Gastcolumn - Klimaatprobleem innovatief aanpakken n

Klimaatprobleem innovatief aanpakken

Prof.dr.ir. H.J. de Vries

Henk de Vries is bijzonder hoogleraar Standardisation management aan de Rotterdam School of Management, Erasmus Universiteit Rotterdam en gasthoogleraar aan de Technische Universiteit Delft, faculteit Techniek, Bestuur en Management. De aarde warmt op. Meer droogte en meer overstromingen. Stijgende zeespiegel. De gevolgen voor kuststeden, landbouw en natuur zijn rampzalig. Wat valt ertegen te doen? Veel. We kunnen overschakelen naar een duurzame manier van leven en samenleven. Maar we doen het niet. Enkelingen daargelaten. Kennelijk is er een vorm van dwang nodig. Dat blijkt ook uit onderzoek van ondergetekende naar eisen voor nieuwbouwwoningen in Nederland. Wie een huis zoekt is al lang blij als zij/hij iets kan vinden wat betaalbaar is. Energiezuinig kan duurder zijn, dus dergelijke huizen worden nauwelijks gebouwd. Toch zijn de huizen van nu veel duurzamer dan die van 20 jaar geleden. De eisen zijn aangescherpt. Er was sprake van dwang: geen bouwvergunning als bij doorrekening van het ontwerp blijkt dat de woning niet energiezuinig is. Aanscherping van eisen stimuleert innovaties en die blijken dan ook mogelijk te zijn. De ernst van de situatie vraagt om snel aanscherpen van eisen voor alles wat bijdraagt aan het klimaatprobleem. Maar het onderzoek laat ook zien dat het bedrijfsleven de veranderingen nog wel moet kunnen bijhouden, anders werkt het niet. En dit onderzoek laat ook zien dat subsidies het beeld niet moeten verstoren: als de overheid de ene technologie subsidieert gaat dat ten koste van het marktaandeel van een andere technologie. Overheidsbeleid hangt af van de grillen van een Kabinet, hier kan een ondernemer zijn investeringen niet goed op baseren. Dus subsidies hinderen innovaties en bedrijfscontinuïteit, terwijl aanscherpingen van eisen, in het goede tempo, innovatie juist bevorderen, mits dit alleen prestatie-eisen zijn. Dus geen eisen die een bepaalde technologie, zoals een hybride warmtepomp, voorschrijven of bevoordelen.

Een belangrijk element van de energietransitie zijn bestaande woningen. Die moeten energiezuiniger worden. Dat kan, maar op vrijwillige basis zal het te weinig gebeuren. Ook hier zou de overheid eisen kunnen stellen die telkens worden aangescherpt, maar voor controle is toezicht vereist. Helaas, er zijn te weinig experts en het leidt tot bureaucratie. Het is beter de schaarse expertise in te zetten voor het echte werk. Maar wat moet dan de prikkel tot verduurzamen zijn? Hier zie ik mogelijkheden voor belastingen. Naast de vliegtaks, vleestaks, salderingsregeling, energie-investeringsaftrek, btw-vrijstelling e.d. waarmee milieubeleid op landelijk niveau kan worden versterkt, valt dit aan te pakken met gemeentelijke belastingen. Dit kan onder andere door de hoogte van de onroerendezaakbelasting stapsgewijs afhankelijk te maken van het feitelijke energiegebruik in de woning. Nu al kunnen veel huurders de energiekosten niet opbrengen, daarom moet dit via deze belasting voor eigenaren lopen. Met regelmatige aanscherpingen, zodat het verschil tussen veel en weinig betalen in de loop van de tijd steeds groter wordt. Dit stimuleert tot investeringen in energiebesparing.

Iets vergelijkbaars valt de doen met de waterschapsbelastingen. De kosten van waterschappen gaan omhoog door extremer weer: enerzijds meer afvoercapaciteit, dijkverzwaring en overloopgebieden, anderzijds wateropslag voor droge perioden. Vergroening van tuinen en daken geeft sponswerking: water wordt opgeslagen en geleidelijk afgegeven. Dat verlaagt de kosten voor waterschappen en gemeente, geeft steden verkoeling bij hete zomerdagen, zorgt voor CO2-opslag, en draagt bij aan biodiversiteit. Met observatie vanuit satellieten gecombineerd met kadasterkaarten kan automatisch worden bepaald welk deel van de kavel groen is en welk deel niet. Later kunnen ook groene gevels worden beloond – gevelbeplanting meten is lastiger, maar met drones niet onmogelijk. Innovatie voor een beter klimaat. Inclusief innovatie van ons belastingstelsel. <<<