2014/2 Limburgs Erfgoed

PB- PP B-

BELGIE(N) - BELGIQUE

Limburgs Erfgoed afgiftekantoor 3500 hasselt 1 april / mei / juni 2014 jaargang 19 nummer 2 3-maandelijks tijdschrift erkenningsnummer p 509 339

ken (G

en in Montena

De Twee Tomm

ouw en Voeren

schap Haspeng

gionaal Land ingelom) Š Re

Woord Vooraf door Igor Philtjens gedeputeerde van Cultuur In de zomereditie van de nieuwsbrief “Limburgs Erfgoed” laten we u kennismaken met de resultaten van drie E-XTRA-projecten.

In de gemeente Gingelom werden drie Gallo-Romeinse tumulisites ingericht en voor het publiek toegankelijk gemaakt. Met dit project wil de gemeente Gingelom haar tumuli ontsluiten en in hun waarde herstellen. Hiervoor werd er met vele partners samengewerkt, waaronder verschillende diensten van de provincie Limburg.

In 2011 werd in het Museum De Kolonie in Lommel met E-XTRA subsidies een studietraject opgestart om tot een vernieuwde invulling van het museum te komen. Tijdens deze studie werd besloten om in het museum ten volle uit te pakken met de archeologische collectie en de daaraan verbonden educatieve werking. Meer dan vroeger kan de bezoeker nu in het nieuwe archeologische museum kennismaken met de oudste bewoners van de streek die vele indrukwekkende en ook mysterieuze voorwerpen hebben achtergelaten.

Sinds 2012 is de stad Bilzen bezig met de uitvoering van een grootschalig project om recent erfgoed, jeugdcultuur en muziek samen te brengen in een aantrekkelijke en vernieuwende mix van activiteiten voor jong en oud. De kern van dit project is het verleden van het muziekfestival Jazz Bilzen. Dit jaar komt het beeldenpark van de bekende tekenaar Ever Meulen erbij, alsook een tentoonstelling van het werk van Herman Selleslags, de eerste Belgische festivalfotograaf.

De erfgoedwebsite www.erfgoedplus.be bundelt inmiddels meer dan 103 000 erfgoedobjecten en maakt deze informatie voor een breed publiek toegankelijk. Eén van de laatste aanwinsten op Erfgoedplus.be is de natuureducatieve collectie van De Lieteberg (Zutendaal). Een belangrijk aandeel in deze collectie vormt de verzameling van het imkerserfgoed.

Verder in deze nieuwsbrief stellen we u een nieuw subsidiereglement voor investeringen in erfgoeddepots en de bewaring van erfgoed op lange termijn voor en bieden we u een overzicht van de lokale WO I-projecten die door het provinciebestuur Limburg ondersteund worden.

Tot slot een boeiend verhaal over de werking van Monumentenwacht Limburg, uw partner in het behoud en beheer van historisch waardevol erfgoed!

De Gallo-Romeinse tumuli in Gingelom Ooit lagen in Limburg honderden Gallo-Romeinse tumuli. Vandaag zijn er nog vijftien bewaard. Zes daarvan liggen in Gingelom verdeeld over drie sites: de Avernassetom, de Twee Tommen en de Drie Tommen. De naam tom is spreektaal voor tombe en verwijst naar hun functie: het zijn grafmonumenten.

De Gallo-Romeinse tumuli in Zuid-Limburg hebben een geheel eigen ontstaansgeschiedenis. Onder invloed van de Romeinen ontstonden in Haspengouw grote landbouwbedrijven. Het landschap was vrijwel volledig ontbost en de vruchtbare leemplateaus omgezet in landbouwgrond. De boeren verbouwden vooral graan, maar ook peulvruchten als bonen, erwten en linzen. De Romeinen introduceerden daarnaast verschillende nieuwe fruitsoorten: pruim, perzik, appel, peer en kers.

COLOFON De deputatie van de provincie Limburg Herman Reynders, gouverneur-voorzitter; Marc Vandeput, Ludwig Vandenhove, Igor Philtjens, Frank Smeets, Jean-Paul Peuskens en Inge Moors, gedeputeerden en Renata Camps, provinciegriffier Redactie: Limburgs Erfgoed. Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed Provincie Limburg, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt tel. 011 23 75 75, fax 011 23 75 85, e-mail: pcce@limburg.be Tekst: Peter Bloemen, Linda Bogaert, Bart Bosmans, Dirk Bouve, Carolien Goeleven, Tine Hermans en Betty Simon Fotografie en tekeningen: Peter Bloemen, Valentin Jacobs en Erwin Reyskens; gemeente Ham, KMKG-Brussel R. Mommaerts, Lieteberg, Monumentenwacht Limburg, Provinciale Bibliotheek Limburg en Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren Lay-out & Drukwerk: Designpartner/Drukkerij Paesen, Opglabbeek Verantwoordelijke uitgever: Sandro Claes, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt Website: www.limburg.be

Grafvondsten uit de Drie Tommen © KMKG-Brussel, foto R. Mommaerts De lokale herenboeren bouwden villa’s in Romeinse stijl, die van alle comfort voorzien waren. Het woongedeelte lag centraal in het villa­ complex. Hier leefden de eigenaar en zijn familie of de mensen die voor hem het bedrijf uitbaatten. Rond het erf lagen ook nog schuren, stallen en stapelruimten. Soms was er een klein heiligdom.

Sommige eigenaars van villa’s of hun familieleden werden op hun domein begraven onder een tumulus, een aarden grafheuvel, helemaal volgens Romeinse traditie. Een tumulus kon tot zestien meter hoog zijn en lag steeds in de omgeving van de villa en aan wegen of op natuurlijke verhevenheden, zodat hij van ver zichtbaar was. De meeste Gallo-Romeinse tumuli zijn nu tussen de 1 800 en 2 000 jaar oud.

De Drie Tommern (links) en de Twee Tommen (rechts) in Montenaken (Gingelom)

| CULTUREEL ERFGOED | Onder de heuvel bevond zich een grafruimte. In deze ruimte stond de urne met daarin de as van de overledene en talrijke grafgiften.

Die moesten de status van de overledene benadrukken en duidelijk maken dat hij/zij met de Romeinse cultuur vertrouwd was. Vaak gaven familieleden dan ook luxueus servies mee als grafgift, zoals bekers en kommen uit glanzend rood aardewerk, terra sigillata.

De gemeente Gingelom heeft met dit project haar tumuli ten volle willen ontsluiten en in hun waarde herstellen. Hiervoor heeft de gemeente sectoroverschreidend naar partners gezocht en ze heeft die gevonden in de instellingen: Agentschap Natuur en Bos, Agentschap Onroerend Erfgoed, Vlaamse Landmaatschappij, Toerisme Limburg, Provinciaal

Inhuldiging van de tumulisites in Gingelom bloeiende planten die er groeien, weer nieuwe kansen. Ook vormden de bomen een risico voor de bescherming: als één van de bomen zou omvallen, nemen zijn wortels grote stukken van de tumulus mee.

Op de site van de Twee Tommen kom je te weten hoe de streek er tweeduizend jaar geleden uitzag. De tumuli zijn beschermde monumenten.

Je kan er lezen hoe deze bescherming mogelijkheden biedt om de tumuli voor de toekomst veilig te stellen.

De Avernassetom in Montenaken (Gingelom) Centrum voor Cultureel Erfgoed, Provinciaal Gallo-Romeins Museum, Monumentenwacht Vlaanderen en Limburg én Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren. Samen zijn ze gekomen tot een vernieuwende herwaardering van de Gingelomse tumuli.

Een belangrijk element in de ontsluiting was de tumuli meer ruimte te geven: rondom de grafheuvels werden gronden aangekocht om meer dan vroeger de toegang tot de sites mogelijk te maken via wandelpaden rondom en tussen de tumuli. De heuvels kunnen nu ook beter beschermd worden tegen erosie. Vele tumuli vertonen schade, omdat ze beklommen worden door bezoekers die zich vaak van geen of weinig kwaad bewust zijn. In Gingelom is de omgeving van de tumuli nu zo aangelegd dat bezoekers op een aangename manier de grafheuvels kunnen bezoeken zonder ze te beschadigen.

Op elke site wordt op informatiepanelen een ander aspect belicht. Bij de Avernassetom wordt het leven na de dood, waarop de tumulibouwers hoopten, uitgelegd. Daarnaast kunnen bezoekers lezen over de planten die op de tumuli groeien. De tumuli zijn ontbost en hersteld naar hun oorspronkelijk uitzicht. Zo krijgen de zeldzame grassen en

Bij de Drie Tommen leer je over de geschiedenis van tumuli en hun plaats binnen een Romeins villadomein. Daarnaast kom je meer te weten over de archeologische opgravingen van de Drie Tommen en de vondsten die men er heeft gedaan.

Om de tumulisites beter toegankelijk te maken is het fietsroutenetwerk verlegd. Met de fiets of te voet kan je een route langs de drie sites maken. Er is ook een korte wandeling langs twee sites vanuit Vorsen (Gingelom). De tumuli liggen langs ruilverkavelingswegen en zijn niet met de wagen bereikbaar.

Het Provinciaal Gallo-Romeins Museum heeft gidsen opgeleid om bij de tumuli rondleidingen te kunnen geven. Het is mogelijk om een gecombineerd bezoek aan het museum en de tumuli te boeken.

Meer informatie over de bezoekmogelijkheden van de tumuli kan je bekomen bij Toerisme Gingelom of bij het Provinciaal Gallo-Romeins Museum.

Meer info Toerisme Gingelom, Sint-Pieterstraat 1, 3890 Gingelom; tel. 011 88 10 31 of e-mail: info@gingelom.be Provinciaal Gallo-Romeins Museum, Kielenstraat 15, 3700 Tongeren; tel. 012 67 03 30 of e-mail: grm@limburg.be Limburgs Erfgoed | 3

| CULTUREEL ERFGOED |

| CULTUREEL ERFGOED |

Museum De Kolonie vernieuwd

Jazz Bilzen

In staatsboerderij nr. 4 van Lommel-Kolonie heeft de vzw Erfgoed Lommel sinds 2007 een museum ingericht. Deze boerderij uit ca. 1850 is één van de belangrijkste relicten van de oude landbouwkolonie op de Lommelse heide. In 2011 werd een studietraject opgestart met E-XTRA subsidies om tot een vernieuwde invulling van het museum te komen. Daarnaast werd er een grondige evaluatie van de bestaande infrastructuur uitgevoerd.

Tijdens de studie werd besloten om in het Museum De Kolonie ten volle uit te pakken met de archeologische collectie en de daaraan verbonden educatieve werking. Het museum heeft nu ook een ideale ruimte om workshops te houden. Meer dan vroeger kan de bezoeker in het nieuwe archeologische museum kennismaken met de oudste bewoners van de streek die vele indrukwekkende en ook mysterieuze voorwerpen hebben achtergelaten. De collectie van het museum is van uitzonderlijk belang voor de vroegste geschiedenis van België en telt sinds kort een erkend topstuk “een oude gegraveerde rolsteen”: het oudste kunstwerk van Vlaanderen - minimum 13 000 jaar oud!

De tentoonstelling is verdeeld over drie thema’s: de jager-verzamelaars, de eerste landbouwers en de gedachtewereld en rituelen van de oudste bewoners van onze streken.

De bezoeker krijgt bij de tentoongestelde voorwerpen door educatieve filmpjes meteen te zien hoe ze werden vervaardigd. Het museum is nu ook voorzien van interactieve schermen om meer diepgaande informatie te bieden over de tentoongestelde voorwerpen; hoe ze werden gebruikt en hoe ze werden ontdekt.

In iedere ruimte staat een enigmavitrine. Hierin staan voorwerpen waarvan we niet weten hoe ze tot stand gekomen zijn en waarvoor ze gediend hebben. Bezoekers kunnen op de interactieve schermen kiezen uit drie mogelijke verklaringen.

In het documentatiecentrum De Barrier biedt de vzw Erfgoed Lommel geïnteresseerden tijdelijke tentoonstellingen over de Lommelse geschiedenis (Teuten, zinknijverheid, de elektrische draad, …).

De collectie van de vzw Erfgoed Lommel kan online geraadpleegd worden via de website van Erfgoed Lommel: http://erfgoedlommel.be.

Meer info Museum De Kolonie, Kolonie 77, 3920 Lommel, tel. 011 80 34 10.

Open van zondag tot en met vrijdag van 13.30 tot 17 uur; zaterdag gesloten of op afspraak 4 | Limburgs Erfgoed

De stad Bilzen is sinds 2012 bezig met de uitvoering van een grootschalig project om recent erfgoed, jeugdcultuur en muziek samen te brengen in een aantrekkelijke en vernieuwende mix aan activiteiten voor jong en oud. De kern van dit project is het verleden van het muziekfestival Jazz Bilzen dat van 1960 tot 1982 werd georganiseerd en dat één van de eerste grote muziekevenementen op het Europese vasteland was.

Het hele project begon met de inhuldiging van de graffititoren op het herbenoemde Jazz Bilzenplein. Deze toren was een oude elektriciteitscabine aan het rand van de festivalweide. Dit stukje industrieel erfgoed doet nu dienst als modern straatkunstwerk. Daarna werden de Jazz Bilzen Awards uitgereikt: een succesvolle wedstrijd voor amateurs en professionals in de popfotografie. De volgende stap was de opening van het “Meeting Point” in het stadhuis op de markt, een centraal informatiepunt voor toeristen en bezoekers die Bilzen en Jazz Bilzen willen leren kennen. Er vertrekt de “Demerwalk”, een wandeling van vijf kilometer langs alle belangrijke locaties die met Jazz Bilzen te maken hebben. Eén van deze haltes is het Borrehuis waar “The Stage” is ingericht, een permanente tentoonstelling over het festival.

Dit jaar komt het beeldenpark van Ever Meulen daarbij. Deze bekende tekenaar werd speciaal voor het Jazz Bilzenproject even een beeldhouwer. Zijn unieke tekenstijl kan je nu in driedimensionaal gaan bewonderen in het park Haffmans in hartje Bilzen. De kleurrijke beelden symboliseren de legendarische rockhelden. Elk beeld mist een deel, zodat je als bezoeker je hoofd door de opening kan steken om een leuke foto te maken om alzo zelf deel uit te maken van een stukje rockhistorie.

Dit festival speelde niet alleen op muziekgebied een pioniersrol; het was ook de bakermat van de Belgische festivalfotografie. Herman Selleslags, de eerste Belgische festivalfotograaf, coverde voor het tijdschrift Humo alle edities. Een selectie van zijn foto’s kan je nog tot 14 september in zaal Concordia bekijken. Zijn prachtige zwart-witfoto’s laten je meer dan dertig jaar na het laatste optreden opnieuw langs de festivalweide wandelen.

Zowel het park Haffmans als zaal Concordia zijn niet zomaar gekozen.

In de gloriejaren stond in het park het hoofdpodium en zaal Concordia vormde het decor van optredens en randanimatie.

Praktische info Expo Herman Selleslags in zaal Concordia, Zoemerik (bij de Markt) te Bilzen is open van woensdag t.e.m. zondag van 11 tot 17 uur.

| ONROEREND EN CULTUREEL ERFGOED |

Monumentenwacht Limburg, uw partner in het behoud en beheer van historisch - al dan niet beschermd - waardevol erfgoed De hoofddoelstelling van Monumentenwacht is eigenaars en beheerders van historisch waardevol erfgoed bij te staan en te ondersteunen om hun gebouw(en), met inbegrip van het (de) historisch waardevolle interieur(s) en objecten, zo goed mogelijk te onderhouden en zo te bewaren voor toekomstige generaties.

Hoe kan Monumentenwacht Limburg u ondersteunen in het behoud van uw erfgoed?

De reguliere, provinciale dienstverlening bestaat hoofzakelijk uit periodieke inspecties van het volledige gebouw (bouwkunde en interieur). Optimaal gebeurt dit om de drie, maximum vier jaar, ook na een restauratie! Elke bouwkundige- en/of interieurinspectie resulteert in een goed gedocumenteerd toestandsrapport. In dit handige werkinstrument worden gebreken en aanbevelingen duidelijk gerangschikt op urgentie en noodzaak. Met dit objectief, doch niet bindende advies kan de abonnee meteen aan de slag. Daarnaast kan het rapport ook gebruikt worden bij de opmaak van een restauratiedossier.

Dankzij deze continue monitoring kunnen kleine, vaak onzichtbare gebreken tijdig opgespoord en aangepakt worden, waardoor ernstige gevolgschade uitblijft. Op die manier kunnen de abonnees op - lange - termijn kostenbesparend werken en (dure) restauraties voorkomen.

De authenticiteit van het erfgoed blijft zo optimaal bewaard.

Monumentenwacht Limburg tracht haar dienstverlening zo optimaal mogelijk af te stemmen op de noden van de leden. Zo blijft Monumentenwacht Limburg als helpdesk steeds beschikbaar om extra informatie over de vastgestelde toestand en de aanbevelingen te geven. Ook voor adviezen over geïsoleerde problemen zoals bijvoorbeeld vochtproblemen, zwam- of houtaantastingen, … kan u steeds bij Monumentenwacht Limburg terecht.

Ervaring leert dat een goede opvolging leidt tot een efficiëntere aanpak van de omschreven aanbevelingen. Daarom behoort nazorg eveneens tot de hoofdprioriteiten. Dit houdt niet enkel het ter plaatse toelichten van het inspectierapport aan de eigenaar-beheerder, de onderhoudsverantwoordelijke of zelfs de restauratiearchitect in. Ook het uitvoeren van noodherstellingen, conserverende of exemplarische ingrepen zoals het herstellen van een goot, het terugplaatsen van een uitgeschoven lei of hoekkeperlood, … behoren tot het takenpakket van de bouwkundige wachters. Voor het tijdelijk fixeren van losse verflagen van een waardevolle polychromie, het bestrijden van houtborende insecten, het verpakken van textiel en metaal, het correct ophangen van een schilderij, … wordt dan weer op de expertise van de monumentenwachters interieur gerekend.

Tot slot wordt binnen Monumentenwacht Limburg ook sterk ingezet op langetermijndoelstellingen. Als eigenaar of beheerder blijft u immers steeds de eindverantwoordelijkheid dragen voor een goed behoud en beheer van uw erfgoed. In het kader daarvan organiseert Monumentenwacht Interieur op regelmatige basis workshops waarbij de opgedane kennis meteen op locatie toegepast kan worden. Zo is er de workshop “metaal reinigen”. Hierin krijgt elke deelnemer, naast een grote portie actieve kennis, ook een starterskit aangeboden waarin alles zit wat nodig is om meteen aan de slag te gaan, tijdens de workshop maar ook in situ.

Daarnaast worden de vijf provinciale monumentenwachtverenigingen ondersteund door de koepelvereniging, Monumentenwacht Vlaanderen, een initiatief van de vijf provincies. Zij bieden nog extra, ondersteunende dienstverleningen aan, zoals het behoud en beheer van het archeologische of varend erfgoed. Ook kan, op verzoek, het opgemaakte toestandsrapport gekoppeld worden aan een meerjarenonderhoudsplan met kostenraming. Via een langetermijnplanning voor onderhoud wordt getracht proactief onderhoud verder te stimuleren.

Wie kan lid worden van Monumentenwacht Limburg?

Zowel particulieren, kerkfabrieken, openbare besturen, verenigingen als vennootschappen die eigenaar of beheerder zijn van waardevol erfgoed, gelegen in Vlaanderen, kunnen lid worden van Monumentenwacht Limburg en dit met zowel beschermd als niet beschermd erfgoed. Als lid kan u tegen bijzonder lage tarieven een beroep doen op de provinciale monumentenwachtvereniging.

Indien u graag meer informatie over Monumentenwacht Limburg wenst of als u zich voor één van de workshops wenst in te schrijven, kan u steeds terecht op de website: www.monumentenwacht.be.

Meer info Monumentenwacht Limburg, Provinciehuis - Blok G, Willekensmolenstraat 140, 3500 Hasselt; tel. 011 23 75 90, fax 011 23 75 95; e-mail: mowa@limburg.be, www.monumentenwacht.be Limburgs Erfgoed | 5

| CULTUREEL ERFGOED |

Imkerserfgoed Collectie De Lieteberg (Zutendaal) De erfgoedwebsite www.erfgoedplus.be bundelt inmiddels meer dan 103 000 erfgoedobjecten en maakt deze informatie voor een breed publiek toegankelijk. Eén van de laatste aanwinsten op Erfgoedplus.be is de natuureducatieve collectie van De Lieteberg (Zutendaal). Een belangrijk aandeel in deze collectie vormt de verzameling van het imkerserfgoed.

Traditioneel bedekten uitgestrekte heidegebieden een groot deel van Limburg. Op deze arme gronden was de oogst van raat- en pershoning een welkome aanvulling op een doorgaans karig inkomen. In het zuiden van Limburg leeft de fruitteelt waarbinnen bijen van ouds een cruciale rol vervullen. Bijenhouders waren in Limburg alomtegenwoordig en speelden een belangrijke rol in de lokale economie. Toch is er verhoudingsgewijs weinig bewaard gebleven of opgetekend over de imkerij in onze provincie. Het onthaal- en bezoekerscentrum De Lieteberg probeert als belangrijk bijen- en bevruchtingscentrum voor Carnicabijen deze leemte in te vullen. De Lieteberg is niet alleen betrokken bij de moderne koninginnenteelt; ook imkers worden in het bijen­ centrum met cursussen begeleid, opgeleid en verder geschoold.

In het kader van haar natuureducatieve werking en rol als opleidingscentrum voor imkers beheert De Lieteberg een collectie aan imkermaterialen. De collectie omvat zowel historische voorwerpen die tot de “oude imkerij” behoren, als voorwerpen die ook nu nog steeds gebruikt worden en in de handel aangeboden worden. De traditionele imkerij wordt vereenzelvigd met bijenkorven, behuizingen uit gevlochten stro, grassen en diverse loten van houtige gewassen. Deze korfteelt, waarbij de bijen hun raten vast in de korf bouwen (vaste raatbouw), domineerde tot midden vorige eeuw de bijenteelt in Limburg. De collectie van De Lieteberg bezit dan ook een omvangrijke verzameling aan diverse soorten bijenkorven. Korven kon men immers zelf maken uit Darrenvanger

6 | Limburgs Erfgoed

Balgberoker (volgens Root)

lokale materialen. In het Vlechtwerkmuseum De Wissen (Dilsen-Stokkem) kan men voorbeelden zien van bijenkorven uit gevlochten bundels pijenstrootje die met schenen van hazelaarshout samengebonden worden.

Hoewel de korfteelt het traditionele beeld van de imkerij bepaalt, wordt de gevlochten bijenkorf al vanaf het begin van de 20ste eeuw gestaag vervangen door de bijenkast. Een bijenkast is veel gemakkelijker om te bewerken. De raten worden in uitneembare ramen gebouwd (losse raatbouw), wat het oogsten van de honing en het werk aan een bijenvolk aanzienlijk vereenvoudigt. De overgang van korf naar kast brengt een revolutie teweeg in het imkerlandschap. De bijenvolken worden groter; men kan een volk meerdere jaren houden en ook de honingproductie stijgt. Belangrijker nog, men kan selectief bijenrassen veredelen en gericht op raszuivere koninginnen voortkweken. Voor het eerst kan men echt spreken van het “verzorgen” van een bijenvolk.

De imker hoeft het bijenvolk niet meer te vernietigen om de honing te oogsten. De kastimkerij heeft echter een keerzijde. In aanschaf van materiaal is de bijenkast in verhouding tot de korfimkerij duur. In de beginjaren ziet men daarom nog vaak overgangstypes: bijenkasten voor losse raatbouw die voor een groot gedeelte nog uit gevlochten materiaal bestaan. De Lieteberg heeft in haar collectie voorbeelden van zelf gebouwde “korfkasten” die deels uit afvalhout en deels uit gevlochten riet of stro bestaan.

Vanaf de Tweede Wereldoorlog vervangt de kastimkerij definitief de traditionele korfimkerij. Nieuwe productiemethoden en de stijgende levensstandaard maken kasten financieel toegankelijker voor een grotere groep imkers. Enkel nog bejaarde “korfboeren” blijven trouw aan hun oude methodes. Nu is de korfimkerij, op educatieve bijenstanden na, geheel verdwenen. Gevlochten bijenkorven worden nog steeds in Koninginnenkooi.

Invoerkooi naar het type “Gapir”

Gevlochten conus­­vormige bijenkorf

Gevlochten Lüneburger bijenkorf Korfkast. Overgangstype van korf naar kast de handel aangeboden, maar vooral dan nog om zwermen in te vangen. Ook dit gebruik is inmiddels aan het verdwijnen.

De kastimkerij vraagt om nieuwe bedrijfsmethoden. Zeker op het vlak van rasverbetering en koninginnenteelt worden uiteenlopende en soms complexe technieken met hulpstukken ontwikkeld. De collectie imkermaterialen geeft een mooi overzicht aan soorten darrenvallen, koninginnenkooien (opsluitings-, verzend- en inloopkooien), kunstmoerdoppen, kweekramen, vang- en merkbuisjes en bevruchtingskasten. Veel van deze imkermaterialen zijn ook nu nog in de handel te verkrijgen (bv. Wohlgemuth inloopkooi) of kunnen nog steeds probleemloos dienst doen (bv. inloopkooi type “Gapir”). De balgberokers, ontzegelvork, het spoorwieltje en de schraapbeitel komen de huidige imker nog steeds vertrouwd over.

Deze materialen werden inmiddels bijna zeventig jaar - of langer - geleden ontwikkeld en worden nu nog steeds haast ongewijzigd gebruikt.

De lijn tussen “erfgoed”, oude materialen en actuele imkermaterialen is moeilijk te trekken. Het onthaal- en bezoekerscentrum De Lieteberg bezit een uitgebreidere collectie rond de hedendaagse imkerij en het specialistisch materiaal voor de koninginnenteelt. Het volledige instrumentarium wordt nog niet integraal ontsloten. Verdere aanvullingen op de huidige collectie zijn in voorbereiding.

Meer info www.erfgoedplus.be Raadpleeg onder “Collectie” in de categorie “Musea” de collectie van het bezoekerscentrum De Lieteberg (www.erfgoedplus.be/zoeken? collectie=71067A21)

Gezocht: oud imkermateriaal en foto’s!

Imkergereedschappen die u niet meer gebruikt? U wil stoppen met imkeren en weet geen blijf met het materiaal? Bezit u nog oud imkermateriaal van vader of grootvader? Gooi dit niet weg.

Heeft u oude foto’s van korf- en kastimkerij in Limburg? Bezorg uw foto’s en imkermateriaal aan het bezoekerscentrum De Lieteberg. Help het imkerserfgoed bewaren!

Meer info Bezoekerscentrum De Lieteberg, Zuurbroekstraat 16, 3690 Zutendaal; tel. 089 25 50 60 of e-mail: info@lieteberg.be

| CULTUREEL ERFGOED |

Ondersteuning lokale WO I-projecten, oproep 1 april 2014 In 2014 werken heel wat gemeenten, scholen, heemkringen en andere organisaties aan de herdenking van WO I. Dat blijkt uit de vele aanvragen die het provinciebestuur Limburg mocht ontvangen op 1 april 2014. Het provinciebestuur Limburg zal tot en met 2018 projecten die voor het lokale WO I-verhaal aandacht hebben, ondersteunen.

Bij de oproep van 1 april 2014 werden 23 subsidieaanvragen ingediend.

Volgende 17 aanvragen werden goedgekeurd.

• Gemeente Alken: Alken tijdens de Groote Oorlog • Heemkring Landrada, Bilzen: Munsterbilzenaren in de Grooten Oorlog 1914-1918 • Tandem vzw, Diepenbeek: Requiem of Hope: herinnering aan “de Groote Oorlog” • Gesubsidieerde Vrije Scholen Halen: De Groote Oorlog door kinderogen - 100 jaar. Een margrietje voor papa in de Groote Oorlog • Gemeente Ham: Oorlogskerkhof WO I te Oostham • Koninklijk Atheneum 1, Hasselt: Ten strijde!

• Het Stadsmus, Hasselt: Geen nieuws, goed nieuws?! Hasselaren en de Eerste Wereldoorlog • Geschied- en Heemkundige Kring Heusden: Heusden eert zijn helden • Geschied- en Heemkundige Kring De Klonkviool vzw, HouthalenHelchteren: Sporen van de Groote Oorlog in Houthalen • Erfgoedkring Wiosello Veldwezelt, Lanaken: Quis separabit - 1918: een Iers graf in Veldwezelt • Gemeente Leopoldsburg: ontwikkeling van een mobiele app: De Groote Oorlog in Leopoldsburg • Raad voor Cultuur en Kunst, Lommel: Kleine verhalen in een Groote Oorlog 1914-2014: een eeuw tussen heide en hoop • Gemeente Lummen: Herdenking WO I in Lummen • Musica vzw, Neerpelt: klankroute: De Groote Oorlog in Noord-Limburg • Stad Peer: WO I de beleving in Peer • Gemeente Riemst: Riemst en de Groote Oorlog • Gemeente Sint-Truiden: Sint-Truiden in de Eerste Wereldoorlog Inhoudelijke informatie over deze en voorgaande goedgekeurde gesubsidieerde aanvragen (49 in totaal), alsook een agenda, kan je terugvinden op www.limburg1914-1918.be. Wil je meer informatie over een bepaald project of wil je zelf nog een subsidieaanvraag indienen (volgende oproep 1 oktober 2014), neem dan contact op met het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed.

Meer info Dirk Bouve, tel. 011 23 75 74 of e-mail: dirk.bouve@limburg.be Limburgs Erfgoed | 7

| CULTUREEL ERFGOED |

| CULTUREEL ERFGOED |

Limburgse erfgoeddepots krijgen subsidies

Voor u gelezen

Erfgoeddepots zijn een Vlaamse beleidsprioriteit voor de komende vijf jaar en de provincie heeft hierin een regierol gekregen op basis van het Cultureel-Erfgoeddecreet. Zij ontvangt per jaar 226 327,00 euro aan subsidies van de Vlaamse regering voor de beleidsperiode 2014-2019. Een gedeelte hiervan is bedoeld voor twee tewerkstellingsplaatsen.

Het Limburgse depotbeleid heeft tot doel erfgoedbeheerders te ondersteunen bij het behoud en beheer van hun erfgoed. Het bewaren van erfgoed ter plaatse draagt daarbij de voorkeur weg, zodat de band met de gemeenschap behouden blijft. Naast advies, vorming, uitleen, registratie en digitalisering via Erfgoedplus.be is er vanaf 1 mei 2014 ook financiële steun mogelijk om het erfgoed optimaal te bewaren.

Gemeentebesturen en organisaties die erfgoed beheren, kunnen een subsidie aanvragen voor: - een studie naar haalbaarheid, klimaateisen, stabiliteit, …

- wijzigingen aan een bestaande ruimte en herinrichting met aangepast meubilair - aankoop van gespecialiseerd materiaal, zoals zuurvrije dozen, inpakmateriaal, brandbeveiliging of transportkarretjes - een conserverende behandeling door een conservator-restaurator.

De belangrijkste voorwaarden zijn dat er reeds met een digitale inventaris gestart is; dat het erfgoed op aanvraag raadpleegbaar is en dat de locatie gedurende minimum tien jaar beschikbaar is. Het maximum bedrag is gelijk aan 60% van de totale kosten, met een maximum van 30 000,00 euro.

Alle details en het aanvraagformulier zijn online terug te vinden via onderstaand webadres. Voor begeleiding bij een aanvraag kan u steeds beroep doen op het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed.

Meer info Tine Hermans, tel. 011 23 75 84 of e-mail: tine.hermans@limburg.be, www.limburg.be/erfgoeddepots

provincie Limburg Universiteitslaan 1 limburg.be

Dit inhoudelijk bijzonder rijke boek bundelt een aantal artikels over Tongeren tijdens de Eerste Wereldoorlog.

Voor het grote publiek speelt WO I zich vooral af in de Westhoek, maar ook de andere regio’s in ons land bleven niet gespaard. De bezetting had een immense impact op het dagelijkse leven in alle steden en gemeenten, ook in Tongeren. Dit boek biedt een boeiende mix van artikels over sociale en militaire aspecten, maar ook over de periode net na de oorlog.

De klemtoon ligt hierbij vooral op het lokale verhaal.

In het eerste artikel van het hoofdstuk “Het sociale aspect: het leven tijdens de oorlog” geeft Joseph Claikens, een ooggetuige, een kort relaas over het begin van de oorlog.

Vervolgens wordt er een overzicht van het Duitse bestuur in Tongeren gegeven. Op basis van het voorhanden bronnenmateriaal wordt er aandacht besteed aan de opeisingen in Tongeren. Het dagelijkse leven en de voedselhulp die er geleverd werd, worden eveneens bekeken.

Ook het culturele leven aan de vooravond van WO I komt aan bod. Als laatste artikel van dit hoofdstuk wordt er een korte bijdrage aan de Tongerse dorpen gewijd.

In het hoofdstuk over “Het militaire aspect: het leven tijdens de oorlog” vindt u meer uitleg over het Kommando West. In het tweede artikel wordt de Burgerwacht van Tongeren van naderbij bekeken. Tot slot wordt er een overzicht gegeven van het zgn. Duitse archief, dat in 1918 in Tongeren achtergelaten werd.

Het stadsarchief van Tongeren herbergt een interessante collectie brieven, foto’s en postkaarten uit de periode 1914-1918. In het hoofdstuk “Tongenaren in de oorlog” worden een aantal personen of families uitgebreider behandeld.

In het laatste hoofdstuk van dit boek “Nasleep en gevolgen van de oorlog” kijkt men naar de gesneuvelden die via bidprentjes, herdenkingsmonumenten en herinneringsmedailles herdacht worden.

De artikels werden geschreven door een tiental professionelen en vrijwilligers. Het boek is geïllustreerd met diverse foto’s uit onder andere familiearchieven. Vermeldenswaard zijn eveneens de bibliografie en de eindnoten waarmee het boek wordt afgesloten.

v.u. Sandro Claes, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt

De provincieraad heeft op 23 april 2014 een nieuw subsidiereglement goed­gekeurd voor investeringen in erfgoeddepots en de bewaring van erfgoed op lange termijn. Zowel gemeentebesturen als organisaties die erfgoed beheren, kunnen hiervan gebruikmaken.

Stefanie SFINGOPOULOS en Veerle VANDOREN e.a., Van Moerenpoort tot Menenpoort. Een bundeling van artikels over Tongeren tijdens de Eerste Wereldoorlog, Dienst Erfgoed van de stad Tongeren, 2014, 212 blz.

(D/2014/10.540/1)