BelgiĂŤ-Belgique P.B. - P.P. 3500 Hasselt 1 BC 2630
Limburgs Erfgoed afgiftekantoor 3500 hasselt 1 Januari/februari/maart 2013 jaargang 18 nummer 1 3-maandelijks tijdschrift erkenningsnummer p 509 339
dat de boodschap jn vriendin, met zi or vo t, aa ) ld en so f Tonger , afgebeeld als g. (Stadsarchie seph Broeders te Wereldoorlo rs Ee de Tekening van Jo ns de erd gemaakt tij De tekening w
hij haar mist.
Woord Vooraf door Igor Philtjens gedeputeerde van Cultuur Op 4 augustus 2014 is het honderd jaar geleden dat het Duitse leger België binnentrok. Nu al werken heel wat lokale organisaties volop aan allerhande mooie projecten voor de herdenking van de Groote Oorlog. De Limburgse stuurgroep “Wereldoorlog I in Limburg”, onder leiding van het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed, wil ondersteuning en inspiratie bieden voor de vele herdenkingsinitiatieven. Overal in Limburg vallen er immers boeiende verhalen, bijzondere objecten en ander erfgoedparels te verzamelen rond de gebeurtenissen uit die oorlog. Ter ondersteuning en inspiratie stelt de Provincie subsidies ter beschikking, werden er een inspiratiegids en een bronnengids gepubliceerd en is er op zondag 21 april 2013 een Collectiedag WO I om erfgoed uit die periode te registreren. Behalve inspireren, informeren en ondersteunen, zullen de Provincie en de stuurgroep ook alle initiatieven bijeenbrengen tot één groter verhaal dat duidelijk maakt welke enorme impact de oorlog ook hier op het dagelijkse leven had. Dankzij een veelzijdig, maar gebundeld aanbod, gekoppeld aan bestaande en nieuwe toeristische producten, zullen geïnteresseerden en toevallige bezoekers ervaren dat er ook in Limburg heel wat bijzonders te zien en te beleven valt rond de Eerste Wereldoorlog. Uiteraard loopt er ondertussen nog heel wat op het vlak van erfgoed: er was in januari een infomoment rond het provinciale depotbeleid, we zetten volop in op de digitalisering en ontsluiting van de erfgoedcollecties uit onze provinciale bibliotheek, … Voor al deze projecten is het onontbeerlijk dat provincie, sector en andere spelers zoals de Provinciale Bibliotheek Limburg, Toerisme Limburg, stuurgroepen, maar ook de lokale heemkundige kringen en individuen de handen in elkaar slaan. Door samen te werken, binnen de sector en daarbuiten, kunnen we een groter verhaal brengen, kunnen we elkaar versterken en ons erfgoed, ons toeristisch en vrijetijdsaanbod volop in de kijker zetten. Met onze initiatieven hopen we u ook daartoe te kunnen inspireren.
| Cultureel Erfgoed |
Collectiedag WO I Provinciale registratiedag voor het verborgen WO I-erfgoed Tijdens de Erfgoeddag op zondag 21 april 2013 registreert het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed (PCCE) in samenwerking met de Provinciale Bibliotheek Limburg (PBL) erfgoed uit de Eerste Wereldoorlog. Het verhaal van de Eerste Wereldoorlog werd niet alleen door de Limburgers aan het front geschreven. Er is ook het Limburg onder de bezettingsjaren met de groeiende tekorten, de smokkel, de elektrische grensdraad en de Duitse aanwezigheid met opleidingskampen en oefenterreinen. Elk persoonlijk document en elk voorwerp vertelt een verhaal. De Collectiedag WO I mikt op kleine getuigenissen: voorwerpen, foto’s en documenten van groot- en overgrootouders die in familiale archieven of schoendozen en koekjestrommels bewaard worden. Wie bezit
Op de Collectiedag WO I wordt het materiaal ter plekke gedigitaliseerd door fotografen en meerdere scanstations. Een team van medewerkers noteren de bijbehorende verhalen en anekdotes. Een gesprek kan een half uur tot drie kwartier in beslag nemen. Er zijn specialisten militair erfgoed ter plekke om te helpen met het interpreteren van de voorwerpen en de foto’s. Erfgoedexperten geven advies over de goede bewaring van het materiaal. Afhankelijk van het aantal deelnemers en de hoeveelheid voorwerpen kan het digitaliseren geruime tijd in beslag nemen. Dit geeft u de gelegenheid voor een bezoek aan de tentoonstelling “Over mooie drukken. Kijken naar boeken gedrukt voor 1840” in de PBL. U kan ook Z33 of andere locaties van Erfgoeddag bezoeken. U wordt immers via sms op de hoogte gebracht wanneer men klaar is met het digitaliseren. Deelnemers nemen het materiaal uiteraard terug mee naar huis. U kan zich de dag zelf met de voorwerpen aan het onthaal van de PBL aanbieden. Voordat de voorwerpen gedigitaliseerd worden, wordt u eerst geregistreerd door de onthaalbediendes. Van zodra een interviewteam beschikbaar is, kan u uw verhaal doen. Op de Collectiedag WO I kan het druk zijn. Wie tijd wil uitsparen of zijn dag optimaal wil inplannen, kan op voorhand een vast tijdstip reserveren via het PCCE. Ook met een reservatie moet u zich eerst aanmelden bij het onthaal. Het aantal plekken voor reservatie is beperkt. Reservaties worden beheerd door het PCCE.
Collectiedag WO I in Ieper
COLOFON De deputatie van de provincie Limburg Herman Reynders, gouverneur-voorzitter; Marc Vandeput, Ludwig Vandenhove, Igor Philtjens, Frank Smeets, Jean-Paul Peuskens en Inge Moors, gedeputeerden en Renata Camps, provinciegriffier Redactie: Limburgs Erfgoed. Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed Provincie Limburg, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt tel. 011 23 75 75, fax 011 23 75 85, e-mail: pcce@limburg.be Tekst: Bart Bosmans, Dirk Bouve, Sandro Claes, Tine Hermans, Anne Milkers, Betty Simon en Karel Verhelst Fotografie en tekeningen: Jan Bellen, Bart Bosmans, Philippe Debroe, Collectie Achiel Thys, Mojomedia, Heemkring Heidebloemke Genk, Anne Milkers, Provinciale Bibliotheek Limburg en Stadsarchief Tongeren Lay-out & Drukwerk: Designpartner/Drukkerij Paesen, Opglabbeek Verantwoordelijke uitgever: Sandro Claes, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt Website: www.pcce.be
voorwerpen, foto’s, brieven of andere herinneringen in verband met de Eerste Wereldoorlog? Wat is het verhaal achter deze voorwerpen? Kan u vertellen waarom u ze bewaart? Kom dan op zondag 21 april 2013 met deze voorwerpen naar de Provinciale Bibliotheek Limburg (PBL) en help mee om de geschiedenis van de “Groote Oorlog” in te vullen met de verhalen van de gewone Limburger. De directe betrokkenen zijn er niet meer en herinneringen vervagen geleidelijk.
Alle gegevens worden nadien publiek ontsloten. Deelnemers aan de Collectiedag WO I gaan akkoord dat de verhalen en de voorwerpen via het internet gepubliceerd worden. De verzamelde informatie wordt als een Limburgse collectie WO I getoond op www.erfgoedplus.be. In het kader van “Europeana 1914-1918” worden in samenwerking met het In Flanders Fields Museum van Ieper meerdere “collectiedagen” in België georganiseerd. Bedoeling is zoveel mogelijk erfgoed uit WO I te registreren in een centrale Europese databank en zo alle verhalen uit Europa te verbinden (www.europeana1914-1918.eu/nl). Wie op de Collectiedag WO I verhinderd is, kan nog het gehele jaar erfgoed uit de Eerste Wereldoorlog laten registreren en digitaliseren bij het PCCE in het Provinciehuis, Universiteitslaan 1 te 3500 Hasselt.
Collectiedag WO I Europeana
De Collectiedag WO I is een initiatief van het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed (PCCE) in samenwerking met de Provinciale Bibliotheek Limburg (PBL) en de leden van de Stuurgroep Wereldoorlog I in Limburg. Het initiatief kadert internationaal binnen “Europeana 1914-1918” en wordt voor België begeleid door het In Flanders Fields Museum (Ieper).
Praktische informatie Wat? Collectiedag WO I Wanneer? Erfgoeddag, zondag 21 april 2013 van 10 tot 18 uur Waar? Provinciale Bibliotheek Hasselt (PBL), Martelarenlaan 17, 3500 Hasselt
Meer info Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed (PCCE) tel. 011 23 75 75 en het Historisch Informatiepunt Limburg (HIPLimburg) tel. 011 29 59 26
Vrijwillige medewerkers gezocht Om de Collectiedag WO I tot een goed einde te brengen zoekt het PCCE vrijwillige medewerkers. Er is geen gespecialiseerde voorkennis vereist. Wel een gezonde portie nieuwsgierigheid en enthousiasme om zich op zondag 21 april 2013 in te zetten voor het behoud van het Limburgs WO I-erfgoed. Er worden vrijwilligers gezocht voor de volgende taken: DDhet onthaal DDscannen en fotograferen DDvoorwerpen opmeten en beschrijven DDgesprekken voeren en verhalen optekenen DDverhalen via een computer invoeren. Ook na 21 april 2013 heeft de Collectiedag WO I vrijwillige medewerkers nodig om het ingezamelde materiaal te bewerken en te registreren. Een groot deel van deze opdrachten kan van thuis uit uitgevoerd worden: DDbeeldbewerking DDgegevens invoeren met het Erfgoedregister. Geïnteresseerden kunnen zich melden bij het PCCE tel. 011 23 75 75 of e-mail: pcce@limburg.be. Limburgs Erfgoed | 3
Liefdesbrief van Jean D’Hulst aan zijn geliefde, 2 september 1918
Soldaten Koning Albert I, reproductie 1912
| Cultureel Erfgoed |
Limburg 1914-1918. Kleine verhalen in een Groote Oorlog In aanloop naar de herdenking van de Groote Oorlog (2014-2018) worden er momenteel op lokaal vlak al heel wat mooie projecten voorbereid. De Limburgse stuurgroep “Wereldoorlog I in Limburg”, onder leiding van het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed (PCCE), wil lokale organisaties ondersteunen en inspireren bij het uitwerken van herdenkingsinitiatieven. Omdat de militaire feiten in Limburg eerder beperkt zijn, wil de provincie Limburg zich vooral toeleggen op de “kleine verhalen in de Groote Oorlog”. In een vorige nieuwsbrief werd het provinciale reglement betreffende de subsidiëring van lokale WO I-projecten reeds toegelicht. De afgelopen maanden werden een aantal nieuwe projecten gelanceerd die nuttig zijn voor iedereen die naar informatie over Limburg tijdens de Eerste Wereldoorlog op zoek is. Het algemene kader wordt in deze nieuwsbrief “Limburgs Erfgoed” voorgesteld. In volgende nieuwsbrieven wordt dieper ingegaan op een aantal projecten van de stuurgroep (rondreizende tentoonstelling, educatieve scholenzoektocht, …) die bij het groter Limburgs verhaal aansluiten en voor alle lokale initiatieven versterkend zullen werken.
Stuurgroep WO I in Limburg De stuurgroep onder leiding van het PCCE is samengesteld uit de verschillende Limburgse erfgoedcellen en -verenigingen, Heemkunde Limburg, het Rijksarchief Hasselt, de Provinciale Bibliotheek Limburg, het Militair Commando Provincie Limburg, de Cel Mijnerfgoed, Toerisme Limburg en de Limburgse Raad voor het Cultuurbeleid en wil de “Kleine verhalen in de Groote Oorlog” bundelen. Door de verschillende lokale verhalen in één Limburgs – maar (inter)nationaal – gekaderd verhaal te plaatsen, wordt een versnippering tegengegaan. De stuurgroep wil dit doen vanuit een coördinerende rol waarin voldoende ruimte wordt gelaten voor de eigen lokale initiatieven. Ze wil
Belgisch militair kerkhof in Halen 4 | Limburgs Erfgoed
brief van een jonge frontsoldaat aan zijn geliefde. Het relaas van de jonge man die vier jaar lang oog in oog met de dood stond, is ontroerend. Helemaal bijzonder is het kleine bloempje (een margriet) dat, nog steeds onaangetast, aan de brief bevestigd is en voor het logo de basis vormde. Naar aanleiding van de lancering van het logo en het project werd er een filmpje gemaakt (te raadplegen op www.limburg1914-1918.be). Het logo mag, na akkoord van het PCCE, vrij gebruikt worden voor het eigen project op voorwaarde dat het aansluit bij het groter Limburgs verhaal, neergeschreven in de inspiratiegids. Op de website kan je ook een e-mailbanner, een powerpointpresentatie, een sjabloon van een briefhoofd en een affiche downloaden om je eigen project te plaatsen binnen de algemene communicatie rond de Eerste Wereldoorlog in Limburg. Door een gemeenschappelijk logo krijgen de Limburgse projecten meer zichtbaarheid en wordt verbondenheid tussen de projecten duidelijk.
Een overkoepelende website WO I in Limburg
de lokale initiatieven zoveel mogelijk bundelen en op basis van de meerstemmige lokale verhalen één groter Limburgs WO I-verhaal vertellen en een gezicht geven. Door vanuit de lokale basis hieraan mee te werken en het verhaal verder aan te vullen, kan er meer ruchtbaarheid aan het eigen lokale initiatief gegeven worden. Dit zal nog worden versterkt door te werken onder één gemeenschappelijke noemer, met één duidelijk herkenbaar en ingebed logo en een hieraan gekoppelde uniforme communicatie.
De overkoepelende website www.limburg1914-1918.be is het vertrekpunt voor iedereen die als bezoeker, onderzoeker, erfgoedactor, geïnteresseerde ... meer wil weten over Wereldoorlog I in Limburg: een agenda met activiteiten, een fotocollectie van Limburgse WO I-relicten en monumenten, een overzicht van Limburgse projecten, nieuws items, … Naast informeren wil de website ook een aanzet zijn tot het schrijven van een groot Limburgs WO I-verhaal. De website wil iedereen een overzicht bieden van al de Limburgse verhalen die zich in de periode 1914-1918 op lokaal of bovenlokaal vlak tijdens de Eerste Wereldoorlog afgespeeld hebben.
Een gemeenschappelijk logo WO I in Limburg
Op zoek naar inspiratie?
Het Limburgs logo dat voor het project “Limburg 1914-1918. Kleine verhalen in een Groote Oorlog” ontworpen werd, is gebaseerd op een
De inspiratiegids helpt je bij het uitwerken van projecten rond interessante thema’s binnen de provincie Limburg. De gids schetst een algemene tijdslijn van de Eerste Wereldoorlog en heeft aandacht voor markante (en vaak weinig gekende) Limburgse feiten en gebeurtenissen. Er worden projectideeën naar voor geschoven die inspirerend werken om zelf aan de slag te gaan rond een thema dat bij de herdenking van “Limburg 1914-1918. Kleine verhalen in een Groote Oorlog” aansluit. De gids biedt ook een overzicht van interessante partners of bestaande initiatieven die je eigen project kunnen versterken. Je kan de inspiratiegids Oorlogsrelicten elektrische draad in digitaal raadplegen op www. Hamont
Verhaal van Jean D’Hulst, filmfragment
limburg1914-1918.be of een exemplaar verkrijgen bij één van de leden van de stuurgroep “Wereldoorlog I in Limburg”.
Op zoek naar informatie? De bronnengids “Limburg 1914-1918. Kleine verhalen in een Groote Oorlog” wil iedereen op weg helpen bij zijn zoektocht naar verhalen. De gids geeft een overzicht van alle relevante bronnen over de Groote Oorlog in de archieven van de 44 Limburgse gemeenten, het Rijksarchief Hasselt en het Provinciaal Archief Limburg. Ook vaandels en oorlogsmonumenten die met Wereldoorlog I in Limburg verband houden, staan erin. De bronnengids in zijn huidige vorm is geen allesomvattend naslagwerk voor Wereldoorlog I in Limburg. Het is de bedoeling om inventarissen van archieven die niet in de bronnengids opgenomen zijn (bv. van heemkundige kringen, documentatiecentra, …) onder de aandacht te brengen. Het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed (PCCE) en de andere leden van de stuurgroep Wereldoorlog I in Limburg engageren zich om de bronnengids digitaal regelmatig aan te vullen met nieuwe bronnen die aan hen bezorgd worden. De bronnengids kan besteld worden bij het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed (prijs € 10,00 + verzendingskosten).
Meer info Dirk Bouve, tel. 011 23 75 74, e-mail: dirk.bouve@limburg.be Sandro Claes, tel. 011 23 75 69, e-mail: sandro.claes@limburg.be
Werk mee aan het Limburgse WO I-verhaal Om een zo volledig mogelijk aanbod van projecten en verhalen gelinkt aan WO I in Limburg op de website www.limburg1914-1918.be te krijgen, hebben we jouw hulp nodig. Plan je vanuit je eigen vereniging of gemeente een project, lezing, tentoonstelling, studiereis … rond de herdenking van de Groote Oorlog in Limburg, geef ons dan de basisinformatie over je project (datum, locatie, korte inhoud, contactgegevens, eventueel passende foto). We zorgen ervoor dat je project de nodige aandacht krijgt via de website www.limburg1914-1918.be. Als je interessante verhalen of gebeurtenissen kent die aan de Eerste Wereldoorlog in Limburg gelinkt zijn, kan je die verhalen delen met de rest van Limburg. Op de website van www.limburg1914-1918.be is er een module waarin al de kleine verhalen uit de Groote Oorlog in Limburg geografisch en chronologisch verzameld en ontsloten worden. Zo kan iedereen nagaan wat er waar en wanneer gebeurd is en vormt jouw verhaal een belangrijke schakel in het groter Limburgs WO I-verhaal! Heb je een interessant project of verhaal, registreer het via de website www.limburg1914-1918.be, bezorg het ons per e-mail (dirk.bouve@limburg.be) of neem contact met ons op (tel. 011 23 75 74) om je verhaal door ons te laten registreren. Limburgs Erfgoed | 5
Sfeerbeelden van het infomoment depotwerking
| Cultureel Erfgoed |
Infomoment depotwerking Provinciale ondersteuning bij erfgoedbeheer Ongeveer 85 geïnteresseerden trotseerden eind januari de besneeuwde wegen van Herkenrode. Op vrijdag 25 en zaterdag 26 januari 2013 vond in de Abdijsite Herkenrode een infomoment over het Limburgse depotbeleid plaats. Depotbeleid is een onderdeel van het erfgoedbeleid, maar dan meer gericht op het bewaren van erfgoed. Voor wie niet aanwezig kon zijn, schetsen we hier even de orde van de dag. Limburg was de eerste provincie die voor zichzelf een rol zag in het verbeteren en coördineren van de bewaaromstandigheden van erfgoed. De deputatie liet enige tijd geleden een haalbaarheidsstudie uitvoeren door ARON bvba, gebaseerd op een uitvoerige bevraging. Daaruit bleek dat er nood was aan een betere uitwisseling van kennis over het correct bewaren van erfgoed en aan betere opslagruimten, de zogenaamde depots. De meeste erfgoedbeheerders waren echter niet geneigd om hun erfgoed elders onder te brengen. Wel gingen er stemmen op voor tijdelijke opslagfaciliteiten om problemen en noodsituaties op te vangen.
Draag zorg, geen zorgen Ondertussen is er in de erfgoedsector heel wat veranderd. Tal van organisaties – erfgoedcellen, CRKC, Heemkunde Vlaanderen, … – staan grote en kleinere erfgoedbeheerders bij met advies en ondersteuning. U moet enkel de stap zetten naar één van hen. Vanuit de provincie proberen we de blinde vlekken in te vullen, mensen door te verwijzen naar de juiste instellingen en initiatieven te coördineren. “Het is onze bedoeling om samen met u ter plaatse aan de slag te gaan om de bewaring en het beheer van ons erfgoed te verbeteren.” Erfgoedplus.be zet zich al jaren in voor de inventarisatie en digitalisering van erfgoedcollecties, onder meer door het gratis aanbieden van het Erfgoedregister voor het maken van een digitale inventaris. In het kader van het depotbeheer zullen binnenkort in het Erfgoedregister aanpassingen doorgevoerd worden. Verder bieden de consulenten van het PCCE vorming aan rond erfgoedbeheer, zowel op vaste momenten als op vraag en op maat van een erfgoedorganisatie. Bij de gratis uitleendienst van het PCCE kan onder meer apparatuur voor klimaatmeting, testpennen voor zuurvrij papier en karton, een museumstofzuiger, belichtingsmateriaal voor het fotograferen en scanners voor het digitaliseren van erfgoed uitgeleend worden. Leden van de vzw Monumentenwacht Limburg kunnen daarnaast beroep doen op de monumentenwachters interieur voor de preventieve conservering van hun collecties die bij een historische site horen. 6 | Limburgs Erfgoed
Samen sterker In de 21ste eeuw ziet iedereen, hoe professioneel ook, zich geconfronteerd met steeds hogere eisen voor collectiebeheer met minder budget. Veel beheerstaken schuiven we voor ons uit, omdat er te weinig tijd voor is en publiekswerking nu eenmaal prioritair is. Om ons erfgoed toch niet in de kou te laten staan, wil de provincie Limburg vooral inzetten op samenwerking en uitwisseling van kennis en faciliteiten. Daartoe wordt vanaf 2013 een netwerk op touw gezet. Als concreet gevolg denken we bijvoorbeeld na over een groepsaankoop van verpakkingsmateriaal en onderhoudsproducten. U bent daarmee zeker dat u de juiste producten aankoopt en door de schaalvergroting krijgt u een prijsvoordeel.
Erfgoedcampus Eén van de gebouwen van de voormalige Ambiorixkazerne in Tongeren wordt binnen enkele jaren de Erfgoedcampus. Architecten van Janssen-Grontmij zijn in januari 2013 gestart met het opmeten en ontwerpen. Verschillende erfgoeddiensten en erfgoedcollecties van de provincie Limburg krijgen in Tongeren een gezamenlijke uitvalsbasis. De bedoeling is dat er ook ontmoetingsmomenten voor de erfgoedsector kunnen plaatsvinden. Belangrijker is dat er ruimte komt voor de tijdelijke opslag van erfgoed uit de provincie, bijvoorbeeld tijdens verbouwingen of herinrichting, na brand of waterschade, … Eén van de voorwaarden zal wel een volledige inventaris zijn. Wij willen immers graag weten hoeveel plaats we moeten voorzien en u wil graag zeker zijn dat u elk object na afloop ook terugkrijgt.
Ambiorixkazerne in Tongeren
Meer info Tine Hermans, tel. 011 23 75 84 e-mail: tine.hermans@limburg.be of op www.pcce.be
(L) Kaakbeen van de zgn. Mosasaurus, gevonden op de Sint-Pietersberg nabij Maastricht (1780) (R) Kasteel van Hasselbroek in Jeuk (Gingelom)
| Cultureel Erfgoed |
Kostbare documenten uit de Provinciale Bibliotheek Limburg nu ook digitaal De Provinciale Bibliotheek Limburg (PBL) bewaart een schat aan documenten. De twee belangrijkste erfgoedcollecties in de PBL zijn de “Limburgensia” en de “Oude Drukken”. Beide collecties bevatten tekst-, beeld- en geluidsdocumenten die het culturele geheugen van Limburg vormen. Om deze collecties toegankelijk te maken, heeft de bibliotheek het Historisch Informatiepunt Limburg (HIPLimburg) ingericht. Daarnaast werkt de bibliotheek, samen met de vijf andere erfgoedbibliotheken in Vlaanderen, aan een hoogwaardige digitalisering van die documenten. Dat is nodig, omdat die documenten vaak te kostbaar, zeldzaam of kwetsbaar zijn om nog fysiek te kunnen raadplegen. Digitaliseren maakt het mogelijk om ze via het internet te laten inkijken. De zes erfgoedbibliotheken werken vanaf 2008 nauw samen en sinds 15 november 2012 is de gezamenlijke website Flandrica. be toegankelijk. De website Flandrica.be biedt op dit ogenblik 425 documenten aan die van de eerste tot de laatste bladzijde digitaal raadpleegbaar zijn: eeuwenoude handschriften, belangrijke drukwerken en prachtige afbeeldingen die een fascinerend verleden oproepen. Als smaakmaker vertoont de welkompagina bovenaan een voortdurend wisselende draaimolen van documenten. Wie Graduale van de abdij van Sint-Truiden gericht wil zoeken, kan gebruik- (1540-1542) maken van zoekingangen op collectie, thema, plaats en periode. Wie daarentegen ongedwongen wil kennismaken met het aanbod, kan gebruikmaken van de rondleidingen: deze geven een kijk op de verschillende collecties, telkens vanuit een andere invalshoek. Wie nader wil kennismaken, kan doorklikken naar de volledige titelbeschrijving en naar de volledige digitale versie. Dit gebeurt via een link naar de website van de bibliotheek. De Provinciale Bibliotheek Limburg is met 88 documenten de best vertegenwoordigde bibliotheek. De documenten zijn zorgvuldig geselecteerd. De twee door Vlaanderen erkende topstukken – de aflaatbrief van Herkenrode en het graduale van de abdij van Sint-Truiden – ontbreken geenszins. Pareltjes zijn het. De schitterende miniaturen en letterversieringen zijn op het internet goed zichtbaar. Daarnaast kan
je op de website de meest uiteenlopende soorten documenten vinden: handschriften, oude drukken, moderne drukken, kranten, oude affiches, foto’s, prenten en prentbriefkaarten. We geven hierna nog enkele voorbeelden die naar meer doen watertanden. Een fotoalbum van de Tongenaar Edmond Jaminé met mooie foto’s van een Kempisch dorp dat men tot nog toe niet kon thuiswijzen. Herdenkingsboeken uitgegeven naar aanleiding van het vijftigjarig bestaan van de Limburgse steenkoolmijnen (1957) met foto’s van het dagelijkse leven in en rond de steenkoolmijnen en vormgegeven door de beste grafische vakmannen uit die tijd. Twee van de vijf delen “Les délices du Païs de Liège” (1738-1744) met een beschrijving van het prinsbisdom Luik in die tijd. Tenslotte is er nog een werk over de vondst in 1780 van het hoofd van een Mosasaurus op de Sint-Pietersberg nabij Maastricht. De Fransman Barthélemy Faujas de Saint-Fond “roofde” de
De ‘Aflaatbrief van Herkenrode’ (1363), een erkend topstuk, kan je voortaan in hoge kwaliteit online bestuderen. Het originele document blijft veilig opgeborgen. vondst voor zijn natuurhistorisch museum in Parijs en schreef er een werk over dat al in 1802 in het Nederlands vertaald werd. Alle tot hiertoe gedigitaliseerde documenten op Flandrica.be zijn ook op de deelsite van het HIPLimburg terug te vinden: zeer de moeite om te grasduinen en te genieten van dit heel bijzondere cultureel erfgoed!
Meer info www.limburg.be/pbl (link naar HIP en verder naar “digitale collecties”) www.vlaamse-erfgoedbibliotheek.be www.flandrica.be Limburgs Erfgoed | 7
| dienst Documentatie |
Nieuwe aanwinsten over het cultureel erfgoed De onderstaande werken kunnen geraadpleegd worden in het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed, Universiteitslaan 1 te Hasselt, tel. 011 23 75 83, op werkdagen van 9 tot 12 uur en van 13.30 tot 17 uur. Ze kunnen er tevens gefotokopieerd worden.
Participatie van bezoekers aan musea en erfgoedorganisaties is een gedachte die vandaag bijzonder actueel is. Nina Simon formuleert in dit boek haar visie op een effectieve participatie (vanuit de Amerikaanse context). Goede participatie vertrekt niet vanuit de doelstellingen van een museum, maar vanuit het profiel van de bezoekers. Door aan te sluiten bij wat bezoekers interesseert, creëer je een boeiende interactie. Simon koppelt in dit boek theoretische beschouwingen (heel toegankelijk beschreven) aan praktijkverhalen en concrete tips. Ze vertrekt vanuit vier modellen voor participatie. “Contributory”: bezoekers aansporen om een bijdrage aan het museumverhaal te leveren; “Collaborative”: samenwerken met de erfgoedgemeenschap, op vraag van de organisatie; “Co-creative”: samen met de gemeenschap nieuwe wegen exploreren waarbij de uitkomst even open blijft; “Hosted”: lokalen van de organisatie ter beschikking stellen voor gebruik door derden als middel om een netwerk te versterken. In het boek vindt u bovendien tips voor het evalueren en managen van participatieve processen terug. Net als een overzicht van valkuilen en mogelijke tegenwind. Het boek zelf is in het Engels, maar vlot leesbaar en ook online te raadplegen, samen met een blog. Zeker een aanrader voor directeurs, museummedewerkers en vrijwilligers in musea en erfgoedorganisaties die het publiek op handen dragen. Het steunpunt FARO richtte samen met collega’s van musea in heel Vlaanderen een leesgroep rond dit boek op en formuleerde bedenkingen op de website faronet.be. De dialoog rond deze thematiek is dus zeker niet afgerond en de moeite om te volgen.
provincie Limburg Universiteitslaan 1 B-3500 HASSELT limburg.be
André GYSEL, 1914 - 1918 door Duitse ogen, Tielt [Lannoo nv], 2010, 240 blz. (ISBN 978 90 209 9251 9) Het boek beschrijft de Groote Oorlog vanuit de “andere zijde” van het front. Het dagelijkse leven van een Duitse oorlogssoldaat, krijgsgevangenen, de slagen, verdedigingslijnen en loopgraven, oorlog en seks, begrafenissen en begraafplaatsen … worden beschreven aan de hand van dagboeken en zeer veel fotomateriaal uit die tijd. De auteur was jarenlang leraar geschiedenis in Diksmuide en is nu gids in de IJzervallei en de Westhoek. Hij publiceerde eerder al het dagboek van Gaston Le Roy, Vlaams oorlogsvrijwilliger tijdens WO I. Dit boek is een rijk geïllustreerde getuige vanuit de invalshoek van de Duitse soldaten. Geen strategische verhalen van bovenuit gestuurd, maar het leven aan het front. Prachtig geïllustreerd in zwart-wit. De fotografen zijn niet gekend, de foto’s worden wel met bronvermelding weergegeven.
Bart VERCAUTEREN, Katrien COLPAERT-ARICKX, Zakboekje kerkbesturen, Brussel (Politeia i.s.m. VVSG), 2013, 128 blz., (ISBN 978-2-509-01582-2) Het zakboekje is een uitgave gerealiseerd op basis van het “Vademecum Kerkbesturen”. Het is een erg praktische uitgave, in een handig formaat en met een zeer overzichtelijke en geactualiseerde inhoud. Kerkbesturen vinden er tips over organisatie en werking, financieel beheer en meerjarenplan. Het administratief toezicht door de gemeentebesturen is decretaal gekaderd en organisatorisch toegelicht. Een must voor de praktijkwerker die nog niet volledig in alle aspecten van een kerkbestuur thuis is.
Vormingstraject “vrijwilligers rekruteren en begeleiden” Met het vormingstraject “vrijwilligers rekruteren en begeleiden” willen Heemkunde Vlaanderen en het Provinciaal Centrum Cultureel Erfgoed (PCCE) de musea en erfgoedorganisaties uit Limburg helpen bij het effectief werven en begeleiden van vrijwilligers. Het traject bestaat uit vier sessies die elk een ander aspect van het thema zullen behandelen: rekruteren, vrijwilligersbeleid, ledenwerving en visie en actieplannen. Docent is Daphné Maes van Heemkunde Vlaanderen. Vormingsmomenten en praktijkgedeelten wisselen elkaar af. Het is de bedoeling dat erfgoedorganisaties aan het einde van het traject concreet aan de slag kunnen. De reeks is gratis en vindt plaats in het Maasland (op een nader te bepalen locatie) op vier dinsdagavonden in mei 2013, telkens van 19.30 tot 22 uur. Het aantal deelnemers is beperkt tot twaalf organisaties, bij voorkeur uit het Maasland en Noord-Limburg. Aanmelden kan tot 30 april 2013 bij Anne Milkers van het PCCE, tel. 011 23 75 80 of e-mail: anne.milkers@limburg.be.
v.u. Sandro Claes, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt
Nina SIMON, The Participatory Museum, Santa Cruz California, 2010, V + 374 blz. (ISBN-13 978-0-615-34650-2)