Folder Nadleśnictwa Sobibór by Wydawnictwo Quercus

Nadleśnictwo Sobibór 1

Rok 2020 zdecydowanie zapisał się w pamięci wszystkich jako szczególny czas. Świat każdego z nas zwolnił i zmienił się, niezależnie od wieku, pracy czy statusu społecznego. Na ten niełatwy czas przypadło 100-lecie powstania Zarządu Okręgowego Lasów Państwowych w Siedlcach, do którego należał ówczesny powiat włodawski położony w województwie białostockim. Z tym wydarzeniem chcemy połączyć jubileusz powstania Nadleśnictwa Sobibór

Drodzy czytelnicy

W związku z tym przyjęliśmy datę utworzenia Zarządu Okręgowego Lasów Państwowych w Siedlcach, do którego należało Nadleśnictwo Sobibór, jako datę jego powstania.

. Konkretna data powstania nadleśnictwa była trudna do ustalenia, ponieważ brakuje materiałów źródłowych.

Z okazji setnej rocznicy powstania nadleśnictwa zapraszamy Państwa do lektury niniejszego folderu, w którym wspólnie z pracownikami przedsta wimy dorobek pracy kilku pokoleń leśników oraz niebywałe bogactwo lasów sobiborskich. Wszystko, co udało się stworzyć przez ostatnie sto lat, jest dzie dzictwem, które otrzymaliśmy. W poczuciu odpowiedzialności i w oparciu o doświadczenie kontynuujemy dotychczasową pracę leśników pamiętając, jak ważna dla przyszłości jest przeszłość. Nadleśniczy Nadleśnictwa Sobibór Dariusz Filipczak SobibórNadleśnictwo 3

Służba dla lasu2002r.Lata70.2022r.

SobibórNadleśnictwaPracownicy

Przy okazji jubileuszu 100-lecia po wstania Nadleśnictwa Sobibór nie spo sób nie wspomnieć o ludziach, którzy opiekowali się tutejszymi lasami. Na przestrzeni dziesięciu dekad mierzyli się oni z różnymi wyzwaniami. Do naj ważniejszych z nich należały zalesie nia dużych powierzchni porolnych po II wojnie światowej, a w ostatnich la tach walka z żywiołami i gradacja kor nika Biorącostrozębnego.poduwagę stan lasów tego skrawka Polski leżącego nad Bugiem, leśnicy dobrze wywiązywali się ze swo ich obowiązków. Dziś w Nadleśnictwie Sobibór lasów mamy więcej i są w lep szej kondycji niż sto lat temu.

Na obszarze Nadleśnictwa Sobibór tereny leśne zajmują dziś około pięciokrotnie większą powierzchnię, niż miało to miejsce przed II wojną światową. W ciągu minionych dziesięcioleci zmie niła się nie tylko lesistość, ale też podejście do gospodarowa nia. Dziś ogromny nacisk kładziemy na funkcje lasów związane z ochroną przyrody i rekreacją, jednocześnie dostarczając społe czeństwu cennego surowca, jakim jest drewno.

Nasze lasy teraz i przed wojną OLSZA 14% BRZOZA 9% DĄB 3%SOSNA73% Udział powierzchniowy najważniejszych gatunków drzew w Nadleśnictwie Sobibór NADLEŚNICTWAPOWIERZCHNIA POROLNYCHNADRZEWOSTANYGRUNTACH PRZYRODYREZERWATÓWPOWIERZCHNIA ZWYŁĄCZONANADLEŚNICTWAPOWIERZCHNIAUŻYTKOWANIA 22 470 ha 10 335 ha 1700 ha 4894 ha 6

Mapa gospodarcza Nadleśnictwa Sobibór obrazuje skalę zalesień gruntów porolnych, z jaką mieliśmy do czynienia w latach 50. i 60. XX w. (oddziały leśne zaznaczone na żółto). Są to głównie tereny wsi objęte akcją wysiedleńczą o kryptonimie „Wisła”. Na miejscu opuszczonych gospodarstw zaczął pojawiać się las, rów nież w wyniku sukcesji naturalnej. Nadleśnictwo Sobibór 7

Funkcje lasów 8

Las urozmaica krajobraz. Tereny leśne są bardzo różnorodne i miłe dla oka, zmieniają się wraz z porami roku. Las jest miejscem rekreacji. Leśne ścieżki i szlaki tury styczne to doskonałe miejsce na re laksujący spacer i do uprawiania sportów – biegania czy jazdy na ro werze. Dzięki wszechobecnej zie leni łatwo się odprężamy. Las daje pracę zarówno leśnikom, jak i pracownikom zakła dów usług leśnych wykonujących w drzewostanach prace z zakresu hodowli i ochrony. Dostarcza surowca gwarantującego zatrud nienie pracującym w przemyśle drzewnym. Las dostarcza surowców – nie tylko drewna, lecz także owo ców, grzybów i ziół, które każdy może bezpłatnie zbierać na własny użytek. Las chroni glebę, wodę, zwie rzęta, rośliny i ludzi. Zmniejsza ryzyko wystąpienia powodzi, gdyż gleba leśna i ściółka magazynują bardzo duże ilości wody. Las chroni także przed wiatrem i hałasem.

Rezerwat przyrody Żółwiowe Błota Utworzony w 1988 r. rezerwat przy rody Żółwiowe Błota zajmuje ponad 724 ha. Głównym celem rezerwatu jest ochrona największego w Polsce sta nowiska lęgowego żółwia błotnego. Prowadzona czynna ochrona obejmuje nie tylko lęgowiska, ale również miej sca stałego przebywania i zimowania żółwi. Rezerwat jest ponadto zróżni cowany florystycznie. Przeważają tu taj bagienne lasy brzozowo-olchowe, liczne są również bory sosnowe. Obszar obfituje w rzadkie i zagrożone gatunki roślin, m.in.: wierzbę lapońską i borówkolistną, brzozę niską, rosiczki czy lepnicę litewską. Ze zwierząt warto wymienić orlika krzykliwego, bociana czarnego, gągoła, bobra, wydrę i wilka. Na terenie rezerwatu znajdują się trzy jeziora: Koseniec, Perespa i Wspólne oraz przylegające do nich zarastające stawy Zawołocze. Żółw błotny to jedyny naturalnie występujący w kraju gatunek żółwia. Ze względu na nieliczną populację został objęty ochroną ścisłą, figuruje również w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt. Potrzebuje ochrony czynnej polegającej na wykaszaniu zarastających miejsc lęgowych oraz zabezpieczaniu złożonych jaj przed drapieżnikami. Gatunek ten prowa dzi ziemnowodny tryb życia, a jego menu obejmuje głównie bezkrę gowce, ryby, płazy i rośliny. Samica od końca maja składa jaja w su chym, ciepłym miejscu na lądzie. Osobniki zimują w mule.

Aby chronić obszary, gdzie naturalne siedliska są najlepiej zachowane, tworzy się rezerwaty przyrody. W granicach zasięgu terytorialnego Nadleśnictwa Sobibór znajduje się ich aż sie dem, a łączna powierzchnia wynosi 1700 ha (po dwa rezerwaty: faunistyczne, wodno-torfowi skowe i torfowiskowe oraz jeden leśny). W tych najciekawszych pod względem przyrodniczym miejscach nadleśnictwo realizuje zadania ochronne, których celem jest zachowanie walorów naturalnego środowiska.

Rezerwaty przyrody

Rezerwat Brudzieniecprzyrody Ten wodno-torfowiskowy rezerwat o pow. 36,61 ha utworzony zo stał w 1973 r. w celu ochrony zbioro wisk wodnych oraz podmokłych lasów z występującymi tu rzadkimi, chronio nymi gatunkami roślin. Jego obszar stanowi bezodpływowa kotlina śród leśna, w której centrum zlokalizowane jest dystroficzne jezioro Brudzieniec (18,16 ha). Wraz z przylegającym od wschodu rezerwatem Trzy Jeziora two rzy jeden obszar ochronny.

Rezerwat przyrody Trzy Jeziora Rezerwat torfowiskowy o powierzchni 751,37 ha utworzony został w 1996 r. by ochronić zróżnicowane zbiorowiska torfowiskowe, wodne oraz leśne wraz z rzadkimi gatunkami roślin i zwie rząt (m.in. wierzby: lapońska i borów kolistna oraz trzy gatunki rosiczek). Dwa należące do niego jeziora: Brudno (42 ha) i Płotycze (21 ha) tworzą z leżącym od strony pn.-zach. jezio rem Brudzieniec jeden system hydrolo giczny otoczony torfowiskami. 13

Rezerwat przyrody Małoziemce Rezerwat Małoziemce utworzono w 1988 r., na obszarze 38 ha, dla ochrony ko lonii czapli siwej, wówczas największej na Lubelszczyźnie. Już w latach 50. na olchach, sosnach i grabach czaple zbudowały około 80 gniazd. Obecnie kolonia jest jednak niezamieszkała, prawdopodobnie ze względu na gnieżdżące się od kilku lat w pobliżu bieliki. To nasze największe ptaki drapieżne, które polują głównie na ryby, niekiedy jednak atakują również duże ptaki wodne, w tym czaple.

Rezerwat przyrody Magazyn Utworzony w 1996 r. rezerwat torfowiskowy, którego głównym zadaniem jest zachowanie torfowisk niskich oraz podmokłych siedlisk leśnych. Jego powierzchnia wynosi prawie 52 ha. Zachodnia strona rezerwatu zdominowana jest przez leśne siedliska bagienne – olsy i bory mieszane wilgotne, natomiast część wschodnia to obszar zajmowany przez stale podtapiane, rozległe turzy cowisko z charakterystycznymi kępami.

Rezerwat przyrody Serniawy Rezerwat leśny utworzony w celu ochrony naturalnego łęgu olchowo-wiązowego i grądu z ponad 200-letnim starodrzewiem dębu szypułkowego i grabem. Do ciekaw szych gatunków runa leśnego należą: żywiec cebulkowy i gruczołowaty, listera jajo wata, wydmuchrzyca zwyczajna, a jego charakterystycznym elementem jest masowo występujący bluszcz pospolity. Gnieżdżą się tu rzadkie gatunki ptaków (muchołówki: mała i białoszyja). Rezerwat powstał w 1965 r. i zajmuje pow. 38 ha.

Rezerwat przyrody Jezioro Orchowe Rezerwat o pow. 59,95 ha, utworzony w 1996 r. Głównym przedmiotem ochrony jest stale podtapiane torfowisko wraz z dystroficznym jeziorem Orchowe. Dominują tutaj torfowiska przejściowe, otoczone olsami lub zbioro wiskami zaroślowymi, w obrębie których występuje wiele ciekawych gatun ków roślin (wierzba borówkolistna i lapońska, brzoza niska oraz wodna roślina drapieżna aldrowanda pącherzykowata).

Fauna

Puszczyk mszarny jest dumą Nadleśnictwa Sobibór, gdzie gnieździ się od 2010 r. Ulubionym miejscem życia tej dużej sowy są rozległe bory, obfitujące w tereny otwarte (na terenie nadleśnictwa puszczyk mszarny wyprowadza lęgi w sąsiedztwie zrębów lub mszarów). Najczęściej zasiedla puste gniazda ptaków szponiastych. Jest mało płochliwy, dlatego można go obserwować z bliska, jednak bywa agresywny, gdy broni swego gniazda. W Polsce gnieździ się zaledwie kilka par tego gatunku.

Teren Nadleśnictwa Sobibór jest bez wątpienia jednym z najbogatszych i najbardziej wartościowych w Polsce pod względem występowania rzadkich przedstawicieli rodzimej fauny. Szczególnie ciekawy jest świat ptaków – licznie gnieżdżą się tu żurawie, bociany czarne, a także niezwykle rzadkie duże sowy – puchacz i puszczyk mszarny.

Bocian czarny to ptak, którego roz piętość skrzydeł może dochodzić do 200 cm. Łapie głównie drobne ryby i płazy, brodząc w płytkich wodach. Gatunek jest objęty ochroną ścisłą –dookoła jego gniazd, które zakłada z dala od siedzib człowieka, tworzy się strefy ochronne. Zimuje w Afryce.

Na terenie Nadleśnictwa Sobibór, przy pewnej dozie szczęścia, można zaob serwować rysia – drapieżnego, rzad kiego kota. Jest on samotnikiem, który poluje w nocy (głównie na sarny), a dnie spędza w kryjówkach. Rysie to zwierzęta o doskonałym słuchu – w czym pomagają im pędzelki na uszach skupiające fale dźwiękowe.

Dudek to jeden z najciekawiej ubar wionych rodzimych ptaków, w locie wygląda niemalże jak duży motyl. Jego głowę zdobi czub, który w mo mentach niepokoju ptak rozkłada ni czym wachlarz, a pokaźnej długości dzioba używa do szukania pożywie nia w glebie. Młode w gnieździe mogą wydzielać odstraszającą, cuchnącą ciecz, broniąc się przed intruzami. Łoś to jeden z największych przedsta wicieli rodziny jeleniowatych – jego waga może osiągać nawet pół tony. Wyposażony jest w szerokie racice, dzięki którym bezpiecznie przemierza mokradła, a do tego jest świetnym pły wakiem. Samiec łosia nazywany jest bykiem, a samica klępą.

Rosiczka okrągłolistna jest rośliną owadożerną, objętą w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Występuje głów nie na torfowiskach, a jej liście posia dają na brzegach włoski gruczołowe, dzięki którym wydzielają lepką, wa biącą owady ciecz. Ofiara, która wpad nie w taką pułapkę, zostaje unierucho miona i strawiona. Po całym procesie liść otwiera się, uwalniając niestrawione części owada (np. pancerz chitynowy). W sobiborskich lasach można spotkać fioletowe połacie wrzosowisk, które swoim kwitnieniem zwiastują koniec lata. Wrzos zwyczajny to roślina mio dodajna i lecznicza – miód z niej pozy skany cechuje się bogactwem witamin, posiada również działanie przeciwwi rusowe i przeciwzapalne. Bagno zwyczajne to roślina występu jąca pospolicie na terenie naszego nad leśnictwa, związana z mokrymi lasami sosnowymi, borami bagiennymi oraz torfowiskami. Bagno zwyczajne jest objęte ochroną gatunkową częściową, wytwarza charakterystyczny inten sywny zapach oraz jest rośliną trującą. Aldrowanda pęcherzykowata to jedna z niewielu w Polsce roślin mięsożer nych. Występuje niezwykle rzadko, a jej siedliskiem są powierzchnie do brze oświetlonych, osłoniętych od wia tru zbiorników wodnych. Odżywia się głównie zooplanktonem, czasem lar wami komarów i miniaturowym na rybkiem. W Polsce jest objęta ścisłą ochroną gatunkową.

Mozaika siedlisk Nadleśnictwa Sobibór, na którą składają się różnorodne drzewostany, łąki i szczególnie cenne przy rodniczo tereny podmokłe, nierzadko sąsiadujące z jeziorami, sprawia, że świat roślin jest tu bardzo ciekawy. Wiele z nich objętych jest ochroną gatunkową. Warto tutaj wymienić związane z ekosystemami torfowisk wełnianki i rosiczki.

W czystych, eutroficznych wodach stojących możemy natknąć się na rzadką roślinę – aldrowandę pęcherzykowatą.

Rosnąca na tutejszych bagnach wełnianka, dzięki swoim śnieżnobiałym, puszystym owocostanom tworzy zachwycający widok, obok którego nie można przejść obojętnie.

Można ją wykorzystać do renaturyzacji tor fowisk, gdyż jest gatunkiem pionierskim tych siedlisk, a pod swoimi kępami chroni przed uszkodzeniami nasiona brzozy omszonej.

Flora

Gospodarka leśna prowadzona jest zgodnie z naturalnymi procesami. Leśnicy pozyskują drewno, wyprzedzając obumieranie drzew. Każda powierzchnia, z której zostaje wycięty dojrzały drzewostan, musi zostać odnowiona w ciągu pięciu lat. Można to zrobić, sadząc sadzonki wyhodowane w szkółce leśnej, co nazywamy odnowieniem sztucznym, lub wykorzystując obsiew dojrzałych drzew, czyli odnowienie naturalne. Jak się odnawia las? 100 CYKL produkcyjnytrwający LAT U P R A WA DOJRZAŁY L A S NWERDNOISANRÓIBZ O S Z K ÓŁKA 20

Nasiona, z których wyrasta młode po kolenie lasu, zbiera się z wybranych, najlepszych drzewostanów. Następnie wysiewa się je w szkółce leśnej, a wy rosłe z nich sadzonki nawozi i pielę gnuje, tak aby były jak najbardziej ży wotne i zdrowe. Po dwóch, trzech latach sadzonki są wysadzane w lesie na zrębach, tworząc uprawę. W pierwszych latach wzro stu narażone są na zarastanie przez roślinność zielną, dlatego wykonuje się wykaszanie. Część sadzonek ta kich gatunków, jak np. dąb, jest chęt nie zgryzana przez jeleniowate. Stąd też narażone na zniszczenie uprawy są specjalnie grodzone. Nie wszystkie uprawy powstają w wy niku sadzenia. Na coraz większą skalę leśnicy wykorzystują obsiew nasion z sąsiadujących ze zrębami drzewo stanów lub z tzw. nasienników (poje dyncze drzewa pozostawione na zrę bie). Ten sposób na przemianę pokoleń w lasach nazywamy odnowieniem naturalnym.

Rokrocznie Nadleśnictwo Sobibór odnawia powierzchnię ponad 200 ha. W większości odbywa się to poprzez sadzenie. Warto wiedzieć, że sama technika sadzenia jest niezwykle istotna, bo od niej zależy, czy drzewka się przyjmą. Dotyczy to zresztą nie tylko drzew leśnych, ale także tych, które sadzimy koło domów. Należy pamiętać o tym, żeby korzenie nie były zawinięte ku górze. Ziemię wokół sadzonki należy ugnieść, aby pod jej po wierzchnią, wokół systemu korzeniowego, nie było pustych przestrzeni.

Leśnicy tworzą miejsca postojowe, gdzie można zostawić samochód i udać się na leśny spacer. Na tere nie Nadleśnictwa Sobibór jest ich 10. Niektóre z nich wyposażone są w pod stawową infrastrukturę, jak wiata gril lowa, ławki i stoły. Teren Nadleśnictwa Sobibór przecinają liczne piesze szlaki turystyczne, które ułatwiają obcowanie z naturą i plano wanie wycieczek. Miłośnicy turystyki rowerowej również znajdą dedykowane dla siebie szlaki. Jednym z nich jest słynny Green Velo biegnący wzdłuż wschodniej granicy Polski. Bezpośrednio przy siedzibie Nadleśnictwa Sobibór znajduje się ścieżka edukacyjna o długości 2,5 km. Jej przejście zajmuje ok. 1 godz. Na ścieżce rozmieszczono sześć przystan ków z tablicami o różnej tematyce do tyczącejNadleśnictwolasów.

Sobibór jest otwarte na współpracę z różnymi organizacjami funkcjonującymi w zasięgu terytorialnym tej jednostki. Organizowane są między innymi akcje sprzątania, które pomagają uzmysłowić lokalnym społecznościom, jak duży jest to problem w la sach. Leśnicy chętnie dzielą się informacjami na temat przyrody i pro wadzonej przez nich gospodarki leśnej.

Z roku na rok coraz większego znaczenia nabierają społeczne funkcje lasu. Wśród drzew doskonale odpoczywamy, zieleń nas odpręża. Im bardziej codzienność i praca oddalają nas od natury, tym chęt niej odwiedzamy las. To miejsce, gdzie zbieramy grzyby i spacerujemy. Coraz więcej ludzi aktywnie spędza czas na łonie natury: biega, jeździ na rowerach lub konno. Teren leśny doskonale nadaje się na odpoczynek, ale musimy pamiętać o poszanowaniu zasad, jakie nas tam obowiązują.

Zapraszamy do lasu

WIAT GRILLOWYCH5 1 MIEJSC POJAZDÓWPOSTOJUkmSZLAKÓWROWEROWYCHkmSZLAKÓWPIESZYCH10 143 144 DYDAKTYCZNAŚCIEŻKA 23

Drewno to naturalny surowiec, który pomimo wprowadzenia na rynek wielu innych, nowoczesnych ma teriałów użytkowych wciąż nie traci na popularności. Używa się go m.in.: w budownictwie, meblarstwie, przemyśle papierniczym, produkcji instrumentów muzycznych czy zabawek; służy jako opał. To wręcz su rowiec doskonały: ekologiczny, wszechstronny, trwały i co najważniejsze – odnawialny w stosunkowo krót kim czasie. Powstaje tylko i wyłącznie dzięki siłom natury – energii słońca, wodzie, powietrzu i składnikom pokarmowym zawartym w glebie.

–pozyskanieDrewno zastosowanie

W Lasach Państwowych każdy stos lub sztuka drewna jest mierzona, poddawana ocenie jakościo wej i specjalnie oznakowana unikalnym numerem. Jest w nim zakodowana informacja o pocho dzeniu drewna: dyrekcji regionalnej, nadleśnictwie i leśnictwie.

Dzisiaj do pozyskania drewna używa się nowoczesnych ciągników, które sprawiają, że praca w lesie nie jest już tak trudna i niebezpieczna, jak jeszcze kilka dekad temu. Należy podkreślić, że w polskich lasach pozyskuje się rokrocznie mniej drewna, niż go przyrasta w tym samym czasie. Dzięki temu ilość drewna na pniu stale się zwiększa.

BUDOW NICTWO WNĘTR Z A M E B L EYTNEMURTSNIREIPAP Z A B A W K I OPAŁ 25

Najchętniej zbieranymi owocami runa leśnego są borówki czarne, nazywane bardzo często jagodami. Tę wieloletnią roślinę zielną z soczystymi owocami możemy znaleźć w sosnowych lasach.

Aromatyczne owoce można smako wać w czerwcu i lipcu. Najwięcej jest w nich witaminy C i PP, a z soli mi neralnych żelaza. Zimą łany borówki pozostają zielone nawet pod śniegiem, dzięki czemu stanowią ważne źródło pokarmu dla jeleni. Borowik szlachetny (prawdziwek) to niepodważalny król grzybobrania –najbardziej poszukiwany i smakowity gatunek. Jest to typowy grzyb leśny. Jego miąższ, o łagodnym smaku i orze chowym zapachu, jest bogaty w białko, minerały i witaminy. Nadaje się do su szenia, gotowania i marynowania. Pszczoły są niezwykle ważne dla funkcjonowania rozmaitych ekosyste mów. To one są odpowiedzialne za za pylanie ogromnej ilości roślin, także w sadach i na polach uprawnych. Trzeba jednak pamiętać, że to właśnie las jest doskonałym miejscem do życia dla pszczół. Tu klimat jest bardziej łaskawy dla tych owadów –podczas upałów temperatury są niższe niż na polach, a wiatry mniej do kuczliwe. W odróżnieniu od terenów rolniczych, leśna stołówka serwuje bardzo różnorodne menu i, co najważniejsze, zdrowe, zwłaszcza tam, gdzie przemysł ma ograniczony wpływ na środowisko, czego dobrym przykładem są tereny Nadleśnictwa Sobibór.

Dary lasu 27

Las daje nam nie tylko drewno, ale też grzyby, owoce runa leśnego i zioła; jest także idealnym miejscem na umiejscowienie pasieki. Doceńmy fakt, że w Polsce zbieranie grzybów na własny użytek nie podlega ograniczeniom czy opłatom.

W wielu krajach Europy nie ma takiej swobody korzystania z darów lasu.

Na terenie Nadleśnictwa Sobibór znajduje się wiele miejsc martyrologii, tutejsze lasy były świad kami bestialstwa czasów II wojny światowej. Zainteresowani historią powinni wybrać się do Muzeum w Sobiborze, a w okolicznych lasach znajdą ukryte pomiędzy drzewami miejsca pamięci. Miejsca pamięci

Pomnik ku czci ofiar obozu pracy przymusowej we wsi Luta Wiosną 1942 r. do utworzonego przez nazistów obozu pracy we wsi Luta tra fiło ok. 900 Żydów (również kobiet i dzieci). Na miejscu zamordowano ok. 600 więźniów, których grzebano w obrębie obozu lub w pobliskim lesie.

Cmentarze leśne W głębi lasu spotkamy wiele miejsc pochówku z okresu powstania stycz niowego, a także z czasów partyzanc kich. We współpracy z organizacjami społecznymi, nadleśnictwo stara się dbać o ich utrzymanie.

Pomniki powstały na zbiorowych mo giłach ofiar – odsłonięto je w 2013 r. Muzeum i miejsce pamięci w Sobiborze Podczas II wojny światowej, w latach 1942-43, w miejscu tym znajdował się nazistowski obóz zagłady. Powstał w lesie, nie daleko stacji kolejowej, co zapewniało łatwy dowóz więźniów. Łącznie życie straciło tu ok. 180 tys. osób. Dnia 14 paździer nika 1943 r. w obozie wybuchło powstanie – 300 więźniom udało się uciec, a po buncie obiekt został zlikwidowany. W 50. rocznicę wybuchu powstania utworzono muzeum, w którym można zapoznać się z historią obozu. W 2003 r. natomiast po wstała „Aleja Pamięci”, a ułożone przy niej kamienie upamięt niają zamordowanych. Od 2020 r. możemy udać się na wystawę „SS-Sonderkommando Sobibor. Niemiecki obóz zagłady 1942––1943” z analogowymi i multimedialnymi formami przekazu.

Sobibór 103, 22-200 Włodawa tel. 82 571 98 11, faks 82 571 98 59 https://sobibor.lublin.lasy.gov.plsobibor@lublin.lasy.gov.plNadleśnictwo Sobibór 1. ADAMKI Okuninka XIII-43 22-200 Włodawa tel. 691 515 723 2. ŻDŻARKA Żdżarka 26/1 22-235 Hańsk Pierwszy tel. 691 516 453 3. DEKOWINA Żłobek 50 22-200 Włodawa tel. 691 515 794 4. PODLASKI Macoszyn Mały 46 22-235 Hańsk Pierwszy tel. 691 515 746 5. MACOSZYN Osowa 104a 22-235 Hańsk Pierwszy tel. 691 515 826 6. PETRYŁÓW Konstantynówka 21 22-235 Hańsk Pierwszy tel. 691 515 892 7. DUBNIK Sobibór 67 22-200 Włodawa tel. 691 515 729 8. ŻŁOBEK Żłobek 51 22-200 Włodawa tel. 691 515 432 9. WOŁCZYNY Wołczyny 2 22-200 Włodawa tel. 691 516 258 DANE TELEADRESOWE LEŚNICTW:10. OSOWA Osowa 79 22-200 Włodawa tel. 691 515 685 11. STULNO Stulno 22-23095Wola Uhruska tel. 691 515 456 12. KOSYŃ I SZKÓŁKA LEŚNA Żłobek 100 22-200 Włodawa tel. 691 515 465 13. UHRUSK ul. 1 maja 104 20-230 Wola Uhruska tel. 509 336 977 tel. 691 515 465

LEGENDA:

Ostrożnie z ogniem. Ogniska można rozpalać w miejscach do tego przeznaczonych po uprzednim uzgodnieniu w biurze nadleśnictwa.

Tekst: Małgorzata Szywacz, Tomasz Dębiec, Justyna Prędkiewicz Korekta: Bartosz Szpojda 32

Jak zachować się w lesie?

Psa prowadź na smyczy. Pies może być niebezpieczny dla mieszkających w lesie zwierząt.

Dbaj o porządek w lesie. W trakcie spacerów i grzybobrania swoje odpady zabieraj ze sobą. Samochód pozostaw w specjalnie przygotowanym do tego miejscu postojowym.

Zachowaj ciszę w czasie pobytu w lesie. Hałas nie tylko płoszy zwierzęta, lecz także może przeszkadzać innym w odpoczynku.

Zachowaj ostrożność wobec zwierząt. Zwierzę, które nie płoszy się na Twój widok, stanowi zagrożenie, ponieważ jest prawdopodobnie chore bądź ranne.

Biwakuj tylko w miejscach do tego przeznaczonych. Swój namiot rozkładaj tylko tam, gdzie będziesz bezpieczny. Nie niszcz grzybów i roślin. Są one pokarmem dla zwierząt mieszkających w lesie, a także częścią ekosystemu.

Kontakt: Tomasz Dębiec, +48 667 869 976 www.wydawnictwoquercus.plkontakt@wydawnictwoquercus.pl

Projekt graficzny, DTP: Joanna Kozek Zdjęcia: archiwum Nadleśnictwa Sobibór, Tomasz Dębiec (s. 26)