6 minute read

babad ayu ginanti (1)—I Putu Supartika

Satua Masambung

babad ayu ginanti (1)

Advertisement

Ujan bales, angin nglinus, klepég tatit nyander saling sautin.

Kedis-kedis nengsil, masiksikan di tengah sebunné. Lampu-lampu

témplék, mati, idup, mati, uyeng angin. Di jalané, sepi jampi,

peteng dedet, dugas petengé totonan, tusing ada anak maléngkas,

mentas, sajabaning bajang ceniké ené.

I Putu Supartika

Tuah ada anak luh aukud, bajang cenik, kembang désa ané layu, kadi wijayakusuma, kembang di tengah leméngé lan semengané suba layu. Miik ngalub ngaliput petengé, maniné layu, ilang miikné, ilang jegégné. Luh Ayu adané.Luh Ayu Ginanti adan pabaan reramané. Ayu Ginanti kramané ngaukin.

Ia tuah bajang désa, kembang désa, bajang idaman. Nanging lacur ia layu satondén kembang melah. Ulian tusing bisa ngaba raga, tusing tau jalan beneh, tusing tau jalan melah. Lima bulan jani ia ngadut manik. Ngadut belingan. Belingané nyén?

Slegenti truna désané nganggurin. Slegenti truna désané nundikin. Slegenti truna désané nimanin. Slegenti truna désané mulesin. Slegenti truna désané ngalahin. Tusing ada ngakuin.

Luh Ayu, Luh Ayu Ginanti, Ayu Ginanti. Katundung rerama. Méméné, Ni Rampyak ngeling sig-sigan nyesel déwék nglekadang kembang désa ané polos mamolos nanjaang awak. Bapané, Pan Kobar, nuding nyicing misuh nemah paukudan pianakné. Pianak luh adiri, Ayu Ginanti, nyelémpoh ngidih pelih. Yéh paningalan membah melusin pipi kadi tukad masepak ngembahang blabur kapitu. Méméné ngeling, tusing pesu munyi. Tusing nerima kapelihanné Ayu Ginanti, tusing ngakiun déwékné dadi pianak. Bapané nanjung, nyépak paukudan Ayu Ginanti saha nundung.

Wayan Jengki Sunarta

“Ayu adan nyainé, nanging bikas nyainé sing pesan masaih cara adan nyainé. Gediang iban nyainé. Uli jani, mémé lan bapa lakar ngengsapang Ayu Ginanti. Ayu Ginanti suba mati. Ayu Ginanti pianak bapané suba mati!”

Ayu Ginanti maid raga saha tangis. Paningalané barak, bok magambahan, rasa sebet di tangkah kapondong. Kisah-kisah ia magedi. Masesambat: mémé lan bapa, ené tuah pelih tiangé. Tiang mapamit. Ayu Ginanti sampun mati sakadi munyin bapané. Engsapang tiang, depang tiang nuutin tindakan batis tiangé.

Atindakan, duang tindakan, Ayu Ginanti majalan. Guminé peteng dedet, langité ucem, gulem. Ujané tan mua tuun bales. Ayu Ginanti majalan di betén ujané. Ketélan ujané macandetan, ia lepég, belus, kanti nyusup ka awak.

Kija ia majalan? Kija tindakan batisné, kemu ia majalan. Kija ia ngojog? Dija ada umah ané lakar nerima déwékné, ditu ia ngojog. ***

Dugasé totonan ia mara matuwuh molas tiban. Ia sing taén negak di bangku sekolah. Dugasé totonan, tusing ada anak ané nyekolahang anak luh di désané. Anak luh lakar juang pisaga. Anak luh sing perlu masekolah. Ia perlu malajah dadi kurenan ané duweg magarapan di paon tur ngaé banten. Bisa nyakan, cacep majejaitan, duweg ngaé banten. Tuah ento koné modal anaké luh apang katerima olih matuané rikala suba ngantén. Yén anak luh tusing cacep nyemak gagaéné totonan, suba pasti katundung matua. Kapisuh matua.

“Nyai apang bisa melebengan, matanding, pelajahain uli jani,” kéto méméné mamunyi dugasé ia mara matuwuh limang tiban, rikala nulungin méméné nanding canang lan banten lakar anggona magalung.

Sawai-wai ia nulungin méméné di peken désané madagang kopi jaja Bali. Uli matuwuh telung tiban ia suba milu madagang ngajak méméné. Kanti satondéné katundung, kanti awai satondéné katundung ulian ketara beling, ia enu nutug méméné ka peken madagang jaja.

Nanging jani, méméné pepesan ngalahin ia krana méméné di jumahné nyambil dadi tukang jait. Ia madagang padidiana, lan méméné teka ri kala suba sanja, ri kala lakar nutup dagangan. Dikénkéné méméné tusing teka, lan ia padidian nutup padagangan.

Dugasé kasub kajegégané ka sajebag désané, slegenti truna-trunané nekain, slegenti nganggurin. Dugasé totonan ia bajang cenik, dasa tiban tuuhné. Ia bajang cenik polos. Tundikina nengil, usuda nengsil, gisina masi nengil.

Kanti matuwuh molas tiban, Ayu Ginanti beling. Sabilang truna ané teka nganggurin, ia ngaduang unduké totonan, basangné ngedénang lan saka besik trunané ané nganggurin magedi, pakleskes. Lan tusing ada trunané ané nyak nganggurin lan padagangané ané lais maseluk dadi sepi.

Mamolos ia ngadu tekén méméné, indik padagangané ané sepi. Indik trunané ané demen nganggur ngilang saka ukud, indik déwékné ané marasa basangné nyansan ngedénang.

Ayu Ginanti ketara, ia ketara beling. Bapané galak, méméné ngeling. Laut ia katundung. Kakutang. Kalunta-lunta.

Luh Ayu Ginanti, Ayu Ginanti kramané ngaukin, jani suba mati. Ia boya ja Ayu Ginanti. Ayu Ginanti suba mati.

Ia lekad kutus tiban suud Gunung Agungé macedar. Limang tiban suud guminé génjong ulian nyama parté baraké liu matianga. Rikala guminé ngawit tegteg lan ainé mara ngencrong di bedangin. Nanging jani ia suba mati. ***

Ayu Ginanti majalan di betén ujané beneng kangin. Ngalahin umah lan reramané ané ngedénang déwékné. Tuah penganggo ané neket di awak ané nimpalin pajalané. Tusing nawang kija jani ia lakar ngojog. Budi ngalih pamané ané ada di dangin désané, petengé suba nyansan wayah. Neked ditu mirib pamané suba aris pules, lan ia sing nyak ngerépotin peteng-peteng.

Neked masi ia di wates désané, lan ujané ondén masi nget. Yéhé di jalané nyansan gedé, magombangan. Ia majalan ngobok gombangan yéh.

Di wates désané ada carik linggah. Ia nuut pundukan cariké, majalan beneng kaja kanti ngaliwatin wates désané. Sing buungan masi batisné maclegos ka tengah cariké ané katanemin kacang tanah ulian padangé di pundukané belig.

Ia nepukin ada rompyok cenik di tengah cariké, ditu ia ngojog. Negak, ngantiang petengé bencah. Tusing ada bulan, tuah kesiran angin lan ujané ané ngenyil ngaénang dingin nyluksuk ka tulangné. Tusing ada rasa takut petengé totonan di awakné Ayu Ginanti.

“Petengé suba nyansan wayah,” kenehné Ayu Ginanti mamunyi.

“Peteng dedet sapeteng keneh tiangé jani. Guminé sebet, karasa nimpalin rasa sebet tiangé,” kéto Ayu Ginanti nyautin munyin kenehné.

Munyin dongkangé saling candetin di tengah cariké. Ujané sayan nget, tuah ngribis. Munyin yéhé ané membah ngarudug di tukadé ané tusing ja joh uli rompyoké. Blabur ulian ujané ané bales.

“Dongkang.. cai ngedékin sebet awaké? Lautang suba cai kedék, depang awaké padidi ané naanang sebeté ené,” Ayu Ginanti mamunyi tekén dongkangé. Dongkangé tusing ngarunguang munyiné Ayu Ginanti. Dongkangé ngongkék, saling candetin.

“Ayu Ginanti suba mati,” kenehné mamunyi.

“Ia suba mati,” Ayu Ginanti nimpalin kenehné.

“Men nyén déwék nyainé jani?”

“Tiang boya ja Ayu Ginanti. Keneh tiangé, boya ja Ayu Ginanti. Tindakan, sledétan, tayungan, munyi, awak, getih jani boya ja Ayu Ginanti.”

“Nyén nyai?”

“Tiang boya ja Ayu Ginanti. Tiang boya ja pianakné I Rampyak lan I Kobar. Ayu Ginanti suba mati.”

“Nyén nyai?”

“Tiang tuah déwék tiangé padidi, ané boya ja Ayu Ginanti.”

“Awak nyainé enu awakné Ayu Ginanti, keneh nyainé nu kenehné Ayu Ginanti. Makejang di awak nyainé enu Ayu Ginanti.”

“Tiang boya ja Ayu Ginanti. Cara munyinné I Kobar, Ayu Ginanti suba mati.”

“I Rampyak lan I Kobar tuah reramannyainé. Ayu Ginanti lekad ulian pagaéné I Rampyak lan I Kobar. Nyai lekad uli basangné I Rampyak, nyai panakné I Kobar, nyai Ayu Ginanti.”

“Nanging jani? Jani suba malénan.”

“Diapin kénkén nyai tetep Ayu Ginanti.”

“Apaké perlu tiang makules apang awak tiangé masalin rupa?”

“Keneh nyainé enu Ayu Ginanti.”

“Apa perlu tiang ngamatiang keneh tiangé apang tusing enu kasambat Ayu Ginanti?”

“Nyai tetep Ayu Ginanti. Kembang désa ané kasub ngaénang truna-trunané pati grépé, maseluk nganggurin nyai.”

“Tiang boya ja Ayu Ginanti. Uli jani adan tiangé Luh Ruti.”

Luh Ruti. Uajané nget, gulemé kembak, lan langité galang. Bintangé ngencorot saka besik di langit. Munyin dongkangé sayan ramé, sakadi dadi saksi yéning Ayu Ginanti suba mati, lan lekad Luh Ruti.

Luh Ruti nyemak ambengan ané tuh di malun rompyoké. Muané sodéta baan ambengané totonan. Getih ngepah uli muané. “Anginé nyaksiang, langité nyaksiang, embahan yéhé nyaksiang, gumatat-gumitité nyaksiang, bintangé nyaksiang, Luh Ruti lekad.”

Luh Ruti lekad, Ayu Ginanti mati. (masambung....)

This article is from: