YAYIN KURULU
Fatih UYUMAZ ġehriban UYUMAZ Özgür TÖNBÜL Yasemin ÖZÇELĠK Rahime ÜNAL ÇETĠNKAYA
YAZI İŞLERİ VE TASARIM
Fatih UYUMAZ ġehriban UYUMAZ Özgür TÖNBÜL Yasemin ÖZÇELĠK Rahime ÜNAL ÇETĠNKAYA
İLETİŞİM VE YAZI GÖNDERME psikomavi@gmail.com https://www.facebook.com/groups/psikomavi/ https://www.facebook.com/psikomavidergisi
Psikomavi E-Dergisi 2 ayda bir yayınlanmaktadır. Psikoloji, kültür ve edebiyat konularında yazılar içermektedir. Dergide yayınlanan yazılardan yazarın kendisi sorumludur.
Psikomaviden… Merak etmeden durabilen birileri var mıdır acaba? Yoktur elbette, insanlar ve hayvanlar sürekli merak içindeler. Hele çocuklar sürekli keĢif içerisinde yeni Ģeyleri merakla incelemektedirler. Merak ettikleri her Ģeyin karĢılığını bulma arayıĢındalar. Ġnsanoğlu sınırsız bir merakın içinde olabilmektedir bu da insanoğlunu çeĢitli tehlikelere sokabilmektedir. Bu yüzden tehlikeli olabilecek kendimize zarar verebilecek merak duygusunu ise frenlemeyi bilmemiz gerekmektedir, hayvanların merak duygusundan farklı olarak. Bu sayımızda merak duygusunu çok çeĢitli yazılarla ele aldık. Özellikle çocuklarla ilgili yazılarımızı merak ile okuyacağınızı umuyoruz. Merak duygusu üzerine yazılmıĢ deneme yazılarımızda ilgi çekici. Merak duygusunun kökenlerinin anlatıldığı derleme yazımızda merakın ne kadar gerilere kadar gittiğini keĢfedeceksiniz. Ġyi okumalar.
İÇİNDEKİLER
1
Psihaber-AraĢtırma
2-3
Bebeklerde Merak Duygusu
18-19
Meraksız
4-6
Merak, Önce Kendi Ġçsel Merakımız
20
PsiKitap
7-9
Mutluluk Çocukların Hakkı
21
PSinema
10
Serbest ÇağrıĢım
11-12
Bir Tecessüs
13-15
Çocuklarda Cinsel Merak
16-17
Merak Duygusu
Psikomavi
1
Psikohaber – Araştırma
devam ettirmenin ve madde kullanmaktan uzak durmanın nedenleri araĢtırıldı.
Ergenlerin Madde Kullanımında Merak Sonuçlar, madde kullanımının genellikle 15-18
ve Akran Baskısı Öne Çıkıyor Alkol
ve
madde
bağımlılığı
yaĢ aralığında akran baskısı, merak ya da günümüz
dünyasının önemli bir sorunu olarak giderek artmakta. Madde bağımlılığından en çok etkilenenlerse ergenler. Akranlar, sosyal çevre, aile ve kiĢisel etkenler ergenler arasında madde kullanımının yaygınlaĢmasında önemli bir rol oynuyor.
büyüme isteğinin etkisiyle baĢladığını gösterdi. Ġyi
hissetmek
ve
sosyalleĢmek
madde
kullanımını devam ettiren iki yaygın neden olarak bulundu. Madde kullanmayanlar ise kiĢisel değerlerine önem verdikleri ve madde kullanımının
ailelerine
ve
sağlıklarına
yansıyacak kötü etkisinin farkında oldukları için madde kullanmadıklarını belirtti.Bu ve
Örneğin Gopiram ve Kishare, yakın zamanda
benzer çalıĢmalara bakarak, genç kuĢağın
yürüttükleri bir çalıĢmada yaĢları 15 ile 24
madde kullanımının zararlı yönlerini bilmesine
arasında değiĢen 40‟ı madde kullanan ve 40‟ı
rağmen çeĢitli psikososyal nedenlerden dolayı
kullanmayan 80 kiĢiyi inceledi. Katılımcılar
madde kullandığı görülüyor. Ancak elbette
farklı
madde kullanımı riskini artıran daha pek çok
okullardan,
üniversitelerden
ve
kurumlardan seçildi. Madde kullanan ve
faktör
olduğu
biliniyor.
Değerlendirme
kullanmayan katılımcıların anket sorularına
yaparken çok yönlü bir araĢtırmanın yapılması
verdikleri cevaplar karĢılaĢtırılarak madde
önem
kullanımına baĢlamanın, madde kullanımını
kullaniminda-merak-ve-akran-baskisi-one-cikiyor/
taĢıyor.http://ajanspsikoloji.com/2015/04/07/ergenlerin-madde-
2
Psikomavi
Makale
BEBEKLERDE MERAK DUYGUSU Pelin KABAR Psikoloji Öğrencisi Hayata
gözlerimizi
andan
1-2 yaĢ çocukluğa geçiĢte önemli bir dönemdir. 1 yaĢ
itibaren merak etmeye baĢlar ve bu merak
itibari ile düĢünme, anlama ve kavrama gibi beceriler
duygusunu
gözlerimizi
geliĢmeye baĢlar. Bu yaĢlardaki çocuklar merak
kapayana dek doyurmaya çabalarız. Hiçbir
duygusunu doyurmak için gördükleri her nesneyi
Ģey
duygumuz
ağzına götürür. Ağzına götürdükleri cismin tadına
sayesinde evreni yavaĢ yavaĢ keĢfederiz.
bakarak onu tanımaya çalıĢırlar. Hangi nesneler
Sorduğumuz her sorunun cevabını bulmak
yenilenebilir, hangi nesneler sert veya yumuĢaktır,
için çaba gösteririz.
hangi nesneler tuzlu veya tatlıdır deneyerek kavrarlar.
da
bilmez
açtığımız
dünyaya
iken,
merak
Böylece yavaĢ yavaĢ dünyayı tanımaya baĢlarlar. Merak
duygusu
bölgesinin ettiğimizde
bir
beynin
hipokampus
fonksiyodur.
beynimizin
orta
Dünyayı tanımaya çalıĢması onları hareketli, yerinde
Merak
durmayan çocuklar yapar. Bu yaĢtaki çocuklar anne
kısmı
babalarına göre yaramazlık yapıyor olsa da aslında bu
hareketlenir ve kortekste sinaptik bağlar
yaramazlığın
oluĢur. O anda öğrendiğimiz bilgilerin,
kaynaklanmaktadır.
önemli olayların veya merak ettiğimiz
olmaları nedeniyle sürekli etrafı karıĢtırıp kurcalar ve
konunun
dağıtırlar. Çocukların bu hareketleri mazur görülmeli
kalıcı
bir
kaydedilmesini sağlar.
Ģekilde
kortekse
sebebi
merak
Çevreyi
duygusundan
tanımaya
çalıĢıyor
ve merak duygusundan kaynaklandığını ailenin bilmesi
Psikomavi
3
gerekmektedir. Çocuğa bu dönemde engeller
için bu sorular önemlidir ve öğrenmenin yolu
ve cezalar koyulmamalı, merak duygusunun
meraktan ve soru sormadan geçmektedir.
önü kesilmemelidir. Merak ettiği Ģeylerde
Sorulara verilecek cevap onlar için önemlidir.
çocuğun cesaretini kırmak yerine çocuğa
Sorulara cevap verirken gündelik hayatla
cesaret verilmelidir. Aynı zamanda çocuğun
iliĢkilendirip onların anlayacağı dilden somut
zarar görmemesine de önem verilmelidir.
örnekler vermek daha etkilidir. Mesela,
Kesici ve yakıcı aletler, ilaçlar vb. çocuğa
papağanın ne olduğunu soran bir çocuğu
zarar
hayvanat
verebileceğinden
çocuğa
dikkat
bahçesine
götürerek
Böylece
papağanı
edilmesi gerekir. Çocuğa zarar gelmemesi
gösterebilirsiniz.
papağının
ne
için çocuğa zarar verebilecek malzemeler
olduğunu, nasıl bir Ģey olduğunu çok daha
ortadan kaldırılabilir, dolap kapaklarına kilit
rahat ve etkili öğrenmiĢ olur.
takılabilir. Ona zarar verebilecek aletlere dokunmasına müsaade edilmemelidir.
Çocuklara verilen cevapların onları korkutup ürkütülmeyeceğinden de emin olunmalıdır.
2 yaĢ çocuğunun bu dönemde öğrenme ve kavramasını
destekleyici
oyuncaklar
geliĢimini destekler. Basmalı, sürüklemeli oyuncaklar, iç içe geçen kaplar, ses çıkaran oyuncak ve kitaplar onların öğrenmelerini
Verilen cevabın korkutucu olması çocuğun korkmasına ve huzursuz olmasına neden olabilir.
Bu
korkmalarına,
korku
onların
davranıĢ
rüyalarında
bozukluklarına
sebebiyet verebilir.
olumlu etkileyebilir. Ayrıca yemek yemeyi öğrenmesiyle tek baĢına yemeye çalıĢacaktır. Suyunu kendisi içmek isteyecektir. Engel olmak
yerine
çocuğun
bu
davranıĢları
KAYNAKÇA:
desteklenmelidir. http://www.kigem.com/birakin-merakliÇocuğun kurduğu cümleler ile orantılı olarak
olsun.html
merak duygusu da artar. Sorularına alacakları
http://www.bebekcocukdunyasi.com/haberler
cevap onlar için çok önemlidir. Sorulan
.asp?nws=23
sorular aileyi her ne kadar bir süreden sonra
http://www.e-psikiyatri.com/cocukta-merak-
bıktırıyor olsa da unutulmamalıdır ki çocuk
ogrenme-27667
4
Psikomavi Makale
MERAK, ÖNCE
KENDİ İÇSEL MERAKIMIZ … Sündüs ADEM Psikolojik DanıĢman
Merak, bilinmeyen Ģeylerin ne olduğunu
ağzına
götürmesi,
sobaya
anlamak ve anlamlandırmak sürecidir.
istemesi; bütün açıklama ve uyarılara
Bilinmeyeni merak etmek çok kolay
rağmen dokunması, prizleri kurcalaması,
değildir aslında, bunun yanında sabır ve
yürürken annesinin elinden kurtularak
cesaret de gerektirir. Ġlk çocukluktan
kendi baĢına adımlar atması veya koĢması
itibaren baĢlayan bu süreç yaĢam boyu
gibi. Çok klasik
değiĢerek devam edebilir ancak sönebilir
davranıĢların hepsi
de…
keĢfetme isteğinin göstergesidir aslında.
ve
dokunmak
basit
olan bu
kendini ve dünyayı
Ancak maalesef ebeveynler ve yetiĢkinler Her çocuk bu sürece, önce kendi alanını
tarafından
merak
değerlendirilmezler.
ederek,
keĢfetmek
isteyerek,
bu
Ģekilde Bu
nedenle
çoğunlukla
merakla
çıkarması,
bastırılır, köreltilir. Çocuk merak ettikçe
aynalaması, parmaklarını
öğrenir. Öğrenmek için ilk adım aslında,
gülümsemesini
sesler
ağzına götürmesi bu keĢif dürtüsünün ilk
merak
adımlarıdır. Tıpkı
ediyorum,
parçalaması,
oyuncaklarını kırıp
etmektir.
Her
öyleyse
bu
tür
ve
öğrenerek baĢlar. Annesine gülümseyerek bakması,
çocuğun
anlaĢılmaz,
çocuk
istekleri
“merak
öğreniyorum,
çekmeceleri
kurcalaması,
gelişiyorum, sorguluyorum, büyüyorum
örtüleri çekmesi, eĢyaları
ve nesneleri
“ demek ister.
Psikomavi
5
Çocuk tarafından sorulan sorular, anlamak
Merak dıĢta olandan çok kiĢinin kendi
ve anlamlandırmak amaçlıdır ancak “ sen
içinde baĢlayan bir süreçtir aslında. “ġu
çok konuĢuyorsun, sus artık” dendiğinde
anda bana ne oluyor? Ben neden böyle
çocuk yanlıĢ bir Ģey yaptığını düĢünür.
hissediyorum? ġu andaki duygum ne? Beni
Birkaç deneme daha yapar, her defasında
ne
daha sert tepkilerle karĢılaĢtığından korkar;
kendimize sorabilsek, duygularımızı merak
susmayı,
etmenin ve anlamlandırmanın kendimizi
sorgulamadan
kabul
etmeyi,
rahatsız
ediyor?”…bu
eldeki ile yetinmeyi ve kaderciliği öğrenir
tanımak
böylelikle. Çünkü o yaĢlarda ebeveynleri
edebilsek,
tarafından reddedilmeyi, dıĢlanmayı göze
edebilse, duygularımızı ifade ederek, kabul
alamaz. Farklı olmaya cesaret edemez. Bu
görerek
nedenle
anlayabilmemiz
içindeki
boĢlukla
birlikte
için
önemli
soruları
olduğunu
ebeveynlerimiz
bunu
büyütülsek, için
fark
baĢkasını
önce
kendimizi
içimize
dönmemiz
büyümeyi göze alır. Çocuk merak etmenin
anlamamız,
korkutucu bir Ģey olduğunu öğrenir, bunu
gerektiğini anlayabilsek iliĢkilerimiz de
içselleĢtirir. edemez,
Korkan merak
kendi
fark
çocuk
merak
dahil hayatımız daha kolay olabilirdi.
edemeyen
çocuk
Ancak
yaĢam
sürecimizde
bunları
duygusal, bilişsel ve sosyal olarak da
deneyimlememiĢ olabiliriz. Hepimiz farklı
gelişemez.
yaĢantılardan ve zorluklardan geçerken kendi
içimize
dönmeyi
ihmal
etmiĢ
Ancak bu merak geçmez tabiî ki. Ergenlik
olabiliriz. Bunun için geç değil… Hala
döneminde tekrar yükselir. Ergen, bu kez
kendinizi merak etmeniz mümkün. Kendi
bağımsız bir birey olmak için merak ettiği
içsel merakınızdan korkmuyorsanız, buna
Ģeyleri
cesaret edebiliyorsanız …
tüm yasaklara rağmen denemek
ister. Ne de olsa “delikanlı”dır. Sigara içme,
madde
kullanma,
hızlı
araç
Ben kendimi merak ettim ve kendi içsel
kullanma, erken yaĢta cinsel deneyimlerin
yolculuğumu anlamak ve anlamlandırmak
hepsi bu merak boĢluğunun
sonucudur.
için beĢ sene önce sanatla terapi ve
Çocuklukta sorduğu sorular dinlenilip
yaratıcılık eğitimine baĢladım. Nedir bu
cevaplanmadığı
için bu merak açlığı
sanatla terapi? diye merak edeniniz varsa;
tehlikeyi göze alacak boyutlara ulaĢmıĢtır.
günlük yaĢantıda içe aldığımız veya içe
Bütün bunlar çocukluk döneminde iken
attığımız,
ebeveyn veya yetiĢkinlerin “ merak etme
bilmeden
sen” demelerinin sonucudur…
düĢüncelerin Ģu andaki duygu ve
yani
bazen
bastırdığımız
bilerek
bazen
duyguların,
6
Psikomavi düĢüncelerimizi ve bizi nasıl etkilediğini
çerçevesi
olması
fark etme ve anlamlandırma süreci diye
olmazsa
olmazlarından.
tanımlayabilirim. Bunu yaparken resim,
tanıklığında gerçekleĢen kendini keĢfetme
müzik,
ve merak yolculuğu da diyebilirim…
edebiyat
hareket/
dans,
gibi
sanat
seramik,
Ģiir,
terapotik
sürecin Terapistin
unsurlarının
kullanıldığı, bir terapi ve eğitim süreci.
Bu arada Ģunu fark ettim ki; insanın önce
Aslında kendimize yaptığımız bir içsel
kendine yönelik olan merakı çok önemli ve
yolculuk süreci. Öncelikle kendini anlamak
öğretici olanmıĢ. Merak ediyorum bu
için merakla, sabır ve cesaretle baĢlayan
yolculuğun sonu neye/ nereye varacak?
bir yolculuk.
Bu yolculuk sürecinin bir
Sizin yolculuklarınızı da merak ediyorum
terapist tanıklığında, güvenli bir ortamda
aslında. Belki bir gün yollarımız kesiĢir,
gerçekleĢmesi,
kim bilir? ...
bir
formülasyon
ve
Psikomavi
7
Makale
MUTLULULUK ÇOCUKLARIN HAKKI Rahime ÜNAL ÇETĠNKAYA Rehber Öğretmen
Fiziksel, sosyal, zihinsel, dil ve motor
Bu soruların miktarı 2 yaĢ döneminde
geliĢim
gittikçe artar.
açısından
2
yaĢ
dönemi
bebeklikten çocukluğa geçiĢ dönemidir. Çocuğun merak duygusuna cevap vermek Bu
dönemde
çocuklar
çevrelerinde
onun için çok önemlidir. Merak çocuğu
gördüklerini merak eder ve keĢfetmek
hayata bağlar, öğrenme isteğini arttırır, dıĢ
isterler. Çocukların amacı merak ettikleri
dünyayı tanımasını sağlar. Çocuk merak
nesneyi,
ederek karĢılaĢtığı sorunlarla baĢ etmeyi
durumu
anlamlandırmaya
çalıĢmaktır dolayısıyla merak ettikleri Ģeyi sorular sorarak tanımak, anlamak isterler.
öğrenir.
8
Psikomavi Çocuklar 6 yaĢ döneminde onun
cevaplar da gerçekçi ve samimi olması
hayatından farklı bir ortamla karĢılaĢır;
gerekmektedir. Çocuk cevapların samimi
Okul. Çocuğun okula yeni baĢlaması ile
olmadığını anlarsa iletiĢimi kesebilir ya da
birlikte merakı artar, bu ortamı tanımaya
o kiĢinin verdiği bilgilere inanmayabilir.
çalıĢır. Bu dönemde soru soran çocuğun
Çocuğunuz bir soru sorduğunda cevabını
yeteneklerini
bilmediğinizde bilmediğinizi
geliĢtirebilmesi
için,
sosyalleĢebilmesi için dikkate alınması
Ģekilde
gerekmektedir.
araĢtırma
Bazen
anne
babalar
çocukların sorularına daha yaĢı küçük anlamaz
diye
üzerinde
söylemelisiniz. yollarını
açık
bir
Ve
birlikte
konuĢup,
birlikte
cevaba ulaĢmanın hazzını yaĢayabilirsiniz.
durmazlar
Çocuğun merakını
törpülemeye
açıklama yapmazlar oysaki soru soran
çalıĢmak yerine merakının geliĢmesini
çocuğun
sağlamak onun öğrenme isteğini daha da
açıklama
yapılmasına,
aydınlatılmaya ihtiyacı vardır.
arttıracaktır. Madem merak bir çocuğun
Bazı çocuklar merak döneminde
eğitiminde bu kadar önemli anne babalar
etrafında gördüğü her Ģeyi sorabilir.
olarak bizler de onun merakını arttırmak
Çocuğun bu öğrenme isteği çok güzel bir
için çaba sarf etmeliyiz. Çocuğun merak
davranıĢtır fakat bu durum aileleri bir süre
ettiği sorulara cevap verilirken cevaplar
sonra
düĢürebilmektedir.
hayatıyla ilgili örneklerle açıklanmalı,
Cevaplar çocuğa yetersiz gelebilir böylece
somutlaĢtırmalı ve çocuğu yeni konuları
anne
merak ettirecek nitelikte olmalıdır.
sıkıntıya babaların
da
sabrı
azalabilir.
Çocuğun merakını büyük bir sabırla karĢılık
vermek,
onu
tatmin
Merak duygusu geliĢtirilmiĢ bir
edecek
çocuk yaĢamı merakla sorgular, her Ģeyi
cevaplar vermek anne babaların yapması
daha çabuk öğrenir, duyduğu her yeni
gereken en önemli görevdir. Çocuğun
bilgiyi öğrenmek için sorular sorar.
sorduğu soruları cevaplarken sabırlı ve sakin
olunmalı
yargılamamalıyız.
da yok edilmiĢ bir çocuk da siz ne kadar
Sorulara net, sade ve anlaĢılır cevaplar
itelerseniz itin öğrenmeye karĢı isteksiz
vermek
ve
Merak duygusu geliĢtirilmemiĢ ya
önemlidir.
Çocuğun
sorduğu
sorular yüzünden azarlanması çocuktaki
olur. Aslında
anne
baba
olarak
merak duygusunu yok edebilir. Merak
yapılması gerekenler çok da zor Ģeyler
ettiği Ģeylerde cesaretini kırmak yerine,
değildir.
onun
da
araĢtırıp
öğrenebileceğini
söyleyerek ona fırsatlar yaratabiliriz. Çocukların
merak
hissinin
sönmemesi için anne baba verdikleri
Psikomavi
9
Çocuğun merak ettiği Ģeyleri bilmek, farkında olmak önemlidir. Çocuğun yeni bir ortama girdiğinde keĢfetmesine izin vermek, ortamı ona tanıtmak, çocuğun merakını giderirken yeni bir Ģeyler öğrenmesini sağlar. Kısaca anne babalar çocukları ile ilgilenmelidirler, çocuklarını iyi tanımalılardır. Ġnsan vücudu yeni bir Ģeyler öğrendiği zaman mutluluk hormonu salgılar. Dolayısıyla çocuklar da meraklarını giderdikleri zaman mutlu olurlar. Bırakın çocuklar mutluluğu tatsınlar…
10
Psikomavi Serbest Çağrışım Serbest çağrıĢım psikanalizin en önemli tekniklerindendir. DanıĢana herhangi bir konu hakkında aklına gelenleri baskı uygulamadan serbestçe aktarması söylenir. Söylenen Ģeyler bilinçaltının bir yansıması olarak kabul edilir. Bu sayımızda “Merak” ile ilgili serbest çağrıĢımlarımızı aktarıyoruz. Her renk bir kiĢiye ait çağrıĢımları betimlemektedir.
MAVİ Öğrenme İstek Sorumluluk Kişilik Motivasyon
KIRMIZI Gizli Şüphe Heyecan Adrenalin Dünya
TURUNCU Enerji Büyük Çaba Araştırmak Durmadan Öğrenmek Öğrenmeyi Sevmek
PEMBE Bilgi İstek Başarı Duygu Renk
YEŞİL Oğlum Teyze Olmak Üniversite Sınavı Ahiret Sonraki Hayatım
SİYAH Bilgi kaynağı Şelale Kitap Okumak Sevmek
MOR Kab-ı Kasveyn Ref ref Ahiret Geleceğim Amerika’nın Bitişi
KAHVERENGİ Gelecek Bilmek Ayrıntı Ruh İlgili
SARI Çocuk Dahiyane Cinsiyet Kitap hayatımız
Psikomavi
11
Deneme
BİR TECESSÜS ġehriban UYUMAZ Psikolojik DanıĢman Leyla tomurcuk, sen muhteşem bir gül. Leyla bir mısra, sen bir destansın. Leyla bir kıvılcım, sen bir şafaksın. Leyla bir tecessüs, Leyla bir masal, Leyla yaşamayan, Leyla bir yarım. Hangi sevgili seninle boy ölçüşebilir cami'am benim. Sen doyulmayan, sen kanılmayan, sen rüya, sen gerçek!/Cemil Meriç Büyük kulak biz onu dinlediğimiz ve onayladığımız için var. İçimizdeki tecessüs duygusuna hasım saydıklarımızın zillet haberlerini duymaya olan açlığımıza seslendiği için var./Kemal Sayar
12
Psikomavi okunun yönünü gösteriyorsa fizik alemde Sözcükler
kendilerini
ilgilendirmeyen
Ģeyleri belli etmeden öğrenmeye çalıĢma,
tecessüs de içimizdeki gözün bakacağı yönü belirler.
bir Ģeyi ille de görme anlama merakı demiĢler tecessüse. Kimi telmihlerde el yordamıyla aramak ardını araĢtırmak derin merak
duymak,
öğrenmeye
calismak,
gösterilenin ardını talep etmek demekmiĢ. Casus
ile
aynı
kökten
gelip
merak
duygusunun olumsuzu da denebilir. Tabi her kelimenin bir kaderi de vardır. Sadece kullanıldığı cümle içindeki mevkisinden değil onu okuyan iĢiten düĢünen her zihnin kendi alt yapısına bağlı olarak anlamlar da yüklenir. Ġnsan olmadan kelime de olmaz iki tane aynı zihin olmadığı gibi iki tane
Tecessüsün iki farklı yönü vardır. Biri bizi taĢları çevirip altına bakmayı dolapları karıĢtırmaya ve internet bağlantılarına tıklamaya iter, saygın bir profesörün önünde duran derginin kapağını açmasına ve bir ergenin babasının paketinden bir sigara yürütmesine neden olabilir. Diğeri ise uzun romanları bitirmek için vakit harcamamıza insanları
ve
artık
öğrenmek
çıkarlarımızla
ilgisi
kullanılmayan gibi
bireysel
olmayan
ilgi
alanlarının peĢinden gitmemizi sağlar. Ġki tecessüsü birbirinden ayıran en önemli
aynı kelime de olmaz.
özellik bilgi birikimine neden olmasıdır. Tecessüsün
bizdeki
casusluğuna
anlamı
kozmosun
soyunduğumuz
anlarda
hissettiklerini sandığımız Ģeydir. Bir at sineğini dakikalarca saatlerce izlerken, bir tırtılın ağır hareketlerine dalmıĢ giderken, akan bir nehrin dalgalarında sürüklenen bir yaprağın kaderini uzaktan takip ederken, yakaladığımız
sınırlı
anlarda
gizlidir,
tecessüs. Her gün. Bize bağıran o gazete manĢetlerine atılan cazip ve coĢturucu sloganlara kayıtsız Ģartsız inandığımız nice insan,
bahanelere
baĢarabildiğimiz tecessüs.
sağır
nadir
Sessizlikte
olabilmeyi
anlarda
gelir
dinginlikle
hazır
reçete ve paket malumatın yokluğunda boy gösterir daha çok. Entropi nasıl zamanın
Anlamlar çeĢitli, bir sizin kelimelere yüklediğiniz anlamlar var, bir de onların size yükledikleri. Esas mesele beynimizin ön lobunda planlanan cümle dizgelerinin neferleri olan kelimeleri olabildiğince iyi tanımak. Varlığın oluĢların arka planını anlamada göstermeye gayret ettiği üstün performans yeni bir sıfatı hak ediyor. Belki bu
anlamda
tecessüs
kendini
aĢıp
olgunluğa ermenin aygıtlarından biri. Evet merak var bizde ama tecessüs de olmalı. Dizginleri
hangisinin
eline
verirsek
yönümüzü o seçecek, o götürecek bizi istediği yere.
Psikomavi
13
Makale
ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE CİNSEL MERAK Fatih UYUMAZ Psikolojik DanıĢman
3-6 yaĢ döneminde en çok ön plana çıkan
“Ayıp!” tepkisiyle olur. Çocuklar 3 yaĢına
özellik merak, ilgide artıĢ ve giriĢimciliktir.
doğru kız ve erkek ayrımını fark eder.
Bu dönemde cinsel konulara duyulan
Evcilik, doktorculuk oyunları bu ayrımı
merak öteki konulardaki merak kadar
anlama konusunda bulunmaz imkanlardır.
sağlıklıdır ve doyurulmalıdır. Cinsel ilgi ve
Kızlar yıkanırken erkek kardeĢlerini izler
merak sandığımızdan daha erken baĢlar.
kendini onunla karĢılaĢtırır. “Benimde
Freud cinsel duygu ve eğilimlerin kiĢilik
büyüyünce pipim olacak değil mi?” ya da
geliĢiminde etkili
çocukluk
“Kız kardeĢim de benim gibi sünnet
döneminde cinsel çatıĢma ve saplantıların
olduğu için pipisi yok değil mi?” Ģeklinde
ruhsal geliĢimi saptırdığını kanıtlamıĢtır.
cümleler
olduğunu,
Çocukların cinsel konularla ilk tanıĢması genelde
evde
teĢebbüsünde
anne
kıyafetsiz babanın
gezme verdiği
duyulabilir.
14
Psikomavi Bu gibi durumlarda çocuklar ayıplanıp,
ve araĢtırıcı yapısının teĢvik edildiği
susturulmamalı. “Kızım sen kız olarak
geribildirimini almıĢ olmasıdır.
doğdun ve kız olarak hiçbir eksiğin yok
Merak
duygusu
aynı
zamanda
kardeĢin de erkek olarak dogdu. O'nunda
çocuklara bir Ģey öğretmede de etkilidir.
erkek olarak eksiği ya da fazlası yok.”
Bir Ģeyi öğretmek için en iyi zaman
Ģeklinde bir açıklama yapılmalıdır.
çocuğun konuyla ilgili soru sorduğu zamandır. Bu sorulara yaĢlarına, anlama
Cinsel konularda sorularına yanıt
yetilerine göre cevap verilmelidir. Çocuk bilginin ne kadarına ihtiyaç duyuyorsa kısa ve somut bir Ģekilde anlatılmalıdır. Çocuk cinsel konularda soruları kime sorduysa soruyu o cevaplamalıdır. Anne baba gülmeden, ayıplamadan ve suçlamadan zaman ayırır, dinlerse ve gerçeği söylerse çocuklar fırsat buldukça
alamayan çocuklar ya sağlıksız kaynaklara baĢvurur ya da tamamen susup bu tür konularda konuĢmanın soru sormanın ayıp ve günah olduğu bilincini yaĢarlar. Ġki durumda da sağlıklı bir cinsel kimlik geliĢiminin önüne geçilir. Bireyin evlilik yaĢamına kadar sirayet edecek sorunlar yaĢanabilir. Çocukların her konuda olduğu gibi cinsel konularda da sorularını yanıtlamak anne babalara çocuklarının bu konulara daha yaĢatır.
da
odaklanabileceği
Gerçekte
çocukların
korkusunu merakını
gidermek o konuya ilgisini artırmaz. Aksine sakinleĢtirir. Bunun bir faydası da merak duygusunun kabul gördüğü, meraklı
konuĢacak ve bilgi almaya çalıĢacaktır. Çocuklar 3 yaĢından sonra "Ben nereden
geldim?"
Sorusunu
sormaya
baĢlar. Çocuğa anne karnında ozel bir yuvada ya da torbada bebeğin büyüdüğünü söylemek gerekir. Bebeğin büyüdüğünü öğrendikten sonra bebeğin nereden nasıl çıktığını da merak edebilir. Bu konuda da "Bebek iyice büyüyünce doktor ya da ebe yardımıyla annenin bacakları arasındaki açıklıktan doğar" denebilir. Çocuklar bir sure merak etmeye devam edip bebeğin anne karnına nasıl girdiğini sorabilir. "Anne karnındaki bebek
Psikomavi
15 tohumlarının
özel
bir
yuvada
Bu durum kavramaya hazır olmadıkları
büyümesiyle olur." Seklinde bir açıklama
birçok
durumla
kafalarının
daha
da
yeterli olur. Bu esnada çocuklar babanın
karıĢmasına neden olur. Ayrıca çocuktaki
rolünü merak eder. Anne babaları en çok
mahremiyet duygusunun geliĢimine de
zorlayan kısım da burasıdır. Ayrıntıya
zarar verir.
girmeden "Bebek tohumun biri annede vardır. Biri de babada." Demek yeterli
Özetleyecek olursak cinsel bilgi
olabilir. Gerekirse "Anne ve baba çocuk
verilirken çocuğun
geliĢim
istedikleri zaman yatakta bir araya gelirler.
algılama
yetisine,
Babanın pipisinden gelen tohum annenin
kadarına
ihtiyaç
doğum yoluna geçer. Tohumlar annenin
ayıplamadan, suçlamadan, sakin bir Ģekilde
döl yatağında birleĢince küçük yavru olur
bilgi verilmelidir.
cinsel
dönemine, bilginin
duyduğuna
bakılarak
ve büyümeye baĢlar." Seklinde biraz daha açıklayıcı ifadeler kullanılabilir. Belirtmek gerekir ki çok az anne babanın bu
KAYNAKÇA
açıklamayı
*YÖRÜKOĞLU, A. Çocuk Ruh Sağlığı,
yapacak
gücü
kendinde
bulabiliyor.
ne
Özgür Yayınları,Ġstanbul,2008. *KIZILDAĞ,Ö. Çocukları Anlama
Çocuklara bilgi verirken kimi anne
Kılavuzu, Elma Yayınevi,Ankara 2012,.
babalar hiçbirĢeyi gizlemeyerek cinsel
YAVUZER,H.Cocuk Psikolojisi, Remzi
bilginin en doğrusunu verdiklerini sanırlar.
Kitabevi,Ġstanbul,2008.
16
Psikomavi Derleme
MERAK DUYGUSU Özgür TÖNBÜL Psikolojik DanıĢman
Merak duygusu öyle kolay kolay tanımlanabilecek bir duygu değildir. TDK‟ya göre merak “bir Ģeyi anlamaya ve öğrenmeye yönelik istek”tir. Oysa bir Ģeyi öğrenmeye çalıĢmak merak ile ilgili olmayabilmektedir. Üniversite sınavına hazırlanan birçok öğrenci sınavına gireceği biyoloji dersinin sadece test sorularını öğrenmeye çalıĢmakta ancak biyoloji bilimini merak etmemektedir. Merak duygusu sadece insanlara özgü bir durum değildir. Hayvanlarda da merak duygusu çok yüksektir. O yüzden insanlarda merak duygusunun tanımı yapılırken biraz da “ilgili” olmak teriminin yerine kullanıldığını görürüz. Bilim ve sanatı içeren bir merak da ilgili olmak birinci derecede olması gereken özelliktir. Merak duygusunun kökenlerine baktığımızda antik felsede kökenin “hayranlık duygusu “ olduğunu görürüz. Sokrates tüm felsefe “thuma” ile baĢlar diyor yani merak. Aristotales “tüm insanlar doğaları gereği bilmeyi isterler, bilme arzusundadırlar. Temel felsefe “thuma” ile
baĢlar” demektedir. Thuma‟nın antik Yunancada karĢılığı hayret uyandırmaktır. Günümüzde ise hayranlık duymadır. Felsefecilere göre merak duygusunun temelinde hayranlık duyma vardır. Felsefeci Thomas Hobbes merak duygusunu “zihnin Ģehveti”, Elanor Roosevelt ise “en faydalı hediye” diye tanımlamıĢtır. Beyin ve biliĢ bilimlerinde Yrd. Doç. Dr. Benjamin Hayden, “Merak duygusu uzun süredir ĢaĢırtıcı bir problem halini almıĢ durumda ve bilimsel olarak da açıklanması zor” diyor ve ekliyor: “Ama bu alan Ģimdilerde merak duygusunu anlamamız için bize biçimsel ve ölçülebilir teknikler sunmakta. Farklı insanlar farklı disiplinlerde ve belki de birbirlerinden haberleri olmadan çalıĢmaktalar. Bu insanların birbirlerinin çalıĢmalarından haberleri olmalı.” Bilim insanları 19. yüzyıldan beri merak duygusu ile ilgili yazıyorlar. Psikologlar, annelerden aldıkları biyografilerle çocukların yeni cisimlere ve tecrübelere
Psikomavi nasıl yöneldiği üzerinde çalıĢtılar. Hayvanlardaki merak duygusu da ünlü araĢtırmacılar Ivan Pavlov ve Harry Harlow gibi kiĢiler tarafından ilgi çekiyordu. “Bu nedir?” sorusunu temel bir refleks olarak tanımlamıĢlardı.
Zamanla, çalıĢmalarda merak duygusu ayrıĢtırılmaya çalıĢıldı ve bunun tamamen içsel motivasyonun etkisi olduğu söylendi ancak iç dünyalarıyla iletiĢimi olmayan bebekler, primatlar ve diğer organizmalar için aynı durumdan bahsetmek bazı sorunlara yol açıyordu. Yazarlar merak duygusu için “bilgi durumuna geçiĢ” (as a drive state for information) tabirini kullanıyorlar. Bu tanım, iplik kurdu gibi basit bir organizmada bile gözlemlenebilen kullanıĢlı bir ifadedir. Merak duygusunun anlık ya da geleceğe yönelik faydalı olup olmadığı sorusu ise hâlâ tartıĢmaya açık durumda. Eğitim literatüründe popüler olan bir tanıma göre, merak duygusunun fonksiyonu öğrenmeyi kolaylaĢtırmaktır ve bu yüzden de kiĢinin merakı arttıkça baĢarısı da artacaktır. Evet, bilginin daha iyi seçimlere götürdüğü kabul ediliyor ama merak duygusu hayvanları faydalı olmayan bir Ģeyin peĢinden de sürükleyebilir. Merak duygusunun artması belirsizliği azaltır ve keĢfedilmek istenen Ģey üzerinde daha iyi seçimler sunar. Ayrıca hayvan beyni, yeni bilgi öğrenildiğinde bizi ödüllendirecek
17 Ģekildedir. Bu sürükleyebilir.
da bizi
farklı
risklere
Merak insanlar açısından da kimi zaman iyi kimi zaman kötü sonuçlara yol açabilmektedir. O yüzden merak insanı insan yapan bir değerdir. Merak insanın bir baĢkasına değil kendisine sorular sormadır. Kendisine sorular soran bir insan eleĢtirel bir bakıĢ açısına sahip olabilmektedir. Ġlgilendiği ve hayranlık duyduğu alan ile ilgili meraklı bir araĢtırmada bulunabilmektedir.
Günümüz kapitalist toplumunun insanlara aĢıladığı en önemli Ģey “baĢkalarının hayatını merak etme” merakıdır. Oysa insanın kendini merak etmesi, toplum için topluma faydalı Ģeylere ilgi duyması, insanın kendisini sorgulaması merak duygusu için en önemli aĢamadır. Ġlk aĢamada kalan baĢkalarının hayatlarıyla meĢgul olanlar TV, facebook ve instagram ile çevrili hayatlarında evrimleĢememiĢ merak duygularını tatmin etmeye devam edeceklerdir. Oysa kendine sorular soran, bilimsel bilgiyi ıĢık edinen, soran ve sorgulayan bir kiĢi merak ile her konuda araĢtırmalar yapacak evrimleĢen merak duygusunu hep bir fazla bir Ģey ile tatmin etmeye çalıĢacaktır.
18
Psikomavi Deneme
MERAKSIZ Ebru KÖSE Psikolog Ġnsanoğlunun bilinmeyene yolculuğunda
bakıĢını,
kullandığı araçtır merak. Belki de yaĢa
varoluĢumuzun
içgüdüsünün temelinde yatan özdür. Merak
sonrasını…
etmeden yaĢayabilir miyiz? Meraksız bir
yaĢıyorum.
hayat yavan, ruhsuz bir iĢleyiĢten ibaret
korkularımızın
Peki
kökenini,
anlamını,
merak
ölümden
ediyorum
öyleyse
merak
etmeyi
ya
olmaz mı? Peki bizi merak duygusuna iten
bırakanlarınız var mı? Hayatının rutininde
faktör
arzusu,
robotlaĢmıĢ bedenlerimiz, hipnotize olmuĢ
öğrenme isteği, tekerrürlerden ibaret hayatı
otomatik davranıĢlarımız, ıĢığını kaybetmiĢ
yaĢanılabilir kılma çabası…
gözlerimiz var mı? Her sabah aynının
nedir?
Deneyimleme
Ġlk neyi merak etmiĢ olabiliriz?
tekrarlanacağının habercisi doğan güneĢe
Doğumumuzdan sonra içine düĢtüğümüz
kızgın
dünyayı,
karanlığında
bizi
ağlatarak
ciğerlerimizi
olanlarınız
var
kaybolup
mı? bir
Gecenin daha
oksijen dolduran popomuza yediğimiz
uyanmasam da olur diyenleriniz. Nerede
Ģaplağı, boz bulanık gördüğümüz annemize
bıraktık merak duygumuzu, nerede, ne
ait bir çift gülümseyen gözü, iĢittiğimiz
zaman? O mu bizi biz mi onu terk ettik.
seslerin hangi anlama geldiğini, aynadaki
DeğiĢen
hormonlar,
yansımamızı, yediğimiz lokmaların tadını,
sonlanmıĢ
onlarca
kalbimizi küt küt attıran sevgilinin tılsımlı
kırıklıkları … neydi sebebi?
baĢarısızlıkla deneyim,
hayal
Psikomavi
19 Ey merak, yüreğimin minik kıpırtısı, gözlerimdeki tılsım nerelerdesin! „Ağır ağır ölür
alıĢkanlığın kölesi olanlar, her gün aynı yoldan yürüyenler, yürüyüĢ biçimini hiç değiĢtirmeyenler,
giysilerinin
rengini
değiĢtirmeye
yeltenmeyenler,
tanımadıklarıyla
konuĢmayanlar.‟ Dizeleriyle meraksızların kaderini anlatır sanki Pablo Neruda. Ağır ağır ölmemek için sonu nasılsa ölüm olan bu dünyadan göçmeden merak etmeliyiz en baĢta da meraksızlığımızın altında yatanı. Ġçine düĢtüğümüz çemberi tersten dolanarak.
20
Psikomavi PsiKitap
Merak IAN LESLIE-NTV Yayınları Reklamcılık ve yazarlık yapan Ġan Leslie adeta bir ruh bilimci gözüyle merak
duygusuna
ıĢık
tutuyor.
Kitabında öncelikle merak duygusunun doğasına, merakın türlerine, merak duygusunun geliĢimsel olarak nasıl iĢlediğine,
hangi
faktörlerin
bu
duygunun
körelmesine
hangi
faktörlerin
geliĢmesine
katkı
sağladığını ayrıntılı ve bir o kadar da canlı bir Ģekilde anlatıyor. Kitabının son bölümünde merakta kalmak için yapılması gerekenleri madde madde sıralıyor. Kitabı oldukça kolay okutan ve okurken
dikkatin
diri
sağlayan
unsurlardan
kalmasını biri
dilinin
hafifliği ki bunda çevirinin iyi yapılmıĢ olmasının etkisi yadsınamaz. Bununla birlikte konuya birçok alanda ıĢık tutan araĢtırmaların ve yasanmis örnek olaylara sık sık yer verilmesi kitabı daha da ilgi çekici kılmaktadır. Öğrenme isteginin ve merak duygusunu canlı tutulması gerektiğine inanan Ġan Leslie'nin kitabını okurken merak duygusuna daha bir hayretle ve ilgiyle yaklaĢacaksınız.
Psikomavi
21
PSinema
REAR WİNDOW (1954) ARKA PENCERE Profesyonel bir foto-muhabir olan Jeffriess (Jeff) bir iş kazası sonucu bacağını kırarak tekerlekli sandalyesinde ve sadece apartmanının arka bahçesinin manzarasına sıkışıp kalmıştır. Maceracı ve gezgin ruhlu olduğunu anladığımız karakterin, hasta bakıcısı Stella ile lüks ve planlı yaşamayı seven sevgilisi Lisa dışında görüştüğü kimse yoktur. Evinde geçirdiği süre içerisinde penceresinden komşularını izleyerek vaktini geçirmektedir ve izlenimleri sonucu onlara birer lakap bile takmıştır. Ancak bir dairede, “Mr Thorvold’un dairesi”, karısının hastalığı nedeniyle onunla ilgilenmesi gereken Thorwold’un davranışlarında bir gariplik sezer ve bir cinayet işlendiğinden şüphelenmeye başlar. Bu cinayeti kanıtlama süresince Jeff, Lisa ile evlenme üzerine olan düşüncelerini tekrar gözden geçirmeye başlayacaktır. Ayrıca filmde Jeff’in gözetleme süresince diğer dairelerdeki insan ilişkilerinin farklı yönlerini gösterecektir. Filmin konusuna bakıldığı zaman ana karakterin maceracı kişiliği ve anı yaşama düşüncesi ile evlilikten korkan bir erkeği görebiliriz. Burada bir bağlanma ve sıradan bir hayata sahip olacağı düşüncesi Jeff’in gözetlediği evlerden çıkan duygular olduğunu izleyiciye sezdirilmiştir. Ayrıca gözetleme olayı da –röntgencilik- başkalarının özel hayatları hakkındaki merak duygusu filmde işlenmiştir. Bu iki noktanın günümüzde hala bir tabu olarak kaldığını düşünürsek, film sosyal yaşam üzerinde hala geçerliliğini korumakta ve yeni nesle aynı derecede hitap etmeye devam etmektedir. Rear Window 1954 yılında çekilmiş olsa bile, o günün kadın erkek ilişkileri , röntgencilik, başkalarının özel hayatlarına duyulan merak unsuru günümüzde hala canlılığını sürdüren konulardır. 2013 yılının sosyal olanakları bu konuları farklı bir boyuta taşısa bile, filme karşı ilginin varlığı uzun yıllar sürecektir. Konunun işlenmesi açısından seçilen dengeli yaklaşım sayesinde de sahip olduğu akıcılık seyirciyi filmin içinde tutacak kalitededir.