Kunstwegen in vogelvlucht

3

Zwolle

4 5 1

De onzichtbare vorm

In de achtergevel van het station en in de stationskap zijn geometrische vormen aangebracht, die door delen van het gebouw worden onderbroken. Aan de gevel maakte David Kessler de vormen van zandsteen; hier zijn het ramen en deuren die de vormen fragmenteren. In de kap zijn ze van staal met licht gemaakt, onderbroken door delen van de bouwconstructie. De naam De onzichtbare vorm komt uit die fragmentatie voort.

Kunstenaar David Kessler Materialen Zandsteen Objectsoort Sculptuur Jaartal 1994 Locatie NS Zwolle

2

Energiesculptuur

Aan de voorgevel van het stationsgebouw van Zwolle staan in het middenfront een plus- en een minteken van blauwe neonbuizen die ’s nachts licht geven. Voor zijn Energiesculptuur koos Jan van Munster de universele symbolen voor energie. Hij verwijst daarbij naar de vroegere gewoonte om stations te versieren met het vliegend rad of verbeeldingen van stoom- en elektrische energie.

Kunstenaar Jan van Munster Materialen/techniek Neonbuizen Objectsoort Sculptuur Jaartal 1989 Locatie Zwolle, voorgevel NS Zwolle

Stepping Stones

Stepping Stones is een tien meter hoog beeld van kunstenaar Ronald A Westerhuis, die enorme sculpturen van roestvrij staal maakt. Hij is de ontwerper van het Nationaal Monument MH17, dat vorig jaar is onthuld in het herdenkingsbos bij Vijfhuizen. De onderste twee schalen van het werk (glimmend en hoogglans gepolijst) staan voor de relatie tussen twee mensen. De schalen er bovenop staan voor de ervaringen geluk, verdriet, liefde, reizen etc. welke deze twee mensen ondergaan. Het werk is geïnspireerd op de stepping stones die je tegenkomt op bijvoorbeeld stranden, een gestapelde herinnering. Ook werden stepping stones gebruikt als wegaanduiding, dus als bakens. Het werk doet ook denken aan een pagode, of in onze cultuur: een kerktoren; ook wel landmarks genoemd.

Kunstenaar Ronald A. Westerhuis Materialen/techniek Roestvrij staal/gepolijst en gematteerd Objectsoort Sculptuur, opgenomen in privé collectie Jaartal 2018 Locatie Atelier Willemsvaart Zwolle

6 3

4

Call me 0900-4004242 / Adam

De bronzen Adam van Auguste Rodin staat sinds 1965 op het Grote Kerkplein in Zwolle. In 2006 heeft Holleman een bordje op het voetstuk toegevoegd waarop staat ‘CALL ME 0900-4004242’. Wie het telefoonnummer belt, hoort een monoloog (7 minuten), waarin deze Adam vertelt over zichzelf als beeld in de stad. Arnoud Holleman verwerkte in de monoloog gegevens over Rodin, over Adam, Zwolle en de dagelijkse gebeurtenissen op het Grote Kerkplein.

Kunstenaar Arnoud Holleman Materialen/techniek Audio Objectsoort Geluidskunstwerk Jaartal 2006 Locatie Zwolle, Grote Kerkplein

De Zieleschepen 1

Cornelius Rogge maakte een Armada van zielenschepen. Zij worden de dragers van sagen, verhalen en fantasieën. Bij onze dichter Joost van den Vondel uit de Gouden Eeuw vervoerden ze onze zielen naar het hiernamaals. De boten zijn sokkels van de beelden die erop staan en die als bij een rebus door de toeschouwer van betekenissen kunnen worden voorzien. Rogge zelf geeft de afzonderlijke beelden dan ook geen titel.

Kunstenaar Cornelius Rogge Materialen/techniek Metaal Objectsoort Beelden Jaartal 2008-2010 Locatie Anningahof aan de N340, Zwolle

6

5

De Glazen Engel

De aartsengel Michaël is patroon van de stad Zwolle. Hij staat, als moderne man, in glas uitgevoerd op de Grote Markt, juist voor de Hoofdwacht, die door een meer klassiek Michaëlbeeld wordt bekroond. Herman Lamers sneed de Glazen Engel uit 325 groene glasplaten die op elkaar zijn gelijmd. Van de resterende delen van de glasplaten werd de contravorm van deze Michaël-als-gewoneman gemaakt. Die versie staat bij de Isala-kliniek.

Kunstenaar Herman Lamers Materialen/techniek Glas Objectsoort Sculptuur Jaartal 2010 Locatie Zwolle, Grote Markt

Zwevende Kei

De Zwevende Kei is te vinden vlakbij het station van Dalfsen. Het werk bestaat uit een grote zwerfkei die balanceert op een brokstuk van een klassieke zuil. In de zwerfkei is een rond gat te zien met dezelfde diameter als het zuilelement waardoor het lijkt alsof deze eruit gezaagd is. Dit is gezichtsbedrog. Het geheel is een constructie van staal en beton. Er omheen liggen kleinere zwerfkeien verspreid. Bas Maters heeft het werk geplaatst op een kunstmatig gecreëerde grasheuvel van waaruit men uitzicht heeft over de omgeving. Hij wilde dat het werk één werd met de natuur en de impressie wekt van een oerding. Tegelijkertijd is het een ontmoetingsplek en een herkenningspunt.

Kunstenaar Bas Maters Materialen/techniek Staal en beton Objectsoort Sculptuur Jaartal 2000 Locatie Dalfsen

11

10

Dalfsen

7 8

7

Glassculptuur

In de wit gestucte delen van de gevel van het stationnetje van Dalfsen (1920, architect Ed. Cuypers) zitten twee blinde nissen. De Glassculptuur van Gerard Merz vestigt de aandacht op deze karakteristieke vormen. Hij doet dat door ze als vierkante platen van melkglas te herhalen, in lijn met de nissen. Zo wordt zijn glassculptuur onderdeel van de architectuur.

Kunstenaar Gerard Merz Materialen/techniek Melkglas en edelstaal Objectsoort Sculptuur Jaartal 1992 Locatie NS Station Dalfsen

8

Earthly Whispers

Onzichtbaar geluidskunstwerk dat zich onder de grond bij De Stokte bevindt, alleen voelbare geluiden, nauwelijks te traceren. Verstopte geluiden die dichtbij de realiteit staan maar net niet echt lijken te zijn. Het verbaast en verwart je. Waar komt het vandaan? Door een onbestemd onderhuids gevoel word je het grasveld op gezogen. Hoe kan dit en wat gebeurt hier? Deze komen voor in het alledaagse leven en in de natuur. Door de trillingen van de aarde en de geluiden die van binnen uit de aarde lijken te komen, doet dit kunstwerk erg mysterieus aan. Steeds verder groeien we af van de natuur en meer en meer raken we in de ban van het moderne stadsleven.

Kunstenaar Nathalie Bruys Materialen/techniek Speaker, speakerdraad en versterker Objectsoort Geluidskunstwerk Jaartal 2014 Locatie Dalfsen, omgeving De Stokte

9

9

10

Blauwe Bogen

Het kunstwerk bestaat uit drie ‘blauwe bogen’ die de brug overspannen en die ‘s avonds een extra accent krijgen door een blauwe neonverlichting. De bogen mogen alleen met Marijke-blauw worden geverfd, een kleur die door de kunstenares is gecreëerd. Aanvankelijk kregen de bogen veel weerstand, inmiddels worden ze als een symbool van het dorp gezien.

Kunstenaar Marijke de Goeij Materialen/techniek Staalconstructie met neon Objectsoort Staalconstructie Jaartal 1995 Locatie Dalfsen, centrum, brug over de Vecht

Het Depot

Hoe zou het zijn om over 1000 jaar voorwerpen van onze huidige tijd terug te vinden in de grond? Inzicht te krijgen in de culturele wereld van onze voorouders? Deze gedachten leidden tot het idee voor het kunstproject waarbij serviesgoed van inwoners van Dalfsen ingezameld werd en zo bewaard blijft voor de archeologen van de toekomst.

Kunstenaars Gerard Groenewoud en Tilly Buij Materialen/techniek Serviesgoed, porselein Objectsoort Kunstproject Jaartal 2014 Locatie Dalfsen, groenstrook tussen de rondweg en de wijk Gerner Marke

11

Vier Windsculpturen

De Vier Windsculpturen veranderen van vorm onder invloed van de wind. Ze zijn geplaatst in opdracht van het Energiebedrijf (toen IJsselmij), met als thema licht, energie en beweging. Alwie Oude Aarninkhof maakte de sculpturen van roodgeverfd staal, met ruiten van plexiglas. Elke bestaat uit een paal met bovenaan een ruit. Ondanks de zware materialen lijken de sculpturen licht en speels te zijn, doordat ze bewegen met de wind.

Kunstenaar Alwie Oude-Aarninkhof Materialen/techniek IJzer, verf en plexiglas Objectsoort Sculpturen Jaartal 1988 Locatie Ommen, Stationsplein

12 13 14

15

Ommen

12

Taxonomy Applied no.2

In de tijd dat de ruimte bij het station was ingericht voor reizigers die moesten wachten, zag men op de donkere wand van de stationswachtruimte de namen van grote filosofen, wetenschappers, schrijvers en wijsgeren staan. Op dit moment heeft de ruimte een andere bestemming gekregen, de foto laat zien hoe het eruit zag. Dit zijn mensen die volgens Joseph Kosuth belangrijk zijn geweest voor de wereldgeschiedenis. Taxonomie is de wetenschap van het indelen van individuen of objecten in groepen. De titel Taxonomy Applied no.2 suggereert dat Kosuth met wetenschappelijke precisie te werk is gegaan.

Kunstenaar Joseph Kosuth Materialen/techniek Behang Objectsoort Installatie Jaartal 1992 Locatie Ommen, in de wachtruimte van het NS Station

13

14

De Wulp

Dit millenniumkunstwerk is door de gemeente Ommen geplaatst als markering van de overgang van de twintigste naar de eenentwintigste eeuw. De Wulp is een futuristisch gestileerde vorm van een wulp: een lopende vogel met een karakteristieke lange, gebogen snavel. Het beeld is van staal en cederhout. De Wulp staat aan de oever van de Vecht. Per tijdseenheid maakt hij contact met de rivier door het spuiten van een straal water. De lange gebogen vorm van de wulp suggereert overbrugging. De vorm van de Wulp staat ook symbool voor het landelijke en natuurlijke karakter van Ommen.

Kunstenaar Rene van Zuuk Materialen/techniek Staal en hout Objectsoort Fontein Jaartal 2000 Locatie Ommen, langs de Vecht

15

Huis van reizen

Op een dood spoor ten westen van het station van Ommen, staat het Huis van reizen. Huis van reizen is een installatie van Rien Monshouwer. Het is een wit skelet van een huisje en het staat op wielen. Dit is een huis dat letterlijk op de wielen kan reizen, maar het verbeeldt ook de verbondenheid met ‘thuis’ die bij alle reizen blijft.

Kunstenaar Rien Monshouwer Materialen/techniek Staal Objectsoort Installatie Jaartal 1990 Locatie Ommen, op de rails westzijde NS Station

Wegvloeien, met of zonder

Wegvloeien, met of zonder is een conceptueel kunstwerk van Lawrence Weiner en is te vinden aan de noord-oostgevel van het station van Mariënberg. Het draagt een opschrift: ‘WEGVLOEIEN/ (MET OF ZONDER)’. De raadselachtige tekst verwijst naar de indrukken die treinreizigers opdoen van de omgeving. Rijdend in de trein neemt de reiziger beelden in zich op. Sommige worden herinneringen, andere vloeien snel weer weg. Het werk benadrukt het vluchtige en het dynamische van het reizen per trein. Sommige reizigers zullen het kunstwerk in zich opnemen en de tekst overdenken. Anderen zullen het slechts registreren of er zelfs geheel aan voorbij lopen.

Kunstenaar Lawrence Weiner Materialen/techniek Verf op plastica Objectsoort Installatie Jaartal 1989 Locatie Mariënberg, Noordoostgevel NS Station

16

Diffelen

17

16 Marienberg

17 Zieleschepen 2

Cornelius Rogge maakte een Armada van zielenschepen. Deze vijf schepen zijn een pendant van de 10 schepen die in Zwolle staan aan de Hessenweg (tegenover nr.9, de Anningahof). Zieleschepen zijn de dragers van sagen, verhalen en fantasieën. Joost van den Vondel schreef in de 17de eeuw over zieleschepen die onze zielen naar het hiernamaals vervoerden. Rogge laat het aan de verbeelding van de toeschouwer over om de beelden op de schepen van betekenissen te voorzien. Hij gaf de afzonderlijke beelden dan ook geen titel. De beeldengroep is een geschenk van de gemeente Fryske Marren in 2018.

Kunstenaar Cornelius Rogge Materialen/techniek Diverse materialen, gegoten brons Objectsoort Beelden Jaartal 2008-2010 Locatie Bij sluis Diffelen/Mariënberg

De L’s

Twee zitbanken in de vorm van een enorme L staan ruggelings naast elkaar in de wachtruimte van station Hardenberg. De felle neonlichtbakken die De L’s invullen, verlichten de ruimte. Nan Hoover maakt je onderdeel van deze installatie, als je hier gaat zitten.

Kunstenaar Nan Hoover Materialen/techniek Gelakte zitbanken, beton, neonlicht Objectsoort Installatie Jaartal 1990 Locatie Hardenberg, wachtruimte NS Station

19 18

Poortlijn

Een lijn van 50 m lang verbindt het oude centrum van Hardenberg met de overzijde van een oude loop van de Vecht, die hier als haven diende. Deze Poortlijn van Martijn Schoots bestaat uit een bankje, een kruk, een uitkijktrap en een infotafel. Zij vertellen over de geschiedenis van de Vecht en vormen een toegang tot het Vechtpark.

Kunstenaar Martijn Schoots Materialen/techniek Gepoedercoat staal Objectsoort Sculptuur Jaartal 2011 Locatie Hardenberg, Gedempte Haven

20

Beeldengroep

De beeldengroep van Frank Bolink en Gerard Koopman bestaat uit vier bronzen beelden die rond het Vechtdal College in Hardenberg staan. Vóór de school een hoofd, waarop afbeeldingen van een boot, een vliegtuig en een auto te zien zijn: de lerende student. Achter de school een beeld bestaande uit twee hoofden die één geheel vormen. Zij beelden de communicatie tussen de leerlingen uit en de sociale vaardigheden die ze hieruit opdoen. Daarnaast staan een wagen en een boot.

Kunstenaars Frank Bolink, Gerard Koopman Materialen/techniek Brons Objectsoort Beeldengroep Jaartal 2000 Locatie Hardenberg, rond het Vechtdal College

GEO-METRIE

GEO-METRIE is een landschapskunstwerk van Paul de Kort. Het bevindt zich aan het uiteinde van de Jodenweg in de gemeente Hardenberg, op ‘Het Raakpunt-34’. Oorspronkelijk is een raakpunt een term uit de geometrie, het punt waar een rechte lijn een kromme raakt. Het kunstwerk bevindt zich op het punt waar de rechte N34 de kromme meanderende Vecht raakt. Het werk is gebaseerd op een ontwerp uit de achttiende eeuw voor een militair bastion door militair-ingenieur Pieter de la Rive (1694-1771). Men kan via een trap het kunstwerk beklimmen en bovenop genieten van het uitzicht.

Kunstenaar Paul de Kort Materialen/techniek Beton en aarde Objectsoort Landschapskunstwerk Jaartal 2013 Locatie Hardenberg, Engelandse bos aan het uiteinde van de Jodenweg

21 21

18

Hardenberg

20 19

22

Hello Sailor!

Hello Sailor!, een werk van Jeroen Doorenweerd, staat aan de Anerdijk te Gramsbergen. Je kunt de witte pyloon van staal beklimmen en over de Vecht uitkijken. Binnen in het werk zijn geluidsfragmenten te horen over de Vecht en haar geschiedenis. De kunstenaar schenkt veel aandacht aan de locatie van het kunstwerk. Hierdoor wordt de bezoeker zich bewust van de omgeving waar hij zich bevindt. Het kunstwerk kreeg de bijnaam de scheepsbrug.

Kunstenaar Jeroen Doorenweerd Materialen/techniek Staal Objectsoort Installatie Jaartal 2011 Locatie Gramsbergen, Anerdijk

23

Koekoeksklokgewicht

Koekoeksklokgewichten hebben de vorm van een sparappel. Een uitvergrote versie in beton (9000 kilogram; 7,5 meter lang) brengt hier de natuur en de tijd onder de aandacht. Het gewicht is bekleed met velletjes bladgoud.

Kunstenaar Hans van den Ban Materialen/techniek Wit beton, goudverf Objectsoort Sculptuur Jaartal 1993 Locatie Gramsbergen, Stadspark op de oever van de vijver

24

Ruimtelijke kubistische tekening

Het werk van Bert Meinen is te vinden in het midden van een vijver in Gramsbergen. Het bestaat uit een turkooizen bol en een witte buis die een hoek van 90 graden maakt. Beide voorwerpen lijken te drijven op het water. Zoals de titel aangeeft is het werk een kubistische tekening die vertaald is naar de ruimte en die zo dus een driedimensionale voorstelling is geworden.

Kunstenaar Bert Meinen Materialen/techniek RVS polyester en hout Objectsoort Sculptuur Jaartal 1989 Locatie Gramsbergen, in vijver van stadspark

Verzameling retour

Kunstenaar Tine van den Weyer zegt over Verzameling retour: “Iedere plek kan naar mijn idee van belang zijn. Je kunt een plek sublimeren, bijzonder maken. Ik heb dit in dit sculptuur geprobeerd door een centrum te creëren waar alles samenkomt. Als in een vergadering bijeen staan de zeven bogen met hun ijle punten in de grond te boren. Langs hun rug kruipt de klei, versteend, terug naar de plaats waar hij thuishoort, de aarde zelf”.

Kunstenaar Tine van de Weyer Materialen/techniek Cortenstaal en keramiek Objectsoort Sculptuur Jaartal 1983 Locatie Gramsbergen, ten westen van het station

25

26

Leonardo – Gerrit Toon

Aan de achtergevel van het station van Gramsbergen is ‘Leonardo – Gerrit Toon’ in witte neonletters te lezen. Dit verwijst naar het gelijknamige werk van Braco Dimitrijevic. De inspiratie voor dit werk is het verhaal van Leonardo da Vinci. Het verhaal toont dat toeval een belangrijke rol kan hebben in het verkrijgen van roem in de kunstwereld. Dit toeval intrigeerde Dimitrijevic. Naast de naam Leonardo plaatste hij daarom een naam die hij toevallig tegenkwam toen hij Gramsbergen bezocht. Het is de naam van de uitbater van het café tegenover het station. Oorspronkelijk knipperden de neonletters wanneer er een trein langskwam maar dat functioneert helaas niet meer.

Kunstenaar Braco Dimitrijevic Materialen/techniek Neonlichten Objectsoort Installatie Jaartal 1989 Locatie Gramsbergen, achterzijde stationsgebouw

27

Skylight

In het stadsbos, direct aan het Coevorden-Vechtkanaal biedt een ronde uitgesneden opening in het bladerdak zich op de hemel. Het werk Skylight bestaat uit vijf vliegers van fiberglas die in die opening met draden aan de bomen zijn bevestigd. Kunstenaar Cai Guo-Qiang zegt hierover: “Dit stukje bos in Gramsbergen heeft zijn eigen herinneringen. Toen ik voor het eerst tussen de bomen stond, werd ik mij bewust van zijn perfecte harmonie en de serene stilte. Het zou ongepast zijn geweest om hier een groot, opvallend werk te realiseren, dat had dit evenwicht gemakkelijk kunnen verstoren. In plaats daarvan wilde ik iets heel kleins en subtiels maken dat de herinneringen van het bos en zijn relatie met de bewoners van de nabijgelegen plaats oproept.”

Kunstenaar Cai Guo-Qiang Materialen/techniek Fiberglas en edelstaal Objectsoort Installatie Jaartal 1999 Locatie Gramsbergen, in het stadsbos

22

23 24

Gramsbergen

25 26

27

Wortlos

Waar de Vecht vanuit Duitsland Nederland instroomt staat de beeldengroep Wortlos. Aan de Nederlandse oever een vrouw en aan de Duitse oever een man beide zittend op een stoel en met hun blik naar elkaar toe gericht. De sculpturen zijn gemaakt van geknoopt ijzerdraad waardoor de beelden transparant zijn. De figuren worden van elkaar gescheiden door de landsgrens en de rivier. Om van het ene beeld naar de andere te komen moet omgereisd worden, er is namelijk geen directe verbinding. Ook al lijken de man en het vrouw dicht bij elkaar wordt er zo toch een afstand gecreëerd. De basisgedachte van Kabakov bij dit werk is dan ook: ‘Grenzen scheiden, liefde verbindt’.

Kunstenaar Ilya & Emilia Kabakov Materialen/techniek Edelstaaldraad en beton Objectsoort Beeldengroep Jaartal 1999 Locatie Laar (D), aan beide oevers van de Vecht

28

29

Chain Reaction

De oude stellingmolen aan de oever van de Vecht vormde voor Bonnie Collura het uitgangspunt voor haar sculptuur in Laar. De twee molenstenen symboliseren voor haar de kringloop van het korenzaadje. Van zaaigoed tot rijp graan met nieuwe zaadkorrels. Tegelijkertijd zijn de molenstenen ook de plaats waar de korrels tot meel vermalen worden. Haar »verhalende« sculptuur laat elementen zien uit de Europese cultuurgeschiedenis, maar ook lokale verwijzingen en beelden uit het dagelijks leven. Het beeld is pas in alle details te bewonderen als men er omheen loopt. In de veelvoud van motieven ontdekt de aandachtige kijker de wortels van de bomen die werden gekapt, opdat de wind beter kon worden benut.

Kunstenaar Bonnie Collura Materialen/techniek Staal, fiberglas en lak Objectsoort Sculptuur Jaartal 1999 Locatie Laar (D), dichtbij de Vechtbrug

28

Laar

29

Laar

Hoogstede

Vanaf Laar loopt De Vecht verder Duitsland in, ook hier zijn prachtige kunstwerken te vinden. Op deze pagina’s een selectie.

31 30

Tumulus

Net als de historische vondsten in de bodem verdwijnen de herinneringen aan de ankerketting langzaam in de tijd; het ijzer keert terug naar de aarde. Er blijven sporen, legendes, archeologische vermoedens en tekens over.

Kunstenaar Luciano Fabro Materialen stalen ankerketting, lengte ca. 270 m Objectsoort sculptuur/installatie Jaartal 1999 Locatie Spöllberg (D), bij Uelsen

30 32 34

33

Nordhorn

35

36

Ohne

31

Parabolic Triangular Pavilion I

Net als ooit het paviljoen van de lusthof heeft Dan Grahams spiegelruimte stellig ook een concrete sociale functie als ontmoetingsplek en rustplaats.

Kunstenaar Dan Graham Materialen Stalen frame, spiegelglas, geperforeerde plaat van edelstaal zijvlakken elk 230 x 300 cm, lengte van het gebogen vlak 471 cm Objectsoort sculptuur/architectuur Jaartal 1995/96 Locatie Nordhorn (D), op een drijvend vlonder aan de oostoever van de Vechtesee

Anderswohin

De twaalf sculpturen lijken als paddenstoelen vanzelf ontstaan, alsof ze met deze plek verbonden zouden zijn. Ze worden onderdeel van het landschap. Menigeen zal ook voor zichzelf de klank van de objecten ontdekken. Ze vertolken opnieuw de geschiedenis van een plek waar mensen zich eertijds tijdelijk hebben gevestigd om uiteindelijk ergens anders heen te trekken.

Kunstenaar Tamara Grcic Materialen/techniek Brons, verschillende afmetingen Objectsoort sculptuur Jaartal 2011 Locatie Nordhorn-Brandlecht (D), in de bossen in de buurt van het nieuwbouwgebied Am Kreuzbree.

32

33

The Hunter’s Cabin and the Biological Field Station

Mark Dion wijst met zijn beide gebouwen op twee uiteenlopende houdingen van de mens tegenover de natuur, die beide op lange tradities terugblikken: de onderzoeker en de jager, wier rollen in de laatste honderd jaar elk een ingrijpende verandering hebben ondergaan.

Kunstenaar Mark Dion Materialen/techniek Hout, bakstenen, diverse materialen en rekwisieten, omgevallen boom, 2-delig Jachthut: ca. 400 x 450 x 250 cm Laboratorium: ca. 470 x 660 x 460 cm Objectsoort sculptuur/installatie Jaartal 1999 Locatie Brünas Heide (D), bij Esche, aan de straat Zur Heide

Black Garden

Zoals de herinnering kalm, maar hardnekkig om het onvergetelijke blijft draaien, zo loopt men door de in cirkels aangelegde tuin van Jenny Holzer – een gedenkplaats voor de doden van de voorbije oorlogen, die een vrijwel tijdloze plek tegen het vergeten wordt.

Kunstenaar Jenny Holzer Materialen/techniek Planten, banken van Bentheimer zandsteen, terrein van in totaal 3.447 m2 Objectsoort sculptuur, park Jaartal 1994 Locatie Nordhorn (D), gedenkplaats Van Delden-Straße, hoek Völlinkhoff

35 34

Doppelsäule 1/70

Edelstaal als volume en omhulsel, balancerend tussen statische toestand en beweging. Uit de constructie van nuchtere standaardwerkstukken ontwaakt de poëzie van een nieuw, autonoom werk.

Kunstenaars Erich Hauser Materialen Edelstaal, 280 x 200 x140 cm Objectsoort sculptuur Jaartal 1970 Locatie Nordhorn (D), plein voor het stadhuis

36

Laßnitz

De brug is aan beide einden afgesneden en dan op een 1000 km lange reis naar een ander land en een ander landschap gestuurd. Op de nieuwe locatie kruist de Oostenrijkse Laßnitz nu de Vecht in de graafschap.

Kunstenaar Hans Schabus Materialen/techniek Stalen vakwerkbrug met bovenliggende gordingen, geklonken, rails, hout Objectsoort Sculptuur Jaartal 2012 Locatie Aan de Vecht, ten zuiden van Ohne (D) \