Waguchima
Didza Xidza Zapoteco del Rincรณn Sierra Juรกrez, Oaxaca
Resumen: Esta es la historia de un dĂa, en el que mi padre fue a la ciudad de Oaxaca, y a su regreso comprĂł galletas para sus hijos.
Waguchima Iduu xunu iza chi yua' orhana'. Terserho rhej'a katina' guka ka'a. Lula'a sa'yej'e xuza', ati' netu dzaga' kabi' bëcha len bi' zana, lichhitu do'o nakua'tu' lenhnu xhna'atu. Tibi nësta' bi orha na' brhueje xuza', komo ni' rhasia orha guze'e. Purhu zila bala rrhuajka karo ladza' doo'o, dzanite.
Buikiaj dza naa'rha buchhine', chi'dzë'la, perhu chi rhasia' neda'ni orna'. Komo ija'yula rhuwëdake' bëni waladza kietu dzanite. Tibi karo rhuchhin lu yëdzi naa'kaz.
Bayën guyasa' buikiaj'zila na', orha sa' za's rhini', guyaj'ta' rha'yabe yajtiba' na'a. Kati buchhi bunaa'a yaj'chë'ta' kia' nu' kosin do' kietu. —¿We'j'u' kafe xhini'? —gunanu xhna'do', guchhinu neda'. —Waka ma. —gunia' neda'ni. Guda'tenu kia' tu xhiga' do'o.
Tsani' nua'nu kafena' gudelanu tu bchhichi nunchi'nu le'i tu gaa'a doo'o. —Ni dee tudoo'o sunue' kiele' xusle'. —gunanu. Guxhi'tenu bchhichi na' buchhianu lawa'. Nalirha gayeta dzë'ëdzga le'i. Tu zian na' benadzganu. Latiwëaj gudela' leiki gudawa'. Gukas tuchi'doo' bilichhinkabe' bi'zana gana' rhë'a. Na' guslokabe' tagulenbe' neda'. Gayeta zian
gudagudzgatu' dzaga' lakabe'. Asta ga guli'tu', gurhëë'rha le'tu'. Ni' karha gudagutu xhsila tantu blii le'tu lenka gayeta na'. Tuchi's bën guka kati guslodzga rhudiaa'a' le'a. Perhu nana' ka budiaa'a'dzga. Kun gukida' ilaa'a bin le'a tantu budia'.
Chi rbëchha' rhë'a kati buchhine' xuza' guyej'e uyuu bechhi. Bayën guyase' bëni'na' guyej'e yaj'yue'ka bagixi do' kie'. Rhaa' chi zua gubidza na' gula buchhine'. —¿Bi rhekinu'? ¿Bixh ke rbëchhu'? —gunee'e. —Le'a rhudia', dada —guchha' lee'e. Ka'a zeedzga nisa lawa', rbëchhi lena' le'a na. Tirhabi rixhikiajda' ka rudia'dzga.
Merhu orna' brhuajnu yuu'u xhna'a, zajchu'nhnu beba do' kienu. Lanu gudixhjë'inu lee'e ki kadez gayeta gudagutu, ki tua' na' rhudia' le'a.
Ka'a guka gunësne' xuza'do' bixhkee na'. Naa'a gurhëë'ë lenhe netu bee'tu didza. Tsani rhawe' xhsila buzaj' ni'ne' netu'ni ki ta' guka kaa'a kia' lenka gayeta na'.
Na' rhëë'ëtu', na'a ruitu' didza, guxhi'nu xhna'a bulebinu nisa, gulu'tenu gixi doo' lawi. Lei benanu gua', na'rha gurhugu yela' rhudia' ki le'a na'.
Naa'a guxhia' konsejo. Nana ba guchhida', watia' gukida' tantu budia'dzga le'a. Naa's selo gudawa gayeta, orni' guli'da' lei. Ni' yetaxhtila kabirha rna lachha' gawa' na' chi guxhëna'.
Waguchima El comelรณn
Elaborado por:
Xheykruz
Borrador Septiembre, 2014 1 ejemplar