bepalen de grootte van het BBP per inwoner: de arbeidsproductiviteit, de werkgelegenheidsgraad en het aandeel van de bevolking op beroepsactieve leeftijd in de totale bevolking.

NIVEAU VLAANDEREN

14.000 14.000

16.000

18.000

20.000

22.000

24.000

26.000

28.000

30.000

Bron: Instituut voor de Nationale Rekeningen (INR). Verwerking: ERSV-Limburg

SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009 - 9

E EL H C S I M O E E FS N W H O C S EECCONOYMSIE A NA L Het netto fiscaal inkomen per inwoner (tabel 4 en grafiek 6) bedraagt in Limburg in 2005 (aanslagjaar 2006) 13.284 euro, wat overeenkomt met een welvaartsindex van 91,7% t.o.v. het gemiddelde in Vlaanderen (14.483 euro). Zuid-Limburg (13.718 euro) heeft met 94,7% de hoogste welvaartsindex van alle Limburgse streken en plaatst zich daarmee samen met Midden-Limburg (93,8%) op het landelijke welvaartsniveau (94,3%). Het Maasland (12.471 euro of 86,1%) bekleedt de laatste plaats. De regionale spreiding is ook voor deze inkomensindicator beperkt, t.w. tot een factor 1,2 van de regio met het hoogste netto fiscaal inkomen per inwoner (Vlaanderen) t.o.v de regio met het laagste inkomen (Maasland). Sinds 2003 is de achterstand van Limburg t.o.v. Vlaanderen enigszins toegenomen. Het Maasland en Noord-Limburg weten de welvaartskloof iets te dichten. Zuid-Limburg is nagenoeg status quo gebleven en Midden- en West-Limburg verliezen wat terrein.

Tabel 4: Gemiddeld netto fiscaal inkomen per inwoner 2003-2005 Absolute cijfers (in euro’s)

Welvaartsindex Vlaanderen = 100

Groei-%

2003

2005

2003

2005

2003-2005

Noord-Limburg

11.856

12.895

87,9

89,0

8,8

Midden Limburg

12.895

13.583

95,6

93,8

5,3

West-Limburg

12.476

13.296

92,5

91,8

6,6

Maasland

11.442

12.471

84,9

86,1

9,0

Zuid-Limburg

12.782

13.718

94,8

94,7

7,3

LIMBURG

12.407

13.284

92,0

91,7

7,1

VLAANDEREN

13.485

14.483

100,0

100,0

7,4

BELGIË

12.655

13.655

93,8

94,3

7,9

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek, Financiële statistieken. Verwerking: ERSV-Limburg

Grafiek 6: Gemiddeld netto fiscaal inkomen per inwoner in 2005 en het groeipercentage ervan 2003-2005

10 o Maasland

9 8

o Noord-Limburg

NIVEAU VLAANDEREN

7 6

o BELGIË o o LIMBURG Zuid-Limburg o West-Limburg NIVEAU VLAANDEREN

o Midden-Limburg

5 12.000

12.500

13.000

13.500

14.000

14.500

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek, Financiële statistieken. Verwerking: ERSV-Limburg

15.000

Concurrentievermogen op gebied van arbeidskost Arbeidsproductiviteit De economische performantie van een land of regio wordt veelal bepaald aan hand van de arbeidsproductiviteit (tabel 5), zijnde de bruto toegevoegde waarde per werknemer zoals hiervoor op blz. 10 reeds vermeld. In 2006 wordt in Limburg een arbeidsproductiviteit van € 69.911,9 opgetekend, tegenover € 79.976,3 voor Vlaanderen en € 78.679,3 voor België. Dit betekent voor Limburg t.o.v. Vlaanderen een arbeidsproductiviteitsniveau (grafiek 8) dat 12,6% lager ligt.

Per sector zien we in Limburg de hoogste productiviteit in de industrie (€ 80.825,3) en de laagste in de primaire sector (€ 58.218,5).

In Vlaanderen en België scoort deze laatste sector de hoogste productiviteit. De jaarlijkse gemiddelde groeipercentages sinds 1996 tonen dat in alle sectoren, behalve de tertiaire, Limburg de productiviteitsachterstand weet te verkleinen. Gezien het zeer grote belang van de tertiaire sector is het gevolg echter dat sindsdien t.o.v. Vlaanderen (3,3 % groei per jaar) de globale Limburgse (+3,2%) productiviteit toch wat is afgenomen. T.o.v.

België (+3,2%) is deze dan weer status quo gebleven. Grafiek 7 illustreert tevens dat in 2006 Limburg, vergeleken met Vlaanderen, in alle beschouwde sectoren een lagere arbeidsproductiviteit heeft.

Per Limburgs arrondissement blijkt dat met uitzondering van het arrondissement Maaseik sinds 1996 de arbeidsproductiviteit in Limburg t.o.v. Vlaanderen (grafiek 8) overal verminderd is, met als resultaat dat alle Limburgse arrondissementen zich in 2006 situeren rond het provinciaal arbeidsproductiviteitsniveau, dat zoals reeds eerder aangehaald 12,6% lager ligt dan in Vlaanderen.

Tabel 5: Arbeidsproductiviteit in 2006 per sector in Limburg, Vlaanderen en België (Bruto toegevoegde waarde/aantal werknemers) Limburg

Vlaanderen

België

Abs. (in euro’s)

Jaarlijks gem. groei% sinds 1996

Abs. (in euro’s)

Jaarlijks gem. groei% sinds 1996

Abs. (in euro’s)

Jaarlijks gem. groei% sinds 1996

Landbouw, jacht, bosbouw en visserij

58.218,5

0,6

93.754,6

-1,8

101.413,7

-2,9

Industrie

80.825,3

4,1

88.255,7

3,6

90.651,1

3,9

Bouwnijverheid

69.298,7

4,6

75.651,0

4,6

71.153,2

4,1

Tertiaire sector

66.695,1

3,0

77.824,9

3,4

76.412,3

3,1

Totaal

69.911,9

3,2

79.976,3

3,3

78.679,3

3,2

Bron: Instituut voor de Nationale Rekeningen (INR). Verwerking: ERSV-Limburg

Grafiek 7: Arbeidsproductiviteitsniveau in 2006 per sector van Limburg en België t.o.v. Vlaanderen (Indices, Vlaanderen = 100) België

Limburg 110 108,2

102,7

100 91,6

90

91,6

98,2

94,1

98,4 87,4

85,7

80 70 62,1

60 Landbouw, jacht, bosbouw en visserij

Industrie

Bouwnijverheid

Tertiaire sector

Totaal

Bron: Instituut voor de Nationale Rekeningen (INR). Verwerking: ERSV-Limburg

Grafiek 8: Arbeidsproductiviteit 1996-2006 (Indices, Vlaanderen = 100) (Bruto toegevoegde waarde/totaal aantal werknemers) 2006

1996 100 95 90

91,5 88,5

87,5 84,7

85

86,8

88,1

88,1

87,4

80 Arr. Hasselt

Arr. Maaseik

Arr. Tongeren

LIMBURG

Bron: Instituut voor de Nationale Rekeningen (INR). Verwerking: ERSV-Limburg

SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009 - 11

E EL H C S I M O E E FS N W H O C S EECCONOYMSIE A NA L Arbeidseenheidskost De arbeidseenheidskost (totale loonsom gedeeld door totaal aantal werknemers) is een indicator voor de gemiddelde loonkost van een werknemer. Grafiek 9 toont dat vergeleken met Vlaanderen de arbeidseen heidskost sinds 1996 in Limburg is gedaald. Dit wil zeggen dat de arbeid in Limburg gemiddeld relatief goedkoop was (7,9% lager dan Vlaanderen in 1996) en ook nog iets goedkoper geworden is (9,5% lager in 2005). Het arr.

Hasselt (ca. 6% minder duur) benadert het meest de gemiddelde Vlaamse loonkost per werknemer. Maaseik is ca. 13% goedkoper en Tongeren zelfs ca. 17%.

Grafiek 9: Arbeidseenheidskost 1996-2006 (Indices, Vlaanderen = 100) (totale beloning werknemers/totaal aantal werknemers) 2005

1996 100

97,2 94,2

95

92,1

90

90,5

86,9

86,6 85

81,3

82,8

80 Arr. Hasselt

Arr. Maaseik

Arr. Tongeren

LIMBURG

Bron: Instituut voor de Nationale Rekeningen (INR). Verwerking: ERSV-Limburg

Loonkost per eenheid product De loonkost per eenheid product (totale loonsom gedeeld door de bruto toegevoegde waarde) geeft weer hoezeer de loonkost doorweegt in de fabricage van goederen en diensten. De loonkost per eenheid product bedraagt in 2005 in Vlaanderen gemiddeld 0,55 eurocent per euro bruto toegevoegde waarde. Negen jaar eerder noteerde de ratio nog 0,56. Limburg blijft met 0,58 in 1996 en 0,57 in 2005 iets boven dit Vlaamse niveau liggen. Relatief gezien betekent dit dat (grafiek 10) tussen 1996 en 2005 in Limburg de loonkost per eenheid product 4,5% duurder is gebleven dan in Vlaanderen. Frappant is dat binnen Limburg deze duurdere loonkost per eenheid product grotendeels is toe te schrijven is aan het arr. Hasselt.

De loonkost per eenheid product is tevens gelijk aan de verhouding van de arbeidseenheidskost tot de arbeidsproductiviteit.

De duurdere loonkost per eenheid product in Limburg t.o.v. Vlaanderen wordt dus niet alleen veroorzaakt door de lagere arbeidseenheidskost (teller), maar ook omdat de arbeidsproductiviteit (noemer) eerder laag is in Limburg. De lage gemiddelde loonkost per werknemer compenseert in Limburg aldus onvoldoende de lage arbeidsproductiviteit, wat duidelijk geïllustreerd wordt in grafiek 11. Ook hier blijkt dat vooral Hasselt het arrondissement is binnen Limburg met een te lage arbeidsproductiviteit vergeleken met zijn arbeidseenheidskost. De totstandkoming van de loonkost per eenheid product en diens determinanten is evenwel

Grafiek 10: Arbeidseenheidskost 1996-2006 (Indices, Vlaanderen = 100 (totale beloning werknemers/totaal aantal werknemers) 1996 110

109,8

2005

108,4

105 104,5

102,9

102,2

100 95

104,5

88,9

85 Arr. Hasselt

Arr. Maaseik

Arr. Tongeren

LIMBURG

Bron: Instituut voor de Nationale Rekeningen (INR). Verwerking: ERSV-Limburg

Grafiek 11: Determinanten loonkost per eenheid product in Limburg (Indices, Vlaanderen = 100) (Arbeidseenheidskost/arbeidsproductiviteit) 105 RELATIEF LAGE LOONKOST PER EENHEID PRODUCT 100 95 90

o Arr. Tongeren

85

o Arr. Maaseik 85

Deze bruto maandloongegevens bevatten alle betalingen die betrekking hebben op de maand oktober 2005, inclusief loon voor overuren, premies voor ploeg-, nacht- en weekendwerk en overige regelmatig uitbetaalde premies. Jaarlijkse of niet-regelmatige premies zoals vakantiegeld zijn niet inbegre-

Grafiek 12: Gemiddeld bruto maandloon per geslacht en per opleidingsniveau in de privé-sector in oktober 2005 (Indices, Vlaanderen = 100) België

Limburg VLAANDEREN o o BELGIË

108

107,4 106,3

104

o o LIMBURG Arr. Hasselt

102,8

102,2

90

95

100

105

102,1

101,1

RELATIEF HOGE LOONKOST PER EENHEID PRODUCT

80 80

Totaal, per geslacht en per opleidingsniveau Het gemiddeld bruto maandloon in de privé-sector (tabel 6 en onderstaande figuur) bedraagt in Limburg € 2.577 of 98,0% van het gemiddelde in Vlaanderen (€ 2.629). In België (€ 2.703) is dit maandloon 2,8% hoger dan in Vlaanderen. De Belgische mannen (€ 2.807) verdienen gemiddeld 2,2% meer dan hun Vlaamse collega’s (€ 2.747).

In Limburg beuren de mannen (€ 2.636) 4,0% minder. De vrouwen in Limburg zit-

Bruto maandloongegevens

93,1

90

pen. Bovendien zijn deze gegevens beperkt tot de voltijds tewerkgestelde loontrekkenden, met uitzondering van de leerjongens en -meisjes, werkzaam in lokale eenheden van onder nemingen met minstens tien werknemers en actief in de privé-sector. Belangrijke sectoren, zoals het onderwijs, de gezondheidszorg en de publieke administraties zijn niet opgenomen.

afhankelijk van meerdere factoren : samenstelling van het productieapparaat, inzet van geschoolde arbeidskrachten, loonanciënniteit, ... .

Men mag uit een hoge loonkost per eenheid product niet zonder meer afleiden dat het gebied in kwestie niet competitief zou zijn. De werkgelegenheid en de welvaart van een regio worden immers evenzeer bepaald door handel, pendel en de specialisatie in bepaalde activiteiten. Niettemin is deze loonkostindicator een van de vele factoren die het investeringsklimaat bepalen.

100,3

100

98,2

96

98,8

102,0

102,1

100,7

99,7 98,0

Bron: Instituut voor de Nationale Rekeningen (INR). Verwerking: ERSV-Limburg

101,0

99,0 98,3

96,0 Totaal

Mannen

Vrouwen

Geen of lager onderwijs

Lager secundair

Hoger secundair (ASO)

Hoger Hoger, niet Universitair secundair universitair of hoger van (TSO & BSO) van het het lange korte type type

ten met € 2.239 vrijwel op het Vlaamse loonniveau (€ 2.246). In België situeren de vrouwen (€ 2.387) zich 6,3% hoger.

De gemiddelde lonen bij de mannen liggen in elke beschouwde regio hoger dan bij de vrouwen. De genderloonkloof bedraagt in Limburg en België ca. 15% en in Vlaanderen ca. 18%. Voor Limburg betekent dit bijvoorbeeld dat voor elke € 100 die een man maandelijks op zijn bankrekening bijgeschreven ziet, een vrouw het gemiddeld met € 85 moet stellen.

Het bezit van een diploma verleent een goede uitgangspositie bij het vinden van werk. Een diploma is voor de werkgever een bewijs dat de werknemer bepaalde vaardigheden en competenties bezit die voor de onderneming belangrijk zijn en dus gevaloriseerd mogen worden. Algemeen kan gesteld worden dat de omvang van het loon recht evenredig is met het scholingsniveau.

Loontrekkenden zonder diploma, met een diploma van het lager onderwijs of van het secundair onderwijs verdienen binnen hun regio minder dan de hogervermelde regiogemiddelden. Wie in het bezit is van een diploma van het tertiair onderwijs, verdient gemiddeld meer. Voor houders van een diploma van het hoger onderwijs van het korte type ligt het loon in België 13,2% hoger dan het gemiddelde, in Vlaanderen 15,6% en in Limburg zelfs 20,3%. Dit stijgt in elk beschouwd gebied tot boven de 50% voor universitairen. Nevenstaande grafiek toont eveneens dat binnen elk opleidingsniveau de lonen zowel in Limburg als België grosso modo rond het Vlaamse niveau schommelen, uitgezonderd de laagst opgeleide werknemers in Limburg die blijkbaar 7,4% meer loon ontvangen dan de Vlaamse loontrekkenden met vergelijkbaar opleidingsniveau (geen of lager onderwijs).

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek, Enquête naar de structuur en de verdeling van de lonen. Verwerking: ERSV-Limburg.

12 - SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009

SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009 - 13

E EL H C S I M O E E FS N W H O C S EECCONOYMSIE A NA L Tabel 6: Gemiddelde bruto maandlonen in oktober 2005 van voltijds tewerkgestelde loontrekkenden in bedrijven met minstens tien werknemers en actief in de privé-sector Absolute cijfers in euro’s

Index Totaal privé-sector = 100

Index Vlaanderen = 100

Limburg

Vlaanderen

België

Limburg

Vlaanderen

België

Limburg

Vlaanderen

België

2.577

2.629

2.703

100,0

100,0

100,0

98,0

100,0

102,8

Vrouwen

2.239

2.246

2.387

86,9

85,4

88,3

99,7

100,0

106,3

Mannen

2.636

2.747

2.807

102,3

104,5

103,8

96,0

100,0

102,2

Totaal privé-sector Geslacht

Opleidingsniveau Geen of lager onderwijs

2.348

2.186

2.211

91,1

83,1

81,8

107,4

100,0

101,1

Lager secundair

2.172

2.211

2.217

84,3

84,1

82,0

98,2

100,0

100,3

Hoger secundair (ASO)

2.334

2.362

2.385

90,6

89,8

88,2

98,8

100,0

101,0

Hoger secudair (TSO en BSO)

2.566

2.514

2.472

99,6

95,6

91,5

102,1

100,0

98,3

Hoger, niet universitair van het korte type

3.099

3.040

3.060

120,3

115,6

113,2

102,0

100,0

100,7

Universitair of hoger van het lange type

4.034

4.075

4.159

156,5

155,0

153,9

99,0

100,0

102,1

Beroepscategorie Bedrijfsleiders en hoger kaderpersoneel

4.752

5.149

5.314

184,4

195,9

196,6

92,3

100,0

103,2

Intellectuele en wetenschappelijke beroepen

3.543

3.630

3.776

137,5

138,1

139,7

97,6

100,0

104,0

Ondergeschikt personeel in intellectuele en wetensch. beroepen

2.897

3.012

2.965

112,4

114,6

109,7

96,2

100,0

98,4

Bedienden

2.581

2.528

2.510

100,1

96,2

92,9

102,1

100,0

99,3

Dienstverlenend en verkoopspersoneel

2.293

2.172

2.089

89,0

82,6

77,3

105,6

100,0

96,2

Ambachtslieden en ambachtelijke vakarbeiders

2.308

2.204

2.216

89,5

83,8

82,0

104,7

100,0

100,5

Fabrieksarbeiders, machine- en montagearbeiders

2.508

2.357

2.344

97,3

89,7

86,7

106,4

100,0

99,4

Ongeschoold personeel

2.031

2.148

2.107

78,8

81,7

78,0

94,6

100,0

98,1

Anciënniteit Minder dan 2 jaar

2.174

2.194

2.251

84,4

83,5

83,3

99,1

100,0

102,6

2 tot 5 jaar

2.332

2.490

2.588

90,5

94,7

95,7

93,7

100,0

103,9

5 tot 10 jaar

2.605

2.659

2.721

101,1

101,1

100,7

98,0

100,0

102,3

10 tot 20 jaar

2.832

2.847

2.914

109,9

108,3

107,8

99,5

100,0

102,4

20 jaar of meer

2.974

3.126

3.198

115,4

118,9

118,3

95,1

100,0

102,3

Bedrijfstak Industrie

2.759

2.703

2.719

107,0

102,8

100,6

102,1

100,0

100,6

Productie en distributie van elektriciteit, water en gas

3.059

3.857

3.727

118,7

146,7

137,9

79,3

100,0

96,6

Bouwnijverheid

2.316

2.400

2.383

89,9

91,3

88,2

96,5

100,0

99,3

Groot- en kleinhandel; reparatie auto’s en huishoudartikelen

2.198

2.413

2.489

85,3

91,8

92,1

91,1

100,0

103,1

Hotels en restaurants

1.770

1.780

1.831

68,7

67,7

67,7

99,4

100,0

102,9

Vervoer, opslag en communicatie

2.174

2.513

2.543

84,4

95,6

94,1

86,5

100,0

101,2

Financiële instellingen

3.482

3.307

3.511

135,1

125,8

129,9

105,3

100,0

106,2

Onroerende goederen, verhuur en diensten aan bedrijven

2.701

2.765

2.889

104,8

105,2

106,9

97,7

100,0

104,5

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek, Enquête naar de structuur en de verdeling van de lonen. Verwerking : ERSV-Limburg.

Deze cijfers hebben betrekking op voltijdse werknemers (met uitzondering van de leerjongens en -meisjes) tewerkgesteld in lokale eenheden van ondernemingen met 10 of meer werknemers in de sectoren NACE C tot en met K.

Per beroepscategorie Loonverschillen worden in grote mate verklaard doordat loontrekkenden verschillende functies uitoefenen. Bedrijfsleiders en hoger kaderpersoneel krijgen overal het hoogste loon uitbetaald (tabel 6). In Limburg bedraagt dit gemiddeld € 4.752, in Vlaanderen € 5.149 en in België € 5.314. Hiermee verdienen ze bijna dubbel zoveel als de gemiddelde loontrekkende, zoals de bedienden, binnen hun regio. De functie waarvoor gemiddeld de laagste lonen worden uitbetaald zijn het ongeschoold personeel. Zij verdienen maandelijks € 2.031 in Limburg, € 2.107 in België en € 2.148 in Vlaanderen. Dit is telkens ongeveer 80% van het gemiddeld maandloon van het desbetreffende gebied.

De 3 best betaalde functies worden in Limburg gemiddeld minder gehonoreerd dan in Vlaanderen (tot 7,7% minder voor bedrijfsleiders en hoger kaderpersoneel), zoals geillustreerd wordt in grafiek 13. De overige functies, uitgezonderd het ongeschoold personeel, hebben dan weer een hoger salaris dan in Vlaanderen (tot 6,4% meer voor fabrieksarbeiders, machine- en montagearbeiders).

Grafiek 13: Gemiddeld bruto maandloon per beroepscategorie in de privé-sector in oktober 2005 (Indices, Vlaanderen = 100) België

Limburg 108

106,4

105,6 104,7

104,0

104

103,2 102,1 100,5

100

99,4

99,3 98,4

97,6

96

98,1

96,2

96,2 94,6

92

92,3 Bedrijfsleiders en hoger kaderpersoneel

Intellectuele en wetenschappelijke beroepen

Ondergeschikt personeel in intellectuele en wetenschappelijke beroepen

Bedienden

Dienstverlenend en verkoopspersoneel

Ambachtslieden Fabrieksarbeiders en ambachtelijke machine- en vakarbeiders montagearbeiders

Ongeschoold personeel

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek, Enquête naar de structuur en de verdeling van de lonen. Verwerking: ERSV-Limburg.

Naar anciënniteit binnen de onderneming De differentiatie in de bezoldiging gebeurt evenzeer op basis van productiviteitsverschillen tussen de werknemers. Een werknemer die beschikt over nuttige ervaring kan een taak vaak efficiënter uitvoeren.

Anciënniteit blijft bijgevolg een aanvaardbaar argument om verschillende lonen uit te betalen. Met anciënniteit wordt hier de lengte van tewerkstelling binnen de onderneming (dus ruimer dan de lokale eenheid) bedoeld. Er is in elke beschouwde streek vrijwel dezelfde toename van het gemiddelde loon naarmate het aantal jaren dat men in dienst is binnen het bedrijf (tabel 6).

Opvallend is wel dat binnen elke anciënniteitsklasse (grafiek 14) Limburg steeds beneden het Vlaamse salarispeil blijft en België erboven, waardoor ervaring in Limburg blijkbaar iets minder wordt gewaardeerd dan in Vlaanderen en België.

Grafiek 14: Gemiddeld bruto maandloon naar anciënniteit binnen de onderneming in de privé-sector in oktober 2005 (Indices, Vlaanderen = 100) Limburg

België 103,9

104

102,3

102,6

102,4

102,3

100 99,5

99,1 98,0 96

95,1 93,7 92 Minder dan 2 jaar

2 tot 5 jaar

5 tot 10 jaar

10 tot 20 jaar

20 jaar of meer

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek, Enquête naar de structuur en de verdeling van de lonen. Verwerking: ERSV-Limburg.

Bruto maandloon: alle betalingen die betrekking hebben op de maand oktober (inclusief loon voor overuren, premies voor ploeg-, nacht- en weekendwerk, overige regelmatig uitbetaalde premies). Jaarlijkse of niet-regelmatige premies zoals vakantiegeld zijn niet inbegrepen.

De indeling in beroepscategorieën die in deze tabel wordt gehanteerd, stemt overeen met de hoofdgroepen van de Europese versie van de International Classification of Occupations (ISCO-88(COM)).

Met anciënniteit wordt hier bedoeld: de lengte van tewerkstelling binnen de onderneming (dus ruimer dan de lokale eenheid).

De indeling in bedrijfstakken die in deze tabel wordt gehanteerd, stemt overeen met de secties van de nomenclatuur NACE-BEL.

14 - SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009

SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009 - 15

E EL H C S I M O E E FS N W H O C S EECCONOYMSIE A NA L Per bedrijfstak De sector waar men werkt heeft een grote impact op het uitbetaalde loon. De hoogste lonen worden uitbetaald in de sector productie en distributie van elektriciteit, water en gas (tabel 6). Het maandloon ligt er ca. 47% (Vlaanderen) tot ca. 19% (Limburg) hoger dan dit van de modale loontrekkende binnen elke betrokken regio. In de fi nanciële instellingen (ca. 35% in Limburg tot ca. 26% in Vlaanderen boven het desbetreffende streekgemiddelde) is het geldelijk eveneens interessant om te werken. De laagste lonen worden uitbetaald in de hotels en restaurants.

Een loontrekkende verdient er overal rond de € 1.800 of ca. 32% minder dan het gebiedsgemiddelde. Voorts blijkt het vanuit fi nancieel perspectief voor Limburgers ook minder interessant werken in de sectoren “vervoer, opslag en communicatie”, “groot- en kleinhandel; reparatie auto’s en huishoudartikelen” en “bouwnijverheid”.

Hoewel in Limburg met € 3.059 een van de hoogste gemiddelde lonen wordt uitbetaald in de sector productie en distributie van elektriciteit, water en gas, blijkt uit grafiek 15 dat Limburg hiermee toch bijna 21% onder het corresponderende Vlaamse loonniveau van € 3.857 blijft. Vergeleken met dit inkomensniveau van Vlaanderen zijn er maar 2 bedrijfstakken waar Limburg hoger scoort, t.w. in de fi nanciële instellingen (+5,3%) en in de industrie (+2,1%).

Grafiek 15: Gemiddeld bruto maandloon per bedrijfstak in de privé-sector in oktober 2005 (Indices, Vlaanderen = 100)

Private bruto investeringen

108 104 100

106,2 105,3 103,1

102,1 100,6

102,9

101,2

97,7

96,5

92

104,5

99,4

99,3 96,6

96

Investeringen

België

Limburg

91,1

88 86,5 84 80

79,3

76 Industrie

Productie en distributie van elektriciteit, water en gas

Bouwnijverheid

Groot- en kleinhandel; reparatie van auto’s en huishoudelijke artikelen

Grafiek 16: Private bruto investeringen tegen lopende prijzen in 2005 per Limburgs arrondissement (in miljoen eur)

Hotels en restaurants

Vervoer, opslag en communicatie

Financiële instellingen

Onroerende goederen, verhuur en diensten aan bedrijven

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek, Enquête naar de structuur en de verdeling van de lonen. Verwerking: ERSV-Limburg.

Investeringen zijn een noodzakelijke voorwaarde om het economisch weefsel te vernieuwen en concurrentieel te houden. Ze zijn bijgevolg een maat voor de opbouw en renovatie van de productiecapaciteit, en aldus een indicatie van de mate waarin men gelooft in de toekomst van een land of regio.

In 2005 beloopt het globale private bruto investeringsbedrag in Limburg 4.731,6 miljoen euro. Dit is 12,3% van de Vlaamse investeringen (38.446,1 miljoen euro) en 7,7% van de Belgische (61.347,5 miljoen euro).

Grafiek 16 laat de verdeling zien van het Limburgse private bruto investeringsbedrag over haar 3 arrondissementen. Grafiek 17 toont de %-verdeling per sector in 2005 van de private bruto investeringen in Limburg, Vlaanderen en België.

Investeringsratio Met behulp van de investeringsratio (gemeten als de verhouding tussen de investeringen en de bruto toegevoegde waarde) wordt de investeringsdynamiek in de economie weergegeven.

Limburg haalt in 2005 een investeringsratio van 28,2%. Dit is beter dan het Vlaamse gemiddelde van 24,9%. Het Belgische gemiddelde ligt nog lager: 22,8%. Grafiek 18 laat tevens zien dat binnen Limburg de arrondissementen Maaseik (31,5%) en Tongeren (29,0%) een hogere ratio hebben dan het provinciale niveau, terwijl Hasselt (26,7%) hieronder blijft. Bovendien wordt geïllustreerd dat er in regio’s met een in verhouding lagere bruto toegevoegde waarde per inwoner (de grootte van de circel in de grafiek geeft voor elke regio de omvang van de bruto toegevoegde waarde per inwoner weer) blijkbaar relatief meer geïnvesteerd wordt maar wel doorgaans met een trager investeringsgroeiritme.

821,5 17% Arr. Hasselt Arr. Maaseik Arr. Tongeren

Bron: Instituut voor Nationale Rekeningen (INR). Verwerking: ERSV-Limburg.

Grafiek 17: %-verdeling per bedrijfstak in 2005 van de privaté bruto-investeringen tegen lopende prijzen

100% Tertiaire sector

90% 80% 73,6

78,0

79,9

Bouwnijverheid

70% 60%

Industrie

50% Landbouw, jacht, bosbouw en visserij

40% 30% 4,1

20%

3,5

3,1

10%

20,7

17,0

0%

1,6

1,5

1,4

Limburg

Vlaanderen

België

15,6

Bron: Instituut voor Nationale Rekeningen (INR). Verwerking: ERSV-Limburg.

Grafiek 18: Bruto toegevoegde waarde per inwoner & investeringsratio in 2005 en evolutie van de investeringen 1996-2005 7,5 7,0

Arr. Maaseik

6,5

VLAANDEREN

6,0

BELGIË LIMBURG

5,5

Per sector (tabel 7 en grafiek 19) blijkt dat de investeringsratio of investeringsbereidheid in 2005 het hoogst is in de primaire sector in zowel Limburg (34,0%), Vlaanderen (32,1%) als België (33,4%) en ook overal het laagst in de bouwnijverheid (Limburg: 16,5%, Vlaanderen: 15,8% en België: 14,9%). Ten opzichte van Vlaanderen zijn de ratio’s in alle sectoren hoger in Limburg en lager in België met uitzondering hier van de primaire sector.

2.631,5 56%

1.278,6 27%

5,0

Arr. Hasselt

4,5

Arr. Tongeren

4,0 3,5 3,0 22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

Bron: Instituut voor Nationale Rekeningen (INR). Verwerking: ERSV-Limburg.

SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009 - 17

E EL H C S I M O E E FS N W H O C S EECCONOYMSIE A NA L Tabel 7: Bedrijfstaksgewijze verdeling van de investeringsratio’s in 2005 in Limburg, Vlaanderen en België Investeringsratio Limburg

Vlaanderen

België

34,0

32,1

33,4

Landbouw, jacht, bosbouw en visserij Industrie

23,3

18,8

16,5

15,8

14,9

Tertiaire sector

31,2

27,5

24,3

Totaal

28,2

24,9

22,8

Grafiek 19: Investeringsratio-niveau in 2005 van Limburg en België t.o.v. Vlaanderen (Indices, Vlaanderen = 100) België

Verdwenen ondernemingen

Actieve ondernemingen

Opgerichte ondernemingen

40

37,5 35,4

35

33,1 31,5

30

27,8

27,0

25

Een goed investeringsklimaat in een regio kenmerkt zich doordat er bedrijven ontstaan en zich ontplooien. Mislukkingen horen echter ook bij het proces van economische ontwikkeling, maar kunnen mogelijk een aanzet zijn tot weer nieuwe activiteiten die beter afgestemd zijn op de huidige en toekomstige markt. Dit economisch proces van oprichtingen (geboorten) en verdwijningen (sterften) van bedrijven noemt men de demografie van de ondernemingen.

Bron: Instituut voor Nationale Rekeningen (INR). Verwerking: ERSV-Limburg.

Limburg

Ondernemerschap Demografie van de ondernemingen: actieve, verdwenen en opgerichte ondernemingen

18,5

Bouwnijverheid

Grafiek 20: %-evolutie demografie ondernemingen 2003-2005

18,7

20 15 10 5 0

5,7

5,4

4,5

8,2 5,1 4,0

4,6

1,6

2,0

LIMBURG

VLAANDEREN

0,7 -2,1

-5

3,6

3,3

-4,0

Noord-Limburg Midden-Limburg

West-Limburg

Maasland

Zuid-Limburg

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie. Verwerking: ERSV-Limburg.

125

In 2005 (tabel 8 en grafiek 20) zijn er in Limburg 54.219 (+4,6% t.o.v. 2003) ondernemingen actief. In hetzelfde jaar zijn er in Limburg 3.520 (+1,6%) ondernemingen verdwenen en 4.896 (+31,5%) opgericht. Qua evolutie doet Limburg het aldus in de periode 20032005 beter dan Vlaanderen met volgende overeenstemmende evolutiecijfers +3,6% (actief), +2,0% (verdwenen) en +27,0% (opgericht). Van de Limburgse streken scoort enkel Zuid-Limburg (+3,3%) slechter dan Vlaanderen inzake actieve ondernemingen.

In 2 streken, West-Limburg (8,2%) en ZuidLimburg (5,1%), zijn relatief meer bedrijven verdwenen. Het Maasland (+18,7%) is dan weer de enige Limburgse regio waar betrekkelijk minder ondernemingen worden opgericht vergeleken met Vlaanderen.

123,5 120 115

113,6

113,2

110 105,9

105

104,5 104,1

100 98,0

95

94,4

91,5

90 88,4

85 Landbouw, jacht, bosbouw en visserij

Industrie

Bouwnijverheid

Tertiaire sector

Totaal

Bron: Instituut voor Nationale Rekeningen (INR). Verwerking: ERSV-Limburg.

Tabel 8: Demografie van de ondernemingen in 2003-2005 2003 Actieve ondernemingen

Verdwenen ondernemingen

2005 Opgerichte ondernemingen

Actieve ondernemingen

Verdwenen ondernemingen

Actieve ondernemingen

Verdwenen ondernemingen

Opgerichte ondernemingen

Tabel 9: Ratio’s i.v.m. demografie van de ondernemingen in 2003-2005

Abs.

%

Abs.

%

Abs.

%

9.325

587

645

9.747

591

824

422

4,5

4

0,7

179

27,8

Midden-Limburg

13.861

953

1.043

14.611

933

1.388

750

5,4

-20

-2,1

345

33,1

West-Limburg

8.314

562

635

8.792

608

860

478

5,7

46

8,2

225

35,4

Maasland

6.849

477

530

7.120

458

629

271

4,0

-19

-4,0

99

18,7

Zuid-Limburg

13.500

885

869

13.949

930

1.195

449

3,3

45

5,1

326

37,5

LIMBURG

51.849

3.464

3.722

54.219

3.520

4.896

2.370

4,6

56

1,6

1.174

31,5

417.145

26.551

28.153

432.290

27.083

Het aantal verdwijningen (stopzettingen en faillissementen) in % van het aantal actieve ondernemingen, zijnde de uittredingsratio, ligt in Limburg in 2005 met 6,5% iets hoger dan in Vlaanderen (6,3%).

Alleen Noord-Limburg (6,1%) blijft in 2005 net onder deze Vlaamse uittredingsratio.

Het verschil tussen oprichtings- en uittredingsratio is de nettogroeiratio. Deze geeft weer hoeveel ondernemingen er netto bijgekomen zijn in verhouding tot het aantal bestaande ondernemingen. De ratio bedraagt in Vlaanderen 2,0% in 2005.

Limburg en 4 van haar streken doen het beter, Zuid-Limburg nagenoeg even goed.

De oprichtings- en uittredingsratio’s (tabel 9 en grafiek 21) beschrijven het proces van creatie en verdwijnen van bedrijven. Het verschil van beide indicatoren is de nettogroeiratio van ondernemingen. De turbulentie daarentegen is de som van de oprichtings- en uittredingsratio’s.

De oprichtingsratio, of het aantal oprichtingen in % van het aantal actieve onder nemingen, bedraagt in Limburg 9,0% in 2005 (7,2% in 2003), tegenover 8,3% in Vlaanderen (6,7% in 2003). Ook alle Limburgse regio’s hebben in 2005 een groter aantal oprichtingen in vergelijking met hun aantal actieve ondernemingen dan Vlaanderen.

Evolutie 2003-2005 Opgerichte ondernemingen

Noord-Limburg

VLAANDEREN

Demografie van de ondernemingen: ratio’s en turbulentie

35.758

15.145

3,6

532

2,0

7.605

27,0

Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie. Verwerking: ERSV-Limburg.

2003

2005

Evolutie 2003-2005

Oprichtingsratio

Uittredingsratio

Nettogroeiratio

Turbulentie

Oprichtingsratio

Uittredingsratio

Nettogroeiratio

Turbulentie

Oprichtingsratio

Uittredingsratio

Nettogroeiratio

Turbulentie

Noord-Limburg

6,9

6,3

0,6

13,2

8,5

6,1

2,4

14,5

1,5

-0,2

1,8

1,3

Midden-Limburg

7,5

6,9

0,6

14,4

9,5

6,4

3,1

15,9

2,0

-0,5

2,5

1,5

West-Limburg

7,6

6,8

0,9

14,4

9,8

6,9

2,9

16,7

2,1

0,2

2,0

2,3

Maasland

7,7

7,0

0,8

14,7

8,8

6,4

2,4

15,3

1,1

-0,5

1,6

0,6

Zuid-Limburg

6,4

6,6

-0,1

13,0

8,6

6,7

1,9

15,2

2,1

0,1

2,0

2,2

LIMBURG

7,2

6,7

0,5

13,9

9,0

6,5

2,5

15,5

1,9

-0,2

2,0

1,7

VLAANDEREN

6,7

6,4

0,4

13,1

8,3

6,3

2,0

14,5

1,5

-0,1

1,6

1,4

Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie. Verwerking: ERSV-Limburg.

Oprichtingsratio = aantal oprichtingen in % van het aantal actieve ondernemingen. Uittredingsratio = aantal verdwijningen (stopzettingen en faillissementen) in % van het aantal actieve ondernemingen.

Nettogroeiratio = verschil tussen oprichtings- en uittredingsratio. Turbulentie = som van de oprichtings- en uittredingsratio.

18 - SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009

SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009 - 19

E EL H C S I M O E E FS N W H O C S EECCONOYMSIE A NA L Grafiek 21: Ratio’s i.v.m. demografie ondernemingen in 2005 Turbulentie

Nettogroeiratio

Oprichtingsratio

Uittredingsratio

Een indicatie van de mate waarin het economische weefsel zich vernieuwt, wordt weergegeven door de turbulentie (som van de oprichtings- en uittredingsratio). In 2005 tonen alle Limburgse streken zich hierin beter of minstens de evenknie (Noord-Limburg) van Vlaanderen (14,5%).

18 16

16,7

15,9

15,3

14,5

14

14,5

6,9

6,4

12

15,5

15,2

6,4

6,1

6,7

6,5

8,6

9,0

6,3

Zelfstandigen: evolutie per geslacht, sectoraandeel en aanwezigheidsindex

10 8 6 9,8

9,5

8,5

4

3,1

2,4

2

8,8 2,9

2,4

8,3 2,5

1,9

2,0

0

NoordLimburg

Midden Limburg

WestLimburg

Maasland

ZuidLimburg

Limburg

Vlaanderen

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische informatie . Verwerking : ERSV-Limburg

Tabel 10: Evolutie van het aantal zelfstandigen, exclusief bijberoepen, per geslacht 31/12/2003

31/12/2006

Evolutie 2003-2006

M

V

T

M

V

T

M

V

T Abs.

%

Noord-Limburg

5.866

3.285

9.151

6.042

3.246

9.288

176

-39

137

1,5

Midden-Limburg

8.036

4.858

12.894

8.472

4.741

13.213

436

-117

319

2,5

West-Limburg

4.979

3.321

8.300

5.399

3.252

8.651

420

-69

351

4,2

Maasland

4.190

2.505

6.695

4.312

2.355

6.667

122

-150

-28

-0,4

Zuid-Limburg

9.045

5.282

14.327

9.125

5.049

14.174

80

-233

-153

-1,1

LIMBURG

32.116

19.251

51.367

33.350

18.643

51.993

1.234

-608

626

1,2

VLAANDEREN

276.631

157.743

434.374

282.681

154.789

437.470

6.050

-2.954

3.096

0,7

BELGIË

449.868

248.693

698.561

460.085

241.611

701.696

10.217

-7.082

3.135

0,4

Bron:RSVZ. Verwerking: ERSV-Limburg.

Grafiek 22: Sectoraandeel aantal zelfstandigen, excl. bijberoepen op 31/12/2006 Niet gekend

Quartiair

Tertiair

Secundair

Primair

100%

0,4

0,4

0,4

0,3

0,4

0,4

0,3

0,4

90%

14,0

18,7

16,2

14,3

15,0

15,8

14,4

15,8

80% 70% 60%

54,4

50%

52,3 61,6

60,7

57,3

59,5

58,9

58,9

40% 30% 20% 10%

13,8

17,4 17,1 14,6

15,6

4,8

7,2

9,5

MiddenLimburg

WestLimburg

Maasland

13,8

0% NoordLimburg

18,5 ZuidLimburg

15,4

14,5

14,4

11,1

11,3

10,5

LIMBURG VLAANDEREN

Bron: RSVZ. Verwerking: ERSV-Limburg.

20 - SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009

BELGIË

Volgens de statistieken van het Rijksinstituut voor de Sociale Verzekering der Zelfstandigen telt Limburg op 31 december 2006 in totaal 51.993 zelfstandigen (exclusief bijberoepen), onder wie 33.350 mannen en 18.643 vrouwen (tabel 10). Hiermee vertegenwoordigt Limburg respectievelijk een aandeel van 7,4% in België (701.696) en 11,9% in Vlaanderen (437.470). In vergelijking met eind 2003 neemt het aantal zelfstandigen in Limburg (+1,2%) relatief meer toe dan in Vlaanderen (+0,7%) en België (+0,4%). Binnen Limburg kent West-Limburg (+4,2%) de beste evolutie en Zuid-Limburg (-1,1%) de slechtste. Opvallend is dat sinds 2003 in alle beschouwde regio’s het aantal vrouwelijke zelfstandigen daalt en het aantal mannelijke stijgt.

Uit grafiek 22 blijkt dat in 2006 qua zelfstandigen (exclusief bijberoepen) in Midden-Limburg (4,8%) het sectoraandeel van de primaire sector het kleinst is van alle regio’s en in Zuid-Limburg (18,5%) het grootst.

De zelfstandigenbijdrage van de secundaire sector in het totaal aantal zelfstandigen is het geringste in Zuid-Limburg (13,8%), België (14,4%), Vlaanderen (14,5%) en MiddenLimburg (14,6%) en het meeste in NoordLimburg (17,4%) en het Maasland (17,1%).

De tertiaire sector (commerciële diensten) levert relatief gezien het grootst aantal zelfstandigen op in Midden-Limburg (61,6%), West-Limburg (60,7%) en Vlaanderen (59,5%). Zuid-Limburg (52,3%) en NoordLimburg (54,4%) laten in deze sector het minste aantal zelfstandigen optekenen.

Het aandeel van de quartaire sector (nietcommerciële diensten) blijkt dan weer betrekkelijk het omvangrijkst in MiddenLimburg (18,7%), West-Limburg (16,2%) en België (15,8%). In deze sector sluit NoordLimburg de rij met 14,0%.

De relatieve omvang van het aantal zelfstandigen (exclusief bijberoepen) in de streken wordt het duidelijkst uitgedrukt aan de hand van de aanwezigheidsindex. Deze

index geeft per regio weer in hoeverre de zelfstandigen er sterk of minder sterk aanwezig zijn in vergelijking met gemiddeld in Vlaanderen. Daartoe wordt de verhouding tussen enerzijds het aantal arbeidsplaatsen in deze regio en anderzijds het totale aantal personen op arbeidsleeftijd (15-64 jaar) in die regio vergeleken met dezelfde verhouding voor Vlaanderen. Een aanwezigheidsindex met waarde 1 betekent dat de betreffende regio even sterk staat dan gemiddeld in Vlaanderen. Een waarde hoger dan 1 wijst erop dat de regio sterker staat dan gemiddeld in Vlaanderen. Een waarde lager dan 1 wijst op het omgekeerde.

Grafiek 23 illustreert dat in 2006 de zelfstandigen (exclusief bijberoepen) minder sterk aanwezig zijn in Limburg in vergelijking met gemiddeld in Vlaanderen. De zelfstandige werkgelegenheid staat in vergelijking met Vlaanderen ook in bijna alle Limburgse streken minder sterk. Enkel in Zuid-Limburg staat de zelfstandige werkgelegenheid ongeveer even sterk. Het Maasland scoort het zwakst.

Grafiek 23: Aanwezigheidsindex t.o.v. Vlaanderen in 2006 inzake zelfstandigen, excl. bijberoepen

1,05

Grafi1,00 ek 23: Aanwezigheidsindex t.o.v. Vlaanderen in 2006 inzake zelfstandigen, exclusief bijberoepen 1,03

0,95 0,90 0,85

0,88 0,86

0,80 0,75

0,79

0,79

0,77

MiddenLimburg

WestLimburg

Maasland

0,70 NoordLimburg

ZuidLimburg

LIMBURG

Bron: RSVZ, Steunpunt WSE. Verwerking : ERSV-Limburg De aanwezigheidsindex wordt berekend als de verhouding tussen enerzijds het aantal zelfstandigen in een bepaald gebied en anderzijds het totaal aantal personen op arbeidsleeftijd (15-64 jaar) in datzelfde gebied vergeleken met dezelfde verhouding voor Vlaanderen.

SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009 - 21

E EL H C S I M O E E FS N W H O C S EECCONOYMSIE A NA L Jobs in loondienst: evoluties per geslacht en sectoraandeel

Werkgelegenheidscreatie Totale werkgelegenheid De totale werkgelegenheid (tabel 11) omvat de jobs in loondienst en de zelfstandigen exclusief de bijberoepen. Tussen 2003 en 2006 vermeerdert de totale werkgelegenheid in Limburg van 302.597 tot 314.152 jobs of met 3,8%, tegenover een toename met 4,1% in Vlaanderen. West-Limburg (+7,7%) groeit inzake werkgelegenheid beduidend sneller dan Vlaanderen. Zuid-Limburg laat nagenoeg een status-quo zien.

Werkgelegenheidsgraad Grafiek 24 illustreert dat de werkgelegenheidsgraad, of de verhouding tussen het aantal jobs en het aantal inwoners op arbeidsleeftijd (15-64 jaar), in de beschouwde periode enerzijds vrijwel overal is gestegen, wat wijst op een verbetering van de globale arbeidsmarktsituatie en anderzijds vrij veel ruimtelijke spreiding blijft vertonen.

Dit laatste komt doordat in deze ratio, die betrekking heeft op de vraagzijde van de arbeidsmarkt, demografische karakteristieken minder een rol spelen. De aanwezigheid van nijverheidstakken en van stedelijke centra zijn bepalend of een streek een werkgelegenheidspool is of niet. Dit komt tot uiting in de hoge ratio van ca. 78% voor Midden-Limburg waar de bi-pool HasseltGenk is gelegen. De overige Limburgse regio’s (allen duidelijk minder dan 60%) kunnen onvoldoende arbeidsplaatsen creëren voor hun beroepsbevolking (grafiek 24), wat grotendeels verklaard kan worden door de aantrekkingskracht van het naburig regionaalstedelijk gebied Hasselt-Genk als tewerkstellingspool en aldus het economisch hart van Limburg.

Tabel 11: Evolutie van de werkgelegenheid 2003-2006 (jobs in loondienst + jobs voor zelfstandigen, excl. bijberoepen) Evolutie 2003-2006 31/12/2003

31/12/2006

Abs.

%

Noord-Limburg

49.560

51.397

1.837

3,7

Midden-Limburg

115.515

120.060

4.545

3,9

West-Limburg

46.542

50.148

3.606

7,7

Maasland

32.424

33.649

1.225

3,8

Zuid-Limburg

58.556

58.898

342

0,6

LIMBURG

302.597

314.152

11.555

3,8

2.424.012

2.523.786

99.774

4,1

VLAANDEREN

Bron: RSZ, RSVZ, Steunpunt WSE. Verwerking: ERSV-Limburg.

Grafiek 24: Werkgelegenheidsgraad 2003-2006 (aantal jobs in % bevolking op arbeidsleeftijd (15-64 jaar)) 31/12/2003

31/12/2006

85 80

77,9 75,9

75 70 65

61,3 60 55 50

55,1 51,9 52,8

62,8

56,3

50,0 47,2

45

47,1 46,8

Volgens de RSZ-statistieken (tabel 12) verhoogt tijdens de periode 31 december 2003 31 december 2006 in België de werkgelegenheid in dienstverband met 3,8% van 3.522.275 eenheden naar 3.657.250 eenheden; of +134.975 arbeidsplaatsen, waarvan 96.678 in Vlaanderen (+4,9%). Het leeuwenaandeel van de nieuwe banen in België wordt ingenomen door de vrouwen (101.249 of 75% van de totale groei). De aangroei van de bezoldigde werkgelegenheid in de periode 2003-2006 bedraagt in Limburg 10.929 banen of 4,4%. Het aandeel van Limburg in de Vlaamse en Belgische groei bedraagt aldus respectievelijk 11,3% en 8,1%. Bovendien neemt in Limburg nog meer uitgesproken dan elders de vrouwelijke tewerkstelling (+9.573 of 87,6% van de totale jobtoename) toe. Bij de mannen zijn er slechts 1.356 banen (12,4%) bijgekomen.

De werkgelegenheid in dienstverband kent tussen 2003 en 2006 in Limburg aldus een sterkere groei (+4,4%) dan de totale werkgelegenheid (+3,8%). Voor de Limburgse streken geldt hetzelfde.

Inzake loontrekkende banen in 2006 blijkt uit grafiek 25 dat in Zuid-Limburg (2,4%) het sectoraandeel van de primaire sector het grootst is van alle regio’s en in MiddenLimburg (0,3%) het kleinst.De jobcontributie van de secundaire sector in het totaal aantal jobs is het grootste in Noord-Limburg (35,4%) en West-Limburg (33,2%) en het geringste in België (22,1%), Zuid-Limburg (24,8%) en Vlaanderen (26,0%).De tertiaire sector (commerciële diensten) verschaft relatief gezien het grootst aantal arbeidsplaatsen in Vlaanderen (39,1%), België (38,7%), Midden-Limburg (35,6%) en Zuid-Limburg (35,5%). In de overige Limburgse streken schommelt dit percentage rond de 30%.

De bijdrage van de quartaire sector (nietcommerciële diensten) blijkt dan weer het hoogst in België (38,7%) en Zuid-Limburg (37,2%). Noord-Limburg sluit de rij met 33,1% in deze sector.

Jobs in loondienst: aanwezigheidsindexen De aanwezigheidsindex (tabel 13) drukt per regio uit in hoeverre de loontrekkende werkgelegenheid er sterk of minder sterk aanwezig is in vergelijking met gemiddeld in Vlaanderen. Een verfijning naar sector laat tevens zien hoe de werkgelegenheid in de betrokken sector van de regio aanwezig is t.o.v. dezelfde sector in Vlaanderen.

Globaal gezien telt Limburg in 2006 in verhouding, met een aanwezigheidsindex van 0,91, iets minder arbeidsplaatsen dan Vlaanderen. Midden-Limburg (1,33) is de enige Limburgse streek waar de loontrekkende werkgelegenheid sterker aanwezig is dan in Vlaanderen.

De primaire sector staat in Limburg sterker dan gemiddeld in Vlaanderen, gezien een index van 1,16. Dit geldt echter niet voor

Tabel 12: Evolutie aantal jobs in loondienst (R.S.Z.-tewerkstelling) per geslacht 31/12/2003-31/12/2006 31/12/2003

31/12/2006

Evolutie 2003-2006

M

V

T

M

V

T

M

V

T Abs.

%

Noord-Limburg

23.272

17.137

40.409

23.702

18.407

42.109

430

1.270

1700

4,2

Midden-Limburg

59.196

43.425

102.621

59.150

47.697

106.847

-46

4.272

4.226

4,1

West-Limburg

23.546

14.696

38.242

24.637

16.860

41.497

1.091

2.164

3.255

8,5

Maasland

14.036

11.693

25.729

14.375

12.607

26.982

339

914

1.253

4,9

Zuid-Limburg

24.637

19.592

44.229

24.179

20.545

44.724

-458

953

495

1,1

LIMBURG

144.687

106.543

251.230

146.043

116.116

262.159

1.356

9.573

10.929

4,4

VLAANDEREN

1.109.578

880.060

1.989.638

1.138.718

947.598

2.086.316

29.140

67.538

96.678

4,9

BELGIË

1.938.962

1.583.313

3.522.275

1.972.688

1.684.562

3.657.250

33.726

101.249

134.975

3,8

Bron: RSZ. Verwerking: ERSV-Limburg

Grafiek 25: Sectoraandeel jobs in loondienst op 31/12/2006 Quartiair

Tertiair

Secundair

Primair

100% 90% 33,1 80%

36,1

34,6

36,0 37,2

35,6

34,1

38,7

39,1

38,7

70% 60% 30,5 50%

35,6

31,6

30,8 35,5

33,6

24,8

29,9

40% 30% 20%

35,4 28,0

33,2

32,1

10% 0%

26,0

22,1

1,1

0,3

0,6

1,1

2,4

0,9

0,7

0,6

NoordLimburg

MiddenLimburg

WestLimburg

Maasland

ZuidLimburg

LIMBURG

VLAANDEREN

BELGIË

Bron: RSZ. Verwerking: ERSV-Limburg

41,0 42,1

40 Noord-Limburg

Midden-Limburg

West-Limburg

Maasland

Zuid-Limburg

LIMBURG

VLAANDEREN

Bron: RSZ,RSVZ. Steunpunt WSE. Verwerking: ERSV-Limburg

22 - SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009

SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009 - 23

E EL H C S I M O E E FS N W H O C S EECCONOYMSIE A NA L

In Limburg stellen we ongeveer een even sterke vertegenwoordiging vast in de secundaire sector (1,04). In de tertiaire sector zien we dat Limburg minder sterk staat (0,78).

Het Maasland en Zuid-Limburg zijn de enige twee streken waarin zowel de com-

Tabel 13: De aanwezigheidsindex in 2006 inzake de jobs in loondienst Primaire sector

Secundaire sector

Tertaire sector

Quartaire sector

Totaal

Noord-Limburg

1,23

1,13

0,65

0,81

0,83

Midden-Limburg

0,62

1,43

1,21

1,41

1,33

West-Limburg

0,68

1,02

0,64

0,81

0,80

Maasland

0,97

0,80

0,51

0,69

0,65

Zuid-Limburg

2,27

0,65

0,62

0,75

0,68

LIMBURG

1,16

1,04

0,78

0,94

0,91

VLAANDEREN

1,00

1,00

1,00

1,00

1,00

Bron: RSZ, Steunpunt WSE. Verwerking: ERSV-Limburg.

De aanwezigheidsindex wordt berekend als de verhouding tussen enerzijds het aantal arbeidsplaatsen in een bepaald gebied in een bepaalde sector en anderzijds het totaal aantal personen op arbeidsleeftijd (15-64 jaar) in datzelfde gebied vergeleken met dezelfde verhouding voor het Vlaams Gewest

Grafiek 26: Belang van de secundaire en tertiare sector in 2006 inzake jobs

NIVEAU VLAANDEREN

1,6

Aanwezigheidsindex tertaire e sector

alle Limburgse streken. In Midden-Limburg (0,62) en West-Limburg (0,68) staat de primaire sector beduidend zwakker dan gemiddeld in Vlaanderen. Ook voor het Maasland (0,97) geldt dat er minder jobs zijn in verhouding tot de bevolking op arbeidsleeftijd. In de andere 2 streken staat de primaire sector daarentegen sterker met als koploper ZuidLimburg, waar de aanwezigheidsindex voor de primaire sector zelfs 2,27 bedraagt.

In bijna alle Limburgse regio’s is de aanwezigheidsindex in de quartaire sector lager dan in Vlaanderen. Enkel in MiddenLimburg (1,41) is de relatieve omvang van het aantal loontrekkende jobs groter dan in Vlaanderen.

De secundaire en tertiaire sector worden visueel voorgesteld in grafiek 26. Op de horizontale as valt de aanwezigheidsindex van de secundaire sector af te lezen, op de verticale as de aanwezigheidsindex van de tertiaire sector. Het rode kruis doorheen de aanwezigheidsindex 1,0 geeft de gemiddelde Vlaamse verhouding tussen het aantal jobs en de bevolking op arbeidsleeftijd. Een streekniveau rechts van de verticale lijn, telt dus meer dan gemiddeld jobs t.o.v Vlaanderen in industrie en bouw, een streekniveau boven de horizontale lijn, omvat meer dan gemiddeld commerciële dienstenjobs. De grootte van de circel staat voor het totaal aantal loontrekkende jobs.

1,4

1,2

Midden-Limburg

1,0

NIVEAU VLAANDEREN

LIMBURG 0,8

Noord-Limburg

Zuid-Limburg Maasland

0,6

West-Limburg

0,6

0,8

1,0

1,2

Aanwezigheidsindex secundaire sector Bron: RSZ, Steunpunt WSE. Verwerking: ERSV-Limburg.

Grafiek 27: % aandeel RSZ-tewerkstelling in KMO’s ( < 50 wns) 2003-2006 2003

2006

55 51,1

51,1

49,0

50

47,1 45,4

45

46,8

44,8

44,3 42,5

42,3 40,6

0,4 0,4

merciële dienstensectoren als de industrie & bouw minder sterk vertegenwoordigd zijn dan gemiddeld in Vlaanderen.

West-Limburg evenaart vervolgens het Vlaams gemiddelde voor de secundaire sector, maar hinkt achterop in de tertiaire.

In Noord-Limburg zien we een vergelijkbaar beeld als in West-Limburg: de tertiaire sector is minder sterk vertegenwoordigd en de secundaire sterker.

Midden-Limburg doet het tot slot beter dan gemiddeld in Vlaanderen in zowel de industrie & bouw als in de commerciële dienstensectoren.

1,4

1,6

Jobs in loondienst: tewerkstelling in KMO’s Uit bijgaande figuur wordt duidelijk dat in 2006 het aandeel van de KMO’s, gedefi nieerd als bedrijven met minder dan 50 werknemers, in de bezoldigde werkgelegenheid in Limburg (44,3%) en haar streken (van 45,4% tot 51,1%) hoger is dan in Vlaanderen (42,5%) en België (40,1%), met uitzondering van Midden-Limburg (37,5%) waar het aandeel zelfs kleiner is dan in België.

Sinds 2003 is dit KMO-aandeel in de RSZtewerkstelling in alle beschouwde regio s gestegen. In Limburg (+3,7%) is sindsdien het belang van de KMO’s inzake werkgelegenheid zelfs praktisch overal iets sneller toegenomen dan in Vlaanderen (+3,4%) en België (+3,2%).

40 37,5 35

40,1

39,1 36,9

34,2

30 Noord-Limburg Midden-Limburg

West-Limburg

Maasland

Zuid-Limburg

LIMBURG

VLAANDEREN

BELGIË

Bron: RSZ. Verwerking: ERSV-Limburg

SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009 - 25

E EL H C S I M O E E FS N W H O C S EECCONOYMSIE A NA L 160

157

140

131

120 100 80

130

113

104

98

95

141

139 130

129 126

116

113

86 80

77

60

77

123

122

77

124 113

83

78

141

139

78

73

60

57 38

40 35 20 0 1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

Bron: Eurostat. Verwerking: ERSV-Limburg

Grafiek 29: %-aandeel patenten per miljoen inwoners ingediend bij het European Patent Office naar categorie in 2004 100 90 37,8

80 70

44,9

59,0

60 50 40 30

25,5 11,7

6,7

2,3

21,8

High-Tech Biotechnologie

7,1

20 10

Overige

27,0

30,0

26,2

Limburg

Vlaanderen

België

0

Bron: Eurostat. Verwerking: ERSV-Limburg

ICT

Economische groei kwam traditioneel tot stand door meer arbeid of kapitaal in te zetten of door efficiënter te werken. Deze mogelijkheden zijn niet onuitputtelijk. Innovatie dringt zich steeds harder op als een alternatieve strategie om zo te komen tot een kenniseconomie. Essentieel in een kenniseconomie is dan ook onderzoek en ontwikkeling (O&O). Patenten vormen de sluitsteen van het onderzoek dat aan de basis ligt van de commercialisering van producten. Het aantal patenten, ingediend bij het European Patent Office, per miljoen inwoners kan aldus voor regio’s (beschikbaarheid cijfers tot op provinciaal niveau) als een innovatie-outputindicator gebruikt worden om aan te geven in hoeverre deze regio’s daadwerkelijk innovatief zijn. Echter niet voor elke nieuwe vondst wordt een patent aangevraagd. Voorts is dit nog geen garantie voor het uiteindelijke succes van dat product voor de verkoop ervan (een noodzakelijke voorwaarde voor de realisatie van toegevoegde waarde).

In 2004 (grafiek 28) zijn in Limburg 78 patenten per miljoen inwoners ingediend bij het European Patent Office (EPO). Van jaar tot jaar kunnen er belangrijke schommelingen zijn. Toch is er een trendmatige toename sedert 1994 tot meer dan het dubbele aantal (+121,2%) in 2004 (Vlaanderen +65,8%, België +83,6%). Limburg heeft in de beschouwde periode zijn achterstand wel verkleind maar blijft in verhouding toch veel minder patenten indienen dan Vlaanderen en België. Bekijken we het aantal aangevraagde patenten per miljoen inwoners bij het EPO naar categorie in 2004 (grafiek 29), dan blijkt dat Limburg vergeleken met Vlaanderen en België zwak presteert in biotechnologie en high-tech patenten.

Grafiek 30: Tewerkstellingsgraad hoog- en mediumhoogtechnologische sectoren 31/12/2006 en groei-% van deze sectoren 2003-2006

25 20 15

Noord-Limburg

10 5

Maasland

West-Limburg

0 -5

NIVEAU VLAANDEREN

-10 -15

LIMBURG

Zuid-Limburg

-20

Midden-Limburg

-25 0

1

2

3

4

5

6

7

Tewerkstellingsgraad hoog- en mediumhoogtechnologische sectoren op 31/12/2006 Bron: Steunpunt WSE, RSZ. Verwerking: ERSV-Limburg

Grafiek 31: Tewerkstellingsgraad kennisintensieve dienstensectoren 31/12/2006 en groei-% van deze sectoren 2003-2006 60

NIVEAU VLAANDEREN

België

Zoals reeds hiervoor opgemerkt bij de innovatie-outputindicator patenten dringt innovatie zich steeds harder op als een alternatieve strategie voor economische groei, om zo te komen tot een kenniseconomie. De kenniseconomie is niet zomaar eenduidig te omschrijven. Vele defi nities gaan in de richting van het al dan niet intensief gebruik van onderzoek en ontwikkeling in het productieproces. Zo onderscheidt de OESO voor de industrie vier categorieën : - hoogtechnologische (farmacie / kantoormachines en computers / audio-, video- en telecommunicatieapparatuur / medische, precisie- en optische instrumenten / vliegtuigbouw), - mediumhoogtechnologische (chemie minus farmacie / machines, apparaten en werktuigen / elektrische machines en apparaten / motorvoertuigen, aanhangwagens en opleggers / rollend materieel voor spoor- en tramwegen / motorrijwielen en rijwielen / overige transportmiddelen), - medium-laagtechnologische (cokes, geraffineerde aardolieproducten en splijt- en kweekstoffen / rubber en kunststof / overige niet-metaalhoudende minerale producten / metalen in primaire vorm / producten van metaal / scheepsbouw en –reparatie) en - laagtechnologische industriële sectoren (voedingsmiddelen en dranken / tabaksproducten / textiel / kleding en bont / schoeisel / hout / papier / uitgeverijen, drukkerijen / meubelen en overige industrie / recycling).

Voor de dienstensectoren bestaan er classificaties die de kennisintensiteit weergeven.

Eurostat onderscheidt: - kennisintensieve high-techdiensten (post en telecommunicatie / activiteiten i.v.m. computers / speur- en ontwikkelingswerk), - kennisintensieve fi nanciële diensten (financiële instellingen / verzekeringswezen / ondersteunende activiteiten i.v.m. financiële instellingen en verzekeringswezen) en - kennisintensieve marktdiensten (vervoer over water / luchtvaart / verhuur en handel in onroerende goederen / verhuur roerende goederen zonder bedieningspersoneel / overige zakelijke dienstverlening).

in kwestie. Het kan zinvol zijn om te analyseren of een grote regio of een land relatief meer of minder sectoren telt die toekomstgericht zijn. Op een laag geografisch niveau is dit anders: sommige industriële en dienstenactiviteiten zullen zich clusteren in de nabijheid van grote steden (bv. nieuwe dienstenbedrijven rond de as Brussel-Antwerpen) of zijn omwille van historische re-

Op basis van de RSZ-tewerkstellingsdata kunnen al deze sectoren geanalyseerd worden. In wat volgt wordt aan de hand van deze RSZ-gegevens dieper ingegaan op de capaciteit van Limburg en haar 5 streken om toekomstige uitdagingen aan te gaan in het kader van de globalisering van handelsen industriële processen. Een belangrijke kanttekening is de schaal van de gebieden

NIVEAU VLAANDEREN

Patenten

Tewerkstelling in kennisintensieve sectoren

Groei-% tewerkstelling hoog- en mediumhoogtechnologische sectoren 2003-2006

Vlaanderen

Limburg

Innovatievermogen

Groei-% tewerkstelling kennisintensieve dienstensectoren 2003-2006

Grafiek 28: Aantal patenten per miljoen inwoners ingediend bij het European Patent Office in de periode 1994-2004

West-Limburg

50 40

LIMBURG 30

Midden-Limburg

Zuid-Limburg

Maasland

20

NIVEAU VLAANDEREN

Noord-Limburg 10 0 2

4

6

8

10

12

Tewerkstellingsgraad kennisintensieve dienstensectoren op 31/12/2006

Bron: Steunpunt WSE, RSZ. Verwerking: ERSV-Limburg

26 - SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009

SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009 - 27

E EL H C S I M O E E FS N W H O C S EECCONOYMSIE A NA L

Indien de hoogtechnologische en mediumhoogtechnologische sectoren (HT-MHT) samengenomen worden, komt men tot de volgende vaststellingen: de arbeidsplaatsen in de betrokken sectoren maken eind 2006 in Limburg 3,6% uit van de bevolking op beroepsactieve leeftijd (15-64 jaar). Tussen 31 december 2003 en 31 december 2006 is er een daling met -11,8%, tegenover een stijging met 4,4% van de totale bezoldigde tewerkstelling in dezelfde periode. Zoals uit bijgaande figuur blijkt scoort Limburg hiermee iets minder goed dan Vlaanderen (3,7%) qua tewerkstellingsgraad en nog beduidend slechter dan Vlaanderen voor wat betreft de banenevolutie (-5,2%). West-Limburg is de enige Limburgse streek waar de HT-MHT sectoren niet alleen sterker vertegenwoordigd zijn (4,7%), maar waar deze HT-MHT sectoren bovendien ook beter evolueren (+0,2%) dan gemiddeld in Vlaanderen. In Midden-Limburg komen de HT-MHT sectoren het best aan bod (6,2%), maar is de achteruitgang van het aantal arbeidsplaatsen in deze sectoren het grootst met maar liefst -22,2%. In de overige drie Limburgse regioâ&#x20AC;&#x2122;s is er een eerder zwakke vertegenwoordiging in de HT-MHT bedrijfstakken, maar is er met uitzondering van Zuid-Limburg (-13,2%) een inhaalbeweging merkbaar, vooral in NoordLimburg (+18,0%).

De bezoldigde tewerkstelling in het geheel van de kennisintensieve diensten is eind 2006 in Limburg goed voor 6,5% van de bevolking tussen 15 en 64 jaar. Het aantal arbeidsplaatsen in deze sectoren vermeerdert sedert december 2003 met +31,7%, gevoelig meer dan de aangroei van de totale bezoldigde tewerkstelling. Grafiek 31 laat zien dat Limburg met deze cijfers sinds 2003 zijn achterstand inzake kennisintensieve

15 10

West-Limburg Noord-Limburg

5

LIMBURG

NIVEAU VLAANDEREN

Grafiek 32: Tewerkstellingsgraad creatieve sectoren 31/12/2006 en groei-% van deze sectoren 2003-2006 Groei-% tewerkstelling creatieve sectoren 2003-2006

denen tot bloei gekomen in een gebied (bv. de textielindustrie in het westen van Vlaanderen). Delen van het Vlaamse buitengebied lenen zich misschien beter voor de vestiging van activiteiten in traditionele sectoren die ruimtebehoevend zijn (bv. de fruitsector in Zuid-Limburg). Dit wil zeggen dat elke regio niet zomaar eenzelfde aandeel van deze of gene sectoren moet tellen. Diversiteit is tot op zekere hoogte een troef. Onderstaande is dan ook louter descriptief bedoeld.

Aantal werkenden Midden-Limburg

NIVEAU VLAANDEREN

0 -5

Maasland Zuid-Limburg

-10 0,0

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0

1,2

1,4

1,6

Tewerkstellingsgraad creatieve sectoren op 31/12/2006 Bron: Steunpunt WSE, RSZ. Verwerking: ERSV-Limburg

dienstenjobs t.o.v. Vlaanderen (+19,6%) wat wegwerkt, maar toch nog altijd een duidelijk kleinere tewerkstellingsgraad heeft dan Vlaanderen (8,6%). In Noord-Limburg, Zuid-Limburg en het Maasland komen de kennisintensieve diensten minder van de grond. West-Limburg daarentegen komt met een banengroei van 56,7% uit op een tewerkstellingsgraad van 5,8% en situeert zich hiermee stilaan in de buurt van het provinciale niveau. Midden-Limburg bewijst dat deze categorie van diensten beter gedijt in een regionaalstedelijk gebied zoals de bi-pool Hasselt-Genk door niet alleen een meer prominente aanwezigheid (11,2%) van de betrokken bedrijfstakken, maar ook door een hogere groei (29,8%) ervan dan in Vlaanderen.

Tewerkstelling in creatieve sectoren Limburg kon gedurende de laatste decennia op de aanwezigheid van multinationale ondernemingen steunen voor de creatie van economische activiteiten en het verwerven van expertise. Dit is niet noodzakelijk een verworvenheid voor de verdere toekomst, gezien het globaler wordend beslissingsproces van grote bedrijven en de toegenomen keuzemogelijkheden om zich te vestigen. Meer en meer wordt de noodzaak aangevoeld om het eigen ondernemerschap te stimuleren.

Daarbij is het noodzakelijk om zich te onderscheiden van zijn concurrenten en om creatief met nieuwe ideeĂŤn om te springen.

Gebieden die begunstigd zijn met creatieve beroepsgroepen of activiteiten zouden volgens sommige stromingen als een magneet kunnen werken op de vestiging van andere activiteiten. Het Kenniscentrum Flanders

28 - SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009

Werkenden

District of Creativity heeft geprobeerd om deze creatieve sectoren te duiden: - uitgeverijen, - architecten, ingenieurs en aanverwante technische adviesbureaus, - reclamewezen, - activiteiten op het gebied van fi lm en video, - radio en televisie, - overige activiteiten op het gebied van amusement, - persagentschappen en - overige culturele activiteiten.

Op 31 december 2006 telde Limburg 4.007 bezoldigde arbeidsplaatsen in de creatieve sectoren. Dat is goed voor 0,72% van de bevolking op beroepsactieve leeftijd. Het is daarmee duidelijk dat het voorlopig (nog) niet om een belangrijke activiteitsgroep gaat. Toch groeit de tewerkstelling in deze nieuw onderscheiden sector (+5,5%) tussen 2003 en eind 2006 iets sneller dan de totale bezoldigde werkgelegenheid. Grafiek 32 illustreert dat net zoals bij de kennisintensieve dienstensectoren of industrietakken met een hogere technologieintensiteit ook hier Midden-Limburg goed scoort met een tewerkstellingsgraad van 1,39% en een groeipercentage van +10,2%, wat zelfs beter is dan de Vlaamse gemiddelden (resp. 0,98% en +3,5%). Dit verwondert niet, gezien de aanwezigheid van het regionaalstedelijk gebied Hasselt-Genk waar een positief klimaat is voor creatieve activiteiten. West-Limburg doet het beter dan het provinciale niveau, zowel wat betreft de tewerkstellingsgraad (0,76%) als het groeipercentage (+7,9%). In de overige Limburgse streken komt de creatieve sector (nog) niet zo goed uit de verf.

De groep werkenden (tabel 14) is samengesteld uit de loontrekkenden, de zelfstandigen en de uitgaande grensarbeid.

Volgens de RIZIV-gegevens beloopt deze uitgaande grensarbeid in 2007 voor Vlaanderen ca. 32.000 personen, waarvan ca.

18.000 voor Limburg. In 2003 bedroegen deze cijfers respectievelijk ca. 20.000 en 12.000. Deze stijging is echter bijna uitsluitend te wijten aan de gewijzigde wetgeving in 2006 i.v.m. de grensarbeid naar Nederland, waardoor de betreffende grensarbeiders beter geregistreerd worden.

In de periode 2003-2007 is het aantal werkenden in Limburg toegenomen met 13.987 (van 339.816 in 2003 tot 353.803 in 2007) of met 4,1%, een trager groeiritme dan in Vlaanderen (4,7%). West- Limburg (+6,1%) is de Limburgse streek met relatief de meest gunstige evolutie. Grafiek 33 illustreert duidelijk dat de stijging van het aantal werkenden hoofdzakelijk door de vrouwen wordt gerealiseerd.

Tabel 14: Evolutie van het aantal werkenden (jaargemiddelden) 2003-2007 2003

Noord-Limburg

2007

Evolutie 2003-2007

M

V

T

M

V

T

M

V

T Abs.

%

35.468

25.581

61.050

35.911

26.616

62.527

443

1.035

1.478

2,4

Midden-Limburg

53.640

39.201

92.842

54.188

42.352

96.539

547

3.150

3.698

4,0

West-Limburg

34.883

24.991

59.874

36.306

27.242

63.548

1.423

2.251

3.674

6,1

Maasland

27.051

19.351

46.402

27.909

20.615

48.524

858

1.264

2.122

4,6

Zuid-Limburg

45.854

33.796

79.649

46.354

36.311

82.665

500

2.515

3.016

3,8

Limburg Vlaanderen

196.896

142.920

339.816

200.668

153.135

353.803

3.772

10.215

13.987

4,1

1.439.606

1.104.844

2.544.450

1.473.466

1.190.817

2.664.283

33.860

85.973

119.833

4,7

Bron: Steunpunt WSE. Verwerking: ERSV-Limburg. (werkenden = loontrekkenden + zelfstandigen + uitgaande grensarbeid)

Grafiek 33: Groei-% werkenden 2003-2007

mannen 10

vrouwen

9,0

9

8,0

8

7,4

7

7,8

7,1

6,5

6 5

4,1

4,0

4

3,2

3 2 1

1,9 1,2

1,0

NoordLimburg

MiddenLimburg

2,4

1,1

0

Bron: Steunpunt WSE. Verwerking: ERSV-Limburg

WestLimburg

Maasland

ZuidLimburg

Limburg

Vlaanderen

E EL H C S I M O E E FS N W H O C S EECCONOYMSIE A NA L Werkzaamheidsgraad De verhouding tussen het aantal werkenden en het aantal inwoners op arbeidsleeftijd (15-64 jaar) noemt men de werkzaamheidsgraad (tabel 15). Deze indicator verwijst naar de aanbodzijde van de arbeidsmarkt en laat zien welk gedeelte van de bevolking op beroepsactieve leeftijd aan het werk is.

Verschillen zijn te verklaren door de aanwezige, beschikbare arbeidsplaatsen, maar ook door pendelbereidheid, de wens tot arbeidsdeelname en de mogelijkheid daartoe.

In 2007 bedraagt de werkzaamheidsgraad in Limburg 63,0%, een stijging met 1,1% t.o.v.

2003. Hierdoor is de achterstand met Vlaanderen (64,3% in 2003 en 65,8% in 2007) nog toegenomen, zoals eveneens blijkt uit grafiek 34. Van de Limburgse streken zien enkel West-Limburg (+2,0%) en het Maasland (+1,5%) hun achterstand t.o.v. Vlaanderen niet oplopen. Aangezien de vermeerdering van de werkenden voornamelijk een vrouwelijke aangelegenheid is geworden, wordt dit uiteraard ook weerspiegeld in de evolutie van de werkzaamheidsgraad.

Grafiek 35 toont dat in 2007 het Maasland binnen Limburg de laagste werkzaamheidsgraad (60,2%) heeft en Zuid-Limburg (65,3%) de hoogste. In 2003 was dit ook al zo. Markant is ook dat de Maaslandse werkzaamheidsgraad nog steeds achter blijft in vergelijking met de andere Limburgse streken, zowel bij de mannen als de vrouwen.

Tabel 15: Evolutie van de werkzaamheidsgraad (jaargemiddelden) 2003-2007 (de werkenden/bevolking op arbeidsleeftijd (15-64 jaar)) 2003

Interprovinciale pendelarbeid

2007

Evolutie 2003-2007

M

V

T

M

V

T

M

V

T

Noord-Limburg

72,6

54,9

64,0

71,7

55,5

63,8

-0,8

0,6

-0,2

Midden-Limburg

69,6

52,2

61,0

69,0

55,2

62,2

-0,6

3,0

1,2

West-Limburg

69,6

51,6

60,7

70,7

54,5

62,7

1,1

2,9

2,0

Maasland

66,9

50,1

58,7

67,9

52,2

60,2

1,0

2,1

1,5

Zuid-Limburg

72,6

55,3

64,1

72,1

58,3

65,3

-0,5

3,0

1,2

Limburg

70,4

53,0

61,8

70,3

55,4

63,0

-0,1

2,4

1,1

Vlaanderen

71,9

56,6

64,3

71,9

59,5

65,8

0,0

2,9

1,5

Bron: Steunpunt WSE. Verwerking: ERSV-Limburg. (werkenden = loontrekkenden + zelfstandigen + uitgaande grensarbeid)

Grafiek 34: Groei werkzaamheidsgraad 2003-2007 (werkenden in % van bevolking op arbeidsleeftijd (15-64 jaar)) mannen

3,0

3,0

vrouwen

Totaal

3,0

2,9

2,9 2,4

2,5

2,1

2,0

2,0

1,5

1,5

1,5

1,2

1,1

1,0

1,2

1,0

1,1

0,6 0,5

0,0

0,0

-1,0

-0,5

-0,6

-0,8 NoordLimburg

De interprovinciale mobiliteitsgraad (grafiek 37) geeft aan welk aandeel van de werkende bevolking in een provincie woont en werkt in een andere provincie. Gemiddeld bedraagt de mobiliteit bij de in België werkende bevolking 19,8%. In absolute cijfers gaat het om 827.157 van de 4.167.113 in België werkenden, die aan de slag zijn in een andere provincie dan daar waar hij of zij woont. Van de 326.104 Limburgse werkenden is 14,2% (46.415) mobiel. Ondanks dat de tewerkstelling in Brussel bijna dubbel zo hoog is als het aantal werkende inwoners, zijn de Brusselaars toch nog iets mobieler dan de Limburgers, nl. 14,5% van de Brusselaars gaat elders in het land werken.

Zowat de helft van de werkende inwoners van Waals-Brabant (49,1%) werkt niet in de eigen provincie, waardoor deze provincie veruit de meest mobiele is in België, gevolgd door Vlaams-Brabant (42,0%). Oost-Vlamingen en Antwerpenaren blijven dan weer het vaakst in de eigen provincie werken.

Respectievelijk slechts 9,6% en 10,6% pendelt naar een andere provincie om de kost te verdienen.

-0,1

-0,2

-0,5

Met de groep werkenden worden hier uitsluitend de in België werkende loontrekkenden en zelfstandigen bedoeld. Van de 4.167.113 werkenden in België in 2006 (tabel 16) zijn er 326.104 of 7,8% woonachtig in Limburg. Bekeken volgens plaats van tewerkstelling blijkt dat het aandeel van de werkgelegenheid binnen Limburg (304.999) t.o.v. de Belgische 7,3% bedraagt. De tewerkstelling in Limburg is dus iets lager dan dat er werkenden wonen. Dit net iets lager liggen van het aandeel in de tewerkstelling dan het aandeel in de verdeling volgens woonplaats geldt bijna overal, zoals grafiek 36 laat zien. Opvallend is het duidelijk omgekeerde beeld in Brussel (Brussels Hoofdstedelijk Gewest). De Brusselse werkgelegenheid (16,0%) is veel hoger dan de werkenden die er woonachtig zijn (8,7%). Theoretisch betekent dit dat bijna de helft (45,4%) van zij die in Brussel werken inkomende pendelaars van elders zijn. Volgens dezelfde redenering kent elke provincie, behalve Antwerpen en Luxemburg, enkel een uitgaande pendel.

In werkelijkheid is het plaatje echter ingewikkelder. Achter deze nettostromen schuilen ook stromen in de omgekeerde richting.

MiddenLimburg

WestLimburg

Maasland

ZuidLimburg

LIMBURG

VLAANDEREN

Tabel 16: Pendelarbeidsstromen in 2006 tussen de provincies (inclusief Brussels Hoofdstedelijk Gewest)

Bron: Steunpunt WSE. Verwerking: ERSV-Limburg

Tewerkstellingsplaats

Grafiek 35: Werkzaamheidsgraad per geslacht in 2007 (werkenden in % van bevolking op arbeidsleeftijd (15-64 jaar)) mannen

vrouwen

Brussels Hfdst. Gewest

311.403

4.033

Antwerpen

26.915

Oost-Vlaanderen West-Vlaanderen Limburg

75

71,7

65

72,1

70,7

69,0

70

71,9

70,3

67,9 65,8

65,3

63,8

62,7

62,2

63,0 60,2

60 55

totaal

Woonplaats

Brussel Hfdst.

Gewest

59,5

58,3 55,5

55,2

55,4

54,5 52,2

50

Oost-Vlaanderen

West-Vlaanderen

624.481

720

13.325

5.024

444.122

22.092

1.942

3.687

56.497

38.263

23.319

463.084

23.519

2.179

Antwerpen

Limburg

VlaamsBrabant

Henegouwen

Luik

1.736

1.773

28.426

3.549

1.320

11.214

9.357

24.251

Luxemburg

Namen

WaalsBrabant

Totaal (woonplaats)

1.602

9.952

364.375

749

698.724

773

608.540

4.973

459.499

491.343 326.104

8.356

17.700

731

279.689

16.449

Vlaams-Brabant

124.612

35.825

1.354

12.755

9.207

266.359

3.046

Henegouwen

46.952

2.690

4.028

1.454

505

5.286

347.105

2.126

Luik

16.604

1.088

547

2.599

3.579

2.759

334.568

2.913

621

2.676

69.043

3.505

1.336

17.630

5.149

5.185

Luxemburg

1.353

Namen

12.920

Waals-Brabant

48.558

1.167

Totaal (tewerkstellingsplaats)

667.495

730.761

474.465

2.294 1.144

530

549

8.826

5.594

2.263

514.448

304.999

380.189

386.511

352.138

78.673

10.468

18.730

439.841

8.620

3.557

376.845

125.390

8.434

176.807

4.327

74.712

146.926

154.652

122.782

4.167.113

78.109

Bron: FOD Economie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie - Enquête 2006 naar de arbeidskrachten. Verwerking: ERSV-Limburg Pendelstromen van minder dan 500 personen worden niet getoond wegens gebaseerd op een te klein steekproefaantal

45 NoordLimburg

MiddenLimburg

WestLimburg

Maasland

ZuidLimburg

LIMBURG

VLAANDEREN

Bron: Steunpunt WSE. Verwerking: ERSV-Limburg

30 - SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009

SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009 - 31

E EL H C S I M O E E FS N W H O C S EECCONOYMSIE A NA L Grafiek 36: %-verdeling in 2006 van de werkenden in België volgens woonplaats en plaats van tewerkstelling 18 16,0

16

16,8 17,5

woonplaats

tewerkstellingsplaats

14,6

14 11,8 11,4

12 10

12,3 11,0

10,6 9,1

8,7

7,8

8

9,3

9,0 8,5

7,3

6

4,2

4

3,7

3,5

1,9 1,9

2

2,9

Waals-Brabant

Namen

Luxemburg

Luik

Henegouwen

Vlaams-Brabant

LIMBURG

West-Vlaanderen

Oost-Vlaanderen

Antwerpen

0 Brussels Hoofdst. Gewest

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie - Enquête 2006 naar de arbeidskrachten.

Verwerking: ERSV-Limburg

Grafiek 37: Interprovinciale mobiliteitsgraad in 2006 49,1

50 45

42,0

40 35

29,1

30

23,9

25

21,1

20

19,8

10,6

9,6

11,2

11,6

Luxemburg

10

Luik

14,2

Oost-Vlaanderen

15

14,5

Antwerpen

Deze arbeidsmobiliteit kan op twee verschillende manieren bekeken worden.

Enerzijds kunnen we ons afvragen waar de inwoners van de verschillende provincies gaan werken (=uitstroompercentages). Anderzijds kunnen we ons ook de vraag stellen waar de verschillende provincies hun werkenden halen (=instroompercentages).

Zoals hierboven aangehaald, heeft Limburg een mobiliteitsgraad van 14,2%. Dit betekent dat van alle werkende Limburgers (326.104) 85,8% of 279.689 zijn werkplaats in de eigen provincie heeft. Tabel 16 laat zien dat de overige Limburgers voor het werk pendelen naar Antwerpen (5,4% of 17.700 personen), Vlaams-Brabant (5,0% of 16.449), Brussel (2,6% of 8.356), Luik (0,7% of 2.294) en West-Vlaanderen (0,2% of 731).

Vertrekken we anderzijds van de plaats van tewerkstelling, dan blijkt dat de Limburgers zelf 91,7% of 279.689 van de 304.999 arbeidsplaatsen in Limburg innemen.

De overige Limburgse jobs (25.310) worden ingevuld door pendelaars uit Antwerpen (3,1% of 9.357), Vlaams-Brabant (3,0% of 9.207), Luik (0,9% of 2.599), Brussel (0,6% of 1.773), Waals-Brabant (0,2% of 549) en Henegouwen (0,2% of 505).

5 België

Waals-Brabant

Namen

Henegouwen

Vlaams-Brabant

LIMBURG

West-Vlaanderen

Brussels Hoofdst. Gewest

0

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie - Enquête 2006 naar de arbeidskrachten.

Verwerking: ERSV-Limburg

Grafiek 38: UIt- en instroompercentages voor Limburg inzake de pendelarbeid in 2006 uitstroom

6,0

5,4

instroom

5,0

5,0 4,0 3,0

3,1

3,0

2,6

2,0

0,2 Waals-Brabant

Vlaams-Brabant

West-Vlaanderen

Oost-Vlaanderen

Antwerpen

Brussels Hoofdst. Gewest

0,7 0,9 Namen

0,2

Luxemburg

0,2

Luik

0,6

0,0

Henegouwen

1,0

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie - Enquête 2006 naar de arbeidskrachten.

Verwerking: ERSV-Limburg

32 - SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009

SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009 - 33

EEEL H C S I M N TI O E T N O O P CENSELS K IJE EM A NALY Demografie Bevolkingsaantal en -spreiding

Grafiek 39 : Bevolking Limburg over de 5 Limburgse streken

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie. Verwerking: ERSV-Limburg

De provincie Limburg telt 826.690 inwoners op 1 januari 2008 : 412.262 mannen en 414.428 vrouwen. België heeft 10.666.866 inwoners; in Vlaanderen zijn er dat 6.161.600.

Het aandeel van Limburg in de Belgische bevolking bedraagt 7,8%, het Limburgs aandeel in Vlaanderen is 13,4%.

Grafiek 38 toont de spreiding van de Limburgse bevolking over de vijf Limburgse streken.

Bevolkingsdichtheid De bevolkingsdichtheid begin 2008, zoals weergegeven in grafiek 40, van Limburg (341 inwoners per km²) ligt beneden het landelijk gemiddelde (349) en dat van Vlaanderen (456). Binnen de provincie is de dichtst bevolkte streek Midden-Limburg met 534 inwoners per km². Noord-Limburg is het dunst bevolkt en telt 236 inwoners per km².

143.895 17%

187.235 23% 117.149 14%

Noord-Limburg Midden-Limburg

228.534 28%

West-Limburg

149.877 18%

Maasland Zuid-Limburg

Grafiek 40: Bevolkingsdichtheid per km 2 begin 2008 600 534 500

456

404

400

352

300

349

341 274

236 200 100

Evolutie van de bevolking In tabel 17 blijkt dat West-Limburg en NoordLimburg de regio’s met de sterkste bevolkingstoename zijn tussen 1 januari 2004 en 1 januari 2008. Zij stijgen respectievelijk met 3,5% en 2,7%. Daar waar Limburg in het verleden traditioneel een sterkere stijging kende dan Vlaanderen en België, zien we nu een quasi gelijklopend groeiritme van ca. 2,6% of ca. 0,6% per jaar.

Bevolkingsvooruitzichten De resultaten van de bevolkingsvooruitzichten 2007-2060 (tabel 18) geven aan dat het inwonertal in Limburg nog zal toenemen tot 907.206 eind 2030. Daarna zal de Limburgse populatie afnemen. De Vlaamse en Belgische populatie daarentegen zal verder blijven toenemen tot 2060.

De verwachte bevolkingsgroei tussen 2000 en 2030 zal in Limburg plaatsvinden aan het Vlaamse stijgingsritme van 0,5% per jaar, iets lager dan het landstempo van 0,6%.

Binnen Limburg zal in dezelfde periode het arrondissement Hasselt (0,6%) het hoogste jaarlijkse gemiddelde groeipercentage vertonen en het arrondissement Tongeren (0,3%) het laagste.

0

NoordLimburg

MiddenLimburg

WestLimburg

Maasland

ZuidLimburg

Limburg

Vlaanderen

België

Tabel 17: Evolutie van het aantal inwoners tussen 1/01/2004 en 1/01/2008 1/01/2004

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie. Verwerking: ERSV-Limburg

Grafiek 41: Jaarlijks gemiddeld groei-% van de bevolking 2000-2030

0,6

0,6

0,6 0,5

0,5

0,5

0,4

0,4

0,3

0,3 0,2 0,1

1/01/2008

Evolutie 2004-2008

M

V

T

M

V

T

M

V

T Abs.

%

Noord-Limburg

70.760

69.398

140.158

72.567

71.328

143.895

1.807

1.930

3.737

2,7

Midden-Limburg

110.657

112.463

223.120

113.126

115.408

228.534

2.469

2.945

5.414

2,4

West-Limburg

72.381

72.363

144.744

74.785

75.092

149.877

2.404

2.729

5.133

3,5

Maasland

57.567

57.020

114.587

58.769

58.380

117.149

1.202

1.360

2.562

2,2

Zuid-Limburg

90.988

92.189

183.177

93.015

94.220

187.235

2.027

2.031

4.058

2,2

LIMBURG

402.353

403.433

805.786

412.262

414.428

826.690

9.909

10.995

20.904

2,6

VLAANDEREN

2.966.640

3.049.384

6.016.024

3.039.956

3.121.644

6.161.600

73.316

72.260

145.576

2,4

BELGIË

5.087.176

5.309.245

10.396.421

5.224.309

5.442.557

10.666.866

137.133

133.312

270.445

2,6

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie. Verwerking: ERSV-Limburg

0,0

Arr. Hasselt

Arr. Maaseik

Arr. Tongeren

Limburg

Vlaanderen

België

Bron: Federaal Planbureau, FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie. Verwerking: ERSV-Limburg

Tabel 18: Bevolkingsvooruitzichten 2007-2060 31/12/2000

31/12/2010

31/12/2020

31/12/2030

31/12/2040

31/12/2050

31/12/2060

Arr. Hasselt

384.503

409.240

434.308

448.168

453.321

454.180

453.986

Arr. Maaseik

220.231

234.350

247.097

249.347

244.994

239.312

235.083

Arr. Tongeren

190.051

198.999

208.337

209.691

206.656

203.462

201.387

LIMBURG

794. 785

842.589

889.742

907.206

904.971

896.954

890.456

VLAANDEREN

5.952.552

6.270.418

6.614.038

6.796.862

6.889.747

6.953.673

7.018.586

BELGIË

10.263.414

10.886.032

11.598.066

12.011.561

12.249.021

12.460.503

12.687.784

Bron: Federaal Planbureau, FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie. Verwerking: ERSV-Limburg

34 - SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009

SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009 - 35

EEEL H C S I M N TI O E T N O O P CENSELS K IJE EM A NALY Loop van de bevolking: natuurlijk akkres en migratiesaldo

In Midden-Limburg is het inwijkingsoverschot in de beschouwde periode zelfs al gedaald tot 41,8% van het totaal akkres zodat in 2007 in deze streek de bevolkingsaangroei voor het merendeel gebeurt door het natuurlijk akkres. Enkel in West-Limburg neemt het belang van het inwijkingsoverschot nog toe. Het zeer hoge aandeel van het inwijkingsoverschot in Zuid-Limburg in 2003 is het gevolg van het feit dat er in dat jaar 205 meer sterften zijn opgetekend dan geboorten.

Hoewel uit de loop van de bevolking (tabel 19) blijkt dat de aangroei van de Limburgse, Vlaamse en Belgische populatie zowel in 2003 als in 2007 hoofdzakelijk te danken is aan het inwijkingsoverschot, daalt het belang hiervan in 2007 ten voordele van de natuurlijke aangroei wat vooral veroorzaakt wordt door een aanhoudende stijging van het aantal geboorten de laatste jaren.

Tabel 19: Loop van de bevolking in 2003 en 2007 2003

2007

Geboorten

Sterften

Nat. Akkres

Immigr.

Emigr.

Migr. saldo

Totaal Akkres

Geboorten

Sterften

Nat. Akkres

Immigr.

Emigr.

Migr. saldo

Totaal Akkres

NoordLimburg

1.217

970

247

5.053

4.667

386

633

1.378

982

396

6.163

5.572

591

987

MiddenLimburg

2.292

1.751

541

8.341

7.792

549

1.090

2.538

1.722

816

9.690

9.103

587

1.403

West-Limburg

1.383

1.150

233

5.416

5.153

263

496

1.627

1.088

539

6.451

5.388

1.063

1.602

Maasland

1.113

944

169

4.424

4.146

278

447

1.137

865

272

5.009

4.582

427

699

Zuid-Limburg

1.633

1.838

-205

7.049

6.516

533

328

1.828

1.630

198

7.906

7.104

802

1.000

LIMBURG

7.638

6.653

985

30.283

28.274

2.009

2.994

8.508

6.287

2.221

35.219

31.749

3.470

5.691

VLAANDEREN

59.964

58.910

1.054

262.092

246.314

15.778

16.832

65.689

55.644

10.045

300.573

274.447

26.126

36.171

BELGIE

112.149

107.039

5.110

552.608

524.818

27.790

32.900

120.663

101.587

19.076

620.660

575.131

45.529

64.605

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie; Studiedienst Vlaamse Regering SVR. Verwerking: ERSV-Limburg

Grafiek 42: %-aandeel migratiesaldo in totaal akkres 175

2003

150

2007

125

Tabel 20: Niet-Belgen per nationaliteit op 01/01/2007

Bevolking per nationaliteit Op 1 januari 2007 telt Limburg 68.962 inwoners met een niet-Belgische nationaliteit (tabel 20) of 8,4% van de totale Limburgse bevolking. Voor Vlaanderen is dit 331.694 of 5,4% en voor België 932.161 of 8,8%.

West-Limburg met 4,1% en het Maasland met 17,3% kennen binnen Limburg respectievelijk het kleinste en het grootste aandeel allochtonen onder hun bevolking.

In nagenoeg elke beschouwde regio groeide het aandeel van de vreemde bevolking sinds 2004, uitgezonderd in Midden- en West-Limburg.

Meer dan de helft van deze buitenlandse bevolking in Limburg zijn begin 2007 Nederlanders (55,0%). In Noord-Limburg vertegenwoordigen zij 87,8% van alle nietBelgen. In het Maasland is dit 69,1% en in Zuid-Limburg 60,0%. In Midden-Limburg zijn de Italianen (37,8%) het belangrijkst in aantal en in West-Limburg zijn dit de Turken met 29,4% van de niet-Belgische bevolking.

Nederlanders

Italianen

Turken

Marokkanen

Duitsers

Spanjaarden

Grieken

Overige

Totaal

Noord-Limburg

14.331

197

211

110

269

104

18

1.079

16.319

Midden-Limburg

2.967

6.556

2.030

1.084

532

882

652

2.652

17.355

West-Limburg

1.231

1.189

1.771

151

236

394

99

948

6.019

Maasland

13.896

3.251

739

395

418

145

291

966

20.101

Zuid-Limburg

5.504

470

150

186

400

123

41

2.294

9.168

LIMBURG

37.929

11.663

4.901

1.926

1.855

1.648

1.101

7.939

68.962

VLAANDEREN

102.923

22.563

18.845

26.580

11.918

10.254

3.513

135.098

331.694

BELGIË

116.970

171.918

39.419

80.579

37.621

42.765

15.742

427.147

932.161

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie. Verwerking: ERSV-Limburg

Grafiek 44: %-aandeel niet-Belgen in totale bevolking 18

1/01/2004

16

1/01/2007

17,3 16,3

14 12

11,4 9,9

10

6

100

8,0

8,0 7,6

8

4,3

4

75

4,2 4,9

4,1

8,3 8,8

8,4

4,8

5,4

2

50

0

25

NoordLimburg

0

NoordLimburg

MiddenLimburg

WestLimburg

Maasland

ZuidLimburg

Limburg

Vlaanderen

MiddenLimburg

WestLimburg

Maasland

ZuidLimburg

Limburg

Vlaanderen

België

België Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie. Verwerking: ERSV-Limburg

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie; Studiedienst Vlaamse Regering SVR. Verwerking: ERSV-Limburg

Grafiek 45: %-aandeel nationaliteiten binnen buitenlandse bevolking in Limburg op 1/01/2007

Grafiek 43: %-evolutie geboorten en sterften 2003-2007

90

Nederlanders

Italianen

Turken

Marokkanen

Duitsers

Spanjaarden

Grieken

Overige

80 20

sterften

70

15

geboorten

60

1,2

50

10 5

13,2

10,7

17,6

11,9

11,4

9,5

7,6

-11,3

-5,5

-5,5

-5,1

2,2

0

-1,7

-5

-5,4

40 30

-8,4

20 10

-10

0

-15

NoordLimburg

MiddenLimburg

WestLimburg

Maasland

ZuidLimburg

Limburg

Vlaanderen

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie; Studiedienst Vlaamse Regering SVR. Verwerking: ERSV-Limburg

36 - SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009

België

NoordLimburg

MiddenLimburg

WestLimburg

Maasland

ZuidLimburg

Limburg

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie. Verwerking: ERSV-Limburg

SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009 - 37

EEEL H C S I M N TI O E T N O O P CENSELS K IJE EM A NALY Leeftijdsopbouw Tabel 21 laat duidelijk zien dat tussen 1 januari 2004 en 1 januari 2008 de vergrijzing overal toeneemt of m.a.w. het aandeel van de bevolking jonger dan 40 jaar is afgenomen ten voordele van de leeftijdsgroepen boven 40 jaar.

Ouderdomscoëfficiënt Grafiek 46 illustreert de vergrijzing nog beter aan de hand van de ouderdomscoëfficiënt. De ouderdomscoëfficiënt is de verhouding van de bevolking van 60 jaar en ouder ten opzichte van de bevolking jonger dan 20 jaar. Bovendien worden de verschillen in vergrijzing meer zichtbaar tussen de Limburgse streken, Limburg, Vlaanderen en België.

De ouderdomscoëfficiënt neemt forser toe in Limburg dan elders. De vergrijzing in Limburg (99,0) situeert zich in 2008 globaal iets boven het Belgische niveau (98,2), maar zit nog onder het Vlaamse peil van 107,0.

Opvallend is dat in één Limburgse streek, nl. in Zuid-Limburg met een ouderdomscoefficiënt van 113,1, de vergrijzing niet alleen verder gevorderd is dan in de rest van Limburg maar zelfs verder dan in Vlaanderen.

Een ouderdomscoëfficiënt van boven de 100 betekent dat er meer 60-plussers dan jongeren zijn. Sedert enkele jaren is dit dus niet alleen zo in Vlaanderen maar zelfs in nog grotere mate ook in Zuid-Limburg.

Tabel 21: Procentuele leeftijdsopbouw 1-01-04

1-01-08

0-19

20-39

40-59

60 en +

Totaal

0-19

20-39

40-59

60 en +

Totaal

Noord-Limburg

23,7

27,2

29,5

19,5

100,0

22,5

25,2

31,1

21,3

100,0

Midden-Limburg

22,8

28,3

29,1

19,8

100,0

22,0

26,7

30,0

21,3

100,0

West-Limburg

22,9

28,4

28,9

19,8

100,0

22,4

26,7

29,9

21,0

100,0

Maasland

22,7

27,8

30,2

19,3

100,0

22,0

25,5

31,6

20,9

100,0

Zuid-Limburg

20,9

27,0

30,2

21,9

100,0

20,6

25,1

31,0

23,3

100,0

LIMBURG

22,5

27,8

29,5

20,2

100,0

21,8

25,9

30,6

21,6

100,0

VLAANDEREN

22,3

26,7

28,4

22,5

100,0

22,1

25,3

29,0

23,6

100,0

BELGIË

23,2

27,1

27,9

21,8

100,0

23,0

26,0

28,4

22,6

100,0

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Verwerking : ERSV-Limburg

Grafiek 46: Ouderdomscoëfficiënt (bevolking van 60j en meer in % van de bevolking 0-19j) 115

1/01/2004

105

99,0

100 95

94,7

93,9

86,5

82,5

1/01/2004

98,2

94,8

94,2

90 85

101,1

89,5 86,7

Doorstromingscoëfficiënt De structuur van de bevolking is ook van belang voor het aanbod en de vervanging van arbeidskrachten. De doorstromingscoëfficiënt (onderstaande grafiek) geeft belangrijke aanwijzigingen over de mate waarin uittreders uit de arbeidsmarkt vervangen kunnen worden door intredende starters.

De doorstromingscoëfficiënt is de verhouding van de bevolking 15-24 jaar ten opzichte van de bevolking 55-64 jaar. Deze indicator houdt wel enkel rekening met de leeftijd en zegt niets over de bereidheid om te werken en de competenties van de in- en uittreders.

Op 1 januari 2008 had Limburg een door-

Afhankelijkheidsratio Tevens kennen Limburg en haar 5 streken, zoals blijkt uit grafiek 48, op 01/01/2008 nog een relatief lage afhankelijkheidsratio (beneden de 80%, een niveau dat Vlaanderen en België al overschreden op 01/01/2004).

Dat wil zeggen dat er relatief minder inwoners op inactieve leeftijd zijn t.o.v. de potentieel beroepsactieven dan in Vlaanderen en België. De afhankelijkheidsratio is immers de verhouding van de bevolking jonger dan 20 jaar en ouder dan 60 jaar ten opzichte van de bevolking tussen 20 en 59 jaar. Maar volgens de prognoses zullen de gebieden met de laagste waarden vandaag, de sterkste aangroei kennen zodat de druk van de inactieve bevolking op de potentiële beroepsbevolking overal hoog zal worden.

Grafiek 47: Doorstromingscoëfficiënt (bevolking van 15-24j in % van bevolking 55-64j)

107,0

105,2

96,5

stromingscoëfficiënt van 99,6%. Dat wil zeggen dat per 100 personen die in de leeftijdsklasse van de laatste fase van hun carrière zitten, er afgerond nog net 100 personen klaarstaan om hun plaats in het arbeidsleven in te nemen. Vanuit demografisch oogpunt is de vervanging op de arbeidsmarkt in Limburg dus nog net gegarandeerd. Toch baart deze indicator enige zorgen, want de ratio bedroeg op 01/01/2004 nog 115,0%. In alle beschouwde regio’s is de doorstromingscoefficiënt de laatste jaren gedaald, maar zijn de onderlinge verschillen wat afgenomen.

In Vlaanderen (96,7%) is de vervanging op de arbeidsmarkt momenteel al niet meer verzekerd, wat binnen Limburg al enkele jaren en nog meer uitgesproken het geval is voor Zuid-Limburg (97,9% in 2004 en 86,9% in 2008).

113,1

1/01/2008

110

Arbeidsmarktaanbod

125

119,6

122,3

1/01/2008

121,8 116,3

115

115,0

84,9 104,9

105

80

104,6

111,5

105,6

104,0 99,5

102,1

99,6

97,9

96,7

95

75

NoordLimburg

MiddenLimburg

WestLimburg

Maasland

ZuidLimburg

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Verwerking : ERSV-Limburg

Limburg

Vlaanderen

België

86,9 85 75

NoordLimburg

MiddenLimburg

WestLimburg

Maasland

ZuidLimburg

Limburg

Vlaanderen

België

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie. Verwerking : ERSV-Limburg

Grafiek 48: Afhankelijksheidsratio(bevolking van 0-19 plus 60j en meer in % van bevolking 20-59j) 1/01/2004

1/01/2008

85

84,1 81,3

80 76,2

83,7

78,1

77,7

75

81,8

76,4

76,6

74,1

74,5

MiddenLimburg

WestLimburg

75,1

74,8

72,6

76,8 74,5

70 65 60

NoordLimburg

Maasland

ZuidLimburg

Limburg

Vlaanderen

België

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie. Verwerking : ERSV-Limburg

SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009 - 39

EEEL H C S I M N TI O E T N O O P CENSELS K IJE EM A NALY Bevolking op beroepsactieve leeftijd naar socioeconomische positie Tabel 22 en bijhorende grafiek 49 laten de bevolking op beroepsactieve leeftijd (15-64 jaar) naar socio-economische positie in 2007 zien. Hieruit blijkt dat Limburg en haar streken overal relatief gezien minder werkenden (loontrekkenden, zelfstandigen, helpers en uitgaande grensarbeid), meer werklozen

Evolutie van de beroepsbevolking (niet-werkende werkzoekenden) met uitzondering van Noord- en Zuid-Limburg en meer niet-beroepsactieven heeft dan Vlaanderen.

Qua werkenden en niet-beroepsactieven benadert Zuid-Limburg (65,3% en 30,2%) het beste de overeenstemmende Vlaamse aandelen (65,8% en 29,8%).

Voor wat betreft de werklozen heeft NoordLimburg (4,0% t.o.v. 4,5% in Vlaanderen) de meest gunstige positie. Het Maasland scoort het slechtste inzake werkenden en niet-beroepsactieven (60,2% en 34,6%).

Op gebied van werklozen is dit MiddenLimburg (5,7%).

Tabel 22: Bevolking op beroepsactieve leeftijd (15-64 jaar) naar socio-economische positie in 2007 (jaargemiddelde) Absoluut

Procentueel

Bevolking (15-64 jaar)

Werkend

Werkzoekend (nwwz)

Niet-beroepsactief

Bevolking (15-64 jaar)

Werkend

Werkzoekend (nwwz)

Niet-beroepsactief

Noord-Limburg

98.024

62.527

3.924

31.573

100,0

63,8

4,0

32,2

Midden-Limburg

155.273

96.539

8.814

49.919

100,0

62,2

5,7

32,1

West-Limburg

101.354

63.548

4.752

33.054

100,0

62,7

4,7

32,6

Maasland

80.562

48.524

4.134

27.904

100,0

60,2

5,1

34,6

Zuid-Limburg

126.618

82.665

5.733

38.220

100,0

65,3

4,5

30,2

Limburg

561.830

353.803

27.357

180.670

100,0

63,0

4,9

32,2

4.051.035

2.664.283

180.369

1.206.383

100,0

65,8

4,5

29,8

Vlaanderen

Bron: Steunpunt WSE. Verwerking: ERSV-Limburg

Grafiek 49: %-verdeling bevolking op beroepsactieve leeftijd (15-64 jaar) naar socio-economische positie in 2007 (jaargemiddelde)

De beroepsbevolking is het gedeelte van de bevolking op beroepsactieve leeftijd (1564 jaar) dat daadwerkelijk actief is op de arbeidsmarkt, hetzij als werkenden (loontrekkenden, zelfstandigen, helpers en uitgaande grensarbeid), hetzij als niet-werkende werkzoekenden.

In de periode 2003-2007 (tabel 23) stijgt de Limburgse beroepsbevolking met 2,2% aan een trager tempo dan in Vlaanderen (3,4%).

Met een groei van 3,1% en 2,9% zijn Westen Zuid-Limburg de Limburgse streken met relatief de meest positieve evolutie. In Midden-Limburg bedraagt de groei slechts 1,4%. In grafiek 50 is goed zichtbaar dat de mannelijke beroepsbevolking in alle regioâ&#x20AC;&#x2122;s maar weinig meer toeneemt en dat dit het meest uitgesproken is in Midden-Limburg waar het groeicijfer zelfs negatief is. De vrouwelijke beroepsbevolking kent globaal in Limburg (4,4%) ook een lager groeicijfer dan Vlaanderen (5,9%). Het hoogste groeiritme bij de vrouwen wordt opgetekend in Zuid-Limburg (5,8%), het laagste in het Maasland (3,0%).

Grafiek 50: Groei-% beroepsbevolking 2003-2007 mannen 6,0

Werkzoekend (nwwz)

5,0

Werkend

3,3

3,0

2,0 34,6

30,2

32,2

29,8

1,0

4,5

4,9

4,5

0,0

80%

32,2

32,1

32,6

60%

4,0

5,7

4,7

5,2

63,8

62,2

62,7

60,2

65,3

63,0

65,8

NoordLimburg

MiddenLimburg

WestLimburg

Maasland

ZuidLimburg

LIMBURG

VLAANDEREN

40%

4,4

4,2

3,0

100%

1,5

1,3

1,1 0,7

0,4

-1,0 NoordLimburg

20%

5,9

5,8 5,2

4,0 Niet-beroepsactief

vrouwen

-0,8 MiddenLimburg

WestLimburg

Maasland

0,4

ZuidLimburg

LIMBURG

VLAANDEREN

Bron: Steunpunt WSE. Verwerking: ERSV-Limburg

0%

Tabel 23: Evolutie van de beroepsbevolking (15-64 jaar) 2003-2007 (jaargemiddelden) Bron: Steunpunt WSE. Verwerking: ERSV-Limburg

2003

2007

Evolutie 2003-2007

M

V

T

M

V

T

M

V

T Abs.

%

Noord-Limburg

37.240

28.145

65.385

37.389

29.062

66.451

149

917

1.066

1,6

Midden-Limburg

58.500

45.422

103.923

58.045

47.309

105.353

-456

1.886

1.431

1,4

West-Limburg

37.614

28.642

66.256

38.166

30.134

68.300

552

1.492

2.044

3,1

Maasland

29.378

22.279

51.658

29.715

22.943

52.658

337

664

1.000

1,9

Zuid-Limburg

48.514

37.391

85.905

48.850

39.548

88.398

335

2.157

2.492

2,9

Limburg

211.247

161.879

373.126

212.164

168.996

381.160

917

7.117

8.034

2,2

1.537.238

1.215.018

2.752.256

1.557.439

1.287.212

2.844.651

20.202

72.194

92.396

3,4

Vlaanderen

Bron: Steunpunt WSE. Verwerking: ERSV-Limburg

40 - SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009

SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009 - 41

EEEL H C S I M N TI O E T N O O P CENSELS K IJE EM A NALY Activiteitsgraad De activiteitsgraad (tabel 24) geeft een idee van de mate waarin de bevolking op beroepsactieve leeftijd (15-64 jaar) actief is op de arbeidsmarkt, d.w.z. een job heeft of een job zoekt. De activiteitsgraad is namelijk de verhouding tussen de beroepsbevolking en de bevolking op beroepsactieve leeftijd.

Limburg (67,9%) heeft niet alleen een lagere activiteitsgraad dan Vlaanderen (69,6%) in 2003 maar, zoals tabel 24 aangeeft, is de discrepantie in 2007, met voor Limburg en Vlaanderen respectievelijk een activiteitsgraad van 67,8% en 70,2%, nog toegenomen.

Dit geldt voor alle Limburgse regio’s, behalve voor Zuid-Limburg waar in de betrokken periode de achterstand t.o.v. Vlaanderen inzake de activiteitsgraad gelijk blijft. Aangezien de mannelijke beroepsbevolking maar weinig meer aangroeit, vindt de toename van de activiteitsgraad blijkbaar nog uitsluitend plaats bij de vrouwen. Grafiek 52 laat duidelijk zien dat in 2007 van de Limburgse streken het Maasland (65,4%) de laagste activiteitsgraad heeft en Zuid-Limburg (69,8%) de hoogste. Dit was in 2003 ook al zo. Opvallend is ook dat de Maaslandse activiteitsgraad achter blijft bij de rest van Limburg, zowel bij de mannen als de vrouwen.

Tabel 24: Evolutie van de activiteitsgraad (jaargemiddelden 15-64 jaar) 2003-2007 (beroepsbevolking/bevolking op arbeidsleeftijd) 2003

2007

Werkloosheid

Evolutie 2003-2007

M

V

T

M

V

T

M

V

T

Noord-Limburg

76,2

60,4

68,5

74,7

60,6

67,8

-1,5

0,2

-0,7

Midden-Limburg

75,9

60,5

68,3

73,9

61,6

67,9

-2,0

1,2

-0,4

West-Limburg

75,0

59,1

67,2

74,3

60,3

67,4

-0,8

1,2

0,2

Maasland

72,7

57,7

65,4

72,3

58,1

65,4

-0,4

0,4

0,0

Zuid-Limburg

76,8

61,2

69,1

75,9

63,5

69,8

-0,8

2,3

0,7

Limburg

75,5

60,0

67,9

74,3

61,1

67,8

-1,2

1,1

-0,1

Vlaanderen

76,7

62,2

69,6

76,0

64,3

70,2

-0,7

2,1

0,7

Bron: Steunpunt WSE. Verwerking: ERSV-Limburg

Grafiek 51: Groei activiteitsgraad (jaargemiddelden 15-64 jaar) 2003-2007 (beroepsbevolking in % van bevolking op arbeidsleeftijd) mannen

vrouwen

totaal

2,5

2,3

2,1

2,0 1,5

1,2

1,0 0,5

1,2

-0,5

-0,4

-1,0

0,7

0,0 -0,1

-0,4

-0,7

-1,5

0,4

0,2

0,2

0,0

1,1 0,7

-0,7

-0,8

-0,8

-1,2

-1,5

-2,0

-2,0

-2,5 NoordLimburg

MiddenLimburg

WestLimburg

Maasland

ZuidLimburg

Limburg

Vlaanderen

Bron: Steunpunt WSE. Verwerking: ERSV-Limburg

vrouwen

Werkloosheid 2003-2005 Tussen 2003 en 2005 (tabel 25) nam het globaal aantal niet-werkende werkzoekenden (nwwz) in Limburg (+16,3% of van 33.310 tot 38.724) relatief sneller toe dan in Vlaanderen (+13,1%). Noord-Limburg (+33,5%) en ZuidLimburg (+24,3%) scoren gevoelig slechter.

De overige regio’s in Limburg deden het zelfs beter dan Vlaanderen.

Vrouwen vinden we vaker terug in de werkloosheidsstatistieken dan mannen. Dit patroon wordt op alle streekniveaus vastgesteld (grafiek 53). Anno 2005 worden in Limburg gemiddeld 22.193 vrouwelijke nwwz (57,3% van de nwwz) geteld. Bij de mannen gaat het om 16.531 nwwz (42,7%). Hiermee volgt Limburg het patroon van Vlaanderen (53,8% vrouwen en 46,2% mannen), zij het met een nog groter aandeel voor de vrouwen. Ook in alle Limburgse streken blijkt dat de vrouwen minder goede cijfers noteren dan de mannen.

Het aandeel vrouwelijke nwwz is het grootst in Noord-Limburg (61,8%) en het kleinst in

Grafiek 53: Evolutie %-aandeel vrouwen in niet-werkende werkzoekenden 2003-2005 (jaargemiddelden nwwz) 2003

60

74,7

58 56

67,9

76,0

74,3

60,6

60

61,6

65,4

55,7 55,8

54

53,0

53,8

MiddenLimburg

WestLimburg

Maasland

ZuidLimburg

Limburg

Vlaanderen

Bron: Steunpunt WSE. Verwerking: ERSV-Limburg

64,3

63,5 60,3

57,3

70,2 67,8

67,4

56,9

54,5

NoordLimburg

72,3

67,8

65

57,5 57,3

57,2

56,1

48

69,8

70

59,9

59,1

50

totaal

75,9

74,3

73,9

2005

61,8

62

80 75

Midden-Limburg (54,5%). Sinds 2003 blijkt de relatieve vrouwelijke aanwezigheid in de nwwz zelfs nog lichtjes toegenomen in Limburg en Vlaanderen. Enkel in Midden-Limburg en in mindere mate in ZuidLimburg is deze verhouding afgenomen.

Grafiek 54 toont de werkloosheidsgraad, of het aandeel van de niet-werkende werkzoekenden in de beroepsbevolking, in 2003 en 2005. Sinds 2003 is de werkloosheidsgraad in alle beschouwde gebieden toegenomen.

De toename van de werkloosheidsdruk in Limburg is sindsdien zodanig geweest dat in 2005 geen enkele van haar regio’s nog beter presteert dan de 8,3% van Vlaanderen. In 2003 zitten Noord- Limburg (6,6%) en ZuidLimburg (7,3%) nog onder het Vlaamse niveau (7,6%). Zowel in 2003 als 2005 kennen Midden-Limburg (10,7% in 2003 en 11,8% in 2005) en het Maasland (10,2% en 11,2%) het hoogste aantal werklozen t.o.v. hun beroepsbevolking.

52

Grafiek 52: Activiteitsgraad (jaargemiddelden 15-64 jaar) per geslacht in 2007 (beroepsbevolking in % van bevolking op arbeidsleeftijd) mannen

Administratieve wijzigingen in de werkloosheid, waardoor vergelijkingen op jaarbasis met de vorige jaren moeilijk worden, verplichten ons om de evolutie van de werkloosheid sinds 2003 op te splitsen in twee periodes, nl. 2003-2005 en 2006-2008.

Enerzijds is er de herziening van de werkloosheidsreglementering vanaf juli 2002 waarbij oudere werklozen en PWA-vrijgestelden verplicht worden zich beschikbaar te stellen voor de arbeidsmarkt. Deze wijzigingen hebben ertoe geleid dat het aantal werkloze vijftigplussers sindsdien sterk is gestegen.

Anderzijds baseerde de VDAB zich tot en met december 2005 onder meer op de aanen afwezigheid op de stempelcontrole om zijn werkzoekendendatabank up-to-date te houden. Aangezien de stempelcontroles zijn afgeschaft, actualiseert de VDAB vanaf januari 2006 zijn databank op basis van elektronische gegevens, afkomstig van DIMONA (RSZ) en de RVA-betalingsgegevens. Door het werken met DIMONA (waar de werkgevers aangifte doen van in- en uitdiensttredingen van werknemers) wordt een juister beeld van de werkloosheid verkregen. Concreet betekent dit dat er een snellere afschrijving is van de werkzoekenden, en dus een daling van de werkloosheidscijfers.

Dit impliceert dat werkloosheidsdata van 2006-2008 niet volledig vergelijkbaar zijn met die van 2003-2005 en ook niet met de periode vóór 2003.

Grafiek 54: Werkloosheidsgraad (jaargemiddelden 15-64 jaar) 2003-2005 (niet-werkende werkzoekenden in % van beroepsbevolking)

61,1 58,1

2003

55

11,8

12

50 NoordLimburg

MiddenLimburg

Bron: Steunpunt WSE. Verwerking: ERSV-Limburg

WestLimburg

Maasland

ZuidLimburg

Limburg

Vlaanderen

10,7

10

9,6

11,2 10,2

10,2 8,9

8,6

8 6

10,1

2005

8,9 7,6

7,3

6,6

8,3

4 2 0 NoordLimburg

MiddenLimburg

WestLimburg

Maasland

ZuidLimburg

Limburg

Vlaanderen

Bron: Steunpunt WSE. Verwerking: ERSV-Limburg

42 - SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009

SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009 - 43

EEEL H C S I M N TI O E T N O O P CENSELS K IJE EM A NALY Tabel 25: Evolutie van de niet-werkende werkzoekenden (jaargemiddelden) 2003-2005 2003

2005

Evolutie 2003-2005

M

V

T

M

V

T

M

V

T Abs.

%

Noord-Limburg

1.772

2.563

4.335

2.213

3.573

5.786

441

1.010

1.451

33,5

Midden-Limburg

4.860

6.221

11.081

5.658

6.779

12.437

797

558

1.356

12,2

West-Limburg

2.731

3.651

6.382

2.747

4.111

6.858

16

460

475

7,4

Maasland

2.328

2.928

5.255

2.590

3.275

5.865

262

348

610

11,6

Zuid-Limburg

2.661

3.595

6.256

3.325

4.454

7.779

664

858

1.522

24,3

Limburg

14.351

18.959

33.310

16.531

22.193

38.724

2.180

3.234

5.414

16,3

Vlaanderen

97.632

110.174

207.806

108.656

126.458

235.114

11.024

16.284

27.308

13,1

Bron: Steunpunt WSE. Verwerking: ERSV-Limburg

Werkloosheid 2006-2008 In de periode 31/12/2006-31/12/2008 (tabel 26) daalt het aantal niet-werkende werkzoekenden in Limburg van 30.381 tot 26.264 of met 13,6%, dat hiermee beter presteert dan Vlaanderen (-8,5%). Zelfs het Maasland, de Limburgse streek met het laagste dalingspercentage (-8,7%), behaalt nog een iets beter resultaat dan Vlaanderen.

Meer zichtbaar in grafiek 55 is dat hoewel eind december 2008 de oververtegenwoordiging van de vrouwen in de werkloosheid nog steeds bestaat in alle Limburgse regioâ&#x20AC;&#x2122;s, hun aandeel in de nwwz in de loop van 2006-2008 overal gedaald is. NoordLimburg behoudt de grootste relatieve vrouwelijke aanwezigheid in de nwwz met 57,1% en blijft hiermee ruim boven de provincie (52,9%), die op haar beurt dan weer een hoger percentage aanhoudt dan Vlaanderen (49,8%) waar nu zelfs iets meer mannen dan vrouwen werkloos zijn.

Grafiek 56 toont dan weer duidelijk dat het aandeel van de niet-werkende werkzoekenden in de beroepsbevolking, zijnde de werkloosheidsgraad, tussen december 2006 en december 2008 overal in Limburg meer is verminderd dan in Vlaanderen. Eind december 2006 ligt de werkloosheidsdruk enkel in Noord-Limburg (6,8%) onder het Vlaamse niveau van 6,9%, terwijl overig Limburg slechter scoort. Twee jaar later zit zowel Noord-Limburg (5,4%) als Zuid-Limburg (6,1%) onder de Vlaamse werkloosheidsdruk van 6,3%. In Midden-Limburg (van 9,3 tot 8,2%) blijft de werkloosheidsgraad het minst gunstig.

Opleiding Tabel 26: Evolutie van de niet-werkende werkzoekenden 2006-2008 31-12-2006 M

V

31-12-2008 T

M

V

M

V

T Abs.

%

Noord-Limburg

1.697

2.819

4.516

1.554

2.066

3.620

-143

-753

-896

-19,8

Midden-Limburg

4.318

5.426

9.744

4.186

4.435

8.621

-132

-991

-1.123

-11,5

West-Limburg

2.009

3.202

5.211

1.965

2.477

4.442

-44

-725

-769

-14,8

Maasland

1.999

2.604

4.603

2.092

2.110

4.202

93

-494

-401

-8,7

Zuid-Limburg

2.719

3.588

6.307

2.579

2.800

5.379

-140

-788

-928

-14,7

Limburg

12.742

17.639

30.381

12.376

13.888

26.264

-366

-3.751

-4.117

-13,6

Vlaanderen

90.276

104.320 194.596

89.406

88.631

178.037

-870

-15.689

-16.559

-8,5

Bron: VDAB. Verwerking: ERSV-Limburg

Grafiek 55: Evolutie %-aandeel vrouwen in niet-werkende werkzoekenden 2006-2008 31/12/2006 70

62,4

60

57,1

31/12/2008

61,4 55,7

50

51,4

55,8

56,9

56,6 50,2

58,1 52,1

52,9

53,6

49,8

40

31/12/2006

Schoolbevolking in het voltijds onderwijs

Evolutie 2006-2008 T

Grafiek 56: Werkloosheidsgraad 2006-2008 (niet-werkende werkzoekenden in % van beroepsbevolking)

In Limburg bedraagt in het schooljaar 20062007 (tabel 27) de schoolbevolking in het voltijds onderwijs 164.355 eenheden of 12,9% van het totaal voor Vlaanderen (1.270.072).

Sinds het schooljaar 2003-2004 is deze schoolbevolking in Limburg gedaald met 0,7%, tegen een stijging met 0,4% in Vlaanderen. Het aantal leerlingen in Limburg in het kleuteronderwijs (-1,8%) en het lager onderwijs (-4,2%) vermindert sneller dan in Vlaanderen (-0,6% in het kleuteronderwijs en -3,0% in het lager onderwijs).

De toename in het Limburgse secundair onderwijs (+2,5%) verloopt iets trager dan in het Vlaamse (+2,9%). Het hogescholenonderwijs ziet zijn studentenbevolking in Limburg dan weer vlugger (+3,4%) toenemen (Vlaanderen: +2,3%). Het aantal studenten dat in Limburg universitair onderwijs volgt, daalt met 5%, tegen een stijging met 7,1% voor Vlaanderen.

10

9,3

9 7

8,7

8,2

8

7,7

6,8

6

31/12/2008

8,0

8,0 7,2

6,5

6,9

6,9 6,3

6,1

5,4

5 4 3 2 1 0 NoordLimburg

MiddenLimburg

WestLimburg

Maasland

ZuidLimburg

Limburg

Vlaanderen

Bron: VDAB. Verwerking: ERSV-Limburg

Tabel 27: Evolutie schoolbevolking in het voltijds onderwijs in de schooljaren 2003-2004 en 2006-2007 2003-2004 Limburg

Kleuteronderwijs

Vlaanderen

2006-2007 Limburg

Vlaanderen

Evolutie 2003-2004 / 2006-2007 Limburg Abs.

%

Vlaanderen Abs.

%

30.238

236.671

29.685

235.251

-553

-1,8

-1.420

-0,6

29.969

234.951

29.383

233.344

-586

-2,0

-1.607

-0,7

269

1.720

302

1.907

33

12,3

187

10,9

56.782

426.567

54.371

413.951

-2.411

-4,2

-12.616

-3,0

Gewoon

52.357

399.615

50.019

387.157

-2.338

-4,5

-12.458

-3,1

Buitengewoon

4.425

26.952

4.352

26.794

-73

-1,6

-158

-0,6

64.957

444.714

66.559

457.527

1.602

2,5

12.813

2,9

Gewoon

62.009

427.922

63.313

439.338

1.304

2,1

11.416

2,7

Buitengewoon

2.948

16.792

3.246

18.189

298

10,1

1.397

8,3

Hogescholenonderwijs

11.437

100.178

11.824

102.477

387

3,4

2.299

2,3

Universitair onderwijs

2.017

56.839

1.916

60.866

-101

-5,0

4.027

7,1

165.431

1.264.969

164.355

1.270.072

-1.076

-0,7

5.103

0,4

Gewoon Buitengewoon Lager onderwijs

30 20 10 0 NoordLimburg

MiddenLimburg

Bron: VDAB. Verwerking: ERSV-Limburg

44 - SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009

WestLimburg

Maasland

ZuidLimburg

Limburg

Vlaanderen

Uit grafiek 57 over de procentuele verdeling van de schoolbevolking per onderwijsniveau blijkt dat in het schooljaar 2006-2007 het secundair onderwijs in Limburg (40,5%) niet alleen relatief omvangrijker is dan in Vlaanderen (36,0%), maar dat het verschil nog toegenomen is sinds 2003-2004. Het omgekeerde doet zich voor wat het universitair onderwijs betreft (in Limburg blijft het aandeel 1,2%; in Vlaanderen neemt dit toe van 4,5% tot 4,8%).

Secundair onderwijs

Totaal

Bron: Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. Verwerking: ERSV-Limburg

SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009 - 45

EEEL H C S I M N TI O E T N O O P CENSELS K IJE EM A NALY Gewoon secundair onderwijs Nog meer uitgesproken dan in het schooljaar 2003-2004, kiezen de meeste scholieren binnen het gewoon secundair onderwijs (tabel 28 en bijgaande grafiek 58) in het schooljaar 2006-2007 zowel in Limburg (24,0%) als in Vlaanderen (26,9%) na de 1ste graad voor het algemeen secundair onderwijs (ASO). Het aandeel van het technisch secundair onderwijs (TSO) blijft in beide regioâ&#x20AC;&#x2122;s schommelen rond de 21%, wat in Limburg tevens het aandeel is voor het beroepssecundair onderwijs (BSO), tegenover ca. 18% in Vlaanderen.

Schoolse vertraging in de 2de en 3de graad van het gewoon secundair onderwijs Schoolse vertraging of schoolse achterstand is de vertraging die een leerling oploopt ten opzichte van de groep leerlingen van hetzelfde geboortejaar. Schoolse vertraging is niet noodzakelijk een gevolg van zittenblijven, maar kan ook veroorzaakt worden door ziekte, atypische studieovergangen, enz.

Voor wat betreft de schoolse vertraging in de 2de en 3de graad van het gewoon secundair onderwijs blijkt uit grafiek 59 dat in het schooljaar 2006-2007 in Limburg het ASO met 11,3% procentueel duidelijk de minste leerlingen met schoolse achterstand telt, gevolgd door het TSO en het kunstsecundair onderwijs of KSO. In het BSO zitten verhoudingsgewijs de meeste scholieren met vertraging (55,8%). De leerlingenaandelen met schoolse vertraging zijn in Vlaanderen voor elke studierichting van dezelfde grootteorde als in Limburg, maar telkens toch iets hoger.

Grafiek 57: Verdeling schoolbevolking in het voltijds onderwijs per onderwijsniveau in Limburg en Vlaanderen in de schooljaren 2003-2004 en 2006-2007 1,2

100

4,5

6,9

7,9

39,3

35,2

90

Studenten naar woonplaats in het hoger onderwijs

4,8

1,2 7,2

8,1

80 70

Universitair onderwijs Hogescholenonderwijs

40,5 36,0

60

Secundair onderwijs Lager onderwijs Kleuteronderwijs

50 40

33,7

34,3

30

32,6

33,1

20 10

18,7

18,3

0

Limburg

18,5

18,1

2003-2004 Vlaanderen

Limburg

2006-2007 Vlaanderen

Bron: Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. Verwerking: ERSV-Limburg.

Grafiek 58: Verdeling schoolbevolking in het gewoon secundair onderwijs per studierichting in Limburg en Vlaanderen in de schooljaren 2003-2004 en 2006-2007 2003-2004

2006-2007

100 20,8

90 80

2de en 3de graad BSO (incl. 4de graad + modulair) 2de en 3de graad KSO

1,3

1,5

21,7

60

21,7

1,3

1,2

70

18,1

17,9

20,8

21,5

21,1

2de en 3de graad TSO

50

25,7

22,3

40

2de en 3de graad ASO

26,9

24,0

1ste graad secundair onderwijs

30 20

33,6

33,9

31,0

32,1

0,4

0,4

0,3

0,3

Onthaalklas voor anderstalige nieuwkomers

10 0

Limburg

Vlaanderen

Limburg

Vlaanderen

Bron: Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. Verwerking: ERSV-Limburg.

Tabel 28: Evolutie schoolbevolking in het gewoon secundair onderwijs per studierichting in de schooljaren 2003-2004 en 2006-2007 2003-2004

Onthaalklas voor anderstalige nieuwkomers

2006-2007

Evolutie 2003-2004 / 2006-2007

Limburg

Vlaanderen

Limburg

Vlaanderen

Limburg Abs.

%

Vlaanderen Abs.

%

234

1.879

184

1.535

-50

-21,4

-344

-18,3

In het academiejaar 2006-2007 (tabel 29) volgen 157.336 Vlaamse jongeren, waarvan 20.612 (13,1%) Limburgse, hoger onderwijs in Vlaanderen. In vergelijking met het academiejaar 2003-2004 wordt voor de Vlaamse jongeren een stijging vastgesteld met 5.210 eenheden of 3,4%, tegenover een toename met 586 of 2,9% bij de Limburgse studenten in het Vlaamse hoger onderwijs.

Deze aangroei bij zowel de Limburgse als de Vlaamse studenten hoger onderwijs wordt vooral opgetekend in het universitair onderwijs (+367 Limburgse studenten of 62,6% van de totale toename van 586 Limburgers in het Vlaamse hoger onderwijs, +3.579 of 68,7% van 5.210 Vlamingen).

Uit tabel 29 blijkt tevens dat in 2006 Limburg 70.662 en Vlaanderen 500.599 inwoners in de leeftijdscategorie van 18 tot en met 24 jaar telt. Hiermee haalt Limburg in het academiejaar 2006-2007 een participatiegraad (grafiek 60) van 29,2% in het Vlaamse hoger onderwijs, welke beneden het Vlaams gemiddelde van 31,4% ligt. De participatiegraad van een regio aan het hoger onderwijs wordt bekomen door het werkelijk aantal studenten in het hoger onderwijs woonachtig in deze regio te delen door het potentieel aantal studenten in de betrokken leeftijdscategorie (inwoners van 18 tot en met 24 jaar) in diezelfde woonregio. Sinds het academiejaar 2003-2004 heeft Limburg zijn achterstand t.o.v Vlaanderen inzake deze participatiegraad, of m.a.w. deelname aan het hoger onderwijs, verkleind van 2,8% tot 2,2%. In het hogescholenonderwijs en het universitair onderwijs apart scoort Limburg in het academiejaar 2006-2007 een participatiegraad van respectievelijk 19,4% en 9,8% (Vlaanderen: 19,9% en 11,5%), komende van 18,2% en 8,8% (Vlaanderen: 19,2% en 10,7%) in 2003-2004, waardoor de verkleining van de achterstand van Limburg t.o.v. Vlaanderen betreffende de deelname aan het Vlaamse hoger onderwijs vrijwel uitsluitend toe te schrijven is aan de Limburgse jongeren in het hogescholenonderwijs.

Grafiek 59: %-aandeel scholieren met schoolse vertraging in de 2de en 3de graad van het gewoon secundair onderwijs in het schooljaar 2006-2007 in Limburg en Vlaanderen 60

Limburg

40 30 20

36,6

10

ASO

2003-2004 Limburg

20.026

152.126

20.612

157.336

586

2,9

5.210

3,4

Hogescholenonderwijs

13.486

97.919

13.705

99.550

219

1,6

1.631

1,7

Universiair onderwijs

6.540

54.207

6.907

57.786

367

5,6

3.579

6,6

Bron: Departement Onderwijs; SVR; Steunpunt WSE. Verwerking: ERSV-Limburg

Grafiek 60: Participatiegraad Limburgse en Vlaamse studenten in het Vlaamse hoger onderwijs in de academiejaren 2003-2004 en 2006-2007 Limburg

1.414

10,2

8.330

7,6

2de en 3de graad TSO

13.443

89.127

13.586

92.885

143

1,1

3.758

4,2

20

2de en 3de graad KSO

758

5.446

952

5.753

194

25,6

307

5,6

15

1.304

2,1

11.416

2,7

Bron: Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. Verwerking: ERSV-Limburg

Vlaanderen

35

118.226

439.338

%

Hoger Onderwijs

15.218

63.313

Abs.

-1,6

109.896

427.922

%

-8.361

13.804

62.009

Vlaanderen

Abs.

-4,5

2de en 3de graad ASO

Totaal

Limburg

-3.294

-2,6

4,0

Vlaanderen

500.599

-3.726

3.091

Limburg

Evolutie 2003-2004 / 2006-2007

70.662

-5,8

6,3

Vlaanderen

2006-2007

508.960

-1.207

810

BSO

73.956

141.244

79.695

KSO

Bevolking 18-24 jaar (jaargemid.)

19.647

13.726

TSO

Tabel 29: Potentieel en werkelijk aantal studenten naar woonplaats in het Vlaamse hoger onderwijs in het academiejaar 2003-2004 en 2006-2007

144.970

76.604

36,8

58,3

Bron: Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming; Lokale statistieken. Verwerking: ERSV-Limburg.

20.854

12.916

55,8

43,5 44,9

11,3 11,7

0

1ste graad secundair onderwijs

2de en 3de graad BSO (incl. 4de graad + modulair)

Vlaanderen

50

29,9

30

29,2

31,4

27,1

25 19,2

19,4 19,9

18,2 8,8

10

10,7

9,8

11,5

5 0

2003-2004

2006-2007

Hogeschoolstudenten

2003-2004

2006-2007

Universitaire studenten

2003-2004

2006-2007

Studenten Hoger Onderwijs

Bron: Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming; SVR; Steunpunt WSE. Verwerking: ERSV-Limburg.

46 - SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009

SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009 - 47

EEN H C S I M O TOR C N A F O S NG EOCMGEVYIS E L A AN Tabel 30: Evolutie toeristische aankomsten (bezoekers) 2003-2007 2003

Toerisme

Het aandeel van de buitenlandse toeristische bezoekers bedraagt in 2007 in Limburg 44,5%, in Vlaanderen 52,4% en in België 58,2%.

Grafiek 62 laat ook zien dat in de twee belangrijkste Limburgse toeristische streken (NoordLimburg: 54,1% en Midden-Limburg: 43,7%) relatief gezien ook de meeste vreemdelingen op toeristisch bezoek komen. In de overige Limburgse regio’s schommelt dit buitenlands aandeel tussen 24,2% (West-Limburg) en 25,9% (Maasland).

Sinds 2003 is het aantal toeristische aankomsten in Limburg toegenomen met 8,3%, wat beter is dan België (+7,1%) maar minder goed dan Vlaanderen (+9,3%). Binnen Limburg is de ontwikkeling vrij divers, maar opvallend in grafiek 63 is: - de daling in Noord-Limburg , de Limburgse toeristische streek bij uitstek, met -6,2% waarvan bij de Belgen -3,9% en bij de buitenlanders -8,0%, - de forse groei in Zuid-Limburg met 36,6%, vrijwel uitsluitend te danken aan de Belgische bezoekers (+53,5%, de omvangrijkste toename van alle regio’s bij de Belgen) en - de eveneens forse groei in Midden-Limburg, de tweede belangrijkste toeristische regio in Limburg, met +34,0% (+29,5% bij de Belgen en bij de buitenlanders +40,3%, de grootste stijging bij de vreemdelingen).

Toeristische aankomsten (bezoekers) Limburg telt 1.073.200 toeristische aankomsten of verblijfstoeristen (tabel 30) in commerciële logiesinrichtingen in 2007, wat overeenkomt met een aandeel van 15,8% in Vlaanderen (6.779.286) en 8,9% in België (12.112.478). Grafiek 61 toont de verdeling van deze verblijfstoeristen over de 5 Limburgse streken.

Met 533.065 toeristische bezoekers of 50% van het Limburgs totaal is Noord-Limburg de belangrijkste toeristische streek in Limburg, gevolgd door Midden-Limburg (285.814 of 27%), het Maasland (109.128 of 10%), ZuidLimburg (105.877 of 10%) en West-Limburg (37.072 of 3%).

West-Limburg

Totaal

Noord-Limburg

254.766

313.422

Midden-Limburg

124.275

West-Limburg*

Vreemdelingen

Totaal

Belgen

Vreemdelingen

Totaal

Abs.

%

Abs.

%

Abs.

%

568.188

244.706

288.359

533.065

-10.060

-3,9

-25.063

-8,0

-35.123

-6,2

88.988

213.263

160.957

124.857

285.814

36.682

29,5

35.869

40,3

72.551

34,0

24.133

8.223

32.356

28.093

8.979

37.072

3.960

16,4

756

9,2

4.716

14,6

Maasland

68.305

25.478

93.783

80.837

28.291

109.128

12.532

18,3

2.813

11,0

15.345

16,4

Zuid-Limburg*

51.337

26.198

77.535

78.799

27.078

105.877

27.462

53,5

880

3,4

28.342

36,6

Limburg

527.866

462.764

990.630

595.091

478.109

1.073.200

67.225

12,7

15.345

3,3

82.570

8,3

Vlaanderen

2.813.568

3.391.224

6.204.792

3.228.526

3.550.760

6.779.286

414.958

14,7

159.536

4,7

574.494

9,3

België

4.501.991

6.807.141

11.309.132

5.067.759

7.044.719

12.112.478

565.768

12,6

237.578

3,5

803.346

7,1

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek. Verwerking: ERSV-Limburg (*): in West-Limburg en vooral Zuid-Limburg zijn de cijfers onvolledig (te laag) vanwege statistisch geheim.

Grafiek 62: Aandeel Belgen en vreemdelingen in aantal toeristische aankomsten in 2007 Belgen

Vreemdelingen

100 24,2

90

25,9

25,6

80 54,1

70

44,5

43,7

52,4

58,2

47,6

41,8

60 50

75,8

40

74,1

30

45,9

20

74,4 55,5

56,3

10 0 NoordLimburg

MiddenLimburg

WestLimburg

Maasland

ZuidLimburg

LIMBURG VLAANDEREN

BELGIË

Grafiek 63: %-evolutie aantal toeristische aankomsten 2003-2007 Belgen

105.877 10%

109.128 10%

Belgen

Vreemdelingen

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek. Verwerking: ERSV-Limburg

Grafiek 61 : Aandeel Limburgse streken in aantal Limburgse toeristische aankomsten in 2007

Midden-Limburg

Evolutie 2003-2007 Belgen

Het aantal personen dat bij alle commerciële logiesinrichtingen tegen betaling verbleven heeft, levert voor het verblijfstoerisme twee basisindicatoren op: het aantal aankomsten en het aantal overnachtingen. Het aantal aankomsten komt grosso modo overeen met het aantal verblijfstoeristen. Het volume aan overnachtingen is de optelsom van alle verblijfsnachten die met de geregistreerde aankomsten gepaard gaan. Een combinatie van deze twee indicatoren geeft een idee van de gemiddelde toeristische verblijfstijd in dagen.

Noord-Limburg

2007

Vreemdelingen

Totaal

60 53,5 50

37.072 3%

533.065 50% 285.814 27%

29,5

30

Maasland

20

Zuid-Limburg

10 0

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek. Verwerking: ERSV-Limburg

40,3

40

-10

36,6

34,0

18,3 16,4 14,6

16,4

14,7

12,7 8,3

12,6

9,3

7,1

-8,0 9,2 -3,9

11,0

3,4

3,3

3,5

4,7

-6,2

NoordLimburg

MiddenLimburg

WestLimburg

Maasland

ZuidLimburg

LIMBURG VLAANDEREN

BELGIË

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek. Verwerking: ERSV-Limburg

48 - SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009

SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009 - 49

EEN H C S I M O TOR C N A F O S NG EOCMGEVYIS E L A AN Toeristische overnachtingen Toeristische overnachtingen (tabel 31) is een indicator die eigenlijk beter het economisch gewicht van het verblijfstoerisme weergeeft. De verblijfstoeristen zorgen in 2007 in Limburg voor 3.845.947 toeristische overnachtingen. Het aandeel van Limburg in respectievelijk Vlaanderen (17.965.538) en België (29.849.356) komt hiermee op 21,4% en 12,9%. De verdeling van de toeristische overnachtingen over de 5 Limburgse streken (grafiek 64) geeft uiteraard eenzelfde ranking weer wat betreft de toeristische belangrijkheid van deze streken als bij de eerste indicator.

Ook nagenoeg hetzelfde beeld als bij de aankomsten is te zien bij het aandeel van de buitenlanders in de overnachtingen, zoals geïllustreerd wordt in grafiek 65.

+1,5% en +0,4%). In de Limburgse streken zien we grosso modo een gelijkaardig beeld als bij de bezoekers.

Grafiek 64: Aandeel Limburgse streken in Limburgse toeristische overnachtingen in 2007

120.038 3%

Wat betreft de evolutie sinds 2003 van de toeristische overnachtingen zien we in grafiek 66 hieronder dat de ontwikkeling van Limburg t.o.v. Vlaanderen en België afwijkt van de evolutie van de verblijfstoeristen in dezelfde periode. Limburg (+2,9%) doet het qua overnachtingen, zowel bij de Belgen (+4,0%) als bij de buitenlanders (+1,7%), iets beter dan Vlaanderen (+1,8%, waarvan +2,5% bij de Belgen en +1,0% bij de buitenlanders) en België (+0,9%,

317.554 8%

256.770 7%

Noord-Limburg

2.193.679 57%

949.522 25%

Midden-Limburg West-Limburg Maasland Zuid-Limburg

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek. Verwerking: ERSV-Limburg

Grafiek 65: Aandeel Belgen en vreemdelingen in toeristische overnachtingen in 2007

Tabel 31: Evolutie toeristische overnachtingen 2003-2007 2003

2007

Evolutie 2003-2007 Vreemdelingen

Belgen

Belgen

Totaal

Belgen

Vreemdelingen

Totaal

Belgen

Vreemdelingen

Totaal

Abs.

%

Abs.

%

Abs.

%

Noord-Limburg

989.630

1.377.186

2.366.816

939.584

1.254.095

2.193.679

-50.046

-5,1

-123.091

-8,9

-173.137

-7,3

80

Midden-Limburg

442.256

335.507

777.763

475.229

474.293

949.522

32.973

7,5

138.786

41,4

171.759

22,1

70

West-Limburg*

94.307

17.868

112.175

99.897

20.141

120.038

5.590

5,9

2.273

12,7

7.863

7,0

Maasland

220.305

58.567

278.872

253.067

64.487

317.554

32.762

14,9

5.920

10,1

38.682

13,9

Zuid-Limburg*

134.336

56.873

191.209

192.931

63.839

256.770

58.595

43,6

6.966

12,2

65.561

34,3

100 16,8

90

57,2

1.892.218

1.846.699

3.738.917

1.967.575

1.878.372

3.845.947

75.357

4,0

31.673

1,7

107.030

2,9

Vlaanderen

8.925.292

8.723.788

17.649.080

9.150.875

8.814.663

17.965.538

225.583

2,5

90.875

1,0

316.458

1,8

België

13.382.035

16.205.579

29.587.614

13.578.045

16.271.311

29.849.356

196.010

1,5

65.732

0,4

261.742

0,9

20,3

24,9 48,8

50

49,1

54,5

50,9

45,5

60 50

Limburg

Vreemdelingen

83,2

40

79,7

30

42,8

20

75,1 51,2

50

10 0 NoordLimburg

MiddenLimburg

WestLimburg

Maasland

ZuidLimburg

LIMBURG VLAANDEREN

BELGIË

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek. Verwerking: ERSV-Limburg (*): in West-Limburg en vooral Zuid-Limburg zijn de cijfers onvolledig (te laag) vanwege statistisch geheim.

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek. Verwerking: ERSV-Limburg

Grafiek 66: %-evolutie toeristische overnachtingen 2003-2007 Belgen

Vreemdelingen

Totaal

50 43,6

41,4

40

34,3 30 22,1 20

14,9

12,7 10

7,5

7,0

4,0

2,9

-8,9

0 -10

5,9

13,9

-5,1

10,1

12,2

1,7

Maasland

ZuidLimburg

LIMBURG

2,5

1,8

1,0

1,5

0,9 0,4

-7,3

NoordLimburg

MiddenLimburg

WestLimburg

VLAANDEREN

BELGIË

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek. Verwerking: ERSV-Limburg

SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009 - 51

EEN H C S I M O TOR C N A F O S NG EOCMGEVYIS E L A AN Gemiddelde toeristische verblijfstijd Het gemiddeld aantal overnachtingen per verblijfstoerist geeft ons een idee van de gemiddelde toeristische verblijfstijd in dagen.

Grafiek 67 laat zien dat in 2007 in Limburg (3,6 dagen) de verblijfstoerist een dag langer spendeert dan in Vlaanderen (2,7) en België (2,5). Vooral de vreemdelingen maken hier het verschil (Limburg: 3,9; Vlaanderen: 2,5; België: 2,3). Voor deze goede Limburgse resultaten zorgen zoals verwacht vooral Noord- en Midden-Limburg, de twee belangrijkste toeristische streken in Limburg met respectievelijk een gemiddeld aantal overnachtingen per verblijfstoerist van 4,1 en 3,3.

Grafiek 67: Gemiddelde toeristische verblijfstijd in 2007 Belgen

Vreemdelingen

Maatschappelijke voorzieningen

Totaal

Rusthuiswoongelegenheden

5,0 4,3 4,0

4,1

3,8

3,3

3,0

3,0

3,9

3,8 3,6

3,2

3,1

3,6

3,3

2,9

2,8 2,5

2,4 2,4 2,4 2,0

2,2

2,3

WestLimburg

Maasland

2,7

2,7 2,5 2,3

1,0 0,0

NoordLimburg

MiddenLimburg

ZuidLimburg

LIMBURG VLAANDEREN

BELGIË

druk (bevolking van 60 jaar en meer in % van de bevolking 20-59 jaar) dan zien we dat het aangroeitempo van de grijze druk het hoogst is in Noord-Limburg (+3,35%).

Dit groeiritme is het laagst in West-Limburg (+2,58%) , waarmee deze streek ongeveer op het Vlaamse niveau (+2,60%) zit. Zoals ook reeds in het hoofdstuk “demografie” vastgesteld, neemt de vergrijzing sinds 2004 bij-

Per 1.000 inwoners van 60 jaar en meer zijn er begin 2008 in Limburg slechts 31,44 rusthuiswoongelegenheden (rhwg), tegenover 44,14 in Vlaanderen (tabel 32 en grafiek 69).

Dit betekent dat Limburg met een absoluut aantal van 5.618 rhwg in 2008 een beduidende achterstand heeft t.o.v. Vlaanderen met in totaal 64.237 rhwg. Binnen de provincie hebben Midden-Limburg (34,45) en ZuidLimburg (33,75) de meeste rhwg per 1.000 inwoners van 60 jaar en meer. Het Maasland sluit de rij met amper 22,95.

gevolg in nagenoeg heel Limburg forser toe dan in Vlaanderen. Met een grijze druk van 41,43% in 2008 is binnen Limburg de vergrijzing het verst gevorderd in Zuid-Limburg.

Grafiek 69: Rusthuiswoongelegenheden per 1.000 inwoners van 60 j. en + op 1/01/2008

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek. Verwerking: ERSV-Limburg

Grafiek 68: %-evolutie gemiddelde toeristische verblijfstijd 2003-2007 Belgen

Vreemdelingen 0,2

0,2

-0,1 -0,2

40,00

0,0

0,0

-0,1

0,0

0,0

-0,1

-0,1

0,0 -0,1

-0,1

-0,1

-0,2

-0,3

-0,2 -0,3

-0,3

-0,4

-0,2

-0,2 -0,3

-0,2 -0,3

-0,4

33,75

34,45

35,00

31,51

31,44

30,11

30,00

22,95

25,00 20,00 15,00

0,1

0,1 0,0

Totaal

44,14

45,00

Sinds 1/01/2004 is de achterstand inzake de rhwg per 1.000 inwoners van 60 jaar en meer van Limburg (+1,12) t.o.v. Vlaanderen (-1,49) iets verkleind. Ook alle Limburgse streken weten de kloof met Vlaanderen iets te dichten.

10,00

Noord- en West-Limburg weten hun achterstand duidelijk het beste in te lopen met respectievelijk +2,48 en +2,35 rhwg per 1.000 inwoners van 60 jaar en meer. Bekijken we tevens de toename sinds 2004 van de grijze

5,00 0,00

NoordLimburg

MiddenLimburg

WestLimburg

Maasland

ZuidLimburg

LIMBURG

VLAANDEREN

Bron: Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid. Verwerking: ERSV-Limburg

-0,5 -0,6

-0,6

-0,7 NoordLimburg

MiddenLimburg

WestLimburg

Maasland

ZuidLimburg

LIMBURG VLAANDEREN

BELGIË

Tabel 32: Evolutie rusthuiswoongelegenheden en grijze druk 2004-2008 01-01-2004

01-01-2008

Evolutie 2004-2008

Rusthuiswoongelegenheden per 1.000 inwoners van 60 j. en +

(*)Grijze druk

34,44

964

30.598

31,51

37,79

169

21,3

3.205

11,7

2,48

3,35

Midden-Limburg

1.540

44.088

34,93

34,40

1.675

48.620

34,45

37,53

135

8,8

4.532

10,3

-0,48

3,13

West-Limburg

795

28.644

27,75

34,52

948

31.488

30,11

37,10

153

19,2

2.844

9,9

2,35

2,58

Maasland

503

22.117

22,74

33,31

561

24.443

22,95

36,52

58

11,5

2.326

10,5

0,21

3,22

Zuid-Limburg

1.350

40.164

33,61

38,32

1.470

43.562

33,75

41,43

120

8,9

3.398

8,5

0,13

3,11

LIMBURG

4.924

162.406

30,32

35,16

5.618

178.711

31,44

38,23

694

14,1

16.305

10,0

1,12

3,07

VLAANDEREN

61.896

1.356.473

45,63

40,89

64.237

1.455.338

44,14

43,49

2.341

3,8

98.865

7,3

-1,49

2,60

Bevolking 60 j. en +

(*)Grijze druk

Rusthuiswoongelegenheden

29,02

Bevolking 60 j. en +

27.393

Rusthuiswoongelegenheden

795

(*)Grijze druk

Noord-Limburg

Bevolking 60 j. en +

Rusthuiswoongelegenheden per 1.000 inwoners van 60 j. en +

Rusthuiswoongelegenheden per 1.000 inwoners van 60 j. en +

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek. Verwerking: ERSV-Limburg

Rusthuiswoongelegenheden

Sinds 2003 is de verblijfstijd (grafiek 68) in praktisch alle regio’s licht gedaald. Het zijn vooral de Belgen die minder lang blijven.

Abs.

%

Abs.

%

Bron: Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid. Verwerking: ERSV-Limburg (*) Grijze druk = bevolking van 60 j. en meer in % van de bevolking 20-59 j.

SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009 - 53

EEN H C S I M O TOR C N A F O S NG EOCMGEVYIS E L A AN Ziekenhuizen Op 31/12/2007 (tabel 33) telt Vlaanderen 71 algemene ziekenhuizen (AZ) en 39 psychiatrische ziekenhuizen (PZ). Limburg heeft 9 AZ en 5 PZ, waarvan 5 AZ en 3 PZ in het arr.

Hasselt, 1 AZ en 2 PZ in het arr. Tongeren en 3 AZ in het arr. Maaseik. Sinds 2003 zien we een daling met 10 AZ en 1 PZ in Vlaanderen, waarvan 1 AZ in Limburg in het arr. Maaseik.

Ziekenhuisbedden Het aantal algemene ziekenhuisbedden (AZB) bedraagt eind 2007 in Limburg 3.369 of 10,9% van het Vlaamse aantal van 30.872 (tabel 34). Inzake psychiatrische ziekenhuisbedden (PZB) heeft Limburg (1.254 bedden) een beddenaandeel van 12,3% in het totaal voor Vlaanderen (10.206). De arrondissementele verdeling van deze Limburgse ziekenhuisbeddencapaciteit ziet eruit als volgt : - AZB : 70,1% in arr. Hasselt, 19,3% in arr.

Maaseik, 10,5% in arr. Tongeren; - PZB : 50% in arr. Hasselt en 50% in arr.

Tongeren.

Dit ziekenhuisbeddenlandschap is sinds 2003 nauwelijks veranderd.

De ziekenhuisbeddendichtheid (aantal ziekenhuisbedden per 10.000 inwoners), zoals weergegeven in grafiek 71, is sedert 2003 in de 2 soorten ziekenhuisbedden en in alle beschouwde geografische niveaus lichtjes gedaald. Eind 2007 kent Limburg een densiteit van 40,8 in AZB en van 15,2 in PZB, tegenover respectievelijk 50,1 en 16,6 voor Vlaanderen. Van de 3 Limburgse arrondissementen heeft het arr. Hasselt met 58,8 ziekenhuisbedden per 10.000 inwoners de hoogste concentratie inzake AZB en het arr. Tongeren (18,2) de laagste. Dit laatste arrondissement heeft met 32,1 bedden dan weer de hoogste dichtheid voor wat betreft de PZB, terwijl er in het arr. Maaseik geen PZB zijn.

Grafiek 70: Evolutie grijze druk en rusthuiswoongelegenheden per 1.000 inwoners van 60 j. en + tussen 1/01/2004 en 1/01/2008 Evol. rusthuiswoongelegenheden per 1.000 inwoners van 60 j. en + (2004-2008)

Ziekenhuizen en ziekenhuisbedden

3,0

NIVEAU VLAANDEREN Noord-Limburg

2,0

West-Limburg

1,0 LIMBURG 0,0

Zuid-Limburg

Maasland Midden-Limburg

1,0

NIVEAU VLAANDEREN 2,0 2,5

2,6

2,7

2,8

2,9

3,0

3,1

3,2

3,3

3,4

Evol. grijze druk (2004-2008)

Bron: Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid. Verwerking: ERSV-Limburg Grijze druk = bevolking van 60 j. en meer in % van de bevolking 20-59 jaar

Tabel 33: Aantal ziekenhuizen in Limburg en Vlaanderen 31/12/2003

31/12/2007

Algemene ziekenhuizen

Psychiatrische ziekenhuizen

Algemene ziekenhuizen

Psychiatrische ziekenhuizen

Arr. Hasselt

5

3

5

3

Arr. Maaseik

4

0

3

0

Arr. Tongeren

1

2

1

2

Limburg

10

5

9

5

Vlaanderen

81

40

71

39

Bron: Vlaamse overheid - Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin; Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid Verwerking: ERSV-Limburg

Tabel 34: Aantal ziekenhuisbedden in Limburg en Vlaanderen

Grafiek 71: Dichtheid van de ziekenhuisbedden in Limburg en Vlaanderen (aantal ziekenhuisbedden per 10.000 inwoners) 31/12/2003 80

31/12/2007

76,7

70

68,8

15,9

60

57,6 51,3

50 40 30

60,8

29,8

20

29,8

10

31/12/2003 Algemene ziekenhuisbedden

74,4 15,6

66,7

17,0

55,9

15,5

50,3

32,8 42,1

58,8

51,8

28,4 28,4

18,5

16,6

15,2

32,1 40,8

50,1

18,2

0 Arr. Hasselt

Arr. Maaseik

Arr. Tongeren

Limburg Vlaanderen

Psychiatrische ziekenhuisbedden

Arr. Hasselt

Arr. Maaseik

Algemene ziekenhuisbedden

Arr. Tongeren

Limburg Vlaanderen

31/12/2007

Psychiatrische ziekenhuisbedden

Algemene ziekenhuisbedden

Evolutie 2003-2007

Psychiatrische ziekenhuisbedden

Algemene ziekenhuisbedden

Psychiatrische ziekenhuisbedden

Abs.

%

Abs.

%

Arr. Hasselt

2.371

620

2.363

627

-8

-0,3

7

1,1

Arr. Maaseik

667

0

651

0

-16

-2,4

0

NVT

Arr. Tongeren

355

629

355

627

0

0,0

-2

-0,3

Limburg

3.393

1.249

3.369

1.254

-24

-0,7

5

0,4

Vlaanderen

31.141

10.228

30.872

10.206

-269

-0,9

-22

-0,2

Bron: Vlaamse overheid - Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin; Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid Verwerking: ERSV-Limburg

Totaal

Bron: NIS; Vlaamse Overheid - Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin; Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid Verwerking : ERSV-Limburg

54 - SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009

SOCIO - ECONOMISCHE ANAYLYSE POM-ERSV LIMBURG - MEI-JUNI 2009 - 55

EEN UITGAVE VAN POM-ERSV LIMBURG