Jaarboek 2012 - Migratie en integratie in Limburg

PROVINCIAAL INTEGRATIECENTRUM LIMBURG

Migratie en integratie in Limburg - 2012

• Meer Nederlanders en Oost-Europeanen in Limburg • Steeds minder huwelijksmigratie • Extra inzetten op taalvaardigheid • Kleur op de Limburgse arbeidsmarkt • Mind-Spring: nu ook voor jongeren

Inhoud Colofon

3 Voorwoord

Een uitgave van

Multiculturele steekkaart van Limburg

40

Migratiegeschiedenis kleurt Limburg

Huis van het Nederlands

Universiteitslaan 3

4 4 5

Personen van vreemde herkomst

Samen communiceren in de vrije tijd

B-3500 Hasselt

in Limburg

Verantwoordelijke uitgever

10

Vluchtelingen en asielzoekers

Tom Van Thienen

Mind-Spring: voor en door vluchtelingen

Mustafa Harraq wint de 7de Limburgse

bestuursdirecteur Directie Mens

Mind-Spring: nu ook voor jongeren!

integratieprijs

provincie Limburg

Vluchtelingen? Stuur ze terug!

Iedereen feest bij kinderopvang!

Vormgeving

aZIELzoekers

Armeense kippensoep

Provinciaal Integratiecentrum Iessa Kalaai, afdelingshoofd

43

Fotografie

17 Recente migratie 18 Huwelijksmigratie 49

Stijn Beeckman, Leyla Nait Oufakir, Robin

Op weg

Vaes Grafische Producties BVBA

Een goede taalvaardigheid maakt je sterker

Limburg Sterk Divers

Het multireligieuze Limburg

Steeds meer moslims kiezen voor geldgiften

Reynders, Derya Akgüre / Het Vervolg vzw,

21

Woonwagenterreinen Bree

Dieter Telemans, Sven Dillen

en Meeuwen-Gruitrode zijn een feit!

Drukwerk

‘Gouden Woonwagen’ voor 97-jarige Maria Frederix

Diversiteit moet onze ‘naturel’ worden

Drukkerij Paesen

Ook de straat is goud waard!

Vijf jaar sociale tolkendienst

Oplage

Driedaags vormingstraject ROMA

Graag zien is laten kijken

Diversiteit werkt!

Ben Den Hollander nieuwe voorzitter

750 exemplaren Wettelijk depotnummer

24

2013/5857/011

Het nieuwe inschrijvingsdecreet in de praktijk

De deputatie van

Promoteam Hoger Onderwijs

de provincieraad van Limburg

Inzetten op kleuterparticipatie

Herman Reynders, gouverneur-voorzitter Mark Vandeput, Ludwig Vandenhove, Igor Philtjens, Frank Smeets, Jean-Paul Peuskens,

passende opleiding

Diversiteit op de schoolbanken

Limburgse integratieraad

57

Politieke participatie

Op bezoek in het Educatief Centrum

58

De les van Helena

Inburgeraars vinden hun weg naar

Inge Moors, gedeputeerden en Renata Camps, provinciegriffier

52

34

Naar meer kleur in de Limburgse

arbeidsmarkt

Ook zelfstandig ondernemen is divers Diversiteit op de werkvloer

40

Gekleurde armoede

Voorwoord Limburg is kleurrijk. Mensen met een diverse afkomst en/of achter-

Experten die elk vanuit hun eigen invalshoek interessante inzichten

grond kleuren het palet van onze samenleving. Die kleurenrijkdom

kunnen bieden over migratie en integratie. Of Fons Leroy, topman

moeten we koesteren. We kunnen eruit leren. We kunnen er onze

van de VDAB én Limburger, die ons een analyse geeft van de kansen

eigen horizon mee verleggen. “Limburger en Wereldburger”.

op de arbeidsmarkt.

Zoals elk jaar houden we de vinger aan de pols en zetten we opnieuw

Tenslotte willen we blijven werken aan de taalvaardigheid in onze

de belangrijkste cijfers op een rij. Zo is het aantal personen van vreem-

provincie. Want we weten allemaal: alleen door mekaar te verstaan,

de herkomst de laatste vijf jaar met bijna achttien procent gestegen.

kunnen we elkaar begrijpen.

Daarbij valt het op dat de groei vanuit Oost-Europa zich doorzet.

Daarnaast is er een duidelijke daling van het aantal Limburgers van

Ik hoop dat dit jaarboek u kan inspireren.

Turkse en Marokkaanse afkomst die een partner in het herkomstland zoeken. Een trend die zich in Limburg trouwens harder doorzet dan elders in Vlaanderen.

Cijfers zeggen lang niet alles. Daarom focussen we ook op verhalen en projecten die op hun eigen manier bijdragen aan een beter samenleven met elkaar. We laten experten aan het woord zoals kinderpsychiater Lieve Swinnen en communicatie-adviseur Noël Slangen.

Frank Smeets Gedeputeerde voor Welzijn

4

2012 Jaarboek Migratie en integratie Limburg 2011

Multiculturele steekkaart van Limburg Migratiegeschiedenis kleurt Limburg

In de jaren ’90 dient er zich een nieuwe vorm van migratie aan. Na de val van de Berlijnse muur in 1989 begint het aantal asielzoekers in onze provincie te stijgen, om eind jaren ’90 tot een hoogtepunt te komen. Een kentering komt er pas in 2001, wanneer asielzoekers

De verschillende migratiegolven die Limburg de laatste decennia

geen financiële hulp meer krijgen en nieuwe asielaanvragen sneller

gekend heeft, zorgden voor heel wat diversiteit. Onlosmakelijk ver-

worden afgewerkt.

bonden met de migratie naar Limburg is de ontwikkeling en groei van Een nieuw fenomeen in de jaren ’90 zijn de immigrerende Neder­

de Limburgse steenkoolindustrie.

landers, vooral in de Limburgse grensgemeenten. Goedkopere bouwIn de jaren ’20 komt de Limburgse mijnindustrie tot ontwikkeling. De

gronden, goedkopere woningen en fiscale voordelen zijn drijfveren

nood aan arbeidskrachten voor de mijnen is groot. Door het tekort aan

om naar Limburg te komen.

Belgische arbeidskrachten en het gebrek aan ervaring, doen de mijnen beroep op buitenlandse arbeiders. Dit zorgt ervoor dat eind jaren ’20

Ook het laatste decennium blijft de migratie naar Limburg in bewe-

ongeveer 30% van alle arbeiders afkomstig is uit het buitenland. De

ging. Na een eerste grote regularisatiegolf in 2000, komt er eind 2009

voornaamste herkomstlanden zijn Polen, Tsjecho-Slowakije en Italië.

Na de Tweede Wereldoorlog neemt de migratie naar Limburg sterk toe. Steenkool wordt gezien als de energiebron om de wederopbouw te doen slagen. Vanaf 1947 komt de massale immigratie vanuit Italië naar onze provincie op gang. De migratie duurt tot de mijnramp van Marcinelle in 1956, waar veel Italiaanse mijnwerkers het leven laten.

Na de mijnramp van Marcinelle vinden de Italianen de Belgische mijnen te onveilig. Griekenland, Spanje en Portugal worden de nieuwe herkomstlanden. Vanaf de jaren ’60 werven de mijnen veel gastarbeiders uit Turkije en Marokko.

In 1973 belandt België in een economische crisis. Vanaf 1974 komt er een migratiestop voor laaggeschoolden. Het doet de migratie naar Limburg niet opdrogen. Zo blijft migratie via gezinshereniging wel mogelijk. Kinderen en vrouwen immigreren dan ook, wat gezinsvorming mogelijk maakt. Marokkaanse en Turkse jongeren die hier opgroeien, trouwen met partners uit het herkomstland die daarna naar België migreren. Zo groeien bestaande gemeenschappen tot de dag van vandaag verder aan.

Ook in de stationsomgeving van Hasselt is de diversiteit zichtbaar.

5

Personen van vreemde herkomst in Limburg een tweede tijdelijke regularisatiecampagne met soepelere criteria om

De Limburgse migratiegeschiedenis zorgde voor heel wat diversiteit

een verblijfsvergunning te krijgen. Basisvoorwaarde is een duurzame

in onze provincie. En ook nu nog, lang na de sluiting van de laatste

lokale verankering in België.

mijnen, krijgt onze provincie steeds meer kleur.

Als uitloper van de regularisatiecampagne worden ook een aantal

Naar een definitie van herkomst

regels rond asiel en migratie verstrengd. Zo worden er in 2011 strenge-

Ongeveer één op tien Limburgers (9,4% - 79.732 personen) heeft niet

re regels voor gezinshereniging van kracht. Ook wordt het moeilijker

de Belgische nationaliteit. Maar als we enkel kijken naar de huidige

om de Belgische nationaliteit te verwerven.

nationaliteit verliezen we een pak personen met vreemde roots uit het oog. Veel Limburgers met vreemde roots kozen er in de loop der

De migratie naar Limburg wordt daardoor steeds Europeser. Vooral

jaren voor om Belg te worden. Zo zien we hen niet meer opduiken in

de migratie vanuit de nieuwe EU-lidstaten uit Oost-Europa neemt de

statistieken op basis van nationaliteit.

laatste jaren toe: als EU-burgers genieten ze van het vrij verkeer van personen binnen de Europese Unie.

Als we niet enkel naar de huidige nationaliteit kijken, maar ook naar de nationaliteit bij geboorte, verandert het beeld grondig. Op 01.01.2012 had 17,7% van de 848.864 Limburgers niet de Belgische nationaliteit bij geboorte, goed voor 149.892 Limburgers.

Nemen we ook de nog thuiswonende personen die als Belg geboren zijn, maar waarvan minstens één van de ouders bij hun geboorte niet de Belgische nationaliteit bezat, mee in onze ruime definitie van herkomst dan stijgt het aandeel personen van vreemde herkomst in onze provincie tot 23,5%.

Top 10 vreemde herkomst in Limburg (01.01.2012)

huidige nationaliteit nationaliteit bij geboorte herkomst

Nederland Turkije Italië

43 592

49 705

60 795

4 481

29 898

41 657

10 035

21 196

30 754

Marokko

2 181

9 801

14 110

Polen

2 217

4 962

6 643

Duitsland

1 751

3 635

5 554

Spanje

1 574

3 001

4 522

934

2 606

3 613

Griekenland Unie v.d. Socialist. Sovjetrep.

Joegoslavië India

5

2 484

2 808

28

1 975

2 565

783

2 016

2 373

Bron: Rijksregister - Verwerking: Steunpunt Sociale Planning - provincie Limburg

6

Jaarboek Migratie en integratie Limburg 2011 2012

Bijna 200.000 Limburgers van vreemde herkomst Op 1 januari 2012 telt Limburg 199.615 inwoners van vreemde her-

Een sterk groeiende groep zijn de personen met roots in de ex-Oost-

komst. Dit is 23,5% van de 848.864 inwoners in onze provincie.

bloklanden. Daarbij zijn personen die lid zijn van de Europese Unie

Deze Limburgers hebben momenteel niet de Belgische nationaliteit,

(5,4%), maar ook de overige ex-Oostbloklanden zijn nog goed voor

hadden niet de Belgische nationaliteit bij geboorte of zijn als Belg

3,8% van alle personen van vreemde herkomst in Limburg. Met 6.643

geboren, maar leven momenteel in een huishouden waarvan minstens

personen telt Polen het grootst aantal inwoners uit Oost-Europa in

één van beide ouders bij geboorte niet de Belgische nationaliteit had.

onze provincie.

Nederlanders grootste groep personen vreemde herkomst

Verder hebben ongeveer 41.000 Limburgers Turkse roots, goed voor

Met 60.795 personen maken de Nederlanders de grootste groep

20,9% van het totaal aantal personen vreemde herkomst in Limburg

van vreemde herkomst in onze provincie uit. Ongeveer 30% van alle

en een tweede plaats in de top tien van Limburg.

personen vreemde herkomst zijn Nederlanders. Daarna volgen personen van Turkse herkomst (41.567), Italiaanse herkomst (30.754)

Ook Marokko scoort met een vierde plaats hoog in de top tien. Begin

en Marokkaanse herkomst (14.110). Personen van Poolse herkomst

2012 telde onze provincie 14.110 personen van Marokkaanse her-

(6.643) vervolledigen de top vijf.

komst. Samen met de andere Maghreblanden (Algerije en Tunesië) zijn ze goed voor 7,5% van alle personen met niet-Belgische roots.

Zes op tien personen vreemde herkomst heeft roots in

Buiten de Maghreblanden hadden nog 2.922 personen een Afrikaanse

Europese Unie

nationaliteit bij hun geboorte. Nigeria (361) en Congo (346) zijn de

Ongeveer één op drie personen van vreemde herkomst is van Noord-

belangrijkste Afrikaanse herkomstlanden.

of West-Europese herkomst. Naast Nederland gaat het vooral om Duitsland (5.554), Groot-Brittannië (1.211) en Frankrijk (1.064).

Personen uit andere rijke landen vormen een minderheid. Met 1.086 personen maken ze slechts 0,5% uit van het totaal aantal personen

Eén op vijf personen van vreemde herkomst heeft zijn roots in het

van vreemde herkomst. Als rijke landen beschouwen we alle OESO-

zuiden van Europa, met als koplopers Italië (30.754), Spanje (4.522)

landen die door de wereldbank omschreven worden als ‘high-income

en Griekenland (3.613).

OECD countries’. Het gaat dan bijvoorbeeld om landen zoals de Verenigde Staten, Canada, Noorwegen, Japan en Zuid-Korea.

Het Rijksregister als bron

Inwoners geboren in Azië zijn goed voor 3,9%. Absolute koploper hier is India (2.373 personen), maar ook landen zoals Thailand (932) en de

Voor de cijferanalyses in dit hoofdstuk baseren we ons op het Rijksregister. Het Rijksregister is een administratieve databank waarin bevolkingsgegevens worden bijgehouden door gemeenten, diplomatieke en consulaire posten en de dienst Vreemdelingenzaken.

Aantal inwoners naar herkomstgroep (Limburg, 01.01.2012)

aantal %

Europese Unie

Het Rijksregister bevat enkel personen die langdurig en legaal in ons

Nederland (EU)

60 795

30,5%

land verblijven. Asielzoekers waarvan de procedure nog loopt of per-

Noord- en West-Europa

sonen zonder wettig verblijf zijn dus niet opgenomen in deze cijfers.

Zuid-Europa (EU)

Van elke Limburger beschikken we onder meer over de huidige

nationaliteit en over de nationaliteit bij geboorte. Om herkomst in

buiten Europese Unie

kaart te brengen wordt ook gekeken naar de band met de ouders.

Oost-Europa (niet-EU)

Oost-Europa (EU)

8 497

4,3%

39 929

20,0%

10 718

5,4%

119 939

60,1%

7 575

3,8%

Deze kon enkel in kaart gebracht worden voor personen die nog

Maghreblanden

14 927

7,5%

inwoonden bij de ouders. Over deze gegevens beschikken we sinds

Turkije

41 679

20,9%

2007. Van elk kind dat op een gegeven moment in de afgelopen zes

andere rijke landen

1 086

0,5%

jaar inwoonde bij de ouders, kunnen we dus de herkomst op basis

landen van Centraal- en Zuid-Amerika

1 585

0,8%

van deze van de ouders in kaart brengen.

andere landen van Afrika

2 922

1,5%

andere landen van Azië

7 770

3,9%

De gegevens in het Rijksregister zijn continu in beweging. De

onbepaald

gebruikte gegevens zijn momentopnames op 1 januari van elk jaar.

totaal

2 132

1,1%

79 676

39,9%

199 615

Bron: Rijksregister - Verwerking: Steunpunt Sociale Planning - provincie Limburg

7 Strengere voorwaarden om Belg te worden

De afgelopen decennia verwierf een grote groep niet-Belgen de

Bovendien wordt het vanaf 2013 moeilijker om Belg te worden. Een

Belgische nationaliteit. Alleen al de laatste 20 jaar kregen in Limburg

nieuwe nationaliteitswet maakt sinds 1 januari de voorwaarden om

meer dan 50.000 niet-Belgen de Belgische nationaliteit. Het aantal

Belg te worden strenger. Belg worden via een nationaliteitsverklaring

nationaliteitswijzigingen in Limburg piekt in 1985, 1992 en 2000.

wordt pas mogelijk na vijf jaar wettelijk verblijf in België en pas na

Telkens nemen dat jaar meer dan 5.000 niet-Belgen de Belgische

bewijs van integratie. Naast kennis van één van de landstalen en maat-

nationaliteit aan.

schappelijke integratie moeten de kandidaat-Belgen ook verplicht een aantal dagen (468) gewerkt hebben de voorbije vijf jaar. Deze voor-

Elk van deze drie pieken zijn scharniermomenten in de nationaliteits-

waarde is er niet na tien jaar verblijf in België, maar ook dan nog is

wetgeving. In 1985 maken aanpassingen in de nationaliteitswetgeving

kennis van één van de landstalen onontbeerlijk en moet er een bewijs

het makkelijker voor de derdegeneratiemigranten om Belg te worden.

zijn van ‘deelname aan het leven van de onthaalgemeenschap’.

Vooral de Limburgse Italianen maken hiervan gebruik. In 1992 volgt een gemakkelijkere procedure voor de tweede generatie. Deze heeft

Belg worden via naturalisatie blijft mogelijk, maar wordt een echte

vooral succes bij de Turkse en Marokkaanse jongeren. In 2000 komt

uitzonderingsprocedure. Enkel personen die ‘buitengewone verdien-

er de snel-Belgwet, vooral interessant voor de eerstegeneratiemigran-

sten’ aan België kunnen bewijzen op wetenschappelijk, sportief of

ten. Die zorgt ervoor dat heel wat oudere Turken en Marokkanen Belg

sociocultureel vlak, komen in aanmerking. De procedure van nationa-

worden.

liteitskeuze wordt helemaal afgeschaft.

Sinds 2000 loopt het aantal personen dat er jaarlijks voor kiest om Belg te worden terug. In 2011 ging het voor Limburg nog om 1.527 personen.

Aantal nationaliteitsveranderingen in de provincie Limburg (1971-2011) 6.000

5.000

4.000

3.000

2.000

2.366

1.918

5.620

4.543

2.921

2.460

2.270

2.287

2.230

1.765

2.089

1.824

2.012

1.527

94 95

2.393

92 93

2.690

91

2.697

89 90

3.374

87 88

2.001

86

5.382

84 85

834

82 83

693

80 81

727

867

79

510

630

77 78

491

794

76

614

735

75

5.375

788

74

812

538

72 73

772

753

71

808

761

680

582

0

761

1.000

96 97

98

99 00

01

02

03

04 05

06

07

08

09

10

11

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, Dienst Demografie - Verwerking: provincie Limburg - Directie Mens - Steunpunt Sociale Planning

8

Jaarboek Migratie en integratie Limburg 2011 2012

Aandeel personen van vreemde herkomst in Limburg (01.01.2012)

Evolutie van het aantal personen vreemde herkomst in Limburg (2007-2012) 210.000 190.000 170.000 150.000 130.000 110.000

182.681

2008

2009

2010

199.615

176.198

2007

50.000

194.339

169.416

70.000

188.330

90.000

2011

2012

Bron: Rijksregister - Verwerking: Steunpunt Sociale Planning - provincie Limburg

Filippijnen (861) zijn aanwezig in onze provincie. Verder telt Limburg

Groei vanuit Nederland en Oost-Europa zet zich door

ook nog een 1.500-tal personen uit Zuid- en Centraal-Amerika.

Net zoals de vorige jaren zet de groei van het aantal personen van

BraziliĂŤ is met 306 inwoners het best vertegenwoordigd.

Nederlandse en Oost-Europese herkomst zich door. Het aantal per-

Aandeel personen van vreemde herkomst per gemeente

sonen van Nederlandse herkomst nam tussen 2007 en 2012 toe met

Het aandeel personen van vreemde herkomst varieert sterk per

7.642 personen. Ongeveer 25% van de totale stijging van het aantal

gemeente. Uitschieters zijn de grensgemeenten met Nederland, waar

personen van vreemde herkomst is toe te schrijven aan de toename

vooral personen met Nederlandse roots het aandeel personen van

van het aantal personen van Nederlandse herkomst.

niet-Belgische herkomst de hoogte in stuwen. Zo kennen gemeenten zoals Hamont-Achtel (43,3%), Voeren (40,5%), Lanaken (39,3%) en

Ook het aantal personen met roots uit het voormalige Oostblok nam

Kinrooi (28,6%) een hoog aandeel personen van vreemde herkomst

de voorbije vijf jaren toe. De toename is in absolute cijfers het sterkst

op hun grondgebied.

voor de nieuwe EU-lidstaten. Hun aantal nam op vijf jaar tijd toe met 3.438 personen. Maar ook het aantal personen van het Oostblok bui-

Naast de grensgemeenten scoren ook de voormalige mijngemeen-

ten de Europese Unie stijgt nog altijd verder (+3.306 op vijf jaar tijd).

ten hoog: Maasmechelen en Genk (51,4%), Houthalen-Helchteren (39,6%), Heusden-Zolder (33,5%) en Beringen (28,5%). Hier vinden

Naast deze recente migratie vanuit Oost-Europa groeien ook de tra-

we vooral de groepen uit de eerste en tweede migratiegolven terug:

ditionele migrantengroepen verder aan. Zo bijvoorbeeld het aantal

Italianen, Turken en Marokkanen.

personen van Turkse herkomst (+13,8%) en vanuit de Maghreblanden (+26,3%). Deze traditionele migrantengroepen groeien verder door

Aantal personen van vreemde herkomst stijgt op vijf jaar tijd met 17,8%

geboorte.

Het aantal personen van vreemde herkomst in Limburg steeg de afgelopen vijf jaar met 17,8%. Telde onze provincie in 2007 nog 169.416

Maar ook andere Afrikaanse landen (+88,8%), andere landen van AziĂŤ

personen van vreemde herkomst, dan zijn er dit vijf jaar later ongeveer

(+61,5%) en landen van Zuid- en Centraal- Amerika (+54,9%) kennen

30.000 meer.

allen een stijging.

Ook het aandeel personen van vreemde herkomst onder de bevolking

60% Belg geworden of als Belg geboren

groeide in diezelfde periode verder aan: van 20,7% in 2007 naar 23,5%

Op 1 januari 2012 telde onze provincie ongeveer 200.000 personen van

in 2012.

vreemde herkomst. Ongeveer vier op tien van de personen (39,9%) van vreemde herkomst had niet de Belgische nationaliteit (+- 80.000

9 Personen van vreemde herkomst in Limburg (01.01.2012) naar herkomstgroep

Personen van vreemde herkomst in Limburg (01.01.2012)

18,4%

24,3%

ië

40,4%

41,2%

33,2%

Az

ri k a

va n

Af

en

va n re de an

la re de an

la

nd

nd

en

id Zu n -e al

nt ra nd la

Belg bij geboorte, maar minstens één van de ouders niet-Belg bij geboorte

en

va n

Ce

42,5%

38,3% 34,5% ik a er -A m

an ke l an

Oo

No

27,2%

25,7% 20,2% 54,1% n de

ki je Tu r

ri j

M ag hr

re

nd

en

17,7%

46,6% ni

eb la

et -E U)

EU ) st -E u

ro

st -E u

pa (

ro

ro

pa (

pa (

ro id Zu

or

d-

41,2%

32,4% EU )

pa

U) (E nd

W es t-E u

la er

en

Ne d

-E u

0%

Bron: Rijksregister - Verwerking: Steunpunt Sociale Planning - provincie Limburg

Oo

69,9%

10%

35,4%

20%

11,4% 60,4%

51,7%

30%

de

36,7%

40%

39,9%

36,5%

50%

39,5%

60%

niet-Belg

28,2%

22,3%

30,7%

70%

nu Belg, maar niet Belg bij geboorte

30,9%

80%

33,6%

24,9%

31,0%

35,2%

90%

13,9%

100%

Belg bij geboorte, maar minstens één van de ouders niet-Belg bij geboorte

11,8% 18,2%

nu Belg, maar niet-Belg bij geboorte niet-Belg

Evolutie van het aantal personen van vreemde herkomst in Limburg naar categorie (2007-2012)

2007 2008 2009 2010 2011 2012

Europese Unie Nederland (EU) Noord- en West-Europa Zuid-Europa (EU) Oost-Europa (EU)

53 153

55 428

57 498

58 871

59 990

60 795

8 026

8 130

8 281

8 316

8 403

8 497

38 124

38 432

38 805

39 189

39 515

39 929

7 280

7 889

8 527

9 100

9 781

10 718

106 583

109 879

113 111

115 476

117 689

119 939

buiten Europese Unie Oost-Europa (niet-EU) Maghreblanden Turkije andere rijke landen

4 269

4 898

5 517

11 815

12 473

13 125

36 639

37 817

38 863

6 173

7 061

7 575

13 762

14 359

14 927

39 776

40 845

41 679

879

921

1 002

1 021

1 063

1 086

landen van Centraal- en Zuid-Amerika

1 023

1 135

1 240

1 358

1 462

1 585

andere landen van Afrika

1 548

1 784

2 052

2 346

2 687

2 922

andere landen van Azië

4 812

5 417

5 840

6 452

7 135

7 770

onbepaald

totaal vreemde herkomst

1 848

1 874

1 931

1 966

2 038

2 132

62 833

66 319

69 570

72 854

76 650

79 676

169 416

176 198

182 681

188 330

194 339

199 615

Bron: Rijksregister - Verwerking: Steunpunt Sociale Planning - provincie Limburg

personen) en meer dan één op drie (35%) was niet-Belg bij geboorte

Nederlandse nationaliteit. Het aandeel dat Belg geworden is (11,8%)

en heeft intussen de Belgische nationaliteit aangenomen. De overige

ligt het laagst van alle herkomstgroepen.

25% zijn kinderen die als Belg geboren zijn, inwonen bij hun ouders en waarvan minstens één van de ouders niet de Belgische nationaliteit

Een tegenovergesteld beeld zien we bij personen van Turkse her-

had bij de geboorte.

komst. Daar heeft slechts een kleine minderheid (11,4%) nog de Turkse nationaliteit. Zes op tien is de afgelopen decennia Belg gewor-

Toch zijn er grote verschillen tussen de verschillende herkomst-

den. Een gelijkaardig beeld zien we bij personen met herkomst uit een

groepen. Binnen de groep van personen van Nederlandse herkomst,

Maghrebland.

houden de Nederlanders het vaakst vast aan de eigen nationaliteit.

Zo hebben zeven op tien personen van Nederlandse herkomst de

Op zoek naar cijfers per gemeente? www.limburg.be/socialeplanning

10

2012 Jaarboek Migratie en integratie Limburg 2011

Vluchtelingen en asielzoekers Aantal asielaanvragen in België daalt met meer dan 15%

Hoewel het aantal asielaanvragen daalde in 2012, nam het

Voor het eerst in een paar jaar tijd daalt het aantal asielaanvragen

Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en Staatslozen nog

in België opnieuw. In de loop van 2012 werden er in België 21.461

nooit zoveel positieve beslissingen (4.419). In 22,4% van de gevallen

asielaanvragen ingediend. Ten opzichte van 2011 daalt het aantal

was de beslissing positief: in 15,4% van de gevallen werd de status

asielaanvragen met meer dan 15%.

van vluchteling toegekend en in 7% werd de subsidiaire beschermingsstatus toegekend. De subsidiaire bescherming is bedoeld voor

In vergelijking met het recordjaar 2000, toen nog meer dan 42.000

personen die het statuut van vluchteling niet krijgen en ook niet op

asielaanvragen werden ingediend, is het aantal asielaanvragen gehalveerd.

een andere basis een verblijfsvergunning kunnen genieten. Ze krijgen deze beschermingsstatus omdat ze bij terugkeer een groot risico kun-

De meeste asielaanvragen kwamen uit Afghanistan (12,3%), Guinee

nen lopen (doodstraf, executie, folteringen, grote risico’s in geval van

(8,4%) en Rusland (6,8%). Asielaanvragen uit Congo (6,2%) en Kosovo

gewapend conflict, …).

(4,6%) vervolledigen de top vijf.

Afghanen (467 beslissingen) kregen het vaakst de vluchtelingenstatus Afghanistan blijft voor het tweede jaar op rij het meest belangrijke

toegekend, gevolgd door Guinée (405), China (263) en Irak (249).

herkomstland van asielzoekers in België. Het aantal asielaanvragen uit

Ook bij de subsidiaire bescherming komen de Afghanen met 878

Congo steeg met 32,5% in vergelijking met 2011 en komt zo op de vierde

beslissingen op de eerste plaats. Door de onveilige situatie in Syrië en

plaats. Een andere sterke stijger is Syrië. Het aantal asielaanvragen uit dat

Somalië komen deze landen op de tweede en derde plaats.

land nam toe met 43% en duikt zo op in de top tien van de meest voorkomende herkomstlanden. De toename is te verklaren door de precaire

Aantal asielzoekers in Limburg stijgt opnieuw

veiligheidssituatie in de drie genoemde landen in 2012.

Op 1 januari 2012 telt onze provincie 2.579 asielzoekers. Dit is het aantal ingeschreven op het wachtregister van het rijksregister. De

Tegenover deze stijgers staan ook sterke dalers. Zo nam het aantal

meerderheid (62,7%) van de asielzoekers zijn mannen.

asielaanvragen uit de Balkan af met ongeveer 36%, ook al staan Kosovo, Servië en Albanië nog altijd in de top tien. De daling is te

De gemeenten met het meeste asielzoekers op hun grondgebied

verklaren door de invoering van de lijst van veilige landen en de ver-

zijn Sint-Truiden (600), Lanaken (273), Heusden-Zolder (245) en

snelde behandeling van aanvragen uit de Balkan. Bovendien waren er

Hasselt (149). Maar ook Tongeren (105) en Overpelt (104) tellen meer

de ontradingscampagnes en initiatieven om de vrijwillige terugkeer

dan honderd asielzoekers op hun grondgebied. Niet toevallig gaat

naar deze landen aan te moedigen.

het hier om gemeenten met een opvangcentrum, of grotere steden

42.691

Evolutie van het aantal asielaanvragen in België (1981-2008) 45.000

35.778

40.000 35.000

21.461

19.941

17.186 12.252

11.115

11.587

15.957

18.805

16.940

15.357

12.403

11.668

11.409

14.340

8.188 4.510

5.976

5.387

3.696

2.048

3.056

5.000

2.449

10.000

7.644

15.000

15.444

12.945

20.000

17.675

21.965

25.000

25.479

24.549

26.717

30.000

0 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Bron: Federale Overheidsdienst Binnenlandse Zaken - Dienst Vreemdelingenzaken - Verwerking: provincie Limburg - Directie Mens - Steunpunt Sociale Planning

11 Mind-Spring: voor en door vluchtelingen Mind-Spring is een psycho-educatieprogramma voor en door vluchte-

Om het denkproces extra kracht te geven, brachten de partners een

lingen en asielzoekers. De Mind-Spring cursus wordt gegeven door een

expertengroep bijeen. Deze groep van psychologen en begeleiders

duo van een erkende vluchteling die een opleiding tot trainer volgde en

met ervaring in het werken met jonge asielzoekers kwam ondertussen

een professional uit de geestelijke gezondheidszorg of het algemeen

al twee keer samen. Met deze groep willen we het project inhoudelijk

welzijnswerk. De Mind-Spring trainers spreken de deelnemers aan in

verder sturen vanuit de expertise en deskundigheid van de verschillen-

hun eigen taal en vanuit eigen ervaringen, zowel positieve als negatieve.

de partners rond tafel.

Dit is meteen de belangrijkste troef van het project. Naast de informatie en de groepsgesprekken worden ook ontspanningsoefeningen aange-

De werkgroep Mind-Spring Junior staat in voor de concrete uitwerking

leerd. De besproken thema’s in de groepssessies zijn: het ontstaan van

van het project, het uitschrijven van de sessies, de opmaak van het

stressklachten en een gebrek aan draagkracht, hoe omgaan met stress,

handboek en de evaluatie. Deze werkgroep bestaat uit de Mind-Spring

hervinden van eigen capaciteiten en mogelijkheden, acculturatie, verlies

projectmedewerkers van de verschillende Vlaamse Integratiecentra.

en rouw, bouwen aan een toekomst. Dit alles met de bedoeling het psychisch welzijn van de deelnemers te verbeteren.

Zo zullen we in 2013 een uitgewerkt Mind-Spring aanbod hebben voor jongeren. Ook in Limburg kunnen dan de eerste cursussen Mind-

Het Limburgse Provinciaal Integratiecentrum organiseert Mind-Spring

Spring Junior plaatsvinden!

in samenwerking met de integratiecentra Odicé, INGent en deSom. Trainer en co-begeleider aan het woord.

Mind-Spring: nu ook voor jongeren!

Marina en Griet begeleidden samen de allereerste Mind-Spring cursus

Tot nu bestaat Mind-Spring enkel voor volwassenen, maar ook voor

in Limburg. Deze cursus voor een Russische vrouwengroep ging door

jongeren klinkt de nood aan Mind-Spring luid. Begin 2012 werd

in het opvangcentrum Ter Dennen te Lanaken. Marina Bokuchava

er dan ook een proefproject opgestart rond psycho-educatie voor

komt uit Georgië en woont al 10 jaar in Dilsen-Stokkem samen met

jongeren vanuit Odicé vzw, het Oost-Vlaams diversiteitscentrum in

haar man en zoon van 13 jaar. Griet Deckers werkt al 26 jaar als maat-

samenwerking met het Provinciaal Integratiecentrum en INGent.

schappelijk werkster op het Centrum Geestelijke Gezondheid (CGG

Psycho-educatie, preventie, ervaringsdeskundige trainers,… net zoals

LITP) te Maasmechelen.

bij Mind-Spring voor volwassenen vormen dit ook voor Mind- Spring Junior de kernaspecten.

“Griet stelde mij onmiddellijk op mijn gemak” vertelt trainer Marina.

“Ze is een zeer zacht en warm persoon. Ze heeft veel ervaring en dat

In de loop van het voorbije jaar gingen we intensief op zoek naar

is te merken aan de manier waarop ze met mensen omgaat. Het was

methodieken en thema’s op maat van de jongeren. Thema’s zoals

een fijne groep toen. We waren enkel met vrouwen en er heerste een

stress, land van herkomst, assertiviteit en woedemanagement blijken

bijzonder goede en warme sfeer. De vrouwen stelden zich erg open. Eén

erg aan te sluiten bij de leefwereld van jongeren.

vrouw was bij de start van de cursus zeer kritisch. Op het einde kwam ze naar me toe en zei: ‘ik zweer het jullie, ik vind Mind-Spring positief!’

Een eerste proefproject ging door in de OKAN-klas van de Aalterse school Emmaüs. Een twintigtal Afghaanse jongeren volgden de cur-

Dankzij Griet, dankzij de fijne dames in de groep en de goede zorgen

sus en evalueerden die zeer positief. Kunnen spreken in de eigen taal

van de begeleidster van het opvangcentrum was mijn eerste Mind-

over emoties, de ervaringsdeskundigheid van de trainer, de erkenning

Springsessie een zeer positieve ervaring.”

die ze krijgen, de groepsdynamiek,… het bleken belangrijke succesfactoren in deze eerste Mind-Spring Junior.

Ook voor co-begeleidster Griet was de eerste ervaring meteen een schot in de roos. “Toen ik hoorde dat Marina van beroepsopleiding

Omdat we ook uit andere sectoren een duidelijke oproep krijgen voor

ingenieur was en geen ervaring had in het werken met mensen, kon

een aanbod naar minderjarigen hebben we met de Mind-Spring part-

ik het niet geloven. Ze is een natuurtalent. Ze staat zelfzeker voor de

ners besloten om dit verder uit te werken. In het najaar vonden er nog

groep en straalt een natuurlijke rust uit. Ze kon de deelnemers boeien

enkele cursussen plaats in diverse provincies. Nog steeds proefcur-

met haar uitleg en haar eigen verhaal. Marina verdeelde haar aandacht

sussen. We zijn immers nog volop aan het experimenteren met bege-

mooi over iedereen in de groep. En ook buiten de cursus konden we

leiders, oefeningen, thema’s, context, doelgroep en aantal sessies. Dit

het heel goed met elkaar vinden.”

willen we eerst uitklaren alvorens we dit proefproject verder kunnen uitdragen over heel Vlaanderen.

Meer info? www.limburg.be/mindspring

12

2012 Jaarboek Migratie en integratie Limburg 2011

aZIELzoekers

zoals Hasselt en Tongeren. Een en ander heeft ook te maken met de opdracht tot het inrichten van lokale opvanginitiatieven.

Vluchten doe je niet zomaar. Om de verhalen van vluchtelingen en asielzoekers naar buiten te brengen, besloot Jef Lingier een poëzie-

Het aantal asielzoekers in Limburg daalde sinds 2007. Het laatste

project op te starten met asielzoekers die in Houthalen-Helchteren

jaar neemt het aantal asielzoekers in Limburg echter toe. Zo steeg het

werden opgevangen. Doel was uiteindelijk een dichtbundel te publi-

aantal asielzoekers tussen 2011 en 2012 met 17,3%. Hoewel het aantal

ceren. Zo wilde hij hen ook helpen om hun trauma’s te verwerken. Het

asielaanvragen in België daalde, zien we dit nog niet in de Limburgse

project kreeg de toepasselijke naam ‘azielzoekers’, en kwam mee tot

cijfers. Asielzoekers die op 01 januari 2012 in Limburg verbleven

stand met ondersteuning van het subsidiereglement sociale cohesie

deden hun aanvraag in 2011 (of eerder) en zijn nog in procedure. Zij

van het Provinciaal Integratiecentrum.

zijn nog ingeschreven op het wachtregister. Ook de regularisatiecampagne deed het aantal asielzoekers op het wachtregister de voorbije

Een van de gedichten vindt u op de achterkant van dit jaarboek. Maar

jaren dalen.

ook de getuigenis van een van de deelnemers willen we u niet onthouden. Die toont aan dat zelfs het schrijven van gedichten een reden kan zijn om te moeten vluchten. Toofan Kaliwal uit Pakistan: “Op 2 augustus 2010 kreeg ik een brief van de Taliban. Ze bedreigden me en vroegen me onmiddellijk mijn literaire activiteiten stop te zetten. Ze droegen mij ook op de politieke partij waarvan ik lid was te verlaten.

Toen ik de brief las kleurde mijn gezicht rood van woede. Wie waren ze wel om mij een verbod op te leggen!

Op een poëziebijeenkomst, op 8 augustus 2010, schreef ik een lang gedicht met striemende kritiek op de Taliban. Ik droeg het voor in aanwezigheid van een groot publiek, van wie ik na de lezing veel bijval kreeg. Ik had echter onvoldoende ingeschat wat de gevolgen konden zijn van mijn optreden. Op de bijeenkomst kondigde ik aan dat we opnieuw zouden samenkomen op de derde dag van de Eid (een religieus feest van drie dagen).

Top 10 asielzoekers in Limburg (01.01.2012) herkomstland

aantal %

Afghanistan

342 13,3%

Kosovo

324 12,6%

Rusland

261 10,1%

Servië

166 6,4%

Armenië

166 6,4%

Irak

116 4,5%

Guinea

109 4,2%

Macedonië

96

Albanië

89 3,5%

Pakistan

88 3,4%

Iran

3,7%

66 2,6%

overige landen

totaal Limburg

756

29,3%

2 579

100,0%

De Ramadan verliep zonder incidenten. Maar op de derde dag van de Eid toen het poëzieprogramma pas begonnen was, viel de Taliban binnen en opende het vuur. Gelukkig kon ik ontkomen. Ik verliet het

Bron: Rijksregister - Verwerking: Steunpunt Sociale Planning - provincie Limburg

dorp en verborg mij in de stad bij mijn familie.

Wat later kreeg ik weer een brief waarin de Taliban schreef dat ze mij zouden weten te vinden. Ze zouden mijn tong en vingers afsnijden, zodat ik niet meer kon schrijven, noch het woord voeren. In de brief

Evolutie van het aantal asielzoekers in Limburg (2007-2012) 3500

stond ook dat ik van geluk mocht spreken dat ik was kunnen ontsnappen, maar dat ze vast van plan waren mij te snappen om zo tegenover anderen een onvergetelijk voorbeeld te stellen. Na deze tweede brief

3000

2500

had ik geen andere keus dan mijn land te verlaten.”

2000 1500

1000

2423

2284

2198

2579

0

2753

500 3067

Meer info? www.azielzoekers.be

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Bron: Rijksregister - Verwerking: Steunpunt Sociale Planning - provincie Limburg

13 De grootste groep Limburgse asielzoekers is afkomstig van

Dit door het aantal veranderingen van het wachtregister naar het

Afghanistan. Asielzoekers uit Kosovo nemen de tweede plaats in.

bevolkingsregister onder de loep te nemen. Het wachtregister bevat

Rusland zakt in vergelijking met vorig jaar terug naar de derde plaats,

gegevens over vreemdelingen die zich vluchteling verklaren of als

maar blijft goed voor 10,1% van alle asielzoekers in Limburg. Servië en

vluchteling erkend willen worden.

Armenië vervolledigen de top vijf.

Personen die erkend worden verdwijnen van het wachtregister en Opvang asielzoekers

worden ingeschreven in het bevolkingsregister. Maar ook personen

Het opvangnetwerk in Limburg heeft een capaciteit van 1.859 plaat-

die ooit asiel aangevraagd hebben en geregulariseerd worden, ver-

sen. Opvang is mogelijk in een opvangcentrum (865 plaatsen) of in

huizen van het wachtregister naar het bevolkingsregister. Personen

een lokale opvanginitiatief (LOI). De opvangcentra worden ingericht

zonder wettig verblijf die nooit zijn ingeschreven op het wachtregister

door de federale overheid (Fedasil) of door het Rode Kruis. De lokale

en geregulariseerd worden, zijn echter niet inbegrepen in deze cijfers.

opvanginitiatievenworden ingericht door de Limburgse OCMW’s voor

Naast deze categorieën zijn er nog een aantal andere, minder belang-

in totaal 994 plaatsen.

rijke manieren om van het wachtregister naar het bevolkingsregister te verhuizen.

In Limburg is er een federaal opvangcentrum in Sint-Truiden met plaats voor 423 personen. Verder is er het kleinschalig opvanginitia-

Tussen 1999 en 2012 werden in Limburg ongeveer 6.000 personen uit

tief in Borlo, goed voor 36 plaatsen.

het wachtregister ingeschreven in het bevolkingsregister. In 2005 kent Limburg een eerste piek met 670 personen om het jaar daarop terug

De andere drie Limburgse opvangcentra zijn het Rode Kruis: Ter

te vallen tot 376. Sindsdien groeit dit aantal verder aan om in 2010 het

Dennen in Lanaken met 218 plaatsen, het Valkenhof in Overpelt met

hoogste punt te bereiken in de afgelopen tien jaar. Dit recordaantal is

94 plaatsen en de Bark in Heusden-Zolder met 94 plaatsen. Daarnaast

het gevolg van de tijdelijke regularisatiecampagne, die eind 2009 van

waren er een aantal noodopvangplaatsen beschikbaar in de voor-

start ging. In 2011 valt het aantal wijzigingen van register terug tot 512.

malige legerkazerne van Helchteren, maar dit opvangcentrum sluit Op zoek naar cijfers per gemeente?

normaal gezin in 2013.

www.limburg.be/socialeplanning Erkenningen en regularisaties in Limburg Asielzoekers die met succes de asielprocedure doorlopen, worden erkend als vluchteling. Cijfers van het aantal erkenningen zijn niet

Vluchten als minderjarige erg confronterend

beschikbaar op Limburgs niveau. Toch kunnen we bij benadering

In de loop van 2012 waren er in heel België 1.008 asielaanvragen door

een idee krijgen van het aantal vluchtelingen dat de afgelopen jaren in

niet-begeleide minderjarigen jongeren. In vergelijking met een jaar

onze provincie erkend is.

eerder is dit een daling met 27%. Afghanistan is het voornaamste herkomstland van niet-begeleide minderjarigen (438 jongeren – 43,5%), gevolgd door Guinee (158) en Congo (82). Hoewel er geen exacte cijfers voor Limburg beschikbaar zijn, zijn er toch ook heel wat minderjarige asielzoekers in Limburg.

Aantal veranderingen van register in Limburg (1998 - 2011)

Vaak zijn deze kinderen in het gezelschap van hun ouders of andere

1400

familieleden, maar soms komen ze hier ook zonder familie toe. Ze 1200

hebben dan al heel wat meegemaakt: een vlucht, een geweldsituatie, instabiliteit,...

1000 800

Meestal hebben ze kennis gemaakt met het slechtste in een mens.

En ook wanneer ze dan uiteindelijk op hun bestemming zijn, blijven

600

de problemen zich vaak opstapelen: ze moeten vaak verhuizen van 400

opvangcentrum, worden geconfronteerd met allerlei spanningen, worden het slachtoffer van achterdocht of racisme,... Kinderen en jongeren die net de kans moeten krijgen om te leren en een evenwicht 512

1252

729

655

443

376

670

316

165

305

367

0

169

200

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, Dienst Demografie Verwerking: Steunpunt Sociale Planning - provincie Limburg

te zoeken, worden zo in een erg belastende situatie geduwd. Hoe kunnen we ze het beste wapenen om het leven opnieuw in handen te nemen?

14

Jaarboek Migratie en integratie Limburg 2011 2012

Vluchtelingen? Stuur ze terug!

Je hoort het wel eens: vluchtelingen stuur je maar beter snel weer

voor een positief effect, namelijk het wegnemen van vooroordelen.

terug. Maar, daar zijn we het helemaal niet mee eens! Want vluchtelingen vertrekken nooit zomaar uit hun land. Daarom riepen we

Er zijn vele redenen waarom mensen zich gedwongen voelen hun

ook op 21 juni 2012, wereldvluchtelingendag, elke Limburger op om

woonplaats te verlaten. Oorlogen en geweld zijn van die redenen.

nieuwkomers gastvrij te verwelkomen. En zich open te zetten voor de

Maar ook andere gebeurtenissen kunnen ervoor zorgen dat iemand

verhalen en noden van de vluchtelingen.

zich niet meer veilig voelt in zijn stad of land. Daarom vluchten mensen, bijvoorbeeld naar België. Het heeft me altijd al bezig gehouden.

De actie

Ik heb hier altijd de mensen graag in willen begeleiden. Ik heb me

Iedereen wil het goed hebben. Veiligheid en zekerheid zijn daarbij

als vrijwilliger opgegeven vanuit mijn sociaal engagement. Ik ben

heel belangrijk. Het drijft mensen tot wanhoop wanneer ze dat niet

er me van bewust dat ik gelukkig mag zijn, dat ik in een warm bed

meer vinden. Dan gaan ze op zoek naar rust, en beslissen ze soms om

mag liggen onder veilige omstandigheden. Elk individu heeft recht

te vluchten. In de hoop ergens aan te komen waar ze weer zichzelf

op algemeen welzijn waarbij de basisrechten gerespecteerd worden.”

kunnen zijn en hun leven opnieuw kunnen opbouwen. Het is aan ons om ervoor te zorgen dat ze nieuwe kansen krijgen.

Emanuele Ferro laat een zelfde geluid horen: “Ik heb me laten verleiden door Linda Delva, een goede kennis. Ze had me verteld dat er ieder

“Kansen bieden is inderdaad erg belangrijk”, geeft ook Linda Delva

jaar op 20 juni in de hele wereld een wereldvluchtelingendag wordt

van het Limburgs Platform Vluchtelingen (LPV) aan. “Daarom vinden

gehouden om mensen die elders op zoek gaan naar een menswaardig

we het ook belangrijk om mensen te laten stilstaan bij de problemen

bestaan in beeld te brengen. Genk is een smeltkroes van culturen en

die vluchtelingen ondervinden. Dat deden we nu al voor het vijfde jaar

nationaliteiten. Vluchtelingen voelen zich veilig in Genk, daarom viert

op rij met een affichecampagne. Want niemand vlucht zomaar. Door

Genk ook ieder jaar een grote wereldvluchtelingendag. Ik ben er dit

deze keer 100 ballonnen de lucht in te laten, wilden we extra nadruk

jaar naar toe gegaan en heb me geen minuut verveeld. Er was een live

leggen op de vrijheid, hoop en openheid.” Door aan de ballonnen

voorstelling van wereldmuziek door jonge asielzoekers en vluchtelin-

kaartjes te hangen, wilde het LPV de roep om ze terug te sturen heel

gen en andere Limburgers en Genkenaren. Je kon ook een gedichten-

letterlijk nemen. Wie een kaartje vond, kon het terugsturen.

bundel kopen, geschreven door asielzoekers uit het opvangcentrum in Houthalen. Een Genkse kunstenares maakte een groot schilderwerk

Genk en Hasselt vierden wereldvluchtelingendag

op doek, samen met de vluchtelingen en de aanwezige gasten. Zelfs

Wereldvluchtelingendag werd ook uitvoerig gevierd in Genk en

ik heb meegewerkt! Sommige vluchtelingen getuigden waarom zij

Hasselt met een ontmoetingsavond tussen vrijwilligers en vluchte-

op de vlucht zijn en hoe ze hier zijn geraakt. Bij momenten een zeer

lingen. Aicha Kazza en Emanuele Ferro waren erbij in Genk. Aicha

geëmotioneerd en droevig relaas... Voor mij heeft elke asielzoeker het

Kazza: “Op 20 juni 2012 was het zover: de lang verwachte wereld-

recht op een plek in deze wereld en op een menswaardig bestaan. Ik

vluchtelingendag. Een leerrijke avond en een ideale kans om met een

wil er me ook zelf voor inzetten!”

aantal vluchtelingen, vrijwilligers kennis te maken. Ik kreeg de gelegenheid om de mens achter de vluchteling te leren kennen; dit zorgt De deelnemers aan de wereldvluchtelingdag in Genk maakten er een gezellige dag van.

15

“Je kiest er niet voor om vluchteling te zijn”

Lieve Swinnen, kinderpsychiater die onder meer het opvangcentrum

Vrijheid, hoop en openheid, staan ook centraal in het levensverhaal

Valkenhof adviseert over hoe om te gaan met minderjarige vluchtelin-

van Bekim Cekaj (25) uit Leopoldsburg. Bekim was het afgelopen jaar

gen: “Natuurlijk is elk kind verschillend. Maar er zijn toch een aantal

het gezicht van de campagne van wereldvluchtelingendag. Hij vluchtte

algemene factoren die bepalen in welke mate een kind een trauma zal

in 1999 met zijn ouders, broers en zussen uit Kosovo: “We liepen 3

verwerken. Wat heeft het kind meegemaakt voor en tijdens de vlucht?

dagen door de bergen, letterlijk op leven en dood. Via Montenegro en

Welke ervaringen heeft het kind gehad voor de vlucht? Hoe oud is

Albanië brachten mensensmokkelaars ons naar Italië. Daar zaten we

het? Het spreekt voor zich dat een kleuter heel anders zal reageren

11 dagen in een opvangkamp. Toen ging het verder richting België om

dan een puber.

in Heusden-Zolder te belanden. Het was hard: als kind toekomen in een land waar je de taal niet spreekt, geen vrienden hebt,… Ik zat een

Dat geldt ook voor een kind dat zich altijd gedragen heeft gevoeld of

jaar in de taalklas, daarna volgde ik een beroepsopleiding. Sinds een

al heel wat eigen mogelijkheden zoals sociale vaardigheden, heeft

jaar baat ik samen met mijn zussen 2 kapperszaken uit. Maar, ik zit

verworven. Want wanneer zo’n kind dan toch plots met vluchten en

nog vol ambitie! Uiteindelijk heb ik, maar ook mijn broers en zussen,

verlies wordt geconfronteerd, is de kans groot dat het zal kunnen

mijn leven vrij snel weer kunnen oppikken. Maar voor mijn ouders

teruggrijpen naar die positieve ervaringen. Ook belangrijk is om te

was dat heel wat moeilijker…” Ondanks alles, blijft Bekim optimis-

weten wat de relatie met de ouders is. Is er een gedwongen en vaak

tisch: ”Je kiest er niet voor om vluchteling te zijn. Daarom ook is het

definitieve breuk ontstaan met de ouders of anderen die het kind na

belangrijk dat je altijd blijft kijken hoe je vooruit kunt in het leven.”

aan het hart liggen? Of zijn de ouders samen met het kind naar hier gekomen, maar moeten ze zelf ook alles een plaats geven. Het bepaalt allemaal hoe groot de veerkracht van een kind kan zijn. Hoe groot de kans is dat een kind opnieuw vol vertrouwen en met een positieve ingesteldheid door het leven kan gaan.”

Daarmee raakt dr. Swinnen meteen aan de kern van het succes: de veerkracht die een kind weet te ontwikkelen. “Veerkracht betekent de mogelijkheid om met stress en moeilijke levensomstandigheden om te gaan. Het is iets wat geleidelijk aan groeit door goede ervaringen te ondersteunen, en slechte ervaringen op te vangen. Uiteraard kan dit gebeuren door alle begeleiders van een kind, maar spelen de ouders hierin een cruciale rol. Het is dan ook van belang om de kwaliteit van het ouderschap te bewaken. Soms zie je dat families door het vluchten veel meer naar elkaar toegroeien. Maar even vaak komt het voor dat er zoveel stress ontstaat binnen het gezin, dat ouders hun ouderrol niet meer weten op te nemen. Allerlei redenen kunnen daarvan de oorzaak zijn: onzekerheid over of je in het land mag blijven, het zelf verwerken van trauma’s, de kunstmatige en ontregelende wereld die een opvangcentrum is,…

Kortom, er zijn veel meer risico’s voor kinderen die opgroeien als vreemdeling – vluchteling dan voor gewone kinderen. Maar, dat betekent niet dat het altijd moeilijk moet gaan. Krijgt een kind een gevoel van gedragenheid en ondersteuning, dan zal dat de veerkracht bevorderen. De rol van de ouder en in tweede instantie andere vertrouwenspersonen zoals een leerkracht, is daarbij cruciaal.

Bekim Cekaj, het gezicht van de Limburgse wereldvluchtelingendag.

16

Jaarboek Migratie en integratie Limburg 2011 2012

Enkele jongens van Fonto Nova, een tijdelijk onderdak voor niet-begeleide minderjarigen in Genk, spelen voetbal.

Dat maakt de situatie voor niet-begeleide minderjarigen ook zo bij-

richt, bijvoorbeeld wanneer een kind moet verhuizen van het ene

zonder. Bovenop alle ervaringen van elk ander kind, komt daar ook

opvangcentrum naar het andere.

nog de schok van de onthechting bij. Ouders waarop ze veelal hebben vertrouwd, zijn nu weggeslagen uit hun leven. Dat maakt dat ze ook

Lieve Swinnen: “Uiteindelijk komt het erop neer dat elk kind het ver-

geen voorbeeld meer hebben om zich aan te spiegelen.” Dit laatste is

dient zijn trauma’s te verwerken, en niet alleen de slechte kant van de

vooral bij puberjongens een probleem. Ze missen de vaderlijke rol als

wereld te zien. Willen we dat ze uitgroeien tot evenwichtige volwasse-

referentie, en vooral: ze herkennen in onze sterk vervrouwelijkte zorg

nen die met hun talenten op hun beurt kunnen meebouwen aan onze

nog maar weinig van hun eigen cultuur. Daarbij zijn ze - zoals alle

samenleving, dan is het belangrijk dat wij hen helpen om trauma’s te

puberjongens - meestal explosief.

verwerken en ook de goede kanten te ontdekken.”

De rol van psychiatrische ondersteuning kan zijn om met de jongeren in dialoog te gaan, of - wanneer dat nodig is - in eerste instantie het gedrag te sturen met medicatie. Maar, het gaat ook verder door duiding te geven aan hulpverleners, leerkrachten te ondersteunen,…

Want het is belangrijk dat ze bepaald gedrag gekaderd krijgen.

Wanneer dat niet gebeurt, ontstaan er misverstanden en onbegrip.

Dan wordt er voortdurend gefocust op het getoonde gedrag, en niet langer op de oorzaak ervan. Of dan wordt er nieuwe schade aange-

17 Recente migratie Elk jaar vestigen zich heel wat immigranten vanuit het buitenland in

Zo springen ze over Turkije en Marokko in de top van voornaamste

onze provincie. In de loop van 2011 gingen 6.312 personen vanuit het

herkomstlanden. Het aantal nieuwkomers uit Turkije en Marokko

buitenland in Limburg wonen. Het aantal buitenlandse inwijkelingen

daalde immers sterk tussen 2011 en 2012. Zo halveerde het aantal

piekte in 2008. Sindsdien schommelt het aantal rond de 6.300 personen.

nieuwkomers uit Turkije (van 318 in 2011 naar 160 in 2012). Ook het aantal nieuwkomers uit Marokko daalde (van 204 naar 161).

Vreemdelingen ouder dan achttien jaar, die zich langdurig in Vlaan­ deren of Brussel komen vestigen, komen in aanmerking voor inburge-

Het aantal inburgeringscontracten daalt

ring. Ook Belgen die niet in België geboren zijn en van wie minstens

Nieuwkomers die tot de doelgroep van inburgering behoren, wor-

een van de ouders niet in België geboren is, behoren tot de doelgroep

den aangeschreven en gestimuleerd zich aan te melden bij het

van het inburgeringsbeleid.

Onthaalbureau.

Het Onthaalbureau helpt deze nieuwkomers hun weg te vinden in de Limburgse samenleving. Hiervoor stippelen ze voor elke nieuwkomer

Aantal nieuwkomers, inburgeringscontracten en - attesten in

een aangepast inburgeringstraject uit. Het traject bevat Nederlandse

Limburg (2008-2012)

taallessen, maatschappelijke oriëntatie, loopbaanoriëntatie en trajectbegeleiding.

2008

7000

2009

6000

5.158 nieuwkomers in Limburg In 2012 telde onze provincie 5.158 nieuwkomers. In vergelijking met een jaar eerder is dit een stijging met 4,3%.

2010 2011

5000

2012

4000

Uit welke landen komen de nieuwkomers? In Limburg zijn de Nederlanders de grootste groep nieuwkomers. Met 1.061 personen maken ze 20,6% van alle nieuwkomers uit. Op de tweede plaats

3000

2000

komen de nieuwkomers uit Polen (377). Bulgarije (274 personen

instroom

inburgeringscontracten

1369

1356

1147

1073

1189

1643

2468

2261

1721

1684

5158

4945

4057

0

EU-landen nam de afgelopen jaar sterk toe.

5815

1000

een derde en vierde plaats. Het aantal nieuwkomers uit deze nieuwe

4060

– 5,3% van totaal) en Roemenië (175 personen – 3,4%) veroveren

inburgeringsattesten

Evolutie van het aantal buitenlandse inwijkelingen in Limburg (1989 - 2011) 8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000

2.000

3816

4121

4395

4509

4454

4310

4962

4393

4646

5059

5377

5921

6169

6107

5881

6064

6375

7100

7328

6156

6306

6312

0

3372

1.000

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, Dienst Demografie - Verwerking: provincie Limburg - Directie Mens - Steunpunt Sociale Planning

18

Jaarboek Migratie en integratie Limburg 2012

Huwelijksmigratie De meeste personen die zich aanmelden op het Onthaalbureau beho-

Huwelijksmigratie is de voorbije jaren uitgegroeid tot een belangrijk

ren tot de doelgroep van inburgering. Verplichte inburgeraars (in

migratiekanaal. Elk jaar zorgt huwelijks- en partnermigratie voor een

Limburg 34,2% van de aanmeldingen) moeten een inburgeringscon-

instroom van nieuwe migranten in Limburg. Toch staat huwelijksmi-

tract ondertekenen. Rechthebbende inburgeraars (54,7%) hebben al

gratie onder druk. Steeds minder Limburgse Turken en Marokkanen

dan niet de keuze om in een traject te stappen. Kiezen ze ervoor om

kiezen voor een partner uit hun land van herkomst. Bovendien ver-

een contract te ondertekenen, dan moeten ze het traject wel volgen.

strengt de wetgeving. Zo is het voor Belgen en niet-EU’ers een stuk moeilijker om een familielid naar België te laten komen.

In 2012 werden in Limburg meer dan 1.643 inburgeringscontracten afgesloten. Dit aantal ligt lager dan 2011, toen nog 2.468 inburge-

Steeds minder Turken en Marokkanen zoeken partner in het her-

ringscontracten werden afgesloten. De daling van het aantal onderte-

komstland

kende contracten komt doordat steeds minder nieuwkomers verplicht

Het aantal Turken en Marokkanen dat er voor kiest om een partner

zijn om een inburgeringstraject te doorlopen. Zo zijn de nieuwkomers

in het herkomstland te zoeken loopt terug. Dat blijkt uit ‘Migrant zkt

uit de nieuwe EU-landen meestal rechthebbend. Derdelanders zijn

toekomst’. Voor dit onderzoek werden bij het Rijksregister alle gege-

meestal verplicht om een inburgeringstraject te doorlopen.

vens over huwelijken en samenwonen in kaart gebracht. Hoewel de focus van het onderzoek lag bij de stad Gent, komen er ook Limburgse

Als nieuwkomers het hele traject met succes doorlopen, krijgen de

cijfers aan de oppervlakte. Wat blijkt: immigratiehuwelijken bij de

inburgeraars aan het einde van hun traject een inburgeringsattest. In

Limburgse Turken en Marokkanen nemen de voorbije jaren af.

2012 werden er in Limburg 1.369 uitgereikt. Ongeveer evenveel als een jaar eerder.

Het percentage Limburgse Turken en Marokkanen dat kiest voor

Op weg Jaarlijks lanceert de Vlaamse overheid de oproep ’Managers van

een verzonnen wartaaltje. Je voelt zelf hoe het is om je weg te zoeken

Diversiteit’. Telkens spitst de oproep zich toe op een specifiek thema.

in een ‘nieuwe omgeving’ waar je de taal totaal niet begrijpt. Op straat

In 2010 was dat huwelijksmigratie. Projecten die liepen over één of

zie je twee vrouwen die proberen het fietsen onder de knie te krijgen.

meerdere jaren konden ingediend worden. Uiteindelijk werden er

Zij vertellen hoe moeilijk dat was en dat ze niet durfden wuiven naar

veertien projecten weerhouden, waarvan vijf in Limburg.

de buurvrouw omdat ze zo bang waren om te vallen. In de huiskamer ontmoet je een nieuwkomer die vertelt hoe moeilijk het Nederlands

Een van de projecten is van de stad Beringen. Met ‘Op weg’ wil

is, op taalles leer je het Standaardnederlands, maar dan begrijp je

Beringen het fenomeen huwelijksmigratie in haar historische context

de dialectwoorden van je buurvrouw nog niet. Dit zijn maar enkele

plaatsen. Het project is gericht naar alle nationaliteiten. Met creatie-

voorbeelden van theaterstukken. Deze ontroerende, verwarmende en

ve methodieken wil de Integratiedienst van de stad het onderwerp

soms verrassende anekdotes worden vertolkt in een eigenzinnig decor

bespreekbaar maken.

dat bestaat uit creatieve kunstwerken, die speciaal en in het teken van

In 2011 werd gestart met het verzamelen van informatie over het

deze wandeling werden ontworpen. De verhalenroute kon je eind

thema. Mensen uit de doelgroep werden opgeleid tot ‘interviewers

november volgen. Naast buurtbewoners, namen ook heel wat leer-

mondelinge geschiedenis’. Vervolgens zochten ze huwelijksmigran-

lingen en leerkrachten secundair onderwijs deel. In totaal wandelden

ten die aan het project wilden meewerken. Met de kandidaten werden

400 geïnteresseerden mee.

diepte-interviews en digitale fotoboeken aangemaakt.

In een volgende fase wil de gemeente, op basis van informatie en Het theatergezelschap vzw Padarijs liet zich inspireren door de per-

feedback uit het project ‘Op Weg’, het debat over huwelijksmigratie

soonlijke verhalen van de huwelijksmigranten. Deze verhalen werden

binnen de verschillende gemeenschappen stimuleren en begeleiden.

verwerkt in korte theaterstukken die door toneelliefhebbers gebracht werden in de wijk Beringen Mijn: op straat, in de huiskamers, in een

Meer info? www.limburg.be/opweg

garage, op het fietspad, in de buurtwinkel, aan het loket van de mutualiteiten…Tijdens deze verhalenroute onder leiding van de gids kregen

Deelnemers aan de verhalenroute ‘Op weg’ houden halt

bezoekers een inkijk in het leven van nieuwkomers. Aan het loket

bij één van de vele creatieve kunstwerken.

word je bijvoorbeeld aangesproken door een mevrouw die praat in

19 een partner uit het herkomstland daalde tussen 2001 en 2008. In een

Eerder Vlaams onderzoek onderscheidde enkele verschillende

periode van acht jaar tijd daalde het aandeel migratiehuwelijken bij de

types partnermigratie, elk met hun eigen specifieke kenmerken.

Limburgse Turken van 48% naar 35,7%. Eenzelfde daling zien we bij

Partnermigratie vanuit hoge-inkomenslanden was goed voor 3,2%

de Marokkanen: van 53,6% in 2001 naar 45% in 2008.

van alle partnermigratie. Deze vorm van partnermigratie komt vooral voor bij inwoners die bij geboorte Belg (50%) of EU-burger (25%) zijn.

Deze daling zien we zowel bij de mannen als bij de vrouwen. Turkse vrouwen kiezen het minst voor een partner uit het herkomstland

Een bijzondere vorm van partnermigratie, zijn de huwelijksmigran-

(45,4% in 2001, 34,7% in 2008). Ook bij Turkse mannen zien we

ten uit de zogenaamde bruiddonorlanden, met op de eerste plaats

een daling tussen 2001 en 2008 (van 45,4% naar 36,7%). Bij de

Thailand en de Filippijnen. Deze vooral vrouwelijke huwelijksmigran-

Marokkaanse vrouwen zien we de sterkste daling: van 48% naar

ten trouwen hoofdzakelijk met partners die Belg of EU-onderdaan zijn

37,2%). Marokkaanse mannen kiezen het meest voor partner uit het

bij geboorte (94%). Bijna 5% van alle partnermigranten is afkomstig

herkomstland, maar ook bij hen liep dit de voorbije jaren sterk terug

uit Thailand en de Filippijnen. Maar ook de migratie uit de ex-Sovjetunie,

(van 59,2% naar 51,3%).

Latijns-Amerika en Caraïben kent een gelijkaardig patroon.

Huwelijksmigratie is ruimer dan enkel Turkse en Marokkaanse migratie

Bij de groep partnermigranten uit Turkije en Marokko stonden we

Marokko en Turkije zijn in Vlaanderen goed voor vier op tien van alle

al eerder stil. Hier is de geslachtsverdeling meer in evenwicht. Meer

huwelijks- en partnermigratie. Maar partnermigratie gaat breder dan

dan 75% van de personen waarmee deze migranten trouwen is derde-

enkel migratie uit Turkije en Marokko. De diversiteit van het aantal

lander bij geboorte. Het gaat dan ook om gemeenschapbevestigende

landen van waaruit gemigreerd wordt, is groot.

partnermigratie.

Deelnemers aan de verhalenroute ‘Op weg’ houden halt bij één van de vele creatieve kunstwerken op hun route.

20

2012 Jaarboek Migratie en integratie Limburg 2011

Een Turkse bruid wacht op haar echtgenoot. Deze foto werd gemaakt voor ‘One way ticket to love’, een project rond huwelijksmigratie van SEIN en het Vervolg vzw.

Een laatste type van partnermigratie is de gemeenschapvormende

Verder moeten ze aantonen dat ze over een behoorlijke huisvesting en

partnermigratie. Deze vorm van migratie sluit nauw aan bij de part-

ziekteverzekering beschikken.

nermigratie van Turkije en Marokko. Hoewel partnermigratie (nog) vooral een fenomeen is waarbij vrouwen die naar Vlaanderen komen.

Ouders en grootouders van een meerderjarige Belg laten overkomen is

Het gaat vooral om landen uit het Oost-Europa (vooral ex-Joegoslavië)

niet meer mogelijk. Gezinshereniging is voor Belgen enkel mogelijk

en West- en Centraal-Azië (Afghanistan, Pakistan, …).

als beide partners minstens 21 jaar oud zijn. Voor familie van in België verblijvende niet-EU’ers worden enkel aanvragen uit het buitenland

Gezinshereniging verstrengd

aanvaard.

Voor Belgen en niet-EU’ers is het sinds kort moeilijker om een familielid naar België over te laten komen. Een gevolg van de regels rond

De nieuwe wet is strenger voor Belgen dan voor andere EU-onderdanen.

gezinshereniging die sinds eind september 2011 van kracht zijn.

België kan immers als EU-lidstaat zijn eigen onderdanen strenger

Belgen en niet-EU’ers die een familielid willen laten overkomen, moe-

behandelen, maar kan de Europese regels zelf niet wijzigen.

ten aan een aantal nieuwe voorwaarden voldoen. Zo moeten ze bewijzen dat ze over voldoende bestaansmiddelen (120% van het leefloon) beschikken. Dit mag niet bestaan uit bijvoorbeeld OCMW-steun.

21 Woonwagenterreinen Bree en Meeuwen-Gruitrode zijn een feit!

In 2012 kreeg onze provincie er twee erkende woonwagenterreinen bij. In Bree werd hard gewerkt aan de inrichting van het woonwagenterrein. Ook in Meeuwen-Gruitrode werd een nieuwe locatie voor woonwagenbewoners klaargestoomd. Dit brengt het totaal aantal erkende terreinen in Limburg op negen, goed voor 176 standplaatsen.

Buiten Bree en Meeuwen-Gruitrode, vind je er nog in Hasselt, Genk, Maaseik, Maasmechelen, Sint-Truiden, As en Ham. Woonparkweg in Bree Woonwagenbewoners zijn geen nieuw fenomeen in Bree. Al lange tijd was Bree een halteplaats voor woonwagenbewoners die op verschillende plaatsen in de gemeente verbleven. De stad kocht begin jaren ’90 een stuk grond in de Eetseveldstraat. Daar vestigden zich toen vijf voyageursgezinnen. Toch was deze situatie niet ideaal. Het stuk grond was niet voldoende uitgerust en beschikte slechts over rudimentaire voorzieningen. Daarin bracht de stad verandering.

Eerst was het nodig dat het terrein de juiste bestemming in het Ruimtelijk Uitvoeringsplan kreeg. Een ontwerper ging aan de slag: hij luisterde naar de woonwagenbewoners en gaf uitleg bij de plannen van het nieuwe terrein. In 2009 werd de bouwaanvraag voor het woonwagenterrein ingediend, alsook het subsidiedossier. De Vlaamse overheid subsidieert een woonwagenterrein immers voor 90%. De Met de bus naar school vanuit het woonwagenterrein van Genk.

overige 10% neemt het provinciebestuur voor zijn rekening.

Evolutie van het aantal standplaatsen voor woonwagenbewoners in Limburg

gemeente 2010 2011 2012 Taakstelling ruimtelijk structuurplan 0

0

0

22

volgens Ruimtelijk structuurplan Bilzen

6

6

6

13

Bree

5 5 8

(8)

Leopoldsburg

0 0 0

8

Lommel

Maaseik

26 26 26

(24)

Maasmechelen

28 28 28

(28)

Neerpelt

Overpelt

Sint-Truiden

Tongeren

Hasselt

26

Genk

46 46 46

Gemeenten zonder taakstelling

As

6 6 6

/

Ham

8 8 8

/

Meeuwen-Gruitrode 4 4 4

/

totaal Limburg

gemeenten met taakstelling

Beringen

0 0 0

0 0 0 0 0 0 18 18 18 0 0 0

173

26

173

26

176

15

8 8 (18) 17 26 - 40 50

22

Jaarboek Migratie en integratie Limburg 2012

In maart 2012 gingen de werken van start. Zo kwam er een verharde

Ook werken in Meeuwen-Gruitrode van start

toegangsweg met straatverlichting en werden de standplaatsen inge-

Ook in Meeuwen-Gruitrode gingen de werken voor het nieuwe terrein

deeld en afgebakend. Het terrein werd ook uitgerust met een sanitaire

in 2012 van start. Hoewel de gemeente geen expliciete taakstelling

unit en er werd gedacht aan parkeer- en groenruimte. Uiteraard kreeg

heeft in het Provinciale Ruimtelijk Structuurplan, wou de gemeente

het terrein de nieuwe straatnaam ‘Woonparkweg’. Iets waarop de

de woonsituatie van de huidige vier bewoners aan de Beukenstraat

bewoners maar al te trots zijn.

verbeteren en legaliseren. De keuze viel op een nieuwe locatie aan de Wilgenstraat.

Ook de straat is goud waard!

Afgelopen zomer was Manifesta 9 te gast in Limburg. Met een basis-

Op de tweede dag werd zwerfafval zwerfobjecten. Afval werd goud

tentoonstelling in Waterschei en verschillende randactiviteiten, was

gespoten, waardoor het opnieuw een identiteit kreeg. Het wordt een

het de bedoeling om kunst en het Limburgse mijnverleden met elkaar

‘object’ waardoor het heringevoerd kan worden in het productie- en

te verzoenen. Vele kunstenaars binnen Manifesta 9 gebruikten afval

consumptiesysteem. Met de volwassenen werden autobanden verza-

en afgedankt materiaal om ze te herintegreren in ‘het systeem’. Dat

meld, één werd uitgekozen en goud gespoten. ‘Zouden we de band

is ook in Horensberg gebeurd, een residentieel woonwagenpark

kunnen terugsturen, en indien ja, waarnaartoe dan?’ Ook de kinderen

in Waterschei, waar tijdens Manifesta 9 een Workshop on Wheels

gingen verder: objecten werden samengesteld tot instrumenten en

(WOW!) plaats vond: ‘Mijn straat is goud waard.’

ook die kregen een gouden kleur. Goud, want dat verwijst niet alleen naar het ‘zwarte goud’ uit onze ondergrond, maar ook naar de kleur/

Op de eerste dag zaten de bewoners van het woonwagenpark gezellig

het materiaal dat een object ultiem kan ophemelen.

samen met een educatief team van Manifesta. Ze dronken koffie en praatten over een aantal mogelijkheden om ook zelf kunst te maken.

Een muziekinstrument is geen instrument als het niet bespeeld wordt.

Wat kan je ‘maken’ met afval? Wat is ‘vuil’ (als subjectief en adjec-

Dus maakten de kinderen een muziekstuk terwijl de volwassenen een

tief), moet dat per se ‘lelijk’ zijn? Met de volwassenen werden enkele

belangrijke zending voorbereiden: de gouden autoband werd inge-

opties overwogen: autobanden converteren naar een bloembak, een

pakt in folie, de sticker erop geplakt. Nu kon de band teruggestuurd

afvalbak, een schommel, een klimmuur, etc. Er werden mindmaps

worden naar afzender (d.i. Bandex te Maasmechelen, daar waar ban-

gemaakt om op verder te werken. De kinderen gingen dan weer op

den worden gemaakt). Het was een symbolisch moment.

pad om het park op een grondplan na te tekenen. Gevonden afval werd met een gouden stift aangeduid. Met krijt op de grond werd

Voor het educatieve team van Manifesta 9 was ‘Mijn straat is goud

een grondplan voor een museum gemaakt waarin afval eventueel een

waard’ geen vanzelfsprekend project om uit te voeren. Maar mooie

andere functie kon krijgen. Niet ver van ‘hun kamp’ vonden de kin-

resultaten en interessante contacten zijn er uit voortgevloeid. De

deren trouwens een koffiekan gevuld met glasscherven! Even ermee

kers op de taart was een M9 bezoek. Op 31 augustus kwam de groep

schudden en mooie klanken weergalmden doorheen hun kamp.

uit Horensberg bijeen voor een rondleiding doorheen The Deep of The

Gevonden! Ze zouden muziekinstrumenten maken…

Modern!

Ook een afgedankte, vergulde band kan kunst zijn.

Meer info? http://manifesta9.org/nl/educatie/blog/2012/08/08/ mijn-straat-is-goud-waard/

23 Driedaags vormingstraject ROMA

‘Gouden Woonwagen’ voor 97- jarige Maria Frederix

Bij het brede publiek, maar ook bij hulpverleners leven heel wat vragen rond Roma. Met een driedaags vormingstraject probeerde het Provinciaal Integratiecentrum de belangrijkste vragen te beant-

Op 14 december 2012 werd Maria Frederix officieel in de bloemetjes

woorden. Maar ook inspirerende praktijkvoorbeelden en leertips

gezet voor haar jarenlange inzet voor het woonwagenwerk. Jaarlijks

kwamen aan bod. Met deze handvaten wilden we hulp- en zorgver-

reikt Vroem vzw, in samenwerking met het Minderhedenforum,

leners, maar ook schooldirectie, leerkrachten en andere geïnteres-

de ‘Gouden Woonwagen’ uit aan een persoon of instelling die zich

seerden helpen in het werken met Roma.

verdienstelijk heeft gemaakt voor de woonwagenbewoners. In 2010 ging die prijs naar burgemeester Jan Creemers van Maaseik. Verleden

Bruggen bouwen met Roma

jaar ontving de Liga voor de Mensenrechten de ‘Gouden Woonwagen’

Elias Hemelsoet - pedagoog aan de Universiteit van Gent en tevens

omdat ze België aanklaagden wegens discriminatie van woonwagen-

vrijwilliger bij een zelforganisatie van Roma – stelde vast dat we

bewoners.

vandaag op vier manieren of ‘brillen’ naar Roma kijken, namelijk als (1) ordehandhavingsprobleem (2) cultureel probleem (3) armoe-

Maria Frederix startte haar job als vroedvrouw bij het Nationaal Werk

deprobleem of (4) samenlevingsprobleem. De essentie is natuurlijk:

voor Kinderwelzijn, de voorloper van het huidige Kind en Gezin.

is het terecht om Roma ‘an sich’ als probleem te bekijken? Focussen

Doordat ze ook in de woonwagens langsging om te helpen bij de

we niet teveel op de ‘verschillen’ i.p.v. op de ‘gelijkenissen’, nog

geboorte van de baby’s, groeide haar aandacht en bekommernis voor

meer dan tegenover andere minderheidsgroepen? Een antwoord

de problematiek van de woonwagenbewoners. Samen met pater Phil

dat werkt is om vooral ‘outreachend’ te werk gaan: bruggen bou-

Bosmans was Maria Frederix een pionier in het werken met woonwa-

wen met Roma. Dat betekent investeren in vertrouwen. Een harde

genbewoners. Daarbij stonden respect en responsabilisering centraal.

aanpak zoals ‘voor wat, hoort wat’ hoort daarin niet altijd thuis. Een

In de jaren ‘70 speelde ze een belangrijke rol in de aanleg van het

project uit de praktijk in Heusden-Zolder bevestigt dit alleen maar.

woonwagenterrein van Genk, momenteel met zijn bijna 50 stand-

Werken met brugfiguren blijkt de beste garantie op succes.

plaatsen het grootste in Limburg en Vlaanderen.

Geen pasklare antwoorden

Bij de uitreiking waren de verschillende groepen van woonwagen-

De Roma als groep bestaat niet. Het gaat om een diverse groep met

bewoners (Voyageurs, Manoesjen en Roms) aanwezig. Ze betuigden

verschillende landen van herkomst, een verschillende migratie-

hun respect en bewondering ten aanzien van het werk van Maria. Er

geschiedenis, … Daarom is het belangrijk om op maat te werken.

kwamen mooie herinneringen naar boven. Zelf hopen ze dat er op de

Maar, dat betekent meteen ook dat er geen pasklare antwoorden

verschillende beleidsniveaus snel werk gemaakt wordt van het tekort

bestaan.

aan standplaatsen.

Wel blijken er een aantal vaste kritische succesfactoren te zijn voor het onderwijs: inspelen op de interne en externe motivatie van de leerling. Dit betekent enerzijds zorgen dat kinderen graag naar school blijven komen en anderzijds zorgen dat kinderen tenminste naar school gaan. Een school kan leerlingen intern motiveren door stimulerend te werken, veiligheid en zekerheid te bieden en de band school-familie te versterken. Extern motiveren kan de directie door de school aantrekkelijk te maken en het voorzien van controle en opvolging.

Meer info? www.limburg.be/integratiecentrum

Maria Frederix neemt ‘Gouden Woonwagen’ in ontvangst.

24

Jaarboek Migratie en integratie Limburg 2012

Diversiteit op de schoolbanken Limburg telt heel wat leerlingen waarvan de thuistaal niet het

Leerlingen met andere thuistaal in Limburg

Nederlands is. Dat dit geen probleem hoeft te vormen blijkt uit Vlaams onderzoek. De sociaaleconomische achtergrond van leerlingen is van

Voor niet alle Limburgse leerlingen is de taal die thuis gesproken

doorslaggevender belang.

wordt dezelfde als op school. Zo telt Limburg 9.569 leerlingen in het kleuter- en lager onderwijs waarbij de taal die thuis gesproken wordt, niet het Nederlands is. Dit is ongeveer 12% van alle leerlingen die in

Naar een schoolloopbaan zonder snelheidsbeperkingen

het basisonderwijs schoollopen.

In het secundair ligt het aandeel leerlingen waarvan de thuistaal niet

“Het Vlaamse onderwijs bevindt zich op een scharnierpunt en inhou-

het Nederlands is, iets lager. Daar spreekt 8,3% van de leerlingen

delijke hervormingen dringen zich op”. Het was één van de conclu-

thuis een andere taal.

sies van het congres ‘Oprit 14’. Oprit 14 is een onderzoek naar de schoolloopbanen van jongeren in de tweede graad van het secundair

Dit blijkt uit cijfers van het Vlaams Ministerie van Onderwijs en

onderwijs. Het focust op de problematische onderwijskloof tussen

Vorming. De gegevens over thuistaal worden verzameld via een vra-

leerlingen met en zonder migratieachtergrond.

genlijst aan de ouders. Hierin wordt gevraagd welke taal de ouders met hun zoon of dochter spreken. Ook de taal die het kind met broers

Wat zijn de bevindingen van de onderzoekers?

of zussen gebruikt, komt in de vragenlijst aan bod. De thuistaal van

• een positieve benadering van meertaligheid en diversiteit in het

de leerling is niet het Nederlands, als de leerling in het gezin met nie-

onderwijs is noodzakelijk

mand (of in een gezin met 3 gezinsleden met maximum 1 gezinslid)

• bestraffen van het gebruik van moedertaal is nefast voor het wel-

Nederlands spreekt.

bevinden van jongeren • jongeren en ouders hechten veel belang aan het Nederlands én aan de eigen taal

In het secundair onderwijs varieert het aandeel leerlingen met thuistaal niet-Nederlands sterk naargelang de onderwijsrichting. Het hoogste

• welbevinden en betrokkenheid van leerlingen en ouders hangt sterk samen met het voelen van respect

aandeel leerlingen met thuistaal niet-Nederlands vinden we terug in het BSO (12,9%) en het deeltijds beroepssecundair onderwijs (DBSO)

• leerkrachten verdienen respect en moeten (terug) het gevoel krijgen dat ze een positief verschil kunnen maken

(19,4%;). De thuistaal van de leerling lijkt dus samen te hangen met de onderwijsrichting, maar een veel belangrijkere achterliggende verkla-

• onderwijssucces hangt niet enkel af van wat er buiten de school

rende factor is de sociaal-economische status van de leerling.

gebeurt, maar nog meer van wat er binnen de school gebeurt • kritische reflectie op de huidige invulling van ons onderwijs is nodig om tegemoet te komen aan bestaande ongelijkheden.

Meer info? www.oprit14.Be

Aandeel leerlingen thuistaal niet-Nederlands in Limburg (2011)

aantal lln TNN

aandeel lln TNN

kleuteronderwijs

4 276

13,6%

lager onderwijs

5 293

11,0%

secundair onderwijs

4 753

8,3%

Aandeel leerlingen thuistaal niet-Nederlands in Limburg (2011) 25% 20% 15%

10% Bron: Lokale Inburgerings- en integratiemonitor

5%

0%

8,6%

4,9%

5,5%

2,6%

12,9%

19,4%

Eerste graad

ASO

TSO

KSO

BSO

DBO

25

Schoolprestaties leerlingen vreemde herkomst Het onderwijs slaagt er niet altijd in om alle jongeren dezelfde kansen te geven. Dit blijkt uit verschillende onderzoeken. Een overzicht van de belangrijkste conclusies: • Kloof tussen autochtone en allochtone leerlingen blijft groot

Uit het PISA-onderzoek blijkt dat de kloof tussen autochtone en allochtone leerlingen in Vlaanderen zeer groot blijft, zeker in vergelijking met andere landen. De schoolprestaties van autochtone leerlingen in Vlaanderen behoren tot de wereldtop, maar hun allochtone collega’s (leerlingen die zelf of waarvan de ouders in ander land geboren zijn) doen het een stuk slechter. Factoren die de kloof deels verklaren zijn sociale afkomst van leerlingen, thuistaal en het onderwijstype. Maar zelfs als de impact van deze drie variabelen weg gefilterd wordt, blijft in Vlaanderen de kloof tussen allochtone en autochtone leerlingen bestaan.

• Allochtonen verlaten secundair onderwijs vaker zonder diploma

De schoolloopbaan van allochtone leerlingen verloopt vaak problematisch. Zo start een groot deel van de allochtone scholieren in het secundair onderwijs met een achterstand, waardoor ze later en vaker in de B-stroom instromen. Allochtone jongeren volgen in mindere mate het algemeen onderwijs en doen vaker een jaartje over in vergelijking met hun autochtone leeftijdsgenoten. In het beroepsonderwijs zijn allochtone jongens en meisjes dan weer oververtegenwoordigd. Dit leidt tot een dramatische uitstroomsituatie.

Een groep enthousiaste moeders wil zich voortaan inzetten als

Allochtone jongens verlaten het voltijds secundair onderwijs dubbel

Changemaker op de school van hun kinderen. Changemakers is

zo vaak zonder diploma dan autochtone jongens. Bij de meisjes is dit

een initiatief van het Minderhedenforum.

drie keer zoveel. Het is een greep uit de resultaten van de studie ‘Wit krijt schrijft beter’ (2006, Duquet, N., Glorieux I. e.a.)

• Allochtonen stromen minder vaak door naar hoger onderwijs

leerlingen die als thuistaal wel Nederlands hebben. Zo blijven in

Allochtone scholieren vatten minder vaak een hogere opleiding

het lager onderwijs meer dan één op drie leerlingen met thuistaal

aan. Ook het studierendement van allochtone eerstejaarsstuden-

niet-Nederlands een jaartje hangen. In het secundair onderwijs

ten ligt een pak lager dan dat van hun autochtone medestudenten.

is dat meer dan zes op tien. Deze aandelen liggen een stuk hoger

Dit blijkt uit een onderzoek in opdracht van het Vlaams ministerie

dan bij leerlingen die thuis Nederlands spreken. Thuistaal lijkt

van Onderwijs (Allochtonen in het hoger onderwijs - Onderzoek

dus een belangrijke factor bij het verklaren van schoolse vertra-

naar factoren van studiekeuze en studiesucces bij allochtone eer-

ging, al is de werkelijkheid complex. Zo blijkt uit onderzoek ook

stejaarsstudenten in het hoger onderwijs.)

dat de socio-economische achtergrond een veel belangrijkere verklaringsfactor is. Controleert men voor de socio-economische

Over het aandeel leerlingen met schoolse vertraging zijn er ook

achtergrond van elke leerling, dan wordt de kloof op basis van

cijfers voor Limburg. Het aandeel leerlingen die minstens één jaar

thuistaal een stuk kleiner.

overdoen ligt zowel in het basis als in het secundair onderwijs hoger bij de leerlingen met thuistaal niet-Nederlands dan bij de

26

2012 Jaarboek Migratie en integratie Limburg 2011

Nieuw inschrijvingsdecreet in werking

Het nieuwe inschrijvingsdecreet in de praktijk

Op 1 september 2012 wijzigde het decreet over het inschrijvingsrecht. Dit nieuwe decreet wil de sociale mix in scholen bevorderen,

Het nieuwe inschrijvingsdecreet lijkt een hapklare brok voor techneu-

en beschermt de gelijke onderwijs- en inschrijvingskansen van alle

ten: capaciteitsbepalingen, dubbele contingentering, indicatorleer-

leerlingen. De nieuwe regels maken de beschikbare plaatsen en de

lingen, uitgestelde en niet-gerealiseerde inschrijvingen, absolute en

inschrijving transparanter.

voorwaardelijke voorrang,… Het decreet staat bol van termen die voor een onderwijsleek Chinees zijn.

Zo wil de Vlaamse regelgever tegengas geven aan het fenomeen dat witte scholen witter zouden worden, en zwarte scholen zwarter.

Om eens te horen hoe dit alles zich naar de praktijk vertaalt, spra-

Voor de scholen en de lokale overlegplatformen (LOP’s) die instaan

ken we in Beringen met Hubert Jeunen (LOP-deskundige) en Erna

voor het vorm geven van het gelijke onderwijskansenbeleid, zijn de

Mentens (directeur basisschool de Hoeksteen). Beringen is qua

nieuwe regels niet minder complex. Scholen moeten op tijd hun

inschrijvingsbeleid een buitenbeentje: als enige Limburgse gemeente

capaciteit bepalen en een dubbel contingent vastleggen met plaatsen

organiseert ze – net als grootsteden Brussel, Antwerpen en Gent - de

voor indicator- en gewone leerlingen. Die contingenten moeten de

inschrijvingen voor instappertjes in het kleuteronderwijs via een cen-

schoolomgeving weerspiegelen.

trale online aanmeldingsmodule.

Indicatorleerlingen zijn:

Waarom kiest Beringen voor centraal aanmelden?

• Kinderen uit gezinnen die het vorige schooljaar recht hadden op

Hubert Jeunen: We willen kampeertoestanden vermijden, het is echt

een schooltoelage

niet meer van deze tijd dat mensen op straat overnachten om hun

• Kinderen die geplaatst zijn

kind in te schrijven. In 2011 hadden we zo’n situatie in de stedelijke

• Kinderen van rondreizende ouders

basisschool in Koersel, waar een twintigtal ouders kampeerden aan

• Kinderen van wie de moeder geen diploma secundair onderwijs

de schoolpoort. Naast het kamperen willen we ook shopgedrag en

heeft of geen studiegetuigschrift van het zesde jaar secundair

dubbele inschrijvingen vermijden en willen we streven naar gelijke

onderwijs.

onderwijskansen door te werken aan een goede sociale mix in alle scholen in Beringen.

Daarna bepalen sommige scholen een aanmeldingsperiode. Op die manier kan een school een eerste oefening maken om te kijken hoe de

Wat die sociale mix betreft streven jullie naar een verhouding van

gedefinieerde contingenten worden opgevuld. Zijn er meer aanmel-

40 % indicatorleerlingen en 60 % niet-indicatorleerlingen. Hoe zijn

dingen dan voorzien voor een contingent, dan mag een school geen

jullie tot deze verhouding gekomen?

wachtlijsten aanleggen.

Hubert Jeunen: Vorig jaar hadden we 30/70 als streefdoel, dit jaar hebben we dat binnen het LOP aangepast naar 40/60 omdat dat beter

Vervolgens is er de inschrijving zelf. Daarbij wordt gekeken naar het

de realiteit in Beringen weerspiegelt. Scholen die boven de 40 zitten

resultaat van de aanmelding. De vrije plaatsen kunnen dan verder

mogen 5% zakken, scholen die onder de 40 zitten zouden 5 % moeten

worden ingevuld.

stijgen. Op die manier willen we op termijn – en dan spreek ik over vijf tot tien jaar – in alle scholen een gezonde sociale mix realiseren.

Met het nieuwe decreet wil de overheid de schoolinschrijvingen recht-

Voor alle duidelijkheid; die 40/60-verhouding is een streefdoel, geen

vaardiger regelen. En door het voortaan te hebben over ‘indicatorleer-

verplichting.

lingen’ focust het beleid niet langer op etnische criteria, maar wel op sociale. Zo wil het inbreken in het zwart – wit denken over scholen.

Het nieuwe inschrijvingsdecreet introduceert ook nieuwe termi-

Het nieuwe decreet past daarmee in een tendens die al langer bezig

nologie. Zo spraken we tot vorig jaar over GOK-leerlingen, nu over

is en waarin de overheid een goede en getrouwe afspiegeling van de

indicatorleerlingen. Betekent dat concreet iets voor Beringen?

maatschappij naast de vrijheid van schoolkeuze wil stellen.

Hubert Jeunen: Tja, het criterium ‘thuistaal niet Nederlands’ valt weg maar ik denk niet dat dat grote verschuivingen zal veroorzaken. De

Meer info? www.inschrijvingsrecht.be

groep leerlingen die gevat werden met één of meerdere van de GOKcriteria zal grotendeels overlappen met de groep die in de nieuwe terminologie indicatorleerlingen genoemd worden. Ik verwacht dus op het terrein niet veel verandering. Maar, we moeten nog even wachten op de cijfers van het ministerie om dat helemaal met zekerheid te kunnen zeggen.

27 Promoteam Hoger Onderwijs Wat betekent het nieuwe inschrijvingsdecreet concreet voor de

Verder studeren blijft voor heel wat Limburgers met vreemde roots een

scholen?

moeilijke stap. Daarom trekt het Provinciaal Integratiecentrum met het

Erna Mentens: Het begint eigenlijk met het bepalen van de maxi-

Promoteam Hoger Onderwijs door Limburg. Met dit Promoteam willen

mumcapaciteit. Wij zijn één van de zeven scholen in Beringen die

we leerlingen secundair concrete verhalen aanreiken over hoe het is om

minder plaatsen dan kandidaat-leerlingen heeft. Vorig jaar waren

verder te studeren. De leden van het promoteam, studenten of oud-stu-

er een twintigtal ouders die onze school als eerste keuze hadden,

denten, vervullen op die manier een voorbeeldrol voor de leerlingen.

maar waarvoor er geen plaats meer was. We zien deze ontwikkeling al enkele jaren en hebben ondertussen met ons schoolbestuur de

Vedat Sarier is een van de leden. We ontmoeten hem voor de stijlvol

beslissing genomen om niet uit te breiden maar om daarentegen

gerenoveerde gevel van zijn architectenbureau op de Pauwengraaf in

onze capaciteit te gaan verkleinen. Op dit moment hebben we 128

Eisden. Ondanks zijn drukke bezigheden draait hij nog altijd actief mee

kleuters, binnen vier jaar zullen dat er maximum 108 zijn.

in het Promoteam Hoger Onderwijs. “Door mijn verhaal te vertellen aan jongeren zet ik voor mezelf ook weer alles op een rijtje. Dat helpt me te

Waarom maken jullie deze keuze?

focussen op wat echt belangrijk is in mijn professionele leven.”

Erna Mentens: Wel, onze school oefent al jaren een grote aantrekkingskracht uit op de buurgemeenten zoals Stal, Leopoldsburg,…

Droomde je er als kind al van om architect te worden?

wat maakt dat op dit moment nog slechts 58 % van onze kinderen

In de basisschool in de Tuinwijk had ik nog geen grootse dromen. Ik

uit Korspel komen. We willen graag weer meer een echte buurt-

was een speelvogel, anders dan de meisjes die toen al heel serieus met

school worden en dus zoveel mogelijk kansen geven aan de kin-

de school bezig waren.

deren uit Korspel om bij ons naar school te gaan. Met dit centrale aanmeldingssysteem waarbij het domicilie-adres een rol speelt in de

Het werd serieuzer toen ik naar het middelbaar ging, de stedelijke

toekenning van de beschikbare plaatsen kunnen we dat op termijn

Humaniora in Dilsen-Stokkem. Die school was een keuze van mijn

ook realiseren.

ouders. Mijn nicht ging naar die school en zij was toen binnen de familie het voorbeeld van een ernstig studerend meisje, de uitblinker in de

Wat betekent de technische kant van het nieuwe decreet voor

familie, altijd 90 %. En daar moest ik dan tegen concurreren (lacht).

jullie?

Erna Mentens: Het brengt heel wat administratieve rompslomp met

Ik kom van een basisschool waar ik iedereen kende terwijl ik op het

zich mee. Wij moeten apart de capaciteit bepalen voor onze kleuters

middelbaar niemand kende. Ik had ook geen studiemethode dus dat

en voor het lager. Voor de kleuters moeten we dan per leeftijdsgroep

was lastig. Mijn punten in het zesde studiejaar waren niet fantastisch

ook nog een apart register bijhouden. En, voor ieder register moet

en dus had de school geadviseerd om naar het beroeps te gaan. Maar,

je ook nog eens werken met de dubbele contingentering. Er is ook

mijn ouders zagen dat niet zitten en wilden dat ik in het ASO startte.

nog de verklaring op eer van de ouders, enz… We willen dat als school allemaal netjes volgens het boekje doen maar dat zorgt voor

Op het oudercontact na het eerste rapport kreeg mijn pa slecht

veel extra werk. We hebben nu dankzij het LOP wel een model van

nieuws. Ik kon het van zijn gezicht aflezen toen hij thuiskwam. Het

inschrijvingsregister waar we ons op kunnen baseren, maar het elek-

advies van de school was dan ook om van richting te veranderen.

tronisch register dat ons door het departement beloofd is, is op dit

Maar mijn ouders hebben toen op me ingepraat, me gevraagd echt

moment nog niet operationeel.

mijn best te doen voor de school. En, dat heeft geholpen, ik ben toen hard beginnen studeren met als resultaat dat ik de eerste drie jaar

Hoe verhoudt jullie school zich tot het 40/60 streefdoel?

probleemloos slaagde. Maar daarna begonnen mijn apenjaren (lacht).

Twee jaar geleden zaten we op 22/78, vorig jaar op 30/70 en dit jaar gaan we naar 35/65. Voor ons als school is dat een goede afspiege-

Meisjes, brommers, puberhormonen?

ling van de buurt waarin we gelegen zijn. Zonder dit decreet denk

Ja, zoiets (lacht). Ik had vooral vrienden in de wijk, niet zozeer op

ik dat we meer en meer een witte school geworden zouden zijn met

school in Dilsen-Stokkem, en ging liever met hen op de hort dan me

meer kinderen uit de buurgemeenten dan uit Korspel zelf. Op dat

met de school bezig te houden. Het resultaat was een B-attest in het

vlak vind ik het nieuwe decreet dus een heel goed initiatief.

vierde. Ik ben dan van school veranderd, naar het Heilig Hart-College in Maasmechelen. Een heel andere school, een heel andere sfeer. Wel streng, maar ik voelde me er goed. We waren maar met twee Turkse jongens op school, maar dat maakte me niet echt uit. Alles ging goed

28

2012 Jaarboek Migratie en integratie Limburg 2011

Vedat Sarier voor de gevel van zijn architectenbureau in Eisden.

Hoe kan dit, dacht ik, ik heb toch ASO gedaan? Mijn motivatie zat toen echt op een zeer laag pitje. Op de bus naar Maasmechelen hoorde ik

tot in het laatste jaar; we zijn toen verhuisd, hadden allerlei problemen

ook vaak “Ik ga stoppen, Ik ga werken,…” en dat deed me ook twijfe-

thuis en ik kon me toen echt niet op de school concentreren.

len. Ik heb die punten nooit aan mijn ouders laten zien om hen niet

Resultaat, 6 dikke buizen bij de kerstexamens! In de klas ging men er

te ontgoochelen en me echt dubbel geplooid in het tweede deel van

al van uit dat ik het jaar zou moeten overdoen. De andere leerlingen

het jaar. Van de twaalf vakken ben ik dan uiteindelijk toch op de helft

waren bezig met hun studiekeuze, gingen naar de Sid-in, ik durfde

geslaagd. En toen was ik vertrokken. Nu ja, vertrokken, het liep nooit

daar nog niet aan denken. Nu, toen in februari van dat schooljaar de

van een leien dakje, zeker de eerste drie jaren waren loodzwaar. Maar

rust thuis terugkeerde kon ik me ook weer beter concentreren op de

naarmate de groep kleiner werd, er meer persoonlijk contact was met

school. Ik heb toen heel wat steun gekregen van leerkrachten die in

de proffen, ging het beter. Mijn praktijkvakken liepen heel goed en dat

me geloofden en zo ben ik er in geslaagd om alle tekorten op te halen.

motiveerde me om ook de theorie te doorworstelen.

Maar toen ik die leerkrachten vertelde dat ik architectuur wilde gaan

Architectuur is een dure studie… was dat geen drempel?

studeren, fronsten ze toch wel weer de wenkbrauwen!

Zeker, ik had er eigenlijk geen besef van toen ik startte. Schetspapier, allerlei soorten pennen, boeken, maquettemateriaal, computer. Die

Hoe ben je eigenlijk tot die keuze voor architectuur gekomen?

computer was bijvoorbeeld te duur maar dat hebben we thuis kunnen

Dat was helemaal mijn eigen ding. ’t Is ook niet zo dat er in onze familie

oplossen door een laptop met mijn broer te delen. Ik ben ook altijd gaan

mensen in de bouw werkten. Ik twijfelde eigenlijk tussen autotechnolo-

werken, eerst in de horeca, daarna als weekend & vakantiearbeider bij

gie en architectuur. Twee richtingen waarover ik me grondig heb geïn-

Pingo Poultry. Zo konden we toch alles bekostigen en kon ik zelfs wat

formeerd. Autotechnologie kon je enkel in Antwerpen studeren terwijl

sparen. Van de school kregen we ook wel steun en een sociaal tarief.

architectuur in Diepenbeek kon, dus werd het architectuur.

Hoe slaagde je erin dat allemaal te combineren?

Hoe was het om te starten aan de unief?

Het was heel druk ja. Ik had geen vrije tijd. Het was enkel naar school

Dat was heel vreemd, echt een onbekende wereld. Ik kende niemand,

gaan, werken of studeren. Maar dat haal ik nu wel een beetje in. (lacht)

kende mijn weg niet op de unief en op de koop toe werd mijn naam natuurlijk ook telkens verkeerd afgeroepen. (lacht)

Nu, ik heb mezelf uiteindelijk wel kunnen belonen met een eigen auto in het vierde jaar. Toen begon ik me echt goed in mijn vel te voelen.

Nu, ik heb me er gewoon ingesmeten, dacht dat ik goed bezig was

Eigen vervoer, een onderscheiding voor mijn eindproject in het vijfde

tot ik mijn uitslagen van de eerste examens zag. Net voetbaluitslagen!

jaar – ik ben toen echt opengebloeid! Daarop ben ik best wel trots.

29 Had je een rolmodel? Iemand die je motiveerde en je steunde?

Het Provinciaal Educatief Centrum

Zeker: mijn oudere broer. Zonder zijn steun was het me nooit gelukt.

Hij werkte al op het moment dat ik ging studeren maar geloofde er

Het Provinciaal Educatief Centrum is een gespecialiseerd leer-

rotsvast in dat ik zou slagen. Hij pepte me op wanneer ik het moeilijk

middelencentrum waar je allerlei actuele educatieve materialen en

had en steunde me ook financieel. Als kleine jongens waren we niet

methodieken kan uitlenen. Je vindt er boeiend les- en spelmateriaal,

zo close maar in die periode zijn we echt naar mekaar toegegroeid en

en interessante methodieken om je lessen, vorming, ondersteuning

nu werken we soms zelfs samen.

of overleg extra te kruiden. De volgende thema’s komen aan bod: opvoedingsondersteuning, welbevinden van kinderen en jonge-

Hij is namelijk later – onder mijn invloed – terug gaan studeren in de

ren, gezondheid, Nederlands voor anderstaligen, taalstimulering,

avondschool en werkt nu als calculator in een bouwbedrijf.

wereldburgerschap en interculturalisering. Iedereen die actief is binnen onderwijs, vorming, jeugd, integratie, opvoeding, socio-cul-

Je hebt een mooi diploma en bent je eigen architectenbureau aan

tureel welzijn en gezondheid is van harte welkom.

het uitbouwen. Ben je nu op jouw beurt zelf een rolmodel voor jongeren in je omgeving?

Begeleiding op maat

Ja, het gebeurt wel dat jongeren me om advies vragen of dat ik ze iets

Bezoekers krijgen in het Educatief Centrum begeleiding op maat bij

uitleg dat ze op school niet hebben begrepen. En ik doe ook met veel

hun zoektocht naar lesmateriaal: Welk didactisch materiaal speelt

overtuiging mee aan het Promoteam om jongeren duidelijk te maken

het best in op mijn vraag? Hoe kan ik het lesmateriaal concreet

dat ze potentieel én kansen hebben maar dat ook niks vanzelf gaat.

gebruiken in de klas? Welke methodiek is geschikt om Nederlands

Dat je er hard voor moet werken en moet doorbijten wanneer het eens

te geven aan volwassen analfabeten? Kan ik ouders op een speelse

minder gaat.

manier laten praten over opvoeding? Medewerkers van het Educatief Centrum kunnen deze vragen concreet beantwoorden en maken elke

Als je terugkijkt, wat was de grootste drempel?

bezoeker wegwijs in het aanbod.

Er zijn veel dingen die je tegenhouden, hè. Afleiding, twijfels in je omgeving en bij leerkrachten…maar daar moet iedereen doorheen. Misschien

Vorming

nog de grootste drempel op de unief was dat ik met het openbaar vervoer

Over het thema taal organiseert het educatief centrum vormin-

van Maasmechelen naar Diepenbeek moest. Je verliest heel veel tijd

gen voor diverse doelgroepen. Tijdens deze vormingen kunnen

en energie op die manier en ik was echt blij dat ik na mijn derde jaar

leerkrachten en vormingswerkers kennis maken met het nieuwe

mijn eigen auto kon kopen. Ook al omdat we redelijk wat opdrachten

aanbod lesmateriaal en met nieuwe methodieken. Er is ook ruimte

op verplaatsing moesten doen, wat het nog complexer maakte met het

voor het uitwisselen van ervaringen. De diverse doelgroepen zijn:

openbaar vervoer. Die eigen auto was voor mij echt een grote motivator.

peuters en kleuters, voor lagere school leerlingen, voor jongeren, voor volwassenen.

Hoe zie je de toekomst?

Ik ben volop mijn zaak aan het opbouwen en wil dat zo goed moge-

De grot van Ali Baba

lijk kunnen doen. Ik wil vooral een goede partner zijn voor mensen, betrouwbaar, degelijk en met een eigen visie. Ik neem mijn roots en

Welk soort lesmateriaal biedt het centrum aan? Hoe ga ik met

achtergrond ook mee als troef in dat verhaal. Mijn bureau heet MinAs

dit materiaal aan de slag in de klas? We geven het woord aan een

en om tot die naam te komen heb ik een heleboel research gedaan.

enthousiaste bezoeker Liesbet Scheepers.

‘Min’ is in veel van de talen die hier in Maasmechelen aanwezig zijn

Liesbet Scheepers geeft Nederlandse taallessen en alfabetise-

het eerste deeltje van het woord voor mijnwerker, minatore (Italiaans),

ringslessen bij Open School Limburg Zuid en het PCVO Moderne

mineras (Spaans), mineur (Frans), miner (Engels). De “As” verwijst

talen. Tegelijk volgt ze de leerkrachtenopleiding bij de Limburgse

naar “Atelier Sarier” maar refereert visueel ook aan het dak van een huis

Lerarenopleiding (LIMLO Diepenbeek). “In het Educatief Centrum

én de schachtbokken die zo typisch zijn als landmark van de Limburgse

heb ik twee vormingen gevolgd: over leermiddelen NT2 voor volwas-

mijngemeenten. Het logo is ook in zwart-wit, hè, en dat zwart is natuur-

senen en over leermiddelen Alfabetisering. Als beginnend leerkracht

lijk het zwart van de steenkool. Op die manier geef ik het gedeelde

ging toen de grot van Ali Baba open voor mij: allemaal nieuw en heel

mijnverleden een plaats in mijn werk. Mijn grootvader is hier in ’64 als

boeiend materiaal dat ik helemaal niet kende. Het deed me deugd

mijnwerker komen werken, heeft hier zijn leven opgebouwd. Nu wil ik

dat er zoveel materiaal is om lessen aanschouwelijker, levendiger en

mensen op mijn beurt helpen om hun dromen te realiseren.

boeiender te maken: een spel om het vervoegen van werkwoorden te trainen, een spel om ruimtelijke ordening in te oefenen, beeld-

Meer info? www.limburg.be/promoteam

materiaal, praatplaten voor volwassenen…Toen heb ik ook ontdekt dat je taal kan aanbrengen via muziek en liedjes. Tijdens de vorming

30

2012 Jaarboek Migratie en integratie Limburg 2011

doe je veel inspiratie op bij andere deelnemers en bij de begeleidster.

staan. Zo ziet de winkelierster hem en kan hij eindelijk aan de beurt

Zeker een aanrader voor mijn collega lesgevers en ook voor mijn mede-

komen. Je kan veel opdrachten geven: leg de kaarten in de juiste

studenten aan LIMLO. Zo heb ik een toekomstig leerkracht Engels

volgorde - vertel het verhaaltje bij de kaarten – wat zou jij doen? Er

aangeraden om beeldmateriaal rond voeding – de food color cards

zitten zoveel verdoken doelstellingen in deze methode en het lokt

- uit te lenen. Dit beeldmateriaal geeft prima ondersteuning voor het

heel veel discussie uit in de groep. Soms spelen we het verhaal zelfs

verwerven van woordenschat in om het even welke taal.”

na in een rollenspel.”

“Het idee om muziek en liedjes te integreren heb ik nadien zelf toe-

“In het Educatief Centrum vind je tenslotte ook interessante ach-

gepast in mijn les. Bij het thema ‘boodschappen doen’ hebben we

tergrondlectuur over taalverwerving. Hoe leren volwassenen een

heel wat nieuwe zinnen en dialogen geleerd: ‘Goedemorgen, wat zal

vreemde taal? Welke knelpunten moeten ze overwinnen? Hoe

het zijn? Verder nog iets? Hoeveel moet ik betalen? Dank u wel en tot

kunnen volwassenen die nog nooit hebben geschreven hun schrijf-

ziens.’ Dan luisteren we naar het liedje over de groenteboer van Janjaap

bewegingen oefenen? Om meer inzicht te krijgen in het proces van

De Vries en Helga Van Loo (uit de audio cd ‘Anders nog iets – liedjes

deze fijne motoriek en voorbereidend schrijven bij volwassenen heb

voor wie Nederlands leert’). Ook al zingen ze met een Nederlands

ik het boek ‘Taal leren op maat’ gelezen. Daardoor kreeg ik meer

accent, het blijft een leuk liedje en de cursisten zijn enthousiast wan-

inzicht in dit proces, wat ik dan weer toepas in mijn lessen aan de

neer ze aangeleerde zinnen herkennen. Zeker wanneer we herhaalde-

Alfacursisten. Dit zijn volwassenen die in de cursus leren schrijven

lijk luisteren reageren ze met plezier. Wanneer we een rollenspel doen

en lezen in het Nederlands. Deze cursisten hebben nog nooit met

over boodschappen durven sommigen deze zinnen zelfs nazingen.

een pen geschreven of zijn gealfabetiseerd in een ander schrift zoals

Toen ik vorig jaar les gaf aan gevorderden heb ik met Nederlandstalige

Chinees of Arabisch. Je kan je wel voorstellen hoe moeilijk het is

liedjes gewerkt: van Stijn Meuris, Bart Peeters, Robert Long…. Eerst

om dit als volwassene te leren. Zo is er in de groep een dame die

luisteren naar ‘Ik hou van u’ van Stijn Meuris, dan de tekst ontleden,

geweldig goed kan koken en mooie breiwerkjes maakt, maar die

dan nog eens luisteren en voor wie dat wil: meezingen. Liedjes brengen

nu op haar 46ste voor het eerst een pen ter hand neemt. En dat is

een plezierige sfeer in de les én het stimuleert om ook in de vrije tijd

behoorlijk moeilijk!”

Nederlands bij te leren.“

“Omdat ik regelmatig het Educatief Centrum bezoek is er een fijne wisselwerking: ik blijf op de hoogte van nieuw lesmateriaal en

“Verder is het beeldmateriaal van Schubi een heel plezant leermiddel.

nieuwe methodieken. En op mijn beurt vertel ik concreet hoe ik met

Je hebt telkens reeksen van zes afbeeldingen die een vervolgverhaal

bepaald materiaal werk in de klas. Zo leren we samen bij.”

vertellen. Een voorbeeld: Een jongetje gaat boodschappen doen in de winkel. Hij wacht zijn beurt af, maar andere klanten steken hem voorbij. Hij verliest zijn geduld, kiepert zijn mandje om en gaat erop

Meer info en catalogus: www.limburg.be/educatiefcentrum

31

Inzetten op kleuterparticipatie

Praktijkvoorbeeld stad Sint-Truiden

De tijd dat moeders hun kinderen liefst thuis opvoedden tot ze naar

Een concreet voorbeeld van hoe een stad kan inzetten op kleuterpar-

het eerste leerjaar gingen, is definitief voorbij. 97,6% van alle 2,5

ticpatie komt uit Sint-Truiden. We spraken met Jeroen Cops, deskun-

jarigen is ingeschreven in een kleuterschool en het Vlaamse kleuter­

dige Flankerend Onderwijsbeleid van de stad Sint-Truiden.

onderwijs geldt als model voor Europa en de wereld. Toch kan alles beter en in het geval van het kleuteronderwijs is er een ernstige

Wat doet de stad Sint-Truiden rond kleuterparticipatie?

reden tot bezorgdheid. De breuklijn tussen kansarmen en kansrij-

De stad stuurt alle peuters van twee jaar een verjaardagskaart met

ken tekent er zich al duidelijk af.

gelukwensen. Bij dit kaartje vinden de ouders een overzicht van mogelijke instapmomenten en scholen in de buurt. Bij inschrijving in

De 2,4% niet ingeschreven kinderen zouden voor het overgrote deel

de kleuterklas krijgen de ouders het voorleesboekje ‘Milan gaat naar

uit kansarme gezinnen komen. Hoe eerder kwetsbare kinderen

school’ mee. Het boekje helpt ouders hun kind voor te bereiden op de

kunnen kennismaken met de school en met de wereld van andere

eerste schooldag.

kinderen, hoe beter hun toekomstkansen. Daarom zet Vlaanderen nog meer in op kleuterparticipatie. Kleuterscholen krijgen extra

We schrijven de gezinnen aan op basis van de gegevens van burger-

ondersteuning en ook van de lokale overlegplatforms (LOP’s) ver-

lijke stand. In Sint-Truiden zijn meer dan 90% van alle 2,5 jarigen

wacht de overheid actie. Tenslotte worden de Vlaamse steden en

ingeschreven in het kleuteronderwijs. Directies en zorgcoördinatoren

gemeenten en Kind en Gezin ingeschakeld om de ouders aan te

zijn zeer positief over Milan. Het pakket past perfect binnen het ont-

porren tot maximale kleuterparticipatie.

haalbeleid van de basisscholen.

Aanvullend brengt de dienst Opvoedingsondersteuning met het initiatief Babybabbel jonge ouders samen om te spreken over de ontwikkeling van hun baby of peuter. Ook kleuterparticipatie vormt hier een belangrijk onderdeel.

32

Jaarboek Migratie en integratie Limburg 2011 2012

Inburgeraars vinden hun weg naar een passende opleiding Daarnaast werkt Sint-Truiden met boekbaby’s. Dit project zet in op

Inburgeraars vinden vaak moeilijk hun weg in het Vlaamse onder-

voorschoolse taalstimulering. Met dit initiatief wil de stad ouders

wijslandschap en stromen in veel gevallen niet door naar oplei-

met hun kleine kinderen laten genieten van boeken, samen laten

dingen. Wie wel aan een studie start, valt vaker vroegtijdig uit.

bezig zijn met taal, en hen laten kennismaken met de bibliotheek.

Hierdoor hebben inburgeraars minder kansen om zich verder te

Wanneer het kind 6 maanden is, ontvangen jonge ouders het

kunnen ontplooien en om een gepaste job te vinden. Dit vormt een

babypakket. Het peuterpakket kunnen de ouders in de bibliotheek

gemis voor onze maatschappij. Veel talent dat later ingezet kan

afhalen.

worden op de arbeidsmarkt, blijft immers weinig benut. Daarom werd in Limburg het project Onderwijs Inburgering opgestart.

Voor onze projecten worden we bovendien ondersteund door het Provinciaal Steunpunt Onderwijs.

Het project Onderwijs Inburgering Het Consortium Volwassenenonderwijs Limburg Noord (CVLN vzw) is de promotor van het project, dat wordt gerealiseerd met de steun

Initiatieven als boekbaby’s en Milan richten zich tot alle ouders

van het Europees Integratiefonds en de Vlaamse Gemeenschap.

en in het bijzonder tot minder kansrijke gezinnen. Maar zijn het

Dit project loopt tot eind juni 2013 en wordt uitgevoerd samen

nu niet vooral kansrijke gezinnen die gebruik maken van het

met vele andere relevante partners (o.a. het Onthaalbureau, het

aanbod?

Huis van het Nederlands, het Provinciaal Integratiecentrum, het

Klopt en daar willen we nu net extra op inzetten. Zo hebben we

Steunpunt Onderwijs van de provincie Limburg, de onderwijsinstel-

er voor gekozen Milan te vertalen in het Punjab. Geen sinecure

lingen van het hoger en het volwassenenonderwijs en de Consortia

zo blijkt. Heel wat symbolen uit het Punjab kunnen in de meeste

Volwassenenonderwijs in Limburg).

tekstverwerkingsprogramma’s niet worden weergegeven. We zoeken nu samen met de drukker en iemand uit de Sikhgemeenschap

Het project Onderwijs Inburgering wil meer inburgeraars (zowel

naar een oplossing. Meer dan 5% van de Truienaren is van Indische

nieuwkomers als mensen die al langer in België verblijven) beter

herkomst. Reden genoeg dus om Milan in het Punjab aan te bieden.

voorbereid laten starten aan een studie, waardoor hun slaagkansen verhogen. Hiertoe werden binnen het project twee pijlers uitgewerkt.

Bij het boekje ontvangen ouders van Indische herkomst ook nog een briefje in het Punjab met uitleg over Milan en het belang van

Aansluitend bij het primaire inburgeringstraject (Nederlandse

taalstimulering. In India is het onderwijs anders georganiseerd.

taallessen en lessen maatschappelijke oriëntatie), worden edu-

We willen hen dan ook graag iets meegeven over het onderwijs in

catieve toeleidings- en begeleidingstrajecten opgezet. Binnen de

Vlaanderen. Naar de toekomst toe willen we de analyse maken om

trajectbegeleiding krijgen inburgeraars individueel informatie over

Milan ook in andere talen aan te bieden eventueel i.s.m. andere

het onderwijssysteem en het opleidingsaanbod. Zij krijgen extra

gemeenten. Want Milan gaat ook elders in Limburg naar school.

begeleiding bij het maken van hun studiekeuze en worden vervol-

We zien ook dat ongeveer 10% van de jonge ouders ervoor kiest hun

gens toegeleid naar onderwijsinstellingen en andere opleidingsver-

kind niet bij Kind & Gezin te laten vaccineren. In die groep zien we

strekkers. Voor dit gratis aanbod kunnen inburgeraars terecht op

vaak een overlap met de kansarme gezinnen. Het zou jammer zijn

verschillende locaties in Limburg: Hasselt, Genk, Heusden-Zolder,

als we deze ouders het babypakket van boekbaby’s niet kunnen

Sint-Truiden, Neerpelt en Maasmechelen.

aanbieden. We zijn op dit moment afspraken aan het maken met pediaters en huisartsen om deze ouders een bon mee te geven waar-

Het andere luik richt zich op het toegankelijker maken van oplei-

mee ze het pakket alsnog kunnen ophalen.

dingen. Om dit te kunnen bereiken brengen we partners uit het onderwijs en uit de integratie- en inburgeringssector samen om

Daarnaast werken we ook prima samen met het LID Sint-Truiden

knelpunten en goede praktijken te inventariseren, te bespreken

en het Internationaal Comité rond het brugfigurenproject.

en om nieuwe, gezamenlijke initiatieven op te starten, zoals het

Sleutelfiguren uit de Sikhgemeenschap worden opgeleid om een

organiseren van infomomenten voor groepen. Op die manier kun-

brugfunctie op te nemen tussen ouder en school. Zo kunnen ouders

nen verschillende inburgeraars op één moment kennis maken met

wanneer ze een briefje van de school ontvangen, ondersteuning

onder meer de Vlaamse onderwijsstructuur, het opleidingsaanbod,

vragen aan deze brugfiguren. Dit initiatief richt zich tot ouders met

ondersteuningsmaatregelen en onze dienstverlening. Bovendien

kinderen in de leeftijdscategorie van 2,5 tot 18 jaar.

leren zij ook andere mensen kennen die willen (verder) studeren, en kunnen zij ervaringen uitwisselen.

33

Ook willen we verder inzetten op bekendmaking van het project,

Kansen op job doorslaggevende factor

zowel bij organisaties, instellingen en diensten die werken met inbur-

Een vraag die veel inburgeraars expliciet bezig houdt zijn de kansen

geraars, als bij de doelgroep zelf. Zo vinden nog meer mensen de weg

op een job. Naast interesse vormt een eventueel knelpuntberoep

naar het project Onderwijs Inburgering.

een belangrijke doorslaggevende factor in het beslissingsproces.

Drempels

F. overweegt verschillende studierichtingen binnen het volwas-

Uit de trajectbegeleiding en uit de ervaringen van partners met de

senenonderwijs en het hoger onderwijs. Ze is 28 jaar, is geboren

doelgroep blijkt dat inburgeraars vaak vele drempels ondervinden

en deels getogen in Nederland waarna ze 13 jaar in Marokko heeft

die hun studietraject kunnen bemoeilijken. De Nederlandse taal niet

gewoond. In 2011 kwam ze samen met haar partner in België

volledig beheersen, een onaangepaste vooropleiding, weinig rolmo-

wonen. Ze beschikt over een basisdiploma secundair onderwijs

dellen, financiële beperkingen en de combinatie van studeren met een

behaald in Marokko. Haar Nederlands is vooral mondeling sterk,

job of een gezin zijn enkele voorbeelden. Het is belangrijk dat oplei-

schriftelijk heeft ze moeilijkheden. Na een test van het Huis van het

dingsverstrekkers hierbij stilstaan en acties ondernemen om deze

Nederlands blijkt ze het niveau B1 Nederlands te beheersen. Met

drempels te verminderen of weg te werken. Hiertoe worden binnen

dit niveau Nederlands kan ze aan de HBO opleiding verpleegkunde

de werkgroepen ‘Taal Hoger Onderwijs’ en ‘Toegankelijkheid’ goede

starten mits een voorbereidende module zorgportaal (o.a. taalbe-

praktijken uitgewisseld en nieuwe gemeenschappelijke initiatieven

geleiding) georganiseerd door VDAB. Na 3,5 jaar kan ze het HBO

bedacht en gerealiseerd.

diploma verpleegkunde behalen. Haar keuze gebeurde vooral in functie van de jobmogelijkheden die de zorgsector te bieden heeft

“Studeren is belangrijk om mijn toekomst hier op te bouwen”

en omwille van de financieel en praktische haalbaarheid van de

Inburgeraars zijn vaak opgelucht om te horen welke studiemogelijk-

opleiding. Ondertussen heeft ze een semester lessen en een korte

heden ze hebben en op welke manier ze hun ambities kunnen waar-

stage achter de rug met voldoende begeleiding. Door deze positie-

maken. Zoals een inburgeraar zelf vertelt: “Studeren is belangrijk om

ve ervaringen is ze nu helemaal overtuigd van haar keuze.

mijn toekomst hier op te bouwen. Het maakt me optimistisch dat ik nu weet waar en hoe ik kan verder studeren.”

Cijfers Tijdens de eerste projectperiode (september 2011-juni 2012)

Veel inburgeraars zijn genoodzaakt om een intensief taaltraject te

deden 98 inburgeraars beroep op de trajectbegeleiding. Er waren

doorlopen vooraleer te kunnen starten aan de gewenste studie. Toch

meer vrouwen (55) dan mannen (43) in begeleiding en het ging

zijn er ook al personen die na voldoende taallessen en enkele gesprek-

vooral om jonge mensen (64 personen waren 30 jaar of jonger).

ken reeds gestart zijn aan een opleiding.

63 cliënten hadden een herkomstland buiten Europa. Onder S. is 24 en afkomstig uit Servië. Sinds 2010 woont ze in België

hen kwamen 26 personen uit landen van het Midden-Oosten. 35

samen met haar Belgische partner. Wanneer ze het hoogste niveau

cliënten waren van Europese origine. Hiervan waren 13 personen

Nederlands (C1) aan het PCVO Moderne Talen heeft behaald, wordt

van Oost-Europese afkomst. 59 cliënten kwamen naar België in

ze via het Onthaalbureau Inburgering doorverwezen naar de traject-

het kader van gezinshereniging, 13 personen waren asielzoeker.

begeleiding van het Project Onderwijs Inburgering. We bekijken haar onderwijsmogelijkheden op basis van haar vooropleiding en interes-

Verschillende cliënten hielden in hun studiekeuze rekening met

ses. Ze beschikt over een diploma secundair onderwijs, behaald in

de jobkansen na de opleiding.

Servië, en ze voldoet reeds aan de taalvoorwaarden voor een studie in het hoger onderwijs. Haar keuze gaat naar de Bachelor Chemie, die

In de periode augustus-december ‘12 startten 65 personen in

ze kan volgen aan de KHLim. Vooraleer ze in september kan starten

een begeleidingstraject. Uit de voorlopige cijfers blijkt dat ook

met de studie, heeft ze nog een semester de tijd om zich voor te berei-

nu meer vrouwen dan mannen trajectbegeleiding volgen, dat de

den. Aan CVO Step kan ze binnen het tweedekansonderwijs het vak

leeftijdsgroep van 30 jaar en jonger het meest vertegenwoordigd

Chemie volgen als opfriscursus en oefening om les te volgen in het

is en dat het vaak gaat om gezinsherenigers. Ook nu gaat het

Nederlands. In september volgt ze een cursusweek taalvaardigheid

vooral om derdelanders, vaak afkomstig uit het Midden-Oosten.

Nederlands in het hoger onderwijs en gaat daarna meteen van start met de Bachelor Chemie. Momenteel heeft ze haar eerste semester

Meer info?:

goed doorlopen en zit ze midden in de examens.

www.volwassenenonderwijslimburg.be/onderwijs/inburgering

34

Jaarboek Migratie en integratie Limburg 2011 2012

Naar meer kleur in de Limburgse arbeidsmarkt Ondanks alle initiatieven blijft een structurele verbetering van de

België slechtste leerling van de klas

positie van allochtonen in de Limburgse arbeidsmarkt uit. Deze vaststelling doen Fons Leroy - gedelegeerd bestuurder van de VDAB - en

Op vlak van werkzaamheid van allochtonen bekleedt België (en alle

Francis Holderbeke - medewerker van de VDAB-studiedienst - op

gewesten) sinds lange tijd de laatste plaats binnen de EU. Dat de

basis van cijfers die de positie van personen van allochtone origine

werkzaamheidgraad van de allochtone bevolking veel lager is dan de

op de Limburgse arbeidsmarkt schetsen. Hun conclusie: een kri-

autochtone, is bekend. Naast origine (land van herkomst) maakt ook

tische doorlichting van het arbeidsmarktbeleid brengt een viertal

de nationaliteit nog een groot verschil.

constructiefouten aan de oppervlakte. Op vraag van het Provinciaal Integratiecentrum schetsen ze een accuraat beeld van de Limburgse

Het verband tussen nationaliteit, geboorteland en werkzaamheid

arbeidsmarkt zoals die er voor mensen van vreemde herkomst uitziet,

valt op. Personen met Belgische nationaliteit en geboren in België

en doen ze enkele beleidsaanbevelingen.

(‘autochtonen’) zijn met voorsprong het meest werkzaam (73,5%). De genaturaliseerde allochtonen (geboren buiten EU met Belgische nationaliteit) volgen op ruime afstand, onder hen is 58,6% aan de slag. Bij de niet-genaturaliseerden is de situatie helemaal slecht: minder dan de helft heeft een job (44,4%).

Werkzaamheidsgraad (20-64 jaar) van personen met Belgische en niet-EU nationaliteit volgens geslacht (Vlaams Gewest, jaargemiddelde 2010) 90% Belgische Nationaliteit

Niet-EU nationaliteit

Totaal

80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 78,4%

68,5%

73,5%

66,3%

51,8%

58,6%

59,2%

29,9%

44,4%

77,4%

66,7%

72,1%

0% Man

Vrouw Geboren in België

Totaal

Man

Vrouw

Totaal

Man

Vrouw

Totaal

Man

Vrouw

Totaal

Geboren buiten de EU

Bron: Eurostat, LFS/Enquête Arbeidskrachten

Evolutie van het aantal niet-werkende werkzoekenden naar origine (Limburg, dec. 2007 - dec. 2012)

2007 2008 2009 2010 2011 2012 %

Autochtonen

20 580

21 215

25 964

22 641

21 374

23 132

76,2%

Allochtonen

4 524

5 049

7 289

6 195

6 081

7 212

23,8%

25 104

26 264

33 253

28 836

27 455

30 344

100,0%

totaal Limburg

35 Ook zelfstandig ondernemerschap is divers UNIZO-Limburg en de provincie Limburg reikten ook in 2012 de

Ondernemende nieuwe Limburger

award “Ondernemende Nieuwe Limburger 2012”. Deze ging naar

Coskun is sinds 1991 in België en afkomstig uit Ankara. Zijn echtgeno-

Kaya Nurhan en Ozcelik Coskun van C&O Schilderwerken (Genk).

te Nurhan is geboren in België. Het idee om een eigen zaak op te starten kwam eigenlijk van Nurhan. Coskun stond hier in het begin twij-

Toename niet-Belgische ondernemers met 67% op 10 jaar tijd

felachtig tegenover maar liet zich toch overtuigen. In december 2009

Tussen 2000 en 2011 steeg het aantal niet-Belgische ondernemers

gingen ze van start met hun schildersbedrijf ‘C&O Schilderwerken’.

in Limburg met maar liefst 67%, van 3.637 naar 6.062. De buiten-

Omdat Nurhan veel kennis heeft van ondernemerschap, sociale wet-

landse ondernemers in Limburg maken samen 8% uit van de

geving en verzekeringen werd zij zaakvoerder. Door haar uitgebreide

totale populatie van 75.690 zelfstandige ondernemers (gegevens

kennis en expertise fungeert ze trouwens ook als aanspreekpunt voor

RSVZ 31.12.2011). In 2000 bedroeg dit aandeel slechts 6% (3.637

andere allochtone ondernemers die vragen hebben over ondernemen.

niet-Belgen op 59.995 zelfstandigen).

Gezien het koppel samen in de zaak staat, is de combinatie bedrijf en gezin niet zo voor de hand liggend. Toch slagen ze er in, en ervaren

Bij deze ‘ondernemende nieuwe Limburgers’ zitten vooral

ze het als een belangrijke troef. Op deze manier zijn ze belangrijke

Nederlanders. Zij vormen 53,5% van de nieuwe Limburgers die

rolmodellen voor de kinderen. Daarom vinden ze een nauwe betrok-

ondernemen. Op de tweede plaats staan de Italianen (11,3%). De

kenheid van de kinderen bij de zaak ook belangrijk.

rij wordt vervolledigd door Bulgaarse ondernemers (4,1%), Turken (3,2%), Duitsers (2,4%) en Polen (2,2%). Staan ook nog in de top

Coskun en Nurhan wensen een beheersbare groei te realiseren, zodat

10: zelfstandige ondernemers uit Spanje, Griekenland, Roemenië

er niets van de dienstverlening verloren gaat. Wanneer de kans zich

en het Verenigd Koninkrijk.

voordoet, willen ze hun bedrijf graag uitbreiden met een verfwinkel en alle activiteiten onderbrengen in een nieuwbouw.

“De cijfers zijn eigenlijk nog een onderschatting van het allochtoon ondernemerschap in Limburg, aangezien ook heel wat tot Belg genaturaliseerde Limburgers een eigen zaak uit de grond stampen.” zegt Bart Lodewyckx, directeur UNIZO-Limburg. “We moeten dus absoluut blijven inzetten op ondersteuning van starters en ondernemers van niet-Belgische afkomst, gezien zij een belangrijke toegevoegde waarde betekenen voor het ondernemerschap in onze provincie.”

Horecasector op 1, maar niet iedereen heeft een kebabzaak Minder dan één vierde van de niet-Belgische ondernemers zit in die sectoren waar allochtonen al te vaak mee worden geassocieerd: slechts 8,6% zit in de horeca, 6,9% zit in de kleinhandel en 6,4% in de bouw. Deze bedrijfstakken bezetten weliswaar de top 3 van de niet-Belgische ondernemers, maar in totaal zijn de niet-Belgen onder te brengen in een diversiteit van meer dan 50 sectoren en beroepsgroepen.

Coskun Ozcelik en Nurhan Kaya kregen in 2012 de award voor ‘Ondernemende Nieuwe Limburger’.

36

2012 Jaarboek Migratie en integratie Limburg 2011

Gelijkaardige cijfers naar origine zijn niet beschikbaar voor Limburg.

Wel zijn er cijfers op basis van nationaliteit (Bron: RSZ/dataware-

7,64% van de Limburgse beroepsbevolking is werkloos

house, 31 dec. 2009). Ook hieruit blijkt het verschil tussen Belgen en de niet-EU nationaliteiten enorm groot te zijn. Bij de Limburgse

Eind december is 7,64% van de Limburgse beroepsbevolking werk-

Belgen (18-64 jaar) bedraagt de werkzaamheidsgraad 62,6%. Bij de

loos. Hiermee scoort Limburg na de provincie Antwerpen het hoogst

niet-EU nationaliteiten is dit slechts 33,5%, bij de groep van Turken

van alle Vlaamse provincies.

en Marokkanen slechts 25%! Het gaat hier om kleine groepen van niet-genaturaliseerde vreemdelingen die in veel gevallen slechts korte

De twee ex- mijngemeenten Maasmechelen (12,78%) en Genk (12,69%)

tijd in België aanwezig zijn en dus nog nauwelijks geïntegreerd en/of

torsen een zeer hoge werkloosheidsdruk. In andere mijngemeen-

‘arbeidsmarktrijp’. Maar zeer waarschijnlijk gaat het ook om een deel

ten - Houthalen-Helchteren (9,62%), Beringen (8,02%), Heusden-

‘volgmigranten’ die geen ‘arbeidsperspectief’ hebben.

Zolder (7,93%) - stijgt de werkloosheidsgraad eveneens uit boven het Limburgse gemiddelde van 7,64%. Enkel As (7,50%) duikt onder het provinciale cijfer.

Sterkere stijging allochtone werkzoekenden Eind december 2007 bedroeg de Limburgse werkloosheidsgraad 6,69%.

Het aantal werkzoekenden van allochtone origine steeg tussen decem-

Het uitbreken van de financieel-economische crisis in 2008 vertaalde

ber 2007 en 2012 sneller dan het aantal autochtone werkzoekenden. Het

zich dus in stijgende werkloosheidsgraden (8,64% in december 2009).

aantal autochtone werkzoekenden steeg met 12,4%, het aantal alloch-

De neerwaartse trend nadien (6,99% in december 2011) boog in 2012

tone werkzoekenden steeg in die periode met bijna 60%. Vooral vanaf

opnieuw om (7,64%). De crisis werd vanaf dan ook voelbaar in ieders

2008, het jaar waarin de financiële crisis uitbrak, zien we een stijging.

portemonnee.

De zwakke arbeidsmarktpositie van allochtone werkzoekenden, de

Een zelfde golfbeweging tekent zich af in de evolutie van de werk-

demografische kenmerken en de historisch hoge migratie tekenen

loosheidsgraden in de ex-mijngemeenten. Opvallend is de zeer snelle

zich af tegen deze evolutie.

toename van de werkloosheidsdruk in de mijngemeenten in het crisisjaar 2009. De reden is dat de mijngemeenten relatief veel jongere en allochtone werkzoekenden met een precaire arbeidsmarktpositie tellen. Deze precaire jobs (deeltijdse arbeid, interimarbeid,…) sneuvelen als eerste bij een vertragende economie.

Aandeel allochtone werkzoekenden (december 2012)

%

Heusden-Zolder 45,4%

Evolutie van het aantal niet-werkende werkzoekenden naar origine (Limburg, dec. 2007 - dec. 2012, index dec 2007=100)

Beringen 41,8% Genk 40,1% Houthalen-Helchteren 35,1% Maasmechelen 33,0%

200 180

Werkloosheidsgraad per provincie (december 2012) +59,4%

160

Antwerpen 8,97

140

provincie Limburg

7,64

Oost-Vlaanderen 6,74

120 +12,4%

100

80

provincie %

West-Vlaanderen 5,72 Vlaams-Brabant 5,67

Vlaams Gewest 2007 Autochtonen

2008

2009

2010 Allochtonen

2011

2012

7,11

37 Lage scholing en discriminatie

“Kansengroepenbeleid moet worden herdacht”

De hoge werkloosheidsgraden in de ex-mijngemeenten suggereren

De onevenredige arbeidsdeelname en oververtegenwoordiging in de

een samenhang met grote aandelen allochtone werkzoekenden. Sinds

werkloosheid van etnisch-culturele minderheidsgroepen dwingt ons

2007 worden allochtone werkzoekenden statistisch gedefinieerd als

het kansengroepenbeleid te herdenken.

werkzoekenden die een huidige of vorige nationaliteit hebben van buiten de EU-27 of de EVA-landen (Ijsland, Liechtenstein, Noorwegen

De afgelopen decennia vertrok het beleid vanuit de statistische vast-

en Zwitserland). Hierdoor kunnen nieuwe Belgen met een vorige nati-

stelling dat sommige doelgroepen, waaronder de etnisch-culturele

onaliteit uit een niet EU-land als ‘allochtoon’ gedetecteerd worden.

minderheden, op vlak van werkzaamheidsgraad veel slechter scoren dan autochtonen.

In Limburg is 23,8% van de werkzoekenden van allochtone origine.

Dat aandeel stijgt boven de 30% in vijf van de zes mijngemeenten.

Een breed beleid werd opgezet gericht op evenredige arbeidsdeelname. Diverse actoren werkten op meerdere sporen : een activeringsaan-

Werkzoekenden met een migratieachtergrond die laag geschoold

pak via de VDAB met specifieke participatie- en uitstroomparameters,

zijn (en taalachterstand hebben), vinden moeilijker aansluiting op de

een sensibiliseringsbeleid gericht naar werkgevers via Jobkanaal, het

arbeidsmarkt. 55,3% van de werkzoekenden van allochtone origine

werken aan een kleurrijke werkvloer via de syndicale bijblijfconsulen-

zijn laaggeschoold en 9,1% is hooggeschoold. Bij de autochtone werk-

ten en het openbreken van het HR-beleid van arbeidsorganisaties via

zoekenden is dat respectievelijk 46,5 en 15%. Naast de lage scholing is

diversiteitsplannen.

manifeste discriminatie bij selectie en aanwerving ook een belangrijke factor van de ondertewerkstelling en het werkloosheidssurplus.

Dit meersporenbeleid kreeg nog meer vorm met het inburgerings- en inwerkingsbeleid, het sluitend taalbeleid, projecten inzake “manage-

Het Provinciaal Integratiecentrum constateert verder dat heel wat

ment van diversiteit” en diverse ESF-projecten waaronder Rainbow

hooggeschoolden vaak onder hun diplomaniveau werken.

Economy gericht op ondernemerschap voor vluchtelingen.

Ondanks deze brede aanpak en een draagvlak bij de overheid én de sociale partners moeten we vandaag vaststellen dat er geen structurele verandering is in de positie van deze kansengroepen.

Vier constructiefouten kansengroepenbeleid verhinderen verbetering Niet-werkende werkzoekenden naar origine en studieniveau

Een kritische doorlichting van het kansengroepenbeleid doet Fons

(december 2012)

Leroy besluiten dat er een viertal “constructiefouten” zijn die een

Laaggeschoold Middengeschoold Hooggeschoold

Autochtonen 46,5%

38,5% 15,0%

Allochtonen 55,3%

35,6% 9,1%

totaal

37,8% 13,6%

48,6%

structurele verbetering van de positie van allochtonen op de arbeidsmarkt in de weg staan.

“Acties te versnipperd en te weinig op elkaar afgestemd” De verschillende actoren werken op de werkvloer te weinig samen aan concrete, gemeenschappelijke doelstellingen. Hierdoor neemt de

Evolutie werkloosheidsgraad (dec. 2007 - dec. 2012)

dec 07 dec 08 dec 09 dec 10 dec 11 dec 12 As

6,54 7,23 9,26 7,94 7,04 7,5

Beringen

7,54 7,38 9,33 7,94 7,15 8,02

Genk

9,92 11,42 14,42 11,55 11,45 12,69

Heusden-Zolder

7,24 7,06 9,5 7,73 7,39 7,93

Houthalen-Helchteren

7,9 8,12 10,86 8,89 8,23 9,62

Maasmechelen

10,42 11,06 15,27 11,9 11,45 12,78

totaal Limburg

6,69 6,82 8,64 7,42 6,99 7,64

38

2012 Jaarboek Migratie en integratie Limburg 2011

globale effectiviteit niet toe.

duur, leeftijd, nationaliteit, … Iedereen die aan een of meerdere objec-

Een evenredige arbeidsdeelname kan enkel maar gerealiseerd wor-

tieve kenmerken voldeed, kreeg dezelfde dienstverlening en actie of

den door een hogere instroom op de arbeidsmarkt. Alle instanties

was onderhevig aan dezelfde arbeidsmarktmaatregelen.

die hier prioritair rond werken, zouden alle instrumenten moeten krijgen om deze doelstelling te realiseren. Nu zijn deze instrumen-

Het arbeidsmarktbeleid van toen was nog onvoldoende fijnmazig om

ten versnipperd over meerdere actoren die allemaal hun rol willen

een andere, meer individuele benadering te hanteren. De laatste jaren

spelen. Goedbedoeld weliswaar, maar weinig “klantvriendelijk”. Van

is evenwel sterk geïnvesteerd, beleidsmatig én operationeel, in de

deze verkokering moeten we dringend afstappen ten voordele van

uitbouw van een competentiegericht loopbaanbeleid.

een sterkere regie-benadering met betrekking tot de instroom op de arbeidsmarkt.

Deze aanpak is maatwerk en doorbreekt het lineaire denken en handelen. Vertrekpunt is de positie van het individu op de arbeidsmarkt en

“Hanteer concrete participatiedoelstellingen”

de vraag hoe deze positie, vanuit de unieke competenties en talenten

Een tweede constructiefout is het niet hanteren van concrete parti-

van het individu, kan worden versterkt. Er wordt nagegaan wat de

cipatiedoelstellingen op meso- (sectoraal) en macro-niveau (globale

concrete afstand is van elk individu tot de arbeidsmarkt en hoe deze

arbeidsmarkt).

afstand zo optimaal mogelijk kan overbrugd worden.

De goede praktijken van de Gemeenschappelijke Platformteksten

Daarmee wordt het hokjesdenken doorbroken. Het is dan ook con-

van 2002 (allochtonen) en 2003 (personen met een arbeidshandicap)

tradictorisch om op vlak van evenredige arbeidsdeelname de lineaire

die tussen de Vlaamse Regering, de Vlaamse sociale partners en

doelgroepenbenadering te behouden en personen op microniveau te

de stakeholdersorganisaties werden afgesloten, stellen gekwantifi-

blijven benaderen (enkel en alleen) vanuit hun (vermeende) of toege-

ceerde objectieven voorop. Zo werd er met name afgesproken dat er

wezen groepskenmerken.

een jaarlijkse arbeidstoename van 2000 tot 5000 personen van niet EU-nationaliteit moest zijn om de ondervertegenwoordiging van

Een voorbeeld. De universitair afgestudeerde ingenieur van allochtone

allochtonen tegen te gaan. De aanpak met concrete richtobjectieven

afkomst heeft niet dezelfde arbeidsmarktpositie als een ongekwa-

werd “geluidloos” verlaten waardoor er onvoldoende sturings- en res-

lificeerde allochtone schoolverlater in een stad. Nochtans werden

ponsabiliseringselementen zijn op meso- en macro-niveau. Daarom

ze voordien in de sluitende aanpak en het EAD-beleid (evenredige

is het belangrijk om op deze niveaus duidelijke streefcijfers te formu-

arbeidsdeelname) over dezelfde kam geschoren. En dat deed beiden

leren.

onrecht aan. Eerstgenoemde bestempelde zichzelf niet als een kansengroeper en de tweede kreeg door de lineaire aanpak niet echt de

“Betrek allochtone gemeenschap meer, sneller en actiever bij het

diepe, proactieve begeleiding die hij verdiende.

beleid” De allochtone gemeenschappen werden vrij laat bij het proces van

Het competentiegericht loopbaanbeleid doorbreekt deze stigmatise-

evenredige arbeidsdeelname betrokken en hun betrokkenheid is

rende aanpak en focust op de afstand van elke persoon tot de arbeids-

suboptimaal. Ze moeten actief betrokken worden bij elke fase van

markt. Dat maakt het mogelijk om de instrumenten en middelen veel

beleidsontwikkeling. We verwachten van hen dat zij mee-weten

gerichter en doeltreffender in te zetten. Daarom moeten we resoluut

(informeren en consulteren), mee-denken (adviseren en co-produ-

durven kiezen voor maatwerk. Dit betekent nog niet dat we elke refe-

ceren van beleid) en mee-evalueren. Maar ook en vooral dat zij mee-

rentie naar het doelgroepkenmerk “etnisch-culturele minderheden”

doen. Dit laatste houdt in dat zij duidelijke verantwoordelijkheden

moeten loslaten. Het maatgericht competentie- en loopbaanbeleid

krijgen én opnemen met afgesproken, harde en meetbare doelstellin-

moet immers ook de positie van de vroegere kansengroepen verster-

gen. Daarvoor moeten ze dan ook de mogelijkheden en middelen krij-

ken. Daarvoor zijn doelstellingen en monitoringsafspraken op meso-

gen om deze verantwoordelijkheden ten volle op te nemen. Vandaag is

en macro-niveau zoals reeds vermeld, broodnodig.

dit kader nog onvoldoende aanwezig zowel in hoofde van de overheid als in hoofde van de betrokken gemeenschappen.

Deze bijdrage werd geleverd door Fons Leroy en Francis Holderbeke (VDAB).

“Doorbreek het hokjesdenken en kies voor maatwerk” Een laatste constructiefout, die in de toekomst het meeste zal doorwegen, is het “hokjesdenken”.

Het kansengroepenbeleid was gestoeld op een lineaire benadering.

Dit betekent dat acties naar werkzoekenden opgezet werden op basis van een aantal objectieve kenmerken, bijvoorbeeld werkloosheids-

Lees de volledige bijdrage op www.limburg.be/integratiecentrum

39 ‘Diversiteit op de werkvloer’ Tijdens het najaar vonden drie dialoogavonden over diversiteit plaats

Maar in realiteit…

onder de noemer ‘Dar Es Salaam’. Dar Es Salaam is Arabisch voor

Als diversiteit zowel het verleggen van grenzen betekent als het stellen

Huis van de Vrede. Deze dialoogavonden zijn een initiatief van het

ervan, kan dit uitdraaien op een mijnenveld voor bedrijfsleiders. En

Provinciaal Integratiecentrum, Vormingplus Limburg, Motief vzw,

leiden tot discussies waaraan ze zich liever niet wagen. Toch gaat een

AIF, UTV, Internationaal comité en de Werkgroep Interreligieuze en

grote werkgever als Colruyt de uitdaging wel aan: het bedrijf voert al

Interlevensbeschouwelijke Dialoog Limburg.

jaren een wervingsbeleid zonder oog voor kleur. De collega’s moeten de desbetreffende persoon opvangen en begeleiden. Pieter Leroy, per-

Op 13 november 2012 was het thema diversiteit op de werkvloer.

soneelschef: “We hebben wel eens discussies gehad. Toen de eerste

Houssein Boukhriss, eigenaar van Trace, een HR consultingbureau,

zwarte aan de slag ging in een filiaal, duurde het nog geen uur voor

gespecialiseerd in diversiteit: “Ik stel vast dat bedrijven diversiteit

een Vlaamse collega ‘vuile zwette’ riep. De leidinggevende riep de

meestal verengen tot ‘allochtonen’. Nochtans is het een veel ruimer

Vlaamse collega meteen tot de orde: dit doe je geen twee keer. Anders

begrip. Denk maar aan mannen/vrouwen, oud/jong, holebi’s, perso-

volgt het ontslag.”

nen met een arbeidshandicap enzovoort. Merkwaardig toch?”

De visie van Colruyt is duidelijk: iedereen is welkom. En goede interne Discriminatie op de werkvloer?

communicatie is vervolgens cruciaal. Leroy: “Het begint bij de aan-

Elk bedrijf moet winst maken. Daarvoor zijn kwaliteits- en talentvolle

werving. Op dat moment communiceer je waar je voor staat: een heel

medewerkers essentieel. Dat brengt bijna automatisch met zich mee

diverse omgeving. Tegelijk geef je mee wat we niet accepteren. Verder

dat er diversiteit zal zijn op de werkvloer. Langs de andere kant is het

hanteren we een zero tolerance. Respect is niet zomaar één van de

voor de werkgever ook belangrijk om elke collega gelijk te behande-

negen waarden die onze bedrijfscultuur typeren.”

len. Dus: als je diversiteit op de werkvloer hebt, is het ook belangrijk om geen uitzonderingsregel te nemen voor een bepaalde persoon of

Opvallend is het economische belang dat Colruyt ook in deze visie

groep. Bijvoorbeeld omdat die persoon meer verlof wil om naar het

ziet. Door de mens in elke medewerker centraal te stellen en te inves-

land van herkomst op vakantie te kunnen gaan.

teren in een goede interne communicatie en teamgeest, voelt iedereen zich ook gewaardeerd. Daardoor voel je je beter op het werk, en kan

Als je met dit soort vragen wordt geconfronteerd, adviseert Boukhriss

je beter functioneren. Wat op zijn beurt weer winst oplevert voor de

het volgende: “Denk eraan wat het over vijf jaar zou kunnen zijn.

werkgever.

Kunnen individuele maatregelen dan nog werken? En wat als een onderneming een grote groep allochtonen in dienst heeft die tijdens

“Als je het gevoel hebt dat je toch nog vragen hebt, ondanks je posi-

het werk niet altijd Nederlands praten? Vlaamse collega’s kunnen

tieve aanpak, zoek dan ondersteuning”, besluit Leroy, “Zo hebben wij

hierop argwanend reageren: ‘Praten ze over ons? Lachen ze ons uit?’ ”

het Huis van het Nederlands gecontacteerd om na te gaan wat anderstaligen nodig hebben om goed te functioneren, en wat hun leercapa-

“Het is het beste om van bij het begin hierover afspraken te maken

citeit is. Zo kan je ook weer samen bouwen aan een betere dienstver-

en een gemeenschappelijke taal te spreken: Nederlands. Tijdens de

lening voor de klant en het respect voor ieders eigenheid bewaren.”

pauze kan men dan wel een andere taal spreken. Uiteindelijk is het

Ook het Provinciaal Integratiecentrum kan ondernemingen onder-

als werkgever belangrijk om goed geïnformeerd te zijn. Enkel zo kan

steunen bij het managen van diversiteit.

je goede beslissingen nemen in het belang van de onderneming en de medewerkers. Diversiteit is grenzen verleggen, maar ook grenzen stellen.”

Meer info? www.limburg.be/interculturaliseren

40

Jaarboek Migratie en integratie Limburg 2011 2012

Gekleurde armoede

Een goede ta maakt je ster

Armoede kan iedereen treffen, maar slaat bij sommige groepen harder toe dan bij andere. Zo is het armoederisico bij personen van buitenlandse origine een stuk

Met de campagne ‘Taal is van iedereen’ nemen de pro-

groter dan bij wie in België geboren is en wiens ouders van Belgische herkomst zijn.

vincie Limburg, het Provinciaal Integratiecentrum en het

Vooral bij personen van Marokkaanse origine ligt de armoedegraad alarmerend

Steunpunt Onderwijs diverse acties om de Nederlandse

hoog: meer dan de helft leeft onder de Europese armoededrempel. Maar ook bij

taalvaardigheid van elke Limburger te versterken.

andere groepen van vreemde herkomst leeft meer dan één op drie onder de armoe-

Initiatiefnemers zijn gemeentebesturen. Ook partners uit

degrens, zo blijkt uit verschillende Vlaamse onderzoeken.

onderwijs, economie en welzijn doen mee.

Deze onderzoeken zijn enkel beschikbaar op Vlaams niveau en laten ons niet toe om specifieke uitspraken over Limburg te doen. Cijfers over het aantal geboorten

Vier uitgangspunten

in kansarme gezinnen geven ons wel een aanknopingspunt.

Om ervoor te zorgen dat taal-initiatieven vanuit eenzelfde visie vertrekken, schuift de provincie Limburg vier funda-

Eén op tien Limburgse geboorten in kansarm gezin

mentele uitgangspunten naar voor:

Meer dan één op tien kinderen (10,8%) in Limburg werd de afgelopen jaren gebo-

• Expliciete taallessen zijn zinvol, maar volstaan niet. Een

ren in een kansarm gezin. Dit blijkt uit de cijfers van Kind & Gezin (gemiddelde

taal leer je pas echt door die taal vaak te gebruiken in veel

2009-2011). Hiermee scoort onze provincie hoger dan Vlaanderen, waar het aandeel

verschillende contexten

geboorten in kansarme gezinnen 9,7% bedraagt.

• Overal waar mensen met elkaar in contact komen, kan Het aandeel geboorten in kansarme gezinnen ligt vooral erg hoog in de voormalige

taalvaardigheid op een heel natuurlijke manier groeien:

mijngemeenten. Zo scoren Houthalen-Helchteren (27,2%), Heusden-Zolder (22,5%),

in opvoedingssituaties, op school, op het werk, in de

Genk (18,1%), Maasmechelen (18,1%) en Beringen (11,3%) hoog.

vrije tijd, in de winkel, op straat…

Personen van vreemde herkomst zijn oververtegenwoordigd in de statistieken van

• Het is belangrijk dat mensen zich vrij voelen om het

kansarme geboorten. Zo vonden meer dan zes op tien van de kansarme geboorten

Nederlands te oefenen. Alle Limburgers kunnen daar-

plaats in een gezin waar de herkomst van de moeder niet-Belgisch was.

toe hun steentje bijdragen door interesse voor elkaar te tonen en met elkaar een gesprek aan te gaan

Geboorten in kansarme gezinnen naar herkomst van de moeder • De moedertaal van anderstaligen verdient respect.

(gem. 2009-2011, Limburg)

Een rijke thuistaal is de voedingsbodem voor een Andere landen; 9,0 Maghreblanden en Turkije; 29,8

Onbekend; 7,3

goede taalvaardigheid en dus ook voor een goede kennis van het Nederlands. Meertaligheid is bovendien een extra troef in het leven en op de arbeidsmarkt.

Op zaterdag 24 november 2012 presenteerde de provincie deze taalvisie alsook het actieplan ‘De 10 voor taal’ op de

België; 36,2

derde Staten-Generaal ‘Taal is van iedereen’. Er was niet

Oost-Europa; 12,5

alleen plaats voor theorie, maar ook voor een aantal inspi-

rerende praktijkvoorbeelden.

Geïndustrialiseerde landen; 5,1

Bron: Studiedienst Vlaamse Regering, www.lokalestatistieken.be

41

aalvaardigheid rker

Huis van het Nederlands Missie en doelstellingen Het Huis van het Nederlands wijst anderstaligen die Nederlands willen leren of oefenen de weg naar een cursus die het best aansluit bij hun individuele verwachtingen, voorkennis en doelstellingen. Het Huis van het Nederlands heeft een hoofdvesting in Hasselt en antennes in alle Limburgse regio’s.

Een eerste drempel voor taalleerders die het Huis van het Nederlands mee

Zap met je klas

helpt overwinnen is gebrek aan informatie.

Ook in 2012 stelde de Vlaamse overheid een bedrag van

Sommige anderstaligen starten niet omdat de school die ze toevallig kennen

750.000 euro ter beschikking voor initiatieven ter versterking

geen aanbod heeft op de momenten die voor hen passen. Anderen beginnen

van het inburgeringsbeleid en het managen van diversiteit.

in een aanbod dat te moeilijk of te gemakkelijk, te algemeen of te specifiek

Voor de oproep ‘Managers van Diversiteit 2012’ lag het accent

is, en haken vaak ontgoocheld af. Met de uitbouw van een laagdrempelig

op ‘oefenkansen Nederlands’. Een oproep die dus nauw aan-

informatie- en oriëntatiepunt wil het Huis van het Nederlands de kandidaat

sluit bij het bredere taalbeleid.

NT2-leerders helpen om alvast die eerste hindernis te overwinnen.

Het Provinciaal Integratiecentrum diende daarom een voor-

De consulenten van het Huis nemen de tijd voor een rustig gesprek. De bedoe-

stel in om samen met het Huis van het Nederlands en TV

ling is om samen na te gaan wat zij precies verwachten van de taallessen en

Limburg, een dvd te maken onder de werktitel ‘Zap met je

hoeveel tijd ze daaraan kunnen en willen spenderen. Op die manier kan een

klas’. Hierop willen we nieuwsfragmenten over Limburg

duidelijk traject worden uitgezet, waarin de kandidaat-cursisten een reële kans

bundelen en ondertitelen.

maken om de doelen die ze voor zichzelf hebben vastgelegd, ook effectief te halen.

Door fragmenten te kiezen die aansluiten bij de leerinhouden die gebruikt worden in het onderwijs, en door fragmenten in

Daarmee wordt een tweede hindernis weggewerkt: die van de onrealistische

het Nederlands te ondertitelen, verhogen we de inzetbaarheid

verwachtingen, die ervoor zorgen dat Limburgers die aan Nederlandse taalles-

van de dvd in de taalles en helpen we de taalleerder om het

sen beginnen, afhaken vooraleer de inspanningen echt beginnen te renderen.

Nederlands sneller op te pikken. Je hoort immers niet alleen

Door het verstrekken van informatie en het voeren van een grondig oriënte-

het Nederlands, maar krijgt er meteen ook een visuele onder-

ringsgesprek, stimuleert het Huis kandidaat-cursisten tot een realistische en

steuning bij.

haalbare keuze voor het Nederlands.

Uiteraard kunnen de filmpjes ook in praatgroepen gebruikt

Het Huis van het Nederlands Limburg vormt een echt knooppunt binnen het

worden. Bovendien brengen we zo op een leuke manier meer

Limburgse NT2-veld. Het Huis stemt het aanbod van de verschillende scho-

informatie over Limburg aan de nieuwkomer.

len op mekaar af en organiseert regelmatig overlegmomenten tussen de aanbodverstrekkers, het Onthaalbureau Inburgering, VDAB en integratiedien-

We hopen de dvd klaar te hebben tegen de start van het vol-

sten in onder meer lokale NT2-overleggen, werkgroepen, enz. Daarnaast

gende schooljaar. We houden je zeker op de hoogte!

fungeert het ook als ondersteunend kennis- en expertisecentrum NT2. Zo organiseert het Huis onder meer trefdagen, vormingen en infosessies.

Werking 2012 Het aantal gesprekken in 2012 zat op een vergelijkbaar niveau als het jaar ervoor. Er is een lichte stijging in het totale aantal gesprekken. Dit komt vooral doordat anderstaligen een tweede of een derde keer terugkomen voor informatie over het aanbod NT2. Het aantal nieuwe cursisten daalt zelfs een beetje. Mogelijk zijn dit de eerste gevolgen van de verstrengde wetgeving op bijvoorbeeld de gezinsvorming en - hereniging waardoor de instroom van nieuwkomers lichtjes terugvalt: een tendens om op te volgen.

Verder werkt het Huis van het Nederlands ook aan taalpromotie. In Limburg

42

Jaarboek Migratie en integratie Limburg 2011 2012

heeft het Huis zo ingezet op de vormingen Duidelijke Taal. Dit

Samen communiceren in de vrije tijd

vormingspakket richt zich tot diensten die in hun dagelijkse werking geconfronteerd worden met anderstalige gebruikers

Een taal leren doen we niet alleen op school. Ook allerlei activiteiten in de

en die hun taalgebruik, zowel mondeling als schriftelijk, wil-

vrije tijd kunnen een belangrijke rol spelen. Dit bleek uit het verhaal van Piet

len afstemmen op de noden van dit publiek. In 2012 hadden

van Avermaet, coördinator van het Steunpunt Diversiteit en Leren verbon-

een 10-tal vormingen plaats bij diverse gemeentelijke dien-

den aan de Universiteit van Gent. Tijdens een interactieve vorming in het

sten, OCMW’s,…

najaar analyseerde hij kritisch de relatie tussen diversiteit, integratie en taal.

Naast de vormingen werd ook werk gemaakt van de Bijt-

Het belang van leren in de vrije tijd

informule. De bedoeling van Bijt-in is mensen te laten kennis-

Als we denken aan het leren van een taal, denken we onmiddellijk aan de

maken met het vrijetijdsaanbod in de regio. De Huizen geloven

school. Maar naast de school zijn er nog heel wat andere ‘leeromgevingen’.

er immers stellig in dat je taal niet alleen leert in de klas, maar

“Slechts een vijfde van onze kennis is opgebouwd in een formele leerom-

dat het zeer zinvol is om de doeltaal te oefenen in bijvoorbeeld

geving, zoals de school. Vier vijfde van onze kennis is dus opgebouwd in

een Nederlandstalige vereniging. In oktober werd in samen-

niet-formele leeromgevingen, zoals in de vrije tijd” stelt Piet Van Avermaet.

werking met de dienst Diversiteit en Gezondheid van de stad

Het is dan ook interessant om eens stil te staan bij de rol die andere,

Genk een Bijt-in-je-vrije-tijddag georganiseerd. Gedurende

niet-schoolse, leeromgevingen spelen. Wat betekent dit voor leren in de

een halve dag konden anderstaligen proeven van allerhande

vrije tijd? En hoe kunnen we de bestaande diversiteit zo goed mogelijk

activiteiten waaraan ze in hun vrije tijd kunnen deelnemen in

benutten in lerende omgevingen?

de regio Genk.

De meeste woorden hebben we niet geleerd in taallessen Ook in 2012 ontving het Huis vragen over taalbeleid vanuit de

Een heel bepalende factor bij het leren van een taal is de context. Formeel

(non-) profitsector, waarbij organisaties geconfronteerd wor-

leren gebeurt vooral op school. Maar, ook daar gebeurt het leren zowel

den met taaldrempels in de communicatie met anderstalige

expliciet als impliciet. Hoewel men door lessen het expliciet leren van

medewerkers en/of klanten. In de non-profitsector liepen er in

een aantal inhouden wil stimuleren, wordt er veel meer impliciet geleerd

2012 trajecten bij Alternatief vzw en de Strafinrichting Hasselt.

dan men denkt. Bijvoorbeeld de manier waarop kinderen concepten uit-

In de profitsector is er in de eerste plaats nazorg geboden bij

breiden en ontwikkelen in lessen zoals aardrijkskunde, geschiedenis en

de taalbeleidacties die werden opgezet bij een bedrijf uit de

wereldoriëntatie gebeurt vaak heel impliciet. En dat kan dan weer te maken

metaalsector als gevolg van het taalbeleidadvies dat werd ver-

hebben met de context waarin geleerd wordt, de manier waarop de lessen

strekt in 2011. Dit resulteerde in een continuering van lessen

gegeven worden, de motivatie en betrokkenheid van de kinderen, naarmate

Nederlands op de werkvloer i.s.m. een centrum voor volwas-

het dichter bij hun leefwereld aansluit, de intentie van de leerkracht, ….

senenonderwijs. Daarnaast was er een verkennend gesprek

Heel veel aspecten binnen de context zorgen ervoor dat impliciet leren

met een ander bedrijf uit de metaalindustrie.

plaatsvindt. De meeste woorden die we gebruiken hebben we dan ook niet geleerd in expliciete taallessen.

Ook werd er binnen het EiF-project werd er in 2012 verder ingezet op geïntegreerde trajecten en taalbeleid in vakoplei-

Daarom is vrije tijd zo belangrijk. Want hier gebeurt leren vooral impliciet.

dingen. De opleidingen schoonmaak werden afgerond in juni

Vrije tijd mag geen verlengstuk van de school zijn waarin je expliciet een

en een aantal cursisten hebben een plaats op de arbeidsmarkt

aantal zaken wil aanleren. Hier moet je veel meer inzetten op het impliciet

veroverd. Er startte ondertussen ook een nieuwe opleiding

leren dan op het expliciet leren.

schoonmaak volgens dezelfde principes in Houthalen in samenwerking met Basiseducatie en VDAB.

Welke taal willen we dan in de vrije tijd versterken? De schooltaal of de taal die kinderen en jongeren in de vrije tijd gebruiken?

Er deden tenslotte een aantal centra voor volwassenenonderwijs in 2012 beroep op de expertise van het Huis om geïnte-

Als je schooltaal (standaard Nederlands) wilt leren, moet je schoolse acti-

greerde opleidingen en/of taalbeleidsacties binnen vakoplei-

viteiten organiseren. De activiteiten in de vrije tijd zijn andere soorten acti-

dingen te realiseren. Op Vlaams niveau werden drie instru-

viteiten georganiseerd vanuit een breed ontwikkelingsperspectief en zitten

menten ontwikkeld en gevalideerd: een digitaal draaiboek,

veel meer in de informele leersituatie die vrije tijd is. Kinderen en jongeren

een gedetailleerde omschrijving van een ‘NodO-module’ en

zullen daar vooral een tussentaal leren, want taalrepertoires worden opge-

een instrument om taalprofielen op te stellen.

bouwd in die context waar we taal horen en nodig hebben.

Meer info? www.limburg.be/huisvanhetnederlands

43

Limburg Sterk Divers Adviesraden vieren diversiteit

De adviesraden toonden Limburg op de tweede zaterdag van juni hoe verrijkend diversiteit is. Maar ze wilden er ook iedereen over laten

Limburg is sterk divers. Daarop zijn we fier, en dat wilden de verschil-

nadenken. Daarom lanceerden ze begin mei een oproep: doe mee aan

lende adviesraden diversiteit ook eens duidelijk laten zien.

de crea-battle en maak met een paar Limburgers een voorwerp rond diversiteit en verschillen. Uit de vele inzendingen, koos de jury ‘Lekker

Dat er problemen zijn voor kansengroepen, staat vast. Maar wanneer

Gebekt’. Vanuit een familiale achtergrond, opleiding, geschiedenis,

ben je allochtoon, vrouw, holebi, … ? De adviesraden willen bena-

beperking, handicap, huidskleur, sociale status, … probeert iedereen

drukken dat er verschillende vormen van diversiteit zijn: van levensbe-

zijn best te doen en kleur te geven aan zijn leven. Open thuis vzw, een

schouwing, sekse, geaardheid, leeftijd, handicap, afkomst,…

dienst voor onder meer pleegzorg en begeleid wonen, ondersteunt mensen met een beperking in hun woonomgeving. Het kunstwerk is

Lea Vanschoenwinkel, voorzitster van de Limburgse Vrouwenraad,

een resultaat van teambuilding. Bertina Houben, orthopedagogisch

illustreert: “In oktober gingen we naar de stembus. Vrouwen waren

verantwoordelijke van Open Thuis: “Dit werk symboliseert voor ons

nog altijd ondervertegenwoordigd in de lokale politiek. We willen daar

de verscheidenheid aan werknemers binnen de dienst, maar ook de

vanaf nu gewoon fifty-fifty van maken. Ook vrouwen hebben politiek

verscheidenheid in onze doelgroep, personen met een beperking, die

talent! Ze hanteren andere invalshoeken, hebben andere prioriteiten

we dagdagelijks proberen te ondersteunen. Want ieder vogeltje zingt

of durven een probleem al eens anders te belichten. Laten we hen de

zoals hij gebekt is!” De publieksprijs, ook ter waarde van 500 euro,

kans geven om deze talenten ook te benutten.” Maarten Carmans,

ging naar een inzending van Internaat Heikamp.

ondervoorzitter van de Limburgse Gehandicaptenadviesraad, stelt het nog scherper: “Het is pas een handicap als je moet leven zonder keu-

Op zaterdag 9 juni zelf veranderde de Hasseltse binnenstad in een

zes te kunnen maken. Ook mensen met een beperking maken graag

bonte en kleurrijke feeststad. Alle ingezonden kunstwerken werden

eigen keuzes. Net als iedereen vinden we het vreselijk als anderen

tentoongesteld op de Grote Markt. Verder liep er de hele namiddag

in onze plaats beslissen, wat door een gebrek aan ondersteuning en

een spetterende show met originele acts: onder meer een multicul-

inspraak nog te vaak gebeurt. Daarom willen we zeker mee het belang

turele battle van muziek en dans, een Chinese regenboogdraak, een

van gelijke kansen onderstrepen.”

spectaculair rolstoelparcours en een ludieke pluim voor de meest verdienstelijke vrouw. Er was ook animatie voor de kleinsten.

Limburg Sterk Divers was een gesmaakt initiatief van de Afdeling Diversiteit (Provinciaal Integratiecentrum en Dienst Kansen), de Limburgse Vrouwenraad, de Limburgse Gehandicaptenadviesraad, de Limburgse Holebi- en transgenderadviesraad, de Limburgse Integratieraad en de Provinciale Raad Ouderen.

De inzending ‘Lekker gebekt’ sleepte de eerste prijs in de wacht.

44

2012 Jaarboek Migratie en integratie Limburg 2011

Subsidies sociale cohesie

rechten en voor de groep niet begeleide minderjarige asielzoekers die ook in Valkenhof wonen.

Nog altijd merken we dat Limburgers van diverse herkomst te weinig samen activiteiten doen in hun vrije tijd. Voor ontspanning gaat ieder-

Op dit moment staat de Cosmogolem op het terrein van het Valkenhof.

een (meestal) naar zijn eigen clubje: de Italiaanse dansgroep, de Turkse

Via kleine groepjes worden de bewoners aangemoedigd om hun ver-

voetbalploeg, de Vlaamse wielerclub, de Marokkaanse moskeevereni-

driet en gevoelens te uiten in kunst: een tekening, een gedicht, een

ging… Om dit te doorbreken geeft het Provinciaal Integratiecentrum

geschreven verhaal, een knutselwerkje,... Wanneer hij de volgende

subsidies aan nieuwe samenwerkingsverbanden in de vrije tijd.

maanden zal rondtrekken naar de vele scholen uit de buurt, krijgen

Verenigingen en organisaties worden zo aangespoord om uit te bre-

ook andere kinderen en jongeren de kans om de Cosmogolem hun

ken uit de eigen groep en samen te werken met anderen aan een

diepste gevoelens toe te vertrouwen.

gemeenschappelijk doel. Door te werken aan eenzelfde doel leren de deelnemers elkaar door en door kennen en stijgt de onderlinge betrok-

Zo draagt het project bij tot een betere sociale cohesie tussen diverse

kenheid. Op die manier zorgen de projecten voor een beter en hechter

groepen mensen die elkaar vooraf nauwelijks kenden.

samenleven in diversiteit.

Modeshow in Genk: Tweedehands maar niet aftands In 2012 ontvingen 17 projecten subsidies sociale cohesie. Het maxi-

Het VrouwenAdviescentrum in Genk is al jaren een vaste waarde en

mumbedrag per project bedraagt 1000 euro. De gesubsidieerde

dit onder de inspirerende leiding van Emy Lindelauf. Deze actieve

projecten zijn inhoudelijk zeer uiteenlopend: van een cursus zelf-

groep vrijwilligers organiseert vormingen en praatsalons, ondersteunt

verdediging voor vrouwen tot de oprichting van een multiculturele

alleenstaande vrouwen en baat een winkel voor tweedehandskle-

studentengroep aan de Limburgse hogescholen. Ook de doelgroep die de projecten bereiken is uiteenlopend: van kleuters tot ouderen.

Maar telkens gaat het om het samen bouwen aan een verdraagzaam Limburg waar iedereen zich thuis mag voelen.

Enkele projecten in de kijker Het Cosmogolemproject in de regio Overpelt Dit project ontstond vanuit een samenwerkingsverband tussen het Rode Kruisopvangcentrum Valkenhof in Overpelt en de scholen in de regio Noord-Limburg.

De Cosmogolem is een grote houten reus met een groot hart. Zo groot dat hij al je diepste verdriet en trauma’s bewaart. Jong of oud, iedereen kan zijn verdriet uitdrukken in een klein kunstwerk en dat droppen in de grote reus. In het hart van de Cosmogolem wordt het veilig bewaard.

Zo staat het droppen van het kunstwerk gelijk met het droppen van je verdriet. Het werkt helend en bevrijdend voor de ‘kunstenaar’. De Cosmogolem heeft een therapeutische betekenis. Het idee van de Cosmogolem komt oorspronkelijk van kunstenaar Koen Vanmechelen.

Overal ter wereld heeft hij Cosmogolems gebouwd en is hij er zo in geslaagd om mensen te bevrijden van groot en klein verdriet. Ook in Overpelt werkte hij actief mee aan het Cosmogolemproject. Voor het maken van de grote houten reus werkte het Valkenhof samen met een technische school in de buurt. Leerlingen van de richting hout hebben de grote onderdelen van deze reus op maat gezaagd en geschaafd. Het in elkaar zetten gebeurde ter plaatse in het Valkenhof en dit samen met de bewoners van het centrum. Zo kregen de leerlingen van deze school de kans om te ervaren hoe de bewoners in het Valkenhof samen leven.

De kinderen van het Valkenhof vertrouwen de

Op hun beurt brachten de bewoners van het Valkenhof een bezoek aan

Cosmogolem hun gevoelens toe.

de school om aandacht te vragen voor hun levensverhaal, voor kinder-

45 ding uit (in Genk centrum). Voor het modeshowproject werkte het

Het was een groot succes: voor de toevallige passanten op straat en

VrouwenAdviesCentrum samen met de allochtone federatie AIF en

voor de vele geïnteresseerde vrouwen die door alle betrokken partners

met de scholen Regina Mundi (beroepsafdeling, studierichting kle-

waren uitgenodigd. Dankzij het project kregen de deelnemers de kans

ding) en Don Bosco (beroepsafdeling, studierichting schoonheids-

om actief samen te werken en hun persoonlijk netwerk uit te breiden.

zorg) . Vanuit AIF kreeg het project ondersteuning van Vice Versa, een

Het is een mooie wisselwerking die ook op langere termijn positieve

vrouwengroep die vooral bestaat uit Italiaanse en Spaanse vrouwen.

effecten heeft op alle betrokkenen. Voor vele jonge meisjes (vanuit

Zij hebben zich ten volle geëngageerd om de modeshow mee voor te

de betrokken klassen of vrienden, zussen van deze leerlingen…) was

bereiden en om tweedehandskleding te showen als mannequin. Via

de tweedehandswinkel een ontdekking: hier kan je betaalbare mooie

AIF kwam er ook een Turkse vrouw en een stijladviseur meewerken

kleding vinden. De vrijwilligers van het VrouwenAdviesCentrum die

aan dit project. De stijladviseur gaf tijdens en na de modeshow stijlad-

de winkel beheren waren verrast door de interesse van deze jongeren.

vies aan alle geïnteresseerden. Zij gaf de modeshow extra allure. De

Zij vinden het heel fijn dat in de toekomst stagairs vanuit deze scholen

leerlingen uit de richting kleding en schoonheidszorg hielpen bij het

willen meedraaien in de winkel.

uitkiezen van kleding en accessoires. Zij schminkten de mannequins en verzorgden hun kapsel.

De modeshow zelf ging door in de Molenstraat, een populaire winkelstraat in het centrum. Dit is vanzelfsprekend want in deze straat

Meer info over het subsidiereglement sociale cohesie?

is ook de winkel tweedehandskleding gelegen. Met de modeshow

www.limburg.be/integratiecentrum

willen de initiatiefnemers aantonen dat tweedehandskleding mooi is en vast en zeker bijdraagt tot een modieuze persoonlijke uitstraling.

Ook G-Force, een hiphopgroep uit Genk, ontving een subsidie sociale cohesie voor hun project. Samen met de jongeren van Villa Basta maakten ze een videoclip.

46

Jaarboek Migratie en integratie Limburg 2012

Mustafa Harraq wint 7de Limburgse Integratieprijs Op 17 december reikte de Limburgse Integratieraad en het Provinciaal

En ook als medewerker van de vakbond zet hij zich dagdagelijks met

Integratiecentrum voor de zevende keer haar Integratieprijs uit. Mustafa

veel vuur in voor de meest kwetsbaren in onze samenleving door hen

Harraq, bijblijfconsulent bij het ACV en actief vrijwilliger won met de

te begeleiden naar een job en een eerlijke plaats in onze maatschappij.

hoofdprijs een bedrag van € 2 500. De tweede plaats ging naar zuster

Allochtonen, jongeren uit het deeltijds beroeps secundair onderwijs,

Gerda van Gastvrij Hasselt. Jeugdtheatergroep TGT ging met de derde

daklozen, asielzoekers, ex-gedetineerden,… hij weet hen allen te

prijs aan de haal.

betrekken met zijn gave om iedereen aan te spreken. Zo slaagt hij er bovendien in om ook een vertrouwensrelatie op te bouwen. En

Met deze integratieprijs wil de Limburgse Integratieraad personen, orga-

die gave past hij niet alleen toe in zijn professionele leven. Daardoor

nisaties of projecten belonen die een échte meerwaarde betekenen voor

slaagt hij erin een echte bruggenbouwer te zijn.

de integratie in Limburg en hen een hart onder de riem steken.

Mustafa Harraq zelf was overdonderd: “Dat ik hier vandaag win, is Dat Mustafa Harraq de hoofdprijs wegkaapt, is meer dan verdiend.

niet alleen een opsteker voor mezelf. Het is ook een erkenning voor

“Hij is enorm actief in zijn vrije tijd”, geeft Ben Den Hollander, voor-

iedereen die in mijn projecten gelooft en me helpt om dingen te rea-

zitter van de Limburgse Integratieraad, aan. “Integratiewerk is voor

liseren. Ik wil daarbij in het bijzonder mijn echtgenote bedanken. Zij

hem een echte roeping! Zo coacht hij een voetbalclub van daklozen,

is de vrouw die achter me staat, en me de mogelijkheid geeft om dit

en organiseert hij voor hen bijvoorbeeld een BV-cup. In het verleden

allemaal te doen. En dankzij haar steun, kom ik ook telkens weer thuis

namen ze het onder meer op tegen een ploeg met Jean-Marie Pfaff.

na al mijn projecten. Wat ik met de prijs ga doen? Ik heb meer ideeën

Maar, hij heeft ook een heel aanbod aan multiculturele activiteiten uit-

dan het budget het toelaat (lacht).”

gewerkt voor scholen, zit een Marokkaanse vadergroep voor om hen meer te betrekken bij het schoolgebeuren van hun kinderen, en helpt

De tweede prijs (€ 500) ging naar Gastvrij Hasselt en zuster Gerda. Zij

mensen in armoede om uit de vicieuze cirkel te geraken door hen te

zetten zich op verschillende manieren in voor vluchtelingen en mensen

helpen doelen te stellen. Een duizendpoot dus die integratie bekijkt

die het moeilijk hebben in Hasselt en omstreken. Jeugdtoneelgroep

vanuit een veelheid aan aspecten. En dat is niet alleen mijn oordeel,

TGT van Veli Arslan’o won de derde prijs, € 250. Niet alleen omdat ze

maar ook dat van de leden van de LIR. Want het zijn zij die uiteindelijk

jongeren kansen geven, maar in hun theater ook discussies over gevoe-

via stemming hebben beslist wie er wint.”

lige thema’s als drugs, zwartwerk, cultuur,… niet uit de weg gaan.

Mustafa Harraq leert leerlingen van de lagere school andere culturen kennen.

47 Iedereen feest bij kinderopvang!

Het Bijennestje, een lokale dienst voor buurtgerichte kinderopvang

dankzij Eminée Pasa dat we weten hoe we bijvoorbeeld een echt offer-

in Runkst, Hasselt, vangt elke dag zo’n 25 kindjes tussen 2,5 en 12

feest kunnen vieren. We voorzien dan specifieke workshops, maar

jaar op in een kleurrijk klasje. Maar, het Bijennestje wil meer zijn dan

hebben ook aandacht voor wat er op tafel komt. Het levert positieve

alleen een buitenschoolse opvang. Ook het contact met de buurt is er

reacties op van moslimouders of –buurtbewoners. We horen dan wel

belangrijk. Zelf proberen ze dat contact zo goed mogelijk tot stand

eens: ‘Eindelijk wordt er ook eens aan ons gedacht’. Ze voelen het aan

te brengen door ook buurtgerichte activiteiten te organiseren. Karen

als een aanvaarding en erkenning van hun specifieke achtergrond.

Meuffels, coördinatrice van Het Bijennestje: ”Elke maand organiseren

Terwijl dat voor ons niet meer dan normaal is. En blijkbaar denken wij

we een activiteit, naast de pure kinderopvang. De ene maand is dat iets

in Het Bijennestje daar niet alleen zo over: We hebben tot vandaag nog

rond opvoeding, bijvoorbeeld het spelen van een gezelschapsspel, de

geen enkele negatieve reactie gekregen op wat we doen. Onze insteek

andere maand iets buurtgerichts. Wanneer we iets doen voor de buurt,

is: iedereen mag met elkaar mee vieren. En ja, dat geldt ook voor de

proberen we niet alleen om zoveel mogelijk ouders aan te spreken,

ouders. Een Turkse en Vlaamse mama samen zien lachen en plezier

maar ook iedereen die hier in de buurt woont. Met wisselend succes.

maken: dat is waarvoor we het doen. Want, zo leren we mekaar ken-

Maar, we willen wel zo dicht mogelijk aansluiten bij ieders leefwereld.

nen en leren kinderen omgaan met verschillen. Dat maakt kinderen

Zo hadden we in december een kerstfeest, en organiseerden we in

rijker. En zeg nu zelf: iedereen wilt toch dat zijn kind zoveel mogelijk

oktober een offerfeest. Op die manier willen we de kinderen van de

goede ervaringen meemaakt?”

opvang kennis leren maken met verschillende culturen en leefwerelden. En ook de ouders erkenning geven voor ieders tradities.”

De volgende stap die de organisatie wilt zetten, is het verder engageren van ouders en buurtbewoners. Het is een volgende stap om

Het Bijennestje is zo ook een warme plek van ontmoeten geworden,

mensen dichter bij elkaar te brengen…

waar wel eens samen met de ouders en buurtbewoners een buurtontbijt of buurtfeest wordt georganiseerd. In het begin was de insteek

Meer info?

vooral ‘Vlaams’. Maar, met de hulp van een Turkse collega slagen ze

www.hummeltjes.be of bijennestje@hummeltjes.be

er sinds een tweetal jaar in om ook islamitische feesten te vieren, of aan de juiste dingen te denken. Karen Meuffels: “Het is onder andere

In het bijennestje viert iedereen samen het offerfeest.

48

Jaarboek Migratie en integratie Limburg 2011 2012

VriendENtaal kookt lekkere soep!

In de Week van de Smaak (19 tot 23 november) organiseerde

Elke week komen VriendENtaalgroepjes samen om elkaar te ontmoe-

VriendENtaal een heuse soepwedstrijd. Er namen acht groepen deel.

ten en Nederlands te praten. Ze praten over gewone dingen: werk,

Verschillende werden ingezonden: Turkse groene linzensoep met bal-

feesten of over de kinderen. Soms gaan ze samen op uitstap of doen

letjes, Turkse rode linzensoep, harirasoep, verschillende kippensoe-

ze andere leuke activiteiten. Nieuwkomers en anderstaligen krijgen

pen, olijvensoep, soep uit de Dominicaanse Republiek, … Het recept

zo de kans om Nederlands te oefenen en om hun netwerk uit te bou-

van de winnende groep vind je hieronder terug.

wen. Nederlandstalige vrijwilligers krijgen de kans om anderstaligen op een concrete manier hulp te bieden. In 2012 waren er 14 groepen actief, goed voor 703 deelnemers. Gemiddeld komen er wekelijks zo’n 189 mensen samen in één of andere vriendENtaal-groep.

Het project VriendENtaal is een samenwerking tussen Vormingplus en het Provinciaal Integratiecentrum samen met de lokale besturen. Het wordt verder ondersteund door het Huis van het Nederlands.

Meer info? www.limburg.be/vriendentaal

Armeense kippensoep INGREDIËNTEN ( voor ong. 10 personen):

BEREIDING

• blokje boter

• laat de kip (gewassen) 10 minuten koken in gezouten water

• 1 fijn gesneden ajuin

• smelt de boter, voeg ajuin toe en laat stoven

• 1 klein potje tomatenpuree

• voeg de tomatenpuree toe en roer

• 1 kg kip in stukken

• voeg de licht gekookte kip toe en doe het water erbij

• 1 blokje kippenbouillon

• kruid met kippenbouillon, zout en peper

• +/- 4 middelgrote aardappelen

• snij de aardappelen en de selder in stukjes en voeg dit, samen met

• 3 stengels selder

de gehele pepers toe

• 3 lange groene pepers

• laat de soep koken tot alles gaar is (+/- 30 minuten)

• +/- 1,5 liter water

• voeg dille als smaakmaker toe

• verse dille

49

Het multireligieuze Limburg Het offerfeest

Voedselagentschap. Nadien volgde een praktische opleiding in een slachthuis. Zo willen we in overleg blijven werken een fijn en goed

Eén van de belangrijkste feesten voor moslims is het Offerfeest.

offerfeest voor iedereen.

Tijdens dit feest herdenken moslims dat de profeet Abraham bereid was zijn zoon te offeren in opdracht van God.

Samen Offerfeest Vieren Tijdens het Offerfeest wordt een dier op rituele wijze geslacht.

Hiernaast is het de bedoeling dat deze dag wordt gerespecteerd. Ook

Om ook niet-moslims te betrekken bij het Offerfeest, organiseerden

kinderen feesten mee. Moslims bezoeken en feliciteren mekaar op

het Provinciaal Integratiecentrum, Vormingplus Limburg en Bel-Tud

deze belangrijke dag. Ze koken en eten, feesten, wisselen cadeautjes

(Belgisch – Turkse Vereniging voor Vriendschap en Dialoog, verbon-

uit en praten bij.

den aan Fedactio) een uitwisseling. Niet-moslims kregen de kans om het Offerfeest te vieren bij een islamitisch gastgezin. De gelijkenissen

Met het Offerfeest eten moslims vlees van dieren die op een rituele

tussen het vieren van Kerstmis en het vieren van het offerfeest werden

manier geslacht zijn. Naast de eigen consumptie wordt het vlees ook

besproken. Een van de deelnemers was Janne Kupens: “Volgens mij

gedeeld met de buren, familieleden en armen.

staan veel Vlamingen minder stil bij het feest en wordt het ervaren als iets leuk. Volgens gastheer Ramazan Bel zou de Kerstavond dezelfde

Het Offerfeest wordt meestal gedurende drie dagen gevierd. Op de

boodschap als de islam geven als je naar de essentie van het verhaal gaat.

eerste dag is er een extra gezamenlijk gebed, gevolgd door een preek

Op paasmaandag vindt een omgekeerde uitwisseling plaats. Dan gaan

van de voorganger.

moslims op bezoek bij katholieken.

De Europese wetgeving verbiedt, omwille van voedselveiligheid, milieuvoorschriften en dierenwelzijn, het ritueel thuis slachten van

Open Gebedshuizendag

schapen. In het kader van de Belgische regelgeving kunnen de moslimgemeenschappen, particulieren en gemeentebesturen echter wel

Op 13 mei vond de Limburgse Open Gebedshuizendag plaats. De

een tijdelijke slachtinrichting organiseren om rituele slachtingen op

Open Gebedshuizendag is de opendeurdag van levensbeschouwingen

een wettelijke manier mogelijk te maken.

en gebedshuizen die aan sociale cohesie willen werken en ontmoeting tussen Limburgers willen organiseren.

Het provinciebestuur tracht gemeenten te stimuleren om hun eigen inwoners de mogelijkheid te geven om het offerfeest op een wettelijke

In totaal namen 72 gebedshuizen deel uit tien gemeenten:

manier te vieren. Dit kan door als gemeente in samenwerking met de

Hasselt, Houthalen-Helchteren, Heusden-Zolder, Beringen, Genk,

moslimgemeenschap een tijdelijke slachtinrichting te organiseren,

Maasmechelen, Dilsen-Stokkem, Maaseik, Sint Truiden en Lommel.

maar bijvoorbeeld ook door goede afspraken te maken met naburige gemeenten. Zo worden moslims op een juiste manier geïnformeerd

Gekoppeld aan de opendeur, worden ook lokale randactiviteiten

over het bestaande aanbod. Ter ondersteuning volgt het Provinciaal

uitgewerkt. Zo werd er in Hasselt een Moederdagprogramma aange-

Integratiecentrum de ontwikkelingen op het vlak van wetgeving en

boden, werden in Heusden-Zolder en Lommel een fietsroute uitge-

regelgeving op, en houdt het voeling met de organisatie in de praktijk.

stippeld, richtte Sint-Truiden een pendelbusje in,…

Naar aanloop van het offerfeest en in het kader van volksgezondheid

In Maasmechelen werd gewerkt rond het thema ‘geboorte’.

heeft het Provinciaal Integratiecentrum de moslims via infoborden

Vertegenwoordigers uit Maasmechelen tonen zich enthousiast over

en flyers geïnformeerd over het gezond nuttigen van organen van een

het initiatief. Foffi Mavrakis van de Grieks Orthodoxe kerk: “Wij

schaap uit een tijdelijke slachtinrichting. Daarnaast werd voor het

nemen deel aan de Open Gebedshuizendag om de kerk bekender te

eerst een opleiding voor kelers georganiseerd om het dierenwelzijn

maken in Maasmechelen. Wij willen ons vooral tonen, wij zijn een

te waarborgen. De theoretische vorming werd verzorgd door het

klein kerkje gesticht in ‘62 door de allereerste mijnwerkers die hier

50

Jaarboek Migratie en integratie Limburg 2011 2012

51 kwamen werken”. Abidallah Abdelghafour van de El Islam moskee

digers van de deelnemende gebedshuizen waren op hun beurt blij

vult haar aan “onder het motto onbekend is onbemind willen we

met de interesse die ze ervaarden, en de mogelijkheid om contact

de kans geven aan anderen om kennis te maken met de islamitische

te leggen met vertegenwoordigers van andere levensbeschouwingen

godsdienst”. “Inderdaad” zegt Martijn Joris van het HuisvandeMens:

binnen hun gemeente. Op die manier beschouwt het Provinciaal

“Zowel de organisatie als de voorbereiding biedt de kans om op de

Integratiecentrum het initiatief dan ook als geslaagd.

eerste plaats met elkaar in dialoog te gaan, om elkaar te ontmoeten en elkaars gebruiken te leren kennen. De ervaring voor de tweede maal

De volgende Open Gebedshuizendag vindt plaats op 5 mei 2013.

duidt op grote interesse en betrokkenheid.”

Meer info? www.limburg.be/opengebedshuizendag Ook de bezoekers waren enthousiast over de hartelijke ontvangst en de uitgebreide tekst en uitleg die ze overal kregen. De vertegenwoor-

Steeds meer moslims kiezen voor geldgiften Het offerfeest is een van de belangrijkste islamitische feesten. Veel

Een derde resultaat van de bevraging is dat Belgische ngo’s in min-

moslims slachten die dag op rituele wijze een dier. Het vlees wordt

dere mate gesteund worden. Moslims lijken eerder voorrang te geven

door hen gegeten en verdeeld onder buren, familieleden en armen.

aan ‘eigen’ projecten en goede doelen zoals Islamic Relief, Vuslat of

Niet alle moslims offeren zelf een dier. Sommigen laten een dier offe-

Kimse Yokmu. Wanneer klassieke, ‘Belgische’ ngo’s gesteund wor-

ren in het land van herkomst of in arme landen via een persoonlijke

den, gebeurt dat eerder op individuele basis, bijvoorbeeld naar aanlei-

gift aan een organisatie. Over hoe groot de groep is die kiest voor

ding van een omhaling aan huis. Anders zijn omhalingen tijdens het

het doen van een gift in plaats van zelf een dier te slachten, is weinig

vrijdaggebed het belangrijkste kanaal.

bekend. Hoe gaat dit in zijn werk? En welke (andere) doelen worden gesteund? Zijn er specifieke momenten waarop moslims meer dan

Geen duidelijk profiel van schenker

anders geld doneren? Het Provinciaal Integratiecentrum voerde hier-

Het is moeilijk om een homogeen profiel op te stellen van een schen-

over op vraag van de provinciale dienst Noord-Zuid een onderzoek

ker. Zowel jongeren als ouderen blijken voor een gift te kiezen. Toch

in het afgelopen jaar. Daarvoor bevroegen we sleutelfiguren uit de

lijkt het erop dat vooral de jongere moslims ervoor kiezen om het

Turkse, Marokkaanse en Ahmadiyya moslimgemeenschap in tien

alleen bij een gift te houden. De oudere generatie kiest vaak voor beide

Limburgse gemeenten.

opties: het geven van een gift én het offeren van een dier. Wie voltijds werkt en geen tijd heeft om een dier te slachten, kiest meestal voor

Donaties vooral binnen Turkse gemeenschap gestructureerd

het doneren van geld. Net als alleenstaanden en mensen die hier geen

Uit de bevraging blijkt dat het geefgedrag bij de Turkse moslimge-

familie hebben.

meenschap sterker is dan bij de andere moslimgemeenschappen. Een mogelijke verklaring is het verschil in traditie tussen deze gemeen-

Daarnaast is er een tendens merkbaar dat in de toekomst meer en

schappen. Daarnaast zijn er binnen de Turkse gemeenschap ook ster-

meer moslims zullen doneren, vooral naar aanleiding van het offer-

kere koepelorganisaties actief. Die slagen erin om een systeem van gif-

feest. Een belangrijke reden hiervoor is de steeds verstrengende

ten te organiseren. Binnen de Marokkaanse gemeenschap is vooral de

regelgeving rond de rituele slachting. Bovendien zijn er een aantal

vierde pijler (‘doe-het-zelf-ontwikkelingssamenwerking’) belangrijk.

islamitische verplichtingen omtrent het schenken van geld, zoals o.a. de sadaqa (liefdadigheid) en de zakaat (armenbelasting). Bovendien

Een tweede belangrijke bevinding is dat er - in tegenstelling tot wat

moeten moslims die tijdens de Ramadan niet kunnen vasten (bv.

vaak gedacht en beweerd wordt - meer gegeven wordt tijdens de vas-

wegens ziekte of zwangerschap), dagelijks een bepaald bedrag schen-

tenmaand Ramadan, dan bij het offerfeest. Giften bij het offerfeest die-

ken om de armen te voeden.

nen in de eerste plaats als alternatief voor het zelf offeren van een dier.

Meer info? www.limburg.be/offerfeest

Gebed in Sikhtempel in Halmaal. Het Sikhisme is slechts één van de 18 religies die in Limburg vertegenwoordigd zijn.

Je leest er meer over in de brochure ‘Multireligieus Limburg’ op www.limburg.be/integratiecentrum.

52

2012 Jaarboek Migratie en integratie Limburg 2011

Diversiteit werkt!

Diversiteit wérkt! Mensen verschillen, en daarin schuilt heel wat potentieel.

te stellen en kansen en (mogelijke) bedreigingen in kaart te brengen.

• Opvoeren van getuigenissen die op een persoonlijke en toegankelijke manier inzicht verschaffen in de leefwereld van diverse

Het Provinciaal Integratiecentrum helpt u graag om dit potentieel te

bevolkingsgroepen.

realiseren en werkt daarom op uw maat. Ervaart u een knelpunt, een

• Inschakelen van een breed netwerk van allochtone verenigingen,

probleem, een gemis? Bent u op zoek naar een partner om een project

lokale integratiediensten, religieuze organisaties, het onthaalbu-

op te zetten? Wij zijn steeds bereid om hier op in te spelen. Ons laag-

reau voor inburgering, ….

drempelig aanbod kan een springplank zijn voor een langdurige (en diepgaande) vorm van samenwerking.

Verder is er onze reguliere service: • Sociale tolkendienst voor tolken bij psychosociale gesprekken.

Wat bieden we aan?

• Vorming en training over interculturele communicatie. Ons model

• Sociaaljuridische dienstverlening over verblijfswetgeving, Belg worden, internationaal privaatrecht.

doet recht aan culturele verschillen zonder dat u moet inboeten op

• ...

uw doelstellingen en verwachtingen.

Aanbod en service zijn gratis.

• Specifieke informatie en advies over thema’s als meertalig opvoeden, taalstimulering, religie, achtergronden migratie, sociaaljuri-

Meer info?

dische positie, ouderbetrokkenheid, …

www.limburg.be/interculturaliseren

• Interactieve les- en vormingspakketten om diversiteit te laten werken in scholen, bedrijven, verenigingen en organisaties. U kan deze pakketten zelf gebruiken of wij komen ze geven.

• Bemiddeling bij spanning of (beginnende) conflicten • Onderzoeksexpertise om het diversiteitsprofiel van uw organisatie op

Diversiteit moet onze ‘naturel’ worden

Samen met een procesbegeleider interculturalisering van het Provinciaal Integratiecentrum, ging IN-Z op zoek naar een goede

De Limburgse thuiszorgorganisatie IN-Z was van bij haar oprichting

werkwijze.

in 1996 een sociaal geïnspireerd tewerkstellingsproject. De organisatie bood niet alleen een antwoord op een gat in de markt als opvang-

An Janssen, procesbegeleider: “Ik maakte met de taalwerkgroep

dienst voor personen met een zware zorgvraag. Ze streefde er ook

van IN-Z een aantal stellingen. Die stellingen gebruikte ik in een

naar om mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt te werk

spel, aan de hand van een van de methodieken die we gebruiken: de

te stellen. Al heel snel werd de opvangdienst aangevuld met poets- en

DiversIdentiteit-kubus. We speelden het spel telkens in kleine groep-

huishoudhulp. Door die groei in het aantal diensten en opdrachten,

jes. Doordat we de stellingen samen opstelden, kon ik echt op maat

telt de organisatie intussen meer dan duizend werknemers.

werken: ze hielden allemaal verband met de heel eigen en specifieke werking van de organisatie.”

“Ook al zijn we de afgelopen jaren sterk gegroeid en zijn we al lang geen KMO meer, toch zijn we onze idealen niet verloren”, lacht

Tijdens het spel kreeg iedereen de kans om zijn of haar mening te

Lidwien Nackom, bij IN-Z verantwoordelijk voor het personeelsbe-

geven. Lidwien Nackom: “Door iedereen aan het woord te laten,

leid. “Zo maakten we van bij het begin de bewuste keuze om onze

werd de keuze voor het werken met anderstaligen meteen zichtbaar.

werknemersgroep een afspiegeling te laten zijn van de samenleving.

Zo kreeg iedereen de kans om zijn eerste angsten - we willen dit wel,

Op die manier verschaffen we werk aan heel wat personen die elders

maar gaan we dit ooit kunnen? – te verwoorden. En door ze onder

op de arbeidsmarkt geen plaats vinden. Maar, ondertussen zoeken

woorden te brengen, was er ook de kans om heel wat van de angsten

ook anderstalige nieuwkomers werk. In een organisatie als de onze

meteen weg te nemen. Het open en eerlijke gesprek op basis van de

waar samenwerking en overleg inherent deel uitmaken van de wer-

stellingen, zorgde ervoor dat elke medewerker zich nu een deel begint

king, is dat een uitdaging. In de eerste plaats voor het middenkader.”

te voelen van het proces dat we in gang hebben gezet. Bovendien

53

Samen met een intercultureel bemiddelaar op consultatie bij de dokter van Kind & Gezin.

heerst er nu een gevoel dat de organisatie een keuze maakt die voor iedereen haalbaar en mogelijk is, want er wordt rekening gehouden met ieders invalshoek.”

Het betrekken van al die medewerkers zorgt niet alleen voor meer draagvlak. Vanaf nu is het heel zichtbaar dat IN-Z ook op vlak van taal de kaart van diversiteit trekt. In die optiek kan het traject dus ook niet meer gestopt worden. Lidwien Nackom: “Dat onze werknemers het niet altijd gemakkelijk hebben in hun thuissituatie, dat ze niet allemaal dezelfde kwaliteiten hebben, dat ze niet allemaal dezelfde etnisch-culturele achtergrond hebben, dat ze niet allemaal de kans hebben gehad om te studeren,… dat zijn dingen die onze organisatie maken tot wat we zijn. We hopen binnenkort aan dit lijstje ook te kunnen toevoegen dat het voor ons geen probleem is om niet allemaal dezelfde taal te spreken, maar juist een realiteit.”

Meer info? www.limburg.be/interculturaliseren en www.in-z.be Angelique, thuishulp bij IN-Z, helpt Franco.

54

Jaarboek Migratie en integratie Limburg 2012

Vijf jaar Sociaal Tolkendienst!

je krijgt het toch even warm vanbinnen als de mama tranen van geluk en dankbaarheid in haar ogen heeft omdat ze nu eindelijk begrijpt hoe goed haar dochter het doet op school!”

Diensten en voorzieningen, die in een psychosociaal, medisch of openbaar kader werken met anderstaligen, kunnen beroep doen op de

Hulpverleners doen graag beroep op een tolk

Sociaal Tolkendienst Limburg. Sociaal tolken worden opgeleid om neu-

Lies Fagard is verpleegkundige bij Kind en Gezin en vroeg begin 2008

traal, getrouw en volledig te tolken zodat zowel hulpverlener als cliënt

voor het eerst een sociaal tolk aan. Ze beaamt André. “Wij vragen een

een duidelijke boodschap krijgen. De tolken werken altijd ter plaatse.

sociaal tolk aan wanneer onze cliënten het Nederlands, of een eventuele contacttaal, niet machtig zijn. We werken veel met beeldmateriaal,

In 2012 stonden er vijf kaarsjes op de taart. Vijf jaar waarin de tolken-

en dan is taal minder belangrijk. Maar om ouders toe te laten specifie-

dienst 14 700 tolkaanvragen kreeg, de tolkenpool uitbreidde tot 60

ke vragen te stellen en hierop een goed antwoord te geven, biedt een

tolken en 125 organisaties een overeenkomst afsloten.

sociaal tolk een duidelijke meerwaarde. Als ik al eens een gesprek voer zonder tolk, merk ik dat cliënten uit beleefdheid wel aangeven dat ze

Meer dan 3500 aanvragen in 2012

kunnen volgen, maar moet ik meestal toch concluderen dat ze het niet

Dat er heel wat nood is aan sociaal tolken, blijkt uit de cijfers. Net als

begrepen hebben.

in 2011 klokken we af met ruim 3500 aanvragen. De tolken worden het meest ingeschakeld in de gezondheidszorg (19 % van alle aanvragen),

Een gesprek in aanwezigheid van een tolk, is wel heel anders dan een

op de voet gevolgd door opvangcentra voor asielzoekers (18 %). Ook

gesprek met Nederlandstalige cliënten. Ik ervaar de contacten met

OCMW’s werken veel met tolken (16 %), net als de diensten rond gezin

gezinnen waarbij ik een sociaal tolk inschakel als veel intensiever. De

en maatschappelijk welzijn (15 %). Ook het onderwijs (14 %) en de

gesprekken duren langer, ik moet steeds aftoetsen of de boodschap voor

geestelijke gezondheidszorg (13 %) rekenen we bij de grote afnemers.

de tolk en de ouders duidelijk is, aandacht blijven hebben voor structuur in het gesprek en eenvoudige taal gebruiken. Afspraken inplannen

‘Eindelijk begreep ik hoe goed mijn dochter het op school doet!’

is ook niet zo eenvoudig omdat zowel de ouders als wij van Kind en

André Linsen, gecertificeerd sociaal tolk voor Frans en Engels, tolkt

Gezin op hetzelfde moment moeten kunnen én de Tolkendienst op dat

sinds eind 2008 voor de Sociaal Tolkendienst.

moment de juiste tolk ter beschikking moet hebben.

“De Tolkendienst bestaat nu vijf jaar in Limburg, maar ik ontmoet

Ik wil in de toekomst blijven werken met sociaal tolken, omdat het

steeds vaker nieuwe hulpverleners die voor de eerste keer gebruik

zoveel opbrengt en zoveel voldoening geeft voor alle partijen. Ik merk

maken van onze diensten. En meestal blijft het niet bij die ene keer.

ook aan de cliënten dat ze de aanwezigheid van een sociaal tolk appre-

Over het algemeen zijn ze zeer tevreden met de hulp en ondersteuning

ciëren. Ik zie meteen aan hun gezicht hoe blij en gerustgesteld ze zijn

die onze vertaling hen biedt en doen ze graag opnieuw beroep op

wanneer er iemand bij is die hun taal spreekt. In al die jaren heb ik

een tolk. Zelfs voor Frans en Engels, talen die de meesten zich nog

het nog maar één keer meegemaakt dat een gezin een tolk weigerde.

enigszins herinneren uit hun schooltijd. En dat is ook maar best: ik

Ik kijk dus zeker positief terug op de voorbije jaren en hoop dat de

herinner me een tolkbeurt voor een vrouw uit Guinée-Conakry die

werking van de Sociaal Tolkendienst zo verder gezet kan worden!”

al twee maal op een oudercontact gekomen was, maar had moeten ervaren dat haar Frans en het ‘schoolfrans’ van de hulpverlener toch

Meer info?

niet dezelfde taal bleken te zijn. Met mij als tolk erbij lukte het wel en

www.limburg.be/tolkaanvragen

openbare dienstverlening - 18% gezondheid - 19%

andere - 1%

opvang asielzoekers - 18%

geestelijke gezondheidszorg - 12%

onthaal - inburgering - integratie - 2% onderwijs - 15%

gezin en maatschappelijk welzijn - 15%

55 Graag zien is laten kijken … is de titel van een campagne ter preventie van borst- en baarmoederhalskanker. De baseline: Ja, ik kan het. Ik doe wat ik kan, ik laat me onderzoeken.

Preventief onderzoek Met deze campagne wil de Limburgse provinciale Dienst Preventieve Gezondheid vrouwen stimuleren de zorg voor hun gezondheid in eigen handen te nemen en zich preventief te laten onderzoeken. Op die manier kan borst- en baarmoederhalskanker in een vroeg stadium opgespoord worden, is de behandeling minder zwaar en is de kans op genezing het grootst. Driejaarlijks een uitstrijkje voor vrouwen van 25 tot en met 65 jaar en tweejaarlijks een screeningsmammografie voor vrouwen van 50 tot en met 69 jaar, is een belangrijk deel van de boodschap.

Laagdrempelig Dez campagne sluit aan bij de Vlaamse campagne waarbij alle vrouwen tussen 50 en 69 jaar met een brief worden uitgenodigd voor een screeningsmammografie. Omdat zo’n uitnodigingsbrief voor bepaalde doelgroepen niet genoeg is, organiseren de provinciale Dienst Preventieve Gezondheid en de Limburgse LOGO’s een gerichte sensibiliseringscampagne voor allochtone moslimvrouwen. Vrouwen tussen 35 en 55 van Turkse en Marokkaanse herkomst worden aangesproken met allerlei laagdrempelige acties (van praatgroepen tot bezoek aan een tentoonstelling en vragenuurtje bij de gynaecoloog).

Bedoeling is dat deze vrouwen vervolgens de campagne verder uitdragen naar hun moeders en schoonmoeders (eerstegeneratievrouwen) om ook hen te overtuigen zich preventief te laten onderzoeken.

angst voor pijn of schaamte voor het onderzoek. Bezoekers gluren achter luikjes, snuffelen in schuiven, luisteren naar getuigenissen en

Beringen in actie

kijken naar de mooie foto’s van Lieve Blanquaert.

Vooraleer de campagne in heel Limburg te lanceren, kozen de initiatiefnemers ervoor om de campagne ‘Graag zien is laten kijken’

In eigen taal

eerst uit te testen in de regio Beringen. In overleg met belangrijke

Turkse vrouwen die het Nederlands niet (of niet voldoende) begrijpen

partners (o.a. de lokale integratiedienst, het medisch centrum, …)

kregen op maandagavond 4 februari de kans om de tentoonstelling te

werd er een programma op maat uitgewerkt: een tentoonstelling over

bezoeken onder begeleiding van een Turkse gids. De opkomst was een

borst- en baarmoederhalskanker met getuigenissen, een rondleiding

succes: een dertigtal Turkse vrouwen van allerlei leeftijden (tussen de

in het Turks met gids aan de tentoonstelling en een vragenuurtje bij

30 en 70 jaar) waren erbij. In kleine groepjes werden ze door de ten-

de gynaecoloog. Er worden ook praatgroepen georganiseerd: over

toonstelling gegidst. De sfeer van vertrouwen zorgde ervoor dat ze vaak

borstkanker, over de menopauze, over het zorg dragen voor je eigen

bijkomende vragen stelden. Vervolgens gaf een gynaecoloog, dr.Bue-

gezondheid… Taboes worden zo bespreekbaar. Via deze laagdrempe-

kenhout, in zijn onderzoekskamer in het Medisch Centrum Beringen

lige acties zullen heel wat Turkse en Marokkaanse vrouwen overtuigd

uitleg over de verschillende onderzoeken: hoe deze worden uitgevoerd

raken zich preventief te laten onderzoeken.

en welke soorten behandelingen er eventueel nodig zijn. De gynaecoloog stelt gerust: “Je moet vooral niet te vlug panikeren als je wordt

Actie in de kijker

uitgenodigd voor verder onderzoek na een uitstrijkje. Dit betekent niet

De tentoonstelling ‘Graag zien is laten kijken’ kon je bezoeken in

altijd dat er kankercellen zijn, wel dat je je goed moet laten opvolgen.”

het Medisch centrum in Beringen (tot en met 22 februari). Het is een

Aansluitend konden de vrouwen de gynaecoloog vragen stellen. Die

informatieve en interactieve tentoonstelling over mammografie, HPV-

waren soms erg persoonlijk en in het Turks. Intercultureel bemiddelaar

vaccicatie en het uitstrijkje. De tentoonstelling gaat in op argumenten

van het Sint-Franciscusziekenhuis in Heusden, Figen Erol, zorgde voor

die vrouwen aanhalen om zich niet te laten onderzoeken: tijdsgebrek,

de vertaling.

56

Jaarboek Migratie en integratie Limburg 2012

Ben Den Hollander en Kareme Nouri nieuwe voorzitter en ondervoorzitter voor de Limburgse Integratieraad (LIR) Op 22 november 2012 kwamen de leden van de Algemene Vergadering van de Limburgse Integratieraad bijeen om een nieuwe voorzitter en ondervoorzitter te kiezen.

Ben Den Hollander, die al twee jaar deel uitmaakt van het Dagelijks Bestuur van de LIR, werd tot nieuwe voorzitter verkozen. Kareme Nouri, een nieuwkomer binnen de LIR, zal het mandaat van ondervoorzitter de komende zes jaar op zich nemen.

De twee vrouwelijke kandidaten die zich aanvankelijk aandienden voor de positie hebben helaas hun kandidatuur in laatste instantie teruggetrokken omwille van hun onlangs opgenomen politiek mandaat of professionele functie.

Ben Den Hollander : “We gaan de expertise van de vorige voorzitter en ondervoorzitster zeker missen, maar we gaan verder op de ingeslagen weg. Daarbij willen we de klemtoon leggen op een aantal zwaartepunten. Zo gaan we ons in de nabije toekomst focussen op tewerkstelling, de Limburgse hervorming in het kader van het integratie - en inburgeringsdecreet en de beeldvorming over etnisch-culturele minderheden in de media. In de komende maanden moeten we naar een concrete invulling hiervan gaan. Want zeker wat tewerkstelling betreft, gaat het de laatste tijd hard. Goede ideeĂŤn aanreiken en een kritische rol blijven spelen, zijn voor ons fundamenteel!â€?

Voormalig voorzitter Hassan Amaghlaou werd onlangs verkozen voor de Provincieraad. Carien Neven, die ondervoorzitter was, nam de functie van secretaris binnen het ACW op.

Ben Den Hollander werd verkozen tot nieuwe voorzitter van de Limburgse Integratieraad.

57

Politieke participatie Weinig animo bij niet-Belgen voor gemeenteraadsverkiezingen?

31 allochtone gemeenteraadsleden in Limburg Tijdens de voorbije gemeenteraadsverkiezingen stonden ook heel

Op 14 oktober 2012 trokken heel wat Limburgers naar de stembus.

wat kandidaten met allochtone roots op de lijsten. In Limburg wer-

Hieronder ook heel wat personen met niet de Belgische nationaliteit.

den 31 allochtone gemeenteraadsleden verkozen. Op een totaal van

Sinds een wetswijziging in 2004 kunnen immers ook niet-Belgen van

781 gemeenteraadsleden is dit 4%. Maasmechelen telt het meeste

buiten de EU hun stem uitbrengen voor de gemeenteraadsverkiezin-

allochtone verkozenen (6), maar ook in de andere voormalige mijn-

gen. Voor Limburgers die een nationaliteit van een EU-land hebben,

gemeenten zetelen allochtone verkozenen: Genk (5), Beringen (5),

was dit al langer mogelijk.

Houthalen-Helchteren (4) en Heusden-Zolder (3).

Om als niet-Belg op de gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober

Het aantal verkozenen met allochtone roots kan hoger liggen. Enkel

2012 te gaan stemmen waren er wel een aantal voorwaarden. Zo moes-

de verkozenen met een allochtone voor- en achternaam zijn meege-

ten alle geïnteresseerden zich voor 31 juli 2012 registeren als kiezer.

nomen in deze cijfers.

Ook moest de persoon ingeschreven zijn op het bevolkingsregister op 1 augustus 2012, achttien jaar zijn op 14 oktober en niet ontzet zijn uit het kiesrecht. Bovendien moet de geïnteresseerde kiezer vijf jaar in België wonen.

In Limburg registreerde zich ongeveer één op vijf (20,5%) EU-onder­ danen voor de gemeenteraadsverkiezingen, goed voor 9.706 EU-kie­ zers. Bij niet-Belgen van buiten de EU lag dit aandeel lager. Daar registreerde 13,3% (808 kiezers) van de potentiële kiezers zich.

Hoewel het aandeel geregistreerde kiezers vrij laag ligt, doet Limburg het beter dan Vlaanderen. In Vlaanderen strandt het aandeel op 13,9% voor de EU-burgers en 10,1 voor de niet-EU-burgers.

Een aantal factoren kunnen het lage registratiepercentage bij niet-Belgen verklaren. Zo moesten potentiële kiezers al enkele maanden voor de verkiezingen zich geregistreerd hebben. Veel potentiële kiezers liggen op dat moment nog niet wakker van de verkiezingen. Bovendien kan de administratieve inschrijvingsprocedure een extra drempel vormen.

Belangrijk om te benadrukken is wel dat heel wat personen van vreemde herkomst de afgelopen decennia Belg geworden zijn en dus net als iedereen verplicht zijn om te gaan stemmen.

58

Jaarboek Migratie en integratie Limburg 2012

De les van Helena Dit najaar verscheen in de Standaard een reeks over de zoektocht naar werk door personen met een beperking. Een van de getuigen, was Helena.

Een jonge vrouw die op dat moment stage liep in een winkel in Leuven.

Naar aanleiding van de reeks en haar getuigenis, schreef Noël Slangen volgende opiniebijdrage. Hij formuleerde daarin een invalshoek die ook voor ons interessant is:

want wie een trede omhoog gaat zal sneller proberen om de volgende trede te nemen. Ons sociaal systeem remt dit nochtans af. De drempel waar men over moet is hoog en de ondersteuning en stimulans klein.

Want het zijn niet allemaal Helena’s en de eerste trede is de hoogste.

Veel beter dan in te zetten op uitkeringen zonder meer zorgt inzetten op een inclusieve strategie dat mensen met een fysieke of mentale handicap, met beperkt zicht of rolstoelgebonden, achtergesteld of

Deze week lazen wij in deze krant het verhaal van Helena, een jonge

met een taalprobleem toch mee kunnen en kunnen bijdragen aan

vrouw met een mentale handicap die stage deed in een Wibra-winkel.

onze samenleving. Zelfs als dit betekent dat we in een bepaalde fase

Begeleiding was noodzakelijk, maar haar enthousiasme had een

meer moeten investeren dan wat een uitkering kost blijft dit de juiste

zichtbaar positieve invloed op de collega’s. Helena was blij dat ze niet

weg. Dat is nu eenmaal de prijs voor een maatschappij waarin we ver-

in een beschutte werkplaats maar hier in deze winkel kon werken.

wachten dat iedereen bijdraagt en iedereen in staat wordt gesteld om

Een mooie illustratie van hoe een job zelfrespect, gedrevenheid en

verantwoordelijkheid te nemen.

integratie bevordert. Maar de kans dat deze stage tot een vaste job leidt is helaas klein. Hoe komt dit, en kunnen we daar niets aan doen?

Bovendien kunnen we dan zelfs spreken van een maatschappelijk dividend. Wanneer meer mensen ingeschakeld worden en mee aan

Een samenleving moet geen gelijkheid creëren, want we hebben

boord zijn heeft dat een positieve impact op de samenleving en op de

verschillende talenten, behoeften en ambities. Maar een samenleving

cultuur waarin ze werken. Dankzij die impact, de bijdrage aan de som

moet wel gelijke kansen creëren. Want achterstand van welke aard

der delen en het feit dat er ongetwijfeld ook ‘doorgroeiers’ tussen deze

ook is tegengesteld aan gelijke kansen. Iedereen moet bijdragen aan

mensen zitten mondt dit maatschappelijk dividend zelfs uit in daad-

de samenleving volgens zijn mogelijkheden. Maar de samenleving

werkelijke groei en welvaart. In economisch dividend kortom. En zo

moet iedereen in staat stellen bij te dragen volgens zijn mogelijkhe-

is de cirkel rond. Dat is de les van Helena.

den. De belangrijkste les van Helena is dat je arbeid niet enkel met een economische bril mag bekijken, maar dat een job een belangrijke emancipatorische impact heeft.

Noël Slangen is ondernemer en opiniemaker.

Het probleem is dat we alles wel degelijk proberen uit te drukken

Hij schreef deze bijdrage in eigen naam.

in marktmechanismen en in economische waarde. Waar we geen prijs op kunnen plakken of wat niet rendeert, is niets waard. Dat is een kortzichtige benadering. Wat is bijvoorbeeld de economische waarde van een goede band met je kinderen? Die kan je niet zomaar kwantificeren. En toch is de kans groot dat die goede band voor een economische meerwaarde zorgt. Omdat je beter zal functioneren en ook je kinderen later positiever zullen bijdragen. Net zoals het omgekeerde klopt, dat een slechte band kan leiden tot een economische minwaarde.

Er bestaat naast economisch rendement dus ook een maatschappelijk rendement. Mensen met een schijnbaar economische minwaarde, zoals mensen met een handicap, uit kansengroepen of mensen die

Helena Dzikanowicze en haar moeder. Helena is één van de tien

extra aandacht nodig hebben om mee te kunnen, worden persoon-

personen met een handicap die De Standaard volgde in hun zoek-

lijk versterkt en winnen op die manier zelfvertrouwen en zelfrespect

tocht naar werk. De artikelenreeks past in het project ‘Hart voor

(denk aan het dure woord ‘empowerment’). Dit stimuleert ambitie,

Handicap’.

59

I hate that day I hate that day we lef tour country I hate that moment we left our family.

Heart was full of sorrow and pain Eyes filled with tears and vain.

I miss my family I know they miss me too.

My brother and me use to fight, Like we usually do.

They console me when we talk; But they don’t know I made my heart like a rock.

We suffered a lot on the way to Belgium We cried a lot on the way to Belgium.

Now tears don’t roll down my check I made myself so strong, nothing matters me.

We don’ want anyone to suffer like we do So be careful there are so many cheaters who cheate you.

We got cheated, so we can tell you better Don’t trust anyone if it doesn’t matter. gedicht uit de bundel aZielzoekers

Een initiatief van de provincie Limburg Universiteitslaan 1 B-3500 HASSELT limburg.be/integratiecentrum