BIJZONDER FRANKRIJK N U M MER 176 | ZOMER 2 022 | EN ROU T E - M AG A ZI N E.N L
LE MONTSAINT-MICHEL
FAVORIET ONDER FOTOGRAFEN
NORMANDIË
MET GUY DE MAUPASSANT NAAR ÉTRETAT
VESOUL
VOOR ALTIJD VERBONDEN MET JACQUES BREL
ZOMEREN AAN DE CÔTE ATLANTIQUE VAN BRETAGNE TOT DE BAAI VAN ARCACHON
€ 8,45
ÉDITO
Plus ça change, plus c’est la même chose
A
lles moet anders! Dat kan beter! Dit kan écht niet meer. Hoe vaak horen we het niet? Dagelijks worden we in de media opgeroepen om te veranderen. En wie even niet zijn koers wil aanpassen is op z’n minst niet meer van deze tijd. Wat is het dan toch een feest om te werken aan een tijdschrift als En Route en alleen maar bezig te zijn met een land dat eigenlijk nooit verandert. Of nou ja … in ieder geval zó langzaam dat we het niet in de gaten hebben. Of misschien niet in de gaten willen hebben, want uitgerekend Frankrijk is voor veel lezers toch dat eerste vreemde land waar ze ooit mee kennis maakten: de eerste gekke taal die ze hoorden, het eerste rare brood dat ze aten, vreemde kazen, wijn. Dat is er allemaal gelukkig nog. Maar veel is er ook niet meer, of het is aangetast door de tand des tijds. En zo is elke reis naar Frankrijk voor veel lezers ook een beetje à la recherche du temps perdu. Zo ook voor mij. Au fond willen wij mensen toch vooral enige continuïteit om ons heen. Zo heb ik dat ook met Andy Arnts, die de afgelopen tien jaar de hoofdredacteur van En Route was. Begin dit jaar liet hij me weten dat hij er na 10 jaar een punt achter wilde zetten. Ik was daar best door geschokt, maar gelukkig blijft hij als eindredacteur bij het blad betrokken en zal hij zonder twijfel te pas — en als het moet — te onpas zijn stem laten horen.
Andy, un grand merci! Met ingang van dit zomernummer neem ik het stokje van je over en zal ik behoedzaam proberen je koers voort te zetten. Bijna even onveranderlijk als Frankrijk zelf. Zo treden we in deze editie in de voetstappen van Guy de Maupassant en bezoeken we de Mont-Saint-Michel. We blijven graag verrassen. Daarom gaan we diep Oost-Frankrijk in, waar we Jacques Brel tegenkomen, en vieren we dit jaar een keer vakantie aan die andere côte, de Côte A tlantique. Ik wens je veel leesplezier en voor deze zomer bonnes vacances!
Michiel Bom Uitgever & Hoofdredacteur
COLOFON JAARGANG 37, NUMMER 176 ZOMER 2022 LOSSE VERKOOPPRIJS: € 8,45
A D V E R T E N T I E S : enroute-magazine.nl/adverteren |
En Route is een uitgave van Publièra Publishers (www.publiera.nl) en verschijnt 4 maal per jaar. Vragen, suggesties, opmerkingen aan de redactie kunt u mailen naar info@publiera.nl of via de website enroute-magazine.nl
Regulier Jaarabonnement En Route: Nederland, België: € 30,–. Overige landen: € 40,–. Combinatieabonnement met Maison en France of Côte & Provence magazine: Nederland, België: € 55,00. Overige landen: € 75.00. Frankrijk Compleet (3 abonnementen): Nederland, België: € 80,00. Overige landen: € 97,50. Prijswijzigingen voorbehouden.
U I T G E V E R / H O O F D R E D A C T E U R : Michiel Bom V O R M G E V I N G : Marcel Reimer E I N D R E D A C T I E : Andy Arnts, Jeroen Sweijen,
Nynke Postma
T E A M E N R O U T E : zie pagina 9 A A N DIT N U M M ER W ER KTEN TEV ENS M EE:
Carin Bertomeu, Julie Drummen, Nathalie van Koot, Claire Oostvriesland, Ewout Pahud, David Scherpenhuizen
D R U K W E R K : PRinterface A BON N E M E N T E N:
O P G AV E E N V R A G E N O V E R A BON N E M E N T E N: E N ROU T E -M AGA Z I N E . N L
Abonnementen worden aangegaan voor een bepaalde periode. Voortijdige beëindiging is niet mogelijk. Na deze eerste periode worden abonnementen automatisch omgezet in een abonnement voor onbepaalde tijd met een opzegtermijn van 1 maand.
©202 2 – EN ROU T E
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever worden overgenomen of worden vermenigvuldigd. Aan alle artikelen wordt de grootst mogelijke zorg besteed maar fouten zijn menselijk. Daarom kan geen verantwoordelijkheid worden aanvaard voor eventuele onvoorziene gevolgen, veroorzaakt door foute gegevens in dit magazine en/of onze website/ nieuwsbrieven. We doen ons uiterste best om de rechten van de gebruikte tekst en afbeeldingen vooraf te controleren en voor zover mogelijk te vermelden cq toestemming te vragen. In een aantal gevallen is het echter niet mogelijk gebleken de oorspronkelijke rechthebbende te traceren. C O V E R F O T O : Vuurtoren van Ploumanac’h
(Bretagne) van Alexi Tauzink.
EN ROUTE
3
FR ANSE TA AL
LA CÔTE ATLANTIQUE
52
14
Pris sur le vif & Citations historiques Je suis chaud!
Genieten langs de Oceaan Biscarrosse en de Baai van Arcachon
54
20
Apprenons en route L’hospitalité des Français
Zoveel meer dan zon en zee Hoogtepunten van de Charente-Maritime
56
Cueilleurs de Mots À la recherche du mot qui fait mouche
26
La Route du Vent solaire Genieten aan het einde van de wereld
14 26
HET DIEPE OOST EN VA N FRANKRIJK
40
‘Life’s not a bitch’ In Pays de Bitche
46
Bekend door Brel Petit tour door Vesoul en omgeving
NORMANDIË
58
Betoverende schoonheid Met de camera naar Le Mont Saint-Michel
64
Op bezoek bij Guy de Maupassant In zijn buitenhuis in Étretat
68 70
7 Parels Niet te missen in Normandië
4
EN ROUTE
58
ER#176
INHOUD
À TABLE
COLUMNS
94
92
11
Question de Goût Les célèbres Rillettes de Tours
Paul le Blanc De goddelijke voorhuid
33
94
Ger Verhoeve Un petit bonheur
Brasserie van Baerle Kennismaken met Floor van Ede
79
Jeroen Sweijen Leve de bibliotheek! RUBRIEKEN
8 92
Brèves
33
34
Boekenplank
36
Leesfragment Uit Bretagne Zuid
75
Aujourd’hui à Paris Suzanne Rietmeijer over de laatste nieuwtjes en haar persoonlijk ‘bonnes adresses’
83
Eropuit
EN VERDER
3
Édito
80
En Route Reizen
98
Team En Route & In de Frankrijkmagazines
83
79
EN ROUTE
5
1 4 5
Les plus belles plages de France Een strandvakantie in la Douce? Goed idee! En Route selecteerde acht fantastische stranden in alle hoeken van de Hexagone: 1. Plage de Palombaggia, Porto-Vecchio (Corsica) 2. Plage de l’Île Vierge, Crozon (Finistère, Bretagne) 3. Plage Paloma, Saint-Jean-Cap-Ferrat (Côte d’Azur) 4. Plage de la Calanque d’En-Veau, Cassis (Bouches-du-Rhône, PACA) 5. Plage Notre Dame, Île de Porquerolles (Côte d’Azur) 6. Plage d’Etretat (Seine-Maritime, Normandie) 7. Plage d’Hendaye (Pyrénées-Atlantiques) 8. Plage de la Côte des Basques, Biarritz (Pyrénées-Atlantiques).
6
EN ROUTE
C
ol l age
2 3
6 7 8
EN ROUTE
7
KARAKTERVOL NIEUWE PETITES CITÉS DE CAR ACTÈRE • Inmiddels telt Frankrijk zo’n tweehonderd petites cités de caractère, een toeristisch label dat sinds de jaren zeventig toegekend wordt aan atypische plaatsen, die zowel landelijk zijn door hun ligging en kleine bevolkingsaantallen, als stedelijk door hun erfgoed en hun geschiedenis. Het zijn vaak kleine stadjes met een bijzonder historisch erfgoed en een belangrijke rol in de streekgeschiedenis. Sinds deze winter mogen ook Dol-de-Bre tagne (Ille-et-Vilaine) en Bouxwiller (Bas-Rhin) zich tot dit selecte gezelschap rekenen. Dol was ooit een belangrijke bisschopsstad; Bouxwiller kreeg in de dertiende eeuw stadsrechten en was daarna een zelfstandige heerlijkheid. Beide stadjes hebben – elk in hun eigen stijl – een historisch stadshart, waar het heerlijk slenteren is.
Fulenn
FR A NSE INZENDING SONGFEST V I A L IS B R ETONS • Discussies over het Eurovisie Songfesti-
val gaan vaak over de gebruikte talen, en liefhebbers vinden al gauw dat er te veel Engels wordt gebruikt. Daar doet Frankrijk niet aan mee: het land durft het voor de tweede maal in de geschiedenis aan om een lied in het Bretons af te vaardigen. Alvan & Ahez brengen een mengeling van electro en traditionele Bretonse volkszang, met als leidend verhaal de Bretonse (neo-)legende van een meisje dat danst bij het licht van een vreugdevuur, bij het vallen van de nacht. De titel, Fulenn, duidt zowel op de vonken van het vuur als op het jonge meisje. Op 14 mei zullen we weten hoever deze Bretonse inzending het kan schoppen.
NIET TE SNEL! BORDEAUX EN LYON VOEREN 30 KM/U IN • In navolging van andere grote
Franse steden nemen ook Bordeaux en Lyon de stap naar een veralgemenisering van 30-kilometerzones. Sinds 1 januari is de maximumsnelheid in het grootste gedeelte van de stad Bordeaux beperkt tot 30 km/u, met uitzondering van enkele doorgaande wegen. Deze maatregel gaat gepaard met meer voetgangerszones, minder verkeerslichten, smallere wegen en bredere fietspaden, aanpassingen die de komende jaren zullen worden uitgevoerd. In Lyon is de nieuwe maximumsnelheid op 30 maart ingegaan. Naar verluidt zal ook Toulouse, waar de maatregel in enkele wijken al van kracht is, snel volgen.
8
EN ROUTE
BRÈVES Verzorgd door Jeroen Sweijen
HAUTE CUISINE NIEUWE STERRENRESTAUR ANTS • Eind maart maakt
de prestigieuze culinaire Michelin-gids in Cognac bekend welke restaurants zich het komende jaar sterrenrestaurants mogen (blijven) noemen. ‘Ondanks de crisis en ondanks de moeilijkheden heeft de horeca grote veerkracht getoond en een grote weerstand. Professionals grepen de kans om iets nieuws te bedenken en verder te kijken, en dat willen we ondersteunen,’ verklaarde Gwendal Poullennec, directeur van Le guide Michelin. 41 restaurants verkregen voor het eerst een eerste ster, zes restaurants gingen van 1 naar 2 sterren en twee nieuwe Franse restaurants mogen zich voortaan met drie sterren tooien. Dat zijn La Villa Madie in Cassis (Bouches-du-Rhône), aan een paradijselijk baaitje aan de Middellandse Zee, en Plénitude – Cheval Blanc te Parijs, van chef-kok Arnaud Donckele, die eveneens een sterrenrestaurant in Saint-Tropez bezit.
SCHATGRAVEN
© Le Rocher Portail
OUDE MUNTEN IN A ARDEWERKEN POT • Eens in de zoveel tijd komt er weer een verhaal uit de Franse provincie, waar men in een vervallen pand een schat aan oude munten vindt. Twee jaar geleden nog werden er in een landhuis in de Finistère 239 munten uit de tijd van Lodewijk XIII en XIV gevonden, geveild voor een miljoen euro. Vorige maand was Lodewijk XV aan de beurt, in een aardewerken pot, verstopt in een oude houten balk in een gebouw in het historische centrum van Montrichard (Loir-et-Cher). De gelukkige vinder trof 35 gouden munten uit de 18e eeuw aan. Heb je de zolder van je oude boerderijtje al eens goed doorzocht?
Zout eten? BIJZONDER RESTAUR ANT IN ZOUTMIJN • Het is vermoedelijk het diepste
restaurant van Frankrijk. In Varangéville (Meurthe-et-Moselle) kun je eten op 160 meter diepte. De enige nog actieve zoutmijn van Frankrijk biedt niet alleen rondleidingen in deze bijzondere ondergrondse omgeving, je kunt er ook blijven lunchen. Uitgerust met veiligheidshelm en -hesje daal je in 50 seconden af naar grote diepte, om ver onder de grond van je lunch te genieten. Let wel op het zoutvaatje: het zout dat hier gewonnen wordt dient vooral als wegenzout.
EN ROUTE
9
iedere zondagavond een klassieker
Zondag 26 juni om 21:00
Une ravissante idiote Met Brigitte Bardot
Nederlands ondertiteld
71
41
500
421
PAU L L E B L A N C Kunsthistoricus en gespecialiseerd in de romaanse kunst van Bourgondië. Hij besteedt aandacht aan opmerkelijke kunst uit Frankrijk.
De goddelijke voorhuid
Wie middeleeuwse kerken in Frankrijk bezoekt moet altijd kijken of er ook een schatkamer te bezichtigen valt. Zo’n schatkamer vertelt immers veel over de geschiedenis van het religieuze leven. Onlangs bezocht ik de 12e-eeuwse pelgrimskerk van Conques (Aveyron). De bijbehorende schatkamer bevat een van de meest uitgebreide collecties op het gebied van religieuze edelsmeedkunst. Mijn aandacht werd getrokken door een reliekschrijntje met veel goud en edelstenen. Het werd rond het jaar duizend vervaardigd met onderdelen uit de Merovingische en Karolingische tijd. Aan de voorzijde is de gekruisigde Christus te zien, geflankeerd door Maria en Johannes. Er zijn ook twee ‘kijkvenstertjes’ die een blik moesten geven op de in dit schrijntje bewaarde relieken. Ik vernam dat er oorspronkelijk naast relieken van heiligen ook het preputium Christi (de voorhuid van Christus die bij de besnijdenis was vrijgekomen) getoond werd. Alweer zo’n voorhuid, dacht ik, want ik wist dat er meerdere kerken zijn die zich erop beroepen de enige echte in het bezit te hebben. Maar misschien ging het hier wel om de ware, want Karel de Grote had de voorhuid naar verluidt in Jeruzalem van een engel gekregen toen hij in de Heilig Grafkerk aan het bidden was, waarna hij deze aan Conques zou hebben geschonken. De traditie vertelt echter dat hij niet alleen een exemplaar aan Conques schonk, maar ook een exemplaar aan de kerk van Charroux én aan de paus in Rome. Dat is natuurlijk onmogelijk: Christus had immers maar één mannelijk lid! Uiteindelijk bleken er bij verder onderzoek maar liefst 31 kerken te zijn die beweren het ware preputium te bezitten Een oplossing voor dit probleem zou natuurlijk kunnen zijn dat de goddelijke voorhuid ooit in 31 partjes versneden is en dat iedereen maar een klein stukje heeft. Maar wie zou dit dan gedaan hebben? De kwestie is echter nog veel gecompliceerder: misschien bestaat er helemaal geen echt preputium. In de 16e eeuw werd immers gesteld dat de voorhuid na de verrijzenis weer met Christus verenigd was om hem volmaakt te laten zijn. Dat kan kloppen, want Christus zou in de 14e eeuw het preputium persoonlijk, als een verlovingsring, om de vinger van Catharina van Siena hebben geschoven. En dan moet hij het preputium toch echt bij de hand hebben gehad. Toch zitten we met al die zogenaamd echte exemplaren in de maag. Ook Antwerpen bezat vroeger een bij de reformatie verloren gegaan exemplaar. In 2012 werden er
Christus zou het preputium persoonlijk, als een verlovingsring, om de vinger van Catharina van Siena hebben geschoven
tijdens een huiszoeking bij bisschop Roger Vangheluwe 13 exemplaren van het verloren gewaande reliek teruggevonden. De Vlaamse overheid wil ruim één miljoen euro uitrekken voor onderzoek en conservering. Maar welk is de echte? De meeste exemplaren vertonen ernstige bijtsporen. Om deze reden wordt DNA-onderzoek gedaan naar het gebit van de monseigneur. Het zou kunnen dat deze liep te kauwen op de voorhuid van de Heer. U zult begrijpen dat ik er geen touw meer aan vast kan knopen (figuurlijk dan). Mijn advies is dan ook om de schatkamers van Frankrijk te blijven bezoeken, maar u niet af te vragen wat er allemaal in die reliekhouders gezeten heeft. Voor u het weet raakt u in de problemen. Bovendien heeft paus Leo XIII in 1900 een verbod uitgevaardigd om over de voorhuid te spreken op straffe van excommunicatie. Voor mij is het dus al te laat, maar u bent gewaarschuwd.
EN ROUTE
11
GUN UZELF EEN JAARTJE FRANKRIJK MET EEN JAARABONNEMENT OP …
(4X)
E N R O U T E 176 – Z O M E R 2 02 2 – Z O M E R A A N D E C Ô T E AT L A N T I Q U E – L E M O N T- S A I N T- M I C H E L – N O R M A N D I Ë M E T G U Y D E M A U PA S S A N T – V E S O U L , VO O R A LT I J D V E R B O N D E N M E T J A C Q U E S B R E L
€ 30,–
BIJZONDER FRANKRIJK N U M MER 176 | ZOMER 2 022 | EN ROU T E - M AG A ZI N E.N L
LE MONTSAINT-MICHEL
FAVORIET ONDER FOTOGRAFEN
ZOMEREN AAN DE CÔTE ATLANTIQUE VAN BRETAGNE TOT DE BAAI VAN ARCACHON
R E N D G OE D NSE N ~ ON ROE ~ CULINA IR ~ ME
ZOMER 2022
JAARGANG 25 n ZOMER
2022
25
22 ZOMER 20
JA ARGANG
E T VERDURE ENTRE A ZUR NOS RÊVES
MAISON EN FRANCE
OVENCE CÔTE & PR
~ GE SC H I E DE N IS N ~ C U LT U U R
(4X)
VESOUL
VOOR ALTIJD VERBONDEN MET JACQUES BREL
CÔ T E & PROV ENCE
BE S T E M M I NGE
€ 30,–
NORMANDIË
MET GUY DE MAUPASSANT NAAR ÉTRETAT
n
ZOMER 202 2
Nieuw seizoen, nieuwe
look! Chambres d’hôtes-ei genaren hebben er weer zin in
10 jaar bouwen
en verbou
wen Het verhaal van avo nturier Huub Kamp
Een goede buu r of toch een ‘gardie
€ 30,–
Op zoek naar een n’? huisbeheerder betrouwbare
Moeten we van het gas
Een Franse kijk op energietransitie de
ept De Côte d’Azur ro
REPOR TAGE TROPE Z QUOI DE NEUF À SAINTSAINT-JEAN-CAP-FERRAT: CÔTE KROON JUWEEL VAN DE
INSPIR ATIE MER RENOIR IN CAGNES-SUR-
BRANDS: KUNSTENAAR EUGÈNE COTIGNAC VAN DE KOSMOS NAAR
BELEV EN PROVENCE DE ZOMER VAN CÔTE & SSENDE KLEIN MAAR FIJN: VERRA ZUID-FRANSE MUSEA
Hier vond n we onze droompele k!
MENS LUBERON BIJZONDER TALENT IN DE HET ROER OM: NANNE TTE CHRISTON IN NYONS
(4X)
af?
EN
Gelukzoekers in de Provence
Voorbereid op de verkoop Slim omgaa
n me toekomstplannent je
FRANKRIJK COMPLEET (3 TITELS SAMEN): I.P.V. € 90 NU SLECHTS
€ 80!
Ga naar een van de websites en meld u aan als abonnee. Of doe een abonnement cadeau!
ENROUTE-MAGAZINE.NL • COTEPROVENCE.NL • MAISONENFRANCE.COM
CÔTE ATLANTIQUE GENIETEN LANGS DE OCEAAN
Biscarrosse en de Baai van Arcachon
ZOVEEL MEER DAN ZON EN ZEE
Hoogtepunten van de Charente-Maritime
LA ROUTE DU VENT SOLAIRE
Genieten aan het einde van de wereld
EN ROUTE
13
DE ATL A NTISCHE KUST
Genieten langs de oceaan
BISCARROSSE
14
EN ROUTE
E N D E B A A I VA N A R C A C H O N
Al jaren was ik er niet meer geweest. Tijd om enkele dagen uit te waaien aan de Atlantische kust in de omgeving van Biscarrosse en Arcachon. Een heerlijk stukje Frankrijk om (opnieuw) te ontdekken. TEKST EN BEELD: JULIE DRUMMEN
EN ROUTE
15
T
wee nachten hadden we geboekt, op een glamping in Biscarrosse, op nog geen tien minuten lopen van het strand van Biscarrosse Plage. Bij aankomst worden we begroet door Paul, een Franse jongeman die de glamping runt. Hij brengt ons naar onze tent en laat ons de gezamenlijke ruimte zien, waar we kunnen koken en eten met de overige gasten en de mensen van het team. Naast het runnen van de glamping geeft men hier ook surflessen. Parttime glamping en parttime surfen, hmm, niet verkeerd! We brengen onze spullen naar de tent en gaan dan op pad. Mijn vriend kent deze hoek van Frankrijk helemaal niet, en ik heb zin om hem alles te laten ontdekken.
Het hoge duin op We besluiten om nog voor de lunch, en vooral voor het heetste gedeelte van de dag, naar de Dune du Pilat te gaan, het grootste zandduin van Europa, op een kwartiertje rijden van Biscarrosse. Het is er nu al druk, dus ik ben blij dat we hier in de ochtend zijn. We lopen door de dennenbossen naar de voet van het duin. Elk voorjaar opnieuw wordt hier een grote trap geïnstalleerd, die de beklimming behoorlijk makkelijker maakt. Na de herfstvakantie wordt de trap weer afgebroken, zodat hij tijdens de wintermaanden niet volledig onder het zand bedolven raakt.
16
EN ROUTE
Je kunt hier niet komen zonder oesters te proeven
Boven op de duintop heb je een prachtig uitzicht over de uitgestrekte dennenbossen, meerdere kustplaatsen en de Atlantische Oceaan. We kiezen een plekje in het zand en genieten van de omgeving en het stralende weer. Na een poosje begint onze maag behoorlijk te knorren – een duidelijk teken dat het nu toch wel echt tijd is om een hapje te gaan eten. In een slingerende rij mensen lopen we langzaam het duin af. Het lijkt alsof we met een groepje in de woestijn zijn beland, ware het niet dat het bos vlakbij is.
Lunchen in een oesterhut Voor de lunch besluiten we om naar het nabijgelegen La Testede-Buch te gaan. Ik ben daar als tiener met een vriendinnetje op vakantie geweest en in de omgebouwde vissershut van haar grootouders blijven slapen. La Teste is een authentieke vissersplaats, wellicht wat minder bekend maar daardoor ook minder toeristisch.
DE ATL A N TISCHE K UST
We rijden meteen door naar de oesterhaven, herkenbaar aan de rijen witgekalkte tegels, opgestapelde oesterzakken en de plates: platbodems waarop de oesters vervoerd worden. Je kunt hier bij meerdere cabanes ostréicoles terecht, ‘oesterhutten’ waar je de verse vangst van de dag kunt proeven. De menu’s zijn bescheiden: je eet wat de pot schaft. Onze keuze is dus snel gemaakt. We bestellen een bord oesters – je kunt hier natuurlijk niet komen zonder ze geproefd te hebben – en een schotel verse garnalen met stokbrood, boter en een glas frisse wijn. De keuze is klein, de hutten heel eenvoudig, maar het smaakt voortreffelijk. We wandelen nog even door de haven, voordat we terug naar Biscarrosse rijden. Op het strand willen we nog even van het zonnetje genieten, voordat het afkoelt.
Met de boot naar Cap Ferret De volgende ochtend staan we vroeg op. We hebben een boottocht geboekt van Arcachon naar Cap Ferret, dat we op de fiets willen verkennen. Voordat de boot vertrekt scoren we in Arcachon nog even een een typisch Frans ontbijtje, un café-croissant. Al etende lopen we naar het loket op de pier om onze tickets te gaan halen. Ik vraag aan de dame waar we onze fietsen kunnen vinden, die we aan de overzijde willen gebruiken. ‘Dat zijn jullie eigen fietsen. Die moeten jullie zelf meebrengen,’ antwoordt ze. Oh, nu voel ik me nogal opgelaten. We hebben online tickets
geboekt inclusief fietsen, maar dat extra bedrag was dus om je eigen fiets aan boord mee te mogen nemen… De vrouw aan de balie vertelt ons hoe we dat later online op kunnen lossen. Ik ben opgelucht dat ik niet de enige ben die deze fout gemaakt heeft. Fieuw. Na een boottocht van een half uur komen we in Cap Ferret aan. We huren meteen een paar fietsen bij een vriendelijke jonge vrouw, die ons nog wat tips geeft voordat we de kaap gaan verkennen. Overal zie je oesterparken en kleine tentjes om wat te eten. De fietstocht naar het uiteinde van de kaap is mooi. We rijden in de richting van de vuurtoren om het uitzicht vanaf het strand te bewonderen. De landtong is vrij lang. Het gaat ons niet lukken om die op één middag helemaal te verkennen. Op aanraden van die vriendelijke vrouw verkennen we vooral l’Herbe, een kleine plaats met veel schattige huisjes in speelse kleuren, en de nodige plekjes om heerlijk aan het water te zitten genieten van verse zeevruchten. Zo lunchen wij dus, en het smaakt ons net zo goed als gisteren. We fietsen langzaam terug om op tijd te zijn voor de boot. Al fietsend bedenk ik hoe goed het me hier bevalt. Het voelt er veilig en op de een of andere manier erg vertrouwd. Cap Ferret blijkt een populaire vakantieplek te zijn voor Fransen, waaronder enkele beroemdheden, en ik snap heel goed waarom. Er zijn fietspaden die je door de rustgevende bossen
EN ROUTE
17
Een klein dorpje met schattige huisjes in speelse kleuren over de hele landtong leiden, en overal staan mooie villa’s. Ik stel me voor hoe fraai het hier is om in de zomer tot in de late uurtjes een tuinfeest te houden.
Rood-roze zonsondergang Wanneer we terug zijn in Arcachon eten we nog wat in een visrestaurant – hoe kan het ook anders. ’s Avonds in Biscarrosse strijken we neer bij een strandbar om de dag met een drankje af te sluiten. Proostend op een zeer geslaagde middag genieten we van de zonsondergang, die ons trakteert op een prachtig rood-roze tafereel, voordat de zon de zee induikt. Onze laatste dag besluiten we door te brengen in Biscarrosse, ongeveer een half uur lopen. Vanaf onze glamping kun je leuk over het strand en door de duinen naar het stadje lopen, waar we nog een hapje eten voordat we terug naar huis rijden. Het waren een paar heerlijke dagen, maar eerlijk is eerlijk: voorlopig kunnen we even geen vis meer zien.
18
EN ROUTE
CARNET DE VOYAGE OFFICE DE TOURISME VAN ARCACHON Esplanade Georges Pompidou 22 boulevard du Général Leclerc, Arcachon, 05 57 52 97 97 DREAM BEACH BAR Als je van een fantastische zonsondergang wilt genieten, dan is deze plek de moeite waard. Op hun houten terras kun je kiezen uit een grote selectie cocktails of een hapje eten. Het zit er snel vol, reserveren is aan te raden Plage du Vivier, Biscarrosse, 05 58 07 31 65 CAP GYRO BIKE RENTAL, CAP FERRET Fietsen huren aan een eerlijke prijs, met vriendelijke en behulpzame medewerkers die ook leuke tips geven. Fietsverhuur per halve of hele dag. 7 boulevard de la Plage, Lège-Cap-Ferret, 05 56 60 64 79
nd
ste
r Ee
a ma
!
tis
a gr
B I J Z O N D E R
F R A N K R I J K
Verbeter je Frans dit voorjaar nog! Online les op jouw niveau Direct in je mailbox 15 minuten per dag
Start jouw dagelijkse proeflessen nu op www.enroute-magazine.nl/franseles
Zo veel meer dan zee en zon H O O G T E P U N T E N VA N D E C H A R E N T E - M A R I T I M E
20
EN ROUTE
DE ATL A NTISCHE KUST
Het departement Charente-Maritime in de nieuwe regio Nouvelle Aquitaine trekt ieder jaar honderduizenden toeristen. Het zijn vooral de stranden die grote aantrekkingskracht uitoefenen. Maar er is nog zoveel meer te zien dan alleen de zon. TEKST: CLAIRE OOSTVRIESLAND
EN ROUTE
21
Amfitheater in Saintes
S
aintes, stad van geschiedenis en cultureel erfgoed
De oude hoofdplaats van Charente- Maritime is Saintes, gelegen aan de rivier Charente. Haar geschiedenis gaat terug tot de eerste eeuw na Christus toen de Romeinen hier Mediolanum Santonum stichtten. Het was een belangrijke plaats als eindpunt van de weg Lyon-Saintes en trok veel volk. Brood en spelen vertaalden zich hier in welvaart en een groot amfitheater voor gladiatorenen stierengevechten. De restanten die er nu nog van over zijn, zijn een bezoekje waard want ze geven een goed beeld van hoe het er in de eerste eeuwen na Christus uitzag. De necropolis ernaast doet je pijnlijk beseffen dat hier ménsen gedood werden ter vermaak. In diezelfde tijd liet G. Julius Rufus, een welvarende burger, een triomfboog bouwen op de brug over de Charente ter ere van keizer Tiberius en zijn adoptiezoon Germanicus. Dankzij de inspanningen van de auteur en archeoloog Prosper Mérimée staat de Boog van Germanicus nog altijd te pronken in Saintes. Hij vormt een goed vertrekpunt voor een stadswandeling. Desgewenst kan die leiden langs de andere restanten uit de Romeinse tijd: de wallen, de thermen en het aquaduct. Maar de kathedraal Saint Pierre en de Abbaye-aux-Dames mogen er niet in ontbreken. En laat u zich tot slot verrassen in de kleine straatjes van ‘le vieux centre’ vol winkeltjes en restaurantjes waar de vermoeide wandelaar kan uitrusten.
22
EN ROUTE
Kardinaal Richelieu liet een dijk aanleggen in de oceaan Havenstad La Rochelle Na de Romeinse tijd verloor Saintes aan belang ten gunste van La Rochelle, de huidige departementshoofdstad met zijn twee dikke torens aan de ingang van de oude haven. In de veertiende eeuw werden ze gebouwd ter verdediging van de stad. Op de zuidelijke oever verscheen La Tour de Saint Nicolas, vernoemd naar de schutspatroon van de vissers, en er tegenover La Tour de la Chaîne, voorzien van een dikke ketting, die ’s nachts tussen de beide torens werd gespannen om vijandelijke schepen te verhinderen de haven binnen te varen. Iets buiten de haven bouwde men in de vijftiende eeuw La Tour de la Lanterne, een sierlijke toren in flamboyant gotische stijl. Hij diende oorspronkelijk als vuurtoren. In de 17e eeuw veranderde haar functie tot gevangenis. Het bijzondere aan deze toren is dat je er nog altijd de graffiti van de gevangenen uit de 17e en 18e eeuw aantreft. Gezien de teksten zaten er ook Nederlanders tussen. Het is onmogelijk iets van La Rochelle te begrijpen zonder enige kennis van haar geschiedenis. La Rochelle is het symbool van onafhankelijkheid. Hier meerden in de 16e eeuw schepen uit de Nieuwe Wereld aan en maakte de bevolking kennis met andere gebruiken en gewoontes. Geen wonder dat de Hugenoten
DE ATL A N TISCHE K UST
La Rochelle
na de Bartolomeusnacht in 1572 naar La Rochelle vluchtten. Deze protestantse bevolking durfde het aan het hoofd te bieden aan de Franse koning. Tot driemaal toe werd de stad daarom door de koninklijke legers van de buitenwereld afgesneden. Twee keer wist de bevolking de aanval te weerstaan door zich te bevoorraden via zee. Maar de derde keer, in 1627, bedacht kardinaal Richelieu, de raadsman van de koning, een list. Hij liet een dijk aanleggen in de oceaan, net buiten het schootsveld van de kanonnen die opgesteld stonden op de dikke torens. Zodoende belemmerde hij ook de bevoorrading via zee. Na ongeveer een jaar was de bevolking door honger gedecimeerd en gaf de stad zich over. Ter herinnering hieraan heeft men een kleine rode toren in zee opgericht, La Tour Richelieu, daar waar eens de dijk was. In la Tour Saint Nicolas vindt men twee landkaarten waarop deze belegering staat afgebeeld. Als je na bestudering van deze kaarten even later naar buiten stapt op de omloop met kantelen, ontwaar je la Tour Richelieu. Dan kun je zelf de afstand inschatten die de kanonnen tot aan de dijk niet konden overbruggen. Natuurlijk is La Rochelle meer dan historie. Deze stad is erin geslaagd haar historisch erfgoed en de verworvenheden van de moderne tijd op een natuurlijke manier met elkaar te combineren. De boogjes uit de negentiende eeuw die de straatverkopers beschutten tegen regen, kou en zon zijn goeddeels afgebroken, maar een paar mochten ter
herinnering blijven staan en geven nu charme aan de binnenstad. Het oude Vuurtoren op het Île de Ré prachtige stadhuis staat niet ver van het moderne Aquarium, het grootste aquarium van Frankrijk dat vanwege zijn veelheid en verscheidenheid aan vissen zeker een bezoek waard is. Het gele fietsenplan voorzag al vijftien jaar geleden in gratis fietsen om de stad op ecologisch verantwoorde wijze te kunnen ontdekken. En de geur van oesters en algen dringt overal je neus binnen net als eeuwen geleden.
Ile-d’Oléron en Ile-de-Ré Ile-d’Oléron en Ile-de-Ré liggen als twee schoonheden gezusterlijk voor de kust van La Rochelle. Prachtige eilanden van rust. Ze zijn beide een walhalla voor fietsers door hun uitgebreide netwerk aan fietspaden, voor zonaanbidders door hun mooie zandstranden en vele zonuren, voor wandelaars door hun bossen met bijzondere flora en fauna en voor sportievelingen door de veelheid aan wind- en watersportmogelijkheden. De fietspaden brengen je afhankelijk van welke afslag je neemt door bossen en langs wijngaarden naar Saint-Martin-en-Ré met de citadel van Vauban. Een mooi stukje erfgoed dat is opgenomen op de werelderfgoedlijst van UNESCO. Even verderop ligt het lieve dorpje Ars-en-Ré met zijn kenmerkende kerktoren in zwart-wit.
EN ROUTE
23
Oesters eten
Comtesse du Barry-winkel in La Rochelle – foto: Claire Oostvriesland
Fort Boyard ligt geduldig te wachten op het volgende televisieprogramma Op Oléron stap je af in de oesterhaven Chateaud’Oléron of in de Port des Salines, waar zoutzieders aan het werk zijn om het zout tot kleine witte bergjes op de kant van de zoutpannen te trekken. Op beide eilanden staat in het noordelijkste puntje een vuurtoren die te bezoeken is. Ze worden als de must van hun eiland beschouwd. De klim naar boven is niet mals, maar het uitzicht is zó de moeite waard. Terwijl de wind aan je rukt, zie je de bossen waar je net nog doorheen fietste, een kwartslag verder het zustereiland en zover het oog reikt de schittering van de zon op de machtige oceaan. En daar ligt Fort Boyard geduldig wachtend op de opnames van nóg een televisieaflevering.
Oesters van Marennes-Oléron Wie Ile d’Oléron zegt, zegt oesters. Iedere oesterliefhebber kent ze: de Fines de Claires de MarennesOléron in 5 verschillende maten. Ze worden gekweekt
24
EN ROUTE
in oesterparken op zee en daarna verfijnd in waterbassins, de zogenaamde claires. Hoe langer ze in het bassin liggen hoe beter hun kwaliteit wordt. Deze kennis en nog veel meer over ‘Het Avontuur van de Oester’ doe je op in La Cité de l’Huître in Marennes. Je komt er bij het verlaten van Ile-d’Oléron bijna als vanzelf bij uit. Het is een verrassend leuk infocentrum dat ís ondergebracht in vier houten kleurrijke huisjes tussen de ‘claires’. Van hieruit leidt Le Chemin des Claires door de claires en kun je met eigen ogen zien hoe uitgebreid het gebied is.
Badplaats Royan Dé badplaats van la Charente -Maritime is Royan. Al meer dan 100 jaar geleden zocht de rijke bourgeoisie van de Belle Epoque hier ’s zomers verkoeling aan de brede fijne zandstranden. Ze bouwden er prachtige villa’s, waarvan er nog enkele te zien zijn in de chique wijk Pontaillac. De toeristen komen hier nu voor de zee, het strand, de wind- en watersporten. In de zomer zijn de stranden dan ook overvol en staan de ‘transats’ met of zonder parasols dicht opeen gepakt op het strand. Voor wie toch wat anders wil dan alleen maar zee en strand zijn er in de buurt van Royan talloze uitstapjes te maken bijvoorbeeld naar de Zoo van La Palmyre. In dit uitgestrekte park kun je wel een hele dag doorbrengen. Of de vuurtoren van Cordouan die op de werelderfgoedlijst van UNESCO staat. Op een half uurtje rijden ten Zuiden van Royan, aan de oevers van de Gironde liggen de Gallo-Romeinse opgravingen van Fâ à Barzan. Hier komt in de zomer de Romeinse tijd die je in Saintes versteend ziet, tot leven door schouwspelen en activiteiten voor kinderen.
DE ATL A N TISCHE K UST
Carrelet
EN ROUTE
25
L A CÔTE ATL A NTIQUE
La Route du
G E N I E T E N A A N H E T E I N D E VA N D E W E R E L D
In een lange boog verbindt de kust van de baai van Audierne twee emblematische Bretonse kapen met elkaar. Onlangs reden wij de toeristische Route du Vent solaire, vol bijzonder erfgoed en schone natuur. Ga je met ons mee? TEKST EN BEELD: JEROEN SWEIJEN
26
EN ROUTE
Vent
solaire
EN ROUTE
27
H
et is een gevarieerde en bij vlagen poëtische rit die de pointe de Penmarc’h verbindt met de legendarische pointe du Raz, de toeristische Route du Vent solaire. Zevenenzeventig kilometer lang val je van de ene verbazing in de andere, met altijd de machtige oceaan aan je zijde. Mooie vergezichten, bijzonder erfgoed, afwisselende natuur, het is een roadtrip om je vingers bij af te likken. We beginnen in Penmarc’h, in het uiterste er je fantasie makkelijk op loslaten, zoals de oceaan er onverzuidwesten van de Finistère. moeibaar haar golven op loslaat. De pointe de la Torche is een klein rotsachtig schiereiland, Drie vuurtorens op een rij geliefd bij wandelaars. Je vindt er meerdere bijzondere megaVandaag is de zee erg rustig, nauwelijks een vlaagje lieten. Toch is la Torche vooral een gerenommeerde surfspot. wind verbreekt hier het kalme wateroppervlak. Dat Van heinde en verre komen liefhebbers van woeste golven hier maakt de geur van de goémon extra aanwezig in vishun kunnen beproeven en hun kunsten laten zien – vaak een sersdorpje Saint-Pierre, vallend onder de gemeente waar spektakel. Penmarc’h. Je vindt hier drie generaties vuurtorens Kathedraal in de duinen op een rij, met als figuurlijk middelpunt de statige De havens van Penmarc’h beleefden hun gouden periode in de phare d’Eckmühl. tweede helft van de 15e eeuw, toen de havens door visvangst Die Duitse naam mag in Bretagne verbazen. De en handel konden wedijveren met steden als Bordeaux en bouw ervan werd aan het einde van de 19e eeuw Nantes. De rijkdom van handelaren, reders en vissers, in mogelijk gemaakt door de dochter van maarschalk combinatie met de religieuze opleving in de tijd, bewoog de Davout, prins van Eckmühl, een adellijke titel die bevolking ertoe om kerken en kapellen te bouwen en die rijkelijk de maarschalk door zijn deelname aan de Napote versieren. Zo ook Notre-Dame de Tronoën, op een plek waar leontische krijgstochten verworven had. Zij liet al in de Nieuwe Steentijd mensen woonden, waar vervolgens 300.000 francs-or na, opdat ‘de tranen die door het de Gallo-Romeinen Venus vereerden, die later plaats moest oorlogsgeweld geplengd zijn verzacht worden door maken voor Onze-Lieve-Vrouw. de levens die uit de stormen gered zullen worden.’ De schitterende calvaire is opgericht tussen 1450 en 1470, Voorbij de bedrijvige haven van Saint-Guénolé de kapel is wellicht nog iets ouder. Daarmee is het de oudste kom je bij de gelijknamige rotsformaties. Je kunt
28
EN ROUTE
Het imposante beeldhouwwerk moest de Bijbel inzichtelijk maken voor de ongeletterde bevolking
L A CÔTE ATL A N TIQUE
een beroep op deze heilige als hun kind niet wilde lopen of het weer eens niet wilde regenen. Als je geluk hebt en het kapelletje is open, vergeet dan niet te bukken, de ingang is laag. En let ook eens op de trap aan de buitengevel – de enige manier om bij de kapelklok te komen. Al ruim twee eeuwen is het een ruïne, toch word je stil bij de schoonheid en de kracht die uitgaat van de ruïne van de kapel van de zeven grote calvaries die Bretagne nog telt. van Languidou, even voor Door erosie en de tand des tijds heeft het beeldPlovan. Van de naamgever, houwwerk wellicht iets aan precisie ingeboet, maar de heilige Guidou of Kido, zeker niet aan uitbeeldingskracht. En bedenk dan is weinig of niets bekend, dat dit imposante religieuze beeldhouwwerk oorzoals dat voor wel meer voorouderlijke Bretonse heiligen geldt. spronkelijk beschilderd was, een kleurrijk geheel, Gun deze kapelruïne met haar placître zeker een bezoek, en als een stripverhaal dat de Bijbel, met name het geniet van de kleuren en de sfeer die bij elke lichtinval – zelfs passieverhaal, inzichtelijk moest maken voor de bij somber weer – weer anders zijn. ongeletterde bevolking.
Kapelletjes langs de kust
Paarden in zee
Enkele charmante buurtschappen ontbreken niet langs de route, zoals het karakteristieke Le Stang – een smalle doorgang tussen lage granieten boerderijen met rieten daken. De route voert door een laaggelegen landschap vol duinen en heide, met een wirwar aan moerassige beekbeddingen en rietlanden, naar het kleine, buitengewoon charmante kapelletje van Saint-Vio. Lang geleden kwam deze Ierse bisschop op een halfronde steen vanuit Ierland hiernaartoe gevaren – en in later eeuwen deden streekbewoners
Er rijden twee ruiters over het strand. Bij een crêpe beurre-sucre op een terras aan de kust bij Penhors mijmer ik over vroeger tijden. Hoe hier aan het begin van de eeuw de paarden van de boeren een of twee keer per jaar traditioneel in het zeewater van de baai van Audierne gebaad werden, zoals Pierre-Jakez Hélias het beschreef in zijn monumentale mémoires Le Cheval d’orgueil. Een eeuw geleden zag de boerenbevolking uit het achterland hooguit enkele keren per jaar de zee, al woonden ze maar op enkele kilometers. Het Bretagne van de zee, het Bretagne van het land, het waren twee compleet verschillende werelden.
EN ROUTE
29
Contrasten tussen havens
Bij slecht weer staan fotografen hier in de rij om het perfecte plaatje te schieten
Audierne is de grootste plaats die we op onze roadtrip tegen zullen komen. Het havenstadje ligt aan de monding van de Goyen, een korte rivier die tot aan Pont-Croix de invloed van de getijden ondergaat. Aan die brede monding is Audierne uitgegroeid tot een grote moderne jachthaven, vanwaar ook de veerdiensten naar het eiland Sein vertrekken. Na Audierne is er geen langgerekt breed zandstrand meer. Ruwe en grillige rotskusten vormen hier de kustlijn, een onherbergzame kust tot aan het einde rast het kleine haventje, nauwelijks beschut aan de voet van de rotskust. van de wereld, de pointe du Raz. Terwijl Aan het begin van de 20e eeuw deed dit haventje nog dienst voor een je naar het westen rijdt komt dat einde vijftigtal vissers uit Plogoff, die van hieruit hun leven waagden voor een van de wereld voelbaar dichterbij. De maaltje vis en een karig inkomen voor hun arme gezin. In de Tweede eigenaar van de supermarkt in Primelin Wereldoorlog verwierf Pors Boulous zelfs een bescheiden plaats in de speelt daar met een vleugje humor op in: geschiedenis van het Franse verzet. ‘Le dernier supermarché avant l’Amérique’. In dit woeste, ruige landschap heerst nu vooral de stilte, je hoort er Het weggetje naar Pors Boulous slechts golven en wind. Bij stormachtig weer verlies je hier de strijd met voert door een indringende ruigheid. de elementen. Ik groet een duiker die te voet afdaalt naar het haventje. Hij Hier groeien geen bomen meer, en de is overduidelijk uitgerust om te gaan vissen. ‘Nee, ik vis niet op kreeft, oceaanwind geselt het magere gras en dat is hier te moeilijk. Maar wat zeebaars verschalken, dat moet zeker de rotsen. In dit strenge landschap verlukken.’
30
EN ROUTE
L A CÔ T E AT L A N T IQU E
Het einde van de wereld
Het had weinig gescheeld, of we hadden hier nu niet van deze schitterende ruige natuur en de woeste zee kunnen genieten. Aan het einde van de jaren zeventig vatte de Franse Staat het vermaledijde plan op om hier, aan de pointe du Raz, een kerncentrale te bouwen. Maar dat was buiten de bevolking van Plogoff gerekend. Die kwam massaal in protest, blokkeerde de locatie en met de steun van het halve land kregen de dorpsbewoners het voor elkaar: het onzalige plan werd afgeblazen. We kunnen dus nog steeds van deze prachtige plek genieten. Het is zo’n locatie waar het zelfs buiten het seizoen nog aardig druk kan zijn, en waar bij slecht weer fotografen in de rij staan om het perfecte plaatje te schieten. Vanaf de (betaalde) parkeerplaats is het nog grif een kwartier lopen – voor wie slecht ter been is rijdt er een pendelbusje. Voorbij de semafoor en het gigantische Mariabeeld ter herinnering aan de schipbreukelingen komt de macht van de oceaan van alle zijden op je af. In de verte het eiland Sein, daarvoor nog de vuurtoren van La Vieille en andere lichtbakens – het is weids genieten, hier aan het einde van de wereld.
CARNET DE VOYAGE Meer info over de route vind je op penmarch.fr/tourisme/ decouvrir/les-incontournables/route-vents-solaires ETEN EN DRINKEN: LE LAK ATAO, met uitzicht op de vuurtoren Place du Maréchal Davout, Saint-Pierre, 29760 Penmarc’h PENN AR BED, met een terras direct aan het strand 2 route de Penhors, 29720 Plovan BOEK Binnenkort verschijnt van de hand van Jeroen Sweijen bij uitgeverij Edicola de nieuwe ontdekkingsgids Bretagne Zuid. Van Rennes tot aan het schiereiland Crozon neemt hij je mee naar bijzondere plekken met inspirerende verhalen.
EN ROUTE
31
CHAMBRESDHOTESWIJZER.NL Prettig overnachten op weg naar je vakantie-adres? Ook daarvoor ga je naar een chambres d’hôtes! Een greep uit het aanbod ... vanaf
€ 95
per nacht
vanaf
vanaf
€ 88
€ 74
per nacht
per nacht
Bij ons in huis
La Perle d’Anrosey
La Bouchère 33
Langs de A31 vlakbij Langres
Langs de A31, ten oosten van Langres
Vlakbij A20, even onder Limoges
Kleinschalige, kindvriendelijke chambres d’hôtes van Pierre en Josee Busel in de Haute-Marne. Gelegen op 625 km van Utrecht en het hele jaar geopend. De B&B ligt op 10 km van de Autoroute du Soleil en de historisch interessante, ommuurde, hooggelegen stad Langres is op 8 km. De ideale plek voor een overnachting wanneer je op weg bent van of naar je vakantiebestemming. Ook zeer geschikt voor een langer verblijf, want de Haute-Marne is een prachtige streek.
Hier ben je voor een ontspannen overnachting onderweg langs de A31 nabij Langres. Even onthaasten en het onbekende Frankrijk proeven in de prachtige heuvelachtige omgeving van Anrosey (Haute-Marne). De parkachtige ommuurde tuin met oude bomen, een natuurlijke bron met ven én het landhuis nodigen uit om direct al aan je vakantie te beginnen, zodra je hier het terrein opdraait. En ’s avonds aanschuiven aan de table d’hôtes van Ilja en Egbert. Op een half uur van de Autoroute du Soleil maar mijlenver verwijderd van de hectiek van alledag.
Op slechts 5 minuten van de snelweg begint hier echt je vakantie. Rust en ruimte overvallen je direct. Er zijn vijf comfortabele kamers, waaronder een familiekamer, in deze voormalige slagerij van Meuzac. Veel van de gasten slapen hier één of twee nachtjes op doorreis naar de Pyreneeën, Spanje of Portugal. Ben je op de motor? Na aankomst bij La Bouchère 33 kan de motor veilig worden gestald in de schuur waar de slager vroeger zijn koeien hield. En dan aanschuiven op het terras bij de heerlijke table d’hôtes van Judith.
Ga voor meer dan 150 adresjes voor onderweg naar www.chambresdhoteswijzer.nl en filter op ‘Op doorreis naar het zuiden’
GER VER HOEVE Studeerde internationale betrekkingen, woont en werkt al vele jaren in Frankrijk en creëerde daar het eerste reismuseum ooit, ‘de Franse verleiding’.
Un petit bonheur
Uitgenodigd door mijn kennis Frédéric nam ik met zijn Peugeot 304 uit 1971 deel aan een uitje van zijn oldtimers club, l’Association Audoise des Amis de l’Automobile Ancienne-5A. Zo’n 50 liefhebbers kwamen met hun bagnole opdagen en zich te hebben verzameld aan de rand van Carcassonne ging de tocht naar het place Gambetta. Onderweg werd er uitbundig naar ons gezwaaid. Autobezitters wisselden wederwaardigheden uit en meerijders zoals ik kwamen al kwebbelend het één en ander te weten. Iedereen – sans masque – glimlachte. Ik zag de vroegere Peugeot 503 van mijn vader, al was het geen ‘djiesèl’ (zo spreken de Fransen ‘diesel’ uit). Ook zag ik mijn grijze 2CV met uitneembare stoeltjes. Van de eigenaar kreeg ik te horen dat hij hem in 1954 besteld had, maar dat ie pas in 1959 werd afgeleverd; zo lang hield de naoorlogse schaarste kennelijk nog aan. Verder sprak ik de eigenaar aan van een prachtig onderhouden Citroën Traction Avant met achterop een kofferbak. ‘Hein Monsieur, mijn opa had nog een wiel achterop, pas later een koffer met klep!’ Weer die glimlach. ‘Oui Monsieur, dat kwam er pas van in 1952.’ Mijn opa deed lang met z’n eerste Traction Avant met het wiel achterop en dat valt me achteraf van hem eigenlijk vies tegen. Maar goedmaken deed hij het: de versie met achterbak volgde en tenslotte werd het een lederen beklede Citroën DS Pallas, het neusje van de zalm. De Peugeot van Frédéric heeft maar vier versnellingen: de één, twee en drie zijn voor onder de 60 km, de vier voor alles daarboven. Nog zoiets eigenaardigs: de veiligheidsgordels die vanaf bouwjaar 1971 voorin verplicht werden. De vastklikkers hebben ribbeltjesrandjes, dus je denkt dat je moet knijpen of schuiven om zo’n klikding uit z’n houder te krijgen, en toch kreeg ik het maar niet voor elkaar. Frédéric kreeg genoeg van mijn gehannes en riep: ‘Juste tire, Gérard! Je moet hem gewoon met één forse ruk eruit trekken, tout simplement!’ Maar dan schiet dat klikding bij een ongeluk dus ook los, dacht ik. Bij bouwjaar 1971 stel ik zo mijn vragen. Zo maakte ik van alles mee, ook het glunderend toegestroomde publiek. Vervolgens gingen we met z’n allen naar een restaurant ‘grand capacité’. De enige formaliteit was de qr-code en voor de rest was het een gezellige boel zonder die anderhalve meter. Er werd geklonken, luidruchtig gepraat en gelachen. Ik zat naast iemand die ook nog iets had met oude Mobylettes en ook met de Solex. De Mobylette kwam
De één, twee en drie zijn voor onder de 60 km/u, de vier voor alles daarboven
na de Solex, had metalen wielbeschermingsplaten, zodat je fietstas niet beklemd kon raken tussen de spaken. De Mobylette was ook krachtiger: je hoefde niet mee te trappen als er sprake was van een helling. ‘Bij ons in Nederland was de Solex populairder,’ zei ik. Er werd met begrip gereageerd: ‘Bien sûr, natuurlijk, la Hollande: le plat pays!’
Nog voor het dessert nam le président van de association – président betekent gewoon ‘voorzitter’ en zo telt Frankrijk vele duizenden présidents – voor even het woord, al snel opgevolgd door een associé die een prachtig chanson declameerde. Natuurlijk over de liefde, en waarschijnlijk al stammend uit de Napoleontische tijd, want de meisjes in Italië waren plus belles qu’en France, mooier dan in Frankrijk. Het werd ogenschijnlijk spontaan en zonder muzikale begeleiding zó prachtig gezongen dat ik vol schoot. En toen was het tijd voor een sigaretje buiten. Mijn laatste?
EN ROUTE
33
DIEPE KLOVEN, HOOGVLAKTES EN KASTANJEBOSSEN De Ardèche en in het bijzonder de Cevennen en de Tarn vormen een ruig deel van Frankrijk en een perfect decor voor een bijzondere vakantie. Deze compacte reisgids biedt naast diverse routes door het gebied en veel praktische tips over hotels, campings en vervoer ook vijftien inspirerende bezienswaardigheden die je tijdens je vakantie niet mag missen. Ga wijn proeven bij de wijnboeren van Plateau des Gras, ontdek het Louvre van de ondergrondse wereld bij Barjac of beklim de rotsen van Gorges du Tarn.
MET MICHELIN DOOR NORMANDIË Voor de zomer komt weer een nieuwe serie reisgidsen van de bekende Michelin reeks uit. Zoals deze over het oostelijke deel van Normandië. Een jarenlang beproefde formule die altijd zeer betrouwbare reisinformatie oplevert. Voorzien van heldere kaarten en stadsplattegronden die je feilloos de weg wijzen naar de mooiste bezienswaardigheden en belevenissen. Ook over de Ardèche-Drôme, Limousin-Berry en ElzasVogezen verschijnen nieuwe reisgidsen van Michelin De Groene reisgids – Normandië Oost | Lannoo | € 34,99
Ardèche, Tarn en Cevennen | ANWB Uitgeverij | € 12,99
KAMPEREN IN RUST EN RUIMTE Met deze herziene gids heb je de beste en actuele selectie van rustieke campings in Frankrijk bij de hand. Van de witte krijtrotsen in het noorden tot de lavendelvelden in de Provence en van de bergweiden in de Alpen tot de wijnvelden in de Bordeaux, overal is wel een prachtig gelegen, natuurlijk terrein gevonden. Hiertussen zitten weer veel nieuwe campings. En allemaal met de nadruk op: rust, ruimte, omgeving, ontvangst, kleinschaligheid en sfeer. Maar liefst 200 campings ver van de drukte en massaliteit.
Rustiek Kamperen | Bert Loorbach Uitgeverij | € 18,95
VINTAGE DOOR FRANKRIJK Er met een oud en/of gepimpt busje op uit trekken is tegenwoordig dé manier van reizen. Vanlife staat voor ontsnappen aan de ratrace van alledag en is uitgegroeid tot een manier van leven. Deze Frankrijkgids biedt 52 vakantieplannen voor de moderne nomade die er even tussenuit wil. Onder het motto ‘alles kan, niets moet’ vormen de 1000 tips handige bouwstenen voor de ideale reis. Vanlife in Frankrijk | Lannoo | € 34,99
34
EN ROUTE
boek en
EEN HERZIENE BESTSELLER Wie Philip Freriks ziet denkt aan Parijs. Philip Freriks kwam er voor het eerst toen hij dertien was, natuurlijk via Gare du Nord. Jaren geleden schreef hij een boek over zijn belevenissen in Parijs en eromheen. Over treinen en Frankrijk dat altijd aan het spoor ligt. Over de republiek met haar schaduwkanten en heerlijke hebbelijkheden. Verhalen van toen nu weer nagereisd en herzien in een nieuwe ‘Gare du Nord’. Over Verlaine met de voeten op een stoofje, Jules Verne als notabel in Amiens, de Thalys op de frontlijn van de eerste Wereldoorlog, en veel meer. Gare du Nord | Philip Freriks | Uitgeverij Conserve | € 17,50
PARIJS IN PERSOON LIJKE GESCHIEDENISSEN Maak je op voor een persoonlijke ontmoeting met inquisiteurs en filles à la cuisse légère, impressionisten en kunstdieven, oplichters en bankiers, gifmengsters en chirurgijnen, collaborateurs en Résistants, kubisten en anarchisten, schildersmodellen en conservatrices, terroristen en duellisten, hugenoten en katholieken, misdadigers en beulen. In hoogst intrigerende en vaak vergeten geschiedenissen zoals ‘De zaak ChanelWertheimer’, ‘De gele trui van Lenin’ en ‘De verkoop van de Eiffeltoren’ komen honderden Parijse zielen weer tot leven achter de gevels, in passages of stegen, op pleinen en langs de avenues en de boulevards van de Lichtstad.
P
lank
PARELS UIT NOORD-FRANKRIJK Laat de kurken knallen voor dit sprankelende luxeboek! Een volledig naslagwerk over champagne: eerst lees je alles over de streek, de geschiedenis, het terroir, de kleur en kleurevolutie van champagne. Daarna biedt de auteur een mooi overzicht van de tien absolute topmerken, 35 middelgrote gerenommeerde champagnehuizen, maar ook van een twintigtal minder bekende parels uit de Champagne die hij persoonlijk heel erg waardeert. Daarnaast brengt hij een aantal champagneroutes onder de aandacht, en vermeldt hij alle praktische info voor een bezoek aan de huizen zelf. Champagne | Pieter Verheyde | Lannoo | € 34,99
De ziel van Parijs | Dirk Velghe | € 39,95
LANGZAAM DOOR FRANKRIJK Dit boek is meer dan een reisverhaal. Het gaat vooral ook over ontmoetingen die de auteur op zijn reizen had. Gesprekken met mensen die toevallig op z’n pad kwamen tijdens zijn reizen door Frankrijk en Nederland. Vaak met bijzondere verhalen. Door de reisbeperkingen die corona met zich meebracht, ontdekte hij hoe mooi ons eigen land is en dat je niet ver van huis hoeft om te genieten van rust en bijzondere natuur. Het boek is niet alleen interessant voor camperreizigers. Maar ook voor wie van reizen, natuur en mensen houdt. Met een slakkengang | Erik Couwenhoven | Brave New Books | € 20,50
EN ROUTE
35
REISGIDS
Jeroen Sweijen BRETAGNE ZUID, UITGEVERIJ EDICOLA, € 22,50
JOSSELIN
V
an welke kant je ook aan komt rijden, het prachtige stadje Josselin weet je altijd weer een ander gezicht te tonen. De kleurige vakwerkhuizen aan de middeleeuwse straatjes geven zich pas prijs als je er langzaam voorbijwandelt. Het imposante kasteel weerspiegelt zich graag in het water van de Oust, die de historische hoofdstad van de Porhoët in tweeën deelt.
Wonderbaarlijk Mariabeeld Deze hertogelijke stad heeft zowel een feodale als een religieuze oorsprong. Oude kronieken vermelden hoe aan het begin van de 9e eeuw een eenvoudige landbouwer tijdens het ploegen een verweerd houten Mariabeeld vond in een braamstruik die hij wilde verwijderen. Hij nam het beeldje mee naar huis, maar de volgende ochtend was het op mysterieuze wijze verdwenen. Toen hij bij de braamstruiken ging kijken vond hij daar het beeldje terug – een situatie die zich enkele dagen op rij herhaalde. Toen het Mariabeeld ook nog eens op wonderbaarlijke wijze zijn blindgeboren dochter genas, besloot men op die plek een kapel te bouwen – in later tijden uitgegroeid tot de indrukwekkende basiliek, waar Notre-Dame du Roncier – Onze-Lieve-Vrouw van de Doornstruik – nog steeds vereerd wordt.
36
EN ROUTE
Een bewogen geschiedenis Op deze strategische plaats aan de Oust, op de grens van twee bisdommen en twee historische landstreken, bouwt Guethenoc, burggraaf van de streek Porhoët, rond het jaar 1000 een eerste houten kasteel. Rondom het kasteel ontstaat een nederzetting, die net als het kasteel de naam meekrijgt van zijn zoon Josselin (1032-1074). Wanneer koning Hendrik II van Engeland zijn macht in Bretagne wil uitbreiden, maakt hij kasteel en basiliek met de grond gelijk. Aan het eind van de twaalfde eeuw wordt het kasteel in steen herbouwd, waarna kasteel en stad zich geleidelijk ontwikkelen. Er worden stadsmuren gebouwd en het kasteel krijgt in 1500 een nieuw woongedeelte. Drie eeuwen lang beleeft Josselin gouden tijden, dankzij de lakenweverijen, de leerlooierijen en een aantal grote markten. De stad raakt in de 18e eeuw langzaam in verval, maar herleeft in de 19e eeuw wanneer de Oust gekanaliseerd wordt en ook de Mariadevotie tot een nieuwe bloei komt. Van die bewogen geschiedenis zijn nog zoveel sporen te vinden dat een rondwandeling door Josselin niet alleen een lust voor het oog is, maar ook een rijke schakering aan historische informatie biedt. Zwervend door straatjes en steegjes kom je nog zeker vijftig kleurige vakwerkhuizen tegen; het oudste stamt uit 1538. Verrassende stadswandeling Waar te beginnen? Als je een parkeerplekje aan het water vindt, laat je dan eerst overweldigen door het indrukwekkende silhouet van het kasteel, dat hoog boven de gekanaliseerde rivier uittorent. Loop dan tot aan de oude brug, die de binnenstad met de zuidelijke wijk Sainte-Croix verbindt, het stadsgedeelte dat vroeger bij het bisdom Vannes hoorde.
BOEKEN – LEESFR AGMENT
Vanaf de brug heb je een schitterend uitzicht op kasteel en rivier, en dwalen door de steegjes van het oude wijkje aan de rechteroever van de Oust levert je fraaie doorkijkjes op, zeker als je doorklimt tot aan de romaanse kapel. Aan de noordzijde van de brug voert de steile rue du Val d’Oust je naar een klein poortje, waar je – haast ongezien – tot de oude stad kunt doordringen, alsof je recht de Middeleeuwen induikt. De donkere rue de la Poterne maakt plaats voor een licht plein met een kapel en de eerste schitterende vakwerkhuizen. Op dit pleintje werd tijdens de Franse Revolutie het houten beeld van Notre-Dame du Roncier verbrand, zo vertelt men. Gelukkig redde een vrome vrouw een fragment van het beeld uit de brandstapel. Dat overgebleven stukje hout wordt nu nog bewaard in een reliekschrijn pal voor het nieuwe Mariabeeld, in de basiliek. Sla vervolgens rechtsaf de rue des Trente in, met weer de nodige vakwerkhuizen en waar de gevels geen rechte lijn vormen. Even verderop vind je ook de ingang van het kasteel, dat je kunt bezoeken en dat nog iets extra’s biedt: een historisch poppen- en speelgoedmuseum, met een uitzonderlijke verzameling van drie eeuwen poppen, bijeengebracht door de 19e-eeuwse hertogin Antoinette de Rohan – zeer indrukwekkend, zeker ook voor kinderen. De voorgevel van het kasteel is een feest voor het oog, een waarlijk schouwspel van granieten beeldhouwkunst. Het terras van het kasteelpark biedt je een weids uitzicht over het water en de wijk Sainte-Croix. Het kasteel is overigens nog steeds eigendom van de familie Rohan-Chabot; de
huidige eigenaar, hertog Josselin de Rohan-Chabot, was van 1965 tot 2001 burgemeester van het stadje. Duizend jaren geschiedenis verbinden stad en geslacht, dat ook de voornaam Josselin in ere houdt; de oudste zonen heten om en om Alain en Josselin. Loop je nog wat verder door in de rue des Trente, verwonder je dan over het statige poortgebouw of ga in het parkje op zoek naar de weldadige bron van Onze-LieveVrouw van de Doornstruik. Terug het stadshart in, voor de prachtige vakwerkhuizen en de winkeltjes in de rue des Vierges, bijvoorbeeld, aan de voet van de basiliek. Het is zaterdag en net markt geweest; aan het ijs op de straat is nog te zien waar de viskraam gestaan heeft. Op zaterdagochtend door Josselin slenteren geeft zeker nog een extra dimensie, als het stadje gezellig druk is en beide centrale pleinen vol staan met marktkramen. Natuurlijk lopen we even de basiliek in, om een kaarsje te branden bij het Mariabeeld of de schitterende wandschilderingen en gebrandschilderde ramen te aanschouwen. En daarna is het tijd voor koffie, een goed glas of een heerlijke maaltijd op een van de gezellige terrassen op het plein voor de basiliek. Welkomstcadeau voor nieuwe abonnees! zie pagina 99
EN ROUTE
37
BONNES ADRESSES Bijzonder Normandië vanaf
€ 105 per nacht
Hémevez (Manche) – MH Maison les Hirondelles Kleinschalige, maar vooral gezellige b&b, gelegen in het hart van de Cotentin, een van de mooiste streken van Frankrijk. Aan 3 kanten zee, een waanzinnige kustlijn, prachtige (D-day) stranden, veel historie en cultuur. Culinair gezien hoog aangeschreven. Er zijn 3 fraaie gastenkamers met eigen badkamers, grote salons en terrassen, een bibliotheek en brocante. Heerlijke ontbijtjes in de woonkeuken. Diner op reservering. Veel informatie over de streek voorhanden. Anne stelt graag een dagprogramma samen voor haar gasten. WWW.BB - SAINTE-MERE-EGLISE.COM
ON TDEK FR ANKRIJK VA NU IT EEN CH AMBRES D’HÔ TES!
Ontdek Oost-Frankrijk Confracourt (Haute-Saône) – Le Vieux Presbytère In deze voormalige pastorie met 5 charmante kamers in de HauteSaône voel je je direct thuis. Gelegen in één van de meest beboste streken in Frankrijk, de ideale uitvalbasis voor wandelaars, fietsers en motorrijders … Waar natuur en cultuur samensmelten. Geniet van de familiale sfeer en van het lekkere eten in een authentiek kader. Bij mooi weer kan dit in volledig ommuurde tuin of zonnig terras.
vanaf
€ 100 per nacht
LE VIEUX PRESBYTÈRE
WWW.LEVIEUXPRESBYTERE.FR
Betoverende Dordogne vanaf
€ 105 per nacht
Bardou (Dordogne) – La Ferme Buissonière Kleinschalige sfeervolle B&B, met 3 gelijkvloerse slaapkamers en een gîte, in een voormalige boerderij gelegen aan de Pelgrimsroute naar Santiago de Compostella. Een perfecte uitvalsbasis met prachtige wandelen fietsroutes. Maar ook kun je natuurlijk in de tuin genieten van het chloorvrije zwembad. Ann en Bob verwennen hun gasten met een uitgebreid ontbijt en geven je tal van tips om de Dordogne te ontdekken, vier seizoenen lang. WWW.LAFERMEBUISSONNIERE.COM
Ga voor meer adressen naar
chambresdhoteswijzer.nl
‘LIFE’S NOT A BITCH’ In Pays de Bitche
BEKEND DOOR BREL
Petit tour door Vesoul en omgeving
OOSTFRANKRIJK EN ROUTE
39
O O S T- F R A N K R I J K
‘Life’s not a bitch’
in Pays de
Le Hameau du Waldeck © LezBroz
40
EN ROUTE
Bitche
De noordelijke Vogezen zijn voor veel Nederlanders een blinde vlek. En dat is zonde! Je hebt er schitterende loofbossen met ontelbare fiets- en wandelroutes, pittoreske dorpjes, kanalen, meren en formidabel Frans eten met een Duits accent. In Pays de Bitche, Bitscherland (nee dat is geen flauwe grap), struikel je ook nog eens bijna letterlijk over de kasteelruïnes. Hoog tijd om het meest noordoostelijke puntje van Frankrijk te verkennen. T E K S T & B E E L D : N AT H A L I E VA N K O O T & D AV I D S C H E R P E N H U I Z E N
EN ROUTE
41
Fietspad bij Bousseviller
H
Het moerasgebied is bekend vanwege zeldzame vleesetende plantjes, sierlijke witsnuitlibellen, vleermuizen en uilen
et is nog heel vroeg en door de flarden ochtendmist doet het bos sprookjesachtig aan. Flink hijgend door de gemeen steile klim naar boven probeer ik mijn ervaren gids Céline bij te houden. ‘Gaat het nog?’ vraagt ze met een ondeugende blik in haar ogen terwijl ze achterom kijkt. Ik concentreer me op het bospad en knik alleen, om adem te sparen. Het dikke bladerdak van de beuken en eiken langs het pad is ’s zomers afwisselend licht- en donkergroen gekleurd. De stammen van de bomen lijken hier in de Vogezen veel hoger en dikker dan bij ons. We lopen in een gestaag tempo verder omhoog en dan ineens doemen de roodkleurige zandstenen muren van kasteel Falken1125 en is een van de oudste forten in de regio. Je moet hier geen hoogstein op. Nou ja kasteel, de resten van tevrees hebben. Een steile trap en een smal pad leiden ons naar boven. wat ooit een immense vesting moet zijn In een van de ruimtes dwarrelt de mist naar binnen. Ik vergaap me aan geweest. de dieprode kleur van de zandstenen muren. Ik ben dol op kastelen en dan kun Mystieke sfeer je hier in de noordelijke Vogezen je hart ‘De Vogezen zijn 135 miljoen tot 60 miljoen jaar geleden ontstaan,’ legt ophalen. Volgens Céline waren de dichte Céline uit terwijl ze op de rotsen tikt. ‘De rode zandstenen rotsformaties bossen tijdens de Middeleeuwen in dit die je hier overal ziet zijn door het botsen van platen naar de oppervlakte deel van Frankrijk vol gevaren. Het gekomen.’ Wat een indrukwekkend verhaal. Vanochtend zijn we de enige grensgebied was van enorm strategisch bezoekers. Helemaal bovenop hebben we een fantastisch uitzicht op belang voor de hertogen van Lotharingen de dikke bossen. We houden even onze mond om te genieten van deze aan de ene kant en het Heilige Roomse magische plek. Je hoort helemaal niets, behalve vogelgeluiden. (Duitse) Rijk aan de andere kant. In de Als we weer aan de afdaling beginnen vertelt Céline dat Pays de Bitche 12e eeuw verrezen indrukwekkende onderdeel is van een grensoverschrijdend UNESCO biosfeerreservaat. burchten die uit rotsen werden gehouVroeger stonden de Fransen en Duitsers hier tegenover elkaar met wawen. Kasteel Falkenstein dateert van
42
EN ROUTE
O O S T- F R A N K R I J K
Citadel van Bitche © Shutterstock
pens, maar tegenwoordig doen ze samen onderzoek naar de bijzondere dier- en plantsoorten die hier voorkomen. Denk aan slechtvalken die broeden in de rotsen en ruïnes van kastelen, raven en vele kikkersoorten. En als kers op de taart leven hier inmiddels ook weer lynxen, die eerder aan de Duitse kant zijn geherintroduceerd. De dieren worden door Duitse en Franse onderzoekers gemonitord. De kans is trouwens minimaal dat je de grootste katachtige van Europa ziet, want ze zijn heel schuw en leven diep in de bossen.
Vleesetende plantjes Op nog geen drie kilometer van de ruine van Falkenstein is het landschap weer totaal anders. Nog voor de lunch maken we een wandeling langs het meer van Hanau, dat onderdeel uitmaakt van het natuurreservaat Rochers et tourbières du Pays de Bitche. Dit moerasgebied is onder biologen bekend vanwege zeldzame vleesetende plantjes, sierlijke witsnuitlibellen, vleermuizen en uilen. Om de natuur de ruimte te geven zijn delen afgesloten voor wandelaars. Maar gelukkig zijn er ook wandelpaden aangelegd. Het meer van Hanau ligt er als een spiegel bij. De bomen met hun veelkleurige hoofdtooien reflecteren in het water. ‘Ssshtttt,’ zegt Céline ineens als we over een houten vlonder langs het water lopen. Op nog geen tien meter zit een eekhoorntje vlak naast het pad. Zijn pluizige oortjes steken in de lucht en hij zwaait met zijn dikke staart. Als hij ons in de gaten krijgt, springt hij in een struik als een cir-
Langs het meer van Hanau
cusartiest. We lopen rustig verder. Céline vertelt dat in de Middeleeuwen veel bomen gekapt zijn voor het bouwen van kastelen en huizen. Het meer is aangelegd door monniken, die vis nodig hadden voor hun vleesloze dag.
Dobbelen Kasteel Waldeck zie je al Fietsen naar Bitche van ver liggen. Het is een typisch rotskasteel. ‘Het stamt uit de 13e eeuw. Ergens rond 1645 is het tijdens de Dertigjarige oorlog zo goed als vernietigd. Er is nog maar één toren over want Waldeck is nooit meer herbouwd.’ vertelt Céline. Ze raadt me aan om nog eens ’s nachts terug te komen, want het verhaal wil dat je dan dobbelstenen in de ruïne kunt horen rollen. De graaf van Waldeck en de graaf van Falkenstein spelen hier al honderden jaren. Destijds begonnen ze na afloop van een feest met dobbelen. Ze zwoeren dat de duivel degene zou pakken die het eerst zou ophouden met het spel. Céline kijkt ondeugend: ‘Het barst in dit gebied van de legenden en daar moet je maar lekker in meegaan als je hier bent.’ Het kasteel is helaas dicht voor bezoekers, maar vanaf de voet van de ruïne hebben we ook een mooi zicht op de overblijfselen van het rotskasteel en de omgeving. ‘We hebben wel een stevige lunch verdiend, toch?’ zeg ik tegen Céline, terwijl we teruglopen naar de auto. Vanmiddag staat een fietstocht gepland dus we mogen wat calorietjes. In
EN ROUTE
43
Feeëriek licht bij kasteel Falkenstein
een restaurant vlak buiten Bitche eten we spätzle, klaargemaakt volgens grootmoeders recept. Een soort pasta met een heerlijk kaassausje en een frisse zomersalade erbij. Voor deze keer laat ik me ’s middags al verleiden tot een glas pinot noir uit de regio Grand Est. ’s Lands wijs, ’s lands eer, toch?
Je kunt de citadel van Bitche niet missen want de lange muren steken hoog boven het stadje uit
Een groene fietstocht Voordat ik de kans heb om rozig te worden verlaten we het terras. Onze stalen e-rossen staan buiten al klaar. De zon schijnt uitbundig als we het stadje Bitche uitfietsen. Geweldig dat ze hier aparte fietspaden hebben want dan heb je geen last aan de beroemde citadel van Bitche. Je kunt de citadel niet missen want de van autoverkeer. We kiezen voor een lange, stevige muren steken hoog boven het stadje uit. Dit is pas een staaltje ‘groene’ tocht van zo’n 30 kilomemilitaire architectuur. We duiken onder de grond waar in de ruimtes scènes uit ter richting Pirmasens, dat over de de film De belegerde vesting van regisseur Gérard Mordillat worden getoond. grens in Duitsland ligt. Bospaden Je krijgt op deze manier echt een goed beeld van hoe het leven van soldaten worden afgewisseld door valleien moet zijn geweest tijdens de Frans-Pruisische oorlog van 1870. en mini-dorpjes met Duits-Frans Le Jardin pour la Paix klinkende namen zoals Hanviller, Na het indrukwekkende bezoek aan de citadel strijken we neer in de naastBousseviller en Waldhouse. In Bousgelegen Vredestuin, le Jardin pour la Paix. In de tuin zijn sinds dit jaar ook seviller stoppen we even bij een karoofvogelshows. De trainers geven uitleg over hoe de dieren jagen en wat de pelletje gewijd aan de Heilige Odilia. bedreigingen in het wild zijn. Een magnifieke plek om tegen de achtergrond De muren van het kerkje zijn zachtvan de imposante citadel een oehoe, een buizerd of een steppearend over te geel en boven op de kerktoren staat zien vliegen. Als je hier geen fan van bent dan is het theehuis een aanrader een zwarte bol. Het geheel steekt om de dag in alle rust de revue te laten passeren. Mijn gids raadt me aan om mooi af tegen het groene landschap. in de herfst terug te komen naar Pays de Bitche, want volgens haar is l’été We moeten op de terugweg flink Indien in de noordelijke Vogezen exceptioneel. Ik kan me er alles bij voorsteldoorfietsen want ik wil voor sluilen, dus dat noteren we in de agenda. tingstijd nog een bezoek brengen
44
EN ROUTE
O O S T- F R A N K R I J K
CARNET DE VOYAGE OVERNACHTEN
LE CHATEAU DE GENDERSBERG Landelijk gelelgen chambres d’hôtes met prachtige vergezichten. Binnen 10 minuten ben je in Bitche. lechateaudegendersberg.com PARC ANIMALIER SAINTE CROIX Iets verder weg van Bitche. Maar dan slaap je wel tussen de herten en de moeflons. parcsaintecroix.com OFFICE DE TOURISME
tourisme-paysdebitche.fr DE REIS NAAR DE NOORDELIJKE VOGEZEN
Bitche ligt op ruim 550 kilometer van Amsterdam. Met de Thalys en de TGV ben je vanuit Amsterdam binnen zes uur via Parijs in Metz. Om de noordelijke Vogezen te ontdekken kun je het beste een auto huren. Vanuit Metz is het een uur rijden naar Bitche.
Sarrebourg © TomPhotography-50
EN ROUTE
45
O O S T- F R A N K R I J K
BEKEND D EEN PETIT TOUR DOOR VESOUL EN OMGEVING
46
EN ROUTE
OOR BREL Bijna iedere liefhebber van het Franse chanson kent de naam Vesoul uit het repertoire van Jacques Brel, maar waar het nu precies ligt is voor velen een groot raadsel. Een goede reden om deze stad en haar omgeving – waar ik ooit ‘toevallig’ terechtkwam en nu al zo’n 20 jaar woon – eens op de kaart te zetten! T E K S T : C A R I N B E R T O M E U • B E E L D : C O M M U N A U T É D ’A G G L O M É R AT I O N D E V E S O U L , STUDIO GAMELON, OFFICE DE TOURISME VESOUL
EN ROUTE
47
O O S T- F R A N K R I J K
V
esoul ligt op ongeveer 650 km van Utrecht in het oosten van Frankrijk en is de hoofdstad van het groene heuvelachtige departement HauteSaône, dat deel uitmaakt van de regio Bourgogne-Franche-Comté. Ideaal gelegen dus voor een lang weekend weg, een vakantie met het gezin of simpelweg een praktische tussenstop op weg naar het zuiden.
Bij zeer helder weer kun je er de Vogezen, de Jura én de Alpen zien!
De heuvel op
Gekke hoedjes
Het eerste wat opvalt als je in Vesoul aankomt is de Motte, een hoge heuvel met een kapelletje erbovenop. Ik raad je aan om je verblijf sportief te beginnen en hier ‘even’ naar boven te klimmen, want het biedt een schitterend uitzicht over Vesoul, de omliggende dorpjes en het meer van Vaivre en Montoille waar je heerlijk kunt wandelen, watersporten of fietsen. Vanaf de Motte zie je het oude stadscentrum, gebouwd in licht kalksteen, met het Palais de Justice, de hôtels particuliers, de église Saint-Georges en de Halles, waar op donderdag en zaterdag een markt is. Een bezoek aan het musée Georges-Garret met een indrukwekkende tentoonstelling aan kunst (vooral van de plaatselijke kunstenaar Gérome) en archeologische vondsten is ook beslist de moeite waard. En wat is er daarna aangenamer dan de dag af te sluiten in een van de restaurants in de stad, zoals le Caveau du grand puits en de nacht door te brengen in een gîte in het centrum van Vesoul?
48
EN ROUTE
Je kunt het eigenlijk niet over Vesoul hebben zonder wat over de Sint-Catherinemarkt te vertellen. Deze traditionele jaarmarkt, die al sinds 1295 op 25 november plaatsvindt, is nog altijd hét evenement van Vesoul. Oorspronkelijk kwamen de boeren na de druivenoogst en het werk op het land naar de markt om de varkens te kopen die ze ’s winters zouden vetmesten. De echte varkens op de veemarkt zijn nu grotendeels vervangen door varkentjes van peperkoek, die op de Sint-Catherinemarkt overal verkocht worden. Ook moet je niet verbaasd opkijken als je er jongedames tegenkomt met uitbundig versierde hoofddeksels. Naar aloude traditie is ‘la Sint-Catherine’ ook het feest van jonge vrijgezelle vrouwen die hoognodig ‘aan de man’ moeten. Deze ‘Catherinettes’ zoals ze genoemd werden, moeten een hoofddeksel fabriceren in de kleuren geel en groen (de kleuren van wijsheid en hoop) om zo de
aandacht te trekken van het mannelijk geslacht. De traditie wordt, weliswaar nu meer voor vermaak, nog altijd trouw in stand gehouden.
Wandelen en fietsen De Haute Saône heeft een prachtige natuur en is uitermate geliefd bij wandelaars en fietsers. Zelf ga ik vaak wandelen in de buurt van Vesoul, zoals bij le plateau de Cita in Navenne, of bij le Camps de Cesar in Chariez. Deze wandelroutes leiden via bospaden en heuvels naar prehistorische rotsplateaus vanwaar je een schitterend uitzicht hebt over de omgeving. Bij zeer helder weer kun je er zelfs de Vogezen, de Jura en de Alpen zien! Voor de echte sportievelingen is le plateau des Mille étangs (het Duizend Merengebied) in de Zuid-Vogezen hét gebied bij uitstek. Dit natuurgebied met meer dan 1000 kleine meertjes, ook wel la petite Finlande genoemd, herbergt zo’n 60 km aan wandel- en fietsroutes. Fietsfanaten raad ik dan meestal aan nog even door te rijden naar La Planche des Belles Filles, een bekende etappe van de Tour de France en in de winter een geliefd skigebied van de lokale bevolking.
Het water op Wanneer we Nederlandse vrienden en familie op bezoek hebben, vind ik het altijd leuk een dag te gaan kanoën op de rivier l’Ognon bij Villersexel. Je kunt hierbij kiezen uit een route van een halve
dag (13 km) of een langere van 25 km, waarvoor je de hele dag de tijd hebt en een lekkere picknick kunt meenemen voor onderweg. De rivier de l’Ognon is een rustige rivier, dus het is heel relaxed peddelen te midden van de weilanden met Montbéliard- koeien. Op hele warme zomerdagen gaan ze zelf ook vaak even de rivier in om verkoeling te zoeken! De tocht vaart langs pittoreske dorpjes en in de verte is het kasteel van Villersexel te zien, een schitterend 19eeeuws chateau dat open is voor publiek. Niet ver van de kanoverhuur ligt een camping (Val de Bonnal) waar de mogelijkheid bestaat om een nacht in een hutje op het water of in een boomhut door te brengen. Absoluut leuk om een keer te doen!
La vie du château Voor liefhebbers van les vieilles pierres is er ook genoeg aanbod; op zo’n 25 km van Vesoul ligt Fondremand, een klein dorpje van ongeveer 200 inwoners met een kasteel dat dateert uit de 11e eeuw en waar iedere zomer la Fête de Fondremand (dit jaar van 15-17 juli) gevierd wordt met oude ambachten, spelen, theater en vuurwerk. Het leuke van dit feest is dat het dorpje zich een paar dagen compleet onderdompelt in middeleeuwse sferen, zelfs de inwoners lopen in kostuums rond. Een ander mooi kasteel uit diezelfde periode, waar in de zomer ook veel activiteiten georganiseerd worden, ligt in Oricourt. Dit was in de Middeleeuwen een verdedigingsfort en dankzij grote restauratiewerkzaamheden tijdens de afgelopen decennia behoort dit kasteel nu weer tot een van de mooiste middeleeuwse bouwwerken van de omgeving.
EN ROUTE
49
Oricourt-Château médiéval
La Motte
Tijdens het Fête de Fondremand lopen zelfs de inwoners in kostuums rond Gastronomie Fransen zijn – en dat is in Vesoul en omgeving niet anders – trots op hun cuisine en produits du terroir. Omdat het in deze regio ’s winters flink kan vriezen, wordt er over het algemeen stevige kost gegeten. Op de markt en in de winkels vind je dan ook volop lokale producten, zoals Comtékaas, cancoillotte (ook een kaas), pasteitjes, worst uit Montbéliard, ham uit Luxeuil en nog
veel meer. Ook in de restaurants zie je de tendens van ‘lokaal eten’ steeds meer. Onze favoriet op dit gebied is restaurant La Guillaume in Colombe-les-Vesoul. Chef Cyril bereidt zijn gerechten uitsluitend met verse en seizoensgebonden producten die hij inkoopt bij winkels en boerderijen in de Haute-Saône. Van het voorgerecht tot het dessert, alles komt uit de buurt. Het leuke is dat je op de menukaart precies ziet waar elk product vandaan komt met zelfs een foto van de producteur erbij. En natuurlijk wordt er dan bij het eten een heerlijke wijn uit Charcenne, ook in de Haute Saône, gedronken! Jacques Brel had groot gelijk om een chanson over Vesoul te componeren!
EEN CHANSON IN 10 MINUTEN Het verhaal gaat dat Jacques Brel in 1960 in de stad Vesoul was en overnachtte in hotel-restaurant La Bonne Auberge van René en Jacqueline Kielwasser. Nadat hij de avond had doorgebracht in het gezelschap van klanten, personeel en de hoteleigenaars beloofde hij als dank voor hun gastvrije ontvangst ooit een lied over Vesoul te schrijven. Hij hield woord en in 1968 schreef hij Vesoul. Als we de geschiedenis moeten geloven deed hij dit in 10 minuten tijd, omdat hij nog een laatste liedje nodig had voor zijn album maar de opnamestudio moest verlaten. Uiteindelijk zou Vesoul een van zijn bekendste chansons worden. Als eerbetoon wordt in Vesoul sinds 2000 ieder jaar in oktober het Festival Jacques Brel gehouden, een concours waar jonge Franse artiesten een kans krijgen.
50
EN ROUTE
Kanoën
O O S T- F R A N K R I J K Fondremand
CARNET DE VOYAGE MAISON DU TOURISME 15 rue Roger Salengro, Vesoul vesoul.fr/destination70.com OFFICE DE TOURISME DES 1000 ÉTANGS Place de la Gare, Melisey les1000etangs.com KANOËN PLEIN AIR ET NAUTISME 47 rue de le Forge, Villersexel pan-sarl.eu, +33 3 84 20 52 26 KASTELEN CHÂTEAU DE VILLERSEXEL 63 place de l’hôtel de ville Villersexel, villersexel.com +33 3 84 20 51 53 CHÂTEAU FONDREMAND 3 rue du Château, Fondremand facebook.com/Comite.des.fetes. de.Fondremand CHÂTEAU MÉDIÉVAL D’ORICOURT 1 rue Nicolas Rolin, Oricourt oricourt.com, +33 3 84 78 74 35 RESTAURANTS LE CAVEAU DU GRAND PUITS 3 place du Grand Puits, Vesoul lecaveaudugrandpuits.fr LA GUILLAUME 2 rue du Stade, Colombe-les-Vesoul restaurantlaguillaume.fr OVERNACHTEN: LA PETITE MAISON 1933 BIS 43 avenue Aristide Briand, Vesoul lapetitemaison.traveleto.com +33 6 87 68 87 86 LA VILLA SAINT-GEORGES 3 rue serpente, Vesoul +33 06 87 68 87 86 CAMPING VAL DE BONNAL LE DOMAINE DES GRANDS LACS 1 chemin du Moulin, Bonnal camping-valdebonnal.com, cabanesdesgrandslacs.com, +33 3 84 77 06 72
EN ROUTE
51
TA A L PRIS SUR LE V IF Karin de Koning
Je suis chaud! Het is zomer, de zon schijnt, de thermometer laat mooie temperaturen zien. Tijd om eens stil te staan bij warmte. We beginnen bij de jeugd van nu, die graag chaud (warm) is en eindigen bij de renaissancekoning François I (1515-1547), die op een andere manier chaud was.
Jongeren hebben modewoorden. In Nederland gebruiken ze graag het woord ‘vet’ als ze enthousiast zijn over iets. In Frankrijk geldt nu Je suis chaud als dé term om aan te geven dat een voorstel je erg bevalt. ‘Tu veux venir au cinéma ce soir?’ (Wil je vanavond mee naar de bioscoop?). Antwoord: ‘Je suis chaud!’ (Ik ben warm = Jaaa, vet!). Zouden de Franse jongeren hierbij nog aan een hoge temperatuur denken? Waarschijnlijk niet. Het bekt gewoon lekker, dat woord chaud. Als we het over een hoge buitentemperatuur hebben, gebruiken we bovendien niet het werkwoord être (zijn), maar faire (doen, maken): ‘Il fait chaud’ (Het is warm). ‘C’est chaud!’ kun je zeggen als je je handen brandt aan een hete pan. Meestal gil je dan eerst ‘Aïe!’ (Au!). Je kunt ook zeggen: ‘J’ai chaud!’ (Ik heb het warm!), als je te veel truien aan hebt terwijl het twintig graden is. De Franse jongeren bedoelen met hun geliefde uitdrukking zeker niet de bijbetekenis van het woord chaud. Als een man snel seksueel opgewonden raakt, wordt hij een chaud lapin (warm konijn) genoemd. Als een vrouw chaude is, heeft zij erg veel zin in seks. De jonge meisjes van nu weten dit wel, want als hun gevraagd wordt om mee te gaan naar de bioscoop, gebruiken ze de mannelijke vorm en zeggen ze: ‘Je suis chaud’ en niet: ‘Je suis chaude’. Het woord chaleur (warmte) heeft ongeveer dezelfde dubbele betekenis. Allereerst duidt het gewoon een hoge temperatuur aan. In het verlengde daarvan, figuurlijk gebruikt, een positieve eigenschap van mensen: hartelijkheid. ‘J’ai été accueilli avec chaleur’ (Ik ben hartelijk ontvangen). La chaleur humaine (de hartelijkheid onder de mensen) is iets waar we allemaal dankbaar voor zijn. Als chaleur in de seksuele sfeer getrokken wordt, geldt het
alleen voor dieren. Un chat en chaleur is een krolse kater. Was koning François I een krolse kater? Als we de verhalen van de schrijver Brantôme (1537-1614) in zijn boek Les Dames Galantes moeten geloven, was hij in elk geval een chaud lapin. Brantôme leefde afwisselend aan het hof en in het leger totdat hij in 1584 van zijn paard viel en zich voor herstel van zijn blessure moest terugtrekken op zijn landgoed. Hij is toen kronieken gaan schrijven over het leven aan het hof. Hij beschreef wat hij zelf gezien of meegemaakt had, maar ook wat hij heeft horen zeggen. Geroddel dus. Veel paragrafen beginnen met: ‘J’ay ouy conter que ...’ (Ik heb horen vertellen dat ...). En dan gaat het over de erotische avonturen van hofdames en edelen. Vaak ook over de koning zelf. François I was dol op de dames galantes aan zijn hof. En tja, de dames konden zijn avances niet weigeren. MeToo bestond nog niet. Zo heeft Brantôme horen zeggen dat François eens bij een van de dames op een ongebruikelijk tijdstip aanklopte. De dame in kwestie had op dat moment de heer De Bonivet in haar bed. Die moest wijken voor de koning, maar waarheen? Het was zomer, de schoorsteen lag vol hout maar brandde niet. De Bonivet verstopte zich achter het hout. ‘Aprés que le roy eut fait sa besoigne avec la dame, voulut faire de l’eau’ (Nadat de koning zijn klusje geklaard had met de dame, wilde hij plassen). Aangezien Franse kastelen niet uitblonken in de aanwezigheid van toiletten, richtte François zijn koninklijke straal op en over het hout in de schoorsteen. Waarna hij afscheid nam van de dame. Deze nam haar natte en vieze minnaar De Bonivet opgelucht en met veel chaleur humaine in haar armen. Ook toen al leidde macht tot misbruik ... n
CITATIONS HISTORIQUES Karin de Koning
De toutes les sources d’énergie, la chaleur humaine est la moins coûteuse. Van alle energiebronnen kost de menselijke warmte het minst. (A NONIEM)
Les vieillards ont besoin d’affections comme de soleil. C’est de la chaleur. Oude mensen hebben affectie nodig net als zon. Dat geeft warmte. ( V I C T O R H U G O, S C H R I J V E R 19 E E E U W )
Mains froides, coeur chaud. Koude handen, warm hart. (spreekwoord uit Québec)
Là où on a chaud au coeur, là est la patrie.
La chaleur Warmte spreekt de mensen aan. In de meeste gezegdes en uitspraken worden chaleur en chaud als iets positiefs gezien, vooral de figuurlijke betekenis ervan. Maar soms kan warmte ook onaangenaam zijn.
Daar waar je hart warmte voelt, daar is je thuis.
( F R A N Ç O I S C AVA N N A , S AT I R I S C H SCHRIJ V ER EN TEK ENA A R, OV E R L E D E N I N 2 014)
Oh oui! Il aimait le jaune, ce bon Vincent, ce peintre de Hollande, ces lueurs du soleil rallumaient son âme, qui abhorrait le brouillard, qui avait besoin de la chaleur. Oh ja! Hij hield van geel, die goede Vincent, die schilder uit Holland, die zonnestralen verlichtten zijn ziel, die een hekel had aan mist, die warmte nodig had.
( PAU L G AU G U I N , S C H I L D E R 19 E E E U W )
Un vrai baiser engendre tant de chaleur qu’il détruit les microbes.
Een echte zoen produceert zoveel warmte dat hij microben doodt. ( S A M U E L K AT Z O F F, W E T E N S C H A P P E R BI J DE NA SA)
Froide est la douleur de croire que la chaleur ne reviendra jamais. Koud is de pijn als je gelooft dat de warmte nooit terugkomt.
La cuisine anglaise: si c’est froid, c’est de la soupe. Si c’est chaud, c’est de la bière. De Engelse keuken: als het koud is, is het soep. Als het warm is, is het bier. (FR A NS GEZEGDE)
La chaleur du lit ne fait pas bouillir la marmite. De warmte van het bed brengt de ketel niet aan de kook (= brengt geen brood op de plank). ( F R A N S S P R E E K WO O R D)
L’amour, c’est comme le potage: les premières cuillerées sont trop chaudes, les dernières sont trop froides.
Liefde is net als soep: de eerste lepels zijn te warm, de laatste te koud. ( J E A N N E M O R E AU, AC T R I C E , OV E R L E D E N I N 2 017 )
Il faisait si chaud que, sur le thermomètre, on pouvait lire: voir colonne suivante.
Het was zo warm dat je op de thermometer kon lezen: zie volgende kolom. ( J E A N - L O U P C H I F L E T, S C H R I J V E R E N UITGEV ER) n
(JOH N BERGER , SCH R I J V ER 20E EEUW)
EN ROUTE
53
TA A L A PPRENONS EN ROUTE Florentine Krijnen
L’hospitalité des Français Ongemakkelijke cultuurverschillen
Daar waar je je in Nederland nog weleens bezwaard kunt voelen een uitnodiging aan te nemen, is het in Frankrijk haast een belediging om er een af te wijzen. Hoe ga je om met die verschillende sociale codes? Er zijn natuurlijk de nombreuses (talloze) différences culturelles te noemen tussen Nederland en Frankrijk, maar een opvallende vind ik altijd l’hospitalité. Het betreft hier namelijk een cultuurverschil dat bij mij régulièrement een innerlijke strijd oplevert en dat zowel binnen Nederland als in Frankrijk wellicht zelfs entre régions nog verschillende opvattingen kent! Als ik aux Pays-Bas par exemple rond l’heure du dîner (het avondeten) bij iemand kom aanwaaien om even wat af te geven, bij wie ik vervolgens spontaan word invitée om aan te schuiven voor le repas (de maaltijd), dan voel ik me en général voornamelijk bezwaard. Want die persoon heeft er probablement in hoeveelheden geen rekening mee gehouden, of ik heb het gevoel dat ik inbreek in een intieme familieaangelegenheid. Autrefois (vroeger) als we bij klasgenootjes wilden blijven eten en autorisation gingen vragen bij les parents, hoorden we waar ik ben opgegroeid souvent zonder blikken of blozen: “We hebben niet genoeg aardappelen pour cinq personnes”. Ik denk dat un Français stupéfait zou zijn, wanneer hij dit zou horen! En France heb ik in eindeloos veel situaties le contraire meegemaakt, waarbij je me suis sentie un peu embarrassée. Zo heb ik er ook veel tijd toute seule doorgebracht en dat ‘onderweg
zijn met mezelf’ vond en vind ik heerlijk. De gemiddelde Fransoos vindt het par contre een logische geste om iemand die alleen is entièrement in het gezelschap op te nemen. Probeer met al die liefdadigheid, warmte en onbaatzuchtige handreikingen nog maar eens na het apéro op te staan en te zeggen dat je nu graag in je eentje een hapje gaat eten! Maar ook als je niet alleen op pad bent, word je naturellement onderdeel van het gezelschap. Mensen die je nog nooit gezien hebt, te font la bise (kussen je bij wijze van begroeting), omdat je door een vriend bent meegesleept naar diens vrienden. Niemand op het feestje kijkt er raar van op dat jij daar bent. Vrienden van vrienden? Plus on est de fous, plus on rit ! (Hoe meer zielen, hoe meer vreugd!) Soyez les bienvenus ! Ook en route met mijn man zijn wij geregeld uitgenodigd op borrels en diners. Dat mijn man dan eigenlijk niet echt mee kan doen aan la conversation, lijkt niemand te hinderen, contrairement à mon mari, die zich dan voornamelijk mal à l’aise (slecht op zijn gemak) voelt. Als Nederlander lijk je soms de essentie van deze convivialité forcée (gekunstelde samenzijn) te missen, terwijl een doorsnee Français zich juist opgelaten voelt wanneer je niet de accueil chaleu reux (warme ontvangst) ervaart die voor hen zo évident is. Ironisch ove-
Ik denk dat un Français stupéfait zou zijn, wanneer hij dit zou horen!
FLORENTINE KRIJNEN is docente Frans en ambassadrice van de Franse taal voor haar leerlingen en (toekomstige) liefhebbers van het Frans, de Franse cultuur, literatuur, historie, gewoontes en gebruiken of voor wie wil meegenieten van haar passie en joie de vivre française. Volg haar op Instagram: mmekrijnen.
54
EN ROUTE
rigens dat veel Nederlands se plaignent (klagen) over de norse inaccessibilité van de Fransen, terwijl l’amabilité hen meer in het bloed lijkt te zitten dan ons! Van mijn Nederlandse attitude waarbij ik me snel teveel voel en mensen niet tot last wil zijn met ma présence, naar Fransen die bijna beledigd zijn als je níet op de invitation ingaat, dat vergde au début wat adaptation (aanpassing). Sociale codes op de juiste manier interpreteren en er dan op de goede manier mee omgaan, is best lastig. Zo herinner ik me de eerste vakantie en France met onze nouveau-né (pasgeboren baby). Wij wilden gewoon in alle rust
genieten op onze roze wolk en bijkomen van de gebroken nachten. Toch bleef er quotidiennement (dagelijks) een uitnodiging voor un dîner en famille pour faire connaissance in een dorp 25 kilometer verderop binnenkomen. Tja, zeg maar eens kordaat ‘Non, merci’ als iemand zoveel gentillesse et bonté laat zien. Daarnaast stuit je dan op een ánder cultuurverschil: je pasgeboren baby meeslepen naar een diner, is toch iets dat de gemiddelde Fransman ferait plus facilement dan een Nederlander die ‘rust, reinheid en regelmaat’ nastreeft. Bref, zo blijf je dus bezig! Tenzij je gewoon leert je nergens wat van aan te trekken natuurlijk ... n
EN ROUTE
55
TA A L CUEILLEURS DE MOTS À la recherche du mot qui fait mouche – Sylvain Lelarge
Vous êtes en France ? Ouvrez l’œil et cueillez les mots ! Je me réjouis d’avance de vos envois ... Bien du plaisir !
Bent u in Frankrijk? Hou dan uw ogen open voor opmerkelijke teksten. Cueillez les mots, (pluk de woorden), en mail uw foto naar Sylvain: contact@talenvoortalent.nl Nederlandse vertaling: Jeroen Sweijen.
56
EN ROUTE
S’il y a une chose de sûre et certaine dans cette longue période d’incertitudes multiples, c’est bien que le télétravail est là pour rester. Nous en avons – bon gré, mal gré – pris le pli, et le bureau s’est solidement implanté sur la table de la cuisine. Ma mère protestait quand mon père ‘ramenait du travail du bureau’, mais maintenant, c’est tout le bureau qui se vrille dans la vie de famille, et conséquemment la vie de famille qui fait des apparitions impromptues au milieu des réunions avec patron et collègues. Cette dichotomie parfois difficile à vivre s’exprime chez certains dans le style vestimentaire : en haut, veston-cravate, en bas, pantalon de pyjama et pantoufles. Tout le monde n’a pas le luxe de disposer d’une pièce à part à donner gratis à l’employeur… Et je peux m’imaginer que certaines familles rêvent de voir le bureau repartir d’où il vient, et se doit d’être : dehors, ailleurs ! Als er iets zeker is in deze lange periode van velerlei onzekerheden, dan is het wel dat het thuiswerken een blijvertje is. We hebben het – ondanks alles – als gewoonte omarmd en ons werk heeft een vast plekje op de keukentafel gekregen. Mijn moeder protesteerde nog als mijn vader ‘kantoorwerk mee naar huis nam’, maar tegenwoordig wrikt het kantoorwerk zich een plaats in het gezinsleven, en dus zorgt dat gezinsleven ook voor plotselinge verschijningen tijdens overleg met baas en collega’s. Deze soms moeilijk te verzoenen tweedeling uit zich bij sommigen in hun kledingstijl: van boven jasje-dasje, van onder een pyjamabroek en pantoffels. Niet iedereen kent de luxe een aparte ruimte te hebben die hij gratis aan de werkgever ter beschikking kan stellen… En ik kan me goed voorstellen dat sommige gezinnen ervan dromen dat het kantoor teruggaat naar waar het vandaan komt: buiten, ergens anders!
En France, la VéloRution est en marche. Et chaque ville quelque peu soucieuse de stimuler l’usage de la bicyclette s’est dotée de ses stations de vélos en libre-service (VLS) : Vélib’ à Paris, V’Lille à Lille et VéloCité à Besançon. Le nom est bien choisi puisque ce vélo dans la cité assure allier le respect de l’environnement à la vélocité (= rapidité). Un exemple : pour aller du quartier Rivotte à la place de la Révolution, ça ne prend en pédalant que 5 petites minutes ! Une bonne raison de plus pour laisser sa voiture au garage ! Les citadins en deuxroues sont en un rien de temps rendus à leur destination. Ils franchissent ainsi ‘le mur du son’, pardon, le mur du çon, faisant ainsi un clin d’œil à ce c cédille qui est devenu l’emblème de la ville et que l’on voit donc sur tous les véhicules et bâtiments municipaux. In Frankrijk is de VéloRution in volle gang. Elke stad die zich bekommert om het fietsgebruik te stimuleren heeft zelfbedienings-fietsstations (VLS) in het leven geroepen: Vélib’ in Parijs, V’Lille in Lille en VéloCité in Besançon. Die naam is goed gekozen: de fiets (vélo) in de stad (cité) combineert immers respect voor het milieu met snelheid (vélocité). Om een voorbeeld te geven: van de wijk Rivotte naar het place de la Révolution is het slechts vijf minuutjes fietsen. Alweer een goede reden om je auto in de garage te laten staan. De fietsende stedelingen komen in een mum van tijd op hun bestemming aan. Zo doorbreken zij de geluidsbarrière (mur du son), die je in Besançon evengoed mur du çon zou kunnen schrijven, met een vette knipoog naar de cédille die het embleem van de stad is geworden en die we dus op alle gemeentelijke voertuigen en gebouwen terugzien. n
NORMANDIË
BETOVERENDE SCHOONHEID
Met de camera naar Le Mont-Saint-Michel
OP BEZOEK BIJ GUY DE MAUPASSANT
In zijn buitenhuis in Étretat
7 PARELS
Niet te missen in Normandië
EN ROUTE
57
NOR M A NDIË
BETOVERENDE SCHOONHEID M E T D E C A M E R A N A A R L E M O N T- S A I N T- M I C H E L De baai van de Mont-Saint-Michel is vanuit elke hoek een waar sprookje. Niet voor niks komen er jaarlijks twee miljoen bezoekers op af. Tijdens het paasweekend in april was ik er ook en liet ik mij inspireren door de betoverende schoonheid van de abdij en het landschap. B E E L D & T E K S T : E WO U T PA H U D – E WO U T PA H U D.C O M
58
EN ROUTE
Het mooiste moment van de dag is wanneer het eerste zonlicht vanuit het oosten op de Mont-Saint-Michel valt. Dit was mijn eerste ochtend en het was direct raak! De laaghangende mist maakt het extra speciaal.
EN ROUTE
59
In april lopen er veel lammetjes over de grasvlaktes rondom de baai. Elke ochtend worden ze uit de schuren gelaten om over de zoutweiden te grazen. Liefhebbers van lamsvlees kunnen naar de grasakkers van de Mont-Saint-Michel. Daar grazen grote kudden schapen op het zilte groen van weiden die met vloed overspoeld worden.
60
EN ROUTE
NORM A NDIË
Als fotograaf ben ik altijd op zoek naar iets bijzonders. Zo ook bij deze foto, waar de reflectie en de mooie lucht net iets extra’s toevoegt. Het shot is even voor zonsopgang gemaakt, tijdens het zogeheten ‘blauwe uurtje’.
PETITE HISTOIRE Lang voordat de Mont-Saint-Michel een wereldberoemde toeristische trekpleister werd, was het al een bedevaartsoord, gebouwd op een rotsachtig eilandje. Zijn geschiedenis gaat terug naar het jaar 708, toen bisschop Aubert van Avranches een visioen kreeg waarin aartsengel Michael hem opdroeg op deze plek een kapel te bouwen te zijner ere. Door de eeuwen heen is het kloostercomplexcomplex geworden tot wat het nu is: een pre-romaanse kerk, een abdijkerk uit de 11e en 15e eeuw, aangevuld met romaanse en gotische kloostergebouwen. Tot de Franse Revolutie was het een belangrijke kloostergemeenschap. Pas in 1969 keerden de monniken er weer terug. De Mont-Saint-Michel behoort samen met de baai waarin hij is gelegen tot het Unesco werelderfgoed.
De meeste toeristen gaan via de officiële ingang naar de Mont Saint-Michel, maar ik week van het vaste pad af en nam een andere route. Ik had deze plek vooraf al op het oog, omdat ik de structuren op de grasvlakte erg interessant vind. In fotografietermen noem je dit ‘leading lines’.
EN ROUTE
61
NOR M A NDIË
Rondom de Mont-Saint-Michel bevinden zich akkers met raapzaad, wat zorgt voor schilderachtige plaatjes.
62
EN ROUTE
C A R N ET DE VOYAGE Oesterfarm La Ferme Marine de Cancale L’aurore, 35260 Cancale ferme-marine.com
Office de Tourisme ot-montsaintmichel.com saint-malo-tourisme.com
La Mère Poulard Een integraal onderdeel van de geschiedenis van Mont-SaintMichel en van Frankrijk. BP 18 Grande Rue 50170 Le Mont-Saint-Michel lamerepoulard.com
La Fleur de Sarrasin Bretonse specialiteiten, waaronder crèpes, bereid met verse producten. 7 rue du Bord de Mer, 35114 Saint-Benoît-des-Ondes creperiefleurdesarrasin.fr
Landgoed Guyoche De perfecte uitvalbasis voor een bezoek aan Le MontSaint-Michel (op een kleine 20 minuten rijden). Guyoche, 35610 Vieux-Viel gijspeeters.nl
Voordat ik afreisde naar Normandië hoopte ik op zon en mist. En ik had geluk: over de hele baai hing een dikke mist. Ik stuurde mijn drone de lucht in, en toen ik later de foto’s op mijn scherm zeg, kon ik een grote glimlach niet onderdrukken. Wat was dit mooi!
EN ROUTE
63
NOR M A NDIË
64
EN ROUTE
OP BEZOEK BIJ GUY DE MAUPASSANT T E K S T E N BE E L D: A LW I N B A A RT
Mijn docenten Frans waren geestdriftige bewonderaars van Guy de Maupassant (1850-1893) en tijdens de les lazen we dan ook dikwijls zijn verhalen. Sindsdien ben ik een liefhebber van Maupassants werk en geboeid door zijn persoon. Zijn buitenhuis in het Normandische Étretat had ik al eens van buiten gezien, maar onlangs mocht ik het bij uitzondering eindelijk eens van binnen bekijken.
EN ROUTE
65
Claude Monet – Les Falaises à Étretat
La Guillette
Op mijn kamer lees ik over zijn roeipartijen op de Seine zijn vele avontuurtjes met vrouwen
H
oewel Parijs vaak het decor van zijn verhalen vormt, was Maupassant bij uitstek een Normandische schrijver. Veel verhalen spelen in Normandië en zijn personages zijn vooral vissers, boeren en mensen van adel. Hij was er geboren, bracht er zijn jeugd door en liet er in 1882, in Étretat, een zomerhuis bouwen. Dat huis, La Guillette, ga ik bezoeken. Op weg ernaartoe verblijf ik een paar dagen in een landhuis in de buurt van Evreux, anderhalf uur westelijk van Parijs. Het is een stil, dunbevolkt gebied. Slechts af en toe kom je een auto tegen. Wandelend door een bos en over de velden langs het riviertje de Risle, hoor ik soms alleen de wind, wat vogels, een blaffende hond en kraaiende hanen. Zo was het ook in de tijd van Maupassant. In het landhuis, waar nu een echtpaar woont dat kamers verhuurt, woonde vroeger ongetwijfeld een adellijke familie. De dochter van het echtpaar zie ik voor me, dromend over een liefde die voor haar niet weggelegd was vanwege haar hogere stand. Ik hoor de boerenknechten die in grote groepen al zingend graan op een boerenkar laden, daar waar nu een enkele boer op een grote tractor met een machine grote ronde balen maakt.
Château d’Ecrainville
Na het landhuis bij Evreux heb ik een paar dagen de conciergewoning geboekt die hoort bij een 19e-eeuws kasteel even buiten het dorp Ecrainville, op zo’n 20 minuten rijden van Étretat. Het kasteel wordt bewoond
66
EN ROUTE
door Arnold van Geuns en Clemens Rameckers die samen het bekende ontwerpersduo RAVAGE vormen. Hun kasteel is ingericht met eigen ontwerpen: vazen, schilderijen, kleding, beschilderde plafonds en meubilair. Ik weet dat Maupassant veel kastelen in de buurt goed kende en gebruikte als decor voor zijn boek Une Vie (in het Nederlands vertaald als: Het leven van een vrouw). Ook dit kasteel. Arnold zegt erover: ‘Toen hij nog geen bekend schrijver was, is Maupassant op bezoek geweest bij markies De Pardieu, de toenmalige bewoner van het kasteel. Die heeft ervoor gezorgd dat Maupassant een baantje kreeg op het Ministerie van Marine in Parijs. Zo had hij een klein inkomen waarmee hij in het weekend de beest kon uithangen in Argenteuil en Bougival aan de Seine.’
De herdershut van Vaucotte
Voordat Arnold en Clemens in het kasteel van Ecrainville gingen wonen, hadden ze een huis aan de kust bij Vaucotte. Bij Vaucotte vindt in Une Vie een dramatische gebeurtenis plaats. De vrouw van een graaf heeft een geheime relatie. Met haar minnaar heeft ze een liefdesontmoeting in een verrijdbare herdershut die in een weiland staat op enige afstand van de krijtkliffen. De graaf die hen ontdekt vergrendelt de deur en brengt de hut in beweging, die vervolgens steeds harder de helling afrijdt om tenslotte de falaise (klif) af te duiken en te pletter te slaan op het strand onderaan de kliffen. Clemens laat me de foto zien van het huis waar zij woonden. ‘Kijk, daar reed de herdershut naar beneden,’ vertelt hij.
Les Charmettes in Étretat
Het wordt tijd om naar Étretat te gaan. Het dorp ligt aan een kiezelstrand en aan weerszijden rijzen de krijtrotsen op. Erosie en verwering hebben in de loop van duizenden jaren bogen gevormd en vooral de boog aan de zuidkant van het dorp lijkt op een olifant die een enorme slurf in het water laat hangen. De bogen van kalksteen zijn nauwelijks veranderd sinds Claude Monet deze rond 1880 schilderde. In Étretat heb ik een 19e-eeuwse villa, Les Charmet-
NOR M A NDIË
Les Charmettes
Maupassant op balkon omstreeks 1883 © La Guillette
tes, uitgezocht om twee nachten in te verblijven. Eigenaar Raphael Renard vertelt me dat dit kleine paleis omstreeks 1870 is gebouwd. In die tijd verschenen er in het dorp veel villa’s voor de elite uit Parijs. De meubels, gordijnen, parketvloer en versierde plafonds in de villa verplaatsen mijn gedachten naar de 19e eeuw, en ik vraag me af of hier misschien beroemdheden hebben overnacht, want veel bekende namen hebben Étretat bezocht, onder wie Monet. Op mijn kamer lees ik verder in Maupassants biografie van Henri Troyat. Over zijn Parijse leven op het saaie ministerie, de avonden in de salons van de elite en de roeipartijen op de Seine met de vele avontuurtjes met vrouwen die, zoals hij tegen Edmond de Goncourt vertelde, de oorzaak waren van de syfilis waar hij zo veel last van had. Maar ook over zijn leermeester Gustave Flaubert, zijn reizen naar Zuid-Frankrijk, Corsica, Italië en Noord-Afrika en natuurlijk zijn literaire werk.
La Guillette
De volgende dag word ik om half elf verwacht in Maupassants buitenhuis La Guillette. Het voelt alsof ik bij hem op bezoek ga. Eigenaar Benoit loopt me al tegemoet als de poort van de oprijlaan naar het huis automatisch opendraait. Hij ontvangt geregeld mensen die La Guillette van buiten mogen bekijken. Maar hij laat bijna nooit bezoekers toe in het huis zelf. Daarvoor vindt hij het te kwetsbaar. Hij vertelt dat Maupassant het stuk grond in 1882 van zijn moeder kocht. Hij wilde eigenlijk een grotere villa, zoals Villa Orphée van componist Jacques Offenbach – een huis in Étretat dat hij goed kende. Maupassant was als dertiger inmiddels rijk, maar hij had ook veel uitgaven: de huur van zijn Parijse appartement, zijn reizen, de feesten en de prostituees. De tuin is omringd door bomen en struiken en is vanaf de weg slecht te zien. Achter het erf waren indertijd openbare wandelpaden over de heuvel. Maupassant nam weleens de achteringang van de tuin om mensen te ontlopen die hem bij de ingang opwachtten in de hoop hem te ontmoeten. In de tuin had hij een schietbaan, want schieten was naast
Clemens Rameckers en Arnold van Geuns (RAVAGE)
roeien, zwemmen, tennissen, wandelen en zeilen een van zijn actieve liefhebberijen. Achter het huis komen we bij de caloge, een tot huisje omgebouwde boot. In Étretat was het de gewoonte om vissersboten die niet meer zeewaardig waren een dak te geven. Vlak bij de zee werden er spullen als netten, manden en roeispanen in opgeborgen. Maupassant liet er één in zijn achtertuin zetten voor zijn huisknecht, de Belg François Tassard.
Net een hoerenkast
Behalve aan zijn bureau schreef Maupassant zijn verhalen ook wandelend in de tuin, vertelt Benoit. Door de syfilis was schrijven aan een bureau moeilijk. Het wandelen had een bepaald ritme waardoor het juist makkelijker ging. Benoit toont me op zijn iPad een foto van een lange gang in Maupassants Parijse appartement waar hij ook schrijvend heen en weer liep. Nu is het moment daar dat ik Maupassants werkkamer mag bezoeken. Hier schreef hij onder meer Une Vie. De kamer biedt een mooi uitzicht op de voortuin. Op de deuren zijn panelen aangebracht die geschilderd zijn door zijn neef Louis le Poittevin. Ze stellen landschapjes voor, de een met kraaien, de ander met een
EN ROUTE
67
Caloge in de tuin van la Guillette
Voor het eerst zie ik in het echt zijn handschrift
de ene kant kunnen we zeggen dat Maupassant in zijn huis aanwezig is, maar we hebben zijn geest nog niet gezien.’
Zijn thema’s leven voort brandend bosje kreupelhout. De sfeer waarin hij schreef was belangrijk voor hem. Hij omringde zich graag met antiek, heiligenbeelden en curiosa, zoals een paraplustandaard in de vorm van een laars. Niet iedereen kon zijn smaak waarderen. Edmond de Goncourt vond zijn appartement in Parijs net een ‘hoerenkast’ en hij schreef in zijn dagboek dat hij ‘het onrechtvaardig vond dat God hem zo’n slechte smaak had gegeven, terwijl hij zo getalenteerd was’. Benoit laat me een paar unieke documenten zien, zoals een originele foto van Maupassant op de balustrade van zijn huis, voordat het na een paar jaar vergroot werd met de extra vleugel. Hij pakt ook de uitnodiging voor een feest in de tuin van la Guillette, die een voorvader van Benoit indertijd heeft gekregen, geschreven en ondertekend met ‘Guy de Maupassant’. Voor het eerst zie ik in het echt zijn handschrift.
Terwijl ik de rue de Guy de Maupassant afloop richting het dorp, denk ik aan Maupassants tragische einde. Tijdens zijn laatste levensjaar was hij krankzinnig. Hij stierf in een kliniek in Parijs en werd begraven op het cimitière du Montparnasse, in een driewandige kist van eikenhout, zink en vurenhout. Daar gaat boven de grond het leven door. De koetsen zijn vervangen door auto’s, de gaslampen door ledverlichting, de adellijke salons door met design ingerichte appartementen en de ooit zo lommerrijke oevers van de Seine zijn op veel plaatsen volgebouwd. De hoofdrolspelers uit zijn verhalen en romans zijn al lang dood. Twee kilometer van zee staat in Etretat nog steeds het huis van Maupassant. Ik mocht even zijn waar hij zo graag was. In La Guillette, het kleine huis van Guy.
‘Je bent hier nooit alleen’
In het deel dat Maupassant aan het oorspronkelijke huis heeft laten bouwen is de nieuwe salon. Op de originele schouw is in keramiek de Triomf van Amphitrite (godin van de zee) te zien, geflankeerd door replica’s van de Fonteinen van de onschuldige nimfen, van de Normandische 16e-eeuwse beeldhouwer Jean Goujon. Benoit heeft in zijn woonkamer moderne meubels staan, maar hij vertelt met enthousiasme over Maupassant en vindt het belangrijk dat het huis blijft bestaan en niet wordt afgebroken om plaats te maken voor een moderne villa. We gaan de tuin weer in en lopen naar de poort. Ik vraag hem bij het afscheid nemen of hij de aanwezigheid van Maupassant in het huis nog voelt. Hij antwoordt: ‘La Guillette heeft een ziel en je bent er nooit alleen. Aan
68
EN ROUTE
Schouw met keramiek in La Guillette
NOR M A NDIË
CARNET DE VOYAGE KASTEEL VAN RAVAGE IN ECRAINVILLE chateaudecrainville.com CHAMBRES D’HÔTES LES CHARMETTES etretat-chambres-hotes.com LA GUILLETTE Huis van Guy de Maupassant, op afspraak buiten te bezoeken. laguillette.com OFFICE DE TOURISME LE HAVRE ÉTRATAT lehavre-etretat-tourisme.com
EN ROUTE
69
7 PARELS Bij Normandië denk je al gauw aan de invasiestranden waar de recente geschiedenis nog voelbaar aanwezig is, aan vissersdorpjes waar je van een plateau de fruits de mer kunt genieten of aan de beroemde krijtrotsen van Étretat. Toch heeft Normandië nog veel meer te bieden. En Route belicht zeven parels. TEKST: REDACTIE EN ROUTE
CAMEMBERT, DÉ KAAS UIT NORMANDIË Als je van Franse kaas houdt, dan kun je niet om de camembert heen, wellicht het beroemdste Franse kaasje, dat overal ter wereld wordt nagemaakt. De specifieke camembert de Normandie is echter sinds 1983 een heuse Appellation d’Origine Contrôlée (AOC). Volgens de overlevering werd het recept voor het eerst opgetekend in 1791 door Marie Harel. Zij zou het recept van een voor de Revolutie gevluchte pastoor uit de Brie-streek hebben gekregen. Nog veel meer verhalen en weetjes over de camembert – en het verschil met brie – kom je te weten in het Maison du Camembert in het gelijknamige dorp in het departement Orne, ten zuidoosten van Caen. Wil je nog meer Normandische kazen leren kennen? Volg dan de Route des Fromages, die je ook kennis laat maken met Pont-l’Évêque, Livarot, Neufchâtel-en-Bray, en de AOP-kazen die daar gemaakt worden. MAISONDUCAMEMBERT.COM ROUTEDESFROMAGESDENORMANDIE.FR
70
EN ROUTE
NOR M A NDIË
CHÂTEAU DE SASSY EN ZIJN FRANSE TUINEN Dit indrukwekkende 18e-eeuwse kasteel nabij Saint-Christophe-le-Jajolet is opgetrokken uit natuurstenen en baksteen. Het ligt met zijn rug naar het bos toe, en voor het kasteel strekken zich enorme tuinen uit, in vier terrassen. Het kasteel is nog bewoond en omvat onder meer de rijke bibliotheek van de hertog Pasquier, de laatste kanselier van Frankrijk. Naast het prachtige meubilair zijn er Gobelinwandtapijten te bezichtigen, en in de kapel een 15e-eeuw retabel. De Franse tuinen worden gesierd met kunstwerken van buxus en fraai gesnoeide taxusbomen. Vanaf de terrassen komt het ontwerp van de vijf bloemperken, nog versterkt door de roze zandpaden, in alle pracht extra tot zijn recht. Het kasteel bezoek je met een rondleiding, de tuinen zijn vrij te bezichtigen. CHATEAUDESASSY.FR
GIVERNY, MYTHISCH SCHILDERSDORP Als Claude Monet het dorp niet vanuit de trein op weg naar de Normandische kust had opgemerkt, dan was Giverny vermoedelijk volslagen onbekend gebleven. Monet besloot in 1883 meteen om er een huis te kopen, waar hij tot aan zijn dood in 1926 bleef wonen. In deze periode schilderde de grondlegger van het impressionisme zijn fraaiste werken, geïnspireerd door de beroemde tuinen rondom zijn boerderij. Kunstenaar als Rodin, Pissarro en vele anderen troffen elkaar in de dorpskroeg van Madame Baudy, waarin nog steeds een historisch restaurant gevestigd is. Je moet vooral naar Giverny om het huis van Monet te bezoeken en de beroemde tuin waar hij en zijn tijdgenoten zaten te schilderen – nu bekend als de Fondation Monet. Een bezoek naar Giverny is niet compleet zonder een bezoekje aan het Musée des Impressionnismes. FONDATION-MONET.COM, MDIG.FR
EN ROUTE
71
ARCHIPEL CHAUSSEY Niet alle Kanaaleilanden zijn Brits. De ruim 20 eilanden van Chausey, aangevuld met zo’n 130 kleine (rots)eilandjes, behoren tot Normandië. Chausey ligt ongeveer 17 kilometer uit de kust, ter hoogte van Granville (Manche). Het grootste eiland, Grande-Île, is amper anderhalve kilometer lang. De granieten rotseilanden waren tot 1950 in gebruik als steengroeve, onder meer voor de Parijse trottoirs en de abdij van de Mont Saint-Michel. Grande-Île wordt slechts bewoond door een handvol vissersfamilies. Er is één hotel, het Hôtel du Fort et des Îles – het is nuttig om ruim van tevoren te reserveren. De meeste mensen komen hier voor een dagtochtje vanuit Granville. Een klein uurtje varen en je kunt je badlaken uitstrekken op een van de witte zandstranden om vervolgens een duik in het kristalheldere water te nemen. Een portie lokale fruits de mer en een aanvullend boottochtje door de eilandengroep maken je uitje compleet. TOURISME-GRANVILLE-TERRE-MER.COM
LA SUISSE NORMANDE Nergens komen de heuveltoppen ten zuiden van Caen boven de 300 meter uit, maar toch heeft het landschap een onmiskenbaar gelijkenis met de Alpen – vandaar de naam, en dat is niet omdat de rest van Normandië zo vlak is. Diepe groene dalen, steile berghellingen en rivieren – de Orne en enkele zijrivieren – die erdoorheen kronkelen lenen zich goed voor stevige wandelingen. Ook liefhebbers van kajakken en kanoën komen hier aan hun trekken. Serieuze klimmers gaan naar de Rochers des Parcs bij Clécy. Door dit landschap ligt ook veel erfgoed verspreid, zoals het château de la Motte of de abbaye de Barbery. Er zijn verschillende parcours du Patrimoine voor je uitgestippeld, die je ook kunt fietsen. SUISSE-NORMANDE-TOURISME.COM
72
EN ROUTE
NOR M A NDIË
HARAS DU PIN, HET VERSAILLES VAN HET PAARD De beroemdste paardenfokkerij van Frankrijk, de Haras du Pin, ligt in Le Pin-au-Haras (Orne), even ten noorden van Alençon. Zonnekoning Lodewijk de Veertiende himself liet de paardenstoeterij in 1715 oprichten, hetgeen de bijnaam verklaart. Ondanks het verval spreekt de bijnaam voor zich wanneer je hier bent: het respect voor het paard is uitgedrukt in de architectuur van kasteel, stallen en tuinen. Dit ‘koninklijk paleis’ van het Franse paard is een must voor liefhebbers, met een stal met ruim dertig hengsten van verschillende rassen. Van mei tot en met september ben je welkom voor een bezichtiging van de stallen, dressuurdemonstraties, het museum of een ritje in de koets door de omliggende landerijen. HARAS-NATIONAL-DU-PIN.COM
CHERBOURG Het is een eind rijden, maar ga vooral naar Cherbourg, aan de uiterste noordrand van het schiereiland Cotentin. Al in de Middeleeuwen een belangrijke vesting, maar pas sinds de 18e eeuw een havenstad en een militair bolwerk van betekenis. De verbondenheid met de zee wordt weerspiegeld in het grote Cité de la Mer, gevestigd in een oude maritieme terminal vanwaaruit ook de Titanic is vertrokken. In dit grote complex – maritiem museum en aquarium – kunnen jong en oud zich gemakkelijk een fors dagdeel vermaken. Nog een museum? Het Musée de la Libération, gevestigd in het voormalige Fort du Roule, vertelt het verhaal van Cherbourg tijdens de Tweede Wereldoorlog. De oudere lezers kennen wellicht nog Les Parapluies de Cherbourg, de beroemde film met een nog jonge Catherine Deneuve. Een wandelpad voert je langs de filmlocaties; de originele paraplu’s worden nog steeds vervaardigd en verkocht in Les Parapluies de Cherbourg, aan de levendige haven van de stad. CHERBOURG.FR, ENCOTENTIN.FR
EN ROUTE
73
e s i a ç n a r f n o i t c u d é s La
A E E RV K E I N UN ... EE
RING
Voulez-vous parlez français avec moi (ce soir) ? Al meer dan 125 jaar organiseert de AFU cursussen Frans (voor alle niveaus), en diverse culturele en creatieve activiteiten!
Zingen, onthaasten, genieten!
e um reismus n et leuke se Bezoek h verleiding’, tus , se ‘de Fran en Carcassonne e is n n n e o d rb ie Na sc h a n d e ge gewijd a izen en het toeke re van het nkrijk. De unie n Fra e in w e u e m e s ri 20 beslaat collectie e, van de eerste ri e reishisto heir wegen tot d e op s lo in r e e p m y o h R js. v oor e e n plannen sterdam en Pari m A n tusse
www.alliance-francaise.nl/utrecht
g n i d i e l r e v e s n a r de F
ERTE T C O U V6 0 4 9 N O F 0 3 0 N / 117 (0)6 49 9 OM O L U T I O6 0 1 6 / + 3 3 V E @ G M A I L .C V É R A 8 43 DE L HOE ING.NL P L A C E + 3 3 ( 0 ) 4 6 G E R R I T.V E R ERLEID
DEFRA W W W.
NSEV
Openingstijden: di. t/m zat. 10.30 tot 19.00 uur / Buiten het vakantieseizoen op afspraak. Entrée volwassenen: € 8,- / Kinderen tot 14 jaar gratis.
Reis mee naar Frankrijk met leuke verhalen en recepten die écht werken!
Verkrijgbaar op Amazon
De zangweken in Cazals, op de grens van de Lot en de Périgord, zijn er voor iedereen die van zingen én van Frankrijk houdt. Gevarieerd repertoire, lekker eten en elke dag een ander romaans kerkje om in te zingen!
www.zingvakantie.nl Tel. +33 (0)5 53 29 40 90
‘Geheimen van de Languedoc’ en ‘Verborgen Frankrijk’: Cultuurhistorische reisgidsen die je meevoeren langs de sporen van verborgen geschiedenis van Frankrijk. Speciale aanbieding voor En Route lezers: Geheimen van de Languedoc €10,– inclusief verzendkosten (binnen Nederland). Bestel o.v.v. ‘En Route’ via info@ezwriters.nl
Aujourd’hui à Paris ... Import-Parisienne Suzanne Rietmeijer struint haar stad af op zoek naar de laatste nieuwtjes en persoonlijke ‘bonnes adresses’
EN ROUTE
75
LES HUITRES
Fruits de mer, bouquet de crevettes, oesters, we zijn er dol op! En ook al ligt Parijs niet aan zee, fijne adresjes om een lekker plateautje huîtres te bestellen kun je nooit genoeg hebben. Strijk bijvoorbeeld neer bij Le P’tit Mousse op 9 rue Rambuteau in het 4e. Aan deze roestvrij stalen bar kun je meegenieten van de kunsten van Francisco, Frans en Europees kampioen in het openen van oesters. In het kortgeleden geopende Chouchou Hôtel op 11 rue du Helder in het 9e kun je elke week op zondag oesters voor een euro bestellen uit de Baie de Quiberon. Huguette zit verstopt in een steegje bij Boulevard Saint-Germain, op 81 Rue de Seine, en in deze charmante bistro kun je elke dag oesters eten van 12 uur ‘s middags tot bijna middernacht. Op een pleintje in het 3e vind je L’Îlot, 4 rue de la Corderie, waar je niet alleen heel gezellig kunt zitten, maar waar je ook fantastische oesters en andere geweldige vis en schaaldieren kunt eten. Ga bij Mabel in het 2e, 58 rue d’Aboukir, aan de bar zitten en geniet van l’Happy Oyster, een happy hour met oesters voor één euro. Wie wil dat nu niet? J’en profite!
76
EN ROUTE
AUJOU R D’H U I À PA R I S
KUNSTROOF
Het Musée Picasso in de Marais stond vorige maand in de belangstelling door een opvallende kunstroof. Het werk van de Spaanse kunstenaar Oriol Vilanova, Old Masters, werd gestolen uit het museum in het 3e arrondissement. Wie er achter de diefstal zit? Een 72-jarige gepensioneerde vrouw die maar wat graag musea bezoekt. Tijdens het verhoor bij de politie bekende de dame Vilanova’s werk gestolen te hebben, maar dat ze niet wist dat het om een kunstwerk ging. Het werk Old Masters is immers een modern kunstwerk dat ook voor een jas aangezien kan worden. Tijdens een huiszoeking vond de politie het beroemde jasje dan ook bij de dame thuis. Helaas had ze het jasje al naar een naaister gebracht om het voor haarzelf passend te maken. Hierdoor is de essentie van het kunstwerk deels verloren gegaan.
FR A NK EN V R IJ Komt er na Bois de Vincennes ook binnenkort een gebied voor naturisten in Bois de Boulogne? Heerlijk vrij naakt recreëren en daar niet ver voor te moeten reizen? Het naturisme maakt een comeback in Parijs en de twee grote parken aan de rand van de stad lenen zich er opperbest voor. L’Association des naturistes de Paris, die in de hoofdstad 88.000 leden telt, heeft kenbaar gemaakt dat het Bois de Boulogne bij uitstek interessant is voor een langetermijnproject. Of het naturistenterrein ook echt in het bos naast het 16e arrondissement zal komen, hangt nog af van de gemeente.
EN ROUTE RICHTING EEN BETER MILIEU?
Wat zou Parijs zijn zonder de terrasjes? Een café crème en een croissantje in de ochtendzon, lunchen met een wijntje of een uren durend apéro, in de Franse hoofdstad gebeurt het allemaal op het terras. En die terrassen, die werden tot voor kort vrijwel het hele jaar door verwarmd met warmtelampen. Maar aan dat tijdperk is nu, tot groot misgenoegen van de horeca, een einde gekomen. Het is niet meer van deze eco-friendly tijd om zulke gasbranders de hele dag te laten loeien. Hoe vervuilend de terrasverwarmers precies zijn? Een terras van 75 m2, uitgerust met vijf warmtelampen, stoot gedurende de winter evenveel CO₂ uit als een nieuwe auto die 120.000 kilometer rijdt. Shockerend veel dus. Eigenlijk had de maatregel al eerder in moeten gaan, maar door de pandemie werd het afschaffen van de verwarmers tijdelijk uitgesteld. Restauranthouders hopen op een manier om de branders tegen betaling tóch te laten branden, affaire à suivre.
EN ROUTE
77
AUJOU R D’H U I À PA R I S
TÉLÉPHÉRIQUE DE PARIS Een futuristisch idee uit een film, een 1 april grap? Nee hoor, het gemeentelijke vervoersbedrijf RATP is daadwerkelijk bezig met een stedelijke gondel die Parijs vanaf 2025 zou moeten doorkruisen. Het idee: verkeersopstoppingen verder terugdringen met een téléphérique die over de Seine heen zal gaan om uit te komen op metrolijn 13. Cable 1, zoals de gondel zal gaan heten, zal de 4,5 kilometer tussen Pointe-du-Lac in Créteil en Bois-Matar in Villeneuve-Saint-Georges in zeventien minuten afleggen en er zullen tot wel 1600 passagiers per uur van de gondel gebruik kunnen maken. De werkzaamheden beginnen dit jaar nog.
Archeologische vondsten
UN PETIT MIRACLE Ook in Parijs zijn de wonderen de wereld nog niet uit. In de wereldstad, waar je altijd goed op je rugzak en spullen moet letten vanwege de immer aanwezige tasjesdieven, is dit voorjaar een gestolen viool ter waarde van € 10.000 teruggevonden… op straat. De viool werd enkele maanden eerder van muzikant Enrico Tedde gestolen in de trein tussen Poitiers en Parijs. Het was een voorbijganger die de viool vier maanden later terugvond, leunend tegen een vuilnisbak bij Porte de Clignancourt in het 18e arrondissement. De viool komt uit de 19e eeuw en draagt het signatuur van Giulio Degani, een beroemde Venetiaanse vioolbouwer. Tout est bien qui finit bien.
78
EN ROUTE
Het afbranden van de Notre-Dame drie jaar geleden is niet iets wat Parijzenaren snel zullen vergeten. Maar naast alle kommer en kwel die de kathedraal de afgelopen jaren omhulde, is er dit voorjaar iets opmerkelijks gebeurd: archeologische schatten werden onder het plaveisel ontdekt. Verschillende bijzondere elementen, van 14e eeuws meubilair tot sarcofagen en een hek uit 1230, maken dit tot een bijzondere vondst. Terwijl archeologen de komende tijd proberen de vondsten te duiden, gaan de werkzaamheden aan de kathedraal zelf ook gewoon door. Naar verwachting zal de Notre-Dame in 2024 weer openen voor het publiek.
JEROEN SW EIJEN woont en werkt al twintig jaar in Frankrijk. Is freelance journalist en heeft enkele boeken over Frankrijk op zijn naam staan.
Leve de bibliotheek!
In de drukke wereld actualiteit van pandemie- en oorlogsperikelen viel het nauwelijks op. Toch werd de wet zonder discussie door het parlement geloodst en unaniem aangenomen door zowel de Assemblée Nationale als de Sénat. Stiekem toch een belangrijke cultuurwet – want ja, cultuur is meer dan ooit van essentieel belang. De wet-Robert, vernoemd naar de initiatiefneemster, sénatrice Sylvie Robert, stelt de toegankelijkheid van bibliotheken voor iedereen veilig. ‘We hebben al wetten voor de musea, de openbare archieven, maar geen enkele wet zei iets over bibliotheken, die toch de grootste culturele faciliteit van Frankrijk vertegenwoordigen. Ze zijn overal, in stedelijke en landelijke gebieden. Mijn doel is om hun voortbestaan en hun toegankelijkheid veilig te stellen en in de wet te verankeren.’ In de wet staat ook dat de toegang altijd gratis moet zijn: geld mag nooit een drempel zijn. Natuurlijk mogen gemeentes abonnementsgeld blijven vragen voor het lenen van boeken, maar dat is bijna overal een habbekrats: vaak kun je voor minder dan een tientje per jaar lid worden en zo veel boeken lezen als je wilt. Er zijn in Frankrijk zo’n slordige 16.000 bibliotheken en mediatheken te vinden, in alle soorten en maten, van groot tot klein. Soms zijn ze maar een uur of twee, drie in de week open, maar ze bestaan, ze zijn er, ze voorzien in een behoefte. Dat is al lang niet meer alleen lezen. Luisteren, kijken, ontdekken, beleven, spelen, meemaken, het zijn in veel gevallen tiers lieux geworden, hoe bescheiden dan ook. Plekken waar je niet alleen komt om de nieuwste roman van Musso te lenen, maar voor een breed scala aan culturele producten en activiteiten. Plekken waar je naast je werk en je woning zin hebt om tijd door te brengen, om deel te nemen aan het openbare leven. Veel bibliotheken helpen je ook aan muziek, aan films of zelfs gezelschapsspelen. Vaak zijn er kranten en tijdschriften, met een zithoek om even rustig te lezen. Nog vaker worden er allerlei activiteiten georganiseerd, animations et ateliers, voor een groot publiek,
Een droom die hier gewoon werkelijkheid is
of juist voor kinderen, voorlezen, poppenkast, bijna altijd gratis. Ik kwam als klein menneke van zes al graag in Reusel in de bibliotheek, toen nog in een bovenzaaltje. Nu heb ik een wereld van bibliotheken onder handbereik: de ruim dertig bibliotheken uit ons gemeentelijk samenwerkingsverband Vitré Communauté werken allemaal samen. Met één abonnement kun je overal boeken lenen. En het is nog gratis ook, cultuur onder handbereik voor iedereen. Een droombeeld, dat hier gewoon een dagelijkse werkelijkheid is. Dus echt, loop tijdens je vakantie eens een Franse bibliotheek binnen. Ze zijn er echt niet alleen voor Franse ingezetenen. In de regionale krant kun je zien wat er in de buurt te doen is. Wie weet ontdek je in een wandelgids die éne uitzonderlijk mooie wandelroute die niet op internet staat. Of lees eens een strip of beeldroman in het Frans. In de wat grotere bibliotheken kun je van gratis wifi profiteren. En wie weet komen we er elkaar nog tegen, want ik ben levenslang fan!
EN ROUTE
79
2 X EN ROUTE
REIZEN 80
EN ROUTE
HET FRANSE PAD
ONTDEK LE BERRY EN LE BOURBONNAIS IN MIDDEN - FRANKRIJK Wil je geheel verzorgd wandelen of fietsen tussen vier Nederlandstalige accommodaties op basis van volpension, inclusief bagagevervoer? Dat kan bij ‘Het Franse Pad’. De ene nacht slaap je in een authentieke gîte, de volgende nacht in een sfeervolle chambe d’hôtes met tekens weer een warm welkom en persoonlijke aandacht.
W
ij zijn ‘Het Franse Pad’, vier bevriende collega’s, die al enige tijd in de Berry en de Bourbonnais wonen, het groene hart van Frankrijk. Na veel renovaties en verbouwingen hebben wij onze huizen omgetoverd tot een rustieke gîte, sfeervolle chambre d’hôtes of woonboerderij. We leven, wonen en werken hier allemaal op onze eigen manier en hoe we dat doen, delen we graag! Wij zijn verliefd geworden op de ongerepte natuur van deze streek en willen iedereen daarvan laten meegenieten.
Wandelen of fietsen Samen organiseren we al sinds maart 2017 wandel- en fietstochten die door de departementen Cher, Allier, Indre en Creuse lopen. Deze wandeltochten zijn 15 à 20 km per dag. Kies je ervoor om wat minder lang onderweg te zijn, dan kan dat ook. We zullen je dan een eindje op weg helpen. De fietsroutes zijn 40 à 60 km per dag. Het landschap is heuvelachtig en daarom raden we het gebruik van een e-bike aan. Uiteraard kun je met een ‘gewone’ fiets met versnellingen ook goed uit de voeten, maar wel met een beetje training vooraf.
DUBBEL ALPENPLEZIER TWEE STREKEN IN ÉÉN ARRANGEMENT
In het prachtige departement Isère liggen twee gezellige chambres d’hôtes van Nederlandse eigenaren: Chalet Solneige en L’Ancienne Ecole du Villard. Hoewel deze accommodaties zich op slechts twee uur rijden van elkaar bevinden, zijn de twee delen van de Alpen – Oisans en Chartreuse – heel verschillend. Daarom hebben de eigenaren samen een aantrekkelijk arrangement samengesteld.
W
aar het gebied van de Oisans vooral bekend staat om de Alpe d’Huez en andere uitdagende cols die wielrenners en skiërs graag bedwingen, vind je in de Chartreuse het befaamde kartuizerklooster, talloze prachtige wandelroutes en een charmant familieskigebied. Wandelaars, fietsers en wintersporters kunnen in beide gebieden hun hart ophalen. Bovendien zijn de eigenaren van de chambres d’hôtes zelf ook enthousiaste wandelaars en fietsers, zodat ze je kunnen adviseren over de mooi-
ste routes. Aan het einde van de dag kun je genieten van heerlijke en bijzondere diners en mooie verhalen van andere gasten en de eigenaren zelf.
Sfeervolle accommodaties Chalet Solneige – van Pieter en Thérèse – is een gastvrij familiehotel, met sfeervolle kamers en appartementen in Vaujany, vlak bij Alpe d’Huez. Het chalet biedt alle ingrediënten voor een onvergetelijke wintersport- of zomervakantie. Na het skiën of fietsen kun je ontspannen in de jacuzzi of de sauna in de tuin. EN ROUTE
81
E N R OU T E R E I Z E N
HET FRANSE PAD Als je aankomt bij je volgende logeeradres, staat je bagage al klaar. De gastvrouw en -heer heten je van harte welkom en zijn benieuwd naar je verhalen. Na een drankje en het driegangendiner ga je heerlijk slapen in de chambre d’hôtes of gîte, al naar gelang de accommodatie. De volgende ochtend, na een uitgebreid ontbijt, ga je weer op pad naar het volgende logeeradres.
Het Franse Pad 7-daagse of 9-daagse fiets- of wandelrondreis • 6 of 8 overnachtingen in een stijlvolle 2-persoonskamer met privé sanitaire • 6 of 8 x ontbijt • 6 of 8 x lunchpakket • 6 of 8 x welkomstdrankje • 6 of 8 x driegangendiner inclusief drankjes • Arrangementsprijs per persoon: € 595,– (7-daags) resp. € 795,– (9-daags)
Looptijd en voorwaarden Van 1 april t/m 15 juni en van 4 september t/m 31 oktober 2022, op basis van beschikbaarheid. Het arrangement gaat uit van 2 personen per kamer. Eenpersoonstoeslag: 25 euro per nacht
Informatie en reserveren info@hetfransepad.com, +33 (0)6 06 45 48 97 Kijk voor arrangementen en activiteiten op: hetfransepad.com
DUBBEL ALPENPLEZIER L’Ancienne Ecole du Villard – van Paul en Marjolein – deed tot begin jaren zestig dienst als school van het boerendorp Le Villard. Nu is het een sfeervolle chambres d’hôtes met vijf comfortabele gastenkamers, een groot terras en tuin met schitterend uitzicht op de bergen van de Chartreuse.
Arrangement ‘Dubbel Alpenplezier’ • Welkomstdrankje • 6 overnachtingen in tweepersoonskamer met privé badkamer (3 x in Chalet Solneige, 3 x in L’Ancienne Ecole du Villard) • 6 x luxe ontbijt voor 2 personen • 6 x driegangendiner voor 2 personen excl. drankjes • Arrangementsprijs € 876,– voor 2 personen
Looptijd en voorwaarden • Geldig voor het jaar 2022. Voor het winterseizoen: prijzen op aanvraag • Verblijf in een 2-persoonskamer (dubbel bed of losse bedden)
Informatie en reserveren Chalet Solneige, 188 route du Col du Sabot, 38114 Vaujany info@chaletsolneige.com, +33 (0)476 79 88 18 L’Ancienne Ecole du Villard, 2373 route du Planolet Hameau du Villard, 38380 Saint-Pierre-d’Entremont info@gite-en-chartreuse.com, +33 (0)6 38 91 11 65
82
EN ROUTE
Joséphine Baker, un Destin Extraordinaire van 3 juni t/m 10 september in Musée Automate, Souillac (Lot)
27 Tips in Parijs, Frankrijk en Nederland
AGENDA
EN ENROUTE ROUTE
83 83
ag e n da
pa r i j s Le décor impressionniste Expo – t/m 11 juli Impressionisme wordt zelden geassocieerd met de term decoratie. Het wordt ook niet geassocieerd met muren, voorwerpen, waaiers, keramiek enz. Impressionistische werken als landschappen, bloemen of scènes uit het moderne leven — waren oorspronkelijk bedoeld als decoraties. Geïnteresseerd in de schoonheid van het dagelijks leven, experimenteerden de impressionistische kunstenaars met een verscheidenheid aan media en verkenden zij al hun mogelijkheden. MUSÉE DE L’ORANGERIE, JARDIN DES TUILLERIES, MUSEE-ORANGERIE.FR
Femmes photographes de guerre Expo – t/m 31 december De tentoonstelling Femmes photographes de guerre (vrouwelijke oorlogsfotografen) toont het werk van acht vrouwelijke fotografen die oorlogen over de hele wereld van 1936 tot 2011 hebben vereeuwigd. De tentoonstelling presenteert meer dan tachtig foto’s van Gerda Taro, Lee Miller, Catherine Leroy, Christine Spengler, Françoise Demulder, Susan Meiselas, Carolyn Cole en Anja Niedringhaus, alsook een honderdtal documenten en kranten en tijdschriften. MUSÉE DE LA LIBÉRATION DE PARIS / MUSÉE DU GÉNÉRAL LECLERC / MUSÉE JEAN MOULIN, 4 AVENUE DU COLONEL HENRI ROL-TANGUY MUSEELIBERATION-LECLERC-MOULIN.PARIS.FR
Hip Hop 360 Expo – t/m 24 juli De Philharmonie de Paris presenteert Hip Hop 360, een tentoonstelling over de veertigjarige geschiedenis van de hiphopbeweging. Met de belangrijke momenten in de ontwikkeling van dit muziekgenre, zoals het ontstaan ervan in de Bronx in de jaren zeventig, de aankomst en ontwikkeling ervan in Frankrijk, de Parijse graffiti en rap. De meeslepende en interactieve tentoonstelling culmineert in een cirkelvormige ruimte van 120 m 2 met 3D-audio-effecten waarin bezoekers nummers kunnen kiezen om te beluisteren en performances kunnen bekijken. PHILHARMONIE DE PARIS, 221 AVENUE JEAN JAURÈS, PHILHARMONIEDEPARIS.FR
Machu Picchu et les trésors du Perou Expo – t/m 22 september Een meeslepende reis door de Incabeschaving en de beroemde stad Machu Picchu. De expositie omvat een rondleiding door Machu Picchu in virtual reality, een tentoonstelling van meer dan 190 voorwerpen, waaronder enkele die nooit buiten Peru zijn tentoongesteld, hoofdtooien, maskers, kronen enz. en een ware ‘Escape game’. CITÉ DE L’ARCHITECTURE ET DU PATRIMOINE, PALAIS DE CHAILLOT, TROCADÉRO, CITEDELARCHITECTURE.FR
84
EN ROUTE
La Parisienne Sport – 11 september Een hardloopwedstrijd voor vrouwen, georganiseerd sinds 1997. Zo’n 40.000 vrouwelijke hardlopers gaan ‘s ochtends vroeg op pad om de zeven kilometer van deze race in het hart van de hoofdstad af te leggen. De race start bij Pont d’Iéna en finisht op de Champs de Mars. En omdat hardlopen ook om plezier draait, kunt u in La Parisienne verschillende uitdagingen volbrengen (die in teams van twee kunnen worden gedaan). Naast de sportieve uitdaging is la Parisienne ook een liefdadigheidswedstrijd waarbij geld wordt ingezameld voor onderzoek naar borstkanker. LA-PARISIENNE.NET
Allemagne / Années 1920
Banquet Expo – t/m 7 augustus Het enorme succes van kookprogramma’s en de belangstelling voor het Franse gastronomische erfgoed tonen aan hoe populair koken is. De gastronomie wordt gevoed door talrijke culturele invloeden en wordt voortdurend vernieuwd door haar producten, recepten en technieken. Via een meeslepende reis, ontworpen met de hulp van chef-kok Thierry Marx en de expertise van gerenommeerde wetenschappers, verkent deze tentoonstelling de wetenschap achter de keuken en het bereiden van de maaltijd. CITÉ SCIENCES ET INDUSTRIE, 30 AVENUE CORENTIN CARIOU, CITE-SCIENCES.FR
Expo — t/m 5 september Grote multidisciplinaire tentoonstelling met een overzicht van de kunst in het Duitsland van de Weimarrepubliek (1918 — 1933). Naast schilderkunst en fotografie brengt de tentoonstelling architectuur, design, film, theater, literatuur en muziek samen. Centraal staat vooral August Sander’s grote werk Mannen van de 20e eeuw, dat bijzonder invloedrijk is in de geschiedenis van de fotografie, en dat de revoluties in de Duitse geschiedenis en maatschappij weerspiegelt. CENTRE GEORGES POMPIDOU, PLACE GEORGES POMPIDOU, CENTREPOMPIDOU.FR
Rock en Seine
Festival – 25 t/m 30 augustus Al bijna twintig jaar is Rock en Seine een van de grote rockmuziek festivals in Frankrijk. Voor bijna 40.000 festivalgangers per dag brengt Rock en Seine het beste van de internationale pop-rock scene in het unieke Domaine de Saint-Cloud. Dit jaar o.a. optredens van Rage against the Machine, Arctic Monkeys, Nick Cave, Kraftwerk en Stromae. DOMAINE DE SAINT-CLOUD, PLACE GEORGES CLÉMENCEAU, SAINT-CLOUD, ROCKENSEINE.COM
EN ROUTE
85
ag e n da
f ra n k r i j k
Jazz à Sète
Venice, La Serenissima Expo – t/m 2 januari 2023 Dit jaar worden de bezoekers in de Carrières des Lumières meegenomen op een ontdekkingstocht naar de artistieke en architectonische schatten van de stad Venetië. Veertig minuten worden de bezoekers ondergedompeld in Byzantijnse kunst en de indrukwekkende gouden mozaïeken van de Basiliek van San Marco, de meesterwerken van Tintoretto, Bellini en Canaletto, en de beroemde Mostra del Cinema, met foto’s van de actrices en acteurs van Italiaanse neorealistische films. CARRIÈRES DES LUMIÈRES, LES-BAUX-DE-PROVENCE (PACA), CARRIERES-LUMIERES.COM
Festival Baroque Pays du Mont-Blanc 3 t/m 22 juli Voor de liefhebbers van de barokmuziek, een uniek festival met avonden middagconcerten in de barokke kerkjes rondom de Mont Blanc en één groot gratis concert in de open lucht in Praz-sur-Arly. Dit jaar staat het werk van Bach centraal op de verschillende podia van het festival. STREEK RONDOM DE MONT BLANC (HAUTE-SAVOIE), FESTIVALMONTBLANC.FR
86
EN ROUTE
Festival – 15 t/m 21 juli Deze zomer natuurlijk ook weer veel jazzfestivals in Frankrijk. Jazz à Sète is een bijzonder festival vanwege het unieke decor: het Théâtre de la Mer. Genieten van de muziek met de Middellandse Zee en de sterrenhemel als natuurlijke achtergrond. THÉATRE DE LA MER, SÈTE (OCCITANIE), JAZZASETE.COM
Les Cordes en Ballade Festival – 5 t/m 17 juli Een keur aan kwartetten van internationale allure als ook veelbelovend talent verzamelt zich sinds 1999 elke zomer op de mooiste locaties van de Ardèche tijdens Les Cordes en Ballade. Veel klassieke maar ook hedendaagse muziek in plaatsjes als Aubenas, Viviers, Privas, BourgSaint-Andéol en andere. AUBIGNAS EN OMGEVING (ARDÈCHE) CORDESENBALLADE.COM
La Joconde Expo – t/m 10 augustus La Joconde, beter bekend bij ons als de Mona Lisa. De beroemdste glimlach van de planeet: becommentarieerd, gestolen, gekopieerd, gekaapt, de Mona Lisa is een icoon dat al bijna vier eeuwen fascineert. Maar wat vertelt dit portret ons? Waarom is dit schilderij het beroemdste ter wereld? Antwoord deze zomer in Marseille. PALAIS DE LA BOURSE, MARSEILLE (PACA) GRANDPALAIS-IMMERSIF.FR
Rome, la cité et l’empire
Festival de Nîmes
Expo – t/m 25 juli Met de tijdelijke sluiting in het Louvre zelf verhuizen de Romeinse zalen naar het Louvre-Lens! Deze tentoonstelling biedt een prachtige blik op de Romeinse beschaving, vanaf haar stichting in 753 v. Chr. tot de val van het rijk in 476 n. Chr. Je ontdekt de Romeinse kunst en beschaving aan de hand van de grote thema’s die Rome en het Romeinse Rijk vorm gaven. LOUVRE-LENS, 99 RUE PAUL BERT, LENS (HAUTS-DEFRANCE), LOUVRELENS.FR
17 juni t/m 24 juli Voor de 25e keer neemt het Festival van Nîmes in juli bezit van de beroemde Arènes met een gevarieerd programma van hedendaagse muziek. Een zomers rendez-vous aan een breed publiek met deze zomer weer grote namen zoals Sting, Deep Purple, Black Eyed Pees en Stromae. ARÈNES DE NÎMES, NÎMES (GARD) FESTIVALDENIMES.COM
Festival International de Boogie Woogie – 11 t/m 14 augustus
In Laroquebrou staat jaarlijks deze vrolijke en dynamische muziek centraal tijdens een uniek festival. Niet op één plaats, maar verspreid over het hele dorp gedurende vier dagen en nachten. In de bars, in de straten, maar ook in de restaurants van de omliggende dorpen, om ‘s avonds te exploderen in de grote concertzaal. Eén groot feest in de Cantal. LAROQUEBROU (AUVERGNE), BOOGIE-LAROQUEBROU.COM
EN ROUTE
87
ag e n da
f ra n k r i j k Joséphine Baker, un Destin Extraordinaire Expo – 3 juni t/m 10 september Een hommage aan de vele facetten van Josephine Baker. Kom een selectie voorwerpen ontdekken die toebehoorden aan Joséphine Baker uit een privéverzameling die nog nooit aan het grote publiek is getoond: foto’s, affiches, documenten, films, maar ook haute couture en toneelkostuums. MUSÉE AUTOMATE, SOUILLAC (LOT), MUSEE-AUTOMATE.FR
Grand Prix de France F1 Sport – 22 t/m 24 juli Wie deze zomer in de Provence is kan Max Verstappen zien racen op het snelle Circuit Paul Ricard waar sinds 2018 weer de Franse Formule 1 races worden gehouden. CIRCUIT PAUL RICARD, LE CASTELLET (VAR) WWW.CIRCUITPAULRICARD.COM
De Ventoux op voor het goede doel Sport – 23, 24 en 25 juni Iedereen kent Alpe d’HuZes waarmee jaarlijks geld bij elkaar wordt gefietst. Maar dat kan ook op de Mont Ventoux. Eind juni, met La Cannibale, een fietstocht van 173 km die twee keer de Géant de Provence opgaat. Maar weest gerust, dat kan ook korter. Ook met de mountainbike en zelfs te voet. Een prachtig sportief evenement op een unieke berg. MONT VENTOUX (PROVENCE), MONVENTOUX.BE
Tour de France Sport – 1 t/m 24 juli Altijd leuk om eens langs de weg te gaan staan als de Tour voorbij gaat. Dit jaar vooral een Ronde van Frankrijk die na een start in Kopenhagen bij Duinkerken Frankrijk in gaat om met een grote boog door het oosten en diepe zuiden uiteindelijk op 24 juli in Parijs aan te komen. LETOUR.FR
nederland Onderstaande activiteiten zijn slechts een kleine greep uit het grote culturele aanbod van onze afdelingen. Ga voor de exacte locaties, aanvangstijden en meer informatie naar AFPB.nl en klik op de desbetreffende Alliance Française. Samenstelling: Marijke Janssen
Culturele agenda van de Alliance Française des Pays-Bas RONDLEIDING MUSEUM SINGER LAREN THEO VAN RYSSELBERGHE De ontwikkeling van Van Rysselberghe wordt geschetst aan de hand van zijn favoriete thema’s: society portretten, zonovergoten landschappen van Vlaanderen tot aan Marokko, zeegezichten en het vrouwelijk naakt. Zijn oeuvre is een ode aan de schoonheid van het leven én aan het schilderen zelf. 19 mei – Alliance Française ’t Gooi-Almere
na zijn tournee in Latijns-Amerika, zullen zijn laatste liedjes je zin geven om te reizen! 1 juni – AF ’t Gooi, 2 juni – AF A’dam, 3 juni – AF Utrecht, 4 juni – AF La Haye, 6 juni – AF Rotterdam, 7 juni – AF Eindhoven, 9 juni – AF Maastricht
FRANSE CHANSONS DOOR BENJAMIN PIAT BIJ ZEVEN ALLIANCES FRANÇAISES
Benjamin Piat is een auteur, componist en performer die heen en weer pendelt tussen pop en het Franse chanson. Voor de release van zijn vierde album, Eldorado, geeft hij ons het genoegen hem te beluisteren bij zeven Alliances Françaises in Nederland. Geschreven
PAUL GAUGUIN GRATIS ONLINE LEZING (IN HET FRANS) Deze lezing is onderdeel van de lezingencyclus ‘Oh!’ georganiseerd in samenwerking met de Alliances Françaises van Spanje, Den Haag, Amsterdam, Rotterdam, Bruxelles, Gent, Anvers, de Federatie van Alliances Françaises in Nederland en l’Accueil de La Haye. Donderdag 16 juni (online, aanmelden via website) Alliance Française Utrecht
GASTRONOMISCHE AVOND ROND HET THEMA WIJN EN KAAS Ben je een liefhebber van Franse wijn en wil je meer weten over hun geschiedenis? Neem deel aan deze proeverij van zes wijn-/ kaascombinaties. Ontdek wijn- en kaasharmonieën, zoals o.a. Sauvignon Blanc met geitenkaas (Crottin de Chavignol) en Gewürztraminer met Munster kaas. Vrijdag 17 juni Alliance Française Den Haag
FÊTE DE LA MUSIQUE Een gezellige muzikale avond met Franse muziek. Fête de la Musique is een van oorsprong Frans jaarlijks terugkerend muziekfestival op 21 juni, dat vooral amateurmuzikanten de kans geeft op te treden in een straatfeestachtige sfeer. dinsdag 21 juni Openluchttheater park Vrouwenhof, Alliance Française Roosendaal
EN ROUTE
89
AL ZEVEN JAAR OP RIJ WINNAAR VAN ‘BEST REAL ESTATE AGENCY FRANCE’
EXCLUSIEF
Haute-Vienne
€224,700
EXCLUSIEF
Isère
€685,500
Ref: A13165 - Triplex chalet appartement, dicht bij
Hérault
€450,000
Ref: A13220 - Woning met 4 slks, zwembad,
Ref: A13160 - Smaakvol traditioneel stenen huis met mooie tuin en schuur in een klein dorpje.
de ski-piste met grote tuin en privé parkeerplaats.
buitenkeuken en ontworpen tuin, langs het kanaal.
Incl. 6% Makelaarscourtage: kosten koper.
Incl. 5% Makelaarscourtage: kosten koper.
Makelaarscourtage: kosten verkoper.
EXCLUSIEF
EXCLUSIEF
Dordogne
€171,500
Ref: A06556 - Schattig dorpshuis met 3 slks,
Ariège
€337,000
Ref: A09079 - Ruime watermolen met 10
Côtes-d’Armor
€192,240
Ref: A10916 - Charmant huis met 3 slks, nabij
bovengronds zwembad en terras.
kamers, 3 slks en prachtig bosgrond.
rivier en slechts 15 minuten van de kust.
Incl. 7% Makelaarscourtage: kosten koper.
Makelaarscourtage: kosten verkoper.
Incl. 8% Makelaarscourtage: kosten koper.
EXCLUSIEF
Deux-Sèvres
€449,000
Ref: A13184 - Wordt eigenaar van uw eigen
EXCLUSIEF
Indre-et-Loire
€246,000
Ref: A12133 - Prachtige woning met grote
Haute-Savoie
€3, 750,000
Ref: A04295 - Boerdrij met 5 aangrenzende apparte-
kasteeltje met uitzicht over het dorp.
zitkamer, 4 slks en wijdse uitzichten.
menten en zwembad. Genève makkelijk bereikbaar.
Incl. 6% Makelaarscourtage: kosten koper.
Makelaarscourtage: kosten verkoper.
Makelaarscourtage: kosten verkoper.
Pyrénées-Atlantiques
€895,000
Ref: A12347 - Een klein stukje paradijs nabij Pau.
Charente-Maritime
€499,950
Ref: 110381 - Prachtig Herenhuis met 6 slks,
Dordogne
€773,500
Ref: 107491 - Mooi herenhuis met 6 slks, 7ha
Villa met 8 slks, met tuin en zwembad.
twee gîtes, twee zwembaden en schuur.
grond en verwarmd zwembad.
Makelaarscourtage: kosten verkoper.
Incl. 6% Makelaarscourtage: kosten koper.
Incl. 3% Makelaarscourtage: kosten koper.
www.leggettfrance.com info@leggett.fr +33 (0)5 53 60 84 88
QUESTION DE GOÛT
Les célèbres Rillettes de Tours
BRASSERIE VAN BAERLE
Kennismaken met Floor van Ede
ÀTA EN ROUTE
91
Les célèbres
RILLETTES DE TOURS
92
EN ROUTE
À TA BLE – QUESTION DE GOÛT
O
p de vrijdagavond is de apéro – een geliefde Franse traditie – voor ons vaste prik. Rond een uur of zes gaat de laptop dicht, worden de kaarsjes aangestoPAOLA WESTBEEK is culinair ken, zet ik een plaat met chansons op journalist en schrijft ook (negen van de tien keer wordt het mijn graag over Franse wijnen, held Aznavour) een maak ik een appetijtelijke planche kunst, cultuur en bijzondere met verschillende soorten rustieke charcuterie: mooi plekken. In de rubriek gedrapeerde plakken jambon fumé of rosette, een stuk ‘Question de Goût belicht saucisson sec (liefst met hazelnoten), een plak terrine de ze de geschiedenis van een campagne of pâté en croûte met een Opinelmes ernaast typisch Frans product – en bien sûr een potje rillettes. thefrenchlife.org Het woord ‘rillette’ is afgeleid van ‘rille’ (wat ‘dunne reepjes varkensvlees’ betekent) en werd voor het eerst aangetroffen in een document uit 1480. In zijn roman Le Tiers Livre (1546) gebruikte de in Touraine geboren (Indication Géographique Protégée) en zijn gemaakt humanistische auteur François Rabelais het woord ‘rille’ met dikke stukken varkensvlees (meestal schouder om te verwijzen naar een “brune confiture de cochon”. of buik) die langzaam worden gekookt in reuzel met Ja, ik geef toe – een ‘bruine varkensjam’ klinkt niet zout, peper en soms de toevoeging van subtiele echt smakelijk en rillettes zien er ook niet zo lekker kruiden en witte wijn of eau de vie. Het langzaam uit, maar schijn bedriegt. Gelooft u mij niet? Neem een garen duurt vijf tot twaalf uur, waardoor het vlees stuk stokbrood, smeer het royaal in met rillettes, leg er voldoende tijd heeft om zo smeltend mals te worden een halve cornichon op, schuif uw vooroordeelen opzij dat het gemakkelijk uit elkaar valt. Tegen het einde en proef! Goede rillettes zijn romig, rokerig en smelten van de kooktijd wordt het vuur verhoogd en krijgen verleidelijk op de tong. de rillettes hun karakteristieke gouden karamelkleur Rillettes komen oorspronkelijk uit de streek Touraine en intens rijke, rokerige aroma. in de Loirevallei en zoals bij veel Franse specialiteiten Rillettes worden verkocht in kleine potjes of bestaat er een gedistingeerde confrérie (broederschap) blikken en zijn verrukkelijk op goed brood met die ze de hemel inprijst en over hun authenticiteit waakt. een augurkje of een likje uienjam om de robuuste De confrérie werd opgericht in 1977 in Luynes waar er smaken te balanceren. Een andere manier om ze jaarlijks een wedstrijd wordt gehouden om de beste te gebruiken is in een klassieke Tarte Tourangelle rillettes te kiezen. Vijf jaar na de oprichting besloten (een soort quiche). Het recept is heel eenvoudig: ze zich ook over rillons (gemaakt van varkensbuik) te bekleed een quichevorm met kant-en-klaar taartontfermen en sindsdien heten ze officieel La confrérie deeg, prik het in met een vork, bestrooi met een des rillettes et rillons de Touraine. Toen de Wereldgezonddun laagje paneermeel en vul met rillettes, rillons heidsorganisatie (WHO) in 2015 met de mededeling en stukjes Sainte-Maure de Touraine geitenkaas. kwam dat rood vlees en vleeswaren “waarschijnlijk Kluts dan drie eieren los met 350ml room, giet het kankerverwekend zijn”, heeft de confrérie een paar mengsel erover en bak ongeveer 40 minuten op maanden later tijdens hun 38ste plechtigheid in een 180°C. Très, très bon! toespraak gezegd dat “charcuterie geen gevaarlijk proGlaasje wijn erbij? Zowel de rillettes als de Tarte duct is: je moet het gewoon in redelijke hoeveelheden Tourangelle zijn heerlijk bij een witte, mineralige eten” en dat “de ambachtelijke slagers hun producten Saumur of knisperende Vouvray. vervaardigen met hoogwaardige grondstoffen en de regels van openbare veiligheid volgen, met respect voor het gehalte aan zout en vet in het bijzonder”. Gelukkig hecht ik ook niet altijd zo veel waarde aan de adviezen van gezondheidspolitie en kan ik met veel smaak van goed gemaakte rillettes genieten. Maar wat zijn goed gemaakte, authentieke rillettes? In zijn boek Le Lys dans la vallée uit 1836 schreef Honoré de Balzac over “les célèbres rillettes” uit Tours die “geprezen werden door fijnproevers, maar zelden op aristocratische tafels verschenen”. Pas aan het einde van de 19e eeuw streelde het boerenrecept de smaakpapillen van Parijzenaars en werd het een delicatesse die in alle hoeken van Frankrijk gegeten wordt. Rillettes zijn er in veel variaties. Er zijn rillettes gemaakt van vis (tonijn, zalm en forel zijn reuze populair) en in het zuidwesten smullen ze van rillettes de canard (eend) of oie (gans). De authentieke ‘Rillettes de Tours’ kregen in 2003 een IGP-certificering
EN ROUTE
93
Kennismaken met Floor van Ede
KLASSIEK, MAAR TOCH EIGENTIJDS
94
EN ROUTE
À TA BLE – INTERV IEW
IN 1980 OPENDE IN DE AMSTERDAMSE VAN BAERLESTRAAT DE EERSTE NEDERLANDSE BRASSERIE: BRASSERIE VAN BAERLE, DIE AL 42 JAAR DOOR FLOOR VAN EDE WORDT GERUND EN BIJ DE VASTE CLIENTÈLE NOG ALTIJD BEKEND STAAT ALS ‘DÉ BRASSERIE’.
F
loor vertelt: ‘Begin jaren zeventig studeerde ik sociale geografie in Amsterdam en maakte ik voor het eerst kennis met Frankrijk. Vooral met Parijs en de brasserieën die we daar allemaal kennen, zoals La Coupole, Café de Flore en Les Deux Magots. Als stewardess vloog ik in die tijd de hele wereld rond en zag ik hoe bijvoorbeeld in New York brasserieën ontstonden, zoals mijn favoriet Balthazar. Allemaal naar het Parijse voorbeeld, maar toch nét wat eigentijdser. Dat wilde ik ook’.
wereld’; een enkele Italiaan of Spanjaard. Wijnen die passen bij de keuken. Niet te veel gekkigheid. Ook Floors eigen wijn staat op de kaart: een Côtes du Rhône Villages uit Sablet, in de Vaucluse. Hier heeft zij twintig jaar lang haar eigen wijn verbouwd. ‘Nou ja, zeg maar láten verbouwen. Onze buurman deed vooral het werk en wij beperkten ons tot het proeven bij de assemblage. Het ontstond zo: we zochten in die tijd een eigen huis in Frankrijk of Italië. We hadden vier voorwaarden: een prettig klimaat, gemakkelijk bereikbaar, vlak bij de bergen en een bakker en café op loopafstand. Zo liepen we tegen een oude Provençaalse mas in Sablet aan die we hebben gerestaureerd. Er daar zat toevallig ook een leuk wijngaardje bij. ‘Lyon is een heerlijke stad’ In die periode runde Floor niet alleen Brasserie Van Baerle maar ook drie andere restaurants in Amsterdam: Zabar’s, !Zest en het inmiddels verdwenen Le Zinc-et-les-Dames aan de Prinsengracht. Later kwam daar nog L’Entrecôte-et-les-Dames bij, schuin tegenover Van Baerle. ‘We waren veertigers en konden alles aan. Maar als het even kon, zochten we de rust van ons huis in Zuid-Frankrijk op.’ Ook andere Franse plaatsen konden – en kunnen – Floor van Ede bekoren, zoals Marseille (‘echte een te gekke stad’), Bouzigues (‘een énig rommelig dorpje aan het Bassin de Thau’) of Lyon, de gastronomische hoofdstad van Frankrijk. ‘Lyon is letterlijk een heerlijke stad. Wist je dat daar een Bocuse-brasserie voor elke windrichting is? Brasserie le Nord, le Sud, l’Est en L’Ouest ... Qua sfeer vier totaal verschillende brasserieën. Weliswaar allemaal met een op en top Frans keuken, maar elk georiënteerd op de regio’s in hun naam. En dat proeft je.’
Mee met de tijd Zo ontstond Brasserie van Baerle, een Franse brasserie met een New Yorkse touch. Weg met de donkere bistro’s uit de jaren zeventig. De gasten mochten weer zien en gezien worden, ook letterlijk in de grote spiegels achter de ruime bar in het hart van de brasserie. Ruim veertig jaar later is dat nog altijd zo. De kaart is weliswaar met z’n tijd meegegaan, maar ‘ademt’ nog steeds de klassieke brasserie-keuken. ‘Een terrine mag in een brasserie niet ontbreken,’ vervolgt Floor, ‘en ook de steak tartare is een must. En oesters natuurlijk! Maar daarnaast serveren we, net als in hedendaagse Franse brasserieën, mediterrane en vegetarische gerechten.’
Een eigen mas met wijngaardje De wijnkaart is bij Van Baerle overwegend Frans en voor zover die dat niet is, zijn het wijnen uit de ‘Oude
BRASSERIE VAN BAERLE
VAN BAERLESTRAAT 158, AMSTERDAM OPENINGSTIJDEN VAN DINSDAG T/M ZATERDAG: 12.00-16.30 UUR EN 17.30-23.00 UUR BRASSERIEVANBAERLE.NL
EN ROUTE
95
UW MAKELAAR IN HET DIEPE ZUIDEN VAN FRANKRIJK
ARIÈGE – PAILHÈS Landhuis in een prachtig park met een uitzicht op de Pyreneeën. € 492.000 ref. 2210
GERS – SIMORRE Schitterend verbouwd herenhuis met grote hangar en een geweldig mooi zwembad. € 472.500 ref. C2010
AUDE – MONTRÉAL Oude pigeonnier verscholen in een 17e-eeuw domaine met privétuin van 1000 m2. € 375.000 ref. OP0210
UW DROOMHUIS IN DE OCCITANIE WORDT WERKELIJKHEID Wilt u tijdens het hele traject voor de aan/verkoop van uw huis, appartement of terrein in het diepe Zuiden van Frankrijk (Ariège - Aude – Gers – Haute-Garonne) begeleiding van een professionele makelaar? Dan bent u bij ons aan het juiste adres. Wij bundelen sinds 2000 ruim 20 jaar kennis en ervaring en zijn in die tijd uitgegroeid tot een kantoor met verkooppunten in de hele Occitanie. Ons aanbod is zeer gevarieerd, zowel qua type woning en stijl als ook voor elk budget, en ons team van Nederlandstalige agenten bieden u begeleiding op maat. Anneke de Gier – oprichter/eigenaar
ARIÈGE DAUMAZAN-SUR-ARIZE Vrijstaand huis op een luxe vakantiepark in Zuid-Frankrijk. € 145.000 ref. 2206
info@midipyreneesproprietes.com w w w. m i d i p y r e n e e s p r o p r i e t e s . c o m Tel. +33 05 61 69 36 81 Tel. +33 (0)6 09 43 34 70
Volg ons ook op Facebook
Ah, zit dat zó! Moeite met Frans spreken én verstaan?
Met de Conversatiecursussen Frans van Taaldolfijn is dat voorgoed verleden tijd! Op reis door Frankrijk heb je je vast weleens afgevraagd waar al die mooie plaatsnamen vandaan komen. In dit schitterende boek laat Jeroen Sweijen zien wat plaatsnamen ons vertellen over de geschiedenis van dorpen, steden, buurtschappen en streken. Met deze kennis op zak zul je nooit meer op dezelfde manier door Frankrijk rijden.
Vraag nu geheel vrijblijvend een proefles aan via WWW.FRANSCONVERSATIE.NL
Een ‘must-have’ voor iedereen die de Franse taal een warm hart toedraagt! Meer info op: Bataviapublishers.com
Elvira van der Sluis
Bekijk het volledige aanbod op maisonenfrance.com Zelf adverteren? Dat kan al een jaar lang voor € 95. Abonnees van Maison en France, En Route of Côte & Provence adverteren met € 30 korting GEHEEL VERNIEUW DE WEBSITE!
Mejannes-les-Alès
Saint-Hilaire
Groot dorpshuis met zwembad
Domaine voor paardenliefhebbers
Een ruim en charmant huis op drie verdiepingen met 5 slaapkamers, 3 badkamers. Mejannes-les-Ales is een charmante plaats met een druk dorpsleven. Slechts enkele minuten van de plaatselijke winkels en 15 minuten van alle faciliteiten van Alès. De Cevennen liggen op een steenworp afstand. Ref. UF-A11891
Te renoveren woning, natuurstenen schuur en grote hangar van 720 m2 met 4 paardenboxen. Ideaal voor een activiteit met paarden. Omheind terrein van 30 ha voor paarden, met water op bijna alle weilanden. Waterput, diverse waterbronnen en een vijver. De woning is nog niet bewoonbaar. De grote hangar is in goede staat en direct bruikbaar. Ref. 03007853
Saint-Sauveur-de-Cruzières
Imphy
Schitterend verbouwde boerderij
Bourgondisch Maison de Maître
Op rustige en mooie locatie staat deze oude gerenoveerde boerderij met 3 slaapkamers en suite, een grote gewelfde hoofdkamer met een houtkachel, tweede zitkamer, keuken met bar en garderobe. Er zijn nog vijf aparte gîtes die zich bevinden in de oude bijgebouwen. Het zwembad is prachtig ontworpen, gedeeltelijk ommuurd, met een zomerbar. Ref. UF-119998ABE07
Dit unieke woonhuis, ligt onder de rook van Imphy. Op het platteland, met alle voorzieningen van de stad dichtbij. Maar liefst 3 verdiepingen van 70m2. Maar ook de grond liegt er niet om, met ruim 1 ha; groot genoeg om een paard of een paar pony’s te laten grazen. De basis van het huis is goed, binnen behoeft aandacht. Ref. SI1334
GARD - € 395.000
ARDÈCHE - € 725.000
ALLIER - € 234.000
NIÈVRE – € 86.000
EN ROUTE
97
Volgende keer in En Route #177
TEAM EN ROUTE
nazomer 2022
Naar de oorsprong van de Bleu d’Auvergne Onbekende musea in Parijs Rondom de Dentelles de Montmirailles Fietsend van Avignon naar Nice En nog veel meer!
In onze zusterbladen:
E N R O U T E 176 – Z O M E R 2 02 2 – Z O M E R A A N D E C Ô T E AT L A N T I Q U E – L E M O N T- S A I N T- M I C H E L – N O R M A N D I Ë M E T G U Y D E M A U PA S S A N T – V E S O U L , VO O R A LT I J D V E R B O N D E N M E T J A C Q U E S B R E L
50 jaar wijnplukken in de Beaujolais
Sylvain Lelarge Taalrubriek ‘Cueilleurs de mots’ BIJZONDER FRANKRIJK N U M MER 176 | ZOMER 2 022 | EN ROU T E - M AG A ZI N E.N L
LE MONTSAINT-MICHEL
FAVORIET ONDER FOTOGRAFEN
Nynke Postma Einderdactie
NORMANDIË
MET GUY DE MAUPASSANT NAAR ÉTRETAT
VESOUL
VOOR ALTIJD VERBONDEN MET JACQUES BREL
ZOMEREN AAN DE CÔTE ATLANTIQUE VAN BRETAGNE TOT DE BAAI VAN ARCACHON
Marcel Reimer Vormgeving, fotografie & tekst
Paul le Blanc Columns & tekst
Suzanne Rietmeijer Nieuwsrubriek ‘Aujourd’hui à Paris’ & tekst
Michiel Bom Uitgever & Hoofdredacteur
Jeroen Sweijen Columns, brèves, tekst, eindredactie
Karin de Koning Taalrubrieken ‘Pris sur le vif’ + ‘Citations historiques’ & tekst
Ger Verhoeve Columns
Florentine Krijnen Taalrubriek ‘Apprenons en route’
Paola Westbeek À Table: ‘Question de goût’ & tekst
In de zomereditie van Maison en France Regiospecial Provence Bouwen en verbouwen: avonturier Huub Kamp Hoe vind je een betrouwbare huisbeheerder? De Franse kijk op de energietransitie Software voor verhuurders
In de zomereditie van Côte & Provence Quoi de neuf à Saint-Tropez? Kroonjuweel van de Côte: Saint-Jean-Cap-Ferrat Klein maar fijn: minder bekende musea in de PACA Het leven van Renoir in Cagnes-sur-Mer À la une: de leukste zomerevenementen op een rijtje
98
EN ROUTE
Paul van Laar Boekrecensies & tekst
Dat smaakt naar meer! Ik neem een jaarabonnement op
EN ROUTE
en ontvang Bretagne Zuid van Jeroen Sweijen ter waarde van € 22,50 *
Neem nu een jaarabonnement voor maar € 30,– of geef er een cadeau en ontvang Bretagne Zuid van Jeroen Sweijen*
In deze nieuwe gids neemt schrijver en journalist Jeroen Sweijen je mee op ontdekkingstocht door het zuidelijke gedeelte van Bretagne, waar hij alweer twintig jaar woont. De baai van de duizend eilanden, uitstrekte velden bezaaid met menhirs, eeuwenoude legenden over feeën, tovenaars en korrigans die de binnenlanden bevolken. Ruige rotskusten worden afgewisseld met liefelijke riviermondingen vol kleurige bootjes en met brede zandstranden, soms voor jezelf alleen. Steden als Rennes, Vannes en Quimper zorgen voor bedrijvigheid en kleur, Rochefort-en-Terre en Locronan dompelen je onder in granieten erfgoed. Trek met hem mee door het land van galettes, crêpes en cider, waar muziek klinkt van bagads, binious en bombardes, en waar de Keltische geest nog alom aanwezig is.
Plus ... een abonnee van EN ROUTE leest de EN ROUTE PRIMEUR nieuwsbrief én abonneert zich voordelig op de magazines MAISON EN FRANCE of CÔTE & PROVENCE
Abonnez-vous: enroute-magazine.nl Een (cadeau-)abonnement op EN ROUTE kost € 30,– (Nederland/België, overige landen: € 40,–). Deze aanbieding is geldig t/m 1 augustus 2022 en zolang de voorraad strekt. *Voor verzending van het boek brengen wij € 4,50 verzend- en administratiekosten in rekening (Nederland/België; overige landen: € 9,50).
GITESWIJZER.NL
Thuis in Frankrijk bij honderden vakantieadresjes van landgenoten Inclusief arrangementen, workshops, aanbiedingen ...
vanaf
vanaf
vanaf
€ 455
€ 490
€ 605
per week
per week
per week