mensen maken
Milieuzorg Op School mos in voorbeelden
mensen maken
Milieuzorg Op School mos in voorbeelden
Voorwoord Het Limburgse provinciebestuur zet in op Eén, Sterk, Sociaal en Duurzaam Limburg. Op het vlak van duurzaamheid is Limburg voortrekker. Onder de slagzin ‘Limburg gaat klimaatneutraal’ wil het bestuur iedereen mobiliseren om mee de schouders te zetten onder haar ambitieus klimaatbeleid en heel wat zinvolle, ethisch verantwoorde, betaalbare en sociaal aanvaardbare maatregelen te realiseren. We lenen onze aarde van onze kinderen. Dus ook Limburg, want de klimaatopwarming laat zich hier eveneens hard voelen met stormschade, overstromingen, heidebranden, … Een duurzaam Limburg betekent dat we naar een duurzame toekomst kijken met Educatie voor Duurzame Ontwikkeling (EDO). Het provinciebestuur zet een breed gamma instrumenten in om optimaal aan EDO te doen met naar het onderwijs toe de Milieuzorg Op School (MOS)-werking. Via MOS kunnen leerlingen op een positieve en oplossingsgerichte manier werken aan een milieuvriendelijkere schoolcontext. MOS is een succesverhaal in onze provincie. Maar liefst 94% van de basisscholen en 89% van de secundaire scholen engageren zich binnen het MOS-project. Zij kunnen rekenen op gratis ondersteuning in de vorm van leermiddelen, nascholingen, acties en trajecten om hun milieuzorgwerking inhoud te geven. De provincie Limburg wil MOS-scholen bovendien stimuleren tot de uitvoering van projecten rond klimaatverandering via het verlenen van klimaatsubsidies. Drie MOS-begeleiders van het Provinciaal Natuurcentrum (PNC) begeleiden, in alle netten, de Limburgse scholen op maat en bouwen netwerken uit met gemeenten en organisaties om scholen te ondersteunen bij hun MOS-werking. Dit gebeurt onder andere met het oog op het behalen van de eindtermen inzake milieu- en duurzaamheidseducatie. Het onderwijs en zeker de personeelsleden klagen (tot op zekere hoogte terecht) dat ze alle maatschappelijke problemen moeten mee helpen oplossen. Qua milieu, natuur en duurzaamheid voorzien wij alvast de nodige concrete en personele ondersteuning. Er wordt op een duurzame en educatief waardevolle manier gewerkt rond milieuthema’s als afvalpreventie, natuur op school, water, energie en mobiliteit. Ik kende de MOS-werking al heel goed vanuit mijn functie als burgemeester van Sint-Truiden, onder andere via een aantal jaarlijkse schoolbezoeken. Bij mijn eerste schoolbezoek als gedeputeerde voor Leefmilieu en Natuur in Zutendaal kwam ik op het idee om een brochure te maken met goede voorbeelden voor leerkrachten, directies, ouders en andere vrijwilligers en betrokkenen. Het is niet nodig om altijd opnieuw het warm water uit te vinden. Van mekaar leren, ideeën opdoen, nog meer scholen overtuigen is de bedoeling van deze publicatie. MOS-scholen zijn een erg belangrijke schakel op weg naar een klimaatneutraal Limburg en zij kunnen veel van elkaar leren. Dat MOS een succes is en dat er in de Limburgse scholen hard gewerkt wordt aan een beter milieu en aan meer duurzaamheid toont ook deze publicatie ‘Mensen maken Milieuzorg Op School - MOS in voorBEELDEN’. De beelden tonen een grote diversiteit aan milieuvriendelijke en duurzame acties in Limburg. Getuigenissen van betrokkenen geven een gezicht aan de sterke schouders en het engagement achter de vele MOS-projecten. Met deze voorbeelden willen we u inspireren om zelf verder aan de slag te gaan. Tevens zou ik u willen uitdagen om uit te pakken met uw eigen acties voor een duurzaam Limburg via uw eigen kanalen, de MOS-kanalen, de pers, etc. Ik wens u alvast veel succes met uw eigen MOS-werking. Aarzel niet om voor extra tips en begeleiding hierbij contact op te nemen met ons Limburgs MOS-team. Ook in de volgende jaren helpt MOS scholen om te groeien in hun beleid rond milieu, duurzaamheid en klimaatneutraliteit. Ludwig Vandenhove gedeputeerde van Leefmilieu en Natuur
Activerende werkvormen Milieuwinst
Educatieve winst
Ontwikkelingsdoelen
Educatie voor Duurzame Ontwikkeling Eindtermen
Groene Vlag
Biodiversiteit Inspireren Actiegericht Op maat Samenwerken
Sensibiliseren
Duurzame voeding
Leerlijn Uitwisselen
Veldstudie
Trajectbegeleiding
Natuur Water
Le
Com er m un i c lin atie gen bet ro kk en he
g
Dr aag vla k
pl en
e si Vi
g in n n
rin ke an Ver
a
Afval Energie Mobiliteit
Klimaatverandering
id
afval 7
Ingrid Dekens Leerkracht en preventieadviseur van het Technicum, Sint-Truiden
MOS inspireerde al heel wat groene initiatieven op onze school! Absolute uitschieters zijn onze mobiele sorteereilanden en de oprichting van onze milieuraad. Dat zijn gemotiveerde leerlingen die ons milieu in de kijker zetten op school. Twee keer per maand brainstormen ze over groene actiepunten. Die ze zelf uitwerken. Zoals een ludieke actie op Dikketruiendag, een groot succes! Het enthousiasme en de creativiteit van onze milieuraad werkt aanstekelijk! Twee maal per jaar bundelen we die toffe MOServaringen in de schoolkrant. Zo proberen we ook ouders en vrienden warm te maken. Met het oog op concrete resultaten doe je best alles stap voor stap! Start met één thema. Werk één toffe actie uit. En betrek ook enkele enthousiaste leerlingen erbij. Zij inspireren de rest van de school! Onze MOS-toekomstdromen? Een zelfstandig werkende milieuraad, een groenere speelplaats, een eigen containerpark. Maar bovenal een groter draagvlak. Zodat we nog meer leerlingen, leerkrachten en ouders warm krijgen voor ons groene gedachtegoed!
8 afval
afval 9
Elien van Meer Leerling van Methodeschool van Veldeke in Hasselt
Onze school heeft een hart voor de natuur! Wij doen heel wat rond MOS. Onze speelplaats is een groene plek, vol leven! Er wonen zelfs een konijn en kippen! In een hok weliswaar, dat onze leerlingen van techniek in elkaar knutselden. Elke speeltijd vind je me bij de dieren. Ik ben er gek van! Ze doen ons nadenken over de natuur. En hoe we ermee omgaan. We hebben ook een echte moestuin. Die legden we zelf aan! Een toffe doe-opdracht binnen de les natuur. De groentjes zijn keilekker! Iedereen wil ervan smullen. Hopelijk volgen nog meer leerlingen ons MOS-voorbeeld. Want goed zijn voor dieren en voor de natuur is supertof!
10 afval
Kathleen Jeunen MOS-juf bij Freinetschool De Step, Beringen
Onze school is heel milieubewust. We leren onze kinderen op een respectvolle manier omgaan met ons milieu. Enkele jaren geleden rolde ik onverwacht in het MOS-project. Intussen heeft de MOS-kriebel me serieus te pakken. Mijn vingers worden groener en groener! Het is een deel van mij en verrijkt me ook op persoonlijk gebied. In het begin is het best wel trekken en sleuren. Maar als je de kinderen nauw betrekt, raakt iedereen al snel enthousiast. Kinderen hebben de beste ideeën! Dat werkt zo inspirerend dat ook ouders en omgeving gebeten raken. We wonnen onlangs zelfs een 3de MOS-logo voor de aankleding van onze nieuwe speelplaats met natuurlijke materialen. Dat was zo’n leuk project! Meer en meer mensen raakten betrokken. Heerlijk! Een goede (groene) tip? Neem niet teveel hooi op je vork! Begin klein. Het succes van je project werkt aanstekelijk. We bruisen intussen van de MOSideetjes! Door MOS verdiepen en verbreden we onze werking op een super leuke manier! En het allerbelangrijkste … we zijn ervan overtuigd dat we de kinderen iets waardevols bijbrengen.
afval 11
Voorkom afval! Dat is de briljante boodschap van Actie Diamant aan leerlingen ĂŠn ouders. BS De Reinpad Genk
12 afval
Trakteren met fruit is lekker, gezond ĂŠn milieuvriendelijk! PNC
afval 13
Een oude pompbak als bloembak: een groen idee met een vintage look. Freinetschool De Step Beringen
14 afval
afval 15
Upcycling: dat is afval creatief hergebruiken. Leerlingen creĂŤren een gezellige woonomgeving met zelfgemaakte kunst- en gebruiksvoorwerpen. De Richter Genk
16 afval
De deMOStranten volop in actie: brooddozen signeren tegen het gebruik van aluminiumfolie. KTA2 Villers Hasselt
energie 17
Guy Voets Pedagogisch directeur van het VIIO Nijverheid, Tongeren
Onze school heeft een groene traditie. Maar MOS brengt een frisse dynamiek in onze groene werking! Neem nu onze milieugroep eco-viio. Dat is een echt dreamteam. Gemotiveerde leerkrachten en leerlingen die het beste van zichzelf geven in diverse milieuprojecten. MOS-logo’s 1 en 2? Check. MOS-activiteiten als dikketruiendag, zwerfvuilacties, plant een bos, … ? Wij doen mee! Maar MOS inspireert tot meer! Het ecoteam integreerde MOS in het internationale Comenius-project. Onze leerlingen wisselen MOS-ervaringen uit met Spaanse, Italiaanse,
Duitse, … studenten. Een onbetaalbare ervaring! Ook ouders reageren hartverwarmend. Mijn advies? Breng mensen met een groen hart samen. Motiveer hen. Geef ze ruimte om hun ding te doen. Hun enthousiasme werkt aanstekelijk op andere leerlingen en leerkrachten! Laat iedereen op school weten dat MOS een bewuste keuze is. Dat een groene werking vanzelfsprekend is. Alleen zo maken we onze school milieubewuster en milieuvriendelijker!
18 energie
Paul Welkenhuysen TAC (technisch adviseur coรถrdinator) van het PTS in Maasmechelen
Onze school onderging een groene make-over! Letterlijk, door meer groen in en rond de klassen. Maar ook figuurlijk. Met een echt afvalbeleid, een milieuzorgsysteem en een nieuw aankoopbeleid, waarbij we minder basisgrondstoffen verbruiken. Alle elektronische ballast gooien we overboord. Nieuwe armaturen vervangen onze oude TL-verlichting, onze verwarming kreeg een elektronische tijdssturing. Stuk voor stuk meetbare initiatieven. De resultaten ervan communiceren we aan iedereen op school. Een slimme raad? Geef feedback! Deel de resultaten met alle betrokken partijen: leerlingen, leerkrachten, directie en onderhoudspersoneel.
Dat is onze manier om iedereen mee te krijgen! Zo merken ze dat hun inspanningen echt vruchten afwerpen! Voor een derde Groene Vlag bijvoorbeeld. En de verdere uitbouw van ons milieubeleid. We willen onze kennis en ervaringen delen. Zodat onze school een ware inspiratiebron is voor andere scholen in de omgeving!
energie 19
Sandra Bamps Duurzaamheidsambtenaar van de gemeente As
De inwoners, verenigingen en scholen van As kloppen bij mij aan voor vragen rond duurzame ontwikkeling.
Via campagnes en evenementen informeren we hen over een duurzame levensstijl. Daarbij staan thema’s zoals milieu en fair trade centraal. Onze missie naar het lokale onderwijs? Een volledige integratie van duurzame ontwikkeling in de schoolcultuur in het kader van MOS. Een goede communicatie is hierbij van levensbelang! Daarom breng ik regelmatig een bezoek aan de lokale scholen. Ik ondersteun hen, aanvullend op de educatieve pakketten van andere organisaties. Wat hebben ze nodig? Wat willen ze bereiken? Tegelijk wijs ik hen op het groene aanbod van onze gemeente. Zoals de compostdemoplaats, een schoolbezoekje meer dan waard! We zetten ook aangepaste informatiecampagnes op. Neem nu de campagne Klimaatwijken waarbij inwoners thuis energie besparen. Die actie vertaalden we in een basisschool naar de leefwereld van onze jongste inwonertjes. De oudste leerlingen namen de rol van ‘junior energiemeester’ op en gaven tips aan de jongsten. Een leuke en leerrijke ervaring binnen het MOS-thema energie!
20 energie
In lijn met de energieafspraken? De MOS-leerlingen evalueren met groene en rode duimpjes. vzw De Brug Beringen
energie 21
Groene ideeĂŤn zitten soms in een klein gaatje. MOS-leerlingen houden met tochtstrips de warmte binnen en de koude buiten. BS Wonderwijs Alken
22 energie
Pimp je trui! Een toffe schoolactie voor een nog leukere Dikketruiendag. BSBOGO ‘t Kreeftje Maasmechelen
energie 23
Gokken in het Klimaatcasino. De inzet is onbetaalbaar: ons klimaat! IKSO Hoeselt
24 energie
Meten is weten! Leerlingen onderzoeken het energiegebruik op school met de energiekoffer. VIIO Nijverheid Tongeren
mobiliteit 25
Jan Nelis Voormalig leerkracht, ere-inspecteur basisonderwijs en medewerker LIMNET
MOS stimuleert scholen in hun zorg voor het milieu, via begeleiding op maat en nascholingen. MOS Limburg opereert onder de vlag van LIMNET, het Limburgs Netwerk voor Natuuren Milieueducatie. Vóór MOS waren scholen ook wel al bezig met milieu. Maar helaas niet gestructureerd. De groene werking bleef beperkt tot een gedreven leerkracht die er in zijn klas aandacht aan besteedde. Met MOS creëren we een breder draagvlak. En met succes! Talrijke scholen verwierven één of meerdere MOS-logo’s. Een positief punt in hun inspectieverslag. MOS betekent een belangrijke meerwaarde! De MOS-werking helpt de scholen om hun ontwikkelingsdoelen en eindtermen
wereldoriëntatie te realiseren. Milieuzorg is niet meer weg te denken uit onze maatschappij. Meer nog: het is een topprioriteit! Ook op school! En we zijn goed bezig! Daarom, aan alle MOS-begeleiders: doe zo verder! Blijf scholen helpen, ondersteun hen, moedig hen aan. Want een duurzame ontwikkeling, dat is onze MOS-uitdaging voor de toekomst!
26 mobiliteit
Leerlingenraad GVB Don Bosco in Bree
Op onze school organiseert de leerlingenraad de MOS-werking! En of dat werkt! Wij zijn verkozen vijfde- en zesdejaars leerlingen. Die goed aanvoelen wat er leeft op school. En als geen ander weten hoe we de acties best aanpakken. Alle leerlingen werken enthousiast mee! Zoals aan de leesmarathon vorig jaar. Iedereen las zoveel mogelijk boeken, die we lieten sponsoren. Er was ook een markt. Daar verkochten we zelfgekweekte producten, zoals okkernoten, pompoenen, selder, … Allemaal acties ten voordele van een weeshuis in Haïti.
Het oudercomité van de school was onder de indruk. Zij sponsorden onze MOS-t-shirts. Een mooi aandenken! We steken ook veel op van elkaar. Vorig schooljaar was er een MOS-dag in Brussel. MOS-leerlingen uit heel Vlaanderen wisselden er ideeën uit. Super leerrijk! Onze ervaring? MOS maakt kinderen echt milieuvriendelijker. Eigenlijk zou gewoon elke school aan MOS moeten doen!
mobiliteit 27
Johan Clerx papa & voorzitter MOS-werkgroep van De Wonderwijzer, Zutendaal
Onze school is dagelijks bezig met MOS. We integreren regelmatig kleine initiatieven en actiepunten in het gewone schoolleven. Zoals onze Haspengouwse schooluitstap. Of de reisroute naar de secundaire school die we voor onze 6de-jaars uitstippelen. Allemaal met de fiets en het openbaar vervoer. Vanuit mijn ervaring als milieucoĂśrdinator zorg ik voor de nodige vergunningen en subsidies. Met de provinciale klimaatsubsidie bijvoorbeeld integreren we heel wat groen in school. Een aanpalend bos transformeert tot educatief speelbos. De voortuin verandert in een moestuin. Onze kinderen leren zo hun eigen groentjes kweken ĂŠn eten! Lekker! MOS is een continu proces van plannen, uitvoeren, evalueren en bijsturen. Daarbij betrekken we de hele school. Want milieubewust zijn, leer je niet in 1 schooljaar. Klasoverschrijdend werken is het geheim. Kinderen leren nu eenmaal van kinderen! We zijn alvast goed bezig. Tijdens de MOS-busexcursie 2013 schitterden wij samen met 2 andere scholen als voorbeeld. Zelfs zonder MOS-logo! Want groen denken leer je niet voor een logo. Milieubewust zijn, leer je voor je leven. Dat is de ware MOS-gedachte!
28 mobiliteit
Leerlingen aan de slag in het fietsatelier. Na een opknapbeurt zijn de schoolfietsen weer klaar voor een volgende demarrage! De Richter Genk
mobiliteit 29
Car Free Day. Met een duurzaam én cool vervoermiddel naar school. Da’s pas vooruitgang ;-) Sint-Augustinusinstituut Bree
30 mobiliteit
Benen, wielen, met of zonder motor? Wie verplaatst zich groen? De kleuters tellen de verschillende soorten voertuigen op straat. VK De Robbert Hamont-Achel
mobiliteit 31
Hoeveel roet stoot een auto uit? Mobiliteitsmascotte Aya toont het met een koffiefilter op een plankje. VK De Robbert Hamont-Achel
32 mobiliteit
Duurzaam woon-schoolverkeer, gevisualiseerd in de mobiliteitsboom. PNC
mobiliteit 33
Pakkende posters illustreren leerrijke projectweken rond duurzame mobiliteit. BSBOGO ‘t Kreeftje Maasmechelen
34 natuur
Lieve Camps Directeur en MOS-contactpersoon van Vrije Basisschool De Lettertrein in Engsbergen, Tessenderlo
Onze school baadt in een zee van groen. Een wereld van inspiratie voor milieuzorg! Vanuit een gevoel van verbondenheid met deze groene omgeving, stapten wij in het MOS-project. Stimulerende verhalen van andere scholen en onze oudervereniging trokken ons over de streep. Dankzij MOS beleefden we intussen al heel wat onvergetelijke momenten! De realisatie van een moestuintje door een gedreven juf. De fierheid van onze kleuters. De toffe samenwerking met de gemeentelijke Kringloopkrachten van Loois Jerommeke. Maar bovenal de gedrevenheid en het enthousiasme van kinderen, leerkrachten en ouders! Na projecten rond afval en natuur gaan we nu met het thema water voluit voor een 3de MOS-logo!
Een gouden tip: omring je met een gedreven team! Mensen die ons milieu liefhebben. Trek zeker ook externen aan! Hun soms onverwachte ideeĂŤn verrijken onze projecten. En ze bieden hulp in de realisatie ervan. Onze droom? Kinderen opvoeden tot milieubewuste mensen die hun groene boodschap uitdragen naar familie en vrienden. En zo onze wereld elke dag een beetje groener kleuren!
natuur 35
36 natuur
Roland Vanderstukken Schooldirecteur op rust en PR-verantwoordelijke van ‘Loois Jerommeke’ in Tessenderlo
De Kringloopkrachten van Tessenderlo bundelen hun groene acties onder de naam ‘Loois Jerommeke’. Deze vrijwilligers sensibiliseren de inwoners in de verwerking van afval. Het is belangrijk om kinderen vroeg hierbij te betrekken. Sinds 2010 is Tessenderlo een MOS-gemeente. Ons gemeentebestuur ondersteunt de MOSwerking van de Looise scholen en stimuleert hen een MOS-logo te behalen. Eenvoud is daarbij een noodzaak. Scholen ontvangen zoveel schitterend groen materiaal.
Een ware overrompeling. Het gevaar voor eindeloze vergaderingen wenkt. En leerkrachten hebben al zo’n uitgebreide opdracht. De oplossing? Kant-en-klare actiepunten! Zij vergroten de kans op effectieve duurzame acties. Wat telt zijn de concrete realisaties!
natuur 37
Rik Brys Educatief medewerker in Het Heempark, het Milieu- en Natuurcentrum van de stad Genk
Het Milieu- en Natuurcentrum Heempark is een MOS-schakel. Onze lessen en projecten sluiten nauw aan bij de milieuprojecten op school. Daardoor vinden alle Genkse basisscholen de weg naar ons centrum. We ontvangen bovendien ook heel wat scholen uit de ruimere omgeving. Alleen jammer dat de leerlingen achteraf terugkeren naar een grijze schoolomgeving. Kinderen moeten meer natuur zien. Er dagelijks mee in aanraking komen, niet alleen tijdens hun bezoek aan het Heempark. Breng daarom meer groen op de speelplaats! Zo leren kinderen dat de natuur mooi, ontspannend en uitdagend is. Iets om te koesteren! Wij ondersteunen de scholen bij de vergroening van hun schoolterrein. Onze projecten zijn er intussen stevig verankerd. De MOS-scholen blijven hun tuintjes goed onderhouden! Zo’n duurzame samenwerking geeft veel voldoening! Ik hoop dat MOS nog lang blijft bestaan. Dat scholen gaan voor een integrale groene aanpak. Zo krijgt MOS een duurzaam karakter!
38 natuur
Zelf lekkere groentjes kweken op de speelplaats, met ruimte voor wilde natuur. BS De Reinpad Genk
natuur 39
OV2 verkoopt zelfgemaakte nestkastjes. De opbrengst? Die gaat integraal naar de MOS-werking. Een toffe, leerrijke en groene deal! De Richter Genk
40 natuur
natuur 41
6ASO en 6Hout slaan de handen in elkaar voor een onderzoeksproject rond biodiversiteit. Met 5-sterren bijenhotels als resultaat. PSSD Green High Diepenbeek
42 natuur
Groene speelruimte op de speelplaats biedt verrassende speel- en leerkansen. BS Wonderwijs Alken
natuur 43
Het Groene Huis: een toffe buitenklas voor kleuters met ruimte voor fietsjes en tuingerief. VK Evermaruske Tongeren
44 natuur
Kleuters onderhouden hun moestuintje. VK Evermaruske Tongeren
water 45
Hilde, Yolanda, Ati (kok, onderhoudswerkvrouw, onderhoudswerkman/chauffeur) Onderhoudspersoneel van GO! De Boomgaard in Meeuwen
MOS leeft al heel lang bij ons op school! Onze rol is zorgen voor een vlot draaiend milieuzorgsysteem. En we zijn goed bezig. Want we behaalden al een tweede Groene Vlag! Hilde: “Ik heb een groenten- en kruidentuintje. Momenteel sorteer ik het groenafval van de keuken. Maar volgend jaar wil ik zelf composteren. Dat compost gebruik ik dan in ons tuintje en voor onze bloemen.” Yolanda: “Onze poetsproducten hebben een lage pH-waarde. Ik gebruik ook geen ontkalker meer. De school investeerde in milieuvriendelijke toiletten. Met sensorkranen, moderne zeepschuimdispensers, katoenen handdoekenrollen en FSC-recycled toiletpapier. Een investering die ons een Ecoilet-label opleverde. Daar ben ik best fier op!” Ati: “Ik onderhoud de afvalsorteerbakken van de kinderen. Voor herstellingen gebruik ik zoveel
mogelijk gerecycleerd materiaal. Zo maakte ik tentoonstellingspanelen van oude deuren. Goed voor het milieu én kostenbesparend. Ik werk ook veel met de kinderen. Zo planten we samen bloemen, ajuinen en aardappelen. In de herfst harken we de bladeren op de speelplaats samen. Nuttig én leuk.” We merken dat gedragsverandering bij kinderen erg belangrijk is! Leerlingen werken graag mee. Geef hen ook de kans! Geef hen zelf de verantwoordelijkheid voor het afvalsorteersysteem en de netheid van hun speelplaats. En blijf volhouden! Zo draagt iedereen zijn steentje bij tot een milieuvriendelijke school!
46 water
water 47
An Timmers Lerares biologie, KTA2 Villers in Hasselt
Groen is geen asociale geitenwollensokkenkleur. Het milieu belangt ons allemaal aan! Daarom wilde ik mijn persoonlijke milieubewuste levensstijl overdragen naar een maatschappelijk groter draagvlak: mijn school. De MOS-begeleiders staan ons milieuteam bij met raad en daad. Zo groeide de ene beklijvende actie na de andere! Neem nu het ‘Kom op tegen kanker’-boompjesweekend. Of de deMOS-actie ‘The battle of the green school’ die ons een tweede plaats opleverde. Ons Klimaatcasino. De plaatsing van drinkwaterfonteintjes. Onze jaarlijkse waterweek. Onze milieutweedaagse. De fruitverkoop in ons schoolwinkeltje. Onze Sinterklaasactie ... Zoveel toffe acties, die ons drie MOS-logo’s en een groene vlag opleverden! Maar vooral een zalig
tevreden groepsgevoel achteraf. Een groene bewustwording is de sleutel! Integreer zoveel mogelijk acties in het schoolbeleid. Zodat groen een standaard wordt. En mensen spontaan groen denken. We willen iedereen op school sensibiliseren voor een leefbare schone planeet, die ook morgen plaats biedt voor groen en zuurstof. Voor nog vele generaties na ons! Bij elke aankoop bewust stilstaan bij de mogelijke impact op ons milieu: dat is ons MOS-doel!
48 water
Jo Breukers Directiesecretaresse van het Sint-Augustinusinstituut in Bree
MOS is een vaste waarde op school! Met de installatie van onze zonnepanelen waren we plots bezig met groene energie. Dat betekende de start van onze MOS-werking. Intussen werkten we al heel wat rond energie en afval & duurzaamheid. Ons recente werkthema water bezorgde ons een derde MOS-logo. Allemaal dankzij de steun van de lerarenwerkgroep Gezondheid & Milieu en de leerlingenwerkgroep Milieu@SAB! Eerlijk? In het begin zag ik zo’n leerlingenwerkgroep niet echt zitten. Milieu ligt me nauw aan het hart. Maar is het wel hip genoeg voor onze jeugd? Duidelijk wel! De leerlingen zijn super gedreven! Wereldwaterdag 2013 beleefden we samen met lagere school Don Bosco van Bree. Het plezier waarmee alle leerlingen daar samen aan werkten, daar doe je het toch voor? Samen werken aan een betere, groene wereld: het geeft zo’n goed gevoel! Blijf er daarom steeds voor gaan! Geef niet op! Dan raken meer en meer mensen gebeten! Mijn toekomstdroom? Dat onze school blijft investeren in ons milieu. En uiteindelijk iedereen er voluit voor gaat!
water 49
Walk for Water: leerlingen ontdekken de verschillende soorten water rond de school. VK De Beverburcht Wurfeld-Maaseik
50 water
Na ondertekening van het DrinKraantjeswatercharter schenkt de school kraantjeswater in plaats van flessenwater. Schol! De Richter Genk
water 51
De regenwaterton: een groene dorstlesser voor alle klasplantjes. vzw De Brug Beringen
52 water
Water is kostbaar. Dat ervaren de leerlingen tijdens de Wereldwaterdag in de inleefhoek Gambia. VK De Beverburcht Wurfeld-Maaseik
water 53
Duurzaam watergebruik, de ultieme doelstelling van het Comeniusproject WAVES. VIIO Nijverheid Tongeren
Hilde, Philippe, Karel De Limburgse MOS-begeleiders, Provinciaal Natuurcentrum
Colofon Uitgave De deputatie van de provincieraad van Limburg Herman Reynders, gouverneur-voorzitter Marc Vandeput, Ludwig Vandenhove, Igor Philtjens, Frank Smeets, Jean-Paul Peuskens, Inge Moors, gedeputeerden, en Renata Camps, provinciegriffier Tekst Hilde Boiten, Karel Coenen en Philippe Plessers, MOS-Limburg, PNC Johan Veldeman - Alfabetweter, Hasselt Coördinatie en eindredactie Hilde Boiten, PNC Concept Hilde Boiten, Karel Coenen, Sandra Diris, Johan Lambrix en Philippe Plessers, PNC Grafisch ontwerp Dion Boodts - Grafische Producties, Informatie en Communicatie, provincie Limburg Fotografie Robin Reynders - Grafische Producties, Informatie en Communicatie, provincie Limburg Druk Drukkerij Vaes - Overpelt Papier Munken Lynx Rough, 120 gr. (fsc) Wibalin Natural, 500 white Verantwoordelijke uitgever Jan Stevens, diensthoofd, PNC Oplage 1 800 exemplaren D/2014/5857/001 ISBN 978 90 746 0568 7 www.pnc.be/mos www.milieuzorgopschool.be
Met dank aan Elien van Meer en Nele Adriaenssens (van Veldeke Methodeschool Hasselt), Sandra Bamps (Gemeentebestuur As), Jo Breukers (Sint-Augustinusinstituut Bree), Rik Brys (Milieu- en Natuurcentrum Heempark Genk), Lieve Camps (VB De Lettertrein Tessenderlo), Johan Clerx (VB De Wonderwijzer Zutendaal), Ingrid Dekens (Technicum Sint-Truiden), Kathleen Jeunen (Freinet BS De Step Beringen), de leerlingenraad van VB Don Bosco Bree, Jan Nelis (LIMNET), het onderhoudspersoneel van GO De Boomgaard Meeuwen-Gruitrode, An Timmers (KTA2 Villers Hasselt), Roland Vanderstukken (Loois Jerommeke Tessenderlo), Guy Voets (VIIO Nijverheid Tongeren, Paul Welkenhuysen (PTS Maasmechelen) voor de interviews. VK De Beverburcht Wurfeld-Maaseik, vzw De Brug Beringen, BS De Reinpad Genk, De Richter Genk, VK De Robbert Hamont-Achel, Freinetschool De Step Beringen, VK Evermaruske Tongeren, IKSO Hoeselt, KTA2 Villers Hasselt, PSSD Green High Diepenbeek, Sint-Augustinusinstituut Bree, BSBOGO ‘t Kreeftje Maasmechelen, VIIO Nijverheid Tongeren, BS Wonderwijs Alken voor de praktijkvoorbeelden.
www.pnc.be/mos | www.milieuzorgopschool.be
provincie Limburg Universiteitslaan 1 3500 Hasselt, BE
limburg.be
Milieuzorg Op School