5 minute read

subak (I Déwa Nyoman Sarjana

Next Article
kamus

kamus

Satua Cutet

subak

Advertisement

“Bapa kelian, eda bes ruwet nah, Pa. Subak ené sing ja Bapa

ngelahang. Sanget sajan Bapa mabéla pati. Apa bakal tindihin

Bapa. Apang Bapa nawang, né mara pura. Asané carik satus hektar

bakal bayahin ajak invéstor. Bapa tinggal duduk manis. Nang

pinehin limang milyar kaliang limang persen, akuda suba macelep

ka kantong Bapané. Akampil Bapa maan duman. Bapa duduk manis,

jeg sugih meliah.”

I Déwa Nyoman Sarjana

Sambil keplus-keplus ngenjut roko I Degag pengenah cara orator mapidato di arepan Bapa Darma tur krama subak ané lénan. Limané bek misi bungkung. Di baongné misi kalung, mesib cara kalung cicing. Pesu paes bibihné merayu bapa klian lan krama apang nyak mindahang Pura Subak, karana tongosné luung pesan. Grimutan basang Bapa Darma ningeh munyin I Degag. Saja té bayu nu bajang, suba gemelan ané tekek ngisidan bibihné I Degag.

“Yan, tegarang negak malu. Tusing pantes mejujuk. Tolih penglingsir. Wayan masih ngelah bapa lan pekak. Melajah ngawangian nak lingsir.”

Bapa Darma halus lan banban ngorahin. Ditu mara Wayan Degag ngelius. Sambil ngutang potokan roko, Wayan Degag negak di Balé Subak. Mesadu arep ajak krama subak makejang.

“Wayan Degag, bapa ngerti, apa ané munyian Wayan busan. Tuah saja ané madan pengusaha nak liu pesan pipisné. Cara Wayan, cara bapa tusing ada artin,” mara amonta Wayan Degag mejujuk, nyengkakan lima tur bangras mesaut.

“Trus, ngujang Bapa nambakin. Apa pura enta Bapa ngelahan? Bapa sibuk dadi pekaséh ngajakin krama mersihin tlabah. Menékan plastik, luu. Man apa Bapa maan. Apa bapa nyidang ngemang krama subak. Paling man tuyuh dogén.”

Wayan Degag megatin munyiné Bapa Darma. Ia tusing mikirin kénkén sebet yan anak sedeng ngeraos pegatin tan pa dasar. Pengenah krama subak tusing demen tekén bikas Wayan Degag. Seka besik kramané mabancutan ngalahin sangkepan. Krama subak suba kesél. Wayan Degag bengong. Ia tusing narka kramané bani ngalahin.

“Yan, jani Wayan suba nepukin. Krama suba mabancut mulih. Apa men buin munyian.”

“Nah, jani Bapa suba menang. Kéwala icang kel sing suud berjuang. Buktiang nyén kal menang.”

“Adi mesuan munyi cara nak mesiat, Yan. Tusing pantes metantang ajak nak tua. Yan Wayan makeneh mesiat, anak bajangan lawan mara pantes.”

Bapa Darma nyentil, nyemak tambah tur milu ngalahin Wayan Degag. Wayan Degag bengong padidian. Joh pesan peliatné. Bisa dogén basangné gedeg magrimutan. Ia tusing nebak krama subak bani buka kéto. Bisa masih pipis satusan juta, marawat suba di kantong ngancan ngejohan. Tuh sukeh masih ngalih pipis. Sesuban suud ngajeng, Bapa Darma nyelélég di adegan jineng. Peliatné nerawang. Cara ada unduk ané baat nibén Bapa Darma. Saja masih, suba telung dasa tahun dadi pekaséh mara jani ia kena unduk paling

kéweh. Ané malu paling ngundukan ngeduman eyéh di carik apang adil. Sesukat subak abian delod subak carik di Yéh Telu ka dadiang LC, liu maklar ngedotan. Tongos carik nak saja dangsah tur jimbar. Sawatara ada séket hektar. Subak Yéh Telu tuah dadi geginan tur pangupa jiwa warga telung banjar. Baas ané kajakan tuah uli dini. Warga dini sawatara ngelah telung dasa are. Panén di Subak Yéh Telu kapah tusing mupu karana penekan yéh di subak mengalir uli telung sumber air. Ento mawinan kaadanin subak Yéh Telu.

“Yan kéné unduk, jeg suud suba dadi pekaséh. Berat sajan masa tetegenan. Kalo i raga suud, nyén ben baang. Makejang krama subak suba tua-tua,” Bapa Darma ngomél padidian.

“Adi ngomél pedidi, Bli. Lamun ganti sirep, sirep nak malu. To kadén amah-amahan sampi suba telah di kandang. Binjep Bli tuyuh buin ngarit,” Bapa Darma tekejut ningehan munyin Mén I Luh. Dapetan suba di tebén ia negak.

“Lamun kéto, ngaé kopi malu besik Mén I Luh. Apang tusing kiap binjep ngarit.” Disubané ngerusin kopi, Bapa Darma mamunyi.

“Mén I Luh, bli tusing merasa tenang. Busan I Degag ngancam di paruman sekaa subak.”

“Unduk apa to, Bli?”

Bapa Darma nelataran unduk ané tuni semeng. Mén I Luh seken pesan madingehan. Kecut masih semuné nyimpen gedeg lan sebet. Lantas ia mesuan munyi.

“Yén cara tiang, jeg serahan dogén kelian, Bli. Apa masih maan. Beli suba tua. Suba mekelo masih ngayah. Nyanan Bli tibén sakit cara jani. Struk apa adané.”

“Terus, kénkén nasib carik-carik. Tusing ada anak sutindih, buin kejep dogén bakal telah.”

“Ya, kujang man, Bli. Bli masih tusing ada artin. Jani anak ané sugih kanggo. Kéto masih anak ané bani. Kanggoang yan tanah iraga dadi pelihara, jalan enta gén edo adep. Iraga tusing nawang nyén kadén nuwénan imaluan.”

Tan pasangkan galah suba jam pat. Bapa Darma nyemak arit tur keranjang majalan ngalih amah-amahan sampi. Di jalan ia terus mapineh kénkén bakal penadin carik. Gumi cara jani. Hidup kéweh. Énggal pesan anak edot ngelah pipis liu. Enta makerana liu tanah carik maadep. Galah terus majalan. Petani di subak Yéh Telu ngancan ngeliunan, karana buin duang bulan padi bakal kaanyi. Padi serab sada kuning nudut kenehné Pan Darma. Tusing kanti buin dua bulan. Pengenah buah padi jelih pesan. Sebilang pelinggih ada sesajan anak ngerasakin. Suaran kulkul masih ningglis anak ngulahin kedis.

Musim panén suba léwat. Jani carik ngeneng ngantian duasa. Petani liu ngalih gagaén maburuh. Kéwala Pan Darma tusing bisa lénan ka carik. Ia sabilang wai ka carik. Sambilanga menahin pundukan, sagét ia nepukin anak liu di carik. Ada ngaba méteran tur alat ukur. Ia tusing ada kenal ajak anaké enta. Kéwala ia inget ajak Wayan Degag. Ngujang ya ada ditu. Bapa Darma maekin.

“Pa, kecil gegaén raga jani.. Bapa Doglar suba ngadep carikné. Jalan bakal jemak uli dini. Melingkeh bedik ngalih carik ané lénan. Suba pasti bakal liu nak ngadep. Apa buin perlu pipis. Mekiré nak masuk,” cara punglor gacor, Wayan Degag mesuang munyi. Saja bebotoh menang.

“Nah Wayan. Bapa tusing ngelah hak bakal nambakin. Suba nasib Wayan kal dadi bos.”

“Kéto suba, Pa. Jani urusan suba bérés. Tanah Bapa ajak pura subak sing penting. Ema ja gelahan.”

“Wayan tanggarin ngaba munyi. Nak nu ada Widhi cenik. Sing kal tawang hidup mani puan.”

“Saja, Pa. Jani icang ngelah Widhi. Sangkal bang liu rejeki. Asan duang tahun sing kel telah.”

“Saja to, Yan. Kalo kéné, Yan. Hidup di gumi nak ada masih karma. Enta tusing dadi kelidin,” sambil mekenyem ngewalék I Degag mesaut.

“Karma durian itungan, Pa. Ané pantes kenehan, dija ngalih pipis apang bek kantong misi,” sambil mekisid ngisi méteran Wayan Degag ngalahin Bapa Darma. Tusing sida baan Bapa Darma nanggehan gedeg.

Enem bulan suba mejalan. Tanah carik tusing buin cara pidan. Dini ditu suba makeruk baan buldoser. Ngenah cariké compang camping. Pajalan tali kunda suba melénan. Sebet pesan kenehné Pan Darma. Kujang mani cenikcenik melayangan. Umah bakal liu mejujuk. Liu jalan ka carik suba hilang. Ané paling ngeranayang sebet, kénkén bakal ngundukan ngilénan subak, pemekas odalan di Pura Subak.

“Tuh Hyang Widhi. Hyang Dewi Sri. Icénin damuh mangda seger. Mangda presida ngerajegan duwén palungguh i ratu. Sapasira men malih jagi subakti,” kéto Bapa Darma mawicara di arepan Pura Subak, tur mabancut mulih.

Tabanan, 23-10-2022

This article is from: