8 minute read

putri mengening (I Gdé Nyana Kesuma

Satua Bali

putri mengening

Advertisement

Ada katuturan satua di panepas sikut kangin kalawan kauh, lan

kaja kalawan kelod pulo Baliné ada désa cenik kaapit baan Tukad

Yéh Oos Lanang lan Tukad Yéh Oos Wadon. Désané landuh pesan,

kadirasa gemuh ulian kecoran yéh. Désané ento madan Désa

Yéhtengah, makacihnana kaapit baan embahan yéh Tukad Yéh Oosé.

I Gdé Nyana Kesuma

Beneng di bucu kaja kanginan Désa Yéhtengahé ada anak makurenan mamondok di sisin abingé madan I Pageh lan Ni Yasa, makelo suba ia makurenan sakéwala kondén ngelah pianak. Sabilang wai gaginanné I Pageh tuah ngubuh sampi, nyliksiikin pundukan cariké ngarit padang lakar baanga sampiné ngamah. Diapin buka kéto I Pageh anak alus baban pesan mamunyi, solahné melah, sesai matulungan tekén anak, lan buka adanina pageh pesan nyalanang idup. Ni Yasa kurenanné I Pageh geginanné tuah ngalih saang katengah ancut langkihé dipanepi Tukad Yéh Oosé ané pragat asuan anggona nyakan dogénan, yén di ada lebihné mara adepa abana ka peken. Buka adané I Pageh lan Ni Yasa, pageh pesan mayasa tusing pati ngarengkeng tekén unduk kéweh ané suba taen rasanga. Minabang ada suba

limolas tiban makurenan kondén masih ngelah pianak. Nuju sanjané teka Ni Yasa sabilang wai mabanten, nunas ica ring Ida Hyang Widhi apang stata kapicayang seger lan rahayu, apang gelis masih ada paica pretisentana ané lakar anggona tongos matetodan buin pidan disubané tua.

Kacarita jani Ni Yasa luas ngalih saang katengah ancut langkihé, sambilanga mabekel sebet ati sawiréh inget tekén ipiané dibi sanja ané nyihnayang Ni Yasa tusing lakar ngidang ngelah pianak kadi buin pidan ja saenuné urip di guminé. Baan rasané pajalan batisné Ni Yasa matindakan, tayungan limané lemet, yéh paningalané nyrékcék, adéng-adéng pesan pajalané sambilanga ngusap-ngusap tangkahné.

“Uduh Ratu Hyang Betara, dados kadi sapuniki, napiké iwang titiang.” (gending ginada lingar petak)

“Uduh Ratu Hyang Betara, tonguda kadi sapuniki sané panggihin titiang. Napiké iwang titiangé, dados ratu kadi asapuniki, minab nénten pisan dados titiang ngelah pianak.” Nylémpoh Ni Yasa dibungkil punyan kayu cempakané.

Sagetan teka anak lingsir mapanganggo sarwa putih, pajalané banban tuah ngandéang tatanceban ulungan muncuk tungkedné dogén.

“Ih... Anak istri to nguda dini manangis, napi napi minab wénten pikobet? Sakit?” banban raos anaké lingsir punika.

“A... Aa... Ampura jero anak lingsir titiang Ni Yasa, jakti wénten pikobet titiang. Sakit jakti sakit keneh titiangé, suba makelo tiang makurenan sakéwala tusing masih tiang ngelah pianak,” kéto pasautné Ni Yasa sambilanga ngusapin yéh paningalanné.

“Suba tawang bapa, suba tawang. Jani kéné nah, bapa ngemang pabesen abedik. Beneng kaja dini ada alas pala, di tengah alas palané ento ada pura sané mapesengan Pura Mengening. Di purané ento liu pesan ada pamedal toya, sakéwala tusing ada né pati ngupapira. Jani upapira jep pamedal toyané ento, sinah rahayu ané lakar kapanggihin.” Kondén pegat raosné anaké lingisir, uli dija kadén tekané anginé ngalinus kenceng sajan.

Putra Ariawan

Mara lakaran masumanggup Ni Yasa tekéning anaké lingsir totonan sagetan suba ilang tan pa sangkan. Ngénggalang lantas Ni Yasa majalan mulihné lakar maorahan tekén kurenané.

Neked jumahné dapetanga kurenanné nedeng masaré di ampik pondokné.

“Bli... Bli... Bangun bli, bangun bli... Bangun...”

“Éngkén Luh, éngkén? Mara sajan matané masriepan... aruh...” masaut I Pageh.

“Ké... kééé... kééé... kéné Bli...” kabilbil Ni Yasa, sambilang ngelésang kamené ulian klabet baana melaib uli di tengah ancuté.

“Adahh... Adah... Wé Luh, tengai né tengai, pabedikin nyemak gaé, kali jani ajaka awaké nyemak gaé banjar, sing tawang kurenan kenjel mara teka uli ngarit jeg.. Bindan awaké ja ané ngogah apem nyainé...”

“Wé... Wé... Apa ja orang bli totonan, dingehang malu dingehang, Bli. Kéné Bli, mara sedeng iteha icang ngalih saang di ancuté betén dangin saget ada anak lingsir mapanganggo sarwa putih ngorahin icang ajak Bli apang majalan ngajanang ngalih Pura Mengening, ditu liu ada pamedal toya. Tugas iraga jani nyaga ento Bli apang iraga rahayu Bli, mai jani kemu Bli alih-alihin ngajanang bli.” Gagéson Ni Yasa nuturang kurenané.

“Adahhhh... Kadén kal magaé banjar kalijani né... Hahaaaa... Ndén malu, nak lingsir nyén to mapanganggo sarwa putih? Sing gamang tepuk nyi nyen? Jeg ngawag, amoné awaké nengil dini makeloné uli dugas luntang-lantung ajak nyai mgalih tongos pagenahan sing san maan nepukin pura.”

“Bli... Diolas ja Bli do buin maboya, Bli. Nyén nawang nyen Bli, ulian né ada pajalan Bli iraga ngidang numbuhang sentana Bli... Percaya ja Bli, lén pesan kleteg bayun cangé Bli, diolas Bli...” mamelas Ni Yasa tekén kurenanné.

“Nah... Nah... Luh, yén saja ja buka kéto. Né jani mapan ba nyaluk sanja, buin mani semengan ajaka majalan ngajan-ngajanan Luh. Bli sayaga nimpalin iluh unduké ento,” masanggup I Pageh tekén Ni Yasa.

Buinmaniné kondén makruyuk siapé I Pageh suba bangun ulian kadundun baan ipiané, di ipiané I Pageh aliha masih tekén anak lingsir mapanggango sarwa putih laut kaorahin apang satya nimpalin kurenané ngalih Pura Mengeningé ento.

“Aduh... Luh... Luh... Bangun Luh bangun. Mai jani siagang jani ibané ajaka ngajanan ngalih Pura Mengeningé,” ngedénang bayuné I Pageh wiréh ada pabesen uli anaké lingsir.

Endang suryané mara akebiasan suba lantang tindakan batisé I Pageh lan Ni Yasa beneng kaja uli pondokné, patinget né tuah abesik Pura Mengening ané ada di tengah alas palané. Sada gageson disubané neked di tengah alasé mara I Pageh makleteg ané encén ja madan punyan pala.

“Luh... Luh... Nawang ané cén madan punyan pala?” takonina kurenanné tekén I Pageh.

“Sing Bli, sing tawang cangé Bli, nah jeg jalan dogénan malu binjepan sing ada anak takonang ditu,” sing ja makeneh buin nyén lakar takonang di tengah alasaé Ni Yasa ngénggalang tindakan batisé.

Suba lantas kéto, neked I Pageh lan Ni Yasa di samping abian biuné linggah. Ditu ia makeneh lakar matakon sakéwala tusing ada nyén ada liwat. Buin lanturanga pajalané I Pageh lan Ni Yasa ngajan-ngajanang kanti kacunduk ajak I Lutung.

“Ih... Lutung cai, nawangké cai dija alas palané linggah?”

“Ngékk... Ngékk... Ngongak... Ngongék nga ngék ngék...” sambilanga makéskésan I Lutung masaut.

“Badah saja beburon sing kena baana ajak mamunyi jelema,” ngadébras I Pageh.

“Kénkén né jani Luh? Bé joh sajan né liwat kaja, tusing masih iraga nepukin alas palané. Punyan pala sing masih tawang, nyén lakar takonang dini di alasé sing masing nawang. Lakar kudiang jani né?” I Pageh matakon tekén Ni Yasa.

“Aduh... Éngkénang jani né saja Bli, kéweh suba baan tiangé Bli. Yén Bli lakar mulih, nah dadi Bli mulih. Cang lakar tetep majalan ngalihin pabesen anaké lingsir,” masaut Ni Yasa.

Mara dingeha buka kéto pasaut kurenanné I Pageh buin inget tekén ipianné tuni semengan, orahina satya nimpalin kurenanné tekéning anaké lingsir. Ditu lantas I Pageh magehang déwékné lakar satya nimpalin Ni Yasa.

“Nah... Luh. Mai majalan, bli tusing lakar makirig Luh...” pageh pasautné I Pageh.

Kondén pegat munyiné I Pageh sagét ada angin ngalinus kenceng sajan teka uli kelod kangin, telah entik-entikané mabyayagan pungkat tusing karuan. Encep anginé saget ada munyin yéh madingehan sada banban alus cara gending githané.

“Nir... Nir... Byak byuk sir...”

“Nir... Nir... Byak byuk sir...”

“Nir... Nir... Byak byuk sir...”

Sahasa kadaut tekéning alus banban munyin yéhé mangrojog, I Pageh lan Ni Yasa maek-maekang sahasa katepén baan keberan buah palané mara ulung.

“Aduh... Buah apa né Bli, adi cara pindekan ulungné uli di baduurr..” Ni Yasa Matakon.

“Wé... Wé... Bek sajan Luh bek sajan Luh... Buah apa ja né...”

Marep menék I Pageh lan Ni Yasa kalangen nepukan ulungan buah palané pasriak neked di natar Pura Mengeningé. Kanti tusing tau tekén suba neked di tongosé ané katuju. Uli joh suba ngenah sunar galang ngendih ngiterang pamargi anaké lingsir ané ngentenang I Pageh lan Ni Yasa.

“Saja subakti, neked masih dini, suba percaya jani? Mai tugtug Bapa, lakar orain jani tongos pamedal toyané,” banban alus raos anaké lingsir.

Kamegmegan I Pageh lan Ni Yasa laut masaut, “Ngih... Ngih.... Jero anak lingsir.”

“Né kapertama pamedal toya ageng ané malep kangin mapeséngan Tirta Sudamala, né ané beténan di pancoran solasé ada telu pamedal toya ané untengné mapesengan Tirta Mengenening, nah to ané di telagané di jeroan ada masih pamedal toya wit saking trébésan abingé katimpalin baan gua ané tembus mailehan kanti ka Kayan Bulan, lan Tampaksiring. Né suba jani upapira, apang sida nemu kerahayuan di jagaté. Yén suba ené bemeh baan ngupapira, landuh, kerta raharja jagaté, apa ané kaaptiang sinah lakar bakatang. Amonto dogén pabesen bapané, to ada pondok di bucu kaleganginé, ditu jani manongos do buin matulak ka tongosé ané di badelod. Dini nengil runguang, upapira pamedal toyané lan purané apang stata resik.” Ngrining saening suaran gentané tan pasangkan anaké lingsir suba ilang.

Ditu lantas I Pageh lan Ni Yasa magehang yasané ngawit ngupaira kauihan jagaté ané marupa pamedal toya lan pura. Sabilang wai stata karesikin, ngantos pakantenané asri tur becik pisan. Disubané buka kéto I Pageh lan Ni Yasa nyambilang ngaé abian di samping tongosné mamondok, sedeng iteha I Pageh numbeg ngebuhang tanah lakar pulaina kaséla saget teka Ni Yasa kauk-kauk.

“Bli... Bli... Aduh... Bli...”

“Kéngkén Luh, kéngkén? Aduhhh jeg, pragat jeg magegéson ajak I Luh né... Sabar malu ba orahin anak tusing dadi magaé banjar nedeng jejeg ai kéné Luh. Adéng-adéng malu jeg,” masaut I Pageh.

“Sing Bli... sing kéto, Bli. Icang dot ngorahang ajak Bli. Icang subaa... subaa...”

“Suba apa Luh? Aruhhh jeg...”

“Icang suba tusing kotor kain buin Bli, icang be... be... beling Bli...”

Masriak demen pesan atiné I Pageh maratau unduké Ni Yasa beling, lan digelis lakar ngelah pianak. Tan pa sangkan ulian pituduh anaké lingsir ngupapira kawéntenan pamedal toya lan purané rasi sida I Pageh lan Ni Yasa nemu kerahayuan.

Kasuen-suen lekad lantas pianakné Ni Yasa, Luh. Jegégné mirib sajan cara Ni Yasa, jejeg awaké tusing pesan ngutang I Pageh. Kéto masih bibihné ané tipis dikalané makenyem mirib pesan cara I Pageh. Tumbuhné becik pisan, dueg, jemet matetulungan, seleg mabanten, lan kaadanin Putri Mengening. Ayu parasné cara dedari, alus munyiné cara kricikan suaran toyané medal. Ditu lantas I Pageh, Ni Yasa lan pianakné Putri Mengening ngamanggihin karahayuan lan kasukertan.

I Gdé Nyana Kesuma

magenah ring Br. Yéhtengah, Kelusa, Payangan, Gianyar, prasida kahubungin ring email: nyanakesuma10@yahoo.com.

This article is from: