2008/2 Limburgs Erfgoed

België - Belgique P.B. - P.P. 3500 HASSELT 1 BC 2630

LIMBURGS ERFGOED

—

De Sluis van Lozen (Bocholt)

afgiftekantoor 3500 Hasselt 1 APRIL—JUNI 2008 jaargang 13 N° 2 — 3-maandelijks tijdschrift erkenningsnummer P 509 339

Cultureel Erfgoed

gedeputeerde van cultuur

Europees subsidieprogramma cultuur (2007-2013) voor internationale samenwerking

In september 2008 zal voor iedereen die voor cultureel erfgoed

Woord Vooraf Door Gilbert van Baelen,

Voor projecten die van een internationale samenwerking het resul-

interesse heeft, het resultaat van de ontwikkeling van ErfgoedLim-

taat zijn, voorziet de Europese Unie opnieuw een subsidieprogramma

burg.be zichtbaar zijn. ErfgoedLimburg.be bestaat uit een erf-

Cultuur (2007-2013). Dit programma vervangt het Cultuur 2000 pro-

goedbank en een erfgoedwijzer. De erfgoedbank brengt bestaande

gramma en loopt tot 31 december 2013. Voor deze periode 2007 - 2013

informatie over cultureel erfgoed samen in een uniforme data-

is een totaalbudget van 400 miljoen € voorzien. Het programma wordt

structuur. De erfgoedwijzer maakt deze informatie toegankelijk

ingezet voor de bevordering van de multiculturele samenwerking in

voor alle geïnteresseerden. We hebben nu een bijzonder krachtig

Europa (met aandacht voor gemeenschappelijke culturele waarden

werkinstrument om constant te blijven werken aan de verbete-

en voor de rijke culturele diversiteit binnen Europa). Elke culturele

ring van de documentatie en de kennis over ons cultureel erfgoed!

organisatie (publiek of privé) met rechtspersoonlijkheid kan als

Voor diegenen die dagelijks met het behoud en beheer van col-

hoofdaanvrager of co-organisator optreden in een Cultuur (2007-2013)

lecties bezig zijn, willen wij SPECTRUM, het handboek voor col-

dossier. Dus ook erfgoedorganisaties kunnen deze subsidiemaatregel

lectiemanagement in musea, voortaan in het Nederlands beschik-

aanspreken voor projecten rond internationale samenwerking. Een

baar, niet onthouden. Niet alleen voor grotere musea, maar ook

projectdossier voor Europese steun indienen, vraagt een grondige

voor kleinere collectiebeherende instellingen is het een handig

voorbereiding, effectief uitgebouwde internationale contacten en een

hulpmiddel. Bovendien kondigen we graag twee cursussen aan

stevig dossier. Voor erfgoed lijken de “meerjarige samenwerkings-

die in het najaar 2008 voor medewerkers van musea en collectie-

projecten” of de “kortlopende samenwerkingsacties” het meest re-

beherende instellingen georganiseerd worden: de cursus “regis-

levant. Een aanvraag voor een “meerjarig samenwerkingsproject” kan

tratie en documentatie” en de cursus “museum en publiek”.

wel voorbereid worden via een “kortlopende samenwerkingsactie”.

Sterke voorbeelden van behoud en ontsluiting van cultureel

Kortlopende samenwerkingsacties lopen over max. 24 maanden, heb-

erfgoed worden jaarlijks bekroond met de EU-prijs voor cultureel

ben minimaal drie deelnemende landen en kunnen aanspraak maken

erfgoed / Europa Nostra Awards. De kandidaturen voor de Europa

op een subsidie van 50 000 tot 200 000 €. De eerstvolgende indien-

Nostra Prijs 2009 worden tegen 1 oktober 2008 ingewacht!

datum is 10 september 2008. Meerjarige samenwerkingsprojecten

Voor projecten die van een internationale samenwerking het

lopen over 3 tot 5 jaren, hebben minimaal zes deelnemende landen en

resultaat zijn, voorziet de Europese Unie opnieuw een subsi-

kunnen aanspraak maken op een subsidie van 200 000 tot 500 000 €.

dieprogramma Cultuur (2007-2013). Dit programma wordt vooral

De eerstvolgende indiendatum is 20 september 2008. Indien u geïn-

ingezet voor de bevordering van de multiculturele samenwer-

teresseerd bent om een samenwerkingsproject op te starten of verder

king in Europa met aandacht voor gemeenschappelijke culturele

uit te bouwen en hiervoor Europese steun wil aanvragen, neemt u best

waarden en voor de rijke culturele diversiteit binnen Europa.

vooraf contact met het CultuurContactpunt Vlaanderen, Departement

Cultuur, Jeugd, Sport, Media, afdeling beleid, Arenbergstraat 9, 1000

Tot slot kan u kennismaken met een aantal vakwerkhoeves in

Wellen die recent beschermd werden.

Brussel; tel. 02 553 06 59 of cultuurcontactpunt@vlaanderen.be of gudrun.heymans@cjsm.vlaanderen.be — Meer algemene info vindt

COLOFON

u ook op www.vlaanderen.be/ccp

—

De deputatie van de provincie Limburg Steve Stevaert, gouverneur-voorzitter Marc Vandeput, Sylvain Sleypen, Gilbert Van Baelen, Frank Smeets, Hilde Claes en Erika Thijs, gedeputeerden en Renata Camps, provinciegriffier

Europa Nostra Prijs 2009

Tegen 1 oktober 2008 worden de kandidaturen voor de EU-prijs

voor cultureel erfgoed/Europa Nostra Awards 2009 opgevraagd.

Redactie Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed

Europa Nostra bekroont jaarlijks sterke voorbeelden van behoud en

Willekensmolenstraat 140, 3500 Hasselt

ontsluiting van cultureel erfgoed in Europa. Prijzen worden voor vier

tel. 011 23 75 75, fax 011 23 75 85, e-mail: pcce@limburg.be

categorieën voorzien: 1. conservatie, 2. onderzoek, 3. organisaties en

Tekst Eddy Leunen, Jef Mailliet, Anne Milkers en Raf Schepers Fotografie & tekeningen Annemie America (Stad Hasselt),

Eddy Daniels, Willy Pee en Steven Vandewal Lay-out Geoffrey Brusatto Drukwerk drukkerij Paesen, Opglabbeek Verantwoordelijke uitgever

M. Laenen, Willekensmolenstraat 140, 3500 Hasselt Website www.limburg.be

02

individuen die zich voor cultureel erfgoed inzetten en 4. educatie, sensibiliseren en opleiding. Van de inzendingen kunnen 6 initiatieven rekenen op een prijs van 10 000 €; 25 projecten kunnen een medaille ontvangen. — Meer info op www.Europanostra.org of bij Sander van der Ven, Den Haag, tel. 0031 (70) 302 40 59 of awards@europanostra.org

Cultureel Erfgoed

SPECTRUM, standaard voor collectiemanagement in musea vertaald in het Nederlands

SPECTRUM, het handboek voor collectiemanagement in mu-

collectiebeheer en –gebruik in musea. Het instrument is beslist niet

sea, is voortaan ook beschikbaar in het Nederlands: SPECTRUM-N,

alleen voor de grote musea bedoeld, maar ook voor de kleinere col-

versie 1.0. Een dikke turf die geenszins van A tot Z ingelezen kan of

lectiebeherende instellingen is het een handig hulpmiddel waaruit elk

moet worden. Het is een naslagwerk waarin éénentwintig procedures

museum op maat en volgens de eigen behoefte kan putten om de eigen

rond handelingen met collectiestukken in musea worden beschreven:

collectie goed te kunnen beheren volgens de normen die de 21ste eeuw

bruikleenverkeer, verwerving, transport, registratie en documentatie,

voorschrijft.

afstoting, actieve en preventieve conservering, risicobeheer, rechten,

het gebruik van collecties, enzovoort. De procedures worden stap voor

3.1) werd vertaald naar een “standaard voor collectiemanagement

stap toegelicht; de minimumstandaard wordt aangegeven (waarmee

in musea”. Deze vertaling werd onder meer voor juridische aspecten

moet je als museum zeker rekening houden – wat is absoluut nodig

en wet- en regelgeving aangepast aan de “lokale situatie” in Vlaan-

en wat is wenselijk?) en de vereiste informatiegroepen worden opge-

deren of Nederland. Deze Nederlandse vertaling is een primeur: het is

lijst. In een tweede luik worden de informatie-eenheden opgenomen.

het product van een samenwerking tussen de “Collections Trust” in

Informatiegroepen zijn gebundelde infomatie-eenheden. Deze een-

Groot-Brittannië (voorheen de MDA en oorspronkelijke uitgever), het

heden beschrijven op hun beurt welke informatie bij voorkeur bij

Landelijk Contact Museumconsulenten Nederland (LCM) en FARO,

de objecten geregistreerd wordt. Om de procedures goed te kunnen

Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed vzw. In het afgelopen jaar

uitvoeren, is het registreren van correcte informatie over museumob-

hebben een twintigtal pilootmusea in Nederland en Vlaanderen een

jecten noodzakelijk. Die informatie moet bovendien toegankelijk zijn

procedure uitgetest en hun ervaringen met de redactie gedeeld. Ex-

voor alle museummedewerkers. Registratieprogramma’s zijn daarbij

perten uit het museumveld zijn eveneens geraadpleegd voor de ver-

vaak een adequaat hulpmiddel.

taling. Spectrum wordt voortaan een aandachtspunt binnen het cur-

Het op deze manier documenteren van (het gebruik van) collecties

susaanbod voor museummedewerkers en wordt via de website van

is essentieel om problemen te vermijden. Problemen zijn doorgaans

FARO en van LCM voorzien van commentaren uit de museale prak-

te wijten aan een gebrekkig collectiemanagement: informatie is niet

tijk.

centraal vastgelegd of niet toegankelijk voor iedere museummedewer-

ker, procedures zijn niet sluitend of niet goed afgesproken, controles

SPECTRUM-N 1.0 kan je downloaden op www.spectrum-n.be of

worden te weinig uitgevoerd … Het standaardiseren van deze infor-

www.faronet.be. Voor vragen of info kan je terecht bij FARO, Griet

matie is nuttig om uitwisseling van informatie soepel te kunnen laten

Lebeer, griet.lebeer@faronet.be of bij de museumconsulent in het

verlopen. SPECTRUM–N 1.0 wil met andere woorden tegemoet ko-

PCCE, tel. 011 23 75 80, amilkers@limburg.be

De Engelstalige versie (The UK Museum Documentation Standard

—

men aan de huidige nood aan standaardisering en afspraken omtrent

03

Cultureel Erfgoed

goed moet zijn plaats kunnen vinden: zowel bouwkundig erfgoed als voorwerpen in musea en privé collecties, archieven, documenten en

Uitkijken naar ErfgoedLimburg.be

beschrijvingen van immaterieel erfgoed. Iedereen die een relevante erfgoedinventaris of -documentatie heeft, moet zijn bijdrage aan de erfgoedbank kunnen leveren. De informatie blijft eigendom en de verantwoordelijkheid van degene die de collectie beheert. De erfgoedbank is geen vervanging van de bestaande inventarissen.

In 2002 werd door het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed

(PCCE) het ontwerp voor de erfgoedbank gemaakt. Het idee was toen nog sterk vernieuwend en baanbrekend, want de technologie die een dergelijk concept mogelijk maakt, stond nog in zijn kinderschoenen.

Na een periode van haalbaarheidsstudies en beslissingsmomenten

kon in 2005 het project officieel van start gaan. Ondertussen was de technologie wel wat verder ontwikkeld, maar het baanbrekende karakter zeker nog niet verminderd. De aanloop tot het uitvoeringsproject werd mede gefinancierd door het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. De uitvoering genoot de financiële steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling.

Nu, in juni 2008, staan we aan het einde van het driejarige ontwik-

kelingstraject en binnenkort zal het resultaat zichtbaar en bruikbaar worden voor iedereen die voor cultureel erfgoed interesse heeft. Het werk is echter niet afgelopen. Integendeel! De erfgoedbank staat open voor aanvulling en uitbreiding en we hebben nu een bijzonder krachtig werkinstrument om constant te blijven werken aan de verbetering van de documentatie en de kennis over ons cultureel erfgoed.

De erfgoedwijzer maakt de informatie toegankelijk voor alle geïn-

teresseerden: het beleid voor het nemen van geïnformeerde beslissingen, technici en wetenschappers voor vergelijkingen of voor het uitdiepen van hun onderzoek, onderwijs en toerisme voor het maken van afgeleide producten en iedereen die wel iets meer wil weten over zijn eigen omgeving of over de omgeving die ze willen bezoeken.

Inventarissen kunnen op twee manieren in de erfgoedbank inge-

voerd worden: door conversie van een bestaande inventaris die verder zijn eigen leven blijft leiden of door het rechtstreeks invoeren van een nieuwe inventaris. Voor kleinere collecties (zoals van kerken of heemkundige kringen) wordt aan de beheerders de mogelijkheid geboden hun inventaris aan te maken en te onderhouden via internet. Dit gebeurt door middel van een speciaal ontworpen invoermodule, waarvoor een erfgoedcollectiebeheerder een collectiecode en paswoord kan aanvragen. Op dit ogenblik is er een module voor erfgoedvoorwerpen; de mogelijkheid zal uitgebreid worden met modules voor o.a. afbeeldingen en documenten. De op die manier aangemaakte inventarissen worden direct opgenomen in de erfgoedbank.

Het goede beheer van ons erfgoed is in de eerste plaats de verant-

woordelijkheid van de eigenaars of de door hen aangeduide beheerders. Volledige en kwaliteitsvolle inventarisatie en documentatie zijn een eerste voorwaarde van goed beheer en zijn ook de verantwoordelijkheid van de eigenaars of beheerders. Het PCCE reikt hulpmiddelen en advies aan om de inventarisatie van erfgoed te ondersteunen. Met ErfgoedLimburg.be gebeurt dit op de volgende manieren. De documentatie aangemaakt voor inventarisatie krijgt door opname en publicatie in de erfgoedwijzer een nieuwe uiterst boeiende dimensie; de gedane inspanning wordt daarbij sterk gevaloriseerd. De aangemaakte documentatie neemt deel aan een proces van kwaliteitscontrole en –verbetering. Goede documentatie en publicatie zijn essentiële preventieve methodes voor de bewaring van erfgoed en meer specifiek voor bescherming tegen diefstal. Beheerders krijgen de mogelijkheid hun eigen inventaris te onderhouden op een kwaliteitsvolle manier, zonder daarvoor gespecialiseerde software te moeten aankopen en aanleren. Bovendien is ondersteuning voorzien in de vorm van informatievergaderingen en studiedagen en indien gewenst ook individuele begeleiding.

Om de erfgoedbank te voeden, werd vertrokken van een aantal

pilootcollecties: de collecties van twee provinciale musea - het Provinciaal Openluchtmuseum Bokrijk (Genk) en het Provinciaal GalloRomeins Museum (Tongeren) - en de databank Licobecu, waarin de inventarissen van 133 kerkfabrieken werden samengebracht.

In de loop van 2008 werden ook de deelcollecties “schilderijen,

liturgisch vaatwerk en liturgische voorwerpen” van het Museum Vlaamse Minderbroeders (Sint-Truiden) en de publiekscollectie van

ErfgoedLimburg.be bestaat uit een erfgoedbank en een erfgoed-

wijzer. De erfgoedbank brengt bestaande informatie over cultureel erfgoed samen in een uniforme datastructuur. Alle cultureel erf-

04

Het Stadsmus (Hasselt) opgenomen in de erfgoedbank en klaargemaakt voor ontsluiting via de erfgoedwijzer.

Reliekbeeld Johannes de Doper, O.-L.-V.-Geboorte Basiliek,

kosten gedeeld worden en kan het systeem onder de

Tongeren en inventarisfiche

beste omstandigheden verder ontwikkeld worden.

De context en samenhang van het cultureel erfgoed

—

is niet aan administratieve grenzen onderworpen.

De samenwerking met Vlaams-Brabant werd eind 2007 door beide deputaties bekrachtigd en Leuven speelt daarbij in een eerste fase een pilootrol voor Vlaams-Brabant. — Meer info bij Jef Malliet, tel. 011 23 83 84 of jmalliet@limburg.be en Raf Schepers, tel. 011 23 75 79 of rschepers@ limburg.be

Cursusaanbod najaar 2008

In het najaar 2008 worden twee cursussen voor medewerkers van

musea of collectiebeherende instellingen georganiseerd. De cursus “registratie en documentatie” leert hoe de collectie van het museum Voorjaar 2008 werden een 160-tal kerkfabrieken die op dat ogen-

op een doelmatige en verantwoorde wijze kan worden ontsloten, met

blik in de erfgoedbank ingevoerd waren, uitgenodigd voor een aantal

of zonder hulp van de computer. Tijdens deze cursus leert u niet met

informatiesessies, verspreid over de provincie Limburg. Op die ma-

een specifiek softwareprogramma werken, maar de informatie is wel

nier werden in totaal 135 beheerders van kerkelijke collecties bereikt.

bruikbaar voor alle softwareprogramma’s. De invoermodule van Erf-

Ze maakten kennis met ErfgoedLimburg.be en met de invoermodule

goedLimburg.be voor kleinere museale collecties komt aan bod. Aan

voor kerkfabrieken, waarbij ze via een code en paswoord toegang kre-

de hand van vragen uit de praktijk worden problemen en oplossingen

gen tot hun eigen collectie. Hun gegevens kunnen ze voortaan con-

besproken. Bij de cursus hoort de syllabus “Registratie en documen-

troleren en verder aanvullen. De teller van ingevoerde collecties van

tatie”, uitgegeven door het Landelijk Contact Museumconsulenten,

kerkfabrieken staat inmiddels op 170 en blijft voortdurend aangroeien.

Nederland.

Steeds meer kerkfabrieken raken overtuigd van de voordelen van het

werken met de invoermodule. Het PCCE zal in de komende jaren ook

kens van 10.00 tot 16.00 uur in het Provinciehuis, Universiteitslaan 1,

veel aandacht besteden aan het verhogen van de inhoudelijke kwaliteit

Hasselt. Het maximum aantal deelnemers is beperkt tot 15. Deel-

van de informatie. Hiertoe werd een meerjarenplanning opgesteld.

nemen kost 45 euro (inclusief syllabus en broodjeslunch). Aanmelden

kan nog tot 1 oktober 2008 bij amilkers@limburg.be

Geschied- en heemkundige kringen zijn vaak ook beheerders van

Praktisch de cursus vindt plaats op 13 en 20 oktober 2008, tel-

allerlei (kleinere) collecties, o.a. objecten en allerhande documentair

De cursus “museum en publiek” wordt na Hasselt en Gent opnieuw

materiaal. Binnenkort krijgen ook zij een invoermodule ter beschik-

in Turnhout georganiseerd en richt zich tot publieksmedewerkers van

king om deze collecties te inventariseren. Enerzijds via een invoer-

musea en collectiebeherende instellingen. De deelnemers leren hoe

module voor objecten (analoog met wat ontwikkeld werd voor de

het museum voor de bezoeker optimaal toegankelijk kan worden ge-

kerkfabrieken), anderzijds via een invoermodule voor fotografisch

maakt. De cursus vertrekt vanuit een breed kader rond de plaats en

materiaal, waarmee ingescande oude foto’s, prentkaarten, affiches

functie van publiekswerking in musea en focust concreet op commu-

geïnventariseerd kunnen worden en ontsloten via de erfgoedwijzer

nicatie en educatie voor diverse doelgroepen. Marketing, pr, promotie

voor een breed publiek. Een viertal kringen werden al gecontacteerd

en omgaan met media komen in deze cursus niet aan bod. Aan de hand

voor het testen van de module. Dit zal binnenkort van start gaan.

van vragen uit de praktijk worden problemen en oplossingen bespro-

Kringen die interesse hebben om aan te sluiten, kunnen contact opne-

ken.

men met het PCCE.

Praktisch de cursus vindt plaats op 29 september en 6 oktober

Sinds 2006 is er samenwerking opgestart met de Erfgoedcel van

2008, telkens van 9.30 tot 16.30 uur, in TRAM 41, Nationaal Muse-

Leuven en de provincie Vlaams-Brabant. De Erfgoedcel was op zoek

um van de Speelkaart, Druivenstraat 18, 2300 Turnhout. Het maxi-

naar een oplossing om de erfgoedcollecties in en rond Leuven op één

mum aantal deelnemers is beperkt tot 15 (voorrang gaat voorlopig

website voor het publiek toegankelijk te maken. Al gauw bleek één

uit naar Antwerpse musea). Deelnemen kost 45 euro (inclusief syl-

gezamenlijke erfgoedbank de beste oplossing, waarbij elke partner het

labus en broodjeslunch). Aanmelden kan tot 15 september 2008 bij

netwerk van zijn deelnemers zou beheren. Indien gewenst kan ook

inge.geysen@admin.provant.be

elke partner zijn eigen erfgoedwijzer vormgeven. Daardoor kunnen

05

Cultureel Erfgoed

de stalling bleef in vakwerk bewaard. De zadeldaken zijn eveneens traditioneel. De achterliggende tuin en boomgaard samen met het ten

Cultureel erfgoed beschermd

noorden gesitueerd boerenburgerhuis dragen bij tot de authenticiteit van de omgeving.

Wellen: gesloten hoeve-Langenakkerstraat 46

beschermd bij MB van 21 november 2007

Bij deze huidige semi-gesloten hoeve gaat het woonhuis in de

Deze rubriek bespreekt enkele monumenten die de laatste

maanden definitief beschermd werden. Een volledige lijst van de beschermde monumenten en de ontwerplijst van de voor bescherming vatbare monumenten en landschappen is te raadplegen bij het Provinciebestuur, 5de Directie Cultuur – Afdeling Cultureel Erfgoed, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt (per adres PCCE, Willekensmolenstraat 140), tel 011 23 75 78 of bij de Vlaamse overheid, Agentschap RO Vlaanderen Onroerend Erfgoed, Koningin Astridlaan 50 bus 1, 3500 Hasselt, tel 011 74 22 20 of http://www.monument. vlaanderen.be.

Beschermd in 2008

Een elftal vakwerkgebouwen gelegen in de gemeente Wellen werden beschermd als monument en/of dorpsgezicht bij ministerieel besluit van 21 november 2007, omwille van enerzijds hun historische in casu architectonishe waarde, anderzijds hun sociaal-culturele waarde.

Deze waardevolle gebouwen, alle met vakwerkkernen of -restan-

ten hiervan, getuigen van eeuwenlange bouwtraditie. Ze zijn dikwijls documentaire getuige van lokale en volkse bouwactiviteiten, waarvan er in de streek vele voorbeelden bewaard gebleven zijn, in een unieke densiteit, echter hoe langer hoe meer aangetast door sloop- en bouwactiviteiten.

kern terug tot 1858. De rest dateert van eind 19de en begin 20ste eeuw.

Traditionele elementen zijn de ordonnantie van de woonhuisvleugel, waarbij het rechter gedeelte mogelijk oorspronkelijk een stal herbergde, het vakwerk met lemen en bakstenen vullingen op een bakstenen stoel, de zadeldaken met Vlaamse pannen bedekt en de oorspronkelijke indeling van het woonhuis met laterale gang en in het linkerdeel enkele door een centrale schoorsteen verwarmde vertrekken. In het woonhuis bleven de opkamer en de centrale haard bewaard. De tuin, het weiland en een boomgaard maken integraal deel uit van dit agrarisch kader.

Enkele van deze als monument beschermde vakwerkgebouwen

worden hierna besproken.

Wellen: gesloten hoeve-Bloemenstraat 44

beschermd bij MB van 21 november 2007

Wellen: L-vormige hoeve-Langenakkerstraat 133

beschermd bij MB van 21 november 2007

In de Atlas van de Buurtwegen (1844) staat deze hoeve reeds

als een lang volume primitief gekadastreerd. Omstreeks 1936 werd de basis gelegd van de huidige samenstelling met het L-vormig hoofdvolume. Traditionele te bewaren elementen zijn de or

De oudste kern van deze gesloten hoeve, nl. het woonhuis en de

inrijpoort, dateert van rond 1857. De lagere stal stamt uit 1861. Van belang zijn hier ook de intacte opkamer en de centrale haard. De schuur bevat structurele elementen van vakwerkbouw. De poortdoorgang tussen woongedeelte en schuur bleef goed bewaard. De twee volumes behielden straatgevels in zeldzaam wordend stijl- en regelwerk met gewitte vullingen op een bakstenen stoel. De vrijstaande kopgevel van

06

donnantie met de stal naast de woning met het stijl- en regelwerk, deels opgevuld met leem, deels met bakstenen en de behouden zadeldaken en gevelbekledingen met Vlaamse pannen. Het woongedeelte heeft een traditionele opbouw met twee vertrekken, gescheiden door een wand met een centrale haard. De dienstgebouwtjes behielden hun origineel interieur. De grote dwarsschuur is volledig opgebouwd in vakwerk met lemen vullingen.

Wellen: hoeve met erf-Overbroekstraat 56

Wellen: U-vormige hoeve -Plattestraat 36

beschermd bij MB van 21 november 2007

beschermd bij MB van 21 november 2007

De U-vormige hoeve wordt reeds aangeduid op de Ferrariskaart

(1771-77) als een semi-gesloten complex. Het komt nog in grote lijnen overeen met wat in de Atlas van de Buurtspoorwegen (1844) primitief gekadastreerd is. Hier ziet men echter hoe de U en de L-vorm geĂŤvo

Deze L-vormige hoeve is reeds aangeduid op de Ferrariskaart

lueerd zijn naar afzonderlijke eigendommen. In de paardenstal be-

(1771-77) als een gesloten geheel. In de Atlas van de Buurtspoorwegen

vindt zich een balk, gedateerd 1732. Alle traditionele kenmerken van

(1844) staat ze primitief gekadastreerd.

regelwerk, opvullingen met leem en baksteen, een bakstenen stoel,

Het bewaard gebleven stijl- en regelwerk heeft een lemen invulling

zadeldaken met oude Vlaamse pannen zijn nog aanwezig. Eveneens

en is in mindere mate met bakstenen opgevuld. De daken bestaan uit

behouden zijn de ordonnantie van de rechtervleugel: woonhuis-

Vlaamse pannen. Het schrijnwerk van de deur met bovenlicht met

koestal, het origineel bolkozijn van het woonhuis, alsook het erf met

de

roedeverdeling is van midden 19 eeuw. Het overige schrijnwerk o.a.

bloemperk op de plaats van de vroegere mestvaal.

de ramen dateert van de 19de eeuw. De aansluitende haag is voor een

deel nog een oude aanplanting van gele kornoelje en maakt integraal deel uit van de omgeving.

Wellen: hoeve met erf-Overbroekstraat 60

beschermd bij MB van 21 november 2007

Nieuw bij Monumentenwacht!

Inspecties en toestandsrapporten voor varend erfgoed.

Naar aanleiding van het decreet van 29 maart 2002 tot bescher-

ming van het varend erfgoed en de hierbij horende uitvoeringsbesluiten kon het beheer van het varend erfgoed in Vlaanderen definitief starten. Eind 2005 begon de cel Maritiem Erfgoed van het Vlaams Instituut voor Onroerend Erfgoed (VIOE) aan een beleidsgerichte inventarisatie.

Naast bescherming van erfgoed is, zoals steeds, ook aandacht

nodig voor optimaal beheer en onderhoud. Monumentenwacht Vlaanderen kreeg daarom de opdracht een dienstverlening voor het varend erfgoed uit te bouwen. Begin 2008 is er inmiddels een mobiel inspecHet thans semi-gesloten hoevetje is reeds op de Ferrariskaart

tieteam van de Monumentenwacht voor het varend erfgoed opge-

(1771-77) als langerekt monovolume aangeduid en in de Atlas van de

richt. Het team samengesteld uit twee specialisten (scheepsbouw) is

Buurtspoorwegen (1844) als L-vormig complex.

centraal gehuisvest aan de voormalige scheepswerven van Baasrode

in Oost-Vlaanderen. Het team staat ten dienste van de vijf Vlaamse

Het stijl- en regelwerk van het woonhuis zijn bewaard gebleven,

deels met baksteen opgevuld, deels met lemen invullingen. Typisch

provincies.

aan het woonhuis zijn het zadeldak, bekleed met Vlaamse pannen met

een zwartkruis in de dakbedekking en het schijnbaar oorspronkelijk

niet-beschermd maritiem erfgoed, lid worden. Het jaarlijks lidgeld

deurschrijnwerk. De inplanting bij de vijfsprong en het nabijgelegen

bedraagt, zoals bij alle andere monumentenwachtverenigingen, 40,00

hoevetje (nr. 61), voor het eerst kadastraal geregistreerd in 1869, zijn

euro (incl. BTW) per aangesloten vaartuig. Het inspectietarief bedraagt

van belang. De skeletstructuur bleef bewaard en het volledig versteend

zoals gebruikelijk: 24,32 euro (incl. BTW) per monumentenwachter

vakwerkgebouwtje (nr. 59) draagt bij tot de bijzondere kwaliteit van

Vanaf 2009 kunnen alle eigenaars van beschermd of waardevol

en per uur. — Voor meer info: www.monumentenwacht.be

het geheel.

07

Dienst Documentatie

Nieuwe aanwinsten over het cultureel erfgoed

De onderstaande werken kunnen geraadpleegd worden in het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed, Willekensmolenstraat 140 te Hasselt, tel. 011 23 75 83, op werkdagen van 9 tot 12 uur en van 13.30 tot 17 uur. Ze kunnen er tevens gefotokopieerd worden.

Kim VAN DEN LANGENBERG (et.al.),

fotografie” of opnamen vanuit eenzelfde

aandacht voor de erfgoedwaarden ervan.

Statuut gidsen en reisleiders. Naar een

camerastandpunt: opnamen uit 1980 van

Dit moet natuurherstel, dat onder meer tot

aangepast sociaal en fiscaal statuut voor

Georges Charlier en opnamen uit 2003-2004

“heideherstel” kan leiden, mogelijk maken.

gidsen en reisleiders, Brussel, 2008,

van Jan Kempenaers. Het resultaat is een ont-

Voor Limburg zijn het Kamp Beverlo in Leo-

XIV – 246 p. (ISBN 978-90-8126-761-8)

luisterend document dat niet alleen toelaat te

poldsburg, het “Schietveld” van Houthalen-

zien hoezeer het landschap transformeerde,

Helchteren en de Molenheide in Zonhoven

maar ook hoe landbouw en stedenbouw, bio-

onder de loep genomen.

dracht het sociaal en het fiscaal statuut van

diversiteit, infrastructuur, bedrijfsleven en

gidsen te onderzoeken en beleidsaanbevelin-

wooncultuur in de afgelopen eeuw in Vlaan-

Mieke VAN ZANTEN, Religieus erfgoed uit

gen te formuleren. Over dat statuut bestaat

deren wijzigden. Het boek hoort bij een ten-

kerken en kloosters in de Lage Landen.

tot op vandaag nogal wat onduidelijkheid.

toonstelling die reeds in 2006 in het SMAK

Geïllustreerd lexicon van Nederlandse en

Nochtans is een gedegen statuut onontbeer-

Gent werd opgezet. Toch blijft de publicatie

Vlaamse termen, Zutphen, 2008, 312 p.

lijk om gidsen en reisleiders toe te laten een

een erg relevant document op zich met his-

(ISBN 978-90-5730-522-1)

goede service aan de kritische bezoeker van

torische achtergronden, commentaren bij de

stad, museum of natuurdomein te bieden.

foto’s en interviews met experten in diverse

Het belang dat vandaag aan de uitwisseling

Vandaag kunnen gidsen of reisleiders nog

domeinen. Het boek is een mooi resultaat van

van informatie en documentatie van erfgoed-

kiezen tussen een vrijwilligersstatuut, een

een collectief creatief proces en een onder-

collecties gehecht wordt, maakt een uniforme

werknemersstatuut of het statuut van zelf-

zoeksproces.

of gestandaardiseerde beschrijving van die

—

collecties noodzakelijk. Dit geldt onder meer

standige in hoofd- of bijberoep. Ook over het fiscaal statuut bestaan vandaag nog on-

Inge VERDURMEN & Dries TYS, CAI III.

ook voor collecties religieuze objecten, waar-

duidelijkheden. Het boek geeft uitgebreid in-

De archeologische waarde van militaire

voor reeds geruime tijd vanuit Nederland en

formatie over de mogelijkheden en beperkin-

heidedomeinen. Stand van zaken en

vanuit Vlaanderen aan de standaardisering

gen van de verschillende statuten. Dit moet

richtlijnen voor toekomstig beheer,

van trefwoordenlijsten werd gewerkt. Onder

gidsen en reisleiders nu alvast toelaten een

VIOE-Rapporten 03, Brussel, 2007, 162

impuls van de Stichting Kerkelijk Kunst-

goed geïnformeerde keuze te maken. Het

p. (ISSN 1781-4936)

bezit Nederland (SKKN) en met medewerk-

boek geeft verder beleidsaanbevelingen aan

ing van Nederlandse en Vlaamse organi-

overheden om het sociaal en fiscaal statuut

Een onderzoek door het Vlaams Instituut

saties waaronder het Centrum Religieuze

aan te passen aan de huidige realiteit. Wordt

voor Onroerend Erfgoed naar de cultuurhis-

Kunst en Cultuur (CRKC), werd dit mooi

vervolgd.

torische en archeologische waarden van een

geïllustreerd lexicon van religieus erfgoed

—

twaalftal militaire domeinen in Vlaanderen.

gerealiseerd. Op de website van de Stich-

Pieter UYTTENHOVE, Recollecting

Het onderzoek is een eerste verkenning op

ting Kerkelijk Kunstbezit Nederland (SKKN)

landscapes. Herfotografie, geheugen en

basis van een aantal bronnen: de CAI of Cen-

is reeds langer het digitale “objecten ABC”

transformatie 1904 – 1980 – 2004, Brug-

traal archeologische inventaris, historisch

toegankelijk. Het boek beschrijft en illus-

ge, 2006, 384 p. (ISBN 9-07671-427-4)

cartografisch materiaal, luchtfoto’s, topony-

treert voorwerpen die in de liturgie en in het

mie … Deze militaire domeinen zijn vandaag

kerkelijk en kloosterlijk leven een rol spelen.

Het principe is intussen gekend: plaats een

ook belangrijke natuurgebieden die nog heel

Van schilderijen, beelden, glas-in-lood en

foto van een dorpskern of een landschap van

wat cultuurhistorische informatie in zich

devotionalia tot minder geloofsgebonden ob-

100 jaar geleden naast een recente foto die

dragen. De studie probeert de leemten in

jecten. Het lexicon neemt zowel Nederlandse

vanuit eenzelfde camerastandpunt is geno-

de kennis over de militaire domeinen aan te

als Vlaamse termen op. Een onontbeerlijk in-

men en vergelijk. Het is vaak onthutsend vast

vullen. Tegelijk worden pistes voor toekom-

strument voor de registrator van religieuze

te stellen op welke manier onze omgeving is

stig onderzoek aangegeven. Verder worden

objecten.

veranderd. Dit boek vergelijkt opnamen die

aanbevelingen gegeven aan de verschillende

de botanicus Jean Massart tussen 1904 en

belanghebbende partijen om het toekomstig

1911 van landschappen in Vlaanderen maakte

beheer van de domeinen te organiseren met

—

met twee meer recente momenten van “her-

provincie Limburg Universiteitslaan 1 B-3500 Hasselt limburg.be

V.U. M. Laenen, Willekensmolenstraat 140, 3500 Hasselt

—

De Universiteit Antwerpen kreeg de op-