Psikomavi 17 YAS

Page 1


YAYIN KURULU

Fatih UYUMAZ Şehriban UYUMAZ Özgür TÖNBÜL

YAZI İŞLERİ VE TASARIM

Fatih UYUMAZ Şehriban UYUMAZ Özgür TÖNBÜL

İLETİŞİM VE YAZI GÖNDERME psikomavi@gmail.com https://www.facebook.com/psikomavidergisi https://instagram.com/psikomavidergisi

Psikomavi E-Dergisi 2 ayda bir yayınlanmaktadır. Psikoloji, kültür ve edebiyat konularında yazılar içermektedir. Dergide yayınlanan yazılardan yazarın kendisi sorumludur.


Psikomaviden… Kayıp insanı derinden yaralayan bir süreçtir. Sanki yeniden kaybettiğimiz kişinin ardından hayata tutunamayacakmışız gibi gelir. Her şey anlamsız gelir, ölümün soğuk yüzü gerçeği ayaz bir kış sabahı gibi hissettirir.

Bu sayımızda insan yaşamının doğal dengesi içerisinde var olan bir konuyu gündemimize taşıdık. Yas konusu insanın üzerine konuşmak istemediği, geçiştirdiği bir konu olsa da biz ruh sağlığı elemanları olarak biliyoruz ki yas sürecinde konuşmak sağlıklı yasın tamamlanması için şarttır.

Yazılarımız boyunca yasın patolojik hallerine, varoluşumuzdaki yerine, yas sürecine bilimsel olarak değindik. Ayrıca iki arkadaşımızın dergimizin yeni sayısı sürecinde yaşadıkları yas sürecinde hissettiklerini kaleme almalarına ve yas süreçlerini tamamlamalarına katkı sunduk. PsiKitap ve PSinema bölümlerimizde yine değişik sanatsal süreçlere yer verdik.

İyi okumalar.

İÇİNDEKİLER

1

Psihaber-Araştırma

13-15

2-4

Kaybın Psikopatolojik Yansıması

16

5-6

Yas Süreci

17 PSinema

7

Serbest Çağrışım

8-10

İki Kadın İki Anne

11-12

Varoluş ve Yas

Son Kandil PsiKitap


Psikomavi

1

Psikohaber – Araştırma

Çocukta ölüm psikolojisi Kayıplar (ölüm) kavranması, benimsenmesi zor bir gerçektir. Yetişkinler ölümü tanımalarına rağmen sevdiklerine, yakınlarına, bir türlü konduramaz, yakıştıramaz ve kabullenemezken, bu gerçeği çocukların anlayıp kavraması hiç kolay değildir, çocukta ölüm psikolojisi oldukça zor bir durumdur. Bu durum onların bilişsel olgunluk düzeyine göre değişir. Çocuklar çok erken yaşta ölümle ilgilenmeye başlarlar. İlk çocukluk yıllarında ölüm korkutucu değildir. – 3-4 yaş için, uzun bir ayrılık, yada dönüşü olan bir yolculuktur. Bu yaşlarda ölüm, sadece canlılar için değil, cansızlar için de vardır. – 5-6 yaşlarında ölümün bir son olduğunu anlamaya başlarlar. Ancak asla geri dönüşü olmayacağını tam olarak kavrayamazlar. Bu yaşlarda gömülme ile ilgili sorular sorarlar. – 6-7 yaşlarında ölüme karşı duygusal tepkiler başlar. – 7-10 yaşlarında artık ölüm bir sondur, evrenseldir, kaçınılmazdır. – 10-12 yaşlarında ise ölümün felsefi yönü ile ilgilenirler.

Çocukta ölüm psikolojisi nasıldır? Çocuklar, kayıplar karşısında yetişkinler gibi üzülseler de bunu farklı tepkilerle ortaya koyarlar. Kızgınlık suçluluk duyabilirler bunun sonucunda da tutarsız tepkiler gösterebilirler. Bazen hüzünlü, bazen neşeli olabilirler. Kendisinin öleceğinden korkarak, kayıp karşısında, itiraz etme, inkar etme gibi duygulara sığınabilirler. Kaygıları artabilir, öfkeli olabilirler. Uykuya dalma güçlükleri görülebilir. Okul sorunları veya çeşitli fiziksel şikayetler olabilir. Bazı çocuklar ise hiç bir şey olmamış gibi yaşantılarına devam edebilirler.


2

Psikomavi Makale

KAYBIN PSİKOPATOLOJİK YANSIMASI Özgür TÖNBÜL Psikolojik Danışman/Aile Danışmanı Freud, yas sürecini doğal bir süreç olarak

GİRİŞ İnsanın normal yaşam seyrinde kayıpların olması doğal bir sonuçtur. Her kaybın ardından birey biyopsikososyal bir değişim içine girer. Bu değişimi Freud yas olarak tanımlamıştır.

Yas;

kayıp

yaşantısına

verilen yeniden yapılanma tepkisi olarak

tanımlamış

ve

müdahale

edilmemesi

gerektiğini öne sürmüştür. Yas süreci sorgulanırken bu durumun beklenilenin dışında gelişmesinin psikolojik olarak etkileyeceğine dikkat etmek gerekir. Yas süreci beş aşamadan oluşur:

tarif edilebilir. Asıl tepki kaybedilenle var

1. Şok

olan yaşantılara verilen tepkilerdir. Birey

2. Öfke ve İnkar

kaybı ne kadar içselleştirmişse ve kayıp ile

3. Tanrıyla pazarlık

ilgili pişmanlıkları, keşkeleri büyükse yas

4. Depresyon

süreci ve tepkisi de daha uzun ve şiddetli

5. Kabul ile yeniden yapılanma

olacaktır. YAS KAVRAMI

Bu aşamalar arasında kesin sınır ve çizgi yoktur. Kayıp yaşayan kişi bu aşamaları iç içe de yaşayabilir.


Psikomavi

3

YAS TEPKİLERİNİ VE SÜRECİNİ

birlen karşılaştıklarında bireyler yas

BELİRLEYEN ETMENLER

sürecini derinden yaşar.

Her insanın parmak izleri nasıl farklı ise her insanın kayba verdiği yas tepkileri de birbirinden

farklıdır.

Bu

farklılıkları

belirleyen kişinin duygu durumu, savunma düzenekleri, baş etme stratejileri, kişilik yapısı gibi birçok faktör vardır. Yapılan bilimsel

çalışmalar

süreçlerini

belirleyen

yas

tepkileri

etkenleri

ve

şöyle

açıklamıştır:

Duygusal yatırım yapılan birini kaybetmek sadece fiziksel değil ruhsal kayıpları da içerir. Sevdiği kişi ile ne kadar yakın ise birey yas sürecini derinden yaşar. 2. Kaybedilen Kişiyle Olan İlişkinin Kaybedilen

kişi

ile

yaşanılan yaşantılar yas sürecini etkiler.

Etkenler:

Yas

tutan kişinin ekonomik sıkıntısının olmaması, aile ve sosyal desteğe sahip

olması

yas

sürecini

kolaylaştırıcı etkiye sahiptir 5. Yas

Tutan

Yaşantıları:

Kişinin

Travmatik

Geçmişte

yaşanan

başka kayıplar ve travmatik olaylar bireyin

daha

ağır

yas

süreci

yaşamasına neden olabilir.

1. Kaybedilen Kişinin Kim Olduğu:

Niteliği:

4. Sosyoekonomik

Kaybedilen

kişi

ile

çözümlenmemiş sorunların olması, problemli yaşantılar gibi durumlar yas sürecinde kişinin kendini daha çok suçlayıcı davranmasına neden olur. 3. Kişinin Nasıl Öldüğü: Sevilen kişinin ani ve beklenmedik bir şekilde kaybı bireyde travmatik etki yaratır. Doğal afetler, intihar ve kaza gibi durumlarda ölüm ile

PATOLOJİK YAS Yas süreci, fazla

tepkilerin beklenenden

sürmesi,

kayıp

ile

vedalaşamamak, inkarın uzun sürmesi gibi bir çok faktörden etkilenir. Yas süreci işlevselliğini kaybederse yada beklenilenin dışında gelişirse patolojik yastan söz edilir. Lindermann tarafından patolojik yas şu şekilde sınıflandırılmıştır: 1. Gecikmiş yas tepkisi 2. Çarpıtılmış yas tepkisi a. Beklenilenden

fazla

aktivite

gösterme b. Ölenin şikayetlerini taklit etme c. Psikosomatik durumların ortaya çıkması d. Kişilerarası ilişkide bozulma e. Düşmanca tutum sergilenmesi


4

Psikomavi f. Kabul

edilemeyen

öfke

ve

düşmanca duygular g. Sosyal

ilişkilerdeki

ve

ağır

depresyon

belirtileri

5. Yaşadığınız yas tepkileri ne olursa olsun

bunların

6. Kaybettiğiniz

Yas süreci komplike bir süreçtir. Bir çok ruhsal sorun bir arada yas sürecinde Yas

normal tepkiler

olduğunu unutmayın

SONUÇ

yaşanabilir.

4. Daha önce kayıp yaşamış kişilerle konuşmak sizi yas sürecine hazırlar

h. Kendine zarar verici davranışlar İntihar

katkı

sağlayacaktır.

yetersizlikler

i.

tamamlanmasına

sürecini

sağlıklı

kişinin

cenaze

törenine katılmanız ve mezarını ziyaret etmeniz yas süreci için size fırsat sağlar

atlatabilmek için şu önerilere dikkat etmek gerekir:

KAYNAKÇA

1. Kaybınızı tek başınıza yaşamayın, güvendiğiniz

birilerine

yaşadıklarınızı anlatın 2. Yas

Tepkileri ve Yas Süreci

için

fiziksel

Travmatik Yas. Kriz Dergisi II (2)

uyku,

yemek,

29-34

3. Ailecek kaybedilen kişiyle ilgili anılardan

Yas

Yas Kavramına Yeni Bir Yaklaşım:

sağlık) özen gösterin

güzel

Kayıplar,

sağlıklı

tamamlayabilmek (

Zara,

2. Seda Çelik ve Işık Sayıl, Patolojik

sürecini

ihtiyaçlarınıza

1. Ayten

konuşmak,

hatıraları paylaşmak yas sürecinin


Psikomavi

5

Makale

YAS SÜRECİ Fatih UYUMAZ Psikolojik Danışman

Yas bir yakınımızın, sevdiğimiz

Matemi yaşamak, mezarlığa ziyaret etmek,

birinin vefatının ardından yaşanan bir

ağlamak acının ertelenmemesi önemlidir ve

durumdur. Yasla birlikte şiddetli bir

tedavi

şekilde yaşanan acı durumu da kederdir.

bastırmak fiziksel ya da farklı ruhsal

Kederli insanlar bu acılarını toplumun

sorunlara neden olabilir. Yastaki bir kişiye

kuralları ve düzenine göre yaşaması

destek

durumuna da matem denir.

edilmelidir. Kişinin kendini acısını ifade

Bu

süreçte

acının

hafifletilmesinde

edicidir.

olunurken

Bu

bu

süreçte

duyguları

duruma

dikkat

etmesine imkan sağlanmalıdır. Kişi sevdiği

duygusal desteğin etkisi büyüktür. Yas

kişiye

durumunda sağlanan destek ruhsal dengenin

duygusu hissedebilir. Kendisine gülmeyi

inşasında

ve

kişinin

rutin

hayatına

dönmesinde hızlandırıcı bir etkisi vardır.

kaybetmekten

dolayı

suçluluk


6

Psikomavi

ve eğlenmeyi yasak edebilir. Ya da bu tarz

sağlamaya başlar. Kişi diğer insanlarla ve

bir davranışta bulunursa etraf tarafından

etkinliklerle

kınanacakları

sorumlulukları

yanılgısına

düşebilirler.

ilgilenmeye yeniden

hayatındaki eskisi

gibi

Kendini suçlu hissetmemesi için dikkatli

yapmaya başlar. Bazı durumlarda bu

davranmak gerekir. Yas durumunu yaşayan

evreye geçmek çok uzun zaman alabilir.

kişi eşini kaybettiyse depresyon ihtimali

Dördüncü ve son evre kimliğin yeniden

daha da artmaktadır. Böyle bir durumda

kurulduğu

uzman desteği almak bir kat daha önem arz

olmadan nasıl bir yönde ilerleyeceğinin

etmektedir.

kararını verir ve ona göre yaşamına devam

Yası yaşayan kişiye hem sevgi bağlılık

eder. Örneğin eşini kaybeden bir bayan

hissettirilip ilgi gösterilmeli hem de kendi

yeniden evlenmeyi tercih edebilir, başka

kararlarını alabilmesi açısından özgür de

biri ise çocuklarını hayatının merkezine

bırakılmalıdır. Destek olmak amacıyla

koyup

yaşatılan baskı hissi kederli bireyin ani ve

yapıp, tüm psikolojik yatırımını bu yönde

yanlış kararlar almasına neden olabilir.

kullanabilir.

Yas süreci içindeki bireyler bazı evrelerden

duyulmalıdır.

geçerler. Bunlardan ilki şok, uyuşukluk ya

Yas ve matem hayatımızın kaçınılmaz bir

da inkar dediğimiz evredir. Kişi sevdiği

gerçeği. Yaşanmalıdır ama hayat boyu

kişinin

ederek

olması sağlıklı değildir. Ölüme karşı

psikolojik olarak kendini korumaya alır. bu

verdiğimiz tepki ruhsal olgunluğumuzun

sırada

yaşanır.

bir işaretidir. Önemli olan ölümü kabul

Örneğin; eşinin kaybeden bir bayanın

edip hayata ona göre yön verebilmektir.

akşamları masaya eşi için de tabak

Yas ve matem sürecinin öğretici olduğu

koyması

duygular

gerçeği de vardır. Yapılan araştırmalar yas

yaşadığını gösterebilir. İkinci evre özlem

dönemini geçen bireylerin yarıya yakınının

ve

bu süreçte olumlu faydalandıkları ve ciddi

vefat

ettiğini

duygular

ne

depresyon

çok

denli

inkar

yoğun

yoğun

evresidir.

Kişi

burada

evredir.

kendilik

ağlama, kaybettiği sevdiğine karşı ciddi

bir

özlem

koymaktadır.

duyma,

onun

anısına

sarılma

davranışları sergiler. Bu evrede bazen öfke, korku ve uykusuzluk da yaşanabilmektedir.

Bu

deneyim

Kişi

tanımını

sevdiği

kişi

çocuklarıyla

tercihlere

yaşadıklarını

saygı

ortaya

KAYNAKÇA *TARHAN,N. AileOkulu, TimaşYay, İstanbul, 2010. *ONUR,B. Gelişim Psikolojisi, İmge Kitabevi,

Üçüncü evrede kişi yeni koşullara uyum

2006, Ankara.


Psikomavi

7

Serbest Çağrışım Serbest çağrışım psikanalizin en önemli tekniklerindendir. Danışana herhangi bir konu hakkında aklına gelenleri baskı uygulamadan serbestçe aktarması söylenir. Söylenen şeyler bilinçaltının bir yansıması olarak kabul edilir. Bu sayımızda “Yas” ile ilgili serbest çağrışımlarımızı aktarıyoruz. Her renk bir kişiye ait çağrışımları betimlemektedir.

KIRMIZI

SİYAH

YEŞİL

Karanlık

Boğulmak

Susuzluk

Matem

Siyah

Aşk acısı

Ölüm

Cenaze

Sevda

Ruh

Sevdiğimiz kişiler

İstenmeyen duygular

Derin üzüntü

Cennet

Zorunluluk

Cehennem

Şişmanlık

MAVİ Para TURUNCU Ölüm Ayrılık Özlem

Ben Ölüm Şehit

Matem

Arakan

Boşanma

Mutsuzluk

KAHVERENGİ Ayrılık Ölüm Vuslat Çaresizlik Travma Sıcak Cennet


8

Psikomavi Deneme

İKİ KADIN, İKİ ANNE Sündüs ADEM Psikolojik Danışman, Sanat Terapisti

Nurten ORHAN ile Aliağa R.A.M. kuruluş

çocuğun performansını en iyi yansıtan

sürecinde altı yıl birlikte çalışmıştık.

sonuç mu? Ölçüm aracından alınan sonucu

Mesleğimde dokuz yıl geçmişti ancak daha

diğer yan uygulamaların sonuçları da

önce özel eğitim veya Rehberlik Araştırma

destekliyor

Merkezi’nde çalışmamıştım. Bu alandaki

sorardı. Uzun süren toplantılarda çocuk

deneyimlerimi

için

kişisel

anlamda

edinirken, bana

mesleki

katkı

ve

en

mu?”

uygun

sorusunu

yerleştirme

mutlaka

kararı

sağlayan

alınmasında son derece titiz davranırdı.

rehberlik yapan kişi olmuştur kendisi.

Bütün bu titizliğin sonucunda, özel eğitim

Yaptığımız iş, eğitsel tanılama idi, Wısc-r,

değerlendirme kurulu raporu hazırlanması

Binet vb. ölçüm araçları uygulayarak veri

için yönlendirdiğimiz çocuk hastaneleri

topluyorduk. Zeka testleri uygulayarak

Psikiyatri servisleri kurumumuza verdikleri

puansal değerleri bulmak işin ilk aşaması

olumlu referans ile kısa sürede profesyonel

idi. Bölüm başkanı olarak, “Bu sonuç,

ve güvenilir bir kurum olarak tanınmıştık.


Psikomavi

9

Öğrenmeyi severdi ve öğrendiğini uygulamada ise daima hızlıydı. D.E.H.B.

konudaki

danışmalar

ve

uygulamalar

dinlermiş

gibi

görünür ama sonuçta yapacağını yapardı.

ve Ö.Ö.G. olan çocuklar ve aileleri ile yaptığı

uyarılarımızı

Bu

hafta

bu

kadın

toprakla

bütünleşti. Tıbbi ve alternetif yollarla

karşısında şaşırırdım. Aynı eğitimi almış

denediği

olmamıza rağmen onun bu bilgileri pratiğe

sonuçlanmadı.

geçirmekteki

görüşmemiştik. Hastanede olup durumun

rahatlığını

kıskanırdım.

tedavi,

umut Uzun

gibi

süreden

beri

Kurallar ve sınırların insan yaşamında ve

ağır

kişilik gelişim sürecinde çok önemli ve

kalbimde büyük bir ağırlık hissettim, içim

işlevsel olduğunu bana ilk anlatan ve fark

acıdı,

ettiren de kendisi olmuştur.

“gitmeliyim”

Özellikle

yaz

olduğunun

ettiğimiz

bu

kez

haberini

aldığımda

cesaretimi

diyerek

toplayarak

yola

çıktım.

dönemlerinde

Hastanede yatan kişiyi önce tanıyamadım,

sabahları hep birlikte onun deniz manzaralı

saçları kazınmış, rengi solmuştu. Çok

odasında kahvaltı yaparak güne başlardık.

ağrısı vardı. Acı çekiyordu. Durumu ağırdı.

Ona göre, bir ekip olmanın ilk şartı birlikte

Ama orada, onunla birlikte olmak garip bir

hareket etmekti. Bu konuda mücadeleci bir

şekilde bana iyi geldi. Kötü olur, ağlar

kişiliği vardı. Rahatsız olduğu şeyleri

zırlarım diye düşünmüştüm ama sakin ve

söylemekten ve savunmaktan çekinmezdi.

soğukkanlıydım.

Güçlü bir adalet duygusu ve insan sevgisi onun karakterinin yapı taşlarıydı.

Her şey o kadar hızlı oldu ki !!!

Çocukları çok severdi. Sadece kendi

Yirmi dört saat içinde o kadar farklı

doğurduğu çocuklarını değil her çocuğu

duygular

çok severdi, onlarla birlikte gülmeyi ve

arasında onun kefene sarılmış bedeninin

eğlenmeyi

oyun

toprağa konulduğuna tanıklık ettim. Elime

sonunda

küreği alarak, toprak attım. Önümde oluşan

odasından mutlu olarak çıkarlardı. Onlara

mezarına su döküldüğünü, toprağın üstüne

mutlaka olumlu şeyler söyleyerek ve

bırakılan gülleri gördüm.

gülümseyerek uğurlardı. Kendi içindeki

tanıdıklarına başsağlığı diledim. Aslında

çocuk da bu ilişkiden beslenirdi belki de.

şoktaydım.

de.

arkadaşıydı,

Çok

iyi

çocuklar

bir

test

yaşadım

ki,

Konuşurken

hıçkırıklarım

Akraba

ve

karşımdaki

seven,

arkadaşıma “Nurten” dememe güldüm, o

dünyanın her yanındaki haksızlıklara karşı

akşam birlikte onunla ilgili anılarımızı

duyarlı bir yapısı vardı. Aktif olarak

konuşurken ikimiz de “sanki ölmemiş gibi

sendikal çalışmalarda katılır, eylem ve

“dedik. “Bedeni öldü toprağa kondu ama

mitinglerde en önde yer alırdı. İnsanlara

ruhu bizimle” dedik. Onun yokluğuna

hayır demekte zorlanırdı, bu nedenle

alışmak, artık onu göremeyeceğimizi

Hayatı

ve

yaşamayı

maddi ve manevi olarak zarara uğrardı. Bu


10

Psikomavi kabullenmek için zamana ihtiyacımız var

aslında güzel yanı da var. Kişilikleri,

galiba. Unutmayacağız. Anılarımızda ve

özellikleri, düşünceleri, duyguları farklı

sohbetlerimizde yaşayacak, onun ismini

olan pek çok kişi bir araya geliyor, ölen

gülümseyerek anacağız.

kişiye karşı insanlık görevini yapmanın

Güneş

oluyor,

huzurunu yaşıyor. Acısını içine atıyor.

uyuyoruz.

Diğerlerine destek oluyor. Ölüme teslim

Yapılması gereken işlerimizi düşünüyor,

oluyor ama nefes aldığı için de yaşam

gelecekle ilgili planlar yapıyoruz. Yaşamın

mücadelesine devam ediyor. Bu dünyanın

ölümden daha güçlü olmasının nedeni de

düzeni bu…

acıkıyoruz,

doğuyor, susuyoruz,

sabah

bu. Devam eden ve sürekli olan bir akışı

Bu yazıyı yazmak istedim çünkü

var çünkü. Bu yazıyı yazmaya çabalarken

Nurten Orhan ve Ebru Yardım’ ı sizler

tanıdığım başka bir arkadaşımın da aynı

de tanıyın istedim. Hatta bu yazıyı paylaşın

hastalıktan dolayı ölüm haberini aldım. İki

isterim, daha çok kişi onları tanısın diye.

gün arayla iki ölüm haberi. Bana ağır

Onlar ikisi de güler yüzlü, iyi niyetli,

geldiğini

mücadele

itiraf

etmeliyim.

Ne

eden,

ulaştıkları

düşüneceğimi, ne hissedeceğimi gerçekten

dokundukları

bilmiyorum.

meslektaşlarımdılar.

Psikolojik

Danışmanlık,

yüreklerde

ve

iz

bırakan

Sadece

kendi

Terapistlik bütün ünvanlar rafa kalktı.

çocuklarına değil, tüm çocuklara, annelere,

Bütün teorik bilgiler de. Pişmanlıklarımız

babalara annelik ettiler. Duyarlılıkları ve

kalıyor geriye. Keşkeler. Acabalar…

sevgileri ile hatıralarda yaşayacaklar. İyi ki

İnsan olarak

hepimiz öleceğiz.

onları tanıdım, onlarla birlikte anılara

Bunu unutmamak gerekiyor. Ölüm, kelime

sahibim. Bunlar

için onlara teşekkür

olarak bile hepimizi korkutuyor. Ama

ediyorum. Huzurla uyusunlar…


Psikomavi

11

Makale

VAROLUŞ VE YAS Dilek Söylemez Psikolojik Danışman

Tahir

Özakkaş

hocamızın

Bütüncül

noktada varoluşçu terapistlerin insanların

Psikoterapi kitabını okurken,

varoluşçu

sıkıntılarını varoluşsal sorulara atfederek

psikoterapi ile ilgili açıklamasında ki bir

anksiyete

cümle beni oldukça etkilemişti. Diyordu ki

çalıştıklarını anlatıyordu kitaptaki bölüm.

oluşturmadan

çözümlemeye

“Geleceğim ile ilgili bildiğim tek şey ölüm gerçeği iken niçin bir ömür boyu bunu yadsıyorum, inkâr ediyorum.” İnsanoğlu varoluşundaki tek ve mutlak gerçeği yani ölümü unutur. Aslında bu hayatta tüm olasılıklardan bağımsız tek bir gerçek var ki hepimiz bir gün öleceğiz. Böyle direkt söyleyince tuhaf kaçtı farkındayım ancak gerçek bu. Bu ve buna benzer pek çok temel soruları ya inkâr edeceğiz bir yanılsama

içinde

kaybolacağız

ya

da

varoluşumuzun keyfini yaşayacağız. İşte bu

İnsanlar bu gerçeği unutmasaydı yaşam zor olurdu. Büyük kayıplar yaşamış insanlar bu gerçekle yüzleştikleri içindir ki farklı bakarlar hayata.

Bu yazıda klasik yas

sürecinden bahsetmeyeceğim size. Elbette şok, inkâr, isyan ve kabullenme oluyor, herkes de süresi ve dozu farklı oluyor. Bunu Google da arattığınızda pek çok makale de bulabilirsiniz. Ben size bu kayıpları yaşayan kişilerde hayata bakış nasıl

oluyor

ondan

bahsedeceğim.


12

Psikomavi

Bir makalede okuduğuma göre her dört kişiden biri büyük kayıp yaşamış. Böyle bir durumu deneyimleyen kişiler, öncelikle hayatın anlamını derinden sorgulamaya başlıyor ve bu dünyadaki her şey değerini yitiriyor, anlamsızlaşıyor. Eşyalar, dünyevi uğraşlar, hatta ilişkiler bile manasız bir hal alıyor. Bunu maalesef bizzat yaşamış biri olarak ve diğer yaşayan kişilerden aldığım izlenim bu yönde oldu hep. Büyük kayıp yaşamayan kişilerin diğerlerini –gerçekanlamda hissetmesi de mümkün olmuyor. Pek çok danışanımın kurduğu cümle şu oldu

‘daha

önce

başkalarının

başına

geldiğinde tam anlayamamıştım.’ Pek çok düşünce, duygu karmaşası yaşıyor insan bu süreçte. Birlikte yaşanılacak zamanların, biriktirilecek güzel anıların eksik kaldığı gerçeği ile burkuluyor insanın içi ya da hayatta

iken

yaşanamamış,

ertelenmiş

boşluğu ve anlamsızlığı insanı etkiliyor. Bu boşluk duygusu derinden hissediliyorsa günlük uğraşıların da anlamsızlığı sarıyor insanı.

Çevredeki

insanların

benlik

düzeyindeki üzüntüleri, kederleri, sıkıntıları derin

katmanlardaki

boşluk

hissini

benliğinde hissetmiş kişi için anlamsız gelmeye başlıyor. Bu boşluk hissi ile boğuşmanın derecesi ve süresi kişiden kişiye değişmekle birlikte günlük hayata ne kadar çabuk adapte olursan derinlere inmek de zorlaşıyor. Zaten o derinlerde kişiye fayda sağlayacak bir kırıntı yok aksine dağılma

var.

Bu

sebeple

yaşamın

getirdikleri ve günlük sorunlarda benlik düzeyinde hissedilen sıkıntılar, anlamsızlık duygusundan kaynaklı bunaltının sürekli benlik düzeyine çıkmasını engelliyor. Diğer türlüsü psikoterapi gerektiren durumlara giriyor.

olanların pişmanlığıyla kahroluyor. Elde kalan güzel anılarla avunuyor sadece.

Kişi

bundan

sonra

kaybına

karşı

hissettikleri ile boğuşurken bir süre sonra Ardından tutulan yasta giden kişinin yarım bıraktıkları, hayalleri, beklentileri, umutları hakkında düşünürken dünya işlerinin

hayatın bir

süreç olduğunu,

yaşamın

getirdiklerini ve ölüm gerçeğini de kabul ederek var oluşunu anlamlandırma yoluna giriyor.


Psikomavi

13

SON KANDİL Duygu BATI Sanat Terapisti, Resim öğretmeni, Psikiyatri Yüksek Hemşire Asıl tutulan yas yaşayamadıklarımıza,

O yok oluş ki bir var oluştur aslında. Kendi

ellerimizden kayıp giden

içinde gezintiye çıkmış bir derviştir ruh.

hayallerimizedir.

Zamanı mekanı sorgulamadan bir pervane

Ayrılık yada ölüm bir vedadır. Sahip

gibi yarasında döner. Dermansız yara

olduğumuz sırça

valiz

içinde kanar kabuk tutmasına izin vermek,

hazırlığında yada kalp durmasıyla yerle bir

yok saymaktır özleneni... onun için hep

oluverişidir. Artık ne hayalleriniz kalır ne

kanar

de sizi oraya ulaştıracak vasıta.

değişerek

Çölün ortasında susuz ve aç yürümektir

tamamlar.

yas tutmak. O acı içinde özleneni aramak

O acı içinizde onu bulduğunuz en güzel

ve bu acıdan o olduğu için zevk almaktır.

yerdir. Sizi hep orda bekler.

hayallerin

O acı ile tekrar o olmaktır.

bir

yada

kanatılır

iyileştiğinde

ve

belki

derviş

şekil

seferini


14

Psikomavi Her ağlayışınızda kalbinizde hissettiğiniz

Psikiyatri ‘normal’ yas sürecini yapılan

ritim bozukluğu onun varlığıdır.

araştırmalarla

Yas tutanın acısı söz olur ağıt olur bağıra

sınırlamıştır. Ayrıca Amerikan Psikiyatri

bağıra dokunur zamana. Bazen siyah

Birliği‘nin yayınladığı henüz geçerlilik

kurdele

asılır

kazanmamış olan psikiyatrik tanı el

yakalara. Yanaktan süzülen sessiz gözyaşı,

kitabının son versiyonu DSM-5’e göre

bazen de sus olur. Sus, pus olur. Nedeni

ise

bilinmeyen sıkıntı olur. Dokunduğun yerde

sonra yas belirtilerinin devam ettiği

pul pul yara olur. Dikenli tellerde çırpınıp

görüldüğünde

duran kuş olur.

önerilmektedir. (A.Hasanoğlu). Bence bir

En zor konuşulandır. En küçük hissettiğin

yıl dönümü yası tamamlama sürecidir. Ve

andır yaşanan. Yıkım öyle yoğundur ki

rituellerimiz yine yıl dönümünde bize bir

rüyada tabir edilen evlerin yerle bir

sofra kurmamızı önerir. Geçen bir yıl

oluşudur. İş ki inşaa ettiğin ev eskisi gibi

içinde

olmaz hiç bir zaman çünkü sen eski sen

özlenensiz yaşanan yılbaşı, yıldönümü ve

değilsin ki bir yarın toprak...

bayramlar... Yeniden anlamlandırılır ve

Yaşanan yas ritüellerle sarılır sarmalanır.

yeni sizi oluşturacak içselleştirmeler ve

Üç gün sonra helva yersin mesela, yedi

yapılanmalarla doludur bu yıl. Karın

gün sonra yemek verilir, yasinler okunur

yağışı, baharla lalelerin açması bile eskisi

birbirine bağlanır. Kırk gün sonra ise hayır

gibi olmayacaktır artık.

dağıtılır eşe dosta. Her bir ritüel eşi dostu

‘Yas’ın

çağırmak için bir mazeret gibidir. Zordur

yanmadan

çünkü, gelen acıyana çare olamaz. Yıkılan

sürecini. Acıtmadan, yakmadan yaşanan

için söylenen tüm sözler boş gelir. Sen

yas (yalancı) pseudo etkidir. Peki ne zaman

sadece sessizce oturanı seçersin onlar ki en

biter yas? Yangın ne zaman söner?

dürüst olanlarıdır. Orada öylece bir ağaç

Benim inancım sevilen ile ilgili olan tüm

gibi durur sen onun dalından medet

yaşanmışları

umarsın.

vedalaştığınızda

Yas tutanın içinde o gün, 40 kandil yanar.

başlar.

olur

gönülden

kopup

Ve her günle bu kırk kandil teker teker söner . Her biri sönerken yaşanan acı gözyaşı ile söndürülür. Fakat kırk günün sonunda bir kandil ki hep yanık kalır. İşte o kaybedileni bulman için hiç sönmez. Onu bulduğun yerdedir son kandil .

ortalama

iki

ayla

kayıp yaşayan kişide iki hafta

depresyon

ilmek

ilmek

yangını

tedavisi

dokunur

içinde

kavrulmadan,

tamamlayamazsınız

benliğinizde süreç

ruhuna,

yas

tamamlayıp

tamamlanmaya


Psikomavi

15

gelebilir. İşte böylece yas süreci uzar ve Yeni sırça hayalleri yaşam yolunuza donattığınızda ve onu geçmişe güvenle iade ettiğinizde biter yas. Çünkü o artık geçmişe ait, orada güvende ve değerlidir. Bu güne çekmeye çalışmak yorucu olduğu kadar nafile bir çabadır. Yas her bireyde farklı yaşanır. Uzun yaşamak yada kısa yaşamak

kişisel

seçimlerle

ilgilidir.

Kaybedileni bulduğunuz alanda kalmak istemek ve hayattan elinizi çekmek iyi

sizi

yaşayacaklarınızdan

alıkoyar.

Unutulmamalıdır ki yaşamsal zorluklar kişiyi bir adım yukarı taşır. Zorlanma evrilme

sürecinin olmazsa

Ayağa

kalkabilmek

için

olmazıdır. edindiğiniz

zorluklar sizin bu yoldaki kol değneğiniz olacaktır. Belki de gönlünüzde taşıdığınız son kandil karanlıkta yolunuza tutacağınız ışık

olacaktır.


16

Psikomavi PsiKitap

KAYIPTAN SONRA YAŞAM Sayfa Sayısı : 146 İlk Baskı Yılı : 2017 Baskı Sayısı : 1. Basım

“Bu kitabı yazmak, beni yaşamımın bazı yönlerinin yasını yeniden tutmaya zorladı. Beni, kayıp karşısındaki incinebilir yanlarımın ve savunmalarımın hesabını bir kez daha yapmaya yöneltti ve insanın doğasına ilişkin anlayışımı derinleştirdi. Tüm bunlar, kaybın büyüme için bir araç olabileceği konusundaki düşüncemi pekiştirdi. Öyle umuyorum ki bu kitabı okuyunca yas ve kederin dinamikleriyle ilgili anlayışınız artacak ve insan ruhunun kayıp karşısındaki esnekliğine siz de benim gibi şaşacaksınız.” -Prof. Dr. Vamık D. Volkan-

“Neden bazılarımız yasın tamamlanması için gereken acı verici ve zorlu psikolojik uzlaşmaları yapabiliriz de bazılarımız yapamaz? Neden bir zamanlar en yakınımızın ölümü ya da boşanma gibi daha yıkıcı kayıpların yasını tutabilmişken, yaşamımızın bir döneminde bir evcil hayvanın ölümü ya da bir çocuğun üniversiteye gitmek için evden ayrılışı bizi keder içinde bırakır ve bir teselli bulamayıp kendimizi kolumuz kanadımız kırılmış gibi hissederiz?” Prof. Dr. Vamık Volkan tüm bu soruların yanıtlarını bulabileceğimiz kitabında, ölüm ve diğer kayıplara verdiğimiz psikolojik bir yanıt ve iç dünyamızla gerçeklik arasında uyum sağlayabilmek için yaptığımız bir uzlaşma olan yası ve çözümlenmemiş yasın yaşamımızı nasıl biçimlendirdiğini, kaderimizi nasıl yönlendirdiğini kendi yaşam öyküsünden kesitler ve uzun yıllara dayalı profesyonel deneyimlerinde karşılaştığı vakalardan örneklerle anlatıyor.

-Psikoterapi ve Psikoterapistler Derneği (PSİKODER)-

Prof. Dr. Vamık Volkan, kayıpların en somutu olan ölümün ve yarım kalmış, dayatılmış ya da aceleye getirilmiş ayrılıkların kalıntılarının insanın duygusal yapısını ve yası yaşayış biçimini nasıl etkilediğini anlattığı bu kitabında, kayıplardan sonra geçirilen psikolojik süreçleri, başarılı yas tutmanın dinamikleri sonucunda gerçekleşen değişimleri ve yenilenmeleri tüm ayrıntılarıyla ele alıyor. Yası komplike hale getiren risk etkenlerini ve komplike yası derinlemesine inceleyerek, çözümlenmemiş yasın izlediği belli başlı yolları psikanalitik ve psikoterapötik olgularla açıklıyor. Yasın insanın esnekliği, yaratıcı uyum ve terapi yoluyla çözümlenişini gerçek yaşamdan çarpıcı örneklerle gözler önüne seriyor. Ayrıca sanatçılar için esin kaynağı olarak yas ve keder ile yaratıcı süreç arasındaki bağlantıları açıklıyor.


Psikomavi

17

PSinema

ONE MORE TIME WITH FEELING 73. Venedik Film

Festivali’nde

yarışma dışı

gösterilen Andrew Dominik’in belgeseli ‘One More Time With Feeling’ ünlü müzisyen Nick Cave’in çıkacak yeni albümü ‘Skeleton Tree’nin kayıt sürecine odaklanıyor.

Film, çekildiği dönem itibarıyla sadece basit bir albüm kaydı belgeseli değil. Nick Cave’in oğlu Arthur’un geçen yıl trajik bir kazada hayatını kaybetmesinin gölgesi hem albümün hem belgeselin üzerine düşüyor. Dominik yas sürecindeki aileyi, yargılarını ve sesini kaybettiğini söyleyen Cave’in yaratıcı süreçteki hallerini yakalamakla da kalmıyor. Warren Ellis’le dostluğunun öneminden, hayatta olan oğlunun babasının gözünün içine bakması gibi küçük anlara uzanabiliyor. Dolayısıyla bir albüm kaydı belgeseli değil, bir sanatçının diğer bir sanatçıya dokunaklı bir bakışı olarak çok daha fazlası olarak görülmeyi hak ediyor. Başlı başına kayıp ve yas üzerine çekilmiş bir eser olarak yorumlanması gerekiyor.


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.