België - Belgique P.B. - P.P. 3500 HASSELT 1 BC 2630
LIMBURGS ERFGOED
—
De Sluis van Lozen (Bocholt)
afgiftekantoor 3500 Hasselt 1 APRIL—JUNI 2008 jaargang 13 N° 2 — 3-maandelijks tijdschrift erkenningsnummer P 509 339
Cultureel Erfgoed
gedeputeerde van cultuur
Europees subsidieprogramma cultuur (2007-2013) voor internationale samenwerking
In september 2008 zal voor iedereen die voor cultureel erfgoed
Woord Vooraf Door Gilbert van Baelen,
Voor projecten die van een internationale samenwerking het resul-
interesse heeft, het resultaat van de ontwikkeling van ErfgoedLim-
taat zijn, voorziet de Europese Unie opnieuw een subsidieprogramma
burg.be zichtbaar zijn. ErfgoedLimburg.be bestaat uit een erf-
Cultuur (2007-2013). Dit programma vervangt het Cultuur 2000 pro-
goedbank en een erfgoedwijzer. De erfgoedbank brengt bestaande
gramma en loopt tot 31 december 2013. Voor deze periode 2007 - 2013
informatie over cultureel erfgoed samen in een uniforme data-
is een totaalbudget van 400 miljoen € voorzien. Het programma wordt
structuur. De erfgoedwijzer maakt deze informatie toegankelijk
ingezet voor de bevordering van de multiculturele samenwerking in
voor alle geïnteresseerden. We hebben nu een bijzonder krachtig
Europa (met aandacht voor gemeenschappelijke culturele waarden
werkinstrument om constant te blijven werken aan de verbete-
en voor de rijke culturele diversiteit binnen Europa). Elke culturele
ring van de documentatie en de kennis over ons cultureel erfgoed!
organisatie (publiek of privé) met rechtspersoonlijkheid kan als
Voor diegenen die dagelijks met het behoud en beheer van col-
hoofdaanvrager of co-organisator optreden in een Cultuur (2007-2013)
lecties bezig zijn, willen wij SPECTRUM, het handboek voor col-
dossier. Dus ook erfgoedorganisaties kunnen deze subsidiemaatregel
lectiemanagement in musea, voortaan in het Nederlands beschik-
aanspreken voor projecten rond internationale samenwerking. Een
baar, niet onthouden. Niet alleen voor grotere musea, maar ook
projectdossier voor Europese steun indienen, vraagt een grondige
voor kleinere collectiebeherende instellingen is het een handig
voorbereiding, effectief uitgebouwde internationale contacten en een
hulpmiddel. Bovendien kondigen we graag twee cursussen aan
stevig dossier. Voor erfgoed lijken de “meerjarige samenwerkings-
die in het najaar 2008 voor medewerkers van musea en collectie-
projecten” of de “kortlopende samenwerkingsacties” het meest re-
beherende instellingen georganiseerd worden: de cursus “regis-
levant. Een aanvraag voor een “meerjarig samenwerkingsproject” kan
tratie en documentatie” en de cursus “museum en publiek”.
wel voorbereid worden via een “kortlopende samenwerkingsactie”.
Sterke voorbeelden van behoud en ontsluiting van cultureel
Kortlopende samenwerkingsacties lopen over max. 24 maanden, heb-
erfgoed worden jaarlijks bekroond met de EU-prijs voor cultureel
ben minimaal drie deelnemende landen en kunnen aanspraak maken
erfgoed / Europa Nostra Awards. De kandidaturen voor de Europa
op een subsidie van 50 000 tot 200 000 €. De eerstvolgende indien-
Nostra Prijs 2009 worden tegen 1 oktober 2008 ingewacht!
datum is 10 september 2008. Meerjarige samenwerkingsprojecten
Voor projecten die van een internationale samenwerking het
lopen over 3 tot 5 jaren, hebben minimaal zes deelnemende landen en
resultaat zijn, voorziet de Europese Unie opnieuw een subsi-
kunnen aanspraak maken op een subsidie van 200 000 tot 500 000 €.
dieprogramma Cultuur (2007-2013). Dit programma wordt vooral
De eerstvolgende indiendatum is 20 september 2008. Indien u geïn-
ingezet voor de bevordering van de multiculturele samenwer-
teresseerd bent om een samenwerkingsproject op te starten of verder
king in Europa met aandacht voor gemeenschappelijke culturele
uit te bouwen en hiervoor Europese steun wil aanvragen, neemt u best
waarden en voor de rijke culturele diversiteit binnen Europa.
vooraf contact met het CultuurContactpunt Vlaanderen, Departement
Cultuur, Jeugd, Sport, Media, afdeling beleid, Arenbergstraat 9, 1000
Tot slot kan u kennismaken met een aantal vakwerkhoeves in
Wellen die recent beschermd werden.
Brussel; tel. 02 553 06 59 of cultuurcontactpunt@vlaanderen.be of gudrun.heymans@cjsm.vlaanderen.be — Meer algemene info vindt
COLOFON
u ook op www.vlaanderen.be/ccp
—
De deputatie van de provincie Limburg Steve Stevaert, gouverneur-voorzitter Marc Vandeput, Sylvain Sleypen, Gilbert Van Baelen, Frank Smeets, Hilde Claes en Erika Thijs, gedeputeerden en Renata Camps, provinciegriffier
Europa Nostra Prijs 2009
Tegen 1 oktober 2008 worden de kandidaturen voor de EU-prijs
voor cultureel erfgoed/Europa Nostra Awards 2009 opgevraagd. Redactie Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed
Europa Nostra bekroont jaarlijks sterke voorbeelden van behoud en
Willekensmolenstraat 140, 3500 Hasselt
ontsluiting van cultureel erfgoed in Europa. Prijzen worden voor vier
tel. 011 23 75 75, fax 011 23 75 85, e-mail: pcce@limburg.be
categorieën voorzien: 1. conservatie, 2. onderzoek, 3. organisaties en
Tekst Eddy Leunen, Jef Mailliet, Anne Milkers en Raf Schepers Fotografie & tekeningen Annemie America (Stad Hasselt),
Eddy Daniels, Willy Pee en Steven Vandewal Lay-out Geoffrey Brusatto Drukwerk drukkerij Paesen, Opglabbeek Verantwoordelijke uitgever
M. Laenen, Willekensmolenstraat 140, 3500 Hasselt Website www.limburg.be
02
individuen die zich voor cultureel erfgoed inzetten en 4. educatie, sensibiliseren en opleiding. Van de inzendingen kunnen 6 initiatieven rekenen op een prijs van 10 000 €; 25 projecten kunnen een medaille ontvangen. — Meer info op www.Europanostra.org of bij Sander van der Ven, Den Haag, tel. 0031 (70) 302 40 59 of awards@europanostra.org
Cultureel Erfgoed
SPECTRUM, standaard voor collectiemanagement in musea vertaald in het Nederlands
SPECTRUM, het handboek voor collectiemanagement in mu-
collectiebeheer en –gebruik in musea. Het instrument is beslist niet
sea, is voortaan ook beschikbaar in het Nederlands: SPECTRUM-N,
alleen voor de grote musea bedoeld, maar ook voor de kleinere col-
versie 1.0. Een dikke turf die geenszins van A tot Z ingelezen kan of
lectiebeherende instellingen is het een handig hulpmiddel waaruit elk
moet worden. Het is een naslagwerk waarin éénentwintig procedures
museum op maat en volgens de eigen behoefte kan putten om de eigen
rond handelingen met collectiestukken in musea worden beschreven:
collectie goed te kunnen beheren volgens de normen die de 21ste eeuw
bruikleenverkeer, verwerving, transport, registratie en documentatie,
voorschrijft.
afstoting, actieve en preventieve conservering, risicobeheer, rechten,
het gebruik van collecties, enzovoort. De procedures worden stap voor
3.1) werd vertaald naar een “standaard voor collectiemanagement
stap toegelicht; de minimumstandaard wordt aangegeven (waarmee
in musea”. Deze vertaling werd onder meer voor juridische aspecten
moet je als museum zeker rekening houden – wat is absoluut nodig
en wet- en regelgeving aangepast aan de “lokale situatie” in Vlaan-
en wat is wenselijk?) en de vereiste informatiegroepen worden opge-
deren of Nederland. Deze Nederlandse vertaling is een primeur: het is
lijst. In een tweede luik worden de informatie-eenheden opgenomen.
het product van een samenwerking tussen de “Collections Trust” in
Informatiegroepen zijn gebundelde infomatie-eenheden. Deze een-
Groot-Brittannië (voorheen de MDA en oorspronkelijke uitgever), het
heden beschrijven op hun beurt welke informatie bij voorkeur bij
Landelijk Contact Museumconsulenten Nederland (LCM) en FARO,
de objecten geregistreerd wordt. Om de procedures goed te kunnen
Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed vzw. In het afgelopen jaar
uitvoeren, is het registreren van correcte informatie over museumob-
hebben een twintigtal pilootmusea in Nederland en Vlaanderen een
jecten noodzakelijk. Die informatie moet bovendien toegankelijk zijn
procedure uitgetest en hun ervaringen met de redactie gedeeld. Ex-
voor alle museummedewerkers. Registratieprogramma’s zijn daarbij
perten uit het museumveld zijn eveneens geraadpleegd voor de ver-
vaak een adequaat hulpmiddel.
taling. Spectrum wordt voortaan een aandachtspunt binnen het cur-
Het op deze manier documenteren van (het gebruik van) collecties
susaanbod voor museummedewerkers en wordt via de website van
is essentieel om problemen te vermijden. Problemen zijn doorgaans
FARO en van LCM voorzien van commentaren uit de museale prak-
te wijten aan een gebrekkig collectiemanagement: informatie is niet
tijk.
centraal vastgelegd of niet toegankelijk voor iedere museummedewer-
ker, procedures zijn niet sluitend of niet goed afgesproken, controles
SPECTRUM-N 1.0 kan je downloaden op www.spectrum-n.be of
worden te weinig uitgevoerd … Het standaardiseren van deze infor-
www.faronet.be. Voor vragen of info kan je terecht bij FARO, Griet
matie is nuttig om uitwisseling van informatie soepel te kunnen laten
Lebeer, griet.lebeer@faronet.be of bij de museumconsulent in het
verlopen. SPECTRUM–N 1.0 wil met andere woorden tegemoet ko-
PCCE, tel. 011 23 75 80, amilkers@limburg.be
De Engelstalige versie (The UK Museum Documentation Standard
—
men aan de huidige nood aan standaardisering en afspraken omtrent
03
Cultureel Erfgoed
goed moet zijn plaats kunnen vinden: zowel bouwkundig erfgoed als voorwerpen in musea en privé collecties, archieven, documenten en
Uitkijken naar ErfgoedLimburg.be
beschrijvingen van immaterieel erfgoed. Iedereen die een relevante erfgoedinventaris of -documentatie heeft, moet zijn bijdrage aan de erfgoedbank kunnen leveren. De informatie blijft eigendom en de verantwoordelijkheid van degene die de collectie beheert. De erfgoedbank is geen vervanging van de bestaande inventarissen.
In 2002 werd door het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed
(PCCE) het ontwerp voor de erfgoedbank gemaakt. Het idee was toen nog sterk vernieuwend en baanbrekend, want de technologie die een dergelijk concept mogelijk maakt, stond nog in zijn kinderschoenen.
Na een periode van haalbaarheidsstudies en beslissingsmomenten
kon in 2005 het project officieel van start gaan. Ondertussen was de technologie wel wat verder ontwikkeld, maar het baanbrekende karakter zeker nog niet verminderd. De aanloop tot het uitvoeringsproject werd mede gefinancierd door het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. De uitvoering genoot de financiële steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling.
Nu, in juni 2008, staan we aan het einde van het driejarige ontwik-
kelingstraject en binnenkort zal het resultaat zichtbaar en bruikbaar worden voor iedereen die voor cultureel erfgoed interesse heeft. Het werk is echter niet afgelopen. Integendeel! De erfgoedbank staat open voor aanvulling en uitbreiding en we hebben nu een bijzonder krachtig werkinstrument om constant te blijven werken aan de verbetering van de documentatie en de kennis over ons cultureel erfgoed.
De erfgoedwijzer maakt de informatie toegankelijk voor alle geïn-
teresseerden: het beleid voor het nemen van geïnformeerde beslissingen, technici en wetenschappers voor vergelijkingen of voor het uitdiepen van hun onderzoek, onderwijs en toerisme voor het maken van afgeleide producten en iedereen die wel iets meer wil weten over zijn eigen omgeving of over de omgeving die ze willen bezoeken.
Inventarissen kunnen op twee manieren in de erfgoedbank inge-
voerd worden: door conversie van een bestaande inventaris die verder zijn eigen leven blijft leiden of door het rechtstreeks invoeren van een nieuwe inventaris. Voor kleinere collecties (zoals van kerken of heemkundige kringen) wordt aan de beheerders de mogelijkheid geboden hun inventaris aan te maken en te onderhouden via internet. Dit gebeurt door middel van een speciaal ontworpen invoermodule, waarvoor een erfgoedcollectiebeheerder een collectiecode en paswoord kan aanvragen. Op dit ogenblik is er een module voor erfgoedvoorwerpen; de mogelijkheid zal uitgebreid worden met modules voor o.a. afbeeldingen en documenten. De op die manier aangemaakte inventarissen worden direct opgenomen in de erfgoedbank.
Het goede beheer van ons erfgoed is in de eerste plaats de verant-
woordelijkheid van de eigenaars of de door hen aangeduide beheerders. Volledige en kwaliteitsvolle inventarisatie en documentatie zijn een eerste voorwaarde van goed beheer en zijn ook de verantwoordelijkheid van de eigenaars of beheerders. Het PCCE reikt hulpmiddelen en advies aan om de inventarisatie van erfgoed te ondersteunen. Met ErfgoedLimburg.be gebeurt dit op de volgende manieren. De documentatie aangemaakt voor inventarisatie krijgt door opname en publicatie in de erfgoedwijzer een nieuwe uiterst boeiende dimensie; de gedane inspanning wordt daarbij sterk gevaloriseerd. De aangemaakte documentatie neemt deel aan een proces van kwaliteitscontrole en –verbetering. Goede documentatie en publicatie zijn essentiële preventieve methodes voor de bewaring van erfgoed en meer specifiek voor bescherming tegen diefstal. Beheerders krijgen de mogelijkheid hun eigen inventaris te onderhouden op een kwaliteitsvolle manier, zonder daarvoor gespecialiseerde software te moeten aankopen en aanleren. Bovendien is ondersteuning voorzien in de vorm van informatievergaderingen en studiedagen en indien gewenst ook individuele begeleiding.
Om de erfgoedbank te voeden, werd vertrokken van een aantal
pilootcollecties: de collecties van twee provinciale musea - het Provinciaal Openluchtmuseum Bokrijk (Genk) en het Provinciaal GalloRomeins Museum (Tongeren) - en de databank Licobecu, waarin de inventarissen van 133 kerkfabrieken werden samengebracht.
In de loop van 2008 werden ook de deelcollecties “schilderijen,
liturgisch vaatwerk en liturgische voorwerpen” van het Museum Vlaamse Minderbroeders (Sint-Truiden) en de publiekscollectie van
ErfgoedLimburg.be bestaat uit een erfgoedbank en een erfgoed-
wijzer. De erfgoedbank brengt bestaande informatie over cultureel erfgoed samen in een uniforme datastructuur. Alle cultureel erf-
04
Het Stadsmus (Hasselt) opgenomen in de erfgoedbank en klaargemaakt voor ontsluiting via de erfgoedwijzer.
Reliekbeeld Johannes de Doper, O.-L.-V.-Geboorte Basiliek,
kosten gedeeld worden en kan het systeem onder de
Tongeren en inventarisfiche
beste omstandigheden verder ontwikkeld worden.
De context en samenhang van het cultureel erfgoed
—
is niet aan administratieve grenzen onderworpen. De samenwerking met Vlaams-Brabant werd eind 2007 door beide deputaties bekrachtigd en Leuven speelt daarbij in een eerste fase een pilootrol voor Vlaams-Brabant. — Meer info bij Jef Malliet, tel. 011 23 83 84 of jmalliet@limburg.be en Raf Schepers, tel. 011 23 75 79 of rschepers@ limburg.be
Cursusaanbod najaar 2008
In het najaar 2008 worden twee cursussen voor medewerkers van
musea of collectiebeherende instellingen georganiseerd. De cursus “registratie en documentatie” leert hoe de collectie van het museum Voorjaar 2008 werden een 160-tal kerkfabrieken die op dat ogen-
op een doelmatige en verantwoorde wijze kan worden ontsloten, met
blik in de erfgoedbank ingevoerd waren, uitgenodigd voor een aantal
of zonder hulp van de computer. Tijdens deze cursus leert u niet met
informatiesessies, verspreid over de provincie Limburg. Op die ma-
een specifiek softwareprogramma werken, maar de informatie is wel
nier werden in totaal 135 beheerders van kerkelijke collecties bereikt.
bruikbaar voor alle softwareprogramma’s. De invoermodule van Erf-
Ze maakten kennis met ErfgoedLimburg.be en met de invoermodule
goedLimburg.be voor kleinere museale collecties komt aan bod. Aan
voor kerkfabrieken, waarbij ze via een code en paswoord toegang kre-
de hand van vragen uit de praktijk worden problemen en oplossingen
gen tot hun eigen collectie. Hun gegevens kunnen ze voortaan con-
besproken. Bij de cursus hoort de syllabus “Registratie en documen-
troleren en verder aanvullen. De teller van ingevoerde collecties van
tatie”, uitgegeven door het Landelijk Contact Museumconsulenten,
kerkfabrieken staat inmiddels op 170 en blijft voortdurend aangroeien.
Nederland.
Steeds meer kerkfabrieken raken overtuigd van de voordelen van het
werken met de invoermodule. Het PCCE zal in de komende jaren ook
kens van 10.00 tot 16.00 uur in het Provinciehuis, Universiteitslaan 1,
veel aandacht besteden aan het verhogen van de inhoudelijke kwaliteit
Hasselt. Het maximum aantal deelnemers is beperkt tot 15. Deel-
van de informatie. Hiertoe werd een meerjarenplanning opgesteld.
nemen kost 45 euro (inclusief syllabus en broodjeslunch). Aanmelden
kan nog tot 1 oktober 2008 bij amilkers@limburg.be
Geschied- en heemkundige kringen zijn vaak ook beheerders van
Praktisch de cursus vindt plaats op 13 en 20 oktober 2008, tel-
allerlei (kleinere) collecties, o.a. objecten en allerhande documentair
De cursus “museum en publiek” wordt na Hasselt en Gent opnieuw
materiaal. Binnenkort krijgen ook zij een invoermodule ter beschik-
in Turnhout georganiseerd en richt zich tot publieksmedewerkers van
king om deze collecties te inventariseren. Enerzijds via een invoer-
musea en collectiebeherende instellingen. De deelnemers leren hoe
module voor objecten (analoog met wat ontwikkeld werd voor de
het museum voor de bezoeker optimaal toegankelijk kan worden ge-
kerkfabrieken), anderzijds via een invoermodule voor fotografisch
maakt. De cursus vertrekt vanuit een breed kader rond de plaats en
materiaal, waarmee ingescande oude foto’s, prentkaarten, affiches
functie van publiekswerking in musea en focust concreet op commu-
geïnventariseerd kunnen worden en ontsloten via de erfgoedwijzer
nicatie en educatie voor diverse doelgroepen. Marketing, pr, promotie
voor een breed publiek. Een viertal kringen werden al gecontacteerd
en omgaan met media komen in deze cursus niet aan bod. Aan de hand
voor het testen van de module. Dit zal binnenkort van start gaan.
van vragen uit de praktijk worden problemen en oplossingen bespro-
Kringen die interesse hebben om aan te sluiten, kunnen contact opne-
ken.
men met het PCCE.
Praktisch de cursus vindt plaats op 29 september en 6 oktober
Sinds 2006 is er samenwerking opgestart met de Erfgoedcel van
2008, telkens van 9.30 tot 16.30 uur, in TRAM 41, Nationaal Muse-
Leuven en de provincie Vlaams-Brabant. De Erfgoedcel was op zoek
um van de Speelkaart, Druivenstraat 18, 2300 Turnhout. Het maxi-
naar een oplossing om de erfgoedcollecties in en rond Leuven op één
mum aantal deelnemers is beperkt tot 15 (voorrang gaat voorlopig
website voor het publiek toegankelijk te maken. Al gauw bleek één
uit naar Antwerpse musea). Deelnemen kost 45 euro (inclusief syl-
gezamenlijke erfgoedbank de beste oplossing, waarbij elke partner het
labus en broodjeslunch). Aanmelden kan tot 15 september 2008 bij
netwerk van zijn deelnemers zou beheren. Indien gewenst kan ook
inge.geysen@admin.provant.be
elke partner zijn eigen erfgoedwijzer vormgeven. Daardoor kunnen
05
Cultureel Erfgoed
de stalling bleef in vakwerk bewaard. De zadeldaken zijn eveneens traditioneel. De achterliggende tuin en boomgaard samen met het ten
Cultureel erfgoed beschermd
noorden gesitueerd boerenburgerhuis dragen bij tot de authenticiteit van de omgeving.
Wellen: gesloten hoeve-Langenakkerstraat 46
beschermd bij MB van 21 november 2007
Bij deze huidige semi-gesloten hoeve gaat het woonhuis in de
Deze rubriek bespreekt enkele monumenten die de laatste
maanden definitief beschermd werden. Een volledige lijst van de beschermde monumenten en de ontwerplijst van de voor bescherming vatbare monumenten en landschappen is te raadplegen bij het Provinciebestuur, 5de Directie Cultuur – Afdeling Cultureel Erfgoed, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt (per adres PCCE, Willekensmolenstraat 140), tel 011 23 75 78 of bij de Vlaamse overheid, Agentschap RO Vlaanderen Onroerend Erfgoed, Koningin Astridlaan 50 bus 1, 3500 Hasselt, tel 011 74 22 20 of http://www.monument. vlaanderen.be.
Beschermd in 2008
Een elftal vakwerkgebouwen gelegen in de gemeente Wellen werden beschermd als monument en/of dorpsgezicht bij ministerieel besluit van 21 november 2007, omwille van enerzijds hun historische in casu architectonishe waarde, anderzijds hun sociaal-culturele waarde.
Deze waardevolle gebouwen, alle met vakwerkkernen of -restan-
ten hiervan, getuigen van eeuwenlange bouwtraditie. Ze zijn dikwijls documentaire getuige van lokale en volkse bouwactiviteiten, waarvan er in de streek vele voorbeelden bewaard gebleven zijn, in een unieke densiteit, echter hoe langer hoe meer aangetast door sloop- en bouwactiviteiten.
kern terug tot 1858. De rest dateert van eind 19de en begin 20ste eeuw. Traditionele elementen zijn de ordonnantie van de woonhuisvleugel, waarbij het rechter gedeelte mogelijk oorspronkelijk een stal herbergde, het vakwerk met lemen en bakstenen vullingen op een bakstenen stoel, de zadeldaken met Vlaamse pannen bedekt en de oorspronkelijke indeling van het woonhuis met laterale gang en in het linkerdeel enkele door een centrale schoorsteen verwarmde vertrekken. In het woonhuis bleven de opkamer en de centrale haard bewaard. De tuin, het weiland en een boomgaard maken integraal deel uit van dit agrarisch kader.
Enkele van deze als monument beschermde vakwerkgebouwen
worden hierna besproken.
Wellen: gesloten hoeve-Bloemenstraat 44
beschermd bij MB van 21 november 2007
Wellen: L-vormige hoeve-Langenakkerstraat 133
beschermd bij MB van 21 november 2007
In de Atlas van de Buurtwegen (1844) staat deze hoeve reeds
als een lang volume primitief gekadastreerd. Omstreeks 1936 werd de basis gelegd van de huidige samenstelling met het L-vormig hoofdvolume. Traditionele te bewaren elementen zijn de or
De oudste kern van deze gesloten hoeve, nl. het woonhuis en de
inrijpoort, dateert van rond 1857. De lagere stal stamt uit 1861. Van belang zijn hier ook de intacte opkamer en de centrale haard. De schuur bevat structurele elementen van vakwerkbouw. De poortdoorgang tussen woongedeelte en schuur bleef goed bewaard. De twee volumes behielden straatgevels in zeldzaam wordend stijl- en regelwerk met gewitte vullingen op een bakstenen stoel. De vrijstaande kopgevel van
06
donnantie met de stal naast de woning met het stijl- en regelwerk, deels opgevuld met leem, deels met bakstenen en de behouden zadeldaken en gevelbekledingen met Vlaamse pannen. Het woongedeelte heeft een traditionele opbouw met twee vertrekken, gescheiden door een wand met een centrale haard. De dienstgebouwtjes behielden hun origineel interieur. De grote dwarsschuur is volledig opgebouwd in vakwerk met lemen vullingen.
Wellen: hoeve met erf-Overbroekstraat 56
Wellen: U-vormige hoeve -Plattestraat 36
beschermd bij MB van 21 november 2007
beschermd bij MB van 21 november 2007
De U-vormige hoeve wordt reeds aangeduid op de Ferrariskaart
(1771-77) als een semi-gesloten complex. Het komt nog in grote lijnen overeen met wat in de Atlas van de Buurtspoorwegen (1844) primitief gekadastreerd is. Hier ziet men echter hoe de U en de L-vorm geĂŤvo
Deze L-vormige hoeve is reeds aangeduid op de Ferrariskaart
lueerd zijn naar afzonderlijke eigendommen. In de paardenstal be-
(1771-77) als een gesloten geheel. In de Atlas van de Buurtspoorwegen
vindt zich een balk, gedateerd 1732. Alle traditionele kenmerken van
(1844) staat ze primitief gekadastreerd.
regelwerk, opvullingen met leem en baksteen, een bakstenen stoel,
Het bewaard gebleven stijl- en regelwerk heeft een lemen invulling
zadeldaken met oude Vlaamse pannen zijn nog aanwezig. Eveneens
en is in mindere mate met bakstenen opgevuld. De daken bestaan uit
behouden zijn de ordonnantie van de rechtervleugel: woonhuis-
Vlaamse pannen. Het schrijnwerk van de deur met bovenlicht met
koestal, het origineel bolkozijn van het woonhuis, alsook het erf met
de
roedeverdeling is van midden 19 eeuw. Het overige schrijnwerk o.a.
bloemperk op de plaats van de vroegere mestvaal.
de ramen dateert van de 19de eeuw. De aansluitende haag is voor een
deel nog een oude aanplanting van gele kornoelje en maakt integraal deel uit van de omgeving.
Wellen: hoeve met erf-Overbroekstraat 60
beschermd bij MB van 21 november 2007
Nieuw bij Monumentenwacht! Inspecties en toestandsrapporten voor varend erfgoed.
Naar aanleiding van het decreet van 29 maart 2002 tot bescher-
ming van het varend erfgoed en de hierbij horende uitvoeringsbesluiten kon het beheer van het varend erfgoed in Vlaanderen definitief starten. Eind 2005 begon de cel Maritiem Erfgoed van het Vlaams Instituut voor Onroerend Erfgoed (VIOE) aan een beleidsgerichte inventarisatie.
Naast bescherming van erfgoed is, zoals steeds, ook aandacht
nodig voor optimaal beheer en onderhoud. Monumentenwacht Vlaanderen kreeg daarom de opdracht een dienstverlening voor het varend erfgoed uit te bouwen. Begin 2008 is er inmiddels een mobiel inspecHet thans semi-gesloten hoevetje is reeds op de Ferrariskaart
tieteam van de Monumentenwacht voor het varend erfgoed opge-
(1771-77) als langerekt monovolume aangeduid en in de Atlas van de
richt. Het team samengesteld uit twee specialisten (scheepsbouw) is
Buurtspoorwegen (1844) als L-vormig complex.
centraal gehuisvest aan de voormalige scheepswerven van Baasrode
in Oost-Vlaanderen. Het team staat ten dienste van de vijf Vlaamse
Het stijl- en regelwerk van het woonhuis zijn bewaard gebleven,
deels met baksteen opgevuld, deels met lemen invullingen. Typisch
provincies.
aan het woonhuis zijn het zadeldak, bekleed met Vlaamse pannen met
een zwartkruis in de dakbedekking en het schijnbaar oorspronkelijk
niet-beschermd maritiem erfgoed, lid worden. Het jaarlijks lidgeld
deurschrijnwerk. De inplanting bij de vijfsprong en het nabijgelegen
bedraagt, zoals bij alle andere monumentenwachtverenigingen, 40,00
hoevetje (nr. 61), voor het eerst kadastraal geregistreerd in 1869, zijn
euro (incl. BTW) per aangesloten vaartuig. Het inspectietarief bedraagt
van belang. De skeletstructuur bleef bewaard en het volledig versteend
zoals gebruikelijk: 24,32 euro (incl. BTW) per monumentenwachter
vakwerkgebouwtje (nr. 59) draagt bij tot de bijzondere kwaliteit van
Vanaf 2009 kunnen alle eigenaars van beschermd of waardevol
en per uur. — Voor meer info: www.monumentenwacht.be
het geheel.
07
Dienst Documentatie
Nieuwe aanwinsten over het cultureel erfgoed
De onderstaande werken kunnen geraadpleegd worden in het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed, Willekensmolenstraat 140 te Hasselt, tel. 011 23 75 83, op werkdagen van 9 tot 12 uur en van 13.30 tot 17 uur. Ze kunnen er tevens gefotokopieerd worden.
Kim VAN DEN LANGENBERG (et.al.),
fotografie” of opnamen vanuit eenzelfde
aandacht voor de erfgoedwaarden ervan.
Statuut gidsen en reisleiders. Naar een
camerastandpunt: opnamen uit 1980 van
Dit moet natuurherstel, dat onder meer tot
aangepast sociaal en fiscaal statuut voor
Georges Charlier en opnamen uit 2003-2004
“heideherstel” kan leiden, mogelijk maken.
gidsen en reisleiders, Brussel, 2008,
van Jan Kempenaers. Het resultaat is een ont-
Voor Limburg zijn het Kamp Beverlo in Leo-
XIV – 246 p. (ISBN 978-90-8126-761-8)
luisterend document dat niet alleen toelaat te
poldsburg, het “Schietveld” van Houthalen-
zien hoezeer het landschap transformeerde,
Helchteren en de Molenheide in Zonhoven
maar ook hoe landbouw en stedenbouw, bio-
onder de loep genomen.
dracht het sociaal en het fiscaal statuut van
diversiteit, infrastructuur, bedrijfsleven en
gidsen te onderzoeken en beleidsaanbevelin-
wooncultuur in de afgelopen eeuw in Vlaan-
Mieke VAN ZANTEN, Religieus erfgoed uit
gen te formuleren. Over dat statuut bestaat
deren wijzigden. Het boek hoort bij een ten-
kerken en kloosters in de Lage Landen.
tot op vandaag nogal wat onduidelijkheid.
toonstelling die reeds in 2006 in het SMAK
Geïllustreerd lexicon van Nederlandse en
Nochtans is een gedegen statuut onontbeer-
Gent werd opgezet. Toch blijft de publicatie
Vlaamse termen, Zutphen, 2008, 312 p.
lijk om gidsen en reisleiders toe te laten een
een erg relevant document op zich met his-
(ISBN 978-90-5730-522-1)
goede service aan de kritische bezoeker van
torische achtergronden, commentaren bij de
stad, museum of natuurdomein te bieden.
foto’s en interviews met experten in diverse
Het belang dat vandaag aan de uitwisseling
Vandaag kunnen gidsen of reisleiders nog
domeinen. Het boek is een mooi resultaat van
van informatie en documentatie van erfgoed-
kiezen tussen een vrijwilligersstatuut, een
een collectief creatief proces en een onder-
collecties gehecht wordt, maakt een uniforme
werknemersstatuut of het statuut van zelf-
zoeksproces.
of gestandaardiseerde beschrijving van die
—
collecties noodzakelijk. Dit geldt onder meer
standige in hoofd- of bijberoep. Ook over het fiscaal statuut bestaan vandaag nog on-
Inge VERDURMEN & Dries TYS, CAI III.
ook voor collecties religieuze objecten, waar-
duidelijkheden. Het boek geeft uitgebreid in-
De archeologische waarde van militaire
voor reeds geruime tijd vanuit Nederland en
formatie over de mogelijkheden en beperkin-
heidedomeinen. Stand van zaken en
vanuit Vlaanderen aan de standaardisering
gen van de verschillende statuten. Dit moet
richtlijnen voor toekomstig beheer,
van trefwoordenlijsten werd gewerkt. Onder
gidsen en reisleiders nu alvast toelaten een
VIOE-Rapporten 03, Brussel, 2007, 162
impuls van de Stichting Kerkelijk Kunst-
goed geïnformeerde keuze te maken. Het
p. (ISSN 1781-4936)
bezit Nederland (SKKN) en met medewerk-
boek geeft verder beleidsaanbevelingen aan
ing van Nederlandse en Vlaamse organi-
overheden om het sociaal en fiscaal statuut
Een onderzoek door het Vlaams Instituut
saties waaronder het Centrum Religieuze
aan te passen aan de huidige realiteit. Wordt
voor Onroerend Erfgoed naar de cultuurhis-
Kunst en Cultuur (CRKC), werd dit mooi
vervolgd.
torische en archeologische waarden van een
geïllustreerd lexicon van religieus erfgoed
—
twaalftal militaire domeinen in Vlaanderen.
gerealiseerd. Op de website van de Stich-
Pieter UYTTENHOVE, Recollecting
Het onderzoek is een eerste verkenning op
ting Kerkelijk Kunstbezit Nederland (SKKN)
landscapes. Herfotografie, geheugen en
basis van een aantal bronnen: de CAI of Cen-
is reeds langer het digitale “objecten ABC”
transformatie 1904 – 1980 – 2004, Brug-
traal archeologische inventaris, historisch
toegankelijk. Het boek beschrijft en illus-
ge, 2006, 384 p. (ISBN 9-07671-427-4)
cartografisch materiaal, luchtfoto’s, topony-
treert voorwerpen die in de liturgie en in het
mie … Deze militaire domeinen zijn vandaag
kerkelijk en kloosterlijk leven een rol spelen.
Het principe is intussen gekend: plaats een
ook belangrijke natuurgebieden die nog heel
Van schilderijen, beelden, glas-in-lood en
foto van een dorpskern of een landschap van
wat cultuurhistorische informatie in zich
devotionalia tot minder geloofsgebonden ob-
100 jaar geleden naast een recente foto die
dragen. De studie probeert de leemten in
jecten. Het lexicon neemt zowel Nederlandse
vanuit eenzelfde camerastandpunt is geno-
de kennis over de militaire domeinen aan te
als Vlaamse termen op. Een onontbeerlijk in-
men en vergelijk. Het is vaak onthutsend vast
vullen. Tegelijk worden pistes voor toekom-
strument voor de registrator van religieuze
te stellen op welke manier onze omgeving is
stig onderzoek aangegeven. Verder worden
objecten.
veranderd. Dit boek vergelijkt opnamen die
aanbevelingen gegeven aan de verschillende
de botanicus Jean Massart tussen 1904 en
belanghebbende partijen om het toekomstig
1911 van landschappen in Vlaanderen maakte
beheer van de domeinen te organiseren met
—
met twee meer recente momenten van “her-
provincie Limburg Universiteitslaan 1 B-3500 Hasselt limburg.be
V.U. M. Laenen, Willekensmolenstraat 140, 3500 Hasselt
—
De Universiteit Antwerpen kreeg de op-