2017/1 Limburgs Erfgoed

PB- PP B-

BELGIE(N) - BELGIQUE

Limburgs Erfgoed afgiftekantoor 3500 hasselt 1 januari / februari / maart 2017 jaargang 22 nummer 1 3-maandelijks tijdschrift erkenningsnummer p 509 339

entenwacht! Š

25 Jaar Monum

l

Nico Vandepoe

Woord Vooraf door Igor Philtjens gedeputeerde van Cultuur, Erfgoed en Toerisme In 2017 bestaat Monumentenwacht 25 jaar! Monumentenwacht heeft als opdracht eigenaars en beheerders van historisch waardevolle gebouwen te sensibiliseren, te informeren en te begeleiden om de instandhouding van ons cultureel erfgoed in Vlaanderen te verzekeren. De organisatie is opgebouwd uit een koepelvereniging en vijf provinciale verenigingen. In deze nieuwsbrief laten we Rudi Steegmans, monumentenwachter van het eerste uur, aan het woord!

Steeds meer eigenaars van waardevol, niet-beschermd klein historisch erfgoed vinden de weg naar de financiële ondersteuning die de provincie Limburg hen biedt. Het subsidiereglement loopt bijna twee jaar. Eind 2016 werden er zes subsidieaanvragen goedgekeurd, goed voor een totaalbedrag van 51 503,63 euro. Maak kennis met twee ingediende subsidieprojecten die ondertussen volledig afgerond zijn: de Bomerkapel in Peer en de Bolderkuilkapel in Kortessem.

De website depotwijzer.be bestaat nu drie jaar en groeit voortdurend aan met nieuwe informatie. Recent sloegen de Provinciale Bibliotheek Limburg en het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed de handen in elkaar om een filmpje over “het droog reinigen van boeken” te realiseren. Daarnaast werkten het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed en de provincie Oost-Vlaanderen samen aan een filmpje over “het invriezen van oud textiel” als behandeling tegen beestjes.

Tot slot ben ik fier te mogen meedelen dat de provinciale erfgoeddatabank Erfgoedplus.be één van de 31 laureaten van de prestigieuze European Union Prize for Cultural Heritage 2017 (Europa Nostra Awards) is en prijswinnaar werd in de categorie “Education, Training and Awareness-Raising”. Op 15 mei 2017 kreeg het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed zijn award in Turku (Finland) overhandigd. Daarnaast genoten de provinciale afdelingen van Monumentenwacht een bijzondere vermelding, een “special mention”, in de categorie “Dedicated Service”. Proficiat aan het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed en Monumentenwacht Limburg voor hun puike werkzaamheden!

COLOFON De deputatie van de provincie Limburg Herman Reynders, gouverneur-voorzitter; Frank Smeets, Ludwig Vandenhove, Igor Philtjens, Erik Gerits, Jean-Paul Peuskens en Inge Moors, gedeputeerden en Renata Camps, provinciegriffier Redactie: Limburgs Erfgoed. Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed Provincie Limburg, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt tel. 011 23 75 75, e-mail: pcce@limburg.be Tekst: Kim Biesmans, Peter Bloemen, Bart Bosmans, Carolien Goeleven, Tine Hermans, Anne Milkers, Betty Simon en Trees Verhelle Lay-out & Drukwerk: Designpartner/Drukkerij Paesen, Opglabbeek Verantwoordelijke uitgever: Sandro Claes, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt Website: www.limburg.be/pcce

Inspectie van de Sint-Genovevakerk van Zepperen (SintTruiden) © Monumentenwacht Limburg, Dirk Mellebeek

25 jaar Monumentenwacht!

Een kijk op de organisatie door Rudi Steegmans, Monumentenwachter Bouwkunde, die mee aan de wieg van deze organisatie stond.

De provinciale monumentenwachtverenigingen werden 25 jaar geleden opgericht naar Nederlands model. Deze voormalige vzw’s hebben als opdracht eigenaars en beheerders van historisch waardevolle gebouwen te sensibiliseren, te informeren en te begeleiden om zo de instandhouding van het cultureel erfgoed in Vlaanderen te verzekeren. De organisatie is opgebouwd uit een koepelvereniging en vijf provinciale verenigingen.

Als gevolg van de interne staatshervorming werd Monumentenwacht Limburg op 1 januari 2015 een volwaardige provinciale dienst. In de loop van 25 jaar evolueerde de dienstverlening binnen Monumentenwacht aanzienlijk. Wanneer deze zich aanvankelijk beperkte tot toestandsinspecties van gebouwd erfgoed, kwamen daar na verloop van tijd ook historische interieurs inclusief het roerend erfgoed (1997), varend erfgoed (2008), archeologisch erfgoed (2009) en de opmaak van een meerjarenonderhoudsplan met kostprijsindicatie (2011) bij.

Onze missie: “beter voorkomen dan genezen” impliceert al 25 jaar een regelmatig nazicht van de bouwfysische toestand van waardevolle, al dan niet-beschermde erfgoedobjecten om zo het onderhoud en de instandhouding ervan te bevorderen. Deze periodieke controle zorgt ervoor dat de eigenaar en/of beheerder een duidelijk overzicht behoudt op de onderhoudsplanning en - indien nodig - het budgettair inplannen van grotere herstellingswerken op langere termijn.

Sinds 1992 zijn de monumentenwachters op pad om het nazien van waardevol erfgoed uit te voeren. Dit kan gebeuren op vraag van de abonnee zelf of op vraag van Monumentenwacht, wanneer de door hun aangewezen inspectiefrequentie van vier jaar verlopen is. Eén van de gevestigde waarden binnen Monumentenwacht Limburg is Rudi Steegmans. Als Monumentenwachter Bouwkunde staat hij mee aan de wieg van de organisatie en kent als geen ander de kneepjes van het vak. Wij gaan even met hem terug naar de beginperiode van de organisatie en hebben het over de veranderingen die hij in deze 25 jaar ervaren heeft.

Kan je je eerste inspectie nog herinneren?

Ja hoor, dat was de Sint-Quintinuskathedraal te Hasselt. Dit na mijn opleiding in Thorn, Nederlands-Limburg, waar we één maand verschillende soorten gebouwen mee mochten inspecteren. Daar hadden ze al vijf jaar ervaring met het inspecteren van onroerend erfgoed.

Inspectie van de Sint-Laurentiuskerk in Hamont (Hamont-Achel) © Monumentenwacht Limburg, Marc Smets Inspectie van de Sint-Quintinuskathedraal in Hasselt in 1992.

Onbeveiligd! © PCCE, Walter Scheelen

| MONUMENTENWACHT LIMBURG | Samen met de deskundige wachter uit Nederland en mijn toenmalige collega hebben we na één week de inspectie van de kathedraal kunnen afronden. Na de inspectie heb ik het dakenplan in de bestelwagen op kalkpapier uitgetekend, terwijl mijn collega het verslag met de hand uitschreef.

Hoe is het ledenbestand uitgegroeid tot wat het nu is?

Na de inspectie van onze eerste twaalf leden die zich dankzij een uiteenzetting door de provincie Limburg aangesloten hadden, nam ons ledenbestand in de beginjaren langzaamaan toe. Enerzijds dankzij ons “monnikenwerk”: we belden elke kerkfabriek die we in het telefoonboek konden terugvinden, op met de vraag of ze lid van Monumentenwacht wilden worden. Anderzijds heeft de mond-tot-mondreclame over ons en ook het duidelijk advies voor een groot stuk bijgedragen aan deze continue groei van leden en te inspecteren objecten. De teller stond eind 2016 op 678 erfgoedobjecten. Een resultaat, waarop ik best trots ben.

Een tweede belangrijke verandering is de professionalisering op het gebied van ICT en de digitalisering. Als je bedenkt dat verslagen destijds met de hand uitgeschreven werden, plannen met de lat op kalkpapier uitgetekend werden en foto’s door ons zelf in de donkere kamer van het provinciehuis ontwikkeld werden, dan hebben we sindsdien behoorlijk wat vooruitgang gemaakt.

De laatste jaren is er door de organisatie hard ingezet om het bouwkundig rapport te optimaliseren en meer structuur te geven.

Vroeger werd de abonnee “belast” met heel wat extra informatie, waardoor hij soms niet goed begreep wat de beste aanpak was. Nu is dit functioneel opgedeeld, nl. dak, draagstructuur, schrijnwerk, afwerking, technische installatie, site en omgeving, enz. Dit resulteert in een helder rapport met aanbevelingen, waarbij een duidelijke prioriteit, cyclus en hoeveelheid (omvang) geregistreerd wordt.

Sinds de implementatie van het nieuwe rapport wordt er ook automatisch een onderhoudskalender gegenereerd die de eigenaar/ beheerder een beknopt en visueel overzicht geeft van alle (onderhouds)werken die in de komende twaalf jaar ingepland moeten worden. Onze koepelorganisatie, Monumentenwacht Vlaanderen, biedt hieraan gekoppeld nog een bijkomende dienstverlening aan, namelijk het opmaken van een meerjarenonderhoudsplan met kostprijsindicatie. Het nieuwe rapport vormt hierbij het vertrekpunt en wordt verder op maat uitgewerkt en aangevuld met kostprijsindicaties. Met andere woorden, zo weet de abonnee niet enkel wat er wanneer met haar/zijn gebouw moet gebeuren, maar er wordt ook een kostprijs aan dit onderhoud gekoppeld.

Rudi herstelt het dak van de Sint-Martinuskerk in Houthalen (HouthalenHelchteren) © Monumentenwacht Limburg, Stein Goven Jij hebt de organisatie zien groeien, is er veel veranderd?

Toch wel, de veiligheidsnormen zijn tijdens deze 25 jaar enorm verstrengd. In de beginperiode beklom ik torens en liep ik in de goten zonder beveiliging of harnas, terwijl we nu met geïndustrialiseerde touwtechnieken werken. Mede dankzij onze informatieve en sensibiliserende ondersteuning investeren onze abonnees steeds vaker in het plaatsen van degelijke loopbruggen, genormeerde ladder- en klimhaken, dakluiken, enz. Hierdoor verhoogt de toegankelijkheid. Dit resulteert in een beter onderhoud van de gebouwen. Zo waren de zolders van de kerken vroeger sterk bevuild met stof en vogeluitwerpselen.

Dankzij het plaatsen van loopbruggen is dit fenomeen duidelijk verminderd. Door deze verhoogde toegankelijkheid wordt ook de inspectietijd verkort. Zo neemt een inspectie van de Sint-Quintinuskathedraal vandaag geen week meer in beslag, maar nog slechts circa twee dagen.

Wat maakt je job bijzonder?

Voor ons is het elke dag ‘Open Monumentendag’! Wij komen op plaatsen waar niet iedereen zomaar komt, zowel binnen als buiten het gebouw.

Daarnaast kunnen we dankzij het gebruik van industriële touwtechnieken kleine noodherstellingen uitvoeren. Zo kan bijvoorbeeld een weggevallen lei op de torenspits tijdens een inspectie meteen vervangen worden. Op die manier wordt niet enkel ernstige gevolgschade vermeden, maar verkeren de gebouwen ook in een betere toestand en kunnen grote restauraties uitgesteld of zelfs vermeden worden. Dit geeft mij een tevreden gevoel.

Het persoonlijke contact met onze abonnees ter plaatse maakt mijn werk eveneens bijzonder. Dit zorgt ervoor dat we snel kunnen inspelen op individuele noden, die soms heel verschillend kunnen zijn. Op eenvoudig verzoek is er ook de mogelijkheid om na de inspectie ter plaatse of tijdens een vergadering mondelinge toelichting bij het inspectierapport te bekomen.

En Rudi, wat denk je, op naar de volgende 25 jaar?

Als mijn fysiek blijft zoals die van iemand van 25 jaar, graag!

Limburgs Erfgoed | 3

© Provinciale Bibliotheek Limburg, Eddy Daniels

Nazorg bij het invriezen van textiel als behandeling tegen insecten © Avatar Media / Depotwijzer.be

| DEPOTWERKING |

Over boeken bewaren en textiel invriezen Depotwijzer.be is een digitaal platform voor informatie en praktijkvoorbeelden inzake behoud en beheer van erfgoed. Dit is een initiatief van de vijf Vlaamse provincies en de Vlaamse Gemeenschapscommissie, in het kader van het regionaal depotbeleid. De website bestaat ondertussen drie jaar en groeit nog voortdurend aan met nieuwe informatie. We zetten enkele recente aanvullingen op een rij.

Boeken en boekbanden bewaren

tijkvoorbeelden, -tips en referenties over meubilair en andere producten. Wie meer De Provinciale Bibliotheek Limburg en het info wenst, kan contact opnemen met de Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed depot- of projectverantwoordelijke. Zo wismaakten vorig jaar samen een filmpje over het droog reinigen van boeken. Hierin wordt selen we met z’n allen op een laagdrempeook uitgelegd wat u thuis met goedkopere lige manier kennis en ervaringen uit en moematerialen kan doen. Aansluitend daarbij is ten we niet steeds het warm water uitvinden. er nu op Depotwijzer.be ook een hoofdstuk Deze praktijkvoorbeelden duiden bovendien over het bewaren van boeken. We kennen dat de theorie en de praktijk twee verschilallemaal wel de klassieke bibliotheekopstellende dingen zijn. Hoewel we het graag anders zouden zien, is er altijd ruimte voor ling, maar waarop moet u extra letten als het Conservatie van de collectie Oude Drukken in de Provinciale Bibliotheek Limburg verbetering. Recent schreven Museum De fragiele boeken betreft? Wat is een goede © Provinciale Bibliotheek Limburg, Eddy Daniels Kolonie Lommel en de stedelijke musea Hasbewaarplaats? Welke soorten schade kan u tegenkomen en welke maatregelen zijn mogelijk? Deze tekst kwam tot selt een fiche over hun depot. Met de hulp van een provinciale depotstand met de hulp van Petra Vanhoutte (stadsarchivaris Diest), de subsidie konden zij nieuwe rekken en verpakkingsmateriaal aankopen en loopt er momenteel ook een conserveringsproject van respectieveProvinciale Bibliotheek Limburg en de vzw Vlaamse Erfgoedbibliotheek. lijk de metaalcollectie en de schilderijencollectie.

Textiel invriezen

Meettoestellen voor het klimaat

Oud - en vooral vuil - textiel vormt een aantrekkelijke voedingsbron voor motten en bepaalde kevers. Er zijn een paar behandelingen die deze beestjes doden, zonder schade toe te brengen aan het erfgoed, de mens of het milieu. De meest gekende oplossing is het invriezen.

Dit kan zelfs in een huishouddiepvriezer, zolang u maar de juiste temperatuur en termijn aanhoudt. We doen het volledig uit de doeken in een filmpje, een samenwerking tussen het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed en de provincie Oost-Vlaanderen. Win eerst advies in voor synthetisch, beschilderd of samengesteld materiaal. Tot slot is de juiste manier van verpakken erg belangrijk: het te behandelen textiel moet opgevuld zijn en in een volledig afgesloten zak zitten, om condensatie te vermijden. Opgelet: deze behandeling geeft geen garantie dat de insecten niet terugkomen. Mogelijk is een vochtprobleem of achterstallig onderhoud de oorzaak. Voorkom een nieuwe aantasting door de vijf stappen op Depotwijzer.be te volgen.

U weet al dat een verkeerde temperatuur of verkeerde relatieve vochtigheid een negatief langetermijneffect heeft op veel materialen.

Meten is weten en is noodzakelijk om de juiste beslissing te kunnen nemen. Bovendien kan je uit een reeks metingen van één jaar veel meer afleiden dan uit enkele momentopnames. Dit leidt dan weer tot betere acties en doordachte investeringen. Sommige mensen gebruiken graag de klassieke thermohygrograaf, anderen digitale toestellen en dataloggers. Op Depotwijzer.be vindt u heel wat tips en aandachtspunten als u voor de keuze staat om een toestel aan te kopen en/of een meting op te starten. Voor een meetcampagne van één jaar kunnen erfgoedbeheerders nog steeds gratis een toestel uitlenen bij het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed (zolang de voorraad strekt).

Limburgse depots en projecten in de kijker Depotwijzer.be verzamelt ook fiches over bestaande depots en projecten uit de Vlaamse erfgoedsector. Deze fiches zitten boordevol prak4 | Limburgs Erfgoed

Meer info www.depotwijzer.be/boeken-en-boekbanden www.depotwijzer.be/insecten www.depotwijzer.be/depot www.depotwijzer.be/meettoestellen

Bolderkuilkapel in Kortessem © Dirk Vermijns

| CULTUREEL ERFGOED |

Financiële ondersteuning van waardevol, niet-beschermd klein historisch erfgoed Steeds meer eigenaars en beheerders van waardevolle, niet-beschermde kapelletjes, kiosken, bronputten, waterputten en schandpalen vinden de weg naar de financiële ondersteuning die de provincie Limburg hen biedt. Dit nieuwe subsidiereglement voor het onderhoud en de instandhouding van waardevol, niet-beschermd klein historisch erfgoed loopt ondertussen bijna twee jaar.

Deze kleine relicten vertellen vaak mooie verhalen. Om die reden stelt de provincie Limburg sinds 2015 middelen ter beschikking om dit waardevolle erfgoed in stand te houden en optimaal te bewaren.

Eind 2016 werden er zes subsidieaanvragen goedgekeurd, goed voor een totaalbedrag van 51 503,63 euro. Twee van de ingediende subsidieprojecten zijn ondertussen reeds volledig afgerond. Het gaat om de Bomerkapel te Peer en de Bolderkuilkapel te Kortessem.

De Bomerkapel te Peer is een bedehuisje dat, volgens de gevelsteen in mergel, in 1857 opgetrokken werd. Het feit dat dit kapelletje reeds in 1976 een eerste keer gerestaureerd werd door “de buurtschap van het Bomen” bewijst de sociale draagkracht van dit klein historisch waardevol erfgoed.

Alvorens de kerkfabriek SintTrudo van Peer een subsidiedossier indiende, werd de Bomerkapel in Peer © Rik Van Baelen kapel bij Monumentenwacht Limburg aangesloten. Vervolgens werd er door de Monumentenwachters een bouwfysisch onderzoek uitgevoerd en een toestandsrapport geschreven. In dit rapport werden aanbevelingen opgenomen die weergeven wat er wanneer moet gebeuren om de kapel op een goede manier te onderhouden en in stand te houden. Het zijn deze objectieve aanbevelingen die in aanmerking komen voor een financiering van maximaal 60% en dit met een maximum van 12 000,00 euro.

Uit het verslag van Monumentenwacht bleek onder meer dat de levensduur van de dakbedekking van de kapel overschreden was. De leien werden tijdens de restauratie dan ook volledig vervangen. Daarnaast werden er, op advies van de wachters ook genormeerde ladderhaken op het dak geplaatst. Deze verhogen de toegankelijkheid van de kapel en maken het onderhoud ervan gemakkelijker.

De monumentenwachters gaven in het rapport ook aan dat de kapel best voorzien werd van goten en afvoeren, zodat het baksteenmetselwerk niet meer zo sterk op vocht belast zou worden. Het resultaat van de restauratie is dan ook op zijn minst geslaagd te noemen.

Het tweede afgewerkte project, een sobere veldkapel, toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw van Lourdes en beschaduwd door een linde staat op de grens van de gemeenten Kortessem, Wellen en Hasselt. De heropwaardering van deze kapel is een mooi voorbeeld van hoe dit nieuwe subsidiereglement zorgt voor een complementaire aanpak inzake kennis en expertise op vlak van erfgoed binnen de provincie Limburg. De verschillende provinciale diensten worden hier namelijk aanvullend op elkaar ingezet in de ondersteuning van het niet-beschermd Limburgs erfgoed.

Waar het Regionaal Landschap Haspengouw het snoeien van de linde begeleid heeft, hebben het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed en Monumentenwacht Limburg de subsidieaanvraag en het toestandsrapport voor hun rekening genomen. Dit resulteerde in een globale aanpak van de kapel en haar prachtige omgeving.

Het is duidelijk dat het aantal goedgekeurde dossiers op zeer korte termijn sterk gaat toenemen. Zo heeft bijvoorbeeld de gemeente Borg­loon net tien subsidieaanvragen met daarin achttien van haar al dan niet geïnventariseerde kapellen bij de provincie Limburg ingediend. De gemeente wil met andere woorden alle kapellen in hun eigendom aanpakken. Dankzij deze globale manier van werken neemt de gemeente Borgloon hierin een voorbeeldfunctie in. Wellicht worden andere Limburgse gemeenten hierdoor gestimuleerd om, samen met de provincie Limburg, hun steentje bij te dragen aan het behoud van dit belangrijke, fragiele erfgoed.

Wilt u ook graag van deze financiële ondersteuning gebruikmaken?

Bent u een publiekrechtelijke of private eigenaar en/of beheerder van een kapel, kiosk, perron, schandpaal, waterpomp, water- of een bronput en voldoet uw erfgoedobject aan de voorwaarden, dan kan u steeds een aanvraag indienen om uw waardevol erfgoed beter te beschermen, in stand te houden en te ontsluiten.

U kunt het subsidiereglement met de voorwaarden en het aanvraagformulier downloaden via www.limburg.be/subsidies (het betreffende reglement selecteren).

Meer info Monumentenwacht Limburg, provincie Limburg, Willekensmolenstraat 140, 3500 Hasselt; tel. 011 23 75 88 of e-mail: mowa@limburg.be Limburgs Erfgoed | 5

Workshop “heggenvlechten” bij de Luysmolen in Bocholt © RLKM

| CULTUREEL ERFGOED |

Landschapszorg in Kempen en Maasland Het vertalen van de waarde van natuur, landschap en erfgoed is één van de kernpunten van het Regionaal Landschap Kempen en Maasland vzw. De Maasvallei, het vochtige Kempen~Broek en de Hoge Kempen met hun heide, vennen en bossen: het Regionaal Landschap Kempen en Maasland is een streek met streken. Deze grote landschapseenheden behouden en hun typische kenmerken beschermen en versterken, vergt heel wat werk.

De schoonheid van een landschap wordt bepaald door de aanwezigheid van bossen, heide en natuurgebieden, maar evenzeer door de veelheid aan hagen, houtkanten, knotbomen, dreven, boomgaarden, … Deze kleine landschapselementen brengen structuur in het landschap. Ook klein historisch erfgoed zoals bv. veldkruisen, kappelletjes, grensstenen, … geven de streek identiteit.

Het Regionaal Landschap Kempen en Maasland draagt actief zorg voor ons kostbaar landschappelijk erfgoed. Zo kunnen gemeenten, particulieren en verenigingen beroep doen op de expertise van de landschapsanimator en de landschapsteams om natuur, landschap en erfgoed te koesteren, te beschermen en te versterken.

Herstel historische dreef Op het domein Pietersheim werd in het kader van het landschapsbeheerplan een historische dreef hersteld. Dankzij het aanplanten van driehonderd nieuwe eiken krijgt de dreef opnieuw een lijnvormige structuur. Dreven zijn belangrijke Kleine Landschapselementen voor vleermuizen en verhogen de belevingswaarde.

Heggenvlechten In de wintermaanden werd bij de Luysmolen een workshop “heggenvlechten” georganiseerd. Dit eeuwenoude ambacht bestaat uit een speciale snoeitechniek, waarbij een levende meidoornhaag schuin wordt ingesnoeid om vervolgens om te buigen. Gevlochten meidoornhagen vormden een natuurlijke omheining die vroeger gebruikt werd om het vee in de wei en buiten de akker te houden.

Educatief pad in Opoeteren (Maaseik) © RLKM kunnen in de toekomst genieten van dit stukje natuur door de aanleg van een vlonderpad. De plaatselijke natuurpuntafdeling zal hier in de toekomst educatieve activiteiten organiseren.

De werken inspireerden andere eigenaars uit de buurt, die zelf ook hagen, fruitbomen, houtkanten én een poel aanlegden. Rond het kappelletje in de buurt werd een haag aangeplant. Door deze inrichtingswerken krijgt de biodiversiteit en belevingswaarde van een stukje natuur in het centrum een boost.

© RLKM

Iedereen kan zijn steentje bijdragen Voor werken die een landschappelijke meerwaarde opleveren of werken in de omgeving van klein historisch erfgoed kan je beroep doen op de landschapsanimator en het landschapsteam.

Meer info Rietland In het centrum van Opoeteren werd het moeras Rietland ingericht. De aanleg van een nieuwe poel is interessant voor kikkers, padden en libellen. Bewoners en kinderen van de aangrenzende lagere school 6 | Limburgs Erfgoed

Regionaal Landschap Kempen en Maasland vzw, Winterslagstraat 87, 3600 Genk; tel. 089 65 56 65, e-mail: info@rlkm.be Trees Verhelle, gsm 0479 93 83 25

Sint-Rochuskerk in Ulbeek (Wellen) © PCCE, Eddy Daniels

| CULTUREEL ERFGOED |

Erfgoedplus.be wint Europa Nostra Provinciaal project wordt internationaal bekroond met “Oscar” voor erfgoed De jury van de prestigieuze European Prize for Cultural Heritage (Europa Nostra) riep de provinciale erfgoeddatabank Erfgoedplus.be uit tot één van de prijswinnaars voor 2017. De provincie Limburg is één van de 31 laureaten en werd prijswinnaar in de categorie “Education, Training and Awareness-Raising”. Op 15 mei 2017 kreeg het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed (PCCE) in het Finse Turku zijn award overhandigd. specialisten, liefhebbers en het ruime publiek. Daarnaast wordt deze kennis gedeeld met Europese databanken (www.europeana.eu) en hergebruikt binnen toerisme en onderwijs.

Pionier in digitaal cultureel erfgoed Met Erfgoedplus.be hoort de provincie Limburg na 17 jaar nog steeds tot de koplopers in digitaal erfgoed. Erfgoedplus.be werd volledig ontwikkeld door de provincie en functioneert onafhankelijk van commerciële programma’s. Voor de technische omgeving werden vooruitstrevende technieken gebruikt en zelfs ontwikkeld. De erfgoeddatabank richt zich op het stroomlijnen van data uit verschillende bronnen en het gebruik van duurzame uitwisselingsstandaarden.

European Heritage Awards Ceremony 2017 - groepsfoto © Europa Nostra, Felix Quaedvlieg

Internationale waardering De erfgoeddatabank Erfgoedplus.be werd, als enig Belgisch project, in 2017 geselecteerd voor een Europa Nostra Award. Uit het jury­ verslag: “Dit initiatief biedt een interessant en efficiënt trainings­ model voor andere projecten in heel Europa, want het integreert betrokkenheid van de gemeenschap, onderwijs en digitalisering, waarbij kleinere erfgoedorganisaties de mogelijkheid krijgen om op een professionele manier bij te dragen aan grotere portaalsites”, zo benadrukte de jury. De jury erkende en waardeerde in het bijzonder de wijze waarop “het platform het niveau van erfgoeddocumentatie in België aanzienlijk heeft bevorderd”. Erfgoedplus.be is meer dan louter een technisch verhaal. De vernieuwing zit ook in de op maat gemaakte ondersteuning, begeleiding en opleidingen die het provinciebestuur aan de erfgoedsector biedt.

Provinciale erfgoeddatabank Erfgoedplus.be bestaat uit een database met erfgoedinformatie (Erfgoeddatabank), een eigen website om deze informatie naar het publiek te ontsluiten (www.erfgoedplus.be) en een online (webbased) programma om erfgoedcollecties te registreren (Erfgoedregister). Onze erfgoedkennis is verspreid aanwezig en gefragmenteerd over diverse collecties, verenigingen en instellingen.

Erfgoedplus.be wil deze informatie in één databank samenbrengen en gezamenlijk ontsluiten via één website. De website ging in 2009 online met 37 000 objecten. Inmiddels kan men meer dan 139 000 online gegevens doorzoeken uit 521 erfgoedcollecties. De website www.erfgoedplus.be brengt het erfgoedlandschap in kaart voor

Overhandiging van de award aan gedeputeerde Igor Philtjens op 15 mei 2017 in Turku (Finland)

Europa Nostra - European Prize for Cultural Heritage.

Europa Nostra is een Europese organisatie die voor de bescherming van Europees erfgoed instaat. Elk jaar reikt de organisatie in opdracht van de Europese Unie in vier categorieën awards uit aan organisaties die exceptionele projecten met cultureel erfgoed realiseren. Met deze prijzen wil Europa Nostra uitmuntendheid promoten, inspireren via “best practices” én creativiteit en innovatie stimuleren in de omgang met Europees cultureel erfgoed. Jaarlijks streven honderden organisaties naar één van deze prestigieuze awards.

Limburgs Erfgoed | 7

Houtsnede “Dans la rue” van Frans Masereel (1966) © PCCE, Tonny Schouteden

Wekkermuseum in Diepenbeek © PCCE, Eddy Daniels

Unieke positie binnen Europa Erfgoedplus.be faciliteert, maar oordeelt niet inhoudelijk. De erfgoedgemeenschap deelt haar kennis, vult mekaar aan en corrigeert zichzelf. Juist deze dynamiek is de eigenlijke kern van Erfgoedplus. be. Deze combinatie van state-of-the-art ICT-toepassingen, ontwikkeling van een hands-on leertraject en responsabilisering van de erfgoedsector maakt het provinciaal initiatief uniek binnen Europa.

Deze inspanningen werden door de jury van Europa Nostra erkend en bekroond binnen de categorie “Opleiding, scholing en bewustmaking”.

Bijzondere vermelding voor Monumentenwacht Met een ander dossier, ook ingediend door het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed, kregen de provinciale afdelingen van Monumentenwacht Vlaanderen een bijzondere vermelding (een “special mention”) in de categorie “Dedicated Service”. De jury waardeert het werk van Monumentenwacht voor preventief onderhoud van waardevol erfgoed. Monumentenwacht voert regelmatig controles uit, waardoor het kleine gebreken vroegtijdig opspoort en ernstige schade kan voor­ komen. Monumentenwacht heeft de afgelopen jaren heel wat landen geïnspireerd om dezelfde dienstverlening op te starten.

provincie Limburg Universiteitslaan 1 B-3500 HASSELT limburg.be

Frans Masereel en hedendaagse kunst: verzet in beelden Tot 3 september 2017 loopt in Mu.ZEE Oostende een interessante tentoonstelling met werk van de graficus en houtsnijder Frans Masereel (1889 - 1972). Masereel is samen met Jan-Frans en Jozef Cantré, Joris Minne en Henri Van Straten één van de belangrijkste grafici van na de Eerste Wereldoorlog in België.

Zijn opleiding volgde Masereel aan de Gentse Academie en bij de etser Jules de Bruycker.

Het werk van Masereel is uitgesproken maatschappijkritisch en pacifistisch. De vorm van zijn houtsneden is karakteristiek en expressief.

Hij illustreerde tijdschriften en boeken van belangrijke 20ste-eeuwse schrijvers, waaronder Emile Verhaeren, Stefan Zweig, Victor Hugo, Tolstoi, Thomas Mann, Oscar Wilde en Hemingway. Hij realiseerde ook verschillende eigen beeldverhalen.

De tentoonstelling in Mu.ZEE integreert naast het grafisch werk ook een aantal persoonlijke objecten van Masereel, waaronder materiaal uit zijn schildersatelier en een afgietsel van zijn hand. Deze objecten maken deel uit van een legaat van een honderdtal houtsneden en objecten door Masereels echtgenote in 1976 aan Bokrijk geschonken.

Vandaag bevinden deze objecten zich in een depot in het provinciehuis in Hasselt, waar de condities voor een verantwoorde bewaring gegarandeerd zijn.

Mu.ZEE brengt het werk van Frans Masereel in dialoog met werk van hedendaagse kunstenaars zoals Philip Aguirre e Otegui, Mary Evans, Anton Kannemeyer, Glenn Ligon, Dan Perjovschi, Billie Zangewa, William Kentridge, Slavs and Tatars en Kerry James Marshall. Komt u in het voorjaar of de zomer in de buurt van de kust? Dan is deze tentoonstelling in Mu.ZEE Oostende een absolute aanrader.

Meer info “Frans Masereel en hedendaagse kunst: verzet in beelden” in Mu.ZEE, Romestraat 11, Oostende; dagelijks van 10 - 18 uur, behalve maandag

v.u. Sandro Claes, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt

De nadruk op standaardisatie, kwaliteit en uitwisselbaarheid van gegevens maakt een flexibele publiekswerking in de toekomst mogelijk. Daarnaast slaagt Erfgoedplus.be erin om naast de gevestigde musea ook de kleinschalige lokale en niet-professionele erfgoedactoren volwaardig bij erfgoedregistratie te betrekken. Door te leren digitaliseren, inventariseren en registreren - en om te gaan met standaarden - wordt erfgoedinformatie internationaal uitwisselbaar.

| TENTOONSTELLING |