Leśny Kompleks Promocyjny ,,Lasy Doliny Baryczy’’
Nadleśnictwo Milicz
T
ereny leśne Nadleśnictwa Milicz wplatają się w mozaikę stawów oraz łąk i pól, tworząc unikatowy ekosystem. Bardzo bogaty i zróżnicowany, a zarazem delikatny i podatny na podejmowane przez człowieka działania. Prowadzona na tych terenach gospodarka leśna
2
uwzględnia zasady zrównoważonego rozwoju i dąży do zachowania różnorodności biologicznej. To wspaniałe bogactwo natury znajduje się w odległości zaledwie 40 min. jazdy samochodem od Wrocławia. Przed każdym, kto pragnie poznać niezwykłe osobliwości przyrody otwiera się kraina Doliny Baryczy.
Przyroda i krajobraz Nadleśnictwa Milicz
3
C
entralna część nadleśnictwa to głównie rozbudowana sieć cieków wodnych i stawów. Niezwykle malowniczo prezentuje się dolina rzeki Barycz, tworząca rozległe terasy zalewowe, będąca idealnym miejscem bytowania dla ptaków wodnych i płazów. Charakterystyczne dla
4
Buczyny porastające stoki Wzgórz Trzebnickich zachwycają potęgą strzelistych pni i soczystą zielenią liści.
Żyzne i wilgotne gleby tworzą doskonałe warunki do wzrostu dla jednego z najpotężniejszych polskich drzew – dębu szypułkowego.
Tam gdzie podłoże jest piaszczyste króluje sosna – gatunek najczęściej spotykany w naszych lasach.
tutejszego krajobrazu są również elementy będące dziełem człowieka – wały, groble i nasypy, związane ze stawami hodowlanymi. Część południowa z kolei to teren o bardzo urozmaiconej rzeźbie, wchodzący w skład Wzgórz Trzebnickich, gdzie przeważają spore pagórki o wygładzonych zboczach, z najwyższym wzniesieniem o wysokości 241 m n.p.m. Pod względem przyrodniczym na terenie Nadleśnictwa Milicz dominują bory sosnowe. Na żyźniejszych terenach, zwłaszcza w południowej części, napotkamy lasy bukowe i dębowe, a na terenach mocno uwilgotnionych olszyny.
5
Leśny Kompleks Promocyjny ,,Lasy Doliny Baryczy’’ 6
Siatka rozpięta na rusztowaniu to nic innego jak nowatorska pułapka na korniki, czyli owady będące jednym z najpoważniejszych zagrożeń dla borów świerkowych.
L
eśne kompleksy promocyjne powołuje się na obszarach zwartych i dużych połaci lasów, o szczególnych walorach przyrodniczych. Prowadzona na ich terenie gospodarka nakierowana jest na podkreślenie wielofunkcyjności ekosystemów leśnych. Rolą LKP jest w szczególności promocja zrównoważonej gospodarki leśnej i edukacja leśna społeczeństwa. W szerokim zakresie prowadzone są tam również badania i doświadczenia z zakresu nauk leśnych, a ich wyniki wykorzystywane w praktyce na terenie całego kraju. W Polsce zostało utworzonych 25 takich jednostek. Zakres zadań dla LKP określa Program Gospodarczo-Ochronny uchwalony przez Radę Naukowo-Społeczną.
7
Chronimy przyrodę Ochrona przyrody to bardzo szeroka dziedzina wiedzy oraz praktyki ściśle związana z leśnictwem. Warto pamiętać, że działalność leśna to czynna ochrona zasobów i ich stałe zwiększanie przy gospodarczym wykorzystaniu surowca.
M
iejscem unikatowym w skali nie tylko regionu, ale i całego kraju jest Rezerwat przyrody Stawy Milickie. Został założony w roku 1973 w celu ochrony wielu szczególnie cennych i rzadkich gatunków ptaków oraz fragmentów środowisk wodno-błotnych, stanowiących miejsca ich gniazdowania, żerowania i odpoczynku. 8
Bocian czarny to rzadszy kuzyn bociana białego. Unika siedzib ludzkich i na miejsce gniazdowania wybiera podmokłe lasy.
Bielik to nasz największy ptak drapieżny. Jego majestatyczną sylwetkę bardzo często można zobaczyć nad stawami w okolicach Milicza.
Czapla purpurowa to ptak bardzo rzadki w Polsce. Przy odrobinie szczęścia można go jednak obserwować w Dolinie Baryczy.
Rezerwat Stawy Milickie Jest największym powierzchniowo rezerwatem w Polsce (ponad 5 tys. ha). Obejmuje on ponad 285 stawów rybnych, zgromadzonych w pięciu dużych kompleksach. W okresie ptasich migracji miejsce to gromadzi nawet 60 tysięcy ptaków z około 270 gatunków. Jest to raj dla miłośników ornitologii, zwłaszcza że miejsca umożliwiające obserwacje są liczne i łatwo dostępne. Największe zaciekawienie mogą wzbudzać bielik, bocian czarny, czapla purpurowa, cyraneczka bądź perkoz rdzawoszyi. Stawy Milickie to również największy w Europie ośrodek hodowli karpia, a specjalne danie z tej ryby, tzw. karp milicki, posiada status potrawy regionalnej. 9
Rezerwat Wzgórze Joanny
R
ównie interesującym miejscem, choć o zupełnie innym charakterze, jest Wzgórze Joanny. Las na jego stokach zachwyca swoim bogactwem. Spotykamy tu majestatyczne buki, a także dęby i graby. W celu ochrony tego ekosystemu w 1962 roku utworzono tu rezerwat przyrody. Głównym
10
Nietoperze – nocek duży oraz mopek – znajdują schronienie w podziemnej, ceglanej piwnicy położonej w lesie w pobliżu Cieszkowa, objętej specjalnym obszarem ochrony siedlisk. Mokradła i martwe drewno też mają swoje miejsce w lasach gospodarczych. Oba te elementy wpływają korzystnie na bioróżnorodność ekosystemów.
Skoroszowskie Łąki chronione są jako specjalny obszar ochrony siedlisk. Jest to zespół kośnych łąk trzęślicowych, świeżych oraz szuwarów.
przedmiotem ochrony był wówczas buk, który w okresie tworzenia rezerwatu w okolicach Milicza występował wyspowo. Obecnie jest to gatunek rozszerzający swój zasięg.
Kozioróg dębosz oraz pachnica dębowa to dwa chronione gatunki chrząszczy ściśle związane ze starymi dębami. Oba znajdują doskonałe warunki do życia na terenie Nadleśnictwa Milicz. 11
Turystyka w nadleśnictwie
Szlaki, ścieżki przyrodnicze, wieże widokowe...
L
asy w Polsce są własnością całego społeczeństwa, dlatego ważne jest, aby każdy z nas miał możliwość skorzystania z ich wielorakich dobrodziejstw. Leśnicy z Milicza dokładają wszelkich starań, by sprostać społecznym oczekiwaniom w zakresie leśnej turystyki. W tym celu budowane są miejsca postoju dla samochodów oraz 12
Wspaniałym udogodnieniem dla obserwatorów ptaków jest wieża widokowa w miejscowości Grabownica, usytuowana tuż nad brzegiem stawu Grabownica. Osoby pragnące wypocząć w lesie bardziej aktywnie, z pewnością będą usatysfakcjonowane naszymi szlakami rowerowymi, konnymi i kajakowymi.
drewniane zadaszone wiaty z ławami i stołami. Można przy nich odpocząć i spożyć posiłek na łonie natury, by powędrować dalej, obserwując piękne krajobrazy ze spotykanych na trasie wież widokowych. Ścieżki przyrodnicze na terenie nadleśnictwa mogą być źródłem nie tylko rekreacji, ale i wiedzy o przyrodzie.
13
Cypryśnik błotny
Egzotyka w milickich lasach 14
Rododendrony i azalie stanowią prawdziwą ozdobę wielu miejsc w Nadleśnictwie Milicz. Są to typowe rośliny parkowe, ale można je także spotkać w lasach. Przykładem może być leśnictwo Świętoszyn, gdzie na powierzchni kilku hektarów azalie stanowią trudny do przebycia gąszcz.
Cis pospolity to gatunek rodzimy, ale rzadko występujący w naturze. Można go oglądać w parku w Postolinie.
W
miejscowości Postolin znajduje się niezwykłe miejsce stworzone przez leśnika z zamiłowania – hrabiego Heinricha von Salisch. Na powierzchni 5 ha rośnie około 100 gatunków drzew i krzewów, w tym większość egzotycznych. Przez park przebiega wyznaczona przez Nadleśnictwo Milicz ścieżka przyrodnicza, przy której ustawione są tablice edukacyjne z nazwami występujących tu gatunków drzew i krzewów. 15
Zabytki Milicza i okolic
M
ilicz i jego okolice to prawdziwe bogactwo zabytków architektury, zwłaszcza kościołów i pałaców. Wielu leśnikom znany jest klasycystyczny pałac z XVIII w., z ogrodem w stylu angielskim, będący od 1963 r. siedzibą technikum leśnego. Również z XVIII w. pochodzi niegdyś ewangelicki, a dziś katolicki kościół 16
Neogotycki kościół w Postolinie z 1898 r. ufundowany przez hrabiego Heinricha von Salisch.
Pamiątkowa tablica odsłonięta w kościele w Postolinie w dziewięćdziesiątą rocznicę śmierci Heinricha von Salisch.
Pałac klasycystyczny w Miliczu, dziś mieści się tu technikum leśne.
pw. św. Andrzeja Boboli, zbudowany w technice muru pruskiego. Lokalną atrakcją są także ruiny zamku pamiętającego czasy Piastów, dworska brama wjazdowa, ruiny Czarnej Bramy czy grobowiec hrabiego Maltzana.
Drewniany kościół w Trzebicku – jeden z największych i najstarszych obiektów tego typu na Dolnym Śląsku. Powstał prawdopodobnie w 1672 r. 17
Gospodarka leśna
Hodowla lasu
„Z 18
równoważony rozwój zapewnia zaspokojenie potrzeb obecnych pokoleń, nie przekreślając potrzeb pokoleń następnych” Gro Harlem Brundtland
Siewki sosny w szkółce leśnej.
Jedną z najszybszych i najskuteczniejszych metod odnowienia lasu jest sadzenie młodych drzewek.
Młody las wymaga pielęgnacji polegającej na tworzeniu przestrzeni życiowej dla dobrze rokujących drzewek i usuwaniu tych chorych lub wadliwie ukształtowanych.
Leśnicy poprzez szereg działań inicjują przemianę pokoleniową lasu. Usuwając dojrzały drzewostan, odsłaniają glebę, co pozwala na kiełkowanie nasion i wzrost młodego pokolenia. W przypadku braku obsiewu naturalnego, zbierają nasiona z najcenniejszych drzew oraz drzewostanów i je wysiewają. Na powierzchniach trudnych do odnowienia w sposób naturalny, sztucznie wprowadzają sadzonki wyprodukowane w szkółce leśnej.
19
Pozyskanie drewna
D
rewno, mimo upływu wieków, wciąż cieszy się niesłabnącą popularnością wśród materiałów użytkowych. Pozyskanie tego surowca nie jest jednak celem nadrzędnym, a tylko jednym z wielu aspektów gospodarki leśnej. Ścinka prowadzona jest przy pomocy pilarek
20
Zrywka konna nadal jest w cenie, zwłaszcza w terenie trudno dostępnym.
Każda dłużyca jest mierzona, określa się jej klasę jakości i przypisuje numer umieszczony na plastikowej tabliczce.
lub z użyciem specjalnych maszyn wielooperacyjnych, zwanych harvesterami. Po ścięciu drewno zostaje okrzesane i przetransportowane do drogi wywozowej.
Forwarder, czyli rodzaj ciągnika leśnego, który po załadowaniu drewna żurawiem przewozi je na specjalnej przyczepie. 21
Zagrożenia i ochrona lasu
Korniki, czyli owady żerujące pod korą drzew zwabiane są przy pomocy substancji zapachowych zwanych feromonami do specjalnych pułapek. Jest to jedna z metod zapobiegania nadmiernemu wzrostowi ich populacji. 22
J
ednym z podstawowych zadań leśników jest troska o stan lasu. Nie jest to proste zadanie, gdyż w obecnym stanie środowiska naturalnego czynniki wpływające na zagrożenia jego trwałości są liczne i różnorodne. Do naturalnych wrogów drzew leśnych należą szkodliwe owady – żerujące w koronach lub niszczące drewno – oraz grzyby patogeniczne,
Wieże przeciwpożarowe wyposażone są w sprzęt pozwalający na szybką i dokładną lokalizację pożaru.
np. huby. Młode drzewka bywają zgryzane przez zwierzynę płową – sarny i jelenie. Duże szkody w młodnikach (czyli drzewostanach cienkich i intensywnie rosnących na wysokość) może powodować obfity opad mokrego śniegu (okiść). Huraganowym wiatrom nie oprą się nawet majestatyczne dęby. Także człowiek może negatywnie wpływać na stan lasu. Wystarczy tu wspomnieć śmiecenie, zanieczyszczenia przemysłowe czy nieostrożne obchodzenie się z ogniem. W ochronie lasu podstawową zasadą jest zapobieganie. Dlatego też leśnicy – między innymi – stale monitorują liczebność szkodliwych owadów, grodzą uprawy, by nie były zgryzane przez zwierzynę, a także utrzymują sieć przeciwpożarowych punktów alarmowych. 23
Gospodarka łowiecka
L
iczebność zwierząt łownych w lasach gospodarczych musi być na tyle wysoka, aby zapewnić poszczególnym gatunkom możliwość przetrwania na danym obszarze, z drugiej zaś strony na tyle niska, aby ich żerowanie nie powodowało znaczących uszkodzeń w uprawach leśnych
24
Gospodarka łowiecka to nie tylko pozyskanie zwierzyny, ale także dbanie o jej stan zdrowotny poprzez dokarmianie, czy też wykładanie lizawek z solą.
Myśliwi przyjeżdżający do Milicza mogą liczyć na fachową pomoc pracowników nadleśnictwa oraz dobrze przygotowaną infrastrukturę łowiecką.
i rolnych. Regulowanie tej liczebności to zadanie gospodarki łowieckiej. Leśnicy i myśliwi dbają o dobrą kondycję zdrowotną zwierzyny.
„Kubryk” to kwatera łowiecka i ośrodek szkoleniowy przeznaczony m.in. dla myśliwych, także z zagranicy.
25
Uczymy o lasach
T
ematyka związana z lasem, a także z codzienną pracą leśników – budzi w społeczeństwie niemałe zainteresowanie, zwłaszcza wśród dzieci. Leśnicy naszego nadleśnictwa chętnie wychodzą naprzeciw tym potrzebom, organizując liczne spotkania w szkołach i na łonie natury. Sporego zastrzyku wiedzy przyrodniczej oraz doznań 26
estetycznych dostarczają spotkania z przyrodą pod okiem leśnika. Z kolei rozmowy o funkcjonowaniu leśnictwa jako branży najlepiej prowadzić w szkółce leśnej, gdzie rozpoczyna się proces leśnej przemiany pokoleń. Serdecznie zapraszamy również do samodzielnego zgłębiania tajników wiedzy o lesie, m.in. poprzez wędrówki ścieżkami przyrodniczymi. 27
Nadleśnictwo Milicz Trzebnicka 18, 56-300 Milicz Tel. 71 38 09 301, 302, 303 milicz@wroclaw.lasy.gov.pl www.wroclaw.lasy.gov.pl/milicz znajdź nas!
Legenda: Miejscowości Drogi krajowe Drogi wojewódzkie Drogi pozostałe Rzeki i zbiorniki wodne Siedziba Nadleśnictwa Siedziby leśnictw Granice nadleśnictwa Granice obrębów leśnych Granice leśnictw Kompleksy leśne w zarządzie Lasów Państwowych
LEŚNICTWA: 1. Walkowo 71/38-49-688 2. Kaszowo 71/38-09-301 w.151 3. Lasowice 71/38-09-313 4. Skoroszów 71/38-73-062 5. Brzezie 71/38-73-061 6. Zwierzyniec 71/38-09-324 7. Sędraszyce 71/38-09-322 8. Gądkowice 71/38-09-326 9. Rakłowice 71/38-09-323 10. Gogołowice 71/38-09-311 11. Wróbliniec 71/38-09-327 12. Grabownica 71/38-09-320 13. Krośnice 71/38-09-312 14. Dziewiętlin 71/38-09-329 15. Kubryk 71/38-45-091 16. Bukowice 71/38-45-022 17. Świętoszyn 71/38-09-301 w.150 18. Bukowinka 71/31-48-691
Kwatera Łowiecka
– Ośrodek Szkoleniowy Kubryk Krzyszków 1, 56-321 Bukowice Tel. 71/38-45-079 kwatera.kubryk@wroclaw.lasy.gov.pl
Kontakt: Tomasz Dębiec
Tekst: Tomasz Findysz,
Autorzy zdjęć: Tomasz Dębiec, Stanisław Mikołajczak (str. 2-3), Estera
kontakt@wydawnictwoquercus.pl
Korekta: Tomasz Findysz
Bełza (str. 11, 21), Archiwum nadleśnictwa (str. 26, 27), Grzegorz
+48 667 869 976
28
19. Szkółka Leśna Świętoszyn 71/38-09-315 20. Leśnictwo Łowieckie Kubryk 71/38-45-079
www.wydawnictwoquercus.pl
Bernadeta Mikołajczak, Tomasz Dębiec Projekt, skład, edycja zdjęć: Joanna Kozek
Rogowska (str. 7, 13, 17), Alicja Ostaszewska (str. 12, 17, 25), Jarosław
Leśniewski (str. 9, 24), Wikipedia: Eume, Pierre Dalous (str. 9), Fotolia.com: Joachim Neumann (str. 11), M.R. Swadzba (str. 11)