ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ
Ηρωικές Εικονογραφίες ΖΩ Γ ΡΑΦΙ ΈΣ Η Ρ Ώ Ω Ν - ΑΓΩΝΙ ΣΤ ΏΝ
Zωγραφική
21 Φεβρουαρίου - 28 Μαρτίου 2018
«Ηρωική Εικονογραφία» Ο «Ήρωας» δεν είναι αυτό που νομίζουμε ή μας προβάλλουν συνήθως... Έργα αφιερωμένα εξαιρετικά στους αναμενόμενους «εν δυνάμει Ήρωες» που, οποιαδήποτε στιγμή, μπορούν να φανούν και να δράσουν, σύμφωνα με την απαίτηση της εποχής. Γράφει ο Ps Mavro / Stavriotis
Ο «Ήρωας» δεν είναι πάντα ηθικός, τίμιος, ωραίος, γενναίος, έξυπνος ή δυνατός - πολύ περισσότερο, ο ήρωας δεν είναι ούτε άγγελος, ούτε άγιος. Πολλές φορές μάλιστα δεν είναι καν συνειδητοποιημένος γι’ αυτό που θέλει, που πιστεύει ή που αποφασίζει... «Ήρωας» είναι αυτός που στη δεδομένη εποχή (και στιγμή) καλείται, υποχρεώνεται από την «ανάγκη» (με την αρχαιοελληνική έννοια) να εκφράσει το κοινό αίσθημα να «πράξει» ενσαρκώνοντας το «λαϊκό», «ταξικό» ή «εθνικό» καθήκον ενός συνόλου. Πολλές φορές οι απόψεις, τα πιστεύω και η ιδεολογία ενός ατόμου λειτουργούν «εκβιαστικά» ως προς το ίδιο το άτομο,
«αναγκάζοντάς» το να προχωρήσει σε μια «τελετουργική θυσία» ή στην πραγμάτωση ενός «παράτολμου άθλου», προκειμένου να μην είναι ανακόλουθο ως προς τις πεποιθήσεις του. Άλλοτε το άτομο είναι τόσο συνειδητοποιημένο και πεπεισμένο για την αναγκαιότητα της «πράξης θυσίας», που τη νιώθει ως «ύψιστο καθήκον» του και προχωρά σε αυτή. Κάποιοι (για ποικίλους λόγους) γίνονται η «αιχμή του δόρατος», της οικογένειας, της φυλής, του έθνους και οδηγούνται στο ανδραγάθημα ή στη θυσία, που και αυτά με τη σειρά τους θα γίνουν «παραδείγματα προς μίμηση» για τους άλλους. Έτσι γεννιέται ο «Ήρωας – σύμβολο»! Αναζητώ τους Ήρωες των μαθητικών μου χρόνων, τους ανασύρω από τη μνήμη μου και επιχειρώ να ξαναζωγραφίσω τη μορφή τους, με το δικό μου τρόπο! Και μη φαντάζεστε πως όλοι αυτοί ήταν «άγιοι» άνθρωποι... Άνθρωποι της (τότε) καθημερινότητας ήταν! Άνθρωποι γεμάτοι όνειρα, επιθυμίες, ελαττώματα και πάθη. Και όμως, ο τρόπος σκέψης και ζωής τους, οι αποφάσεις τους, ο σκοπός και η θυσία τους τους χάρισε Φήμη, Τιμή και Δόξα! Ο καθένας από αυτούς τους Ήρωες ακολούθησε το δικό του «εσώτερο Δαίμονα», που τον οδήγησε στην Αθανασία! (Προφανώς, εμείς σήμερα δεν έχουμε Ήρωες, γιατί πάψαμε να ακούμε τον «Εαυτό
2
Κολοκοτρώνης Θεόδωρος (+1843)
Γιάννης Μακρυγιάννης (+1764)
Δαίμονά» μας... και ακολουθούμε - υπακούμε με δουλικότητα - μόνο τα ξένα δαιμονικά...)
Καραϊσκάκης Γεώργιος (+1827)
και τα προτερήματα που επέδειξαν. Προφανώς και αυτοί ήταν άνθρωποι σαν εμάς, με πάθη και λάθη… Σίγουρα είχαν εγωισμό, ιδιοτέλεια και βλέψεις... Ο καθένας τους σε διαφορετικό βαθμό πάλεψε με τους δικούς του «εσωτερικούς δαίμονες»... Νίκησε και νικήθηκε από αυτούς. Όλοι τους όμως, ήταν ευαισθητοποιημένοι στην έννοια της «Ελευθερίας» με όλη την ευρύτητά της... Κάποιοι από αυτούς, πρωτοπόροι, άναψαν μία σπίθα, που έγινε φωτιά και που «έκαψε το δάσος»!
Αυτός ο «Ήρωας – σύμβολο» συνήθως απογυμνώνεται από καθετί ρεαλιστικό, από κάθε ανθρώπινο στοιχείο... Παύει (στις μετέπειτα αναφορές) να έχει «κακή - σκοτεινή» πλευρά και (προς χάριν της ομαδικότητας) εξιδανικεύεται. Μετά από κάποιες γενιές ο «Ήρωας – σύμβολο» είναι πια αποκομμένος από τα ήθη, τα έθιμα και τις κοινωνικές συνθήκες που επικρατούσαν όταν επιτέλεσε τον άθλο ή τη θυσία του. «Λογοκρίνεται», παίρνει νέες ιδιότητες (επίπλαστες) και προβάλλεται – τιμάται - σύμφωνα με τις νέες συνθήκες. Ο «Ήρωας – σύμβολο», ευνουχισμένος από καθετί ανθρώπινο και αποκομμένος από την εποχή του, τοποθετείται σε «βάθρο» και λατρεύεται ανάλογα με τα «ιδεολογήματα», τα «θέλω» και τα «πρέπει» μιας άλλης, ξένης προς αυτόν, νέας εποχής.
Δουλεύοντας πάνω σε αυτές τις ζωγραφιές μου, αναζήτησα βιογραφικά στοιχεία για τον κάθε ήρωα ξεχωριστά. Διάβασα απομνημονεύματα και αναφορές, έμαθα ανέκδοτες ιστορίες και παραλειπόμενα... Μέσα από αυτή την έρευνα, πλησίασα (διορατικά) την ανθρώπινη πλευρά τους, χωρίς όμως να τους «μειώσω» καθόλου. Παίρνοντας υπόψη μου όλα αυτά τα διαβάσματα, νομίζω ότι μπόρεσα να αναδείξω κάποια επιπλέον χαρακτηριστικά τους, που ίσως διαισθητικά να τα νιώσετε και εσείς... Ps.Mavro/Stavriotis
Θεωρώ τους «Ήρωες του 1821» ανθρώπους της εποχής τους και τους δέχομαι με όλα τα ελαττώματα
3
Η Κερκυραϊκή Πινακοθήκη… πλήρης Ηρώων! Έκθεση Τιμής για τους Αγωνιστές του 1821! Ελληνικής Επανάστασης, μέσα από τα πρόσωπα που τη σημάδεψαν. Δεν πρόκειται για απλές απεικονίσεις προσώπων, αλλά πίσω τους ξεπροβάλλει όλη η γνώση, οι σκέψεις και η προσωπικότητά τους, όπως διαμορφώθηκε σε μια εποχή απαιτητική και γεμάτη προκλήσεις.
Γράφει η ΕΛΕΝΗ ΨΑΡΡΑΚΗ Υπεύθυνη Τύπου της Κερκυραϊκής Πινακοθήκης Ο Παναγιώτης Μαυρόπουλος (Ps Mavro/Stavriotis) έχει καταφέρει να καθιερώσει ένα ιδιαίτερο ύφος στις ζωγραφιές του, το οποίο πλέον είναι αναγνωρίσιμο από όσους παρακολουθούν τη σύγχρονη κερκυραϊκή ζωγραφική. Μέσα από τις εκθέσεις του, πάντοτε θεματικές και με περιεχόμενο συχνά ανατρεπτικό, προσπαθεί να αναδείξει κάθε φορά το λιγότερο προφανές και να εστιάσει στις λεπτομέρειες, σε πράγματα που πολλές φορές προσπερνάμε ή ξεχνάμε με το πέρασμα του χρόνου. Τα τελευταία χρόνια, βρίσκοντας την έμπνευση στις αναμνήσεις των παιδικών του βιβλίων, επέλεξε να αναδείξει τις προσωπικότητες ηρώων της Επανάστασης του 1821, παρουσιάζοντας τις προσωπογραφίες τους. Στην έκθεσή του «Ηρωικές εικονογραφίες», ο εικαστικός ξετυλίγει την ιστορία της
Ο επισκέπτης της έκθεσης θα συναντήσει γνώριμα πορτρέτα, όπως εκείνο του Καποδίστρια, του Ανδρούτσου, του Κανάρη κ.ά., θα δει όμως και ονόματα τα οποία ίσως δε γνώριζε, όπως του Ρώμα και του Ανεμογιάννη. Ο Παναγιώτης Μαυρόπουλος έχει επιλέξει να συμπεριλάβει και τις λιγότερο γνωστές προσωπικότητες της Επανάστασης, δίνοντας έμφαση στους Επτανήσιους αγωνιστές. Μια πιο προσεκτική ματιά στον κατάλογο των ονομάτων και των βιογραφικών, θα γεννήσει ίσως την απορία «γιατί δεν υπάρχουν αρκετοί Κερκυραίοι ήρωες στους πίνακές του». Οι Επτανήσιοι στήριξαν σε μεγάλο βαθμό την Ελληνική Επανάσταση, παρόλο που βρίσκονταν κάτω από την αγγλική κυριαρχία. Η συμμετοχή των απόδημων -και μη- Επτανησίων είτε στις μάχες είτε στην αποστολή υλικής βοήθειας στους επαναστατημένους συμπατριώτες τους, απέδειξε ότι και οι ίδιοι αισθάνονταν κομμάτι της Ελλάδας και επιθυμούσαν την ανεξαρτησία τους. Παρά την αυταρχική αγγλική κυριαρχία, η επίδραση της οποίας ήταν ακόμα πιο εμφανής στο νησί της Κέρκυρας, υπήρξαν «ήρωες» που συνδέθηκαν με την Ελληνική Επανάσταση. Διασώζονται μάλιστα αρκετά ονόματα αγωνιστών, δεν υπάρχουν ωστόσο προσωπογραφίες τους. Στο πλαίσιο της αναζήτησης σχετικών πληροφοριών, ο Παναγιώτης Μαυρόπουλος απευθύνθηκε στην κ. Αλεξάνδρα Καββαδία, διδάσκουσα του τμήματος Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας και Μουσειολογίας του Ιονίου Πανεπιστημίου, η οποία του παρέθεσε μια λίστα ονομάτων που σχετίζονται με την Επανάσταση και προέρχονται από την περιοχή των Επτανήσων. Λαμβάνοντας υπόψη τις πληροφορίες που είχε συλλέξει, προχώρησε σταδιακά στην προσεκτική επιλογή των προσώπων που θα πρωταγωνιστούσαν στα πορτρέτα του. Οι «Ήρωες» του Παναγιώτη Μαυρόπουλου μας καλούν να ανακαλύψουμε τη δική μας αλήθεια και -γιατί όχι;- τον ήρωα που κρύβεται μέσα μας. Η Κερκυραϊκή Πινακοθήκη αγκαλιάζει με ιδιαίτερη χαρά αυτή την έκθεση, ευχόμενη ότι θα αποτελέσει πεδίο μελέτης και προβληματισμού για τον επισκέπτη κάθε ηλικίας.
4
Ελένη Ψαρράκη, Υπεύθυνη Τύπου της Κερκυραϊκής Πινακοθήκης
Διονύσιος Σολωμός (+1857) ΚΑΤΆΛΟΓΟΣ ΚΕΡΚΥΡΑΊΩΝ ΠΑΤΡΙΩΤΏΝ ΚΑΙ ΑΓΩΝΙΣΤΏΝ Ενδεικτική καταγραφή από την κ. Αλεξάνδρα Καββαδία, διδάσκουσα του τμήματος Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας και Μουσειολογείας του Ιονίου Πανεπιστημίου. • ΑΝΕΜΟΓΙΆΝΝΗΣ ΦΏΤΙΟΣ: Αγωνιστής. Πολέμησε στο Μοριά επικεφαλής ανδρών, που εξόπλισε με δικές του δαπάνες. • ΑΞΙΏΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΣ: Αγωνιστής, πολέμησε επικεφαλής Σώματος Επτανησίων. Υπήρξε μέλος της 7μελούς Διοικητικής Επιτροπής του Επτανήσιου Στρατιωτικού Σώματος. • ΒΟΝΔΙΏΛΗΣ ΠΈΤΡΟΣ- ΑΝΤΏΝΙΟΣ: Ιατροφιλόσοφος, Πατριώτης. Πρόεδρος της Πατριωτικής Εταιρίας, της οποίας εγκαινίασε τις συνεδριάσεις με έναν μνημειώδη περί ελευθερίας και Πατριωτισμού λόγο. • ΒΟΎΛΓΑΡΗΣ ΣΤΑΜΆΤΙΟΣ: Μηχανικός, Γεωγράφος και Λοχαγός Τεχνικών όπλων. Ανακαίνισε το Ναύπλιο και σχεδίασε επακριβώς και νομίμως την Παλιά Πόλη των Πατρών. • ΒΟΎΛΓΑΡΙΣ ΑΝΤΏΝΙΟΣ-ΜΆΡΚΟΣ: Στρατιωτικός, Διπλωμάτης. Επιτετραμμένος Πρέσβης της Ρωσίας στην Ελλάδα το 1827, περί αποκαταστάσεως ελεύθερης και ανεξάρτητης Ελλάδας. Φιλικός.
Καποδίστριας Ιωάννης (+1831) • ΓΕΝΝΑΤΆΣ ΙΩΆΝΝΗΣ: Νομολόγος - Νομοδιδάκτωρ. Μέλος της Φιλικής Εταιρίας. Μέλος της συσταθείσης Ιονίου Ακαδημίας. Υπουργός Δικαιοσύνης και Εκκλησιαστικών, το 1828 επί Ιωάννη Καποδίστρια. • ΔΑΦΑΝΆΡΑΣ ΑΝΔΡΈΑΣ: Αξιωματικός στην υπηρεσία των Άγγλων, πριν εκραγεί η Επανάσταση. Πατριώτης. Μέλος της Φιλικής Εταιρίας • ΘΕΟΤΌΚΗΣ-ΒΑΠΤΙΣΤΉΣ ΙΩΆΝΝΗΣ: (κλάδος Οκταβιανών) Νομομαθής και στρατιωτικός. Πατριώτης και αγωνιστής. Γενικός Γραμματέας Υπουργείων Εσωτερικών και Πολέμου το 1822. Υπουργός Δικαιοσύνης το 1824-1825. Πολιτικός Διοικητής Ναυπλίου, με την άφιξη του Ιωάννη Καποδίστρια. Δικαστής Εφετείου Αιγαίου το 1830. Διοικητής Βορίων Σποράδων το 1831. Μέλος της Φιλικής Εταιρίας. • ΘΕΡΙΑΝΌΣ ΑΥΓΟΥΣΤΉΣ: Γιατρός, Πατριώτης και Αγωνιστής. Μέλος της Φιλικής Εταιρίας. • ΚΑΛΟΣΓΟΎΡΟΣ ΝΙΚΌΛΑΟΣ: Πατριώτης. Είχε σπουδάσει την Πυροβολική Τέχνη και ο Ι. Καποδίστριας τον χρησιμοποίησε για τη διοργάνωση του Σώματος Πυροβολικού στο ελεύθερο Ελληνικό Κράτος. • ΚΑΠΟΔΊΣΤΡΙΑΣ ΒΙΆΡΟΣ: Πατριώτης. Ευγενής, δικηγόρος. Πρωτότοκος αδελφός του Κυβερνήτη. Μυήθηκε στη Φ.Ε. στην Κέρκυρα το 1819. • ΚΑΠΟΔΊΣΤΡΙΑΣ ΑΥΓΟΥΣΤΊΝΟΣ: Ευγενής, Πατριώτης, αδελφός του Κυβερνήτη. Μέλος της Φιλικής Εταιρίας και Έφορος της Φ.Ε. στην Κέρκυρα.
5
Διονύσιος Ρώμας (+1857) • ΚΑΠΟΔΊΣΤΡΙΑΣ ΙΩΆΝΝΗΣ: (κόμης) Ευγενής, Πατριώτης Ιατροδιδάκτωρ. Μέλος της Ιονίου Ακαδημίας. Γενικός Γραμματέας της Γερουσίας της Επτανήσου Πολιτείας. Αρχιγραμματέας της Επικράτειας το 1803. Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας. Πρωθυπουργός και Υπουργός Εξωτερικών του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους. • ΜΟΥΣΤΟΞΎΔΗΣ ΑΝΔΡΈΑΣ: Διδάκτωρ Νομικής Παν/ μίου Παβίας το 1805. Καθηγητής Μέσης Σχολής Κερκύρας το 1805 (Ιταλική και Λατινική Φιλολογία. Μέλος της Πρώτης Ιονίου Ακαδημίας το 1808. Το 1829 διευθυντής Παιδείας του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους. Πατριώτης. Έμμισθος Ιστοριογράφος των Ιονίων Νήσων. • ΠΙΈΡΗΣ ΜΆΡΙΟΣ: Φιλόλογος, Πατριώτης. Υπογραμματέας της Επικράτειας το 1803, επιλεγμένος από τον Καποδίστρια. Το 1801 σύστησε την Πατριωτική Εταιρία με τους: Δ. Αρλιώτη, Ν. Δελβινιώτη, Αφούς Καποδίστρια, Ν. Βαρβάτη και άλλους. Με τον Ανδρέα Μουστοξύδη επί διετία συνέτασσαν την Αστική Εφημερίδα «Gazetta Rubana». Εξέδωσε την «Επιτομή Ιστορίας της Ελληνικής Παλιγγενεσίας από του 1740 έως του 1824». • ΠΙΈΡΗΣ ΝΙΚΌΛΑΟΣ: (κόμης) Πατριώτης. Ταγματάρχης της Επτανήσου Δημοκρατίας. Μέλος της Φιλικής Εταιρίας • ΠΟΦΆΝΤΗΣ ΙΩΆΝΝΗΣ: Αγωνιστής, Αξιωματικός του Επτανήσιου Σώματος και προσωρινός αρχηγός του, στις 27 και 28/9/1826, στην πορεία προς την Ακρόπολη.
Η «Ηρωική Εικονογραφία» του Παναγιώτη Μαυρόπουλου
Δρ. Δημήτριος Γ. Μεταλληνός
Διδάσκων Τμήματος Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας και Μουσειολογίας του Ιονίου Πανεπιστημίου
Ζούμε σε μια άκρως αντιηρωική περίοδο, όπου αφενός καταβάλλεται από ορισμένους κύκλους φιλότιμη προσπάθεια αποδόμησης των ηρώων της ιστορίας και αφετέρου ο χαρακτηρισμός «ήρωας» αποδίδεται στις ημέρες μας κυρίως στους γνωστούς και άγνωστους συμπολίτες μας, θύματα ουσιαστικά της σύγχρονης οικονομικής-κοινωνικής κρίσης. Έτσι, όμως, αλλοιώνεται το ιστορικό μέγεθος της έννοιας «ήρωας». Ο Παναγιώτης Μαυρόπουλος, ο καταξιωμένος
κερκυραίος εικαστικός, καταφέρνει με την Έκθεσή του αυτή με τίτλο «Ηρωική Εικονογραφία», αφιερωμένη στις εμβληματικές μορφές του πολύχρονου (1821-1828) Αγώνα των επαναστατημένων Ελλήνων, να μας υπενθυμίσει τα πραγματικά όρια της ιδιότητας (εθνικός) «ήρωας». Με τον τρόπο αυτό «ιστορεί», αποτυπώνοντας στον καμβά του τη χορεία των «Ηρώων του ΄21». Κληρικοί, οπλαρχηγοί, πολιτικοί, καραβοκύρηδες, λόγιοι, αρματωλοί, άνδρες και γυναίκες, πλούσιοι και φτωχοί, ρωμηοί από ολόκληρο τον γεωπολιτισμικό χώρο της «καθ’ ημάς Ανατολής και Δύσης», συνθέτουν το Πάνθεον των Ηρώων (του). Με την εικαστική του δράση συμβάλλει επικουρικά στη μελέτη της νεώτερης ιστορίας και ιδιαίτερα της σημαντικής περιόδου της Ελληνικής Επανάστασης, της οποίας θα τιμήσουμε την επέτειο των διακοσίων ετών πολύ σύντομα (2021). «Μια εικόνα χίλιες λέξεις». Η διαπίστωση αυτή ανταποκρίνεται απόλυτα στο συγκεκριμένο έργο του Π. Μαυρόπουλου, ο οποίος δεν περιορίζεται απλά στην αποτύπωση της μορφής του εθνικού ήρωα, αλλά εικονογραφεί και το απαραίτητο εισαγωγικό «ιστορικό πλαίσιο» (background), στο οποίο προβάλλονται αντιπροσωπευτικά στοιχεία του βίου και της πολιτείας του. Ουσιαστικά «εξιστορεί», σύμφωνα με την εκκλησιαστική αγιογραφική παράδοση και τέχνη, τον ήρωά του, προσφέροντας στον «αναγνώστη-θεατή» την ουσιαστική ιστορική πληροφορία, που αποτελεί αφορμή για βαθύτερη διερεύνηση και γνωριμία με τον συγκεκριμένο ήρωα. Το έργο αυτό καθίσταται πολύτιμο μαθησιακό εργαλείο για τον δάσκαλο της ιστορίας, ο οποίος απευθύνεται στην πρώτη (κατεξοχήν) ψηφιακή γενιά, η οποία ζει με (και για) την εικόνα. Μια κατεξοχήν εικονολατρική γενιά, όπου ο λόγος έρχεται σε δεύτερη (ή και τελευταία) θέση, ενώ η εικόνα προτάσσεται, καθίσταται κυρίαρχη και πολλές φορές αποκλειστική. Έτσι,
6
Αλέξανδρος Υψηλάντης (+1828)
Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ (+1821) Παλαιών Πατρών Γερμανός Γ΄ (+1826) Άνθιμος Γαζής (+1828)
μπορεί να θαυμάσει κανείς την εικόνα του πρώτου Κυβερνήτη της νεώτερης Ελλάδας κερκυραίου Ιωάννη Καποδίστρια και να αντλήσει απαραίτητες πληροφορίες για την εμβληματική προσωπικότητά του μέσα από τη συνολική σύνθεση της εικόνας του Π. Μαυρόπουλου.
Γρηγόριος Δικαίος - Παπαφλέσσας (+1825)
αυτή μια αξέχαστη εκπαιδευτική εμπειρία για διδάσκοντες και διδασκομένους. Αξίζει όχι απλά έπαινο, αλλά κυρίως την ευγνωμοσύνη μας ο εκλεκτός και αγαπητός καλλιτέχνης Π. Μαυρόπουλος, ο οποίος σε καιρούς χαλεπούς προβάλλει με την «Ηρωική Εικονογραφία», τη σημαντικότερη περίοδο της νεώτερης ιστορίας μας (1821). Ιδιαίτερα δε, αναδεικνύει τους πρωταγωνιστές της ως ηρωικά (άρα διαχρονικά) πρότυπα, που συνθέτουν έναν ανεκτίμητο πολιτισμικό και πληροφοριακό θησαυρό για το φιλοηρωικό γένος μας, που συνεχίζει την ιστορική του πορεία αντιμετωπίζοντας πολλές και ισχυρές εθνικές προκλήσεις.
Θεωρούμε, ότι η Έκθεση αυτή οφείλει να καταστεί επισκέψιμη από τη μαθητιώσα νεολαία της πατρίδας μας, αλλά όχι με μαζικό, άρα αντικαλλιτεχνικό και αντιπαιδαγωγικό, τρόπο. Αλλά κάθε τμήμα τάξης ξεχωριστά και με τον απαραίτητο χρόνο, προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα μαθητείας στις εικόνες των ηρώων, μια εκπαιδευτική διαδικασία που θα ασκήσει τους συμμετέχοντες στην καλλιέργεια της ιστορικής μνήμης-κρίσης, με την άντληση των απαραίτητων για την πορεία τους συμπερασμάτων. Με τον τρόπο αυτό συμβάλλουμε στην ιστορική διαπαιδαγώγηση των νεοελλήνων, καθιστώντας ταυτόχρονα τη διαδικασία
7
Δρ. Δημήτριος Γ. Μεταλληνός Διδάσκων Τμήματος Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας και Μουσειολογίας του Ιονίου Πανεπιστημίου
Από την Ανατολική Εικαστική θεώρηση... στην Ηρωική, λαϊκή εικονογραφία Σκέψεις για τις «Εικονογραφίες Ηρώων» του Παναγιώτη Μαυρόπουλου
Γράφει ο γλύπτης ΓΕΏΡΓΙΟΣ ΜΈΓΚΟΥΛΑΣ (Ιππότης της Γαλλικής Ακαδημίας Γραμμάτων και Τεχνών)
Ο Ζωγράφος (με το διακριτικό διαδικτυακό όνομα Ps.Mavro/Stavriotis) δε ζωγραφίζει με τη Δυτική έννοια της ανάμιξης των χρωμάτων... ούτε ακολουθεί τη διαδοχική τονικότητα ή το παιχνίδισμα του φωτός όπως αυτό πηγάζει από ένα συγκεκριμένο σημείο εκπόρευσης... Ο ζωγράφος δεν ακολουθεί καμία (Δυτικά καθορισμένη) αναγνωρίσιμη τεχνοτροπία. Μοιάζει να μην τον ενδιαφέρει να «ζωγραφίσει» αλλά να «γράψει», να «περιγράψει», να «σχεδιάσει» με χρώμα αυτό που επιλέγει να μας πει. Ο ζωγράφος σκηνοθετεί (εικαστικά) ένα θέμα και μας το αφηγείται... Ανασύρει ένα κομμάτι της ζωής του, το αναπλάθει και μας το παρουσιάζει με τον «Ελληνικό τρόπο» που έχει μάθει! Ο λεγόμενος (από τους Δυτικούς Αναγεννησιακούς ζωγράφους) «Ελληνικός τρόπος», ή η μετέπειτα ονομαζόμενη «Ανατολική ζωγραφική», αναζητά το εσωτερικό φως και την πνευματικότητα που πηγάζει μέσα από το εικονιζόμενο θέμα - πρόσωπο... Αυτός ο «Ελληνικός τρόπος»
ζωγραφικής δεν ξεπηδά από το πουθενά, αλλά έχει μία χρονική ακολουθία και παράδοση που είναι διακριτή και αναγνώσιμη από την αρχαιότητα ως τις ημέρες μας. Η ταφική αρχαϊκή ζωγραφική (στον Ελλαδικό χώρο) εξελίσσεται στη ζωγραφική της Κλασσικής εποχής, στις ρωμαϊκές τοιχογραφίες της Πομπηίας, στα Ελληνιστικά νεκρικά πορτρέτα του Φαγιούμ... και από εκεί περνά στις πρώτες χριστιανικές εικόνες του Σινά... Η ορθόδοξη δογματική θεώρηση της εικονογραφίας, δημιουργεί την αυστηρή φορμαλιστική Παλαιολόγια ιερατική ζωγραφική (των Κωνσταντινουπολίτικων εργαστηρίων) ... αλλά ευτυχώς, η «αυθεντικότητα» δραπετεύει - μέσα από την εικονογραφία της αυστηρής Κρητικής σχολής - και ελεύθερη πια, εκφράζεται μέσα από την πολύχρωμη χαρούμενη Μακεδονική σχολή! Μέσα από τη φιλελεύθερη Μακεδονική σχολή (*) ξεπηδούν πολύχρωμα χαρούμενα θέματα, μυθολογικά θέματα, κήποι αρχοντικών, αφηγηματικές τοπιογραφίες, λαϊκά πορτρέτα αστών... πορτρέτα ηρώων... (Ώπα, φτάσαμε εδώ... «Ηρώων Εικονογραφίες»!) Θυμηθείτε τη ζωγραφική του Παναγιώτη Ζωγράφου που εικονογραφεί τα απομνημονεύματα του Στρατηγού Μακρυγιάννη... Θυμηθείτε το δραματικό λαϊκό ζωγράφο Θεόφιλο, που ζωγραφίζει τον Αλέξανδρο, τον Ερωτόκριτο, τον Κατσαντώνη και τους άλλους ήρωες... Αναζητήστε να δείτε τις λαϊκές λιθογραφίες εποχής (**) με τα Ηρωικά θέματα, τους Ήρωες, τις μάχες των Ελλήνων, τις τοποθεσίες, τα ρομαντικά θέματα κλπ. Αυτές οι Λιθογραφίες στόλιζαν τους δημόσιους χώρους, τις αίθουσες διδασκαλίας των σχολείων, τα λαϊκά καφενεία, τα σαλόνια των αστών... Αυτές τις ηρωικές λιθογραφίες είχαν σαν πρότυπο και οι λαϊκοί ζωγράφοι της επαρχίας (και όχι μόνο) και από αυτές αντέγραφαν ή εμπνέονταν τα θέματά τους. Και τώρα σας καλώ να κάνουμε μαζί ένα τολμηρό άλμα... Ας θυμηθούμε τις φιγούρες των Ηρώων που ζωγραφίζουν οι μεγάλοι δάσκαλοι του Θεάτρου Σκιών! Βασίλαρος, Χαρίδημος, Σπαθάρης...
8
Iωάννης Μαυρομιχάλης (Σκυλογιάννης) (+1769)
Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης (+1831) Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης (+1848)
αλλά και νεότεροι. Ας ανατρέξουμε στις λαϊκές φιγούρες του Διάκου, του Κολοκοτρώνη, του Ανδρούτσου, του Καραϊσκάκη, του Κατσαντώνη και τόσων άλλων Ηρώων! Και κάπου εκεί ας δούμε και τον δάσκαλο Γιάννη Τσαρούχη να ζωγραφίζει και τις δικές του φιγούρες...
Αθανάσιος Διάκος. (+1821)
για να παραμένει αναγνωρίσιμος ο Ήρωας και τον αποδίδει και πάλι με το δικό του, αυθεντικό και προσωπικό «Ελληνικό τρόπο»! Αξίζει να δείτε τις «Εικονογραφίες Ηρώων» του (κατά κόσμον) Παναγιώτη Μαυρόπουλου.
Ένας μεγάλο αριθμός καλλιτεχνών της εικαστικής γενιάς του Μεσοπολέμου και των Μεταπολεμικών χρόνων (***), φαίνεται να ακολουθεί και να επηρεάζεται εμφανώς από μια όμοια θεώρηση της πορείας της σύγχρονης εικαστικής έκφρασης. (...όπως αυτή ξεπηδά μέσα από «Ελληνικό τρόπο» την παμπάλαιη «Ανατολική» ζωγραφική...)
Γεώργιος Μέγκουλας (*) Πολλοί (επώνυμοι ή ανώνυμοι) λαϊκοί ζωγράφοι του Ελλαδικού αλλά και του Βαλκανικού χώρου, φαίνεται να κουβαλούν μέσα στα γονίδιά τους, τη γνώση αυτής της θεώρησης και της ακολουθίας! (**) Ο Καρυστινός, ο Κόλμαν, ο Χάουπτ, κυρίως ο Σωτήρης Χρηστίδης υπήρξαν οι σημαντικότεροι λιθογράφοι στη χώρα μας. Την περίοδο 1900-1915, εκτός από τον Χρηστίδη και τον Χάουπτ, δραστηριοποιείται, για ένα διάστημα, και ο Αριστεύς, ενώ την τελευταία περίοδο, 1915-1935, η λαϊκή λιθογραφία είναι αποκλειστικό έργο των Χρηστίδη-Χάουπτ. (***) Παναγιώτης Ζωγράφος, Θεόφιλος, Κόντογλου, Σπαθάρης, Μοστ, Μίνως Αργυράκης, Γιάννης Τσαρούχης... κλπ)
Αυτή τη θεώρηση και ακολουθία φαίνεται να επιλέγει τώρα ο ζωγράφος, για να μας αφηγηθεί (με χρώμα) αυτό που θέλει, με τον τρόπο του. Ο ζωγράφος διαλέγει τα πρότυπα πορτρέτα Ηρώων μέσα από τα ζωγραφικά έργα (κυρίως) δυτικότροπων ζωγράφων (και όχι μόνο). Αφαιρεί τα «δυτικά» ή τα περιττά στοιχεία, κρατά την ομοιότητα
9
Tα “γιλεκάκια” των Ηρώων, στις ζωγραφιές του Ps. Mavro Γράφει η ΛΙΖΑ ΑΛΕΞΑΚΗ - ΓΑΣΤΕΡΑΤΟΥ Χοροδιδασκάλισσα του Λυκείου Ελληνίδων Κέρκυρας
ελπίδα του εικονιζόμενου προσώπου. Το άλλο που προσέχει κανείς, είναι οι πλουμιστές, με χρυσοκλωστές, στολές των ηρώων! Η καθημερινή ζωή (τότε) ήταν πολύ σκληρή, φτωχική για τους περισσότερους, κουραστική και δύσκολη, όμως οι γυναίκες πάντα βρίσκουν τον τρόπο... Κάθε σπίτι κι ένας αργαλειός και κάθε αργαλειός ήταν η πηγή παραγωγής όλων των καθημερινών ρούχων της οικογένειας. Είχα την ευκαιρία να δω πρώτη και από κοντά, αυτές τις ζωγραφιές. Ο Ps. Mavro Stavriotis (κατά κόσμο Π. Μαυρόπουλος) με προσκάλεσε – ως «ειδήμονα» επί του ενδυματολογικού (και όχι μόνο) και μου ζήτησε ευγενικά, τη γνώμη μου, γι' αυτές τις ζωγραφιές του. Δέχτηκα, ομολογώ με κάποια επιφύλαξη... Όταν είδα τα έργα του όμως, ξαφνιάστηκα ευχάριστα από την θεματογραφία! Δεν ήταν «συνηθισμένες» ζωγραφιές, γιατί ο τρόπος που τις είχε φιλοτεχνήσει (αν και δεν είμαι τεχνοκριτικός) δεν ήταν ο αναμενόμενος! Πρόσωπα Ηρώων της Επανάστασης (μπούστο) σε λαϊκότροπο στυλ, με χρώματα έντονα μεν, αλλά που είχαν υποστεί κάποια τεχνιτή «παλαίωση». (Όπως μου είπε ο ίδιος, χρησιμοποιεί την «κάσια» ως επιπλέον «χρώμα» για να μπορέσει να προσθέσει και τον «παρελθόντα χρόνο» στο έργο, δημιουργώντας έτσι την ατμόσφαιρα «παλαιότητας» που επιδιώκει...). Το πρώτο που προσέχει κανείς, όταν αντικρίζει τις υπέροχες ηρωικές φιγούρες των Ηρώων του, είναι τα τεράστια στρογγυλά μάτια, τα γεμάτα φως και αποφασιστικότητα, με τις μικρές ρυτίδες τριγύρω να φανερώνουν τον προβληματισμό, την αγωνία και την
Μα, τούτα δω (τα έργα) είναι διαφορετικά. Μπορεί να μην αναπαριστούν με ακρίβεια την όποια ενδυμασία εποχής, αλλά δημιουργούν την «περιρρέουσα ατμόσφαιρα» που απαιτείται! Ο καλλιτέχνης εδώ, δεν αντιγράφει πιστά μια στολή, αλλά δημιουργεί την «αίσθηση» της στολής, γιατί εδώ είναι δημιουργία, είναι τέχνη! Λάμπουν (οι ζωγραφιές) από τις χρυσοκλωστές, την τέχνη και τη λεβεντιά. Ναι, θαρρώ πως ο ζωγράφος δημιούργησε, με τον τρόπο του, μια αξιόλογη συλλογή από πρωτότυπες ηρωικές ζωγραφιές, λαϊκής τέχνης! Λαμπερά χρώματα χαράς - που έρχονται σε μάχη με τα κρυμένα αισθήματα που βράζουν βαθιά στο στήθος των Ηρώων. Εκείνες οι χρυσές, συρμάτινες κλωστές που πλέκονται τόσο περίτεχνα γύρω απ’ τη βελόνα και φτιάχνουν ένα στόλισμα, μία κλάρα, ένα λουλούδι, στο «γιλεκάκι» του Ήρωα, μήπως δεν θέλουν να πλέξουν έναν ύμνο στη ζωή; Βλέπουμε στο στήθος του πρίγκηπα Δημήτριου Υψηλάντη έναν υπέροχο, στιβαρό δικέφαλο αετό και ένα παλτό φορεμένο στον ένα ώμο ώστε να μην κρύβει το μικρό θησαυρό. Και τί άλλο θα μπορούσε να συμβολίζει ένας δικέφαλος αετός παρά τη δύναμη, τη σοφία και την υπεροχή του αντρός. Το γυμνό, δασύτριχο στήθος του Οδυσσέα Ανδρούτσου και η απλή λιτή μορφή του, λέει στον εχθρό: « Έλα, είμαι έτοιμος να ζήσω ή να πεθάνω για μια πατρίδα που να αξίζει και μια ζωή που να θέλω να τη ζήσω». Κι ο εθνικός μας ποιητής, Διονύσιος Σολωμός, με τα ευρωπαϊκά του και τα οικόσημα της επτανησιακής του καταγωγής... Κι ο Φεραίος ο Ρήγας, με το Θούριό του κρυμμένο στο στήθος, στο μέρος της καρδιάς...
10
Οδυσσέας Ανδρούτσος (1825)
Ρήγας Βελεστινλής (1798)
Κι ο Ιωάννης Καποδίστριας, με το σκεπτικό βλέμμα και το όραμα της Ελεύθερης Ελλάδας, να φέρνει μια ιδέα χαμόγελου στα χείλη του. Και κάπου ανάμεσα στο γιλέκι και τη φέρμελη να σου και τα παράσημα της ανδρείας (!) - και κάπου εκεί - ανάμεσα στις πτυχές του πουκαμίσου - να κι ένα φυλαχτό, ένα μενταγιόν αναγνωριστικό, ευλογημένο από την εκκλησιά, χαρισμένο από μια αγαπητικιά ή μια μάνα που περιμένει πίσω με λαχτάρα. Ένα σκουλαρίκι (!) στην άκρη του αυτιού, θυμίζει καπετανέους κλεφτο-πειρατές (σαν τον Νικοτσάρα) που προσπαθούν να κερδίσουν πίσω το καράβι που χάσανε, το καράβι της ζωής, της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας. Σε κάποιους Ήρωες ξεχωρίζουν οι σπάθες, τα μαχαίρια, οι πιστόλες, μισοκρυμμένα στο στήθος ή στερεωμένα καλά στο σφιχτό ζωνάρι. Σε άλλους πάλι, το στριφτό κορδόνι περνάει λοξά απ’ το στήθος και πάει να συγκρατήσει τη σπάθα που θα πάρει όσο περισσότερες ζωές αντέξει να πάρει το χέρι του ιδιοκτήτη, με σκοπό να χαρίσει ζωή και φως σε κάποιους άλλους που ο θάνατος και το σκοτάδι τους πνίγει τετρακόσια χρόνια τώρα. Και στο φόντο... κάποιο καριοφίλι περιμένει το αφεντικό του, στη σκιά ενός δέντρου ή μια σπάθα ξεκουράζεται πριν τη μάχη. Βουνά και λαγκάδια, γκρεμοί και θάλασσες που περιμένουν να λευτερωθούν.
11
Πετμεζάς Αναγνώστης (+1822)
Κάστρα, μοναστήρια, εκκλησίες και καμπαναριά που ανατινάζονται, χωριά και πόλεις που καίγονται... Παντού Τόποι θυσίας! ...κι όλοι τούτοι οι χρυσοντυμένοι Ήρωες, να είναι πάντα έτοιμοι να πέσουν στη φωτιά. Και πάντα εκεί (δίπλα στους Ήρωες) τα ίχνη από την αρχαία Ελλάδα, να ενώνουν το χθες με το σήμερα και να σφραγίζουν τη συνέχεια αυτού του Έθνους... Νομίζω ότι αυτές οι ζωγραφιές, με παρασύρουν... Είναι η γοητεία της ανδρείας και της καθαρότητας στο βλέμμα των Ηρώων που με πάνε σε άλλα μονοπάτια και σε άλλους χρόνους! Αλλά είναι και η έμπνευση και ο χρωστήρας του ζωγράφου που με ταξιδεύσει... Συγχαρητήρια αγαπητέ Ps. Mavro Stavriotis. Καλοτάξιδες να είναι οι ζωγραφιές των Ηρώων σου! ΑΛΕΞΑΚΗ- ΓΑΣΤΕΡΑΤΟΥ ΛΙΖΑ, ΧΟΡΟΔΙΔΑΣΚΑΛΙΣΣΑ ΤΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΔΩΝ ΚΕΡΚΥΡΑΣ alexakiliza@gmail.com
Ιστορικά Πρόσωπα που σχετίζονται με τα Επτάνησα Άυλα έργα! Ελεύθερες χαράξεις σε χαρτί Repromaster. Εικόνες επεξεργασμένες με φίλτρα Photoshop.
Εδώ οι ήρωες του «Lepanto»! Κερκυραίοι Αριστοκράτες, Καραβοκύρηδες, Σοπρακόμιτες! Κατά σειρά: Πέτρος Μπούας, Γεώργιος Κοκκίνης, Χριστόφορος Κοντόκαλης, Μάρκος (Ο)Φιομάχος, Στέλιος Χαλικιόπουλος και ο διάσημος Ισπανός συγγραφέας Μιγκέλ ντε Θερβάντες. Όλοι τους έλαβαν μέρος στη Μεγάλη Ναυμαχία της Ναυπάκτου του 1571.
12
Οι κονταρομάχοι Σκλήρης και Λουκάνης, ο Μεταξάς Ευστάθιος και ο Παξινός ήρωας Γιώργης Ανεμογιάννης.
Οι Ποιητές Ανδρέα Κάλβος, Διονύσιος Σολωμός, Oscar Wilde και Λορέντζος Μαβίλης.
Η ιστορική Ζακυνθινή οικογένεια Ρώμα. Μούκιος, Φραγκίσκος, Διονύσιος και Αλέξανδρος.
13
Παναγιώτης Μαυρόπουλος
O P.S.Mavro/Stavriotis γεννήθηκε το 1955 στο νησί των Oμηρικών Φαιάκων, στο νησί του Αλκίνοου και της Ναυσικάς! Aπό κάποιο χρονικό σημείο και μετά ο καλλιτέχνης στράφηκε σε προσωπικές «εσωτερικές αναζητήσεις» που είχαν σαν αποτέλεσμα τη φαινομενική απομόνωσή του. Σήμερα ζει, σχεδόν απομονωμένος, σε ένα βουνό, ζωγραφίζει δε και γράφει, μόνο για τον εαυτό του και τους φίλους του!
AΤΟΜΙΚΈΣ ΕΚΘΈΣΕΙΣ
1983 : Αίθουσα Τέχνης Πειραιά. 1984 : Αίθουσα Τέχνης Αντήνωρ 1985 : Αίθουσα Τέχνης DADA 1986 : Αίθουσα Τέχνης Πειραιά. 1988 : Αίθουσα Τέχνης Επίπεδα 2010 : Κερκυραϊκή Πινακοθήκη
2011 : Αίθουσα Τέχνης Τένεδος 2012 : Κερκυραϊκή Πινακοθήκη 2013 : Κερκυραϊκή Πινακοθήκη 2015 : Κερκυραϊκή Πινακοθήκη 2016 : Κερκυραϊκή Πινακοθήκη 2017 : Μουσείο Εικαστικών Τεχνών Ηρακλείου
ΖΩΓΡΑΦΙΚΆ ΈΡΓΑ ΤΟΥ ΒΡΊΣΚΟΝΤΑΙ
Στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ίωνα Bορρέ, Στη Δημοτική Πινακοθήκη Αθηνών, Στο Σκιρώνιο μουσείο, Στην Κερκυραϊκή Πινακοθήκη, Στo Μουσείο Εικαστικών Τεχνών Ηρακλείου... ...και σε πολλές ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Tα υλικά που χρησιμοποιεί είναι σκόνες, ακρυλικά, αυγοτέμπερα, λαδοπαστέλ και ένθετο κολλάζ.
O P.S.Mavro/Stavriotis μέχρι τώρα έχει κοινοποιήσει μέσω διαδικτύου δύο (ιδιότυπες) ποιητικές συλλογές, που σχετίζονται με την Αρχαία Ελλάδα. Τις δύο συλλογές μπορείτε να διαβάσετε ΕΔΩ... Ελλήνων Θεών και Ηρώων θυμιάματα. @ http://issuu.com/psmavro/docs/psmavro_poems_low-res Δούρειος Ίππος. @ http://issuu.com/psmavro/docs/psmavro_dourios_ippos_llow-res Ζωγραφικά έργα του P.S.Mavro/Stavriotis που σχετίζονται με την Αρχαία Ελλάδα. Θεοί, Θεές, Ήρωες και Σοφοί! Ζωγραφιές στους τοίχους του σπιτιού μου. Αρχαίοι Έλληνες Θεοί και θεές. Ζωγραφιές σε χαρτόκουτα. Ζωγραφιές με Ελληνικά Μυθολογικά θέματα. «ΝΕΚΥΙΑ» έργα φιλοτεχνημένα με ιερή ΕΜΜΟΝΗ..! Aρχαίες άγνωστες γυναίκες Διαβάστε ακόμα περισσότερα ΕΔΩ: @ http://issuu.com/psmavro
14
Βλαχαρμάτας Βέργος (+1760)
Γιάν. Ξύκης ή "Δυοβουνιώτης" (+ 1831) Τζαμάλας Παπακώστας (+1862)
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ AΠΟ ΚΑΡΔΙΑΣ στον ιδρυτή και πρόεδρο της Κερκυραϊκής
Νικηταράς ο Τουρκοφάγος (+1849)
Τα ζωγραφικά έργα ανήκουν στην κυριότητα του Ps.Mavro/Stavriotis (κατά κόσμον Παναγιώτης Σπ. Μαυρόπουλος). Επιτρέπεται σε κάθε ενδιαφερόμενο να χρησιμοποιήσει στοιχεία του εντύπου, αρκεί ΝΑ ΜΗ ΓINETAI EMΠOPIKH EKMETAΛΛEYΣH με οποιονδήποτε τρόπο... και φυσικά ΝΑ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ εμφανώς του συγγραφέα-ζωγράφου Π.Σ.Μ. (PSMavro).
Πινακοθήκης, κ. Μιχαήλ Άγγελο Βραδή, καθώς και την Υπεύθυνη της Κερκυραϊκής Πινακοθήκης, κ. Σοφία Αγαθονικοπούλου Βραδή, για την άψογη συνεργασία μας και για τη θετική της σκέψη! ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ τον Δρ. Δημήτριο Γ. Μεταλλινό (Διδάσκων Τμήματος Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας και Μουσειολογίας του Ιονίου Πανεπιστημίου), … τον διακεκριμένο γλύπτη κ. Γεώργιο Μέγκουλα (Ιππότη της Γαλλικής Ακαδημίας Γραμμάτων και Τεχνών), … την υπερδραστήρια κ. Λίζα Αλεξάκη – Γαστεράτου (Χοροδιδασκάλισσα του Λυκείου Ελληνίδων Κέρκυρας) … καθώς και την Υπεύθυνη Τύπου της Κερκυραϊκής Πινακοθήκης, κ. Ελένη Ψαρράκη, για το ότι, αφιέρωσαν πολύτιμο χρόνο και έγραψαν (με καλή διάθεση) εισαγωγικά σημειώματα για μένα και τους ΗΡΩΕΣ μου. Ακόμα ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ τον αδελφικό φίλο, εξαίρετο εικαστικό και γραφίστα Νίκο Αμπλιανίτη για την επιμέλεια των εντύπων της έκθεσης (κυρίως για την μεγάλη υπομονή που επέδειξε, για τις πολλές αλλαγές και παρεμβάσεις), όπως και όσους ακόμα εργάστηκαν με κάθε τρόπο για το στήσιμο και την προβολή της έκθεσης.
Σε περίπτωση παράληψης αναφοράς των παραπάνω στοιχείων ισχύει η απαγόρευση χρήσης με όλες τις επιφυλάξεις για κάθε νόμιμο δικαίωμα του κύριου ιδιοκτήτη. Απαγορεύεται η Πώληση / Μόνο Δωρεάν διάβασμα. Τα κείμενα ανήκουν στην κυριότητα του συγγραφέα Ps.Mavro/Stavriotis (κατά κόσμον Παναγιώτης Σπ. Μαυρόπουλος) Στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε πληροφορία: PSMavro, Συγγραφέας - Ζωγράφος e-mail: psmavro@gmail.com Σχεδιασμός παρουσ ίασ ης: Ν I K Ο Σ Α Μ Π Λ Ι Α Ν Ι Τ Η Σ Visual Designer, Αγίου Πολυκάρπου 19, 17124 Νέα Σμύρνη, Τηλ.: 2109346391, 6973686570, e-mail: n.ablianitis@yahoo.gr, http://ablianitis.jimdo.com/
15
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ
Ηρωικές Εικονογραφίες Ζ ΩΓ ΡΑΦΙ Έ Σ Η ΡΏ Ω Ν - ΑΓΩ Ν Ι ΣΤ Ώ Ν
Πλαπούτας Δημήτρης (+1864) Γενναίος Ιωάννης Κολοκοτρώνης (+1868)
Ξηρός Δημήτριος / Πανουργιάς (+1834)
Γρίβας Αλέξης ή Γαρδικιώτης (+1855) Γιατράκος Παναγιώτης (+1868)
Λόρδος Βύρων (+1824)
Ιωάννου Θεοτόκη 77, 49132 Κέρκυρα, Τηλ: 26610 41085. Φαξ: 26610 22544 e-mail: info@corfuartgallery.com , www.corfuartgallery.com Corfu 2018
16