3 minute read

candi (IGA Darma Putra

Next Article
kamus

kamus

Lawat-lawat

candi

Advertisement

IGA Darma Putra

Liu anake macelep ka Pura, pasti rungu teken Bhatara, rungu teken palinggih, sakewala tusing rungu teken candi. Iraga suba biasa rungu teken ane di tengahan ajak rungu teken ane di sisi dogen. Sakewala engsap ajak tongos iragane macelep ka tengah, ajak pesu ka sisi. Yen di widangan Pura, ento suba ane madan candi. Yen di shastra, tongose macelep teken ka sisi ento orahanga tenget. Tengetan teken setra ane paling tenget. Tengetan teken sebeng anak ane ngaji-ngaji dueg. Tengetan teken tenget.

Ia orahanga tenget wireh ia ane megatang, ia masih ane nyambungin. Nirgamayang cara tukad ane nyambungang yeh uli gunung ajak yeh pasihe. Buka uat-uat ane nyambungang sakancan ane ada di awake. Buka ujan ane nyambungang langit kalawan tanahe. Ujane ane ngaranayang ada sarwa tumuwuh ane maurip di jagate.

Yen di mandala Pura, candi ento ane ngorahin iraga suba ka jaba utawi ka jeroan. Ia ngidang ngorahin yadian ia tusing taen dingeh ngomong. Iraga padidi ane marasa ngerti teken munyin candine ento. Ia ane malasang mandala-mandalane di Pura, ia masih ane nyambungang. Ulian candi iraga

ngidang ngorahang ada palinggih utama di Utama Mandala. Ada Bale Gong di jaba tengah utawi di Madya Mandala. Ada dagang soto, ada bola adil, ada kocok-kocokan di jaba sisi utawi di Nista Mandala. Patutne iraga ngorahang suksma teken candine ento.

Tegarang kenehang yen iraga tusing nawang artin candine ento. Bisa-bisa iraga bingung ngorahang apa ane di jeroan teken apa ane ada di jaba. Bisa baur ken madan di sisi, ken madan di tengah. Bisa kadenang dagang soto, bola adil, ajak kocok-kocokane ane ada di tengah. Palinggih-palinggih utama kadenang ada di jaba. Candi dadi wates. Candi dadi ciri.

Yen iraga ningalin di jaman-jaman kuno, ane madan candi tusing cara ane orahang tunian. Candi ento justru makejang wewidangan ane orahang iraga Pura. Yen candi ento Pura, ane madan Pura ento Puri ane jani. Artine, Pura ento tuah kadatuan, tongos raja. Contohne Smarapura, ane mateges kadatuan Smara. Rajane kanirgamayang cara Bhatara Smara.

Ada masih ane ngorahang, Smara ento paek ajak kruna Samara. Samara mateges perang, yuddha, siat. Samarapura bisa dogen mateges kadatuan tongos anake ane prawira di payuddhan. Smara kalawan Samara masih orahanga paek sajan ajak Sanggama. Ulian ane madan siat tresna, tuah len raos anak masanggama. Rana yadnyane kamargiang kone di panileman. Ane madan panileman tuah kasur.

Krana candi ane tegesina cara pura, ada masih raos anak wikan ane nganirgamayang pustaka-pustaka lontar patuh ajak candi. Adanina candi pustaka. Di candi pustaka ento, Ida Bhatara-Bhatari ane nuenang kawikanan malinggih. Awinan anake ngaturang pangastawa di candi-candi pustakane ento. Ida kalinggihang di guet-guet pangrupake, di aksara-aksarane. Yen jani mirib ida kayun masih malinggih di guetan pulpene, di prinan tintane, di tengahan laptope. Keto nyen Ida cara mapikayunan ngentosin palinggihan idane. Patuhpatuhang cara manusa ane terus-terus nganti desain umah ajak nganti-nganti motor miwah mobil.

Yen iraga ngorahang candi pustaka ento cara wates, miribang ditu sajan tongos wates nawang teken tusing nawange. Wireh wates nawang teken tusing nawang masih malinggih di sarwa gunane. Di aksara-aksarane watese ento nyalantara. Yen buin aba ka tengahan, bisa kenehe anggon wates nawang teken tusing nawang. Nyansan liu ngelah panawang, nyansan sumingkin marasa ibane belog. Keto mulan yen iraga maboros panawang mailehan.

Liu buin ada bacakan candi lenan teken ane suba orahang itunian. Candicandi ento ada, sakewala iraga tusing rungu. Conto ane seken-seken paek, ane madan Candi Atma. Yen atmane nirgamayang cara Dewa, angga sarira ento ane nirgamayang Candi. Di candine ento Sang Hyang Atma malinggih. Ento masih awinane yen Candi ane marupa sarira ento suba kalahin Sang Hyang Atma, patut upakaranin. Mategepan upakara ane margiang anggon nglebur Candi marupa sarirane ento.

Yen seken sarira ento cara Candi, artine patuh masih sarira ento dadi wates. Sarira ane ngawatesin apa ane ada di sisi, teken apa ane ada di tengah. Apa ane ada di tengahan sarira? Yen tusing tawang pasautne, jalan bareng majalan ngalih pasaut. Sing ditu tongosne, sakewala dini. Sing engken prade iraga enu mrasa paling. Ento suba panyakit iragane dadi manusa ane orahanga paling sempurna lenan teken roko. [*]

IGA Darma Putra

embas lan magenah ring Bangli. Kakawiannyané kawedar ring makudangkudang média, minakadi Bali Post, Pos Bali, Tatkala.co, Suara Saking Bali, miwah sané lianan. Ngamolihang Hadiah Sastera Rancage 2018 antuk cakepan “Bulan Sisi Kauh”

This article is from: