2019/1 LEF - Durven met Limburgs Erfgoed

LEF IEF POSTINO komt aan huis

DURVEN MET LIMBURGS ERFGOED NR. 1 JRG. 1 JAN. 2019

BEGIJNHOF HASSELT herbestemming

LIMBURG IN 9 VRAGEN Leopoldsburg

Heb jij LEF?

Vraag een gratis abonnement aan via pcce@limburg.be Ook als je geabonneerd bent op de nieuwsbrief ‘Limburgs Erfgoed’ van het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed, moet je je aanmelden voor een abonnement op ­ ‘LEF - Durven met Limburgs Erfgoed’.

Het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed is elke dag in de weer om het Limburgse erfgoed beter te ontsluiten en bekend te maken. Voor onze projecten werken we nauw samen met de verschillende actoren binnen het erfgoedveld (gemeentebesturen, musea, historische kringen, Intergemeentelijke Onroerend Erfgoeddiensten …).

Het magazine ‘LEF - Durven met Limburgs Erfgoed’ houdt je op de hoogte van de activiteiten van het PCCE en zit boordevol nuttige informatie en tips. ‘LEF - Durven met Limburgs Erfgoed’ verschijnt twee keer per jaar en is ook digitaal beschikbaar via www.pcce.be.

Je gegevens zullen enkel gebruikt worden voor de verzending van dit magazine. Je kunt ze steeds laten aanpassen of schrappen.

VOORAF

“Innovatief omgaan met erfgoed vraagt lef”

© NICK HANNES

Waarom LEF – Durven met Limburgs Erfgoed?

Igor Philtjens: “Innovatief omgaan met erfgoed vraagt nu eenmaal een flinke dosis lef.

Erfgoed is méér dan wat je ziet: vaak gaat er heel wat schuil achter een gebouw, object of landschap. Via die interessante en vaak onbekende achtergrondinfo sla je een brug naar het heden en de toekomst. Zo maak je het grote publiek warm voor erfgoed. Uit ervaring weten we intussen dat participatieve en interactieve erfgoedprojecten goed werken. Mensen in beweging brengen en actief betrekken bij het ontsluiten, onderhouden en promoten van erfgoed is een flinke uitdaging die we met plezier en heel veel goesting aangaan. Ook de sector willen we met deze ondertitel stimuleren om steeds ambitieus en vernieuwend te werk te gaan.”

Wat brengt de toekomst?

Igor Philtjens: “Verleden, heden en toekomst vinden elkaar in onze erfgoedprojecten en daar zijn we trots Igor Philtjens, gedeputeerde op. Pas wanneer we weten waar we vandaan komen, van Erfgoed, Cultuur en Toerisme kunnen we het heden begrijpen en beslissen waar we naartoe willen. Het is erg belangrijk dat we aan vernieuwende projecten blijven werken. We schrikken er ook niet voor terug om de jongere generaties bij het erfgoed te betrekken. Met ‘Jong redt Oud’ geven we jongeren de kans om eigenhandig aan de slag te gaan met lokaal erfgoed, om het te onderhouden, te ontsluiten en te bewaren voor de toekomst. Een ander voorbeeld is het Begijnhof van Hasselt, waar we de studenten van de faculteit Architectuur en kunst van de UHasselt een nieuw, eigentijds onderkomen zullen geven op een unieke, historische locatie. Beschouw dit magazine vooral als een oproep.

Een oproep om zélf aan de slag te gaan met erfgoed, het te ontdekken, ervan te genieten en het vol lef door te geven aan de volgende generaties.”

© DE WENKBRAUWERIJ

Waarom een magazine?

Igor Philtjens (gedeputeerde van Erfgoed, Cultuur en Toerisme): “Dit magazine is een logisch vervolg op ‘Limburgs Erfgoed’, de huidige nieuwsbrief van het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed - PCCE. De insteek blijft onveranderd: het magazine wil interessante projecten in de kijker zetten voor de erfgoedsector en onroerend erfgoed onder de aandacht van het brede publiek brengen. Erfgoed klinkt misschien stoffig, maar dat is het allerminst. Dit magazine maakt deel uit van de frisse aanpak van het PCCE om ons erfgoed voor iedereen toegankelijk te maken.”

LEF DURVEN MET LIMBURGS ERFGOED

© DEFENSIE, ALEK MAZOUG

© DE WENKBRAUWERIJ

© REGIONAAL LANDSCHAP HASPENGOUW EN VOEREN

© BOVENBOUW ARCHITECTEN

ERFGOED

COLOFON De deputatie van de provincieraad van Limburg: Herman Reynders, gouverneur-voorzitter; Inge Moors, Bert Lambrechts, Igor Philtjens, Tom Vandeput, gedeputeerden en Liliane Vansummeren, provinciegriffier wd • Tekst: Lien Aerts, Peter Bloemen, Dirk Bouve, Sandro Claes, Ellen Demuynck, Carolien Goeleven, Anja Neskens en Betty Simon • Realisatie: f-twee (Kuiperskaai 6, 9000 Gent) en Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed Provincie Limburg (Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt) • Drukwerk: Drukkerij Baillien & Maris N.V., Genkersteenweg 221, 3500 Hasselt • Oplage: 4 000 exemplaren • Verantwoordelijke uitgever: Sandro Claes, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt • Website: www.pcce.be • ‘LEF - Durven met Limburgs Erfgoed’ verschijnt twee keer per jaar.

4

LIMBURG 06 I IEF POSTINO

komt aan huis

10 I LIMBURG IN 9 VRAGEN

het kamp van Leopoldsburg

14 I BEGIJNHOF HASSELT herbestemming

17 I TIPS VOOR TRIPS

soldaten en aardmannetjes

23 I COLLECTIE

in de kijker

fotoboek

09 I 1 000 jaar Loon 22 I Jong redt Oud

© TOM VERSCHRAEGEN

31 I LIMBURG ONGEFILTERD

28 I Dit Zien Wij 35 I Subsidies 42 I Agenda

5

FOCUS IEF POSTINO

© DE WENKBRAUWERIJ

IEF POSTINO KOMT AAN HUIS

6

© DE WENKBRAUWERIJ

© DE WENKBRAUWERIJ

FOCUS IEF POSTINO

“Niemand bleef onbewogen. Een brief raakt mensen.”

Tranen en kippenvel. Wat een brief kon veroorzaken. Ief Gilis bracht zestien handgeschreven brieven uit Limburg naar Italië. Zijn avonturen waren te zien op tv, in ‘Iedereen Beroemd’. Maar er kwamen ook een theatervoorstelling en een boek van. Onlangs ontving het project Ief Postino de Europese Prijs voor ­Cultureel Erfgoed.

Wie stuurt er nu nog brieven? In tijden van e-mail, chat en sms blijven pen en papier netjes in de schuif. Behalve ten huize Ief Gilis, daar worden nog altijd postzegels gekleefd.

“Mijn vrouw correspondeert graag”, vertelt de acteur. “En de kinderen vonden het van kleins af aan een feest als er een brief kwam. Er valt elke dag wel wat in de bus, maar alleen bij een geschreven enveloppe riepen ze opgewonden: er is post vandaag!”

Dat hij als acteur ooit wat met brieven zou gaan doen, stond vast. Maar het idee kreeg pas vorm in z’n heimat. “Ik woon in Antwerpen, maar kom uit Bolderberg bij Zolder. Mijn vrienden en familie wonen er nog steeds. Als ik Limburg binnen­rij, overvalt me altijd een gevoel van thuiskomen en tegelijk op vakantie zijn. Een vreemde nostalgie. Tijdens die vele autoritten begon ik te mijmeren.

Ik ben een mijnwerkerszoon, zat met Italiaanse kinderen in de klas en heb

een boon voor alles wat met dat land te maken heeft. Ik dacht: wat ik voel bij een bezoek aan mijn geboortestreek, voelen zij evenzeer. De Italianen hier lieten ook allemaal iemand achter.”

Een participatief project over Italianen die in Limburg terechtkwamen, dat zou het worden. Maandenlang pendelde Ief naar Limburg, bezocht hij ieder Italiaans

‘ER VLOEIDEN VEEL TRAANTJES DAAR IN ITALIË’ café en elke pizzeria, op zoek naar verhalen. Naar mensen die iemand in Italië wilden schrijven. Hij hield er 16 brieven aan over die hij achter het stuur van een gele Piaggio APE (op zichzelf al een stuk erfgoed) persoonlijk ging afleveren. De postbode was telkens weer getuige van de kracht van een brief: “Niemand bleef onbewogen. Dat een ander moeite doet om je te schrijven, nette letters op papier te zetten, openhartig te zijn ... Een brief raakt en verbindt mensen.”

Hij kwam op bijzondere plekken, bij bijzondere Italianen. Wielerlegende Francesco Moser was de eerste die hij post

bezorgde. Een brief van zijn ­vroegere buurjongen Don Claudio Pellegrini.

Meteen een uitdaging: op de brief stond geen adres. Gelukkig weet iedereen in Italië waar de kampioen woont, Ief hoefde de weg maar te vragen. Hij geniet nog na van het warm onthaal op Mosers wijndomein.

“Maar er steekt niet één ontmoeting boven­uit, allemaal waren ze onvergetelijk. Ik maakte vrienden voor het leven en werd overal met open armen ontvangen. Onderweg beleefde ik eigenlijk te veel voor één tv-programma. In de nasleep maakte ik het theaterstuk ‘Post’ waarmee ik nu het land rondtoer.”

Er vloeiden traantjes in Italië, er was kippen­vel zowel bij tv-kijkend ­Vlaanderen als in de theaterzalen. Met de steun van het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed volgde nog ‘­Postino’ – een boek vol reisverhalen, foto’s en zelfs Italiaanse recepten, een verfrissende en hedendaagse manier om erfgoed naar een breed publiek te brengen. En zelfs daarmee is de kous niet af: “Ik was blij verrast dat de provincie Limburg en ik dit voorjaar een EU Prize for Cultural Heritage / Europa Nostra Award kregen, zowat de Europese Oscar voor cultureel erfgoed. De jury was vol lof over het verhaal van Limburgse mijnen en Italiaanse immigranten, én vooral over de rol die brieven speelden. Ook die zijn ondertussen bijna erfgoed geworden.”

7

FOCUS IEF POSTINO

#BRIEF 1

DANTE PUCCI TRENTE - CARRARA

“Ik was z’n oog­appel, we deden ­alles samen. Hij was mijn voorbeeld, een doorbijter die alles achterliet om hier te komen werken en het wist te maken.”

Massimo Pignanelli uit Hasselt was zeven toen zijn groot­vader stierf. “Dat hakte erin.

Niemand wist wat hij voor me betekende, hoe ik ’m miste.

Dat schreef ik jaren later in die brief.

Ik deed er een hele nacht over, maar nadien voelde ik me bevrijd: het gemis had een plaats gekregen. Ik stuurde de brief naar zio Dante, zijn jongste broer. Zodra zio de brief had gelezen, belde hij me op. Hij kon geen woord uitbrengen, overmand door emoties. Het is intussen twee jaar geleden, maar hij begint er nog elke keer over: zo’n mooie ervaring vond hij het.”

#BRIEF 2

ANGELO ANASTASI MASSA-CARRARA - PAVIA

“We hadden mekaar 48 jaar niet meer gezien. Na z’n terugkeer naar Italië ben ik hem blijven zoeken, zonder succes. Eerlijk, ik geloofde niet dat Ief Angelo zou vinden.” Toch schreef Louis Gelders uit Ham naar z’n vroegere buurjongen Angelo.

“Ik had de brief in een uurtje klaar, ik wist al lang wat ik zou schrijven. En dan plots, telefoon: Angelo had mijn brief én telefoonnummer gekregen.

Ook hij had me gezocht, maar ik was verhuisd. We bellen nu elke week, we geraken niet uitverteld. Een paar maanden later kwam Angelo naar het feest in C-mine dat Ief voor ‘­Postino’ had georganiseerd. Ik haalde hem op aan het station, een onvergetelijk moment: we waren zestigers, en daar stonden we weer, als 17-jarige jongens.”

#BRIEF 3

GEZUSTERS LOMBARDI CELLINO SAN MARCO

Lucia Lombardi uit Maasmechelen had plots haar favoriete nichtjes uit haar kinder­jaren nodig. “Mama had een specifieke wens voor na haar dood. Ze wou dat we haar as naar het huisje van oma brachten. Mijn nichtjes Rosa en Vita Maria Lombardi in Italië regelden alles daar ter plaatse en ik wou hen nog eens bedanken. Op dertig minuten was m’n brief klaar, hij kwam recht uit mijn hart. Ik schrok van mezelf, schrijven is niks voor mij: ik praat veel, schrijven gaat te traag. Ik had zelfs nog nooit een brief geschreven, maar ik was blij met het resultaat. Het heeft de hele familie dichter bijeengebracht.

We hebben intussen met een hoop nichten en neven een groepje op Whatsapp, elke zondag hangen we aan de chat.”

Postino, door Ief Gilis & Steven Wouters, uitg. De Wenkbrauwerij, ISBN 9789090305912, 23 euro. Verkrijgbaar via info@dewenkbrauwerij.be Voorstellingen Post • 25 januari, Genk, www.c-minecultuurcentrum.be • 8 maart, Diepenbeek, www.diepenbeek.be • 12 maart, Beringen, www.ccberingen.be 8

EXPO 1 000 JAAR LOON

1 000 JAAR LOON

Limburg tussen staf en troon.

1 000 jaar Graafschap Loon, ­ nog tot 10 maart in Landcommanderij Alden Biesen.

Arnold van Rummen en ­E lisabeth van Lierde, miniatuur in hun missaal, 1365. ­Museum Meermanno, Den Haag / ­K oninklijke Bibliotheek.

De Limburgers heten u welkom! ­Historicus Jan Vaes blijft het welkomstbord vreemd vinden, telkens als hij zijn provincie binnenrijdt.

“Eigenlijk zou daar moeten staan: De inwoners van Loon heten u welkom.”

J

an Vaes is curator van de tentoonstelling ‘1 000 jaar Loon’. “Het graafschap Loon bestond in 1018.

Precies duizend jaar geleden. Dat weten we met zekerheid dankzij een vermelding op het graf van de Luikse prins-bisschop Balderik II.” Hoe ontstond het graafschap Loon?

Jan Vaes (curator): ”Dat blijft duister. We weten wel dat het graafschap ongeveer overeenkwam met de huidige provincie

‘DE GRAVEN VAN LOON SPRAKEN ­LIMBURGS’

Limburg. De graven wisten later dankzij een uit­gekiende huwelijkspolitiek het graafschap Rieneck in Beieren en het graafschap Chiny in de huidige provincie Luxemburg binnen te rijven.”

Wat leren we over die graven van Loon in de tentoonstelling?

Jan Vaes: “We tonen hun glorieperiode aan de hand van 400 stukken, maar veel vragen blijven onbeantwoord. Hoe ze eruitzagen, bijvoorbeeld, is een vraag­ teken. Tijdens de Franse Revolutie werden hun praalgraven met hun beeltenis ver­ nield. Op de tentoonstelling kan je een zeer zeldzaam portret zien van Arnold van Rummen en zijn vrouw, de laatste pretendenten van het graafschap. Hij had een missaal besteld rond 1365 en staat er samen met zijn vrouw in afgebeeld.”

Was Arnold van Rummen een ­belangrijke graaf ?

Jan Vaes: “Hij was de laatste die de titel meende te mogen dragen. De dynastie was zonder rechtmatige nakomelingen gevallen. De prins-bisschop van Luik nam daarom als leenheer de titel over en hij stuurde Arnold met een pensioentje

de laan uit. De prins-bisschoppen van Luik bestuurden daarna zelf het graafschap, tot de Franse bezetters in 1795 Luik en Loon ophieven.”

Wat spraken graven en gravinnen rond de jaren 1100?

Jan Vaes: “Limburgs! Een gezapig taaltje dat het midden hield tussen het Brabants en het Rijnlands Duits. Dat weten we uit de akten die ze schreven. De graven woonden in hun stamburcht te Borgloon en later in Kuringen. De tentoonstelling zelf vindt plaats in Alden Biesen, nog zo’n plek die met hen vervlochten is. Graaf Arnold III van Loon schonk aan de Duitse Orde in 1220 een kapel. Dat was het begin van de huidige landcommanderij Alden Biesen. En in de zomer verhuist de tentoonstelling naar Beieren, waar de graven eveneens een residentie hadden.”

Had u de naam Limburg liever ­v­ervangen door Loon?

Jan Vaes: “Vanuit historisch oogpunt? Ja. Pas in 1815 haalde de Nederlandse koning Willem I het in zijn hoofd om dit gebied Limburg te noemen. Vóór die tijd noemde niemand in Loon zich een Limburger.”

9

FOCUS LIMBURG IN 9 VRAGEN

10

FOCUS LIMBURG IN 9 VRAGEN

1830 België scheurt zich af van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden

Het kamp van Beverlo werd in 1835 opgericht en huisvestte 20 000 soldaten. Daar vallen zaakjes te doen, dachten veel ondernemende burgers. Ze hokten samen op het domein en stichtten zo één van de jongste gemeenten van België: Leopoldsburg. In 1844 telde het dorp al 378 inwoners, onder wie 35 herbergiers. De dorstige soldaten werden gelaafd!

H © DEFENSIE, ALEK MAZOUG

‘WAAROM LIGT HET GROOTSTE MILITAIRE DOMEIN VAN VLAANDEREN IN LIMBURG?’

et kamp van Beverlo is gebouwd om de Nederlanders buiten te houden, zo simpel is dat. Hoe dat kwam? Vanaf 1815 vormden België en Nederland één land, het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden.

In 1830 scheurde het zuidelijke deel zich af. België werd onafhankelijk en kreeg in 1831 een eigen koning, Leopold I. Willem I van Nederland legde zich niet zomaar bij de feiten neer. Hij weigerde België te erkennen en stuurde zelfs militaire expedities op ons af. Daarop liet Leopold I dicht bij de Nederlandse grens een groot legerkamp bouwen, waar alle Belgische soldaten samen konden oefenen. De Belgische staat kocht in 1835 grote stukken van ‘de Grote Heide van Beverlo’, een onherbergzame, zanderige streek. Het kamp van Beverlo was geboren.

11

FOCUS LIMBURG IN 9 VRAGEN

1835

1831

VOOR HET VADERLAND Waarom precies in Beverlo? En waarom is dat kamp ook vandaag nog het grootste militaire domein van Vlaanderen? Het antwoord staat in het boek ‘Limburg in 9 vragen’.

Peter Bloemen (Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed - PCCE) was redacteur van het boek: “Beverlo was ideaal: het lag dicht bij Nederland, de grond was goedkoop en er zat drinkwater in de bodem. Er werden 420 barakken gebouwd en er was plaats voor meer dan 1 000 tenten. In juli 1835 was het kamp klaar. Een maand later kwamen de eerste soldaten aan. Leopold I overnachtte bij zijn troepen in het tentenkamp. Enkele jaren later kreeg hij een houten ‘koninklijk chalet’ ter beschikking, die op een nacht tot op de grond afbrandde. De plannen om daarna een heus koninklijk paleis op te trekken werden wel uitgetekend, maar nooit gerealiseerd.”

Het jonge koninkrijk verzamelde in Beverlo een leger van 20 000 man sterk. De komst van al die ijzervreters bracht ondernemende burgers op mercantiele ideeën. Café-uitbaters

12

en ambachtslieden boden hun diensten aan. IJzerhandelaars scharrelden na de schietoefeningen op het terrein rond, op zoek naar loden kogels die ze duur konden verkopen. De ruimtelijke ordening was nog niet wat ze vandaag is. De burgers leefden in schamele hutjes op het militaire domein zelf. In 1844 waren ze al met 378, verdeeld over 75 gezinnen. De nederzetting telde maar liefst 8 slagers, 10 bakkers, 4 hoefsmeden en 35 herbergiers. In 1850 werd het nieuwe dorp naast het kamp officieel een gemeente: Leopoldsburg.

Peter Bloemen: “Het kamp en het dorp zijn altijd een twee-eenheid geweest. Een vijfde van de inwoners is op de een of andere manier met het leger verbonden, als militair, als oud-militair of als familielid van een militair. Vele duizenden jongemannen hebben er ook hun legerdienst gedaan. Die is in 1994 afgeschaft.

Sindsdien is het kalmer geworden in Leopoldsburg, maar het blijft de belangrijkste garnizoensplaats van het land.”

VOOR MOEDER NATUUR Een van de militairen is Bruno Sprengers. Majoor Sprengers werd eind 2014 tweede commandant van het kamp

Kampdorp wordt officieel gemeente Leopoldsburg.

1850

Beverlo. “Het garnizoen Leopoldsburg herbergt vandaag ongeveer 2 500 militairen, verdeeld over een tiental eenheden die bijna allemaal deel uitmaken van de operationele brigade van de landcomponent. Leopoldsburg is ook een belangrijke oefenlocatie. We hebben schietstanden, gebouwen en terreinen waar niet enkel Belgische en buitenlandse (Nederlandse, Amerikaanse, Britse …) troepen komen trainen, maar ook de politie en douane. Er is zelfs een speciaal flatgebouw opgetrokken om indoor-gevechtssituaties te oefenen. Maar vooral hebben we heel veel ruimte – een schaars goed in ­Vlaanderen! Het domein is 55 km² groot, even groot als de stad Leuven.”

De soldaten van het kamp van Beverlo beschermen niet alleen het vaderland, maar ook moeder natuur. Doordat het bijna twee eeuwen lang nauwelijks toegankelijk was en dus weinig verstoord werd, groeide het domein uit tot een uniek natuurgebied, met zeldzame planten en landschappen die elders ver­dwenen zijn, zoals heidegebieden, vennen en duinen.

Toch noemt Peter Bloemen dit militair domein geen oorspronkelijk natuur­ landschap: “De heide wordt traditio-

© PROVINCIE LIMBURG, ROBIN REYNDERS

Nederlandse troepen vallen ons land binnen.

Zonder succes.

© MUSEUM KAMP VAN BEVERLO

© PCCE, J.B. CLERMANS NAAR JOHANNES JELGERHUIS

Oprichting van het kamp van Beverlo.

FOCUS LIMBURG IN 9 VRAGEN

© DEFENSIE, ALEK MAZOUG

‘EEN LEEMTE VULLEN IN DE GESCHIEDENIS’

De legerdienst wordt afgeschaft.

neel bekeken als het ‘oorspronkelijke ­Limburgse landschap’, maar het is wel degelijk het resultaat van menselijk ingrijpen. De weinig vruchtbare grond kon voor weinig meer dienen dan begrazing, en die begrazing creëerde de karakteristieke open heide. Het is cultureel erfgoed dat getuigt van ons verleden.”

Majoor Sprengers kan die open ruimte best appreciëren: “Ik ben 55 en hoef de verplichte fysieke proeven van de landcomponent in principe niet meer mee te doen. Maar ik blijf graag in goede conditie. Daarom loop ik zo’n drie keer per week een rondje van 10 à 15 kilometer in het domein. Je ziet al eens een everzwijn in de struiken of een familie reeën op je pad. De rust is er heerlijk. Ook mountain­ bikers zijn hier trouwens welkom.

Tussen Leopoldsburg en Hechtel was er lang een hiaat in het Limburgse mountainbikenetwerk, doordat het militaire domein in de weg lag. Op vraag van Sport Vlaanderen hebben we die aansluiting nu wel gemaakt: het nieuwe parcours loopt vlak langs en zelfs een klein stukje in het kamp. Bij het beheer van de heide betrekken we het Vlaams Agentschap Natuur en Bos, waarmee we maandelijks samenzitten. Een terugkerend thema

1994

van de voorbije vergaderingen kan je wel raden. Hoe kunnen we twee strijdende partijen uit elkaar houden: de wolven langs de ene kant en de honderden schapen die op het domein grazen langs de andere kant?”

Mountainbikers, natuurbescherming, en een vredesmissie tussen wolven en schapen: het Belgische leger is wel erg open en toeschietelijk geworden?

Bruno Sprengers: “Dat evolueert. Onze eerste taak blijft veiligheid, maar die maatschappelijke opdrachten nemen we er graag bij. We hebben bijvoorbeeld ook een museum waar schoolgroepen kennis maken met de geschiedenis van het kamp en met onze buitenlandse opdrachten vandaag. Achteraf kunnen ze hun fysieke paraatheid bewijzen op onze hindernissenpiste.”

EDUCATIEF PAKKET Het educatieve pakket ‘Limburg in 9 vragen’ vertaalt de inhoud van het boek naar kant-en-klare stof voor de derde graad van het secundair onderwijs (ASO, TSO, BSO en KSO).

Interesse om met het educatieve pakket aan de slag te gaan? Vraag het gratis aan via pcce@limburg.be.

Waarom dit boek?

Peter Bloemen (Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed - PCCE): “De geschiedenisboeken focussen vooral op het graafschap V ­ laanderen en het hertogdom Brabant. De geschiedenis van Limburg, dat lang tot het prinsbisdom Luik behoorde, is vaak maar een voetnoot. Dit boek vult voor een stukje die leemte. We vertrekken vanuit negen vragen over het Limburg van vandaag – Waarom zijn er bergen? Waarom begrijpen we zo goed Duits? – en slaan de brug met het verleden. Het resultaat is een overzicht van onze geschiedenis, een overzicht van Limburgers in de wereld en veel verrassende weetjes.”

Wat was je meest markante ontdekking bij het maken van het boek?

Peter Bloemen: “ De Hasselaar ­Francis Rombouts, handelaar in lakens en dierenpelsen en vrederechter. Hij werd in 1679 de twaalfde burgemeester van New York en woonde in de Breedeweg. Vandaag is dat Broadway.”

Limburg in 9 vragen, uitg. Openbaar Kunstbezit ­Vlaanderen, ISBN 9789492455079, 25 euro.

Verkrijgbaar via pcce@limburg.be

13

© BOVENBOUW ARCHITECTEN

FOCUS BEGIJNHOF HASSELT

DE HERBESTEMMING VAN HET BEGIJNHOF HASSELT Het Begijnhof van Hasselt is binnen het drukke stadscentrum een zeldzame ademplek. Maar een restauratie was nodig. Het opzet? Van de geliefde site een belangrijk groen, kloppend hart maken. Een unieke plaats waar kunst, creatie en rust samenkomen.

Voor Limburgers, Hasselaren én bezoekers.

14

D

e provincie Limburg zocht én vond partners om met de begijnhofsite aan de slag te gaan. Samen met de stad Hasselt en UHasselt ontwikkelde de provincie een nieuwe visie voor de begijnhofsite. Men ging op zoek naar een kwalitatieve en duurzame bestemming, met respect voor de erfgoedwaarden en aandacht voor de nood aan groen in de binnenstad.

In samenspraak met het Team Vlaams Bouwmeester kwam er een duidelijk programma: het Begijnhof zou een publieke zone worden in het hart van de stad, met

de begijnhoftuin als groene spil en ruimte voor rust, beleving en creatie. Een deel van de faculteit Architectuur en kunst van de UHasselt zou er onderdak moeten vinden. Vier consortia mochten na een selectietraject een voorstel indienen. Het ontwerp van Bovenbouw Architecten uit Antwerpen en het Londense David Kohn Architecten – samen met Architecten Beeck & Hermans en ­Landinzicht – kon het meest bekoren.

DE VERDWIJNVIJVER Letterlijk centraal in de plannen staat de ruïne van de Begijnhofkerk, het gevolg van een bombardement in 1944.

Het architectenteam wil het bijna sacrale karakter van de ruïne benadrukken door hier een vijver aan te leggen. “Eerder een verdwijnvijver”, benadrukt Dirk Somers van Bovenbouw Architecten.

“Het wordt een vijver die de kerkvloer onder water zet en zo een plek voor rust vormt, maar tegelijk voor specifieke

© G. VAN BEVER, LES BEGUINAGES

FOCUS BEGIJNHOF HASSELT

3

5

evenementen drooggelegd kan worden, waardoor een ruime, verharde ontmoetingsplek ontstaat.”

Naast de vijver brengt het architecten­ team nog een nieuw te bouwen ­belvedère in stelling. “Het gaat om een 26 meter hoge en ranke constructie. De hoogte verwijst naar die van de verwoeste Begijnhofkerk.”

De belvedère biedt een panoramisch zicht op de stad en zal zowel met een trap als met een lift toegankelijk zijn.

De betrokken partijen streven immers, op basis van de principes van universeel design, naar een begijnhof dat toegankelijk is voor iedereen. Beschouw dit belvedère als een hedendaagse uitkijktoren die in de Hasseltse skyline de historische plaats van de verdwenen kerk zal innemen.

“De belvedère markeert opnieuw het ­Begijnhof, net zoals de kerk dat ooit deed: een belangrijke plek in de stad, even uitnodigend als intrigerend.”

4

1

DE BEGIJNEN De centrale vijver wordt als vanouds geflankeerd door de begijnhofhuisjes en het poortgebouw, die een restauratie ondergaan. De gerestaureerde, historische gebouwen versterken de ­sociale beleving op de site. In de huisjes brengt de UHasselt een deel van haar faculteit Architectuur en kunst onder.

Architect Dirk Somers: “Er komen ontwerpstudio’s, een klein auditorium, een expositieruimte, een stadslabo en gastenverblijven voor gastdocenten.”

Het poortgebouw krijgt een publieke, multifunctionele invulling met onder meer een permanente tentoonstelling over het eigengereide verhaal van de Hasseltse begijnen.

HET GOEDE PAD De Begijnhoftuin vormt onmiskenbaar een troef voor de stad en wordt het nieuwe centrum van de site, een ­groene long in de stadskern.

1 2 3 4 5

Belvedère Verdwijnvijver Extra doorsteek Poortgebouw Begijnhofhuisjes

© G. VAN BEVER, LES BEGUINAGES

© BOVENBOUW ARCHITECTEN

2

15

FOCUS BEGIJNHOF HASSELT

­ erhardingen ruimen plaats voor groen.

V Om de tuin meer toegankelijk te maken zal er een extra doorsteek naar de bibliotheek komen, naast het Jenevermuseum ter hoogte van de Witte Nonnenstraat.

Doelstelling is een ontsloten, besloten begijnhof, geïntegreerd in het stadsweefsel. Het met historische kasseien ingelegde pad blijft behouden en wordt omgebogen richting de nieuwe tweede ingang.

Architect Dirk Somers: “Zo wordt dat pad bijna een metafoor voor de nieuwe openheid, voor een nieuwe toekomst.”

HOEKSTENEN De wisselwerking tussen rust én spel, tussen contemplatie en recreatie trekt het architectenteam overigens nog verder door. Het Begijnhof staat immers al jaren bekend om haar cultuur-creatief karakter met kunstencentrum Z33. “De kerkruïne, de Begijnhofhoek met dertien aaneengeschakelde huisjes en Z33 hebben elk al een subtiele, eigen identiteit”, gaat Dirk Somers verder. “Ook het Hasseltse Jenevermuseum bakent het binnengebied af en net daar openen we letterlijk de tuin met een nieuwe, ronde doorsteek.”

Het winnende ontwerp wist de betrokken partijen unaniem te overtuigen, met een duidelijk visie om de tuin en een aantal deelruimtes beter in evenwicht te krijgen. Zo ontstaat er een openheid zonder de kenmerkende beslotenheid van een begijnhof te verliezen. Het bestek wordt nu uitgeschreven om volgend jaar een aannemer te selecteren.

16

© BOVENBOUW ARCHITECTEN

‘EEN HEDENDAAGSE UITKIJKTOREN VOOR DE HASSELTSE SKYLINE’

WONEN EN WERKEN IN EEN BEGIJNHOF De begijnhofhuisjes zijn de afgelopen eeuw erg vaak verbouwd en van de oorspronkelijke huiselijkheid bleef weinig over.

APART TOGETHER “In de residenties met gastverblijven voor docenten komen geen hyperindividuele woonmodules. Eén eigen kamer en badkamer zijn volledig privé, vervolgens stap je almaar meer richting gedeelde ruimtes: met een gemeenschappelijke eetkeuken en verder naar buiten de gemeenschappelijke tuin.” In totaal kunnen op die manier vijf individuele kamers rond één traphal worden gecreëerd, met de gemeenschappelijke ruimte op het gelijkvloers.

ZOLDERRUIMTE De zolders van de huisjes krijgen een bestemming als multifunctionele werkruimte. “Het grootste vraagstuk was hier: hoe krijgen we meer licht binnen”, stelt architect Dirk Somers. “Het dakvlak aan de tuinzijde wilde we niet doorbreken, maar aan de straatzijde bieden dakkapellen wel soelaas. Al doen we daar ook iets speciaals mee, door enkel de zijflanken van beglazing te voorzien en frontaal een blind raam. Buitenkijken wordt dan zowel een subtiele geste als een verboden blik.”

TIPS VOOR TRIPS

© TOERISME GENT

© JEAN-POL GRANDMONT

TIPS VOOR TRIPS

ABDIJ VAN VILLERS

HISTORISCHE KAARTEN

MIAT VERNIEUWD

In de 12de-eeuwse cisterciënzerabdij van Villers kun je het hele jaar door terecht voor een portie geschiedenis en spektakel. Het is altijd al één van de mooiste architecturale sites van Europa geweest, mede dankzij de mooie omgeving, die zich uitstekend tot wandelen leent.

Dankzij een tablet en augmented reality krijg je nu ook een beeld van de abdij in vroegere tijden, inclusief z’n bewoners. Tot 31 maart loopt in de romaanse kelder de tentoonstelling ‘De tempeliers. Tussen mythes en realiteit’, over de kruistochten, de Orde van de Tempeliers en hun vermeende schatten.

Erik Van Hove uit Hoeselt verzamelt historische kaarten uit de 16de en 17de eeuw. Voor de zesde keer wordt een deel van zijn collectie tentoongesteld in de bibliotheek van Bilzen.

Eerdere expo’s gingen over de evoluties in de cartografie, oorlog en Bilzen, nu ligt de focus op het thema water, met historische kaarten en prenten over zeeën, havens aan onze kust en waterlopen in onze contreien.

In februari wordt naar aanleiding van de expo een boeiende lezing gegeven. Hou de website van de bibliotheek in de gaten voor meer info daarover.

De rode bakstenen fabriek aan de Minnemeers in Gent heet niet langer MIAT, maar Industriemuseum. Bij die nieuwe naam hoort een nieuwe hoofdtentoonstelling. Die herdenkt het roemrijke textielverleden van Gent aan de hand van het grote verhaal van de industriële revoluties en de kleine, persoonlijke verhalen van handelaars, arbeiders en ondernemers. Zijn er onder andere te zien: een zeldzame Mule Jenny, de katoenspinmachine die Lieven Bauwens in 1798 uit Engeland smokkelde, en een spinmachine van het type dat werd gebruikt in de film ’Daens’ .

Adbij van Villers Rue de l’Abbaye 55 Villers-la-Ville 8 euro www.villers.be

Bibliotheek De Kimpel Bilzen Eikenlaan 23, Bilzen gratis nog tot 10 februari bilzen.bibliotheek.be

Industriemuseum Minnemeers 10 9000 Gent www.industriemuseum.be

17

© BILZEN MYSTERIES

© TOERISME LEIESTREEK

TIPS VOOR TRIPS

ARCHEOLOGIE IN DE ETALAGE

OORLOGSPAARDEN

ARCHEOLOGISCHE SITE

OUDSTE TIENENAAR

Vooraleer een archeologische vondst in de vitrine van een museum belandt, legt ze een heel traject af. In het nieuwe centrum voor archeologie in Nederlands Limburg, De Vondst, kun je het hele proces ontdekken, en graaf je tegelijkertijd in het Limburgse verleden.

Bezoekers kunnen de permanente expositie bezoeken, een rondleiding door het provinciaal depot volgen en meekijken met restauratoren die aan het werk zijn. Op woensdagmiddag ga je zelf aan de slag aan de ‘archeohotspottafel’: door verschillende objecten te sorteren ervaar je hoe archeologen te werk gaan.

Het nieuwe HIPPO.WAR op de hippodroom te Waregem herbergt twee permanente tentoonstellingen. De ene focust op de paarden van de Eerste Wereldoorlog. Miljoenen paarden vochten mee aan het front: bevoorrading, trekken van kanononderstellen, cavalerie ...

Naast veel beeldmateriaal is er ook origineel paardentuig en een nagebouwd paardenhospitaal te zien. De tweede tentoonstelling vertelt over de rol van de ­Amerikaanse troepen. In ­Waregem ligt de enige Amerikaanse begraafplaats uit de Eerste Wereldoorlog in België.

Daar hebben 368 gesneuvelde Amerikanen hun laatste rustplaats gevonden.

Tongeren heeft er een nieuwe trekpleister bij. Begin september werd het Teseum uitgebreid met een archeologische site drie meter onder de Onze-­ Lieve-Vrouwebasiliek. In het nieuwe deel van het Tongerse museum ontdek je meer dan 2000 jaar geschiedenis. Je ziet er restanten van Romeinse bouwwerken, maar ook sporen van maar liefst zeven kerken en 386 graven. Je ontdekt hoe mensen generaties lang gebouwd, gewoond en geleefd hebben. In het bovengrondse deel kun je nog altijd de ­kerkschatten van het Teseum bezoeken.

In 2006 haalden de tumuli de finale van de Monumentenstrijd op de televisiezender Canvas. Dat was de start van een restauratieproject dat uiteindelijk elf jaar in beslag nam en recent is afgerond.

De archeologische site is een park geworden, waar je kunt wandelen en fietsen. Ook een tochtje met huifkar en gids behoort tot de mogelijkheden.

In één van de grafheuvels werd een gouden staafje gevonden, met de vermelding ‘M(arcvs) PROBIVS BVRRVS’, mogelijk de naam van de overledene die hier begraven werd en meteen ook de oudste met naam ge­ kende Tienenaar.

De Vondst Raadhuisplein 20 Heerlen gratis www.devondst.nl

18

HIPPO.WAR Holstraat 95 Waregem gratis toegang www.hippowar.memorial

Teseum Museumkwartier 2 Tongeren www.teseum.be

Drie tumuli Sint-Truidensesteenweg Grimde (Tienen)

© PCCE

TIPS VOOR TRIPS

HET COMPLOT

KINDERFIETSTOCHT

SCHIESSSCHULE

OUDSBERGSPEL

‘Het complot’ is een speurtocht met een tablet doorheen de Landcommanderij van Alden Biesen. Overdag ontrafel je stukje bij beetje het mysterie, samen met commissaris Angel, vertolkt door Joke Devynck.

En dan, als de avond valt, start ‘Het Verhaal van de Heer van Biesen’, de laatste eigenaar van het domein en vertolkt door Jan Decleir. Tip: bestel je tickets vooraf via de website.

Vergeet ook de tentoonstelling ‘1 000 jaar Loon’ niet mee te pikken (meer op pagina 5).

Elemoed bewaakt al veel eeuwen de Moerenpoort van Tongeren, maar verveelt zich een beetje. Hij zou liever fietsen en het liefst nog samen met een hele hoop fietsende kinderen.

Hij stelt twee routes voor: een korte van 12 en een lange van 15 kilometer. Tijdens de fietstocht moeten opdrachten volbracht worden. De zoekopdracht kan je gratis afhalen bij Toerisme Tongeren.

Tip: het terrein is ietwat heuvelachtig, dus enige fietservaring komt van pas. De allerkleinsten kunnen het best achterop!

De Erfgoedapp stuurt je op wandel op en rond het voormalig vliegveld van As. Het vliegveld ontstond tijdens de Groote Oorlog als ­Fliegerschießschule Asch, waar Duitsers leerden schieten, fotograferen en bombarderen.

Nadien huisde hier de Belgische Militaire Vliegschool. Met de steun van het PCCE is een wandeling uitgestippeld voor volwassenen en een andere versie voor families met kinderen.

De gratis wandeling is 2,5 km lang en gebaseerd op het boek van Jan Lantmeeters (meer op pagina 15). De app kan je vinden op www.erfgoedapp.be.

De hoogste duin van het land ligt niet aan de Noordzee, maar in … het natuurreservaat Oudsberg.

Dit reservaat is het decor van het Oudsbergspel, ontworpen door lokale jeugdbewegingen in het Jong redt Oud-project (meer op pagina 22).

Ga met je smartphone op pad, scan de QR-codes en help de Ouweltjes, volgens de legende aardmannetjes die het natuurgebied beschermen.

Het gratis spel is ontwikkeld om met het gezin of met een groepje te spelen. Starten doe je op Camping Zavelbos.

Vliegveld As Bilzerweg 88 As www.toerismelimburg.be (zoekvenster: vliegveld As)

Camping Zavelbos Kattebeekstraat 1 Maaseik www.duinengordel.be (> groepsactiviteiten)

Landcommanderij Kasteelstraat 6 Bilzen www.bilzenmysteries.be

Dienst Toerisme Tongeren Via Julianus 2 Tongeren www.toerismetongeren.be (> fietsen met Elemoed)

19

INFOGRAFIEK ONROEREND ERFGOED

ONROEREND ERFGOED IN LIMBURG

5 963

126

waarvan

waarvan

beschermd

beschermd

waardevolle BEBOUWDE sites

1 781

21

waardevolle ARCHEOLOGISCHE sites waarvan

19

waardevolle LANDSCHAPPEN

124

1

beschermd VAREND erfgoed

beschermd totaal waardevol niet-beschermd: 4 186 âž” totaal beschermd: 1 925

UNESCO WERELDERFGOED

2

BEGIJNHOVEN

2

BELFORTEN

Bronnen: Monumentenwacht Vlaanderen vzw, Inventaris Agentschap Onroerend Erfgoed (augustus 2018) en Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed (PCCE).

20

INFOGRAFIEK ONROEREND ERFGOED

AFDELING ERFGOED MONUMENTENWACHT

PROVINCIAAL CENTRUM VOOR CULTUREEL ERFGOED

116

INSPECTIES in 2017

89

27

bouwkunde

interieur

76

43

meter

RELICTEN gerestaureerd binnen reglement Klein Historisch Erfgoed 2015-2018

hoogste monument Sint-Catharinakerk MAASEIK

391

133 000 jaar

ABONNEES

oudste site LANAKEN

695

AANGESLOTEN OBJECTEN

394

301

beschermd niet beschermd

6

MONUMENTENWACHTERS

4

bouwkunde

2

interieur

MANAGEMENT & ADMINISTRATIE

2 personen

1975

jongste monument Sportcentrum GENK

510

meeste beschermd erfgoed VOEREN

160

meeste beschermd bouwkundig erfgoed TONGEREN

€ 476 293,55

TOTALE INVESTERING in Klein Historisch Erfgoed 2015-2018 waarvan

€ 255 441,99 SUBSIDIES

MANAGEMENT & ADMINISTRATIE

4 personen

PROJECTMANAGERS & PUBLIEKSWERKING

6 personen

21

JONG REDT OUD DE BOER OP

DE BOER OP Het was snikheet, eind mei in Nieuwerkerken. Maar dat leek ze niet te deren. Meer dan honderd kinderen uit het vierde leerjaar trokken het weiland in om te hooien. Een dagje l­ evend erfgoed. Bezielster van dit project Joke Rymen van het Regionaal Landschap Haspen­gouw en Voeren vertelt, samen met projectcoördinator Ellen Demuynck, hoe dat ging.

Krijg je de jeugd van tegenwoordig nog de boer op?

Joke Rymen (Regionaal Landschap): “Ja! Met meer dan honderd kinderen van verschillende basisscholen in en rond Nieuwerkerken zijn we aan het sjorren, harken en stapelen gegaan. Ze hebben het gras gemaaid met een zeis en hooimijten gebouwd om het hooi te drogen.

Dat werk is niet van de poes en bovendien was het snikheet, maar ze konden er precies goed tegen. Een jongetje van 9 kwam naar me toe en zei dat hij zo blij was om eens buiten, samen met andere kinderen, echte dingen te doen.”

Waarom kennen ze het hooien niet?

Joke Reymen: “De koeien zitten tegenwoordig op zo’n streng dieet dat ze minder vaak hooi krijgen. De landbouw streeft ook naar efficiëntie, waardoor de percelen steeds groter worden. Kleinere graslanden hooien is dus uit de mode en hele stukken land liggen er verweesd bij. Dat is jammer want in graslanden groeien wilde bloemen en kruiden die vlinders en andere insecten aantrekken ... Het is een apart landschap, dat je alleen kan bewaren door af en toe te maaien.”

Waarom Jong redt Oud? Ellen Demuynck (Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed-PCCE): “Iedereen denkt bij erfgoed meteen aan grootse dingen, zoals kastelen. Maar het is veel meer dan dat! We zien letterlijk elke dag erfgoed, en lopen er dikwijls achteloos aan voorbij. Dat is bij jongeren niet anders. Dit hooiproject is een van de vele in de Jong redt Oud-serie, waarmee we jongeren op een directe manier met erfgoed in contact brengen. Er actief mee aan de slag gaan, het herstellen en ­onderhouden, creëert een band.”

Zelf een project opstarten in het kader van Jong redt Oud? Download de inspiratiegids via www.jongredtoud.be Of vraag aan via 011 23 75 75 – jro@limburg.be jongredtoud

© REGIONAAL LANDSCHAP HASPENGOUW EN VOEREN

Waarom koos je Nieuwerkerken?

Joke Reymen: “De vallei van De Zijp is een belangrijk cultuurhistorisch landschap in Nieuwerkerken, met een bos, een vijver en beemden. Beemden zijn natte weilanden. Destijds was het

gedroogde hooi van de zogenaamde eerste s­ nede – op een jaar wordt er verschillende keren gemaaid - belangrijk wintervoer voor de koeien. Ik schrok er van dat deze kinderen, die allemaal in deze plattelandsstreek wonen, zo weinig van hooien afwisten.”

22

COLLECTIE IN DE KIJKER

IN DE KIJKER 1

2

3

4

De kunstcollectie van de provincie Limburg mag niet verstoffen in depots. Daarom worden de werken met gulle hand uitgeleend aan bedrijven, organisaties en verenigingen. De keuze is ruim. De collectie telt meer dan 2 000 stuks meubilair, glas, textiel, tekeningen en schilderijen, foto’s en installaties ‌ In deze editie: kunst voor de gevangenis, de familie de Corswarem komt terug thuis, een bankje voor de procureur des Konings en de treurende Maria in de kathedraal.

Interesse in de kunstcollectie?

Mail pcce@limburg.be

23

COLLECTIE IN DE KIJKER

HASSELT GEVANGENIS

LITHOGRAFIE 1976

De provinciale collectie duikt op op onverwachte locaties, zoals hier in de administratieve vleugel van de gevangenis van Hasselt.

Het cellencomplex is van recente datum, geopend in 2005. Wat hedendaagse kunst, zoals deze zwart-witfoto met aantekeningen van de hand van de Spaanse collagekunstenaar Dario Villalba, is er best op zijn plaats.

Dario Villalba

24

‘KUNST ACHTER DE TRALIES’

COLLECTIE IN DE KIJKER

‘VERPOZEN IN DE RECHTBANK’

HASSELT GERECHTSGEBOUW

NEOGOTISCH ZITBANKJE CA. 1890 – 1899

In het Hasseltse gerechtsgebouw staan en hangen wel 25 werken uit de collectie van de provincie Limburg. Eén daarvan is een neogotisch bankje. Nu nodigt het uit tot verpozen in de gang van het kantoor van de procureur des Konings, vroeger stond het in het kasteel van Rijkel in Borgloon.

Onbekende meester Parklaan 25, Hasselt

25

COLLECTIE IN DE KIJKER

HASSELT SINT-QUINTINUSKATHEDRAAL

GEBROKEN MARIA MIDDELEEUWS

Haar zoon hangt achter haar, dood aan het kruis. Dit middeleeuwse beeld van een gebroken Maria maakt deel uit van een calvariegroep die de provincie Limburg in bruikleen heeft gegeven aan de Sint-Quintinuskathedraal in Hasselt.

Onbekende meester Vismarkt, Hasselt

‘DE WANHOOP VAN EEN MOEDER’

26

COLLECTIE IN DE KIJKER

‘HET PRAALHUIS VAN HET GESLACHT DE CORSWAREM’

HASSELT HUIS DE CORSWAREM

SCHILDERIJ GUFFENS 1847

Het geslacht de Corswarem was trots op haar praalhuis in Hasselt, maar kon het financieel niet langer aan. Het pand werd verhuurd, opgeëist door de Duitse troepen in de Eerste Wereldoorlog, gebruikt als muziekconservatorium, businessclub … om finaal de thuis te worden van Toerisme Hasselt. De provincie leende werken uit van de schilder Godfried Guffens, die de vroegere bewoners van het huis voorstellen.

Godfried Guffens Maastrichterstraat 61-63, Hasselt

27

EXPO DIT ZIEN WIJ

28

EXPO DIT ZIEN WIJ

© MICHIEL AERTS © MICHIEL AERTS

DIT ZIEN WIJ

Catalogus ‘Dit Zien Wij’, uitg. Provincie Limburg, 5 euro. Verkrijgbaar via pcce@limburg.be 29

EXPO DIT ZIEN WIJ

PAULA DEETJEN

44 ERFGOEDBEELDEN

DUITSE FOTOGRAFE

© TOM VERSCHRAEGEN

KOMEN THUIS IN 2019

Fotografe Paula Deetjen en kunsthistoricus Julius Baum trekken in opdracht van de Duitse bezetters doorheen Limburg. Samen met een groep collega-fotografen hebben ze als opdracht bedreigde gebouwen en kunstvoorwerpen te fotograferen en voor de eeuwigheid vast te leggen. Zo’n dertig Duitse fotografen, kunsthistorici en architecten verenigden zich in de Kunstschutz, een Duitse organisatie voor de bescherming van het kunstbezit in België.

Elf glasnegatieven van Paula Deetjen en haar collega’s vormen honderd jaar later de kern van de tentoonstelling ‘Dit Zien Wij’.

Paula Deetjen komt opnieuw tot leven in een minifilm op www.limburg1914-1918.be/ dit-zien-wij en in de expo ‘Dit Zien Wij’

30

De voorbije vier jaar hebben de gemeenten de krachten gebundeld in het participatieve herdenkingsproject ‘Limburg 19141918. Kleine verhalen in een Groote Oorlog.’, waarvan de expo ‘Dit Zien Wij’ deel uitmaakte. Als blijk van dank krijgt elke gemeente het eigen hedendaagse erfgoedbeeld op groot formaat, vergezeld van de warme oproep om het lokale erfgoed verder te blijven onderhouden en ontsluiten. Want de kennis van ons verleden is onmisbaar om ons pad voor de toekomst uit te stippelen. Ook de volgende generaties hebben er immers alle belang bij dat iconische landschappen en gebouwen blijven bestaan en dat de achterliggende verhalen blijven leven.

MICHIEL AERTS WINNAAR

APP Nog tot eind 2019 kan de ‘Dit Zien Wij’-app geraadpleegd worden. Je kan de unieke erfgoedbeelden uit de expo bekijken en ook de achterliggende verhalen beluisteren.

Download de app via deze QR-code.

FOTOWEDSTRIJD

Michiel Aerts, bioloog en outdoorman, won de eerste prijs van de wedstrijd met zijn indrukwekkende nachtbeeld van de Duizendjarige eik (zie vorige pagina’s). Hij leerde de Lummense eik kennen toen hij als jongetje kerkuilen ging spotten. Een boomknuffelaar? Michiel lacht. “Dat is me wat te zweverig. Ik ervaar rust bij die boom, maar praten doen we niet. Voor mij is de eik een Limburgs icoon en een symbool van het verzet: overal moet de natuur wijken, maar deze oude knaap blijft onverzettelijk staan.”

BOEK LIMBURG ONGEFILTERD

LIMBURG ONGEFILTERD 1

2

3

De fotograaf van het boek ‘Limburg Ongefilterd’ is een Antwerpenaar die in Gent fotografie doceert. De keuze voor Nick Hannes was bewust: Limburg door de lens van een niet-Limburger. “Tussen mijn eerste en laatste foto zit een reis van elf maanden, die uiteindelijk afklokt op 14 000 kilometer. Een reis tussen Maas en mijn, door vier seizoenen, langs 190 plaatsen. Vaak met de camper waarin ik, geparkeerd onder de kerktoren van Limburgse dorpen, onopgemerkt de nacht doorbracht.” Nick Hannes selecteerde zijn drie favoriete beelden.

Limburg Ongefilterd, met foto’s van Nick Hannes, uitg.Openbaar Kunstbezit Vlaanderen, ISBN 9789492455093, 34,50 euro.

Verkrijgbaar via pcce@limburg.be. Het PCCE heeft het boek ook bezorgd aan de Limburgse kleinschalige logies, de 44 gemeente­b esturen, de Toeristische info­p unten in Limburg en de Limburgse bibliotheken ter inspiratie voor hun bezoekers.

31

BOEK LIMBURG ONGEFILTERD

SEVENSMOLEN BOCHOLT

Nick Hannes: “We zien een begroeting tussen twee ­molenaars, vrijwilligers die op ‘molendagen’ demonstraties geven aan het publiek. De foto werd gemaakt vanaf het dak van mijn camper. Daardoor krijg je een beter overzicht.

Ik noem dat de Bruegel-blik.

Ik voel een z­ ekere affiniteit met de manier waarop die oude meester als een buitenstaander van een afstandje het landschap en de mensheid aanschouwt.”

32

BOEK LIMBURG ONGEFILTERD

RELIEKSCHRIJN VAN SINT-ODILIA ABDIJ MARIËNLOF, BORGLOON

Nick Hannes: “De heilige Odilia leefde in de 5de eeuw, het schrijn dateert van de 13de eeuw. Vraag me niet of de relieken erin echt van haar zijn. (lacht) Zuster Myriam is de laatste van de abdij­zusters. Het vergde een beetje overtuigingskracht van mijn kant om haar mee op de foto te krijgen. Ze staat op de achtergrond te poetsen.”

33

BOEK LIMBURG ONGEFILTERD

GROTE MARKT SINT-TRUIDEN

Nick Hannes: “Dit is de marktdag op de Grote Markt van Sint-Truiden. De foto werd helemaal op het einde gemaakt, als de laatste marktkramers op vertrekken staan.

Daardoor krijgen het Stadhuis en de Onze-Lieve-Vrouwekerk de aandacht die ze verdienen, maar kun je ook details ontdekken, zoals de reclames op de vrachtwagens en de choreografie van de politieagenten en de wandelaar met het hondje.�

34

SUBSIDIES IN HET KORT

SUBSIDIES IN HET KORT

1. PROJECTEN ONROEREND ERFGOED Wat? Voor projecten en kleinere investeringen rond zorg, bewaring, onderzoek en ontsluiting van onroerend erfgoed in de provincie Limburg.

Hoeveel?

Maximaal 60 procent van de totaalkost van het project, tot 25 000 euro.

Wie? Intergemeentelijke samenwerkingsverbanden, lokale besturen zoals gemeenten, autonome gemeentebedrijven en kerk­ fabrieken, vzw’s en feitelijke verenigingen kunnen een aanvraag indienen.

Wanneer?

Elk jaar zijn er twee indiendata: 1 april en 1 oktober.

Hoe? Via het aanvraagformulier op de website.

2. E-XTRA² Wat? Voor ambitieuze, onderscheidende investeringsprojecten rond onroerend erfgoed in de provincie Limburg met een permanente publieke functie en een boven­ lokale uitstraling.

Hoeveel?

Maximaal 60 procent van de totaalkost van het project. De totale investeringskost moet meer dan 650 000 euro bedragen.

Heb je een projectidee of vragen over een subsidiereglement? Twijfel je of jouw project in aanmerking komt?

Zoek je een aanvraagformulier?

Het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed – PCCE (te bereiken via 011 23 75 75 of pcce@limburg.be) helpt je graag bij de voorbereiding van jouw project of het aanvragen van een subsidie.

Meer info via: www.pcce.be/ erfgoedsubsidies

Wie? Intergemeentelijke samenwerkingsverbanden, lokale besturen zoals gemeenten, autonome gemeentebedrijven en kerkfabrieken, vzw’s en feitelijke verenigingen kunnen een aanvraag indienen.

Wanneer?

Elk jaar zijn er twee indiendata: 30 april en 1 oktober.

Hoe? Via het aanvraagformulier op de site. In de eerste fase wordt een shortlist opgesteld: de projecten op die shortlist krijgen een subsidie en begeleiding om hun dossier verder uit te werken. In de tweede fase beoordeelt de commissie de ingediende projectdossiers en adviseert ze de deputatie over al dan niet goedkeuring en het bijbehorende subsidiebedrag.

35

SUBSIDIES IN HET KORT

4. JONG REDT OUD

3. PROJECTEN KLEIN HISTORISCH ERFGOED Wat? Voor klein historisch en waardevol, doch niet beschermd erfgoed dat bijdraagt tot de authenticiteit van onze provincie. Volgende relicten komen in aanmerking: kapellen, muziekkiosken, perrons, schandpalen, waterpompen, water- en bronputten.

Hoeveel?

Maximaal 60 procent van de onderhouds- en instandhoudingswerken die staan omschreven in het toestandsrapport van Monumentenwacht Limburg en die noodzakelijk zijn voor het behoud van het erfgoed worden gefinancierd, tot 12 000 euro.

Wie? Intergemeentelijke samenwerkingsverbanden, lokale besturen zoals gemeenten, autonome gemeentebedrijven en kerkfabrieken, vzw’s, feitelijke verenigingen en private eigenaars kunnen een aanvraag indienen.

Wanneer?

De subsidieaanvraag moet vóór de start van de werken ingediend worden.

Hoe? Via het aanvraagformulier op de website.

36

Wat? Jong redt Oud is een educatief en participatief project waarbij kinderen en jongeren actief aan de slag gaan met het onroerend erfgoed in hun omgeving (bijvoorbeeld een kapelletje, een historisch park, een molen, een kerkhof, een vakwerkgebouw, een veldkruis, een archeologische site …). Het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed (PCCE) voorziet inhoudelijke en financiële ondersteuning en stelt zijn uitgebreide netwerk ter beschikking.

Hoeveel?

Voor elk project wordt een financiële ondersteuning voorzien, tot 2 500 euro.

Wie? Intergemeentelijke samenwerkingsverbanden, lokale besturen zoals gemeenten, autonome gemeentebedrijven en kerkfabrieken, vzw’s en feitelijke verenigingen kunnen een aanvraag indienen.

Ze kiezen een onroerend erfgoedsite waar ze samen met kinderen of jongeren uit de buurt, een jeugdvereniging, een klas … aan de slag gaan.. . In elk project moet begeleiding voorzien zijn door een leerkracht of inhoudelijk expert (gemeente, heem- en geschiedkundige kring, monumentenvereniging, regionaal landschap, erfgoedspecialisten …).

Wanneer?

De subsidieaanvraag moet vóór de start van het project ingediend worden.

Hoe? Neem contact op met het PCCE via JRO@limburg.be of 011 23 75 75 (contactpersoon Ellen Demuynck).

SUBSIDIES 5 BEST PRACTICES

SUBSIDIES

In cijfers ‘DIEP. De mijnologen’ kreeg een projectsubsidie van 12 500 euro.

5 BEST PRACTICES

De mijnologen brengen het verhaal van negen oud-mijnwerkers.

MIJNOLOGEN

HEUSDEN-ZOLDER

“De sporen van het mijnwerkersverleden in Limburg zijn heel zichtbaar. Je kunt niet naast de terrils en de oude steenkoolmijnen kijken. Maar het menselijke verhaal erachter is minder gekend”, zegt auteur Johan Veldeman. Hij schreef in samenwerking met vzw Het Vervolg uit Heusden-Zolder het boek ‘DIEP’. Daarin brengt hij het verhaal van negen oud-mijnwerkers uit Limburg.

“Over de mijnsites in Limburg zijn al veel boeken geschreven, maar over de mannen die erin werkten niet. Na een gesprek met oud-mijnwerker Ludwig Tankowski raakte ik gefascineerd door het leven van de kompels.

De kameraadschap, de harde omstandigheden waarin ze werkten, de manier waarop ze vaak hun thuisland achterlieten om in Limburg te komen werken … Dat

had iets episch. Het inspireerde mij om op zoek te gaan naar meer verhalen. Samen met vzw Het Vervolg heb ik nog meer getuigenissen verzameld. Die hebben we in ‘DIEP’ gebundeld in de vorm van negen ‘mijnologen’, monologen uit de mijn.”

Maar een boek maken kost geld.

Daarom heeft vzw Het Vervolg een projectsubsidie aangevraagd.

“We hebben 12 500 euro ontvangen van de Provincie. Daarmee hebben we de helft van de kosten kunnen dekken: de redactie, de fotografie, het grafische werk en het drukken van de eerste druk …

Zonder de subsidie hadden we het boek zeker niet kunnen uitbrengen. Maar ook van Mijnmuseum Beringen, Mijndepot Waterschei, het Museum van de Mijnwerker, Werkgroep Mijnmonument Zwartberg en Steunpunt Industrieel en Wetenschappelijk Erfgoed hebben we veel steun gekregen.”

Projectsubsidie ­onroerend erfgoed Heb jij ook een project rond onroerend erfgoed in Limburg? Dan kun je een projectsubsidie aanvragen bij de provincie.

Je kunt 60 procent van de kosten terugkrijgen, tot 25 000 euro.

Deadline Een aanvraag dien je voor 1 april of 1 oktober 2019 in door het formulier op de website in te vullen. Meer info op www.pcce.be/ erfgoedsubsidies En het boek?

Dat kost 20 euro en is verkrijgbaar bij ZLDR Luchtfabriek en Lisamardi in Heusden-Zolder, Mijn­museum Beringen, Mijn­depot Waterschei, Museum van de Mijnwerkerswoning Eisden en in verschillende boekhandels.

Je kunt het ook bestellen op www.hetvervolg.org.

37

SUBSIDIES 5 BEST PRACTICES

Investeringssubsidie Klein Historisch Erfgoed Bezit of beheer je klein historisch erfgoed? Dan kun je een investeringssubsidie klein historisch erfgoed aanvragen bij de provincie.

Je kunt 60 procent van de kosten terugkrijgen, tot 12 000 euro.

Deadline Een aanvraag dien je voor 1 april of 1 oktober 2019 in door het formulier op de website in te vullen. Meer info op www.pcce.be/ erfgoedsubsidies.

Waar naartoe?

Bron van O.-L.-V. Bronstraat Mielen-boven-Aalst (Gingelom)

38

© GEMEENTE GINGELOM

In cijfers Het pleintje aan de bron kreeg een investeringssubsidie klein historisch erfgoed van 6 441 euro.

Het pleintje in Mielen-boven-Aalst kreeg een totale make-over.

HET PLEINTJE AAN DE BRON

MIELEN-BOVEN-AALST (GINGELOM)

Het rustige pleintje met waterput in de Bronstraat in Gingelom nodigt uit tot verpozen. Maar dat is nog niet lang zo. Je zou het vanop het bankje onder de bomen niet gauw geloven, maar ooit was het hier een drukte vanjewelste.

Voor de Franse inval werd door de schout en de schepenen recht gesproken aan de dorpslinde die toen bij de bron stond. Later kwamen de lokale landbouwers hier hun water halen.

“Dit pleintje was een populaire plek waar je altijd wel iemand tegenkwam die je kende”, zegt Kim Peters van de gemeente Gingelom. “Hopelijk kan het opnieuw een plek worden waar de buurt samenkomt.”

Het driehoekige pleintje in de Bronstraat van de deelgemeente

Mielen-boven-Aalst kreeg een totale make-over. Dankzij een investeringssubsidie van 6 441 euro werd het metselwerk van de waterput van mos en slib ontdaan.

De deksteen werd gezandstraald, voegen werden vervangen en scheuren hersteld. Het pleintje zelf kreeg nieuwe klinkers en de kastanjebomen ondergingen een snoeibeurt en een behandeling om de mineermot weg te houden.

Kim Peters: “Het resultaat mag er zeker zijn. Het pleintje was onverzorgd en wat in verval geraakt.

Dankzij de werken is het helemaal opgefrist. Alles is in eigen beheer uitgevoerd, door de technische dienst van de gemeente. Daar zijn we best trots op.”

© VLAAMSE GEMEENSCHAP

SUBSIDIES 5 BEST PRACTICES

De observatiekoepel op het dak van de bunker is een replica.

ANTITANKBUNKER 11 NEERHAREN (LANAKEN)

Bunker 11 werd in Neerharen gebouwd om Duitse tanks te weerstaan. Maar uiteindelijk kreeg de tijd hem klein. De verdedigingsstelling, die dateert uit 1934, brokkelde letterlijk af. Vrijwilligers houden zich nu bezig met de restauratie en het onderhoud, met de steun van onder andere de provincie.

Het was Guillaume Terwingen die het plan opvatte om met enkele vrienden de bunker in zijn oorspronkelijke staat te herstellen: “We wilden ook het antitank­kanon van 400 kilo en de mitrailleur punt 50 terugplaatsen, maar na een lange zoektocht naar die twee wapens hebben we beslist om ze na te maken. De replica’s zien er levensecht en dreigend uit, maar zijn onschadelijk.”

Antitankbunker 11 was één van de grotere bunkers langs het kanaal

met een observatiekoepel. “Ook daarvan werd een replica vervaardigd. We hebben plaatstaal van 3 centimeter gebruikt. De oorspronkelijke versie was gegoten en 25 centimeter dik, maar de Duitsers hadden die koepel losgebrand om het metaal te hergebruiken.”

Bij de bunker is een gedenksteen geplaatst om de herinnering aan 16 september 1944 levend te houden: op die dag werd hier hevig gevochten. Heel wat Amerikaanse soldaten lieten het leven.

Bunker 11 was al even te bezichtigen tijdens Open Monumentendag, maar het werk is nog niet volledig rond. Jean-Pierre Christoffels, één van de vrijwilligers bij het project: “We willen nog een minimuseum in de bunker onderbrengen, maar dat is niet zo evident. Trek maar eens elektriciteitsleidingen doorheen een bunker. De frontmuur is 1,9 meter dik. Maar zodra het hele project af is, wordt Bunker 11 een extra toeristische trekpleister voor Neerharen en groot-Lanaken, vlak naast het fietsroutenetwerk.”

In cijfers Bunker 11 kreeg een projectsubsidie van 5 553 euro.

Projectsubsidie onroerend erfgoed Heb jij ook een project rond onroerend erfgoed in Limburg? Dan kun je een projectsubsidie aanvragen bij de provincie.

Je kunt tot 60 procent van de kosten terugkrijgen, tot 25 000 euro.

Deadline Een aanvraag dien je voor 1 april of 1 oktober 2019 in door het formulier op de website in te vullen. Meer info op www.pcce.be/ erfgoedsubsidies Waar naartoe?

Van Bunker 11 kan alvast de buitenkant bekeken worden. Hij ligt vlak bij de brug over het kanaal in Neerharen (Lanaken) en bestaat uit twee verdiepingen. In de kelder bevinden zich een munitieopslagplaats en slaapplaatsen, op het gelijkvloers staan de replica’s van de antitankwapens. De binnenkant van de bunker kan voorlopig enkel bezocht worden tijdens evenementen zoals Open Monumentendag.

Bunker 11, Geulerweg, Neerharen (Lanaken).

39

SUBSIDIES 5 BEST PRACTICES

Projectsubsidie onroerend erfgoed Heb jij een project rond onroerend erfgoed in Limburg?

Dan kun je een projectsubsidie aanvragen bij de provincie. Je kunt 60 procent van de kosten terugkrijgen, tot 25 000 euro.

Deadline Een aanvraag dien je voor 1 april of 1 oktober 2019 in door het formulier op de website in te vullen. Meer info op www.pcce.be/ erfgoedsubsidies Limburg 1914 - 1918.

Kleine verhalen in een Groote Oorlog Met dit project ondersteunt de provincie een brede waaier aan activiteiten die de herinnering aan de Eerste Wereldoorlog levend houden. www.limburg1914-1918.be Leren over de oorlog ‘Limburg 1914 - 1918. Kleine verhalen in een Groote Oorlog’ krijgt in Kuringen ook een pedagogisch luik. Studenten van hogeschool PXL worden begeleid bij hun eindwerk geschiedenis of hun bachelordiploma en voor de lagere scholen wordt een lespakket uitgewerkt. Info via kris.leenaers@telenet.be

40

© KRIS LEENAERS

In cijfers Kris Leenaers kreeg een WO I-subsidie van 8 000 euro. De specifieke projectsubsidie met betrekking tot WO I is intussen afgelopen en kan niet meer aangevraagd worden.

Kris Leenaers aan het graf van Peter Joseph Claes.

KLEINE VERHALEN KURINGEN (HASSELT)

“Buitenlandse missies”, noemt Kris Leenaers het in zijn legerjargon. In de praktijk betekent dat: als soldaat naar de gevaarlijkste plekken op de wereldbol trekken, om daar oorlog te voeren of de vrede te bewaken. En dat heeft Leenaers vaak gedaan in z’n carrière. Nu wil hij zijn ervaringen doorgeven. “Zeker onze jeugd weet niet goed wat oorlog precies inhoudt. Op school leren ze dat WO I eindigde in 1918. Maar in realiteit zijn de laatste Limburgse soldaten pas in maart 1919 thuisgekomen. En velen zelfs helemaal niet. Oorlog maakt slachtoffers.”

Met provinciale subsidies en de hulp van heemkundige kring De Graef startte 1ste Korporaal Chef Kris Leenaers een project op dat de bijna vergeten verhalen van de oorlog terug naar boven moest brengen.

“De executie van Peter Joseph Claes, bijvoorbeeld, die door de Duitsers in Kuringen gefusilleerd werd wegens spionage. Zijn verhaal was verdwenen, ook al kwam zijn familie uit de streek. Hij heeft nu een borstbeeld gekregen.”

Jongeren werden naar de Westhoek gestuurd, waar ze dertien potjes met grond vulden. Die aarde werd tijdens een druk bijgewoonde plechtigheid in Kuringen opnieuw begraven naast de kerk, als symbool voor dertien gesneuvelde soldaten.

“Het project heeft zeer tastbare, concrete uitlopers, zoals de dertien grafstenen aan de kerk en naslagwerken die we nog aan het samenstellen zijn. Maar even belangrijk zijn de gesprekken die de jongeren met hun grootouders hadden. Voor veel van hen was het de eerste keer dat de oorlog in Limburg in de eigen familie ter sprake kwam. Het is belangrijk dat die verhalen doorgegeven worden, en dat mensen weten wat oorlog écht is.”

SUBSIDIES 5 BEST PRACTICES

© IOED

In cijfers Het IOED kreeg een projectsubsidie van 5 000 euro.

Alle objecten in het depot worden nu op dezelfde manier bewaard: in een doos met een beschrijvende sticker.

ONROERENDERFGOEDDEPOTS RIEMST

“Sinds 2005 verzamelen wij alle archeologische vondsten uit Bilzen, Hoeselt, Riemst en Voeren in ons depot in Riemst. Maar na tien jaar was die opslagplaats aan een grondige update toe”, vertelt Tim Vanderbeken van de Intergemeentelijke Onroerend Erfgoeddienst (IOED) Oost-Haspengouw & Voeren.

De dienst bewaart alles wat sinds 2005 in Zuidoost-Limburg opgegraven werd, plus alle bestaande collecties uit de regio in z’n depot.

In totaal telt die verzameling zo’n 80 archeologische projecten en tienduizenden objecten van de prehistorie tot de Tweede Wereldoorlog. “Dat gaat van gereedschap van 85 000 jaar oud tot keramiek uit de Romeinse tijd en skeletten van strijders uit de Slag bij Lafelt.”

Door enkele verhuizingen en tijdsgebrek beantwoordde het

depot niet meer aan de huidige standaarden. “We hadden geen eenvormig systeem om alles te stockeren en geen databank om alles in te voeren. In 2015 hebben we de depotsubsidie van de provincie Limburg gebruikt om daar verandering in te brengen. Met die 5 000 euro hebben we eerst nieuwe rekken en luchtdichte dozen aangekocht. Bij het inpakken van de objecten werd alles ingegeven in een digitale database. Alle objecten worden op dezelfde manier beschreven, maar ook bewaard: in een doos met een beschrijvende sticker. Nu hebben we een overzicht en kunnen we snel iets opzoeken als er bijvoorbeeld een student een object nodig heeft.

Tot slot werd ook de veiligheid van de locatie aangepakt. We hebben een rookmelder en een brandblusapparaat geïnstalleerd. Zonder de subsidie was dat allemaal veel moeilijker geweest.”

Subsidie Bewaar je tijdelijk onder­ delen van een monument dat gerestaureerd wordt? Of heb je een depot met archeologische objecten en dossiers? Dan kun je voor depots ook een projectsubsidie onroerend erfgoed aanvragen bij de provincie.

Je kunt 60 procent van de kosten terugkrijgen, tot 25 000 euro.

Deadline Een aanvraag dien je voor 1 april of 1 oktober 2019 in door het formulier op de website in te vullen. Meer info op www.pcce.be/erfgoedsubsidies Waar naartoe?

IOED Oost-Haspengouw & Voeren Maastrichtersteenweg 2B 3770 Riemst

41

AGENDA

1 LOONSE LITERATUUR Hendrik Van Veldeke, de eerste Nederlandse schrijver die we bij naam kennen, is geboren in het graafschap Loon. Hoewel dat graafschap in de schaduw van het Karolingische en Ottoonse hof lag, kenden de kunst en cultuur in de Maas-Rijn-regio een uitzonderlijke bloei.

Dr. Jan Vaes geeft daarover een lezing, met speciale aandacht voor de graven van Loon en de Europese literatuur. Hij neemt je mee naar het Limburg van de 11de tot 14de eeuw, een tijd van hoogdravende ridders en spraakmakende barden.

1

Het Stadsmus Guido Gezellestraat 2, Hasselt gratis 9 februari www.hetstadsmus.be

2

AGENDA

© CODEX MANESSE, UB HEIDELBERG

EEN GREEP UIT HET AANBOD

2 ERFGOEDDAG 2019 Op Erfgoeddag wordt ons cultureel erfgoed in de kijker gezet. Deze 19de editie focust op ons vakmanschap en onze ambachtelijke vaardigheden. Onder het motto ‘Hoe maakt u het?’ worden opnieuw honderden gratis activiteiten op poten gezet over heel Vlaanderen en Brussel.

42

Heb jij ook wat in petto? Je kunt je Erfgoeddag-activiteit nog tot en met 11 januari indienen op de website. Is het je eerste keer? Op de website vind je de voorwaarden, veel gestelde vragen en een handleiding.

Vlaanderen en Brussel gratis 28 april www.erfgoeddag.be

AGENDA

3 OORLOG EN VREDE de Spaanse griep en de ‘levens­reddende kogel’.

Daarvoor baseert hij zich op ­brieven van soldaten, getuigenissen van ­terug­gekeerden en een aantal ­voorwerpen die in de loopgraven teruggevonden ­werden. Inschrijven doe je via vita.humana@telenet.be.

In z’n lezing ‘Oorlog en vrede in de Maaslandse regio’ brengt de gepensioneerde leerkracht en historicus Frans Medaer de dagen vlak voor en na het einde van de Eerste Wereldoorlog in kaart.

Hij vertelt het verhaal van de Doodendraad, het dagelijkse leven in de Maaslandse dorpen en aan het IJzerfront, de gas­aanvallen,

Vita Humana Prinsenhoflaan 29, Maaseik gratis 14 maart, 20 uur www.vtbkultuur.be > bekijk onze activiteiten

© FRANS MEDAER

©VISIT FLANDERS CC BY-NC-ND 2.0

3

4 OPEN MONUMENTENCONGRES HERITA Omcirkel de datum alvast met rood in je agenda: op 14 maart 2019 houdt Herita z’n vijfde Open Monumentencongres, hét jaarlijkse inspiratie- en ontmoetings­moment voor de onroerenderfgoedsector in Vlaanderen. Het programma en alle praktische info vind je op de website van Herita.

Het congres vindt plaats op de abdijsite

Herkenrode in Hasselt. Precies twintig jaar geleden werd die aangekocht door het Vlaamse Gewest. Ter gelegenheid van die verjaardag werd in de abdijmolen een fototentoonstelling opgezet over de herbestemming en restauratie van de oude hoevegebouwen van de abdij en het omliggende natuurgebied.

Abdijsite Herkenrodeabdij 4, Kuringen 14 maart herita.be/netwerk/open-monumentencongres Herkenrode 1998–2018 gratis 17 februari, 17 maart en 7 april

43

AGENDA

5 HOUTIG ERFGOED Knotbomen en houtkanten vormen waardevol erfgoed en hebben een grote natuuren landschapswaarde. Om deze pareltjes te behouden, is het belangrijk om ze goed te beheren.

Wil je leren hoe dat moet? Dat kan tijdens de tweedaagse voorjaarscursus knot- en hakhoutbeheer van het Regionaal Land-

Regionaal Landschap Brabantse Kouters

schap Brabantse Kouters. De cursus omvat één dag theorie en één dag praktijk over de basistechnieken, toegelicht door een professionele boomverzorger. Wil je je inschrijven of heb je nog vragen?

Stuur een mail naar nele.guiljam@brabantsekouters.be.

Houtemsesteenweg 23, Vilvoorde 19 januari (theorieles) Zemst 2 februari (praktijkles) 95 euro www.rlgc.be

© ERFGOED LOMMEL

7

© GALLO-ROMEINS MUSEUM

6

6 STONEHENGE Zo’n 2 500 jaar voor onze tijdrekening verrees in het zuiden van Engeland een indrukwekkend bouwwerk: Stonehenge.

Cirkelvormig, zoals de zon. Met gigantische rechtopstaande stenen. Maar wat is Stonehenge eigenlijk? Waarom ligt het daar, en waarom werd het gebouwd? Door wie? Het Gallo-Romeins Museum bundelt alle kennis in één grote tentoonstelling,

44

die loopt tot 21 april 2019. Er zijn interviews te zien met archeologen, 3D-visualisaties, schaalmodellen en authentieke grafvondsten.

In het auditorium van het Gallo-Romeins Museum worden de komende maanden boeiende lezingen gegeven over uiteenlopende thema’s uit de internationale archeologie en klassieke geschiedenis.

Gallo-Romeins Museum Kielenstraat 15, Tongeren nog tot 21 april 2019 www.galloromeinsmuseum.be Lezingen auditorium 5 euro nog tot 16 mei, telkens om 20 uur www.galloromeinsmuseum.be > activiteiten > lezingen

AGENDA

7 OP WANDEL IN LOMMEL Veerle Leysen, directeur van Erfgoed Lommel, neemt je mee op een historische wandeling in Lommel-Kolonie. Zij kadert de nederzettingsgeschiedenis van het gehucht Kolonie in een algemeen overzicht van de Lommelse geschiedenis, van de prehistorie tot nu.

Na de wandeling staat de film ‘Van hooi naar mazout’ op het programma. De makers Will Dekoninck en Henny Herps tonen op originele wijze hoe het gehucht Kolonie ontstond en groeide. Er wordt gezellig afgesloten met koffie en een lekker stuk taart.

De Kolonie – Archeologisch Museum Kolonie 77, Lommel 8 euro 25 mei www.ccdeadelberg.be reservaties@ccdeadelberg.be

© BNA

8

8 BNA CONTACTDAGEN Save the date: op donderdag 4 april en vrijdag 5 april verzamelen Belgische en Nederlandse archeologen en bouwhistorici in Mechelen. Toepasselijk, want die stad was gedurende een korte periode in de 15de en 16de eeuw de hoofdstad der Nederlanden.

De zeventiende editie van de BNA Contactdagen vindt plaats op de Thomas More hogeschool en wordt georganiseerd door

de Dienst Archeologie Mechelen en de Stichting Promotie Archeologie (SPA).

Voor meer informatie over de thema’s, lezingen en sprekers: hou de Facebookpagina van het netwerkevenement in de gaten!

Thomas More hogeschool Zandpoortvest 13, Mechelen 50 euro voor één dag (30 euro voor studenten) 4 en 5 april www.facebook.com > BNA Contactdagen

45

© PCCE

Bezit of beheer je meerdere waardevolle Limburgse (beschermde) erfgoedobjecten, klein of groot?

Sluit dan nu collectief aan bij Monumentenwacht Limburg en geniet heel wat voordelen!

• Monumentenwacht Limburg zet voluit in op het lokaal stimuleren van een preventief erfgoedbeleid en biedt waardevolle ondersteuning, zowel met expertise als met periodieke inspecties.

• Hoe aansluiten? Meld je aan via www.monumentenwacht.be • Collectief aansluiten? Sinds 2016 biedt het tariefplan de mogelijkheid tot voordelige collectieve aansluiting van meerdere relicten en/of gebouwen.

• Wie? Federale, Vlaamse, provinciale of lokale overheden, kerkfabrieken, intercommunales of aanverwanten, particulieren, OCMW’s, vzw’s, vennootschappen.

www.monumentenwacht.be

w o r d t ver w a cht

M

A

A

S

T

R

I

C

H

T

Een selectie uit de kunstcollectie van de provincie Limburg (BelgiĂŤ) www.limburg.be/kunstcollectie

19.04.2019 - 30.08.2019

inkom: gratis // ma - vrij: 8u – 18u (weekend gesloten) Gouvernement, Limburglaan 10 (Maastricht)

ARCHEOLOGIE 14-15-16 juni DAGEN

Schrijf in en doe mee!

Vraag jouw projectsubsidie aan voor 1 april 2019!

Info? pcce@limburg.be

www.archeologiedagen.be

2019