4 minute read

airiarirairai (I Madé Suarsa

Next Article
kamus

kamus

Artikel

airiarirairai3

Advertisement

I Madé Suarsa

Kalelebnyané Émmeril Kahn Mumtadz (Éril) kantos ngemasin padem ring Tukad Aare Swiss 26 Méi 2022 (sesampun kalih wuku, 9 Juni 2022 wawu layuannyané kapanggih ngengsut ring empelan engehalde, olih Ibu Guru Geraldin Beldi), silih tunggil cihna toya ér air paragayan rwa bhinéda. Kala ya déwa ya.

Déwa ya, pradé becik antuk niténin ér air lamakana mawiguna. Kala ya, yéning iwang antuk ngembanin ér air matemahan mawighna. Seger anggané manjus, tis duuré mambuh, bersih panganggéné manting, seneng atiné manglangi, adem manah mamememan. Sép ausap malah kelem. Durung banjir, banjir lahar dingin, banjir bandang, banjir rob. Sép sakedap, padem.

Padem sangkaning ér/air, toya, ambuh, apah, apas, apya, banyu, duh, jahni, jala, kalaka, meda, nara, nira, payas, ranu, salika, tirtha, udaka, wway,

3 Puisi Bali puniki kawedar wantah saking kerjasama Suara Saking Bali sareng Balai Bahasa Provinsi Bali.

waras, warih, baspa, luh, napi ko jua malih dasa namannyané, sampun akéh. Nanging tan sandang bimbangang malih kahanan, kawigunan, kautaman air ring buana agung, ér ing buana alit.

Ing buana alit, ér, air, tan sida pasah ring kramanusa. Buana alit, 70 persén marupa air, nglancarang pailehan rah ngédarang merta/nutrisi ka saluir angga sarira, 7 masanding 3. Ér air tan sida pisah ring kramaloka. Buana agung, apah malinggah 361 yuta km2 (71 persén), pretiwi 149 yuta km2 (29 persén), taler 7 masanding 3. Sang ksépania, air toya ika pwa ya, déwa ya kala ya, rahat patut.

Patut antuk niténin, air sida paragayan déwa-déwi, Déwa Wisnu Déwi Danu, déwaning toya, déwining banyu. Micayang karahayuan santa santi santun jroning kauripan. Kadi kahanan Catur Kumba, patpat pawilangan hulunikang banyu (Danu Batur, Beratan, Buyan, Tamblingan) kakawasa dé Sri Ratu Ayu Mas Membah, ngembahang toya hayu. Sangkan hulu maran pupu, sangkéng danu mamrih sindhu, wit wukir nguntit pasir, saking parwata kantos samudra, purwa utara temaha daksina, nénten iwang.

Iwang antuk ngembanin, air matemahan kala, kasusupin kali pikayunan kalu, mata air dados air mata. Ring Mosala Parwa, Jagat Dwarawati, panjak katekaning ratunyané ké sapisanan keleb kaleleb kalancah toyan segara. Tsunami Acéh 26 Désémber 2004, tsunami Palu 28 Septémber 2018, panyatustalian manusa padem katadah dé apah, kaluluh dé luah luh, kapati dé jahni. Tan akedik buron (sampi, jaran, kambing, kijang, lutung, céléng, katekaning mregapati sapisanan ratuning buron singa, macan), ngemasin padem kala mamrih air ring tukadé, kabaksa dé pangawasa tukad, ula, buaya, kakia, kala masa masan.

Masan sabeh kadi katéngkogang toyané sangkéng biomantara, bingung ipun i toya air tukad ngrereh genah membah, mrika-mriki mangumbara sadurung tibéng segara. Drika-driki mamudra sadéréng nepék ring samudra. Ring margi-margi lala-lulu, sangkan tukad ngébek toya, kébek luu.

Luu lala-lulu sagenah-genah. Genah-genah pangisepan toya tan kari katon, telas katandurin besi beton. Air mangulilir ngecir ngacir genah tios umilir. Tan pasisa, wastu sami magebagan ring greha, magubugan ring désa, malah magébogan ring marga. Ring bengang makubuk wastu tan paunduk, ring sawah makébék kantos pantun nylepék. Sang mamengkung mamondok sisin tukad, tepining segara, ngéngkéng ngangkangin galah, gelah, lan genah toya, tan wurungan pacang kabaya, doning nyemerin kautaman toya.

Kautaman toya, kawigunan air, wastu patut kasungkemin kasekain gumanti sida mangembanin. Raris wénten subak seka air. Ring awig-awig subak, katiténin indik pah-pahan toya manut linggah sawah, kasikutin antuk sekat linggah lan dalem temuku taru. Awig-awig rahat mautama mangda krama subak tan ngawag-awag ngétangang air ngranayang paguyubané uwug. Mangda air ngawetuang ria seneng sareng sami sagilik-saguluk, paras paropa sarpana ya, sangkan air.

Sangkan air paraning air, saking air mawali ka air. Air sida ngwangun aor, macampuh, masikian, saluungluung sabayaantaka, gilik saguluk, briuk sapanggul. Para angga subak-subak aor masikian ngiket raga ngempon nyungsung pura mascéti, sakénan, jeran déwa, ulun sui, ulun carik, nyiwi Ida Bhatari Sri, déwi kemakmuran matemahan aor.

Aor patut uratiang, mangda tan aur. Aur, ieg, pagerengan, pajugjag. sangkan sami sarwa murip mamrih air. Sangkan air matemahan aor taler aur. Ri kanjekan patani sané asawaha wénten parikrama nyilih yéh. Patani sané akéh muatan air toya, upami sedek matekap utawi mametengan. Sering nyilih yéh ring patani makebat sawah ring tebén lén huluanan. Wénten taler patani nakal, tan purun terang-terangan nyilih yéh, malah maling yéh nuju rahina wengi. Siang, kala patani sané kapalingin tan wénten ring sawah krama.

Krama mBali patut nyuksemayang pisan paican Ida Sang Hyang Parama Kawi sané ngawa, ngawi, ngawasa, ngawisésa, lan ngawiwenang jagat tiga lan sadagingnyané. Punapiang tan kénten, Bali Pulina wantah malinggah 5.780

kilométer persegi kémanten, madué laut selat sané linggah nyatur désa amekul ameluk bhumi, catur kumba danu, 246 tukad ageng alit. Pitu sané ageng (telaga waja, yéh sungi, petanu, pakerisan, nyuling, badung, lan Tukad Ayung pinih panjang 68,5 km nglintangin Kabupatén Bangli, Gianyar, Badung, lan Dénpasar). Pantes pisan kahanan air ring Bali Pulina kanggén Visi Pamerintah Daérah Provinsi Bali.

Visi Pamerintah Daérah Bali nangun sat kerthi loka bali (atma, segara, danu, wana, jana, jagat kerthi), unteng/téma PKB ke-44 2022 danu kerthi: huluning amretha, sami punika langsung utawi tan langsung mapaiketan ring toya, air, ér.

Ér air sida angwangun ria, tusta seneng bagia santa santi sandi, pradé becik antuk niténin. Air sida jua matemahan ari, musuh, bhaya toya, ngamaténin. Ér air rumaket ring sahananing ira, si sarwa bhawa sarwi murip jroning lokantara. Ér air pinaka pangikut ring rai (lan raka), niasa kulawarga ageng. Sangkan paraning air, saking air mawali ka air.

Air, sajabana matemahan ria, ari, ira, rai, taler sida ngwangun aor, macampuh, masikian, saluungluung sabayaantaka. Para angga subak-subak aor masikian ngiket raga ngempon nyungsung pura mascéti, sakénan, ulun sui, ulun carik. Matioswalikan ring aor, air malah matemahan aur ieg, pagerengan, parebat, pajugjag. sangkan sami sarwa murip mamrih air.

Air, satenga lebih ngwangun jagat ageng jagat alit. Ikanang rat inangun dé ér air. Ér air sida angwangun ria, tusta lédang seneng. Awas waspada, sida jua matemahan ari, meseh, musuh, baya rakat nyerihin. Kaon becik, hala hayu, ganal alit, sami rumaket ring sahananing ira sang murip ri lokantara. Air sarana pangiket rai (-raka); air, ria, ari, ira, air, rai neket rumaket kadi engket maSIKIan airiarirairai.

170622

This article is from: