Nadleśnictwo Ustrzyki Dolne by Wydawnictwo Quercus

Między Pogórzem a Bieszczadami Nadleśnictwo Ustrzyki Dolne

Tu zaczynają się – krajobraz Nadleśnictwa Ustrzyki Dolne

Bieszczady Nadleśnictwo Ustrzyki Dolne obejmuje swym zasięgiem ok. 24 tys. ha w powiatach: bieszczadzkim, leskim i sanockim. Rozciąga się na wysokości od 339 do 910 m n.p.m. Najwyższym punktem są Jaworniki, będące częścią Żukowa – najdłuższego, liczącego 25 km długości, bieszczadzkiego pasma górskiego. Grzbietem Żukowa przebiega kontynentalny dział wód rozdzielający zlewnię Morza Bałtyckiego i Czarnego. Do tego drugiego, jako dopływ Dniestru, spływa mająca źródła pod Wielkim Królem rzeka Strwiąż. Pasmo Żukowa słynie także z urokliwych kompleksów leśnych, które – podobnie jak góra Jawor oraz położone nad Zalewem Solińskim wzniesienia zwane Stożkami – są szczególnie chętnie odwiedzane przez turystów.

Lasy, jakich chce

Drzewostany Nadleśnictwa Ustrzyki Dolne tworzą głównie buki i jodły. W bieszczadzkich warunkach klimatycznych i glebowych gatunki te czują się najlepiej. Ponadto na tutejszych żyznych siedliskach rosną jawory, olsze – szara i czarna, lipy, jesiony, graby i klony. Właśnie takie – wielogatunkowe, różnorodne biologicznie, stabilne i odporne drzewostany zajmują większą część powierzchni nadleśnictwa.

natura

Las zatrzymuje wodę. W koronach i na pniach drzew, w ściółce i glebie, w śródleśnych oczkach wodnych oraz bagnach. Sprawia, że woda z ulewnego deszczu lub z szybko topniejącego śniegu spływa w doliny wolniej i w mniejszej ilości. Słowem las chroni przed powodzią.

W niższych partiach Bieszczadów buk znajduje dogodne warunki wzrostu. Żyzne gleby i klimat regla dolnego to warunki idealne do tego, by tworzył okazałe drzewostany, soczyście zielone wiosną i pomarańczowo-żółte jesienią.

Martwe drewno tętni życiem. Zamieszkują je owady, grzyby i porosty. Bywa kryjówką dla małych ssaków i ptaków. Po rozłożeniu zasila glebę cennymi substancjami, oddając ziemi to, co z niej pobrało. 7

Lasy na gruntach porolnych

W cieniu wysokich sosen sadzi się jodły i buki, które wymagają osłony starszych drzew.

Pola i łąki opuszczonych po II wojnie światowej wsi w większości zalesiono, sadząc sosnę. Część z nich zarosło ekspansywną olszą szarą. Pochodzące z tamtych czasów drzewostany zajmują ponad 10 tys. ha, co stanowi ok. 40% obszarów leśnych nadleśnictwa. Dziś tworzą one osłonę, pod którą sadzimy jodły, buki i inne właściwe dla Bieszczadów gatunki drzew.

Glebom na gruntach porolnych brakuje leśnych mikroorganizmów, grzybów, owadów i składników odżywczych. Często nieodpowiednie dla drzew leśnych jest także pH oraz struktura gleby. Drzewostan sosnowy, tzw. przedplon, zmienia te warunki na korzystne dla bardziej wymagających gatunków drzew.

Las Wielofunkcyjny Prowadzimy zrównoważoną, wielofunkcyjną gospodarkę leśną. Kierujemy się zasadą trwałości utrzymania lasów, co oznacza, że każdą powierzchnię, z której pozyskano drewno, odnawiamy. Sadzimy na niej sadzonki drzew lub pozostawiamy do naturalnego obsiewu. Ponadto powiększamy zasoby leśne, zalesiając np. grunty rolne. Wszystkie lasy chronimy przed pożarami, gradacjami owadów, chorobotwórczymi grzybami i innymi czynnikami, które mogą im zagrażać.

Gospodarując lasami, dążymy do tego, by pełniły one wiele funkcji jednocześnie.

Las jest miejscem rekreacji. Leśne ścieżki i szlaki turystyczne to doskonałe miejsce na relaksujący spacer i do uprawiania sportów – biegania czy jazdy na rowerze. Otoczenie zielenią sprawia, że łatwo się odprężamy.

Las daje pracę zarówno

leśnikom, jak i pracownikom zakładów usług leśnych wykonujących w drzewostanach prace z zakresu gospodarki i ochrony. Dostarcza surowca gwarantującego zatrudnienie pracującym w przemyśle drzewnym.

Las chroni glebę, wodę,

zwierzęta, rośliny i ludzi. Zmniejsza ryzyko wystąpienia powodzi, gdyż gleba leśna i ściółka magazynują bardzo duże ilości wody. Jest to szczególnie ważne na terenach górskich. Las chroni także przed wiatrem i hałasem.

Las dostarcza surowców – nie tylko drewna, lecz także owoców, grzybów i ziół, które każdy może bezpłatnie zbierać na własny użytek.

Las urozmaica krajobraz . Tereny leśne są

bardziej różnorodne i miłe dla oka, zmieniają się wraz z porami roku. 11

Przyroda pod ochroną W Nadleśnictwie Ustrzyki Dolne funkcjonują różne formy ochrony przyrody. Powołano tu pięć rezerwatów przyrody, park krajobrazowy, obszar chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000 oraz 21 pomników przyrody. Chronimy cenne drzewostany i stanowiska rzadkich roślin (w rezerwatach Na Oratyku, Buczyna w Wańkowej, Cisy w Serednicy, Koziniec), a także siedlisko bobra europejskiego w rezerwacie Bobry w Uhercach. Na terenie nadleśnictwa znajdują się również strefy ochrony takich ptaków jak: orzeł przedni, orlik krzykliwy, bocian czarny, oraz grzybów – brodaczki zwyczajnej i granicznika płucnika. Na terenie Nadleśnictwa Ustrzyki Dolne licznie występują zwierzęta chronione, w tym duże drapieżniki, jak wilk, ryś i niedźwiedź.

Nadleśnictwo Ustrzyki Dolne od 2011 r. bierze udział w projekcie „Czynna ochrona węża Eskulapa w Bieszczadach Zachodnich”, który pilotażuje Instytut Ochrony Przyrody w Krakowie. Na naszym terenie działania ochronne polegają m.in. na tworzeniu kopców rozrodczych czy gałęziowisk, w których gatunek ten znajduje odpowiednie warunki do rozwoju. 12

Modliszka zwyczajna

– spotkać ją można na terenie Nadleśnictwa Ustrzyki Dolne. Występuje tu na ciepłych i suchych polanach, śródleśnych łąkach oraz na brzegach lasów. Pierwsza para jej odnóży przekształcona w narząd chwytny działa jak nożyce.

Języcznik zwyczajny to chroniona paproć, którą najczęściej spotkać można w leśnictwie Jawor. Wzrasta tam w zespole jaworzyny górskiej. To najcenniejsze siedlisko w nadleśnictwie.

Cis pospolity to chroniona,

wiecznie zielona roślina. W Polsce najczęściej ma pokrój krzewu, jednak w rezerwacie Cisy w Serednicy spotkać można wiele okazów mających formę drzewiastą. Cis jest rośliną trującą. Jedynie w czerwonej osnówce osłaniającej nasiona nie ma niebezpiecznej dla zdrowia taksyny.

Brodaczka zwyczajna

– objęta ścisłą ochroną gatunkową i strefową, to porost – symbioza glonu z grzybem. To też bioindykator – gatunek wskaźnikowy, wzrastający jedynie tam, gdzie powietrze jest bardzo czyste. 13

Jak pielęgnujemy las?

Często las odnawiamy naturalnie. Opadłe na ziemię nasiona kiełkują, a młode drzewka wzrastają pod osłoną starszego, nieco przerzedzonego drzewostanu. Gdy są wystarczająco duże i silne, górne piętro drzew usuwa się. 14

W szkółce leśnej z nasion pozyskanych w wysokiej jakości drzewostanach nasiennych hoduje się sadzonki drzew leśnych.

Wiosną sadzonki sadzi się w lesie. Powstałą dzięki temu uprawę najczęściej grodzi się, zabezpieczając w ten sposób przed zwierzyną (jelenie i sarny mogą uszkadzać młode drzewka). Uprawy zakładane pod osłoną starszego lasu nazywa się podokapowymi.

Wzrastające uprawy i nieco starsze od nich młodniki pielęgnuje się, wykaszając trawy, kształtując korony, usuwając drzewa chore i obumarłe. Zabiegi wykonywane w młodnikach są zwane czyszczeniami.

W chwili, gdy młode pokolenie rosnące pod okapem dojrzałego drzewostanu jest wystarczające silne, drzewostan górny się usuwa.

W drzewostanach dojrzewających prowadzi się trzebieże. Usuwa się drzewa przeszkadzające tym najwartościowszym, złej jakości lub chore.

W dojrzałych drzewostanach, które osiągnęły wiek rębności, usuwa się część drzew, żeby zrobić miejsce dla sadzonek. Potrzeba ponad stu lat, żeby cykl życia lasu gospodarczego zatoczył koło. 15

Pozyskanie i zastosowanie drewna Drzewa wyznaczone do wycinki przez leśniczego pozyskują pilarze. Jest to trudna i niebezpieczna praca. Po obaleniu drzewa przycina się kłodę i konary do zadanych rozmiarów, uzyskując drewno wielko-, średnio- i małowymiarowe. Następnie drewno zrywa się, czyli przyciąga na składnicę drewna. Pomiaru każdej sztuki drewna długiego oraz pomiaru stosów dokonuje leśniczy. Określa on ich długość, grubość (lub wysokość w przypadku stosu), miąższość (czyli objętość) oraz jakość. Nadaje im także unikalne numery. Wszystkie te informacje przesyła za pomocą komputera do biura nadleśnictwa. Drzewa przewidywane do wycięcia mierzy się, by wstępnie określić ilość drewna, które zostanie pozyskane. Wiedza o ilości surowca pomaga zaplanować sprzedaż. Upewnia też leśników w tym, że nie wytną go więcej niż wynosi przyrost. 16

Drewno to odnawialny i wytrzymały surowiec, mający bardzo długą historię zastosowania. Dziś nadal, podobnie jak przed wiekami, służy do celów opałowych, jako budulec i do produkcji papieru. Produkowane są z niego meble, przedmioty codziennego użytku, a także znajdujące zastosowanie w budownictwie płyty drewnopochodne: pilśniowe, wiórowe oraz sklejka.

Raz w roku na terenie nadleśnictwa odbywa się submisja. To rodzaj aukcji, na której licytowane są najcenniejsze kłody drewna. Sprzedawane jest tu m.in. drewno rezonansowe i cenne okleinowe. Czasem ma ono wady, które nadają drewnu ciekawy rysunek. 17

Uczymy o przyrodzie i lesie

Edukacja przyrodniczo-leśna to działalność, w którą pracownicy nadleśnictwa wkładają dużo serca. Zajęcia, szczególnie te skierowane do dzieci, cieszą się dużym zainteresowaniem. Często prowadzone są one na ścieżce dydaktycznej „Na stokach Żukowa”, gdzie znajdują się liczne tablice edukacyjne i tzw. zielona klasa. Podążając ścieżką, można nauczyć się rozpoznawać gatunki i tropy zwierząt, drzewa i rośliny runa leśnego, można też dowiedzieć się, jak powstaje las oraz jak prawidłowo się go użytkuje i odnawia.

Łowiectwo jako element ochrony środowiska przyrodniczego oznacza hodowlę, ochronę zwierząt łownych i gospodarowanie ich zasobami w zgodzie z prawami ekologii oraz zasadami racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej i rybackiej. Prowadzona na terenie Nadleśnictwa Ustrzyki Dolne gospodarka łowiecka ma na celu m.in. osiągnięcie optymalnej liczebności osobników gatunków łownych, w tym jeleni, saren i dzików, gwarantującej stabilność poszczególnych populacji.

Utrzymać równowagę – cele gospodarki łowieckiej

Właściwe prowadzenie gospodarki łowieckiej przyczynia się do ograniczania szkód w uprawach rolnych i leśnych. W tym celu poprawia się warunki bytowania zwierzyny w łowiskach, m.in. poprzez uprawę poletek łowieckich z atrakcyjną karmą, wykaszanie łąk śródleśnych i przyleśnych, pielęgnację starych sadów owocowych i zakładane nowych, wykładanie soli w lizawkach. Kluczowe znaczenie ma również zapewnienie zwierzynie wody i spokoju. W okresie utrudnionego dostępu do pokarmu zwierzyna jest dokarmiana przez leśników i myśliwych. Na terenie Nadleśnictwa Ustrzyki Dolne gospodarka łowiecka prowadzona jest przez pięć kół łowieckich i jeden ośrodek hodowli zwierzyny Lasów Państwowych.

Wykonana w marcu 2014 r. inwentaryzacja zwierzyny wykazała, że na terenie Nadleśnictwa Ustrzyki Dolne żyje 645 jeleni, 918 saren i 115 dzików. 21

Piękno, które przyciąga Różnorodność terenu nadleśnictwa otwiera wachlarz możliwości przed aktywnymi turystami. Żeglarze, narciarze biegowi, skiturowcy, rowerzyści, paralotniarze i piechurzy na brak atrakcji nie będą tu narzekać. A i ci, którzy marzą jedynie o kąpielach, nie tylko słonecznych, z pewnością znajdą dla siebie zatoczkę nad Jeziorem Solińskim lub Myczkowskim.

Jezioro Myczkowskie – to sztuczne jezioro utworzone na rzece San. Otoczone lasami jest urokliwym miejscem wypoczynku. Plaże i wypożyczalnie sprzętu wodnego sprawiają, że turyści odwiedzają je nie mniej chętnie niż bardziej znane Jezioro Solińskie.

AKTYWNy wypoczynek

Teren Nadleśnictwa Ustrzyki Dolne pokrywa gęsta sieć oznakowanych szlaków pieszych, rowerowych oraz konnych. Wiele z nich przypadnie do gustu także uprawiającym jogging czy Nordic Walking. Również miłośnicy skiturów, nart śladowych czy rakiet śnieżnych znajdą dla siebie wiele urokliwych leśnych duktów.

Paralotniarze często mogą liczyć na idealne warunki do startów na szczycie Kamiennej Laworty, Ostrego Działu czy Holicy.

Narciarze, oprócz wyciągów, do dyspozycji mają usytuowane na stokach Żukowa malownicze trasy do narciarstwa biegowego – rekreacyjną i wyczynową. Ta ostatnia posiada licencję FIS, dzięki której odbywają się na niej zawody sportowe. Rowerzyści szukający mocnych wrażeń mogą korzystać z wyciągu na stokach Kamiennej Laworty i znajdujących się tam trzech specjalnych tras zjazdowych.

Szybowisko na Holicy z 1933 r. Zbocza Żukowa mają doskonałe warunki lotne. Odkryli je członkowie Związku Awiatycznego Studentów Politechniki Lwowskiej. W 1933 r. w okolicach Ustjanowej uruchomiono ogromne szybowisko, które stało się znane w całej Europie. Wyposażone zostało w odpowiednią infrastrukturę – lotnisko dla samolotów w dolinie, wyciągarki dla szybowców i hangary, których fundamenty widać na zdjęciu poniżej. Funkcjonował tutaj wojskowy obóz szkoleniowy, w którym odbywały się kursy m.in. dla uczniów szkoły w Dęblinie. Na szybowisku odbywały się liczne zawody, na których dokonywano nowych rekordów Polski. W 1938 r. w Ustjanowej odbyły się szybowcowe mistrzostwa Polski. 25

Nadleśnictwo Ustrzyki Dolne ul. Rynek 6, 38-700 Ustrzyki Dolne tel. 13 461 10 31, faks 13 461 10 31 www.ustrzykidolne.krosno.lasy.gov.pl ustrzyki.dolne@krosno.lasy.gov.pl

Leśnictwa:

BANDRÓW

Bandrów Narodowy 13, 38-700 Ustrzyki Dolne

13 461 21 53

BRZEGI

ul. Rynek 6, 38-700 Ustrzyki Dolne

13 461 15 88

ŁOBOZEW

Łobozew Górny 4, 38-700 Ustrzyki Dolne

13 461 48 92

ŁODYNA

ul. Rynek 6, 38-700 Ustrzyki Dolne

13 461 16 08

KROŚCIENKO

Krościenko, 38-700 Ustrzyki Dolne

13 461 24 14

RABE

Rabe 25, 38-700 Ustrzyki Dolne

13 461 92 21

STEBNIK

ul. Rynek 6, 38-700 Ustrzyki Dolne

13 461 92 20

TELEŚNICA

Łobozew Górny 4, 38-700 Ustrzyki Dolne

13 461 82 20

USTJANOWA

ul. Rynek 6, 38-700 Ustrzyki Dolne

13 461 23 71

ŻŁOBEK

Żłobek 13, 38-700 Ustrzyki Dolne

13 461 90 12

JAWOR

Łobozew Górny 4, 38-700 Ustrzyki Dolne

13 461 48 28

LESZCZOWATE

Leszczowate 9, 38-711 Ropienka

13 460 10 18

ORELEC

Orelec 38-623, Uherce Mineralne

13 461 80 16

SEREDNICA

Wańkowa 74, 38-711 Ropienka

13 461 73 74

STEFKOWA

ul. Rynek 6, 38-700 Ustrzyki Dolne

13 461 74 85

WAŃKOWA

Wańkowa 1, 38-711 Ropienka

13 461 70 06

ZAWADKA

Zawadka 42, 38-711 Ropienka

13 460 10 16

ŻUKÓW

Stefkowa 42, 38-722 Olszanica

13 461 72 13

ŁOWIECKIE

Ustjanowa Górna 149, 38-700 Ustrzyki Dolne

13 461 16 84

Stańkowa Paszowa Ropienka

! 4

14 16

Brelików

Ukraina

Wańkowa

Leszczowate Wola Maćkowa

Liskowate 890

Serednica Krościenko 5 Wola Romanowa Olszanica Dźwiniacz Dolny 3 leśnictwa Łodyna rys nzw _ob view Uherce Mineralne0 Nadleśnictw 18 o 0 Stefkowa Stańkowa 1 Bandrów 0 Brzegi Dolne 895 1 2 Brzegi 1 Orelec 84 3 Łobozew 1 Ustjanowa Paszowa 4 Łodyna 1 Ustrzyki Dolne Dolna 13 5Bóbrka Krościenko 0 N Myczkowce Ustjanowa 0 19 6 Rabe 2 Łobozew Jałowe Górna 7 Stebnik 1 Dolny Równia 8 Teleśnica 1

! 5

! Ropienka

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

3 8 11

Ustjanow 1 Solina a Łobozew Górny Żłobek 0 Jaw or 1 Leszczow ate 0 Teleśnica Oszwarowa Orelec 0 Daszówka Serednica 0 Stefkow a 1 Wańkow a Jezioro 0 Zaw adka solińskie 0 Żuków 0

Paniszczów

896

Olszanica 6

! 5

895

Siedziba nadleśnictwa

Legenda Siedziba leśnictwa Lasypaństwowe lasy

rezerwaty Rezerwaty

rezerwaty id_ob

nazw a 1 Na Oratyku

Orelec Czarna Dolna

REZERWATY: 1

Na Oratyku

Koziniec

Cisy w Serednicy

Buczyna w Wańkowej

Bobry w Uhercach

Serednic Wola R

! 3

Rabe

Uherce Mineralne

Brelików

Hoszów 1 Wańkowa 4 Hoszowczyk Bandrów Moczary Narodowy Zadwórze

Myczkowce 2

LeGENDA:

2 4 7 9 15 N

Stefkowa 84

Czarna Górna Bóbrka Łobozew Lipie Dolny

Ustjanowa Dolna Ustjanowa Bystre Górna

Solina MichniowiecŁobozew

Teleśnica Osz

Jezioro solińskie

Kontakt: Tomasz Dębiec +48 667 869 976 kontakt@wydawnictwoquercus.pl www.wydawnictwoquercus.pl Tekst: Marcin Plaza, Ewa Pasionek, Wioletta Flis, Tomasz Puszczałowski, Maria Kuc Korekta: Tomasz Findysz Projekt graficzny, DTP: Joanna Kozek

Autorzy zdjęć: Marcin Plaza (str.: 4, 6, 10, 13, 14, 15, 17, 22, 25), Zygmunt Krasowski (okładka, str. 2), Mariusz Strusiewicz (str.: 13, 16, 20, 28), Ewa Pasionek (str.: 8, 15, 18), Roman Pasionek (str. 16), Tomasz Dębiec (str. 25) Andrzej Górski (str. 25), Fotolia.com: kyslynskyy (str. 13), teabum (str. 15), Jenny Thompson (str. 24)