MIĘDZY POGÓRZEM A BIESZCZADAMI Nadleśnictwo Ustrzyki Dolne
TU ZACZYNAJĄ SIĘ – krajobraz Nadleśnictwa Ustrzyki Dolne
Widok z góry Kozieniec na Jezioro Myczkowskie i zaporę w Solinie 2
BIESZCZADY
Nadleśnictwo Ustrzyki Dolne obejmuje swym zasięgiem niemal 47 tys. ha w powiatach: bieszczadzkim, leskim i sanockim, przy czym gospodarkę leśną prowadzi na ponad 24 tys. ha. Najwyższym punktem są Jaworniki, będące częścią Żukowa – najdłuższego, liczącego 25 km długości, bieszczadzkiego pasma górskiego. Grzbietem Żukowa przebiega kontynentalny dział wód rozdzielający zlewnię Morza Bałtyckiego i Czarnego. Do tego drugiego, jako dopływ Dniestru, spływa mająca źródła pod Wielkim Królem rzeka Strwiąż. Pasmo Żukowa słynie także z urokliwych kompleksów leśnych, które – podobnie jak góra Jawor oraz położone nad Zalewem Solińskim wzniesienia zwane Stożkami – są szczególnie chętnie odwiedzane przez turystów. 3
LASY, JAKICH CHCE
4
Drzewostany Nadleśnictwa Ustrzyki Dolne tworzą głównie buki i jodły. W bieszczadzkich warunkach klimatycznych i glebowych gatunki te czują się najlepiej. Ponadto na tutejszych żyznych siedliskach rosną jawory, jesiony, graby i klony. Właśnie takie – wielogatunkowe, różnorodne biologicznie, stabilne i odporne drzewostany zajmują większą część powierzchni nadleśnictwa.
NATURA
5
Las zatrzymuje wodę. W koronach i na pniach drzew, w ściółce i glebie, w śródleśnych oczkach wodnych oraz bagnach. Sprawia, że woda z ulewnego deszczu lub z szybko topniejącego śniegu spływa w doliny wolniej i w mniejszej ilości. Słowem las chroni przed powodzią.
6
W niższych partiach Bieszczadów buk znajduje dogodne warunki wzrostu. Żyzne gleby i klimat regla dolnego to warunki idealne do tego, by tworzył okazałe drzewostany, soczyście zielone wiosną i pomarańczowo-żółte jesienią.
Martwe drewno tętni życiem. Zamieszkują je owady, grzyby i porosty. Bywa kryjówką dla małych ssaków i ptaków. Po rozłożeniu zasila glebę cennymi substancjami, oddając ziemi to, co z niej pobrało. 7
LASY NA GRUNTACH POROLNYCH
W cieniu wysokich sosen sadzi się jodły i buki, które wymagają osłony starszych drzew.
8
Pola i łąki opuszczonych po II wojnie światowej wsi w większości zalesiono, sadząc sosnę. Część z nich zarosło ekspansywną olszą szarą. Pochodzące z tamtych czasów drzewostany zajmują ponad 9,2 tys. ha, co stanowi ok. 39% obszarów leśnych nadleśnictwa. Dziś tworzą one osłonę, pod którą sadzimy jodły, buki i inne właściwe dla Bieszczadów gatunki drzew.
Glebom na gruntach porolnych brakuje leśnych mikroorganizmów, grzybów, owadów i składników odżywczych. Często nieodpowiednie dla drzew leśnych jest także pH oraz struktura gleby. Drzewostan sosnowy, tzw. przedplon, zmienia te warunki na korzystne dla bardziej wymagających gatunków drzew.
9
LAS WIELOFUNKCYJNY Prowadzimy zrównoważoną, wielofunkcyjną gospodarkę leśną. Kierujemy się zasadą trwałości utrzymania lasów, co oznacza, że każdą powierzchnię, z której pozyskano drewno, odnawiamy. Sadzimy na niej sadzonki drzew lub pozostawiamy do naturalnego obsiewu. Ponadto powiększamy zasoby leśne, zalesiając np. grunty rolne. Wszystkie lasy chronimy przed pożarami, gradacjami owadów, chorobotwórczymi grzybami i innymi czynnikami, które mogą im zagrażać.
10
Gospodarując lasami, dążymy do tego, by pełniły one wiele funkcji jednocześnie.
LAS JEST MIEJSCEM REKREACJI. Leśne ścieżki i szlaki turystyczne to doskonałe miejsce na relaksujący spacer i do uprawiania sportów – biegania czy jazdy na rowerze. Otoczenie zielenią sprawia, że łatwo się odprężamy.
LAS DAJE PRACĘ zarówno
leśnikom, jak i pracownikom zakładów usług leśnych wykonujących w drzewostanach prace z zakresu hodowli i ochrony. Dostarcza surowca gwarantującego zatrudnienie pracującym w przemyśle drzewnym.
LAS CHRONI glebę, wodę,
zwierzęta, rośliny i ludzi. Zmniejsza ryzyko wystąpienia powodzi, gdyż gleba leśna i ściółka magazynują bardzo duże ilości wody. Jest to szczególnie ważne na terenach górskich. Las chroni także przed wiatrem i hałasem.
LAS DOSTARCZA SUROWCÓW – nie tylko drewna,
lecz także owoców, grzybów i ziół, które każdy może bezpłatnie zbierać na własny użytek.
LAS UROZMAICA KRAJOBRAZ . Tereny leśne są
bardziej różnorodne i miłe dla oka, zmieniają się wraz z porami roku. 11
PRZYRODA POD OCHRONĄ W Nadleśnictwie Ustrzyki Dolne funkcjonują różne formy ochrony przyrody. Powołano tu pięć rezerwatów przyrody, park krajobrazowy, obszar chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000 oraz 21 pomników przyrody. Chronimy cenne drzewostany i stanowiska rzadkich roślin (w rezerwatach Na Oratyku, Buczyna w Wańkowej, Cisy w Serednicy, Koziniec), a także siedlisko bobra europejskiego w rezerwacie Bobry w Uhercach. Na terenie nadleśnictwa znajdują się również strefy ochrony takich ptaków jak: orzeł przedni i orlik krzykliwy, oraz grzyba granicznika płucnika. Na terenie Nadleśnictwa Ustrzyki Dolne licznie występują zwierzęta chronione, w tym duże drapieżniki, jak wilk, ryś i niedźwiedź.
Nadleśnictwo Ustrzyki Dolne brało udział w projekcie „Czynna ochrona węża Eskulapa w Bieszczadach Zachodnich”, który był koordynowany przez Instytut Ochrony Przyrody w Krakowie. Działania ochronne prowadzone na terenie nadleśnictwa polegały m.in. na tworzeniu kopców rozrodczych czy gałęziowisk, w których ten wąż znajduje odpowiednie warunki do rozwoju. 12
GÓŁKA DŁUGOOSTROGOWA – piękny storczyk i zarazem jedna z wielu roślin podlegająca ochronie, jakie możemy spotkać na terenie nadleśnictwa. Jej pędy o wysokości do 60 cm wieńczą pachnące kwiaty zebrane w pojedynczy kłos. Kwitnie od maja do lipca, zapylana jest przez motyle.
JĘZYCZNIK ZWYCZAJNY – chroniona paproć, którą najczęściej spotkać można w leśnictwie Jawor. Wzrasta tam w zespole jaworzyny górskiej. To najcenniejsze siedlisko w nadleśnictwie.
CIS POSPOLITY – chroniona,
wiecznie zielona roślina. W Polsce najczęściej ma pokrój krzewu, jednak w rezerwacie Cisy w Serednicy spotkać można wiele okazów mających formę drzewiastą. Cis jest rośliną trującą. Jedynie w czerwonej osnówce osłaniającej nasiona nie ma niebezpiecznej dla zdrowia taksyny.
GRANICZNIK PŁUCNIK
– rosnący na korze starych drzew liściastych porost, który jest objęty ścisłą ochroną, ma status gatunku zagrożonego wymarciem. Na terenie Nadleśnictwa Ustrzyki Dolne jego stanowiska objęto ochroną strefową. 13
JAK PIELĘGNUJEMY LAS?
Często las odnawiamy naturalnie. Opadłe na ziemię nasiona kiełkują, a młode drzewka wzrastają pod osłoną starszego, nieco przerzedzonego drzewostanu. Gdy są wystarczająco duże i silne, górne piętro drzew usuwa się. 14
1
W szkółce leśnej z nasion pozyskanych w wysokiej jakości drzewostanach nasiennych hoduje się sadzonki drzew leśnych.
2
Wiosną sadzonki sadzi się w lesie. Powstałą dzięki temu uprawę najczęściej grodzi się, zabezpieczając w ten sposób przed zwierzyną (jelenie i sarny mogą uszkadzać młode drzewka). Uprawy zakładane pod osłoną starszego lasu nazywa się podokapowymi.
3
Wzrastające uprawy i nieco starsze od nich młodniki pielęgnuje się, wykaszając trawy, kształtując korony, usuwając drzewa chore i obumarłe. Zabiegi wykonywane w młodnikach są zwane czyszczeniami.
4
W chwili, gdy młode pokolenie rosnące pod okapem dojrzałego drzewostanu jest wystarczające silne, drzewostan górny się usuwa.
5
W drzewostanach dojrzewających prowadzi się trzebieże. Usuwa się drzewa przeszkadzające tym najwartościowszym, złej jakości lub chore.
6
W dojrzałych drzewostanach, które osiągnęły wiek rębności, usuwa się część drzew, żeby zrobić miejsce dla sadzonek. Potrzeba ponad stu lat, żeby cykl życia lasu gospodarczego zatoczył koło. 15
DREWNO – POZYSKANIE I ZASTOSOWANIE Drzewa wyznaczone do wycinki przez leśniczego pozyskują pilarze. Jest to trudna i niebezpieczna praca. Po obaleniu drzewa przycina się kłodę i konary do zadanych rozmiarów, uzyskując drewno wielko-, średnio- i małowymiarowe. Następnie drewno zrywa się, czyli przyciąga na składnicę drewna. Pomiaru każdej sztuki drewna długiego oraz pomiaru stosów dokonuje leśniczy. Określa on ich długość, grubość (lub wysokość w przypadku stosu), miąższość (czyli objętość) oraz jakość. Nadaje im także unikalne numery. Wszystkie te informacje przesyła za pomocą komputera do biura nadleśnictwa.
Drzewa przewidywane do wycięcia mierzy się, by wstępnie określić ilość drewna, które zostanie pozyskane. Wiedza o ilości surowca pomaga zaplanować sprzedaż. Upewnia też leśników w tym, że nie wytną go więcej niż wynosi przyrost. 16
Wycinamy mniej, niż przyrasta W lasach Nadleśnictwa Ustrzyki Dolne przyrasta rocznie ok. 175 tys. m 3 drewna
Pozyskujemy rocznie ok. 107,6 tys. m 3 drewna
Drewno to odnawialny i wytrzymały surowiec, mający bardzo długą historię zastosowania. Dziś nadal, podobnie jak przed wiekami, służy do celów opałowych, jako budulec i do produkcji papieru. Produkowane są z niego meble, przedmioty codziennego użytku, a także znajdujące zastosowanie w budownictwie płyty drewnopochodne: pilśniowe, wiórowe oraz sklejka.
Nadleśnictwo rokrocznie dostarcza drewno na submisję organizowaną przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Krośnie. To rodzaj aukcji, na której licytowane są najcenniejsze kłody. Sprzedawane jest tu m.in. drewno rezonansowe i okleinowe. 17
UCZYMY O PRZYRODZIE I LESIE
18
Edukacja przyrodniczo-leśna to działalność, w którą pracownicy nadleśnictwa wkładają dużo serca. Zajęcia, szczególnie te skierowane do dzieci, cieszą się dużym zainteresowaniem. Często prowadzone są one na ścieżce dydaktycznej „Na stokach Żukowa”, gdzie znajdują się liczne tablice edukacyjne i tzw. zielona klasa. Podążając ścieżką, można nauczyć się rozpoznawać gatunki i tropy zwierząt, drzewa i rośliny runa leśnego, można też dowiedzieć się, jak powstaje las oraz jak prawidłowo się go użytkuje i odnawia.
19
Łowiectwo jako element ochrony środowiska przyrodniczego oznacza hodowlę, ochronę zwierząt łownych i gospodarowanie ich zasobami w zgodzie z prawami ekologii oraz zasadami racjonalnej gospodarki rolnej i leśnej. Prowadzona na terenie Nadleśnictwa Ustrzyki Dolne gospodarka łowiecka ma na celu m.in. osiągnięcie optymalnej liczebności osobników gatunków łownych, w tym jeleni, saren i dzików, gwarantującej stabilność poszczególnych populacji.
UTRZYMAĆ RÓWNOWAGĘ – cele gospodarki łowieckiej
20
Właściwe prowadzenie gospodarki łowieckiej przyczynia się do ograniczania szkód w uprawach rolnych i leśnych. W tym celu poprawia się warunki bytowania zwierzyny w łowiskach, m.in. poprzez uprawę poletek łowieckich z atrakcyjną karmą, wykaszanie łąk śródleśnych i przyleśnych, pielęgnację starych sadów owocowych i zakładane nowych, wykładanie soli w lizawkach. Kluczowe znaczenie ma również zapewnienie zwierzynie wody i spokoju. W okresie utrudnionego dostępu do pokarmu zwierzyna jest dokarmiana przez leśników i myśliwych. Na terenie Nadleśnictwa Ustrzyki Dolne gospodarka łowiecka prowadzona jest przez cztery koła łowieckie i jeden ośrodek hodowli zwierzyny Lasów Państwowych.
Wykonana 10 marca 2019 r. inwentaryzacja zwierzyny wykazała, że na terenie Nadleśnictwa Ustrzyki Dolne żyło wówczas 883 jeleni, 901 saren i 37 dzików. 21
PIĘKNO, KTÓRE PRZYCIĄGA Różnorodność terenu nadleśnictwa otwiera wachlarz możliwości przed aktywnymi turystami. Żeglarze, narciarze biegowi, skiturowcy, rowerzyści, paralotniarze i piechurzy na brak atrakcji nie będą tu narzekać. A i ci, którzy marzą jedynie o kąpielach, nie tylko słonecznych, z pewnością znajdą dla siebie zatoczkę nad Jeziorem Solińskim lub Myczkowskim.
22
Jezioro Myczkowskie to sztuczny zbiornik wodny utworzony na rzece San. Otoczone lasami jest urokliwym miejscem wypoczynku. Plaże i wypożyczalnie sprzętu wodnego sprawiają, że turyści odwiedzają je nie mniej chętnie niż bardziej znane Jezioro Solińskie.
23
AKTYWNY WYPOCZYNEK
Teren Nadleśnictwa Ustrzyki Dolne pokrywa gęsta sieć oznakowanych szlaków pieszych, rowerowych oraz konnych. Wiele z nich przypadnie do gustu także uprawiającym jogging czy Nordic Walking. Również miłośnicy skiturów, nart śladowych czy rakiet śnieżnych znajdą dla siebie wiele urokliwych leśnych duktów.
Paralotniarze często mogą liczyć na idealne warunki do startów na szczycie Kamiennej Laworty, Ostrego Działu czy Holicy.
24
Narciarze, oprócz wyciągów, do dyspozycji mają usytuowane na stokach Żukowa malownicze trasy do narciarstwa biegowego – rekreacyjną i wyczynową. Ta ostatnia posiada licencję FIS, dzięki której odbywają się na niej zawody sportowe. Rowerzyści szukający mocnych wrażeń mogą korzystać z wyciągu na stokach Kamiennej Laworty i znajdujących się tam trzech specjalnych tras zjazdowych. Zbocza Żukowa mają doskonałe warunki lotne. Odkryli je członkowie Związku Awiatycznego Studentów Politechniki Lwowskiej. W 1933 r. w okolicach Ustjanowej uruchomiono ogromne szybowisko, które stało się znane w całej Europie. Wyposażone zostało w odpowiednią infrastrukturę – lotnisko dla samolotów w dolinie, wyciągarki dla szybowców i hangary, których fundamenty widać na zdjęciu poniżej. Funkcjonował tutaj wojskowy obóz szkoleniowy, w którym odbywały się kursy m.in. dla uczniów szkoły w Dęblinie. Na szybowisku odbywały się liczne zawody, na których dokonywano nowych rekordów Polski. W 1938 r. w Ustjanowej odbyły się szybowcowe mistrzostwa Polski.
Widok na Góry Słonne i Bieszczady
Turyści odwiedzający Nadleśnictwo Ustrzyki Dolne mogą skorzystać z kilku solidnych wiat, wyposażonych jest w ławy, stoły i miejsce na ognisko. Leśnicy wykorzystują je również do prowadzenia zajęć z edukacji przyrodniczej. 25
Nadleśnictwo Ustrzyki Dolne ul. Rynek 6, 38-700 Ustrzyki Dolne tel. 13 461 10 31, faks 13 461 10 31 www.ustrzykidolne.krosno.lasy.gov.pl ustrzyki.dolne@krosno.lasy.gov.pl
LEŚNICTWA:
26
1
BANDRÓW
Bandrów Narodowy 13, 38-700 Ustrzyki Dolne
13 461 21 53
2
BRZEGI
ul. Rynek 6, 38-700 Ustrzyki Dolne
13 461 15 88
3
ŁOBOZEW
Daszówka 1B, 38-700 Ustrzyki Dolne
13 461 48 92
4
ŁODYNA
ul. Rynek 6, 38-700 Ustrzyki Dolne
13 461 16 08
5
KROŚCIENKO
Krościenko, 38-700 Ustrzyki Dolne
13 461 24 14
6
RABE
Rabe 26A, 38-700 Ustrzyki Dolne
13 461 92 21
7
STEBNIK
ul. Rynek 6, 38-700 Ustrzyki Dolne
13 461 92 20
8
TELEŚNICA
Daszówka 1B, 38-700 Ustrzyki Dolne
13 461 82 20
9
USTJANOWA
ul. Rynek 6, 38-700 Ustrzyki Dolne
13 461 23 71
10
ŻŁOBEK
Żłobek 13, 38-700 Ustrzyki Dolne
13 461 90 12
11
JAWOR
Łobozew Górny 4, 38-700 Ustrzyki Dolne
13 461 48 28
12
LESZCZOWATE
Leszczowate 9, 38-711 Ropienka
13 460 10 18
13
ORELEC
Orelec 38-623, Uherce Mineralne
13 461 80 16
14
SEREDNICA
Wańkowa 74, 38-711 Ropienka
13 461 73 74
15
STEFKOWA
Stefkowa 91, 38-722 Stefkowa
13 461 74 85
16
WAŃKOWA
Wańkowa 1, 38-711 Ropienka
13 461 70 06
17
ZAWADKA
Zawadka 42, 38-711 Ropienka
13 460 10 16
18
ŻUKÓW
Stefkowa 42, 38-722 Olszanica
13 461 72 13
19
ŁOWIECKIE
ul. Rynek 6, 38-700 Ustrzyki Dolne
13 461 16 84
17
Stańkowa Paszowa Ropienka Brelików
!
16
4
Wańkowa
5
Leszczowate Wola Maćkowa
Liskowate 890
Krościenko Serednica 14 Wola Romanowa 5 Dźwiniacz Dolny 3 Łodyna leśnictwa rys nzw _ob view Uherce Mineralne 18 0 Nadleśnictw o 0 1 Bandrów 0 Stefkowa 15 Brzegi Dolne Stańkowa 895 1 2 Brzegi 1 Orelec 84 3 Łobozew 1 Ustjanowa Paszowa 4 Łodyna 1 Dolna 13 Ustrzyki Dolne Bóbrka 5 Krościenko 0 Myczkowce Ustjanowa 0 6 Rabe 2, 4, 7, 9, 19 2 Łobozew Jałowe Górna 7 Stebnik 1 Dolny Równia 8 Teleśnica 1 Olszanica
!
Ukraina
12
!
! Ropienka
!
9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
Ustjanow 1 Solina a 11 Łobozew Górny Żłobek 0 Jaw or 1 Leszczow ate 0 Teleśnica Oszwarowa Orelec 0 Daszówka Jezioro Serednica 0 Myczkowskie Stefkow a 1 3 8 Wańkow a Jezioro 0 Zaw adka solińskie 0 Żuków 0
Paniszczów
!
Hoszów 1 Wańkowa 4 Hoszowczyk Bandrów Moczary Narodowy Zadwórze 896
Olszanica 6
! 5
895
Orelec Czarna Dolna
!
N
Siedziba nadleśnictwa
Legenda Siedziba leśnictwa Lasypaństwowe lasy
!
rezerwaty Rezerwaty
rezerwaty id_ob
nazw a 1 Na Oratyku
10
REZERWATY: 1
Na Oratyku
2
Koziniec
3
Cisy w Serednicy
4
Buczyna w Wańkowej
5
Bobry w Uhercach
Serednic Wola R
! 3
Rabe
Uherce Mineralne
Myczkowce 2
LEGENDA:
Brelików
Stefkowa 84
Czarna Górna Bóbrka Łobozew Lipie Dolny
Ustjanowa Dolna Ustjanowa Bystre Górna
Solina MichniowiecŁobozew
Teleśnica Osz
Jezioro solińskie
27
Kontakt: Tomasz Dębiec +48 667 869 976 kontakt@wydawnictwoquercus.pl www.wydawnictwoquercus.pl Tekst: Marcin Plaza, Ewa Pasionek, Wioletta Flis, Tomasz Puszczałowski, Maria Gronicz Korekta: Tomasz Findysz Projekt graficzny, DTP: Joanna Kozek
Autorzy zdjęć: archiwum nadleśnictwa: (s. 4, 15, 16, 19, 25), Maciej Szpiech (okładka, s. 25), Wioletta Flis (s. 2, 18), Marcin Plaza (s. 6, 10, 13, 14, 15, 17, 22, 25), Ewa Pasionek (s. 8, 15, 18), Mariusz Strusiewicz (s. 13, 16, 20, 28), Sebastian Wójtowicz (s. 13), Roman Pasionek (s. 16), Kinga Kusz (s. 19), Andrzej Górski (s. 19); Tomasz Dębiec (s. 13); Adobe Stock: kyslynskyy (s. 12), teabum (s. 15), Jenny Thompson (s. 24)