Begrijpen wat er op de duinen afkomt

De wereld om ons heen is voortdurend in beweging. Dit heeft ook gevolgen voor het duingebied. Door te verkennen en te begrijpen wat er op de duinen afkomt, kunnen we beter op de toekomst inspelen en sneller knelpunten oplossen. Er vallen ook mooie kansen te verzilveren.

In 2021 brachten we de knelpunten voor de duingebieden in kaart, om een goede basis te leggen voor gesprekken over de gewenste aanpak richting 2050. De belangrijkste ontwikkelingen op een rij:

De zeespiegel stijgt

De duinen beschermen ons. Als ze voldoende kunnen stuiven, groeien ze vanzelf mee met de stijgende zeespiegel. Deze natuurlijke dynamiek levert echter ook problemen op voor de infrastructuur in de duinen. Fietspaden raken onder het zand, net als onze waterleidingen. De hoeveelheid zand aan de kust wordt door suppleties op peil gehouden. Zo blijft de kustlijn op zijn plek. Door de zeespiegelstijging zal de omvang van deze suppleties toenemen. Dit heeft invloed op de dynamiek van het duinlandschap. Plannen voor een meer dynamische zeereep stemmen we daarom zorgvuldig af met samenwerkingspartners, zoals het waterschap en Rijkswaterstaat, zodat alle functies goed in balans blijven.

INNOVATIEF ONDERZOEK MET HELIKOPTER OVER NATIONAAL PARK ZUID-KENNEMERLAND

Samen met Waternet hebben we een bodemonderzoek uitgevoerd in Nationaal Park Zuid-Kennemerland en de Amsterdamse Waterleidingduinen. Dit deden we niet vanaf de grond, maar vanuit de lucht. Door met een helikopter met daaronder een meetsonde over het gebied te vliegen, brachten we het grondwater in het kustgebied in kaart. Daardoor kregen we meer inzicht in de bodem en daarmee de mogelijkheden voor de toekomst om genoeg drinkwater te kunnen blijven maken voor alle inwoners van Noord-Holland.

Het wordt warmer, droger én natter

We zien nu al dat ons weer als gevolg van de opwarming van de aarde extremer wordt. De neerslag neemt jaarrond gemiddeld toe, met nattere winters. Maar er zijn ook langere en frequentere perioden van droogte, vaak in het groeiseizoen. Het duingebied krijgt ook vaker te maken met clusterbuien en valwinden. Ook stijgt de gemiddelde temperatuur in de duinen. Op aangrenzende landbouwgronden en woonwijken zorgen clusterbuien voor overlast. Natuurlijke oplossingen met ruimte voor waterberging kunnen deze druk verlichten.

Gemiddeld begin vliegtijd vroege vlinders

Aantal dagen met zware neerslag

1.3 ONTWIKKELINGEN DIE VAN INVLOED ZIJN

Dit alles heeft uiteenlopende effecten op planten en dieren in de duinen. Soorten kunnen zich wel aanpassen, maar dat wordt bemoeilijkt door allerlei barrières tussen natuurgebieden.

Groeiende bevolking en recreatiedruk

De bevolking in Noord-Holland groeit met een half miljoen mensen tot 2040 en de vraag naar drinkwater stijgt navenant. Dit vraagt om een grotere drinkwaterproductiecapaciteit en watervoorraad om langere periodes van warmte en droogte aan te kunnen. Ook wordt het steeds drukker in de duinen. Nu al is er in de provincie Noord-Holland een tekort van 23.000 hectare aan groene recreatieruimte en de verwachting is dat dit groeit naar 28.000 hectare. Van de bestaande recreatiegebieden is 70% nu al erg druk, waaronder in de Kennemerduinen.

Dat zorgt voor verstoring van planten en dieren. Maar ook bezoekers ervaren minder rust en stilte, zo blijkt uit ons eigen recreatieonderzoek.

Ongewenste stoffen

Het ecosysteem van de duinen staat onder druk door een opeenstapeling van ongewenste stoffen, zoals stikstof en PFAS. Deze stoffen bedreigen ook het grond- en oppervlaktewater. Uit onderzoek blijkt dat PFAS zich vooral in de zeereep opstapelen.

1. HET BELANG VAN DE NOORD-HOLLANDSE DUINEN

Overschrijding kritische stikstofdepositie voor landnatuur

2. ONZE VERANTWOORDELIJKHEID

3. UITVOERING IN 2022/2023

Verandering van zuurgraad van bodem

4. SAMENWERKEN VOOR DE DUINEN

Stikstof bemest en verzuurt de bodem. Hierdoor verdwijnen planten die zo kenmerkend zijn voor de schrale duingrond. Ze worden overwoekerd door snelgroeiende planten, die een gesloten begroeiing vormen. Het duin verliest zo zijn karakteristieke biodiversiteit. Hoewel de stikstofemissies sinds de jaren ‘90 een dalende lijn laten zien, is het effect op het duingebied nog steeds aanzienlijk. De kritische depositiewaarden worden in een deel van het gebied nog steeds overschreden.

Vijf ontwikkelingen zetten de duinen onder druk

Toename duinen bosbranden

Wandel- en fietspaden staan vaker onder water

Gewasbeschermingsmiddelen bedreigen insecten en bodemleven

Wateroverlast woonwijken en platteland

Meer drinkwater nodig

Hogere piek in drinkwatervraag

Meer druk op natuur en natuurbeleving

Natuur onder druk door droogte in groeiseizoen

Verruiging en eentonige natuur door stikstofneerslag

Steeds meer zand op wandel- en fietspaden

Soorten kunnen moeilijk meebewegen met klimaatverandering

PFAS belemmert natuurbeheer

Wateroverlast duincampings

Overstuiving van bestaande drinkwater-infrastructuur

Stijgende zeespiegel duwt zoetwatervoorraad omhoog en oostwaarts

Zout Grondwater

Zoet Grondwater

Meer vraag naar recreatiemogelijkheden

Waardevol zoetwater stroomt weg

De zeespiegel stijgt

Het wordt warmer

Het wordt natter

Meer recreatie en toerisme

Ongewenste stoffen

Toekomstverkenning

De ontwikkelingen die op ons afkomen, vragen om keuzes te maken. Omdat we de toekomst niet kunnen voorspellen, is het belangrijk om opties open te houden, slim om te gaan met de ruimte en adaptief te blijven. Zo werken we uiteenlopende oplossingsrichtingen uit. Zodat we er klaar voor zijn als een verandering nodig blijkt.

Seizoensstrand

Recreatiestrand

Boszone en zeedorpengebied: natuurrecreatiezone (druk)

Open duingebied en vergrote natuurkernen: rustige natuurrecreatiezone (rustig)

Natuurkern (heel rustig)

Zeewegen

Fietspaden

Wandelpaden