Reporter.al Botimi Prill 2019 by Reporter.al

INVESTIGIM

Punësoi kunatin emigrant të Llallës, KPK konfirmon në detyrë Dritan Pekën

Komisioni vendosi të konfirmonte në detyrë drejtuesin e Prokurorisë së Apelit Dritan Peka, megjithë dyshimet e pasqaruara se me firmën e tij ishte paguar në mënyrë të paligjshme një i afërm i ish-Prokurorit të Përgjitshëm.

ANALIZË

Politika e komandimeve: Thuajse gjysma e Prokurorive me drejtues “tranzitorë”

Të dhënat e siguruara nga BIRN tregojnë se caktimet e përkohshme kanë përfshirë 16% e trupës së prokurorëve dhe mbi 47% e drejtuesve; fenomen ky që ngre shqetësime për tejkalim të ligjit.

REPORTAZH

Për një shesh, bashkia do të rrafshojë 1/20 e ndërtesave në Këlcyrë

Nga 619 ndërtesa që ndodhen në qytezën e Këlcyrës, 27 janë planifikuar të shemben për të rijetëzuar një shesh me kosto 200 milion lekë, një projekt që ka revoltuar banorët e prekur.

Nr.

Prill 2019 E përmuajshme

GJYSMA E KRYETARËVE TË BASHKIVE NGELIN NË TESTIN E PASURISË Më shumë se gjysma e kryetarëve të bashkive në Shqipëri kanë mospërputhje financiare dhe nuk mund të justifikojnë pasurinë për një ose më shumë vite të karrierës së tyre-zbulon BIRN përmes një analize të thelluar të deklaratave të tyre të pasurisë.

Një takim elektoral i Partisë Socialiste në Tiranë gjatë zgjedhjeve të vitit 2017. Foto:Ivana Dervishi

Prill 2019

GJYSMA E KRYETARËVE TË BASHKIVE NGEL NË

TESTIN E PASURISË BASHKITË BËJNË HAPA PAS NË NIVELIN E TRANSPARENCËS PROAKTIVE

PUNËSOI KUNATIN EMIGRANT TË LLALLËS, KPK KONFIRMON DRITAN PEKËN

ONM PESHON AKUZAT PËR ‘KONFLIKT INTERESI’ NDAJ KRYETARES SË KPA

POLITIKA E KOMANDIMEVE: GJYSMA E PROKURORIVE ME DREJTUES “TRANZITORË”

PËR NJË SHESH, BASHKIA DO TË RRAFSHOJË 1/20 E NDËRTESAVE NË KËLCYRË

4-5

Më shumë se gjysma e kryetarëve të bashkive në Shqipëri kanë mospërputhje financiare dhe nuk mund të justifikojnë pasurinë për një ose më shumë vite të karrierës së tyre-zbulon BIRN përmes një analize të thelluar të deklaratave të tyre të pasurisë.

6-7 Komisioni vendosi të konfirmonte në detyrë drejtuesin e Prokurorisë së Apelit Dritan Peka, megjithë dyshimet e pasqaruara se me firmën e tij Prokuroria e Apelit kishte paguar në mënyrë të paligjshme një të afërm të ish-Prokurorit të Përgjitshëm.

ENGLISH EDITION ALBANIAN MAYORS ASSETS RAISE RED FLAGS

NEW ALBANIAN PARTY TO CONTEST POLLS AS OPPOSITION VOWS BOYCOTT

19 10-11

DUTCH VOTE TO REINTRODUCE VISAS ALARMS ALBANIA MEDIA FREEDOM VANISHING IN SOME BALKAN STATES, REPORT WARNS

Publikuar nga:

ANALIZA

INVESTIGIME

REPORTAZHE

LAJME

FAMILIES OF ALBANIAN ISIS FIGHTERS FACE LONG ROAD HOME

FRIENDS, COLLEAGUES PAY TRIBUTE TO DEJAN ANASTASIJEVIC

OPINION

LAJME

REPORTAZHE OPINION Është publikimi i Rrjetit Ballkanik të Gazetarisë Investigative në Shqipëri – BIRN Albania. RAJONI BIRN Albania ështëRAJONI një organizatë jo-fitimprurëse, e cila mbështet zhvillimin e gazetarisë INTERVISTA investigative në Shqipëri me qëllim ekspozimin e rasteve të korrupsionit dhe promovimin e të drejtave të njeriut në vend. Ky publikim i përmuajshëm është një përmbledhje e disa prej artikujve të botuar nga rrjeti BIRN në faqen www.reporter.al dhe www.balkaninsight.com. Mbështetur nga: Ky publikim shpërndahet falas. Printimi dhe shpërndarja e tij mundësohet nga: National Mbështetur nga: Endowment for Democracy B T D Balkan Trust for Democracy Fondacioni Shoqëria e Hapur për Shqipërinë

INTERVISTA

ANALIZA

INVESTIGIME

FONDACIONI

SHOQËRIA

E HAPUR

PËR SHQIPËRINË

FONDACIONI

SHOQËRIA

E HAPUR

PËR SHQIPËRINË

Caktimet e përkohshme të kryera nga kryeprokurorja Arta Marku dhe më pas KLP, kanë përfshirë 16% e trupës së prokurorëve dhe mbi 47% e drejtuesve; fenomen ky që ngre shqetësime për tejkalim të ligjit dhe cënimin e sigurisë juridike.

14-15 Nga 619 ndërtesa që ndodhen në qytezën e Këlcyrës, 27 janë planifikuar të shemben për të rijetëzuar një shesh me kosto 200 milion lekë, një projekt për të cilin banorët akuzojnë bashkinë për mungesë transparence mbi vlerën e dëmshpërblimit të banesave që do të shemben.

STAFI

KONTAKTONI:

Kristina Voko, drejtore e BIRN Albania Besar Likmeta, redaktor Aleksandra Bogdani, gazetare Gjergj Erebara, gazetar Ivana Dervishi, gazetare Lindita Çela, gazetare

Rruga: Nikolla Jorga Kulla 8, Ap. 8, Tiranë E-mail: office.albania@birn.eu.com Tel: +35544502592 URL: http://www.reporter.al/

Prill 2019

Ngjarjet e Prillit

Opozita në protestë Forumet rinore të PD dhe LSI protestojnë para Parlamentit të Shqipërisë për largimin e mijëra të rinjve drejt shteteve anëtare të Bashkimit Europian. Foto: Malton Dibra/LSA

Shqipëria tronditet nga grabitja në aeroportin e Rinasit Një numër grabitësish të armatosur rëndë arritën të thyejnë rrethimin e objektit më të rëndësishëm në vend, aeroportit ndërkombëtar të Rinasit pasdreken e 9 prillit, terrorizuan pasagjerët dhe ekuipazhin e një aeroplani që i përket kompanisë Austrian Airlines, hynë në brendësi të hapësirës së bagazheve të aeroplanit dhe u larguan me një sasi të paidentifikuar parash të thata. Kjo ishte grabitja e pestë e parave të destinuara për t’u dërguar për përpunim të mëtejshëm në Austri në afro katër vjet. Ndryshe nga herët e kaluar, grabitësit kësaj here mbërritën të armatosur deri në brendësi të aeroplanit, duke ngritur pikëpyetje të rënda mbi gjendjen e sigurisë jo vetëm ndaj rrezikut të grabitjeve, por edhe të rrezikut nga një sulm terrorist në një vend që pak ditë më parë festoi dhjetëvjetorin e anëtarësimit në NATO. Ndryshe nga herët e kaluara, policia shqiptare arriti kësaj here të ndjekë grabitësit dhe njëri prej tyre, Admir Murataj, mbeti i vrarë. Murataj, i cili njihet si pjesë e një bande grabitësish të dhunshëm shqiptarë që u arratis nga burgu në Greqi në vitin 2013, ka jetuar në ilegalitet që nga ajo kohë.

Bankat kanë një problem: Shqipëria ka para me tepri Bankat në Shqipëri detyrohen të organizojnë transferta parash të thata disa herë në muaj dhe kjo për arsyen e thjeshtë se Shqipëria ka një suficit të lartë, të vazhdueshëm dhe afatgjatë në të ardhurat valutore të vendit, bëri të ditur të mërkurën në Tiranë Silvio Pedrazzi, kryetari i Shoqatës Shqiptare të Bankave dhe administrator i përgjithshëm i Intesa San Paolo Bank në Shqipëri-një nga bankat më të mëdha në vend. Pedrazzi doli para gazetarëve në një konferencë të rrallë për shtyp për të shpjeguar fenomenin e transfertave të parave të thata përmes aeroportit të Rinasit, një praktikë e zakonshme e bankave tashmë prej shumë vitesh, por që u vu në vëmendje të publikut të gjerë pas grabitjes së disa milionë eurove më 9 prill 2019. Pedrazzi tha se konferenca e tij për shtyp synonte të shpjegonte para shqiptarëve se pse bankat transferojnë para nga Shqipëria, për shkak të atyre që ai i cilësoi si informacione të pasakta nga një pjesë e medias, të tilla si “po na ikin

paratë e depozitave”, etj. Por shpjegimet e Pedrazzit dhanë edhe një panoramë krejt të ndryshme me atë që jepet nga statistikat zyrtare mbi financat e Shqipërisë. “Flukset hyrëse janë në mënyrë strukturore më të larta se sa ato dalëse,” tha Pedrazzi. “Surplusi është gjithkund. Kjo shpjegon se si një sasi e stërmadhe parash është akumuluar jashtë vendit,” shtoi ai.

Pas 4 vitesh abuzime, motrat nga Lezha gjejnë një strehë Një nga tre motrat e një familjeje me probleme të shëndetit mendor në Lezhë, të cilat rezultojnë të abuzuara seksualisht dhe të pambrojtura nga autoritetet prej vitesh, u dërgua në një qendër sociale shtetërore në qytetin e Elbasanit ndërsa dy motrat e tjera u dërguan në qytetin e Vlorës, bëri të ditur Shërbimi Social Shtetëror. “Në qendrat ku janë vendosur tre motrat janë hapësirat e limituara,” bëri të ditur një zyrtar i Shërbimit, i cili nuk pranoi të citohet për shkak se nuk ishte i autorizuar. “Po mendohemi të gjejmë zgjidhje edhe për nënën e tyre,” shtoi ai. Një investigim i BIRN afro një vit më parë bëri të ditur se tre motra me probleme të shëndetit mendor janë abuzuar prej vitesh seksualisht para syve të institucioneve shtetërore në Lezhë, të cilat e pasojnë problemin te njëratjetra përmes shkresave dhe ngrenë duart të dorëzuar kur pyeten nëse motrat mund të mbrohen nga shteti. U desh një vit që Shërbimi Social Shtetëror të gjejë një zgjidhje për rastin. Njëra nga vajzat e cila është dhe shtatzënë është strehuar në një qendër në qytetin e Elbasanit pikërisht ku ndodhen dhe dy fëmijët e lindur prej tyre, ndërsa dy të tjerat janë dërguar në një qendër tjetër, në qytetin e Vlorës. Transferimi i tyre nga Lezha drejt këtyre qendrave është bërë pasditen e së enjtes në prani dhe të përfaqësuesve të Shërbimit Social Shtetëror dhe Ministrisë së Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale. Tre motrat janë shoqëruar edhe nga nëna e tyre e cila më pas është rikthyer sërish në qytetin e Lezhës.

Gardisti dhunon gazetaren në ambientet e Kuvendit Gazetarja Ola Xama e televizionit Klan denoncoi të martën dhunën fizike dhe verbale të ushtruar ndaj saj nga një punon-

jës i Gardës së Republikës, ndërkohë që ajo ndodhej në mjediset e Kuvendit duke ushtruar detyrën. Xama i tha BIRN se ndërkohë që priste së bashku me kolegët e tjerë të intervistonte guvernatorin e Bankës së Shqipërisë, Gent Sejko, një punonjës i gardës e shtyu dhunshëm me justifikimin se i kishte zënë rrugën një deputeteje socialiste. Gazetarja shpjegoi se i kishte thënë gardistit se nuk kishte pse ta lëndonte për të hapur rrugën, pasi mjaftonte t’i fliste, por gardisti nisi ta fyente dhe u desh ndërhyrja e kolegëve të tjerë gazetarë që punonjësi i Gardës të tërhiqej. “Vendosa të flas këtë herë sepse u ndjeva shumë keq nga veprimi që ai [gardisti] bëri. Ashtu sikurse unë respektoj punën e tij, duhet që edhe ai të respektonte punën time,” tha Xama, duke kujtuar se një episod i ngjashëm i kishte ndodhur edhe katër vite më parë. Garda e Republikës, një strukturë e veçantë që ka për mision ruajtjen dhe mbrojtjen e personaliteteve të larta shtetërore dhe rezidencave të caktuara është në varësi të Ministrisë së Brendshme. Ky është rasti I katërt brenda muajit prill që gazetarët pengohen dhe dhunohet nga punonjës të shtetit, ndërsa përpiqen të kryejnë detyrën.

Poetja Luljeta Lleshanaku, finaliste për çmimin Griffin 2019 Pas vlerësimit me çmimin PEN-i Anglez dhe përzgjedhjes si finalist për çmimin “PEN America 2019”, përmbledhja me poezi “Negative space” e Luljeta Lleshanakut, e përkthyer nga Ani Gjika dhe e botuar njëkohësisht në Mbretërinë e Bashkuar nga Boodaxe Books dhe në Shtetet e Bashkuara të Amerikës nga ‘New Directions’ gjatë vitit që shkoi, përzgjidhet si një nga katër librat finalistë për çmimin Ndërkombëtar GRIFFIN në Kanada. Çmimi Griffin është themeluar në vitin 2000 nga biznesmeni dhe filantropisti Scott Griffin dhe jepet çdo vit në dy kategori: për poezinë ndërkombëtare të shkruar apo të përkthyer në anglisht, dhe për poezinë kanadeze. Fitues të mëparshëm të këtij çmimi, kanë qenë autorë të njohur si: Anne Carson, John Ashberry, Charles Simic, Charles Wright, Paul Muldon, Heather McHugh, Paul Celan, etj. Në argumentin e saj për përzgjedhjen e librit “Negative space” si finalist, Juria e çmimit GRIFFIN shprehet: “Sa më pak e njohur gjuha origjinale, aq më e vyer bëhet dhurata e përkthimit! Libri Negative Space i Luljeta Lleshanakut sjell një vështrim të rrallë tek poezia shqiptare bashkëkohore…”.

Prill 2019

INVESTIGIM

Gjysma e kryetarëve të bashkive ngelin në testin e pasurisë Më shumë se gjysma e kryetarëve të bashkive në Shqipëri kanë mospërputhje financiare dhe nuk mund të justifikojnë pasurinë për një ose më shumë vite të karrierës së tyre-zbulon BIRN përmes njëanalize tëthelluar të deklaratave të tyre të pasurisë.

BESAR LIKMETA | BIRN | TIRANË

ë 30 qershor, qytetarët shqiptarë do t’u drejtohen kutive të votimit për të zgjedhur kryetarët e 61 bashkive të vendit. Kandidatët që do të zgjidhen për herë të parë, njësoj si ata që do të marrin një tjetër mandat, janë të detyruar që të dorëzojnëçdo vit deklaratat e tyre të pasurisë pranë Inspektoriatit të Lartë të Deklarimit dhe Kontrollit të Pasurisë, ILDKPKI. Prej vitit 2015, ILDKPKI ka referuar në Prokurori tre kryetarë bashkish, të akuzuar për deklarim të rremë të pasurisë së tyre-çështje të cilat janë pushuar me argumentin e mungesës së provave. Megjithatë, të dhënat e siguruara nga BIRN përmes kërkesave për të drejtë informimi sugjerojnë se niveli i mospërputhjeve në deklaratat e pasurisë së politikanëve lokalëështë shumë herë më i lartë sesa numri i padive të ngritura nga ILDKPKI. Një analizë e të gjitha deklaratave të pasurisëqë 61 kryebashkiakët aktualë kanë dorëzuar deri në fund të vitit 2017 zbulon se 54 për qind e tyre nuk mund të justifikojnë rritjen e pasurisë së tyre për të paktën 1 vit të karrierës së tyre. Në total, shuma e pajustifikuar nga burimet e deklaruara kap vlerën e 201 milionë lekëve [1.6 milionë euro]. Deklaratat e pasurisë së kryebashkiakëve aktualë u analizuan me ndihmën e tre ekspertëve financiarë, të cilët të dhënat e siguruara nga deklaratat e pasurisë së kryetarëve të bashkive i hodhën në një databazë.Informacioni u analizua duke përdorur metodën e kontrollit aritmetik-logjik; një prej formave të përdorura nga ILDKPKI gjatë verifikimit të pasurisë së zyrtarëve publikë. Kontrolli aritmetik-logjik krahason deklarimet e mëparshme, të dhënat financiare familjare si dhe informacione të tjera për të “identifikuar të dhëna mbi të ardhura ilegale të fshehura” në transaksionet e kryera nga politikanët, sipas manualit të Këshillit të Europës për analizimin e të ardhurave dhe aseteve të zyrtarëve publikë. Me fjalë të tjera, ky kontroll shpjegon nëse paratë që politikani deklaron se ka përfituar përputhet me asetet dhe paratë e shpenzuara. Mospërputhjet mes të ardhurave në hyrje dhe shpenzimeve të kryera nuk janë domosdoshmërisht të paligjshme.Megjithatë, këto mospërputhje përbëjnë “flamuj të kuq”, që normalisht kërkojnë verifikime të thelluara

nga Inspektoriati i Lartë i Deklarimit dhe Kontrollit të Pasurive dhe Konfliktit të Interesit. Pasuri të pajustifikuara Në vitin 2014, Shqipëria iu nënshtrua një reforme të thellë administrative-territoriale, duke reduktuar numrin e njësive vendore nga 384 në 61. Reforma fshiu ndarjet mes komunave dhe bashkive dhe përcaktoi konsolidimin e pushtetit në njësi më të mëdha administrative, të cilat mund t’i shfrytëzojnë më mirë burimet financiare si dhe të ofrojnë shërbime për qytetarët. Sipas raportit vjetor të ILDKPKI, 4746 zyrtarë publikë deklarojnë periodikisht pasurinë dhe interesat e tyre private. Deklarimi i pasurisë përfshin pasurinë e zyrtarëve dhe atë të anëtarëve të familjes, burimin e pasurisë si dhe detyrimet financiare. Kryetarët e bashkive zënë vetëm 1.3 për qind të numrit të përgjithshëm të zyrtarëve publikë. Duke u fokusuar te deklarimet e kryebashkiakëve lokalë, BIRN administroi nga ILDKPKI përmes kërkesave për të drejtë informimi 509 deklarata pasurie. Duke përjashtuar vitin e parë të deklarimit prej secilit prej tyre, 436 deklarata iu nënshtruan kontrollit aritmetik-logjik. Analiza e të dhënave të siguruara përmes metodës së kon-

trollit aritmetik-logjik tregon se 60 nga 436 deklaratat e plotësuara nga kryetarët e bashkive përgjatë viteve 2003-2017 dështuan të kalojnë testin. Deklaratat me probleme zënë 13.8 për qind të totalit të analizuar. Nga 61 kryebashkiakët e verifikuar, vetëm 28 rezultuan pa probleme me pasurinë e deklaruar, ndërkohë që 33 kryetarë bashkish apo 54 për qind e totalit kishin të paktën në 1 vit të karrierës së tyre diferenca negative mes të ardhurave të deklaruara nga njëra anë e aseteve dhe shpenzimeve në anën tjetër. Mes 33 kryebashkiakëve që dështuan në kontrollin aritmetik-logjik, 22 rezultojnë me diferenca negative vetëm për një vit të karrierës së tyre.11 kryebashkiakët e tjerë shfaqen me diferenca negative nga 2 deri në 6 vite të deklarimit të pasurisë. Vlera totale e pajustifikuar me burime të ligjshme nga 33 kryetarët e bashkive vlerësohet në 1.6 milionë euro, ose 10% e pasurisë totale të deklaruar nga 61 kryetarët aktualë të bashkive. Analiza e deklaratave të pasurisë tregon gjithashtu se asnjë prej kryetarëve të bashkive nuk ka deklaruar shpenzime jetese përgjatë viteve 2003-2017. Nëse deklarimeve të tyre financiare do t’u shtoheshin edhe kostot e minimumit jetik për familje, numri i deklarat-

ave me probleme do të rritej nga 60 në 139, ose 32 për qind e deklaratave totale. Kjo do të thotë se nga 61 kryebashkiakët në detyrë, 57 do të kishin të paktën në një vit të karrierës së tyre pasuri të pajustifikuar përmes burimeve të deklaruara. Kostot e minimumit jetik të përdorura nga BIRN në këtë analizë bazohen në statistikat e kostove familjare, të publikuara çdo vit nga Instituti Kombëtar i Statistikave, INSTAT. “Flamuj të kuq” me shumicë Paralelisht me kontrollin aritmetik-logjik, BIRN ndërmorri edhe një analizë të thelluar të strukturës së aseteve të deklaruara nga 61 kryebashiakët, me qëllimin e identifikimit të “flamujve të kuq”, duke përfshirë dhuratat dhe huatë nga anëtarët e familjes, transaksione të pasurive të patundshme në vlera të larta, aksione në kompani private apo vlera të mëdha kursimesh në cash. Analiza strukturore është e bazuar në një metodologji të konsoliduar, e zhvilluar dhe e përdorur nga BIRN Albania në studime të mëparshme mbi pasurinë e gjyqtarëve dhe prokurorëve që po i nënshtrohen tashmë procesit të vetingut, si pjesë e një reforme që synon tëçrrënjosë korrupsionin nga sistemi gjyqësor si dhe të rikthejë besimin e publikut te institucionet. Të dhënat e siguruara tregojnë se 61 kryebashkiakët kanë deklaruar së bashku pasuri bruto me vlerë 14.2 milionë euro përpara se të fillonin mandatin sit ë zgjedhur vendorë, me një pasuri mesatare për secilin në vlerën e 233.890 euro. Në fund të vitit 2017, pasuria totale e kryebashkiakëve llogaritet në 18.7 milionëeuro, duke shënuar rritje me 4.5 milionë euro. Megjithatë, ndarja e pasurisë mes kryebashkiakëve nuk është e njëjtë. Të dhënat tregojnë se 6 kryetarë bashkish kanë pasuri më të madhe se 1 milionë euro, 28 të tjerë kishin pasuri mes 100 mijë dhe 1 milionë euro dhe 15 kryebashkiakë deklarojnë në fashën 50 mijë deri 100 mijë euro. Vetëm 12 kryetarë bashkish kanë deklaruar pasuri më të vogël se 50 mijë euro. Nga pasuria totale prej 18.7 milionë eurosh, 76 për qind përbëhet nga pasuri të paluajtshme, 11.4 për qind nga likujditetet bankare dhe 5.6 për qind ose 1,047,202 euro mbahet në gjendje cash. Një vlerë më e vogël, 251,595 deklarohet t’u jetë dhënë hua personave të tretë. Vlera e lartë e parave të mbajtura jashtë sistemit bankar apo huatë ndaj personave të tretë, të cilat përbëjnë se bashku 6.9 për qind të aseteve totale konsiderohen “flamur i kuq”

Prill 2019

Bashkitë bëjnë hapa pas në niveline transparencës proaktive Një raport vlerësimi mbi transparencën proaktive në terren dhe online për 61 bashkitë e vendit tregon që pushteti vendor bëri hapa pas gjatë dy viteve të fundit, duke kufizuar pjesëmarrjen e qytetarëve në vendimmarrje dhe llogaridhënien e të zgjedhurve vendorë. BESAR LIKMETA | BIRN | TIRANË

nga praktikat më të mira ndërkombëtare; çka duhet të nxisë ILDKPKI-në të ndërmarrë kontrolle të thelluara financiare. Një tjetër “flamur i kuq” i identifikuar nga analiza cilësore e deklaratave të pasurisë së kryebashkiakëve është fakti që asnjë prej tyre nuk deklaron ndonjëherë objekte me vlerë të veçantë më shumë se 300 mijë lekë. Pronësia e aksioneve në kompani private llogaritet në 0.3 për qind të aseteve totale. Megjithatë, për shkak se këto kompani gjenerojnë të ardhura të mëdha për kryebashiakët, edhe këto asete duhet gjithashtu t’i nënshtrohen verifikimit. Analiza e detyrimeve të deklaruara nga ana e 61 kryetarëve të bashkive ngriti “flamuj të kuq” të tjerë. Në fund të vitit 2017, 61 kryebashkiakët kishin së bashku 3.8 milionë euro detyrime, nga të cilat 55.2 për qind u takonin bankave, 32.1 për qind ishin hua të marra ndaj personave të tretë dhe 12.6 për qind ishin detyrime të papaguara ndaj kompanive të ndërtimit. Fakti që 45 për qind e detyrimeve të deklaruara nga 61 kryebashkiakët ishin hua të marra nga persona të tretë apo detyrime të papaguara ndaj kompanive të ndërtimit shënon një tjetër problem që duhet hetuar. Rreth 61 për qind e shpenzimeve të deklaruara nga kryebashkiakët lokalë shkojnë për pagesat e detyrimeve, çka duhet gjithashtu të ngrejë këmbana alarmi për hetuesit vendas. Të ardhurat totale të 61 kryetarëve të bashkive gjatë viteve të tyre në detyrë kap një vlerë prej 8.7 milionë euro.Rreth 66.5 për qind e këtyre të ardhurave buron nga paga si kryebashkiakë dhe pagesat e familjarëve.Një pjesë e konsiderueshme, rreth 14 për qind e të ardhurave rrjedh si divident nga bizneset dhe një tjetër 5.9 për qindësh nga transaksionet me pasuri të patundshme. Vlera e lartë e të ardhurave që derivojnë nga bizneset dhe transaksionet me pasuri të patundshme, qiratë apo dhuratat në cash ngrejnë gjithashtu “flamuj të kuq” për pasuritë e politikanëve lokalë. Këta “flamuj të kuq” të identifikuar në analizën e BIRN nuk përbëjnë domosdoshmërisht provë për pasuri të paligjshme, por nënvizojnë nevojën për të forcuar mekanizmin e kontrollit të deklaratave të pasurisë, me qëllim identifikimin e aseteve të fshehura apo stilin e pajustifikuar të jetesës nga zyrtarët e lartë lokalë.

ransparenca proaktive e institucioneve dhe informacioni i vënë në dispozicion pa kërkesë nga organet e qeverisjes vendore janë jo vetëm praktika të mira në një shoqëri demokratike, por gjithashtu detyrime të kuadrit rregullator, që ka për qëllim hapjen e institucioneve ndaj qytetarëve dhe rritjen e llogaridhënies së të zgjedhurve vendorë. Megjithatë, ndërkohë që mes debateve politike dhe protestave të opozitës vendi po përgatitet të shkojë në zgjedhjet për organet e qeverisjes vendore në 30 qershor, një raport krahasues vlerësimi i përgatitur nga BIRN Albania, konstaton se niveli i transparencës së 61 bashkive në Shqipëri ka shënuar përkeqësim gjatë dy viteve të fundit, qoftë në terren apo edhe nëfaqete tyre të internetit. “Niveli mesatar i transparencës [në terren] për 61 bashkitë e vendit në vitin 2019 është vetëm 41%, [ose] 5% më poshtë se niveli i transparencës së monitoruar në vitin 2017,” thuhet në raport. Edhe pse gjatë monitorimit online rezultoi se numri i bashkive që kanë një faqe zyrtare interneti është rritur nga 40 në 61 – duke përfshirë të gjithë njësitë e qeverisjes vendore në vend, transparenca mesatare e faqeve të monitoruara në vitin 2019 ka shënuar një rënie në krahasim me dy vjet më parë. “Në vitin 2019 [transparenca online] është vetëm 31%, duke shfaqur një përkeqësim në nivel kombëtar krahasuar me nivelin mesatar të transparencës së monitoruar gjatë vitit 2017,” shton raporti. Ky është raporti i tretë kombëtar për vlerësimin e transparencës proaktive, i publikuar nga BIRN Albania, lidhur me kategoritë e informacionit që njësitë e pushtetit vendor bëjnë publike pranë ambienteve të tyre dhe në faqet e internetit pa kërkesë. Ngjashëm me raportet e mëparshme të vlerësimit – të realizuara në vitet 2016 dhe 2017, raporti i titulluar “Pushteti vendor nën lenten e të drejtës për informim,” ka si qëllim nxitjen e vullnetit dhe gatishmërinë e institucioneve të pushtetit vendor për të rritur nivelin e transparencës, si mjete për të forcuar luftën kundër korrupsionit dhe kthimin e besimit të qytetarëve. Transparenca në terren Transparenca proaktive është një instrument që ndikon në mënyrë të drejtpërdrejtë në mirëqeverisjen e institucioneve vendore, duke ndihmuar në rritjen e besimit të qytetarëve tek institucionet si dhe angazhimin e tyre në procesin politikëbërës. Duke pasur parasysh rëndësinë që transparenca proaktive ka për bashkitë, në shtator 2018 Komisioneri për të Drejtën e Informimit dhe Mbrojtjen e të Dhënave Personave, miratoi një program të veçantë transparence për njësitë e qeverisjes vendore. Ky program, në dallim nga programi i mëparshëm i transparencës, është i organizuar në 7 fusha kryesore, duke iu përshtatur dhe metodologjisë së hartuar dhe ndjekur nga BIRN Albania gjatë monitorimeve të mëparshme të kryera në vitin 2016 dhe 2017.

Bazuar në këtë program transaprence, informacioni që duhet të publikohet nga ana e bashkive duhet të marrë në konsideratë të gjithë bazën ligjore që rregullon pushtetin vendor, si p.sh. ligjin nr.139/2015 “Për vetëqeverisjen vendore”, ligjit nr.146/2014 “Për njoftimin dhe konsultimin publik”, ligjit nr.68/2017 “Për financat e vetëqeverisjes vendore” dhe të ligjit nr.8548, datë 11.11.1999 “Për ratifikimin e kartës evropiane të autonomisë vendore”. Me qëllim matjen e nivelit të transparencës nga organet e qeverisjes vendore, BIRN ndërmori një monitorim të ri kombëtar të transparencës në terren dhe online gjatë periudhës shkurt-mars 2019, me ndihmën e 13 gazetarëve lokalë. Monitorimi u krye paralelisht në terren dhe në internet i bazuar në 55 indikatorë, për të krijuar një njësi matëse mbi nivelin e transparencës dhe njëkohësisht për të identifikuar ato pjesë të ligjeve që vijojnë të mos respektohen, me synimin final që bashkitë të detyrohen t’i zbatojnë këto ligje të rëndësishme për demokracinë. Në mënyrë që informacioni dhe rezultatet e këtij monitorimi të jenë sa më lehtë të kuptueshme dhe të krahasueshme mes bash-

kive, indikatorët e identifikuar të nivelit të përgjithshëm të transparencës janë ndarë në shtatë kategori kryesore: E drejta e informimit; Organizimi i brendshëm; Legjislacioni; Këshilli Bashkiak; Transparenca Financiare; Konsultimi Publik dhe Informacione të tjera. Gjetjet e monitorimit në terren lidhur me nivelin e transparencës së bashkive gjatë vitit 2019 tregojnë se shumica e bashkive të vendit kanë dështuar në përmbushjen e të paktën gjysmës së 55 indikatorëve të vrojtuar, duke shënuar dhe një përkeqësim të lehtë të situatës në nivel kombëtar krahasuar me raportin e mëparshëm të vitit 2017. Ndërsa në vitin 2017, transparenca mesatare e vrojtuar për 55 indikatorët në terren ishte 46 %, në vitin 2019 ky nivel transparence ka zbritur në 41 %. Të dhënat e mbledhura nga BIRN tregojnë se në nivel njësie të qeverisjes vendore, përmbushja e kërkesave të kuadrit ligjor për transparencën proaktive nuk diktohet nga madhësia e bashkisë në terma popullsie dhe fondesh, ose nga vendndodhja e tyre gjeografike. Gjithashtu, pavarësisht se vlerësimi mesatar i transparencës në tërësi dhe nënkategorive të saj është përkeqësuar lehtë në nivel kombëtar, ky trend nuk reflektohet në mënyrë uniforme nga secila bashki. “Ashtu siç tregojnë dhe rezultatet ... 14 bashki nga 61 gjithsej kanë pasur një përmirësim të ndjeshëm të nivelit të transparencës (5% ose më shumë), ndërsa 33 bashki të tjera kanë pasur përkeqësim të ndjeshëm në këtë drejtim,” sugjeron raporti.

“Pavarësisht luhatjeve në nivelin e përgjithshëm të transparencës, është e rëndësishme të theksohet se në të gjitha bashkitë vërehen ndryshime në rezultatet e arritura në kategoritë e ndryshme të vlerësuara,” shton raporti. Njësia e qeverisjes vendore me nivelin më të lartë të transparencës në terren në vitin 2019 është bashkia e Vaut të Dejës, e cila ka përmbushur 75 % të 55 indikatorëve të monitoruar, duke regjistruar një përmirësim prej 6 % në krahasim me vitin 2017. Vau i Dejës ndiqet në renditjen e bashkive më transparente nga bashkia Shkodër me 69 % të indikatorëve të përmbushur, Puka me 63 % dhe Malësia e Madhe me 61 %. Njësia e qeverisjes vendore me nivelin më të ulët të transparencës në terren në vitin 2019 është bashkia e Bulqizës, e cila ka përmbushur vetëm 17 % të 55 indikatorëve, duke shënuar një rënie me 17 % të nivelit të transparencës në krahasim me vitin 2017. Listën e tre bashkive më pak transparente në vend e plotësojnë Fushë Arrëzi dhe Poliçani me respektivisht 24 % dhe 25 % të indikatorëve të transparencës së përmbushur. Edhe pse e renditur e 44-ta nga 61 bashkitë për nivel transparencës – pasi ka përmbushur vetëm 36 % të indikatorëve, bashkia e Selenicës ka shënuar përmirësimin më të madh në përqindje nga viti 2017, me 23 % më shumë indikatorë të përmbushur. Ndërkohë, përkeqësimi më i lartë për sa i përket transparencës në terren është shënuar nga bashkia e Poliçanit me 25 % indikatorë më pak të përmbushur se 2 vjet më parë. Transparenca online Përveç monitorimit të transparencës në terren të 61 njësive të qeverisjes vendore në periudhën shkurt-mars 2018, me ndihmën e 13 gazetarëve, BIRN monitoroi në të njëjtën kohë edhe faqet e internetit të këtyre institucioneve. Ndryshe nga 2 vjet më parë, ku vetëm dy të tretat e bashkive kishin një faqe interneti, në vitin 2019 të gjitha bashkitë zotërojnë një faqe zyrtare në rrjet. Si rrjedhojë, nga ana metodologjike, edhe pse monitorimi i indikatorëve të transparencës u realizua dhe gjatë fazave të mëparshme të monitorimit (2016 dhe 2017), gjetjet mbi nivelin e transparencës së bashkive online gjatë vitit 2019 nuk mund të krahasohen me ato të mëparshme për shkak të ndryshimit të madh në numrin e faqeve të monitoruara në secilën periudhë. Të dhënat e mbledhura nga faqet e internetit në vitin 2019, tregojnë se niveli mesatar i transparencës për të 61 bashkitë e vendit është vetëm 31%, duke shfaqur një përkeqësim në nivel kombëtar krahasuar me nivelin mesatar të transparencës së monitoruar gjatë vitit 2017 në 40 bashki prej 41 %. Gjithashtu, pavarësisht se më të pakta në numër se në raportet e mëparshme, edhe gjatë këtij monitorimi janë identifikuar bashki të cilat pavarësisht se zotërojnë një faqe interneti, nuk i kanë ato nën administrim; kryesisht për shkak të konflikteve partiake mes administratave të ndryshme.

Prill 2019

INVESTIGIM

Punësoi kunatin emigrant të Adriatik Llallës, KPK konfirmon në detyrë Dritan Pekën Komisioni vendosi të konfirmonte në detyrë drejtuesin e Prokurorisë së Apelit Dritan Peka, megjithë dyshimet e pasqaruara se me firmën e tij Prokuroria e Apelit kishte paguar në mënyrë të paligjshme një të afërm të ish-Prokurorit të Përgjitshëm. KPK justifikoi edhe përfitimin e një kredie të butë si i pastrehë, e cila u përdor për shtëpi të dytë në bregdet dhe blerjen e dyshimtë të një makine. VLADIMIR KARAJ | BIRN | TIRANË

jatë procesit të rivlerësimit të prokurorit, Dritan Peka Komisioni i Pavarur i Kualifikimit ngriti një sërë pikëpyetjesh dhe dyshimeshtë bazuara mbi një denoncim, mbi praktikën e punësimit dhe pagesën e paligjshme të një magazinieri në Prokurorinë e Apelit Tiranë. Peka akuzohet se e kishte rekrutuar këtë punonjës pa shpallje publike, pa arsim përkatës dhe ka firmosur listë-prezencën e tij ndërkohë që ai nuk paraqitej në punë dhe dyshohet se nuk ndodhej fare në Shqipëri. Edhe pse KPK e identifikon të ‘punësuarin’ vetëm me inicialet, A.M, BIRN arriti të konfirmonte nëpërmjet disa burimeve brenda organit të akuzës se magazinieri në fjalë, nuk ishte tjetër por kunati i ish-Prokurorit të Përgjithshëm, Adriatik Llalla. Megjithatë, Komisioni i Pavarur i Kualifikimit e konfirmoi në detyrë drejtuesin e Prokurorisë së Apelit të Tiranës, Dritan Peka, edhe pse nuk ishte i aftë t’i qartësonte dyshimet për punësimin e paligjshëm të Adriatik Memës. KPK arsyetoi se nuk kishte prova të mjaftueshme dhe bindëse që subjekti i rivlerësimit ka vepruar me vetëdije në shkelje ligjore. “Komisioni ka administruar informacione dhe elementë provues kontradiktorë, vërtetësia dhe gjeneza e të cilëve nuk mund të verifikohej dhe kristalizohej plotësisht dhe në mënyrë shteruese brenda kornizave të këtij hetimi administrativ,” thuhet në vendimin e zbardhur për konfirmimin në detyrë të Dritan Pekës. I pyetur nga BIRN për këtë çështje dhe marrëdhënien e të punësuarit prej tij me Llallën, Peka tha se kjo ishte diçka që ndodhte rëndom. “Këtë e ke në çdo institucion shqiptar”, tha Peka, ndërsa shtoi se të gjitha komentet për këtë i kishte bërë pranë Komisionit të Pavarur të Kualifikimit. Ish-Prokurori i Përgjithshëm Adriatik Llalla refuzoi të komentonte mbi punësimet e të afërmve të tij në prokuroritë vartëse dhe shqetësimet për nepotizëm. “Nuk jam as kancelar, as magazinier”, tha Llalla para se të mbyllte telefonin.Ndërkohë, kunati i tij Adriatik Mema, nuk ishte i arritshëm. Rasti i punësimit që iu referua organeve kompetente për inspektim të shkeljeve të mundshme disiplinore nuk ishte problemi i vetëm në vetingun e Dritan Pekës. Në ven-

dimin e zbardhur rezulton se përfitimi i një kredie të butë për strehim nga Peka dhe devijimi i destinacionit të saj, arsye që janë përdorur si elementë shkarkues për disa gjykatës dhe prokurorë gjatë procesit të vetingut, nuk u gjetën si shkelje në këtë rast. Pikëpyetjet mbi punësimin e kunatit të Llallës magazinier Komisioni e konfirmoi Dritan Pekën në detyrë në 4 mars 2019, pasi e kishte shtyrë me dy javë vendimin për të. Treshja gjykuese përbëhej nga Roland Ilia, Olsi Komici dhe relator Lulzim Hamitaj. Denoncimi i një kolegu prokuror pranë Prokurorisë së Apelit në Tiranë dhe dëshmia e kancelares së kësaj prokurorie duket sikur e vunë në pozitë të vështirë prokurorin Dritan Peka, në lidhje me punësimin Adriatik Memës – i identifikuar si A.M në vendimin e zbardhur të KPK-së. Sipas denoncimit të depozituar pranë ONM-së, Peka e kishte emëruar Memën pavarësisht mungesës së arsimimit dhe faktit se nuk plotësonte kriteret.Po ashtu, ai akuzohej se e kishte toleruar dhe madje favorizuar këtë person, duke e lejuar të bënte leje më të gjatë dhe të paguhej gjatë kohës që nuk ishte në detyrë. “Nga subjekti i rivlerësimit i është komunikuar kancelares së prokurorisë se punonjësi A. M. do vazhdonte të qëndronte jashtë vendit dhe pagesa do t’i kryhej pa qenë prezent, në vendin e punës,” citohet denoncuesi në vendimin e zbardhur. BIRN gjeti se inicialet A.M. i përkisnin Adriatik Memës, vëllai i bashkëshortes së ish-Prokurorit të Përgjithshëm Adriatik Llalla, i cili nga vendimi i zbardhur i KPKsë rezulton se ishte punësuar edhe pa konkurs. Kancelarja e Prokurorisë së Apelit i ka thënë Komisionit se: “Për pozicionin e z. A. M., nuk është bërë asnjë shpallje për vendin vakant, por është bërë direkt një kërkesë për emërim kuadri për punonjësin në fjalë, drejtuar Prokurorisë së Përgjithshme. Kërkesa është bërë nga Drejtuesi i Prokurorisë”. Peka ka pranuar punësimin e A.M pa konkurs, por i ka thënë Komisionit se pozicioni i punës ishte i tillë që “nuk përfshihej midis atyre që duhet rekrutuar me shpallje”.Ai po ashtu është mbrojtur duke e cilësuar punësimin konform ligjit dhe i është referuar faktit se “vendimmarrja ishte njoftuar paraprakisht edhe pranë Prokurorisë së Përgjithshme”. Komisioni nuk përmend në vendim nëse ka hetuar për lidhjen mes Memës dhe

ish-prokurorit Llalla dhe nëse ky ka ndikuar në punësimin e kunatit. Por në hetim janë përfshirë një sërë elementësh të tjerë të këtij punësimi. Nga vendimi rezulton se Mema, sipas sistemit TIMS ishte larguar nga vendi në qershor të vitit 2015 dhe nuk rezultonte të ishte kthyer. “Nga verifikimet e sistemit TIMS rezultonte se, z. A. M, lindur më 21.08.1983, në Elbasan, kishte kryer daljen e fundit nga territori shqiptar më datë 26.06.2015, në drejtim të qytetit të Barit, Itali, dhe çuditërisht nuk konstatohet data e hyrjes së tij në Shqipëri, dhe as ndonjë dalje apo hyrje tjetër në vitet e mëpasshme,” thuhet në vendimin e zbardhur të KPK-së. Po ashtu, kancelarja i tha Komisionit se ajo kishte refuzuar të firmoste listëprezencën për periudhën korrik-tetor 2015 edhe pse ishte urdhëruar nga Peka. “Sepse nuk kam qenë dakord me urdhrin e Drejtuesit për t’i firmosur në kushtet e mosprezencës së tij në punë,” iu përgjigj ajo Komisionit. Megjithatë gjatë kësaj kohe, sipas dokumenteve të depozituara nga Peka në kundërshtim të këtyre pohimeve të kancelares, Mema kishte vijuar të firmoste marrje në dorëzim, hyrje dhe dalje materialesh nga magazina e Prokurorisë së Apelit Tiranë, të cilat po ashtu ishin kundërfirmosur nga prokurorët që kishin bërë tërheqje dhe dorëzime. Peka u mbrojt duke thënë se kishte firmosur listë-prezencën siç e kishte paraqitur kancelarja që sipas tij duhej të bënte verifikimin. “Pra, përderisa kancelarja nuk kishte raportuar ndonjë mungesë nga detyra të punonjësit në fjalë, nuk kishte arsye për të mos i firmosur listë-prezencat në fjalë,” pretendoi ai duke akuzuar kancelaren se kishte gënjyer në lidhje me urdhrin e tij. Në mbrojtjen e tij, Peka përdori po ashtu një audit të Prokurorisë së Përgjithshme që nuk kishte gjetur probleme, por as në këtë pikë nuk vihet në dukje lidhja mes të punësuarit dhe ish-kryeprokurorit dhe nëse kjo kishte ndikuar në audit. Ardhja e Arta Markut në krye të Prokurorisë së Përgjithshme ka vënë përsëri në lëvizje auditin, ndërsa rezulton se ka pasur një kallëzim për të cilin është vendosur “mosfillim” nga Prokuroria e Shkallës së Parë Tiranë në korrik 2018. Nga ana tjetër, Ministria e Financave ka refuzuar një kërkesë për inspektim nga Prokuroria e Përgjithshme për Prokurorinë e Apelit Tiranë, me përgjigjen se “rrethan-

at e çështjes lidhur me përfitimin e paligjshëm të z. A. M. rezultonin të provuara”. Ministria e Financave kërkoi nga Prokuroria e Apelit “shumat e sakta të përfituara në mënyrë të paligjshme nga z. M. në dëm të buxhetit të shtetit shqiptar”. Megjithatë faktet e lartpërmendura, Komisioni në arsyetim thotë se nuk qe në gjendje të dilte me një përfundim të qartë mbi këtë situatë.Pasi shtron një seri pyetjesh, të cilat teorikisht hetimi administrativ duhej t’u kishte dhënë përgjigje, KPK arsyeton se provat ishin kontradiktore. Komisioni ka pranuar pjesërisht provat e Pekës duke bërë me faj kancelaren që nuk kishte bërë raport me shkrim të mungesës së Memës, ndërsa nga ana tjetër vë në dyshim arsyet se pse prokurori, edhe pse ishte në dijeni të deklarimeve të saj, nuk kishte kallëzuar atë apo as nuk kishte kërkuar masë ndaj saj në Prokurorinë e Përgjithshme. Komisioni vë në dukje se nuk gjeti shkelje të Kodit të Punës në këtë punësim dhe as të ndonjë dispozite tjetër ligjore. KPK arsyeton po ashtu se fakti që kancelarja nuk kishte bërë detyrën duke denoncuar zyrtarisht shkeljen në kohë, i zbeh akuzat e bëra prej saj. Po ashtu, jep si argument në favor të Pekës fletë hyrjet apo fletë daljet që ishin lëshuar nga magazinieri dhe ishin kundër firmosur jo vetëm nga prokurorët, por edhe nga kancelarja. Në fund Komisioni thotë se nuk qe në gjendje të kishte qartësi për këtë çështje dhe as të provonte autenticitetin e dokumenteve të paraqitura pro dhe kundër në këtë rast. Në vendim KPK shprehet se qe e detyruar “t’i konsiderojë disa elementë provues si të mirëqena, për sa kohë mungon prova e kundërt”.Komisioni thotë se kjo qe arsyeja që e përcolli këtë çështje për inspektim. “Gjithsesi, pikërisht në bazë të dyshimeve të përshkruara edhe më lart dhe duke pasur parasysh që mbi këtë rrethanë janë përfshirë edhe institucione të tjera, por që ende nuk kanë hedhur mjaftueshëm dritë për të shteruar totalisht dyshimet dhe për të dhënë përgjigje të plota, së paku pyetjeve të ngritura më sipër, trupi gjykues, çmon se kjo praktikë duhet të transferohet”, thuhet në vendim, ndërsa në fund vë në dukje se Peka kishte arritur nivel minimal kualifikimi sa i përket profesionalizmit.

Prill 2019

Adriatik Llalla transaksione me biznesmenin me ‘precedentë penal’ Adriatik Llalla u përfshi në një transaksion të dyshimtë në pasuri të paluajtshme me një kompani ndërtimi në pronësi të një biznesmenin të implikuar ‘në aktivitete kriminale’ gjatë kohës si prokuror i përgjithshëm. BESAR LIKMETA | BIRN | TIRANË

Kreu i Prokuorisë s Apelit Tiranë, Dritan Peka | Foto :LSA

Kredia e butë dhe makina e blerë lirë Qëndrimi në dukje justifikues i KPK-së në rastin e Pekës vijon edhe sa i përket shqyrtimit të pasurisë. Komisioni është ndalur veçanërisht në përfitimin e një kredie të butë nga bashkëshortja e prokurorit në vitin 2010 dhe dyshimet se ky ishte një përfitim i padrejtë. Por ndryshe nga raste të ngjashme kur përfitimi i një kredie të butë ka qenë shkak shkarkues për prokurorë e gjyqtarë, në këtë rast KPK ka arsyetuar se Peka nuk e kishte të regjistruar ende shtëpinë e parë dhe se kjo e bënte situatën të paqartë. “Nga njëra anë kredia e butë, e marrë nga subjekti dhe bashkëshortja e tij, ishte e dyshimtë nëse ajo ishte realizuar apo jo, në shkelje të kushteve dhe kritereve të përcaktuara nga VKM-ja, nr. 600/2007, pasi nuk bëhej fjalë për një familje të pastrehë,” thuhet në vendimin e zbardhur. Por më pas Komisioni ia ka kaluar përgjegjësinë për miratimin e kredisë Kryeministrisë si institucion në të cilin bashkëshortja e Pekës punonte dhe i cili kishte miratuar kredidhënien dhe bankës. “Nga ana tjetër, duhet konsideruar edhe sa vijon: Kërkesa për kredi të butë është vlerësuar dhe aprovuar nga dy institucione – Kryeministria dhe “BKT”-ja,” thuhet në arsyetim. Edhe pse në raste të ngjashme KPK ka penalizuar subjektet duke i konsideruar aplikimet për kredi të buta si veprime fiktive, në këtë rast përgjegjësia për këtë aplikim i është lënë bashkëshortes. “Ka qenë bashkëshortja e subjektit që ka aplikuar për kredi të butë, dhe për rrjedhojë jo automatikisht mund të penalizohet subjekti edhe nëse mund të jetë kryer një interpretim i gabuar ligjor nga ana institucioneve kompetente apo nga bashkëshortja e subjektit”, thuhet në vendim. KPK po ashtu arsyeton se ishte e paqartë ligjërisht nëse Peka kishte apo jo banesë në momentin e marrjes së kësaj kredie. Sipas Komisionit, fakti që prona nuk ishte regjistruar ende në emër të tyre e bënte të paqartë situatën. “Dyshimi qëndron mbi interpretimin e pikës 6, shkronja “ç” të VKM-së, nr. 600/2007, nëse togfjalëshi “… të drejta reale pasurore …” i referohet të drejtave që rrjedhin nga titulli i pronësisë apo edhe “posedimit”, pasi në rastin konk-

ret bashkëshortët kishin një apartament në posedim, por ende jo në pronësinë e tyre”, shprehet KPK. Qëndrimi në këtë rast duket kontradiktor edhe me vendime të Kolegjit të Apelimit, ku posedim është cilësuar edhe vetëm pasja e kontratave të energjisë elektrike mbi një apartament. Ngjashëm KPK ka arsyetuar edhe mbi devijimin e destinacionit të kredisë së butë e cila rezulton se është përdorur për blerjen e një shtëpie në Vlorë.Sipas Komisionit kredia e butë nuk shoqërohej me detyrimin për ta kthyer nëse nuk përdorej për strehim. Ndërkohë arrihet në përfundimin se duke “konsideruar edhe faktin që në këtë procedurë janë përfshirë edhe aktorë, kontrollues dhe autorizues të ndryshëm, kjo kredi nuk duket se do të gjeneronte një përgjegjësi të drejtpërdrejtë të subjektit të rivlerësimit”. Justifikues është qëndrimi i KPK-së edhe në lidhje me blerjen e një makine për 960 mijë lekë. Nga hetimi ka rezultuar se shitësi e kishte blerë makinën për 1.9 milion lekë dhe kishte paguar doganë rreth 400 mijë lekë të tjera, por ia kishte shitur atë Pekës pas 5 ditësh për më pak se gjysmën e çmimit të blerjes. Komisioni në këtë rast, ndryshe nga sa ka bërë në vendime të tjera, ka pranuar arsyetimin e subjektit se makina kishte pasur nevojë për 7500 euro riparime. KPK në këtë rast thotë se e gjeti të provuar faktin se makina kishte defekte, por ishte e paqartë për kostot. Komisioni arsyeton se deklarimet e Pekës dhe të shitësit binin ndesh me njëra tjetrën, por këto “nuk mund të bëjnë totalisht të pabesueshëm versionin e subjektit”. KPK arsyetoi në fund se “në mungesë të konstatimit të ndonjë konflikti interesash midis subjektit dhe shitësit të autoveturës tip “BMË 523 I”, trupi gjykues – edhe pse ka dyshime mbi shkakun e vërtetë të diferencës së çmimit të këtij mjeti – nuk vëren prezencën e elementeve provues të një trajtimi preferencial apo të fiktivitetit kontraktor”. Dyshimet e tjera të ngritura gjatë hetimit, përfshi mosdeklarimin në vitin 2003 të një llogarie bankare të së shoqes dhe diferencat e pambuluara në vite të shpenzimeve nuk u konsideruan shkelje të rëndësishme nga Komisioni, i cili vendosi konfirmimin e Pekës në detyrë.

jykata e Shkallës së Parë për Krime të Rënda vendosi të hënën të rrëzojë ankimin e ish-Prokurorit të Përgjithshëm Adriatik Llalla, i cili kundërshtoi vendimin e Prokurorisë së Krimeve të Rënda për zgjatje me tre muaj të hetimeve të nisura në ngarkim të tij për pastrimi parash. Seanca e drejtuar nga gjyqtari Bib Ndreca u mbajt me dyert të mbyllura, pa praninë e medias dhe përfaqësuesi ligjor i Llallës, refuzoi të komentonte mbi vendimin e gjykatës. Por ndërkohë që procesi ndaj Llallës mbulohet nga sekreti hetimor, një raport i Drejtorisë së Sigurimit të Informacionit të Klasifikuar, DSIK, i siguruar nga BIRN nëpërmjet një kërkesë për të drejtë informimi, ngre shqetësime mbi transaksionet ish-Prokurorit të Përgjithshëm me biznesmenin, Ardian Beshiri – për të cilin gjatë viteve 2012-2016 ka pasur disa referime nga policia në prokurori për vepra të ndryshme penale. Gjithashtu, i njëjti shtetas sipas DSIK-së është dënuar në vitin 1993, me një vit burgim për vjedhje me dhunë.Në vitin 2016, Llalla i ka shituar kompanisë LIM- EM sh.p.k – në pronësi të Beshirit, një tokë në Mjull Bathore me vlerë 249 mijë euro, çfarë ka ngritur shqetësime në organet e sigurisë kombëtare për një marrëdhënie të papërshtatshme biznesi. “Për subjektin e rivlerësimit Adriatik Xhemal Llalla, administrohen informacione konfidenciale dhe informacione të tjera, prej të cilat mund të ngrihen dyshime të arsyeshme për kontakte të papërshtatshme për persona të përfshirë në krimin e organizuar,” shprehet DSIK, në raportin e përgatitur për organet e rivlerësimit. Raporti i DSIK-së gjithashtu zbulon se Llallës iu revokua viza nga ambasada e SHBA, pasi bashkëshortja e tij përdori vizën diplomatike për një udhëtim privat drejt Amerikës. I pyetur nga BIRN nëpërmjet telefonit, Llalla mohoi të kishte dijeni mbi raportin e DSIK-së. “Nuk e kam marrë këtë raport dhe nuk kam njohuri mbi të,” deklaroi Llalla, duke shtuar se do të informohej përpara se të komentonte. Ndërkohë, zoti Beshiri nuk ishte i arritshëm për koment.Sipas një punonjëse të kompanisë LIM-EM, me të cilën BIRN komunikoi nëpërmjet telefonit, ai ndodhej jashtë Shqipërisë. Integriteti i figurës Si pjesë e procesit të rivlerësimit, Drejtoria e Sigurimit të Informacionit të Klasifikuar prodhoi një raport më 2 nëntor 2017 mbi pastërtinë e figurës së ish-Prokurorit të Përgjithshëm, raport që u deklasifikua pjesërisht dhe u mor nëpërmjet një kërkese për të drejtë informimi nga BIRN. Sipas raportit të DISK-së Llalla në 4 qershor 2016, i ka shitur një tokë ullishte me sipërfaqe 3 mijë m2, në fshatin Mjull Bathore, kompanisë LIM-EM sh.p.k, për 249 mijë euro. Kjo kompani është nën pronësi të shtetasve, Ardian Beshiri dhe Shkëlqim Beshiri. Për shkak të marrëdhënies së biznesit midis ish-Prokurorit të Përgjithshëm, Adriatik Llalla dhe shtetasve Ardian dhe Shkëlqim Beshiri, DSIK ka kërkuar informacion mbi të kaluarën e këtyre dy shtetasve. DSIK është informuar se gjatë viteve 20122016, kohë gjatë së cilës Adriatik Llalla ka drejtuar Prokurorinë e Përgjithshme, ndaj shtetasit Ardian Beshiri ka pasur katër referime për procedime penale në Prokurorinë e Rrethit Gjyqësor Tiranë. Gjithashtu, raporti i DSIK-së evidenton faktin se Ardian Beshiri është dënuar me vendi-

min 239, të datës 07.05.1993 nga Gjykata e Tiranës, për veprën penale të ‘vjedhjes me dhunë’, parashikuar nga neni 139 i Kodit Penal. Sipas raportit të DSIK-së, me datë 17 shkurt 2016, Ardian Beshiri është referuar nga policia në Prokurorisë së Rrethit Gjyqësor, Tiranë, për veprën penale të punësimit të paligjshëm dhe fshehje të të ardhurave. Në vitin 2012, i njëjti shtetas është referuar nga policia për shkelje të rregullave të qarkullimit rrugor, pasi me automjetin e tij Nissan Micra ka përplasur një këmbësor në rrugën Bardhok Biba.Në 17 janar 2014, Beshiri është referuar nga policia në Prokurori për veprën penale ‘shkatërrim prone” dhe në 20 dhjetor 2015, për veprën penale ‘plagosje të lehte me dashje.” BIRN iu drejtua Prokurorisë së Tiranës me një kërkesë për informacion mbi referimet e bëra nga policia kundër biznesmenit Ardian Beshiri. Prokuroria u përgjigj duke vënë në dispozicion vendimet për mosfillimin e procedimit penal për tre nga këto episode. Në të paktën dy nga këto episode, vendimin i prokurorëve mbështetej mbi arsyetimin se fakti i referuar nuk parashikohej nga ligji. Ndërkohë, për referimin e datës 20 dhjetor 2015, për veprën penale plagosje me dashje, Prokuroria e Rrethit Gjyqësor Tiranë u përgjigj se nuk kishte informacion. Bazuar mbi referimet e mësipërme dhe dënimin e vitit 1993, për grabitje me dhunë, DSIK shprehet se shtetasi Ardian Beshi figuron si person me precedentë penal dhe është implikuar në disa forma të veprimtarisë së paligjshme. “Nga informacioni që kemi nga ILDKPKI dhe Vendimi i Këshillit të Ministrave Nr.89, datë 03.02.2016 “Për miratimin e hartës së vlerës së tokës në R.SH’ evidentohet se subjekti i rivlerësimit, Adriatik Xhemal Llalla, ka lidhur një kontratë shitblerjeje me shtetasin Ardian dhe Shkëlqim Beshiri, interesat e së cilës janë dukshëm në favor të subjektit të rivlerësimit, pasi pasuria e patundshme në fjalë (e llojit tokë), është shitur disa herë më shtrenjtë se vlera e blerjes por edhe e çmimit real aktual të saj,” shkruan DSIK në raport. “Në këndvështrimin e përgjithshëm të integritetit dhe pastërtisë së figurës të një punonjësi në sistemin e drejtësisë, çdo dyshim i arsyeshëm për kryerje apo moskryerje të veprimeve, në mospërmbushje të rregullt të detyrës, dhe kur këto veprime dhe mosveprime sjellin përfitim materiale ose jomateriale të padrejta për të si funksionar publik, cenojnë figurën e subjektit të rivlerësimit, shkallën e besueshmërisë dhe e bëjnë këtë individ të mundshëm për t’u vënë nën presion nga strukturat kriminale,” shton DSIK. Revokimi i vizës Një tjetër problem që DSIK ka evidentuar për figurën e Llallës, lidhet me vendimin e ambasadës së SHBA në Tiranë për t’i revokuar vizën në Janar 2017. Sipas DSIK-së, ky fakt është referuar nga vetë ish-Prokurori i Përgjithshëm, në Deklaratën e Kontrollit të Figurës, ku Llalla ka shpjeguar se viza i është revokuar me argumentin se bashkëshortja e tij ka përdorur vizën diplomatike për vizitë jo diplomatike në SHBA. Sipas DSIK –së shqyrtimi i aplikimit për vizë në SHBA, shoqërohet me në verifikim të besueshëm të aplikantit dhe KPK është e opinionit se revokimi i vizës së Llallës është bërë në kontekstin e luftën kundër korrupsion.Disa muaj pas raportit të DSIK-së, në shkurt 2018, ish Sekretari amerikan i Shtetit, Rex Tillerson shpalli vendimin për ta vendosur Adriatik Llallën në një listë të zezë zyrtarësh që i ndalohet hyrja në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, së bashku me familjen.

Prill 2019

Në ngjashmëri me kohët që çuan në Luftën e Parë Botërore – ose në shpërbërjen e ish-Jugosllavisë - Ballkani është bërë përsëri një arenë për lojërat e pushteteve globale.

Opinion

Rivaliteti global në Ballkan mund të shpërbëjë rajonin SRECKO LATAL | BIRN | SARAJEVË

jermania dhe Franca, të përforcuar nga krerët kryesorë të BEsë, po mbajnë një samit për Ballkanin Perëndimor në Berlin më 29 prill, në një përpjekje tjetër për të stabilizuar rajonin gjithnjë e më të tensionuar dhe për të riafirmuar perspektivën e tij për në BE. I mbajtur më pak se një muaj përpara zgjedhjeve të Parlamentit Europian në maj, samiti është gjithashtu i dizajnuar që të kujdeset për nevojat e BE-së. Ai supozohet të tregojë unitetin midis Gjermanisë dhe Francës dhe të qetësojë Ballkanin gjatë zgjedhjeve, në mënyrë që kjo çështje e vështirë dhe jopopullore të luajë rol sa më të vogël që është e mundur në zgjedhjet e BE-së, thonë zyrtarët dhe diplomatët e BE-së. Ky takim, njësoj si disa të tjerë të mbajtur gjatë vitit të kaluar, nuk pritet të ofrojë ndonjë ide të re për të ardhmen e rajonit në BE. Gjermania dhe Franca mund ta përdorin atë për të filluar një raund të ri bisedimesh midis Serbisë dhe Kosovës, duke synuar zgjidhjen e marrëdhënieve të tyre të tensionuara nëpërmjet një “marrëveshjeje të re” që mund të përfshijë “sovranitet të dyfishtë” dhe/ose “autonomi më të madhe”, kanë thënë zyrtarët e BE-së. Megjithatë, dialogu i mëparshëm i udhëhequr nga BE-ja për Kosovën ka dështuar keq, ndërsa publiku serb dhe ai i Kosovës tashmë e kanë hedhur poshtë këtë ide të fundit para fillimit të takimit – gjë që mund të pengojë organizatorët e samitit që të vazhdojnë më tej me të, kanë thënë disa burime. “Sovraniteti i dyfishtë është mision i pamundur,” thoshte titulli i lajmit kryesor të botuar nga e përditshmja serbe Danas më 18 prill, duke cituar burime serbe dhe të Kosovës. Në këtë kontekst, samiti i ri i Berlinit, duke ofruar shanse të vogla për një arritje të madhe, ka gjasa ta dëmtojë më tej imazhin tashmë të dëmtuar të BE-së në Ballkan. Të lodhur nga takime të pafrytshme të nivelit të lartë, në mungesë të një përfshirje politike dhe financiare më konkrete të BE-së dhe SHBA-ve, disa liderë të Ballkanit duken gjithnjë e më shumë të tërhequr nga aktorët rusë, kinezë, turq dhe aktorë të tjerë të huaj në Ballkan, paralajmërojnë ekspertët. Pak para Berlinit, presidenti serb Aleksandër Vuçiç udhëhoqi një delegacion të madh shtetëror në Pekin për të marrë pjesë në forumi “Një brez, një rrugë”, ku të enjten dhe të premten ai u takua me presidentët kinezë dhe rusë, Xi Jinping dhe Vladimir Putin. Edhe para takimit në Berlin, marrëdhëniet midis vendeve të Ballkanit dhe BE-së kanë hyrë në një fazë ku të dyja palët pothuajse duket se po flasin në gjuhë të ndryshme dhe po bëjnë shumë pak përpjekje për të kuptuar njëritjetrin.

Krerët e shteteve të Ballkanit gjatë një takimi me Kancelaren gjermane, Angela Merkel. Foto:BETA

Lidhja BE-Ballkan – e humbur në përkthim Për pjesën më të madhe të dy dekadave të fundit, vendet e Ballkanit kanë jetuar me shpresën e arritjes së anëtarësimit në BE, gjë që shihej shpesh si një “Club Med”, rrugët e të cilit ishin shtruar me ar. Në realitet, pak liderë të Ballkanit ishin të gatshëm të ndërmarrin reformat serioze, të vështira dhe jopopullore që nevojiten për anëtarësimin. Në vend të kësaj, shumica e tyre u përpoqën të bënin me BE atë që po bëjnë në vendin e tyre: mashtrojnë sistemin, kërcënojnë zyrtarët e BE-së ose i heshtin ata me premtime boshe. Kjo qasje duket se funksionoi me Kroacinë, e cila iu bashkua BE-së në vitin 2013, pavarësisht faktit se ajo shpërfill ose anashkalon shumë çështje dhe reforma të kërkuara, siç pranojnë shumë zyrtarë kroatë dhe të BE-së. Që atëherë, Kroacia – duke ndjekur shembujt e ngjashëm të Bullgarisë dhe Rumanisë – është tërhequr nga disa nga reformat e saj të fituara me vështirësi, gjë e cila ka krijuar frustrime në të gjitha anët. Kjo ka përforcuar opinionin e BE-së për të mos pranuar asnjë anëtar të ri pa dëshmi të një transformimi të plotë të shoqërisë. Megjithatë, BE-ja është larg të qenit e pafajshme në këtë çështje. Pavarësisht nga fushatat e shumta mediatike, BE-ja kurrë nuk i ka shpjeguar popullit të Ballkanit se në çfarë konsiston anëtarësimi. Ajo ka ngatërruar publikun dhe zyrtarët lokalë me qasjet e saj inkonsistente dhe duke ndryshuar vazhdimisht kushtet dhe kriteret e saj. Ajo ka shpërfillur edhe kërkesat më legjitime që vijnë nga rajoni. Kosova është ende pa një regjim pa viza, pothuajse një vit pasi kjo u miratua nga Komisioni Europian. Ndërkohë, Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut ende nuk kanë gjasa të marrin një datë për fillimin e negociatave për anëtarësim, pavarësisht progresit historik të Maqedonisë në zgjidhjen e mosmarrëveshjes me Greqinë.

Nga ndryshimi i portave në heqjen e fushës së lojës Pas ndryshimit të portave të saj për vite me radhë, BE-ja vitin e kaluar ndryshoi të gjithë fushën e lojës – që është ajo që ndodhi kur zyrtarët e BE-së e bënë të qartë që BE-ja kishte hequr në mënyrë efektive zgjerimin nga axhenda. Në vitet e fundit, Ballkani ka qenë dëshmitar se BE-ka po përballet me problemet e veta të brendshme, përfshirë Brexit-in, ndjenjën në rritje të krahut të djathtë dhe tërheqjen nga disa nga parimet e saj kyçe. BE-ja ka shpërfillur faktin se imazhi i saj i dëmtuar po dëmton gjithashtu procesin e zgjerimit. Nëse, kur dhe nën cilat kushte BE-ja do të rivendosë zgjerimin, kjo mbetet ende për t’u parë. Pavarësisht zërave inkurajues nga disa zyrtarë të BE-së, diplomatë të tjerë të BE-së thonë se BE-ja mund ta rihapë çështjen sapo të zgjidhë problemet e saj të brendshme. Por për këtë mund të duhen vite. Askush nuk e di me siguri nëse BE-ja do të mbijetojë në këtë proces. Disa ekspertë të Ballkanit pohojnë se as BE-ja dhe as liderët e Ballkanit nuk dëshirojnë që vende të tjera të Ballkanit të hyjnë në BE dhe preferojnë të ruajnë status quo-në, duke i kushtuar vetëm vëmendje kësaj ideje. Zyrtarët e BE-së, me sa duket, kanë humbur të gjithë kujtesën institucionale të paraardhësve të tyre nga fundi i viteve 1990, të cilët pas shpërbërjes së dhunshme të ish-Jugosllavisë kuptuan se anëtarësimi i shpejtë i Ballkanit ishte i rëndësishëm – jo vetëm për transformimin eventual të këtyre shoqërive, por gjithashtu për të parandaluar konfliktet e reja etnike në rajon. Krizat në Balkan dhe ato globale ushqejnë njëra-tjetrën Zhdukja e një perspektive realiste të zgjerimit të BE-së, ndonëse jo një surprizë e madhe për rajonin, ka patur një ndikim të madh në Ballkan. Humbja e opsionit të vetëm të sigurt që mund të akomodojë dhe gradualisht të qetësojë të gjithë aktorët e ndryshëm të Ball-

kanit ka inkurajuar ide dhe nisma nacionaliste, separatiste dhe populiste midis politikanëve lokalë. Rusia, Turqia, Kina, shtetet e Gjirit dhe aktorë të tjerë të huaj kanë përdorur gjithashtu vakumin e pushtetit të krijuar nga prania në rënie e BE-së dhe SHBA-së për të forcuar pozicionet e tyre në rajon. Në këtë proces, Rusia është mbështetur në lidhjet e saj historike me Serbinë, ndërsa Turqia dhe shtetet e Gjirit kanë përdorur lidhjet e tyre me boshnjakët në Bosnje. Ndërkohë Kina, pjesëtari i ri në bllok, ka shfrytëzuar burimet e saj të bollshme dhe mungesën e kushteve politike për të bërë kalime të shpejta dhe të rëndësishme në politikën dhe ekonominë e rajonit. Këto interesa të huaja divergjente dhe shpesh kontradiktore kanë filluar të ndërthuren gjithnjë e më shumë me luhatjet lokale dhe rajonale të pushtetit. Në muajt e fundit, rajoni ka qenë dëshmitar i një rilindje të rrezikshme të tensioneve etnike, politike, ekonomike dhe sociale, duke i vënë shqiptarët, kroatët, boshnjakët, maqedonasit, malazezët dhe serbët kundër njëri-tjetrit në kombinime të ndryshme. Shenjat e kësaj përfshijnë formimin e forcave policore serbe të Bosnjës mes nismave të reja separatiste serbe në Bosnje, rritjes së armiqësive në mes të Serbisë dhe Kosovës, skandalit të spiunimit që përfshin Kroacinë, Bosnjën dhe Slloveninë dhe protestat politike dhe shoqërore që po mbahen pothuajse në të gjithë të gjithë rajonin. Të kombinuara me ndikime të huaja divergjente, ato kërcënojnë të krijojnë një stuhi të përsosur ballkanike që do ta shkatërronte rajonin. Beteja për Serbinë kërcënon stabilitetin e rajonit Beteja kryesore duket se vazhdon për kontrollin e Serbisë, por implikimet e saj do të ndikojnë në të gjithë rajonin. Për disa vite me radhë, Aleksandër Vuçiç ka arritur të ulet në dy, në mos edhe më shumë, karrige në të njëjtën kohë, duke i premtuar vendit të tij anëtarësimin në BE, ndërsa flirtonte gjithashtu me Rusinë dhe negocionte marrëveshje biznesi me Kinën, Turqinë dhe shtetet e Gjirit. Tani të gjitha karriget papritmas duken të paqëndrueshme. Që nga fillimi i këtij viti, Rusia i ka zhvendosur ingranazhet në Ballkan, duke marrë një qëndrim më të vështirë, e frustruar nga anëtarësimi i Malit të Zi në NATO në vitin 2017, marrëveshja e fundit historike midis Maqedonisë së Veriut dhe Greqisë, si dhe nga mënyra se si shërbehen aktualisht interesat ruse në Serbi. Kremlini ka rritur presionin mbi Vuçiçin nëpërmjet raportimit të agjencisë së lajmeve Sputnik, si dhe nëpërmjet mbështetjes për disa nga kundërshtarët aktualë apo potencialë të Vuçiçit, si lëvizja radikale nacionaliste Dveri dhe ministri i jashtëm serb Ivica Daçiç.

Prill 2019

Analizë

Imazhet e dhimbshme të Notre Dame përfshirë nga flakët kanë provokuar një mori ndjenjash dhe kujtimesh të përbashkëta në të gjithë botën. Duke hedhur sytë nga e ardhmja, tragjedia duhet të kanalizohet në përpjekjet jo vetëm për të rindërtuar katedralen, por edhe për të mbrojtur trashëgiminë kulturore dhe politike të Europës.

Odë për Zonjën Tonë të Europës Presioni rus pritet të rritet pasi Aleksandar Bocan Harcenko të marrë detyrën si ambasador në Beograd në qershor. Ai konsiderohet si një diplomat rus me peshë të rëndë, si dhe ekspert kryesor rus në Ballkan. Harcenko më parë ka qenë ambasador në Bosnje dhe ka drejtuar departamentin e Ballkanit në ministrinë e jashtme ruse. Emërimi i tij në Serbi shihet si një sinjal i qartë i rëndësisë që Kremlini do t’i japë Serbisë në të ardhmen e afërt. Ndërkohë, BE-ja duket se pret që Vuçiç të njohë Kosovën, pa ofruar asgjë në këmbim, gjë e cila sipas edhe vetë diplomatëve të BE-së, ka pak gjasa të pranohet. Në të njëjtën kohë, qëndrimi i SHBA-së ndaj Serbisë duket se po copëtohet. Nga njëra anë, Shtëpia e Bardhë nuk tregon asnjë interes specifik në Ballkan dhe ka treguar se do të pranonte çfarëdolloj marrëveshjeje që Serbia dhe Kosova arrijnë vetë me njëra-tjetrën. Nga ana tjetër, pjesë të Departamentit të Shtetit dhe Kongresit të Shteteve të Bashkuara duket se ende mbështesin disa nga udhëheqësit e opozitës majtiste, edhe pse shumica e tyre i janë bashkuar nacionalistëve radikalë në një përpjekje të përbashkët për të dobësuar ose për të rrëzuar Vuçiçin. Mundësia që rusët dhe amerikanët mund të mbështesin anët e ndryshme të së njëjtës lëvizje anti-Vuçiç ka sjellë vetëm konfuzion në komunitetin lokal dhe ndërkombëtar në Serbi. Vuçiç dhe Dodik – aleatë apo konkurrentë? Kjo ka implikime serioze në pjesën tjetër të rajonit. Në Bosnjë dhe Hercegovinë, presioni ndërkombëtar në rritje ndaj Vuçiçit ka forcuar pozitën e kreut serb të Bosnjës Milorad Dodik, i cili gëzon më shumë besim sesa Vuçiç midis rusëve, si edhe më shumë popullaritet sesa Vuçiçi midis nacionalistëve në Serbi. Në javët e fundit, Dodik ka dhënë mbështetje të rëndësishme politike për Vuçiçin. Por disa ekspertë paralajmërojnë se, me radikalizimin e mëtejshëm të pozitës së Rusisë, Dodik mund të bëhet rivali i Vuçiçit për postin e kreut të të gjithë serbëve në rajon. Si Dodik ashtu edhe Vuçiç gjatë javëve të fundit kanë folur për nevojën e unifikimit të të gjithë serbëve brenda të njëjtit kufi – duke shpërfillur faktin se përpjekja e fundit e tillë për të arritur këtë rezultoi në një luftë të përgjakshme. Gjermania, Franca, BE-ja dhe SHBAja duken të pavetëdijshëm për seriozitetin e situatës. Shumë zyrtarë perëndimorë bëjnë një gabim të madh duke besuar se nuk mund të ketë konflikte të reja në Ballkan. Ndërsa një luftë e re në Ballkan nuk është aspak e pashmangshme, perspektiva për një të tillë po bëhet gjithnjë e më realiste ditë pas dite. Kjo situatë e rrezikshme do të vazhdojë, për sa kohë që problemet e brendshme të Ballkanit lejohen të vazhdojnë të përshkallëzohen dhe të ndërthuren me qëndrimet e kundërta amerikane, të BE-së, ruse, turke dhe të të tjerëve.

Bernard Henri Levy | Project Syndicate | Berlin

eksa e shkruaj këtë nga Berlini, jam zemërthyer përpara imazhit të zjarrit, shkatërrimit dhe të hirit që del nga Katedralja Notre-Dame e Parisit – Zonja Jonë e Parisit. Ajo është një thesar i qytetërimit, si për ata që besojnë në parajsë dhe për ata që nuk besojnë.Ajo përfaqëson Europën e bukurisë, shpresave të shenjta, madhështisë dhe fisnikërisë. Ashtu si ju, ashtu si kushdo, jam zemërthyer. Tragjedia provokon një çorbë me kujtime. Gdhendja në përjetësi nga Viktor Hygo të katedrales tek Kurrizoja i Notre Damit, sigurisht që të vjen ndër mend. Po ashtu edhe vargu i Luis Aragonit: “Asgjë nuk është aq i fuqishëm, as zjarri, as drita, Teksa Parisi im sfidon rrezikun Asgjë nuk është më e bukur, se ky Paris i imi.” Të kujtohet edhe një frazë hapëse nga Bodleri: “Jam bukuri, o të vdekshëm, si një ëndërr në gur.” Nuk është shkruar për Notre Damin, por qartazi mund të thuhej edhe për të. Kujtimet shkojnë përtej fjalës së shkruar.Katedralja në vetvete ka qenë dëshmitare e shekujve të historisë franceze, përfshirë episode që janë pjesë e legjendës.Ka qëndruar me Francën përgjatë kalorësisë mistike, në lavdi dhe zymtësi.Mendoj për meshën e festës së çlirimit të Parisit në 1944 dhe pagëzimin e një motre më të vogël aty. Lotoj me të, ashtu si vajtoj me të gjithë të krishterët që iu desh të shihnin kishën e tyre të përfshihej nga flakët, duke marrë me vete mbase një pjesë të padukshme të kishës për ta. Të nesërmen në mëngjes, e mendova Notre Damin si Francën e Rezistencës.Ajo përfaqëson madhështinë gotike dhe qetësinë e Senës. Ajo është besimi dhe bukuria në një manifest të vetëm. Dhe, sigurisht, fjalët e Hygosë dhe Aragonit mbeten ende aty, duke kërcyer në kokën time prej të pagjumi. E pyes veten si do të përballem me ditën. Si do të përballemi me të nesërmen? Hygo më jep përgjigjen: “Koha është arkitekti, por njerëzit janë ndërtuesi.” Pasdite mund të shpresoj që zjarri të ketë përfunduar.Për një qytetar të Parisit, është torturë të shohë imazhet e tmerrshme të zemrës së qytetit që

është përfshirë nga dhuna e flakëve.Më shumë se një kishë është rrëzuar. Në një farë mënyre, Notre Dame është shpirti i njerëzimit në vetvete dhe një pjesë e atij njerëzimi është prekur tashmë. Ne parisienët besonim që zonja jonë e nderuar ishte e pavdekshme. Megjithatë ja tek është, e rënë, e plagosur, e pashpresë kundrejt fatit, teksa ne të gjithë e shohim këtë ferr. Megjithatë përpara atyre imazheve të dhembshme, erdhi edhe një ndjesi mbështetjeje.Italianët, suedezët, irlandezët, spanjollët, kinezët dhe algjerianët – të gjithë u bashkuan njëzëri me popullin e Francës. Ashtu si pas një sulmi, të gjithë thoshin “Je suis Paris” (Jam Parisi). Së fundmi, teksa digjej, Notre Dame na kujtoi brishtësinë e historisë dhe trashëgimisë sonë, pasigurinë e asaj që kemi ndërtuar dhe natyrën e fundme të Europës mijëvjeçare, atdheut të artit, ku Notre Damë është një nga trashëgimitë më të vyera. Duke parë nga e ardhmja, çfarë duhet të mendojmë? Çfarë duhet të bëjmë? Duhet të shpresojmë se sakrifica e Notre Dame do të zgjojë ndërgjegjet e

përgjumura; se, përmes kësaj katastrofe, njerëzit do të kuptojnë se Europa është Notre Dame e shkruar me të mëdha. Më shumë se një bashkim politik, është një vepër arti, një bastion brilant i inteligjencës së përbashkët, por gjithashtu shtëpi e një trashëgimie të vënë në rrezik. Kjo trashëgimi është tepër e rëndësishme për tu humbur.Nuk mund të lejojmë shkatërrimtarët të përçajnë popullin e Europës.Duhet të kemi parasysh se, së bashku, jemi ndërtues të tempujve dhe pallateve, krijues të së bukurës.Ky është mësimi i Notre Damit në këtë Javë të Shenjtë. Presidenti francez, Emmanuel Macron, i cili për dy vjet ka bërë apel për bashkim në rindërtimin e Europës, tani po bën apel për bashkim në rindërtimin e Notre Dame. Së bashku, duhet të rikthejmë zemrën e Francës. Organizata ime letrare, La Règle du Jeu, do të kontribuojë në fondin kombëtar për këtë qëllim. I nxis të gjithë lexuesit të bëjnë të njëjtën gjë.Ne njerëzit jemi ndërtuesit. Marrë me autorizim nga Project Syndicate. Ode to Our Lady of Europe

Katedralja Notre Dame e Parisit.

Ne parisienët besonim që zonja jonë e nderuar ishte e pavdekshme. Megjithatë ja tek është, e rënë, e plagosur, e pashpresë kundrejt fatit, teksa ne të gjithë e shohim këtë ferr. Megjithatë përpara atyre imazheve të dhembshme, erdhi edhe një ndjesi mbështetjeje. Italianët, suedezët, irlandezët, spanjollët, kinezët dhe algjerianët – të gjithë u bashkuan njëzëri me popullin e Francës. Ashtu si pas një sulmi, të gjithë thoshin “Je suis Paris” (Jam Parisi). Së fundmi, teksa digjej, Notre Dame na kujtoi brishtësinë e historisë dhe trashëgimisë sonë, pasigurinë e asaj që kemi ndërtuar dhe natyrën e fundme të Europës mijëvjeçare, atdheut të artit, ku Notre Damë është një nga trashëgimitë më të vyera.

Prill 2019

INVESTIGIM

ONM peshon akuzat për ‘konflikt interesi’ ndaj kryetares së KPA, Natasha Mulaj Operacioni Ndërkombëtar i Monitorimit po shqyrton një ankim për konflikt interesi ndaj gjyqtares Natasha Mulaj, e cila nëse vlerësohet se ka të dhëna të mjaftueshme, mund të prodhojë një hetim disiplinor ndaj kreut të Kolegjit të Posaçëm të Apelimit. BESAR LIKMETA | BIRN | DURRËS

peracioni Ndërkombëtar i Monitorimit – struktura e ngritur nga Bashkimi Europian dhe SHBA për të mbikëqyrur procesin e vetingut të gjyqtarëve dhe prokurorëve, po vlerëson një ankesë ndaj kreut të Kolegjit të Apelimit, Natasha Mulaj, e cila akuzohet për konflikti interesi pas përfshirjes së familjarëve të saj në një çështje gjyqësore me një subjekt rivlerësimi. Akuzat ndaj kreut të KPA-së, Mulaj rrjedhin nga një çështje për “sigurim padie” në Gjykatën Administrative të Apelit, e ngritur kundër bashkisë Tiranë për kundërshtimin e një lejeje ndërtimi nga shoqëria ‘Construction Management Alliance Albania’ dhe të tjerë – e cila po gjykohet nga një trupë gjykuese e udhëhequr nga gjyqtari Artur Malaj. Malaj u konfirmua në detyrë nga Komisioni i Pavarur i Kualifikimit, por vendimi u ankimua nga Komisioneri Publik në Kolegjin e Posaçëm të Apelimit.Çështja ndaj tij pritet të gjykohet nga një trupë prej pesë gjyqtarësh, e cila përfshin dhe kreun e KPA-së, Natasha Mulaj. Pala e paditur e akuzon gjyqtarin Malaj për shkelje proceduriale në procesin administrativ, që sipas tyre vijnë si pasojë e interesave të këtij të fundit për të kaluar procesin e vetingut si dhe interesave të familjarëve të gjyqtares Mulaj në këtë çështje. Përfaqësuesja ligjore e palës së paditur ka bërë kërkesë për përjashtimin nga gjykimi të relatorit të çështjes, Artur Malaj, ndërkohë që i ka dërguar një ankesë kundër kreut të KPA-së disa institucioneve vendase dhe ndërkombëtare – përfshirë Ambasadës së SHBA-së në Tiranë, Presidentit të Republikës dhe Operacionit Ndërkombëtar të Monitorimit. I pyetur nga BIRN mbi ankimin e marrë, ONM tha në një përgjigje me shkrim se akuzat ndaj gjyqtares Mulaj po shqyrtoheshin. “Vëzhguesit ndërkombëtarë në Tiranë konfirmojnë që çdo akuzë që merret nga ONM kundër anëtarëve të komisioneve të vetingut analizohet me kujdes rigoroz, në mënyrë që të vlerësohet nëse përmbush kushtet për të hapur një hetim disiplinor – sipas nenit 16 dhe 17 të ligjit të

Përfaqësuesja ligjore e palës së paditur ka bërë kërkesë për përjashtimin nga gjykimi të relatorit të çështjes, Artur Malaj, ndërkohë që i ka dërguar një ankesë kundër kreut të KPA-së disa institucioneve vendase dhe ndërkombëtare – përfshirë Ambasadës së SHBA-së në Tiranë, Presidentit të Republikës dhe Operacionit Ndërkombëtar të Monitorimit.

vetingut,” tha ONM, duke shtuar se ankesa ndaj gjyqtares Mulaj “po vlerësohen në këtë kontekst”. E pyetur nëpërmjet një zëdhënësi nëse ka një konflikt interesi me subjektin e rivlerësimit, Artur Malaj, kryetarja e KPA-së, Natasha Mulaj mohoi të kishte dijeni për një konflikt të tillë. “Znj. Natasha Mulaj nuk është në dijeni të ndonjë konflikti interesi, mes saj apo familjarëve, me subjektin e rivlerësimit Artur Malaj,” tha zëdhënësja e KPA-së në një përgjigje me shkrim. “Kjo për shkak se nuk ka pasur dhe nuk ka njohje personale, marrëdhënie profesionale apo shoqërore me subjektin e rivlerësimit Artur Malaj.Znj.Mulaj e njeh z.Artur Malaj vetëm nëpërmjet medias dhe si subjekt rivlerësimi nga shorti i hedhur në Kolegj,” shtoi ajo. Edhe gjyqtari Artur Malaj i hodhi poshtë si të pabaza akuzat e palës së paditur dhe mohoi kategorikisht të kishte favorizuar vëllanë e znj.Mulaj në proces. “As me zonjën Mulaj dhe as vëllanë e saj nuk kam asnjë njohje.Kurrë në jetën time nuk e kam takuar as zonjën Mulaj, as vëllanë e saj dhe as isha në dijeni të faktit se zoti Admir Mulaj ishte vëllai i zonjës Mulaj,” tha Malaj për BIRN. “Këtë e kam mësuar pas ankesës së palës së paditur, pasi kisha lënë datën e seancës. Pasi erdha në dijeni të këtij fakti, në bazë të nenit 72 të Kodit të Procedurës Civile konstatova se nuk kam shkak ligjor

Gjyqtari i Gjykatës Administrive e Apelit, Artur Malaj duke dalë nga seanca dëgjimore e Komisionit të Pavarur te Kualifikimit, KPK, në Tiranë më 31 korrik 2018. Foto: LSA

për të dhënë dorëheqjen,” shpjegoi Malaj, duke shtuar se heqja dorë pa shkak ligjor mund ta penalizonte atë me “procedim disiplinor”. Konflikti gjyqësor Sipas nenit 27 të ligjit 84/2016 ‘Për rivlerësimin kalimtar të gjyqtarëve dhe prokurorëve,”, i njohur gjithashtu si ligji i vetingut, anëtarët e institucioneve të rivlerësimit janë të detyruar të deklarojnë dhe shmangin çdo konflikt interesi. Sipas këtij neni, çdo vendim i marrë në një situatë konflikti interesi, përveç pasojave ligjore në procesin e vendimmarrjes, përbën shkelje disiplinore. Në rast se një anëtar i institucioneve të rivlerësimit – përfshirë Komisionin e Pavarur të Kualifikimit, Komisionerin Publik dhe Kolegjin e Posaçëm të Apelimit, ka dijeni se nuk mund të shqyrtojë një çështje, ai ose ajo duhet të njoftojë menjëherë me shkrim trupin gjykues. Ankimi i Komisionerit Publik ndaj konfirmimit në detyrë të gjyqtarit Artur Malaj është shortuar në Kolegjin e Apelimit me datë 15 nëntor dhe pjesë e trupit gjykues janë zgjedhur gjyqtarët Rezarta Schuetz, Sokol Çomo, Ina Rama, Natasha Mulaj dhe Ardian Hajdari. Dy muaj më vonë, më 14 janar 2019, në Gjykatën Administrative të Apelit u paraqit një kërkesë për sigurim padie kundër Bashkisë së Tiranës nga kompania ‘Construction Managment Alliance Albania’ dhe shtetasi Refik Mehmeti. Palë të treta në këtë proces janë kompania ABV Konstruksion, Avokatura e Shtetit dhe shtetasit Arjan Çukaj, Ferid Sukaj dhe Indrit Sukaj. Padia ka si objekt shfuqizimin e një le-

Prill 2019

tor thotë ligji,” tha Malaj. “Nuk është e vertetë që është bërë vetëm në rastin në fjalë. Kështu është vepruar edhe në raste te ngjashme,” shtoi ai, duke listuar nja 5 vendime që sipas gjyqtarit Artur Malaj ka vepruar në mënyrë të ngjashme, për shkak se kanë qenë masë “me karakter te ngutshëm.” Malaj tha se kërkesa për përjashtimin e tij nga trupa gjykuese e çështjes po gjykohej nga një trupë gjykuese me relator gjyqtarin Amarildo Laçi. “Gjykimi deri tani që po flasim nuk është përfunduar dhe unë nuk kam kryer asnjë veprim procedural, derisa të merret vendim për kërkesën e përjashtimit,” tha ai. “Nëse do pranohet kërkesa, atëherë çështja do rishortohet. Nëse jo, do të vazhdoj gjykimin,” shtoi Malaj. Ankesa në ONM Sipas neni 16 të ligjit të vetingut, anëtarët e institucioneve të rivlerësimit mbajnë përgjegjësi disiplinore, në rast të mosparaqitjes së kërkesës për heqje dorë nga shqyrtimi i çështjes, kur ka dyshime të arsyeshme për ekzistencën e rasteve të papajtueshmërisë për ushtrimin e funksionit, sipas legjislacionit në fuqi dhe nëse anëtari është në dijeni të rrethanave të tilla. E pyetur nga BIRN, gjyqtarja Mulaj mohoi të ketë bërë një kërkesë për heqje dorë nga shqyrtimi i çështjes për rastin e rivlerësimit të gjyqtarit Artur Malaj. Ajo gjithashtu nuk iu përgjigj një pyetje specifike nëse e konsideronte konflikt interesi çështjen me nr. “31154-00111-862019” dhe palë familjarët e saj në Gjykatën Kryetarja e Kolegjit të Posaçëm të Apelimit, KPA, Natasha Mulaj, duke folur gjatë ceremonisë së përurimit të ambinnteve të reja të KPA. | Foto : LSA Administrative të Apelit. Përveç kërkesës për përjashtimin e gjyjeje ndërtimi të dhënë nga bashkia Tiranë “Po ti referohesh kalendarit të gjykim- qtarit, shoqëria ABV Konstruksion dhe për një ndërtesë 8-katëshe në rrugën ‘3 it të çështjeve të këtij gjyqtari në lidhje me shtetasit Ferid Sukaj dhe Indit Sukaj kanë Vëllezërit Kondi’, si dhe marrjen e masës masat e sigurimit dhe ankimet ndaj tyre, bërë dhe një ankesë në Operacionin NdërI pyetur nga BIRN mbi së sigurimit të padisë duke pezulluar akky gjyqtar është duke gjykuar akoma kombëtar të Monitorimit, duke aluduar ankimin e marrë, ONM tha në tin administrativ të nxjerrë nga bashkia çështje të regjistruara në shkurt 2015, që ‘shkeljet procedurale në çështjen e një përgjigje me shkrim se Tiranë. nëntor 2016, shtator 2016,” pretendon pa- pronësisë në Gjykatën Administrative të akuzat ndaj gjyqtares Mulaj Kompania ‘Construction Managment la e paditur. Apelit lidhen me procesin e rivlerësimit të po shqyrtoheshin. Alliance Albania’ është në pronësi të shtetPala e paditur shkruan gjithashtu se gjyqtarit Artur Malaj dhe interesat e famil“Vëzhguesit ndërkombëtarë asit Admir Mulaj – vëllai i gjyqtares së Konjëanshmëria e gjyqtarit Malaj ndikohet jarëve të kreut të KPA-së, Mulaj’. në Tiranë konfirmojnë që çdo legjit, Natasha Mulaj. Ashtu si ABV Konnga interesi për t’u konfirmuar në detyrë Në ankesën e tyre drejtuar ONM-së, akuzë që merret nga ONM struksion, edhe kjo kompani ka pasur innë Kolegjin e Apelimit, për shkak të lidh- bëhet një përmbledhje e gjatë e konflikkundër anëtarëve të teres për të ndërtuar në truallin ku është jeve familjare midis palës paditëse dhe teve gjyqësore civile dhe penale në të cilat komisioneve të vetingut dhënë leja e ndërtimit dhe pjesë e të cilit kreut të Kolegjit të Apelimit. është përfshirë prona e lakmuar nga të dy analizohet me kujdes rigoroz, pretendohet nga shtetasi Refik Mehmeti. “Motra e avokatit të çështjes objekt gjy- palët. Në ankesë pretendohet se gjyqtarja në mënyrë që të vlerësohet Në Gjykatën Administrative të Shkallës kimi, Vladimir Mulaj dhe administratorit Mulaj mund të ndikojë në procesin e rivnëse përmbush kushtet për të së Parë, padia e tyre është hedhur poshtë të CMAA, Admir Mulaj është znj. Nata- lerësimit të gjyqtarit Artur Malaj, çfarë sihapur një hetim disiplinor nga një trupë gjykuese e udhëhequr nga sha Mulaj, e cila është kryetare e Kolegjit pas palës së paditur e bën gjyqtarin të an– sipas nenit 16 dhe 17 të gjyqtari Avni Sejdi. të Posaçëm të Apelimit dhe lidhja famil- shëm. jare dhe interesi i gjyqtarit për të marrë “Fakti që kemi interesa personale mes ligjit të vetingut,” tha ONM, Kërkesa për përjashtimin e gjyqtarit një vendim pozitiv nga Kolegji i Posaçëm palëve paditëse dhe gjyqtarit Malaj, cënon duke shtuar se ankesa ndaj E ankimuar nga paditësit në Gjykatën i Apelimit mund të ndikojë në vendim- parimin e një gjykate të paanshme,” gjyqtares Mulaj “po Administrative të Apelit, konflikti midis marrjen e gjyqtarit Artur Malaj dhe kjo e thuhet në ankesë. vlerësohen në këtë kontekst”. dy ky kompanive të ndërtimit është hedbën atë një gjyqtar të njëanshëm dhe jo të Ankuesit i kërkojnë Operacionit Ndërhur në short dhe i ka kaluar për shqyrtim besueshëm për të vijuar me shqyrtimin e kombëtar të Monitorimit të marrë masa trupës gjyqësore të kryesuar nga relatori kësaj çështjeje,” shkruhet në kërkesën për për ta hetuar çështjen. Artur Malaj dhe anëtaret Lindita Sinanaj përjashtimin e gjyqtarit. “Qëllimi i vetingut ishte të zbulonte padhe Rilinda Selimi. Megjithatë, i pyetur nga BIRN, gjyqtari suritë e fshehura të gjyqtarëve, sepse Çështja është regjistruar me 14 janar Malaj mohoi se kishte përshpejtuar çësht- vetëm kështu mund t’i vëmë para përgjegdhe është caktuar për gjykim më 7 mars, jen ose të kishte favorizuar në ndonjë jësisë gjyqtarët që kanë kryer korrupsion një periudhë relativisht e shkurtër për “Ky përshpejtim pa u plotësuar ende mënyrë ndonjë nga palët.Ai tha se caktimi dhe nuk mund t’i shërbejë interesave perGjykatën Administrative të Apelit dhe afati 2 mujor i depozitimit, na bind se për- i shpejtë i seancës vinte pasi kjo padi ishte sonale të gjyqtarëve apo anëtarëve të vengarkesën e këtij institucioni, çfarë ka caktimi i kësaj date për shqyrtimin e një kërkesë për masë sigurie. Ai nënvizoi tigut,” përfundojnë ankuesit. ngritur dyshime tek pala e paditur se ankimit nga pala ankimuese Refik Meh- se kërkesat për sigurim padie janë të I pyetur nga BIRN, gjyqtari Artur Marelatori i çështjes nuk ishte i paanshëm. meti dhe shoq. “Construction Menagment karakterit të ngutshëm dhe nuk zgjidhin laj mohoi që kreu i KPA-së, Natasha MuDuke dyshuar se relatori i çështjes nuk Alliance Albania” shpk, në dhomë këshil- çështjen se kush ka të drejtë, por ruajnë laj të kishte interesa të lidhura me këtë po gjykonte me paanshmëri çështjen, për limi, pa prezencë të palëve, tregon dhe status-quonë deri sa të zgjidhet themeli çështje. shkak të interesave të tij që lidheshin me provon se ky gjyqtar është një gjyqtar i nd- për të mënjanuar dëmet që mund të pëso“Në çështjen në fjalë, zonja Mulaj nuk procesin e rivlerësimit, pala e paditur i ikuar dhe plotësisht i njëanshëm, duke na jnë qytetarët. ka asnjë interes.Interes në çështje ka paështë drejtuar Gjykatës Administrative të bindur që ka një interes në përfundimin “Në lidhje me përshpejtimin e gjykim- ditësi Refik Mehmeti, i cili pretendon se Apelit duke kërkuar përjashtimin e tij nga e çështjes,” shkruhet në kërkesën për për- it sqaroj se është masë sigurie dhe bëhet po ndërtohet në tokën e tij pasi i është prçështja. për shkak të urgjencës brenda afatit 5 di- ishur edhe shtëpia,” përfundoi Malaj. jashtimin e gjyqtarit Malaj nga çështja.

Prill 2019

ANALIZË

Politika e komandimeve: Thuajse gjysma e Prokurorive me drejtues “tranzitorë” Të dhënat e siguruara nga BIRN tregojnë se caktimet e përkohshme të kryera nga Prokurorja e Përgjithshme e Përkohshme, Arta Marku dhe më pas KLP, kanë përfshirë 16% e trupës së prokurorëve dhe mbi 47% e drejtuesve; fenomen ky që ngre shqetësime për tejkalim të ligjit dhe cënimin e sigurisë juridike të magjistratëve. EDMOND HOXHAJ | BIRN | TIRANË

ë 22 shkurt 2019, Këshilli i Lartë i Prokurorisë vendosi të ndërpriste caktimin e përkohshëm të prokurorit Ardian Nezha në Tiranë dhe rikthimin e tij në Prokurorinë e Pukës. Shkak u bë një kërkesë e prokurores së vetme të mbetur në Pukë, së cilës i duhej të përballej edhe me çështje penale kundër kushërinjve të saj. Vendimi i Këshillit të Lartë të Prokurorisë u prit me pakënaqësi nga prokurori Ardian Nezha, i cili dorëzoi menjëherë dorëheqjen nga detyra e prokurorit. “E kam të pamundur për arsye familjare të shkoj sërish në Pukë dhe e quaj mosvlerësim këtë transferim të dytë,” tha Nezha për BIRN më 29 mars. Pas 11 viteve punë në Prokurorinë e Krimeve të Rënda, ish-prokurori Nezha u përfshi në transferime të njëpasnjëshme.Në vitin 2015, ai u emërua në Pukë nga ish-kryeprokurori Adriatik Llalla, ndërsa me ardhjen e Arta Markut të krye të Prokurorisë, Nezha u komandua drejtues i Prokurorisë së Elbasanit.Qëndrimi i tij në Elbasan zgjati vetëm disa javë dhe pas paraqitjes së dorëheqjes, ai u caktua përkohësisht në Prokurorinë e Tiranës. Nezha nuk ishte i vetmi prokuror “tranzitor” në Shqipëri. Të dhënat e siguruara nga BIRN përmes një kërkese për të drejtë informimi tregojnë se thuajse gjysma e drejtuesve të Prokurorive në shkallë vendi dhe rreth 16 për qind e trupës së prokurorëve e kryejnë detyrën e tyre në kushtet e e caktimit të përkohshëm apo të komandimitakte këto që në shumicën e tyre e kanë tejkaluar afatin ligjor të përcaktuar nga ligji. Sipas të dhënave të siguruara nga Këshilli i Lartë i Prokurorisë, 18 nga 38 drejtuesit e prokurorive në Shqipëri janë të komanduar përgjatë viteve 2017-2019.Por shefat e Prokurorive janë vetëm një pjesë e listës prej 49 prokurorësh, që e kryejnë detyrën e tyre larg vendit të emërimit. Numri i prokurorëve të komanduar zë rreth 16% të trupës së prokurorëve në vend. Ndërkohë, 38 prej tyre rezultojnë se gjenden në postet aktuale në tejkalim të afateve ligjore të përcaktuara në ligjin 96/2016 “Për statusin e gjyqtarëve dhe Prokurorëve në

Republikën e Shqipërisë”. BIRN i drejtoi pyetje Prokurorisë së Përgjithshme dhe Këshillit të Lartë të Prokurorisë për tejkalimin e afateve ligjore të komandimeve dhe se cila ishte zgjidhja për këtë situatë kaotike të krijuar në Prokurori.Deri në botimin e shkrimit, as Prokuroria e Përgjithshme dhe as Këshilli i Lartë i Prokurorisë nuk kthyen përgjigje. Prokurorët “tranzitorë” Praktika e komandimeve të shpeshta dhe të pamotivuara të prokurorëve ishte një ndër kritikat që iu adresua ish-kreut të Prokurorisë së Përgjithshme, Adriatik Llalla. Gjatë mandatit të tij, një numër i konsiderueshëm drejtuesish e kryenin funksionin në kushtet e komandimit. Situata u rëndua me hyrjen në fuqi të legjislacionit të reformës në drejtësi, e cila linte në duart e kryeprokurorit vetëm të drejtën për caktime të përkohshme, në kuadër të mbarëvajtjes së punës. Me ngjitjen e Arta Markut në krye të Prokurorisë në dhjetor 2017, një valë e re komandimesh e përfshiu sistemin e prokurorisë.Kjo situatë shtyu trupën gjykuese të Komisionit të Pavarur të Kualifikimit të kryente verifikime gjatë hetimit administrativ për Arta Markun. Edhe pse konstatoi se këto lëvizje ishin të ligjshme, Komisioni i Pavarur i Kualifikimit arriti në përfundimin se kryeprokurorja e përkohshme kishte dështuar të aplikonte një metodologji për riorganizimin e Prokurorisë. “Që nga riorganizmi i nisur në Janar 2018 nuk është bërë asnjë hap për të miratuar një procedurë,” tha relatorja e vetingut të Markut në KPK. Thuajse një vit më pas, çështja e komandimeve është rikthyer disa herë për diskutim në Këshillin e Lartë të Prokurorisë, pa gjetur ende një zgjidhje. Të dhënat e siguruara nga BIRN tregojnë se nga 49 komandimet që janë aktualisht në fuqi, 38 janë firmosur nga Prokurorja e Përgjithshme e Përkohshme, Arta Marku dhe 11 të tjera nga Këshilli i Lartë i Prokurorisë. Të dhënat tregojnë gjithashtu se 18 drejtues të prokurorive të shkallës së parë apo të Apelit nga 38 gjithsej e ushtrojnë funksionin e tyre me caktime të përkohshme. Pavarësisht se ligji “për statusin e gjy-

Kryeprokurorja Arta Marku gjate analizes vjetore me Prokurorine e Tiranes dhe ate te Apelit. Foto: LSA

Mbledhje e Këshillit të Lartë të Prokurorisë. Foto kortezi KLP

Edhe pse konstatoi se këto lëvizje ishin të ligjshme, Komisioni i Pavarur i Kualifikimit arriti në përfundimin se kryeprokurorja e përkohshme kishte dështuar të aplikonte një metodologji për riorganizimin e Prokurorisë. “Që nga riorganizmi i nisur në Janar 2018 nuk është bërë asnjë hap për të miratuar një procedurë,” tha relatorja e vetingut të Markut në KPK.

qtarëve dhe prokurorëve” përcakton si afat maksimal për caktimet e përkohshme afatin 3-mujor, dhjetë komandime vazhdojnë që nga 2017 ndërsa 28 të tjera kanë ndodhur gjatë vitit 2018. Gjithashtu, rezulton se në prag të konstituimit të KLP-së, në nëntor 2018 dhe në ditët e para të dhjetorit, Prokurorja e Përgjithshme e Përkohshme Arta Marku ka firmosur 13 caktime të përkohshme pa afat. Mes listës së siguruar nga KLP, Prokuroria e Tiranës rezulton më e prekura nga komandimet.Përgjatë periudhës dhjetor 2017-mars 2019, katër prokurorë të Tiranës janë transferuar në rrethe dhe 10 prokurorë të tjerë janë sjellë në Tiranë. Debati për afatet Këshilli i Lartë i Prokurorisë i është referuar nenit 59, pika 1 të ligjit 96/2016 “Për statusin…” për komandimet e kryera prej saj; kryesisht për të zëvendësuar prokurorët e larguar nga procesi i vetingut. Por Prokuroria e Përgjithshme duket se ka ndjekur një praktikë tjetër. Një kërkesë për informacion e BIRN drejtuar Prokurorisë së Përgjithme në lidhje me afatet e caktimit të përkohshëm të

Prill 2019

‘Emërimi sui generis’: KLP dhe KPK luajnë pingpong me vetingun e Bledar Valikajt Emërimi i diskutueshëm i bashkëshortit të deputetes së PS, Ermonela Felaj nga Këshilli i Lartë i Prokurorisë ndiqet nga vakuumi ligjor për rastet e ngjashme; duke e bërë atë ndoshta të vetmin prokuror në Shqipëri që nuk ka kush t’ia bëjë vetingun. EDMOND HOXHAJ | BIRN | TIRANË

prokurorëve mbeti pa përgjigje.Ndërsa Këshilli i Lartë i Prokurorisë sqaroi se 38 caktimet e përkohshme-të cilave u ka kaluar afati i parashikuar në nenin 59, pika 1, ishin bërë pa përcaktuar një afat kohor. “Për sa kohë nuk ishte krijuar KLP, caktimet e përkohshme ishin kompetencë e Prokurorit të Përgjithshëm, i cili bazuar në dispozitat kalimtare të Ligjit 96/2016 ” Për statusin e gjyqtarëve dhe prokurorëve në Republikën e Shqipërisë, neni 160, pika 4, mund të caktonte përkohësisht në pozicion një prokuror pa afat”, citohet në sqarimin e KLP-së. Një interpretim i tillë është hedhur poshtë nga Gjykata Administrative e Tiranës, në padinë e ngritur nga prokurori Olsi Çela kundër vendimit të kryeprokurores Arta Marku për ta caktuar atë përkohësisht në Berat. Në vendimin nr.80, datë 26 dhjetor 2018, Gjykata Administrative e Shkallës së Parë Tiranë argumenton se caktimi i përkohshëm duhej të bazohej në nenin 59 të ligjit 96/2016, ku përcaktohet afati 3-mujor i caktimit të përkohëshëm. Komandimet pa afat, sipas këtij vendimi krijojnë për magjistratët pasiguri juridike dhe se mund të perceptohet prej tyre si masë disiplinore. “Gjykata analizon se urdhri për caktimin e përkohshëm të prokurorit duhet të arsyetohej në bazë të nenit 59 të ligjit 96/2016.Mbi të gjitha në këtë akt duhet të ishte përcaktuar afati i caktimit të përkohshëm i prokurorit Olsian Cela si prokuror në Prokurorinë e Rrethit Gjyqësor Berat,” argumenton Gjykata Administrative. “Mungesa e afatit të përcaktuar në këtë urdhër e ka vënë paditësin në pozitat e një pasigurie juridike dhe e ka shtyrë atë drejt konsideratës se ky urdhër është në thelb një masë disiplinore ndaj tij,” shtohet në vendim, duke përcaktuar se afati i pozicionit të përkohshëm është jo më shumë se tre muaj.

mërimi i Bledar Valikajt si prokuror në Prokurorinë e Tiranës nga Këshilli i Lartë i Prokurorisë ka krijuar një ngërç “sui generis” lidhur me kryerjen e procesit të rivlerësimit për të, i njohur ndryshe si procesi i vetingut të gjyqtarëve dhe prokurorëve. Pas vendimit të diskutueshëm të 25 marsit, që i dha Valikajt statusin e magjistratit dhe vendimit të 15 prillit që e ndau përgjysmë KLP-në, institucionet nuk janë ende të qarta se kush duhet të kryejë procesin e vetingut për prokurorin e ri. Bledar Valikaj është emëruar oficer i policisë gjyqësore në vitin 2002 në Berat dhe prej vitit 2013 e ka kryer detyrën në Prokurorinë e Krimeve të Rënda. Valikaj, i cili është bashkëshorti i deputetes së Partisë Socialiste, Ermonela Felaj u propozua për prokuror në vitin 2015, por pasi u refuzua me heshtje nga Presidenti i Republikës, nisi një betejë gjyqësore kundër tij, të cilën e fitoi. Në vendimin nr.52, datë 25 mars 2019, Këshilli i Lartë i Prokurorisë vendosi që paralelisht me emërimin e Bledar Valikajt si prokuror, administrata e Këshillit duhet të njoftonte sa më parë Komisionin e Pavarur të Kualifikimit për këtë vendim. Por njoftimi i KLP-së nuk konsiderohet i mjaftueshëm nga Komisioni i vetingut. I pyetur nga BIRN nëse kanë filluar procedurat e vetingut për Z.Valikaj, Komisioni i Pavarur i Kualifikimit u përgjigj përmes një zëdhënëseje se Komisioni ishte njoftuar për emërimin e tij, por nuk kishte marrë asnjë kërkesë tjetër në lidhje me të. “Nëse nga ky institucion [KLP] do të depozitohet kërkesë për rivlerësim, ju garantojmë se Komisioni do e shqyrtojë atë në përputhje të plotë me kushtet dhe kriteret e përcaktuara në Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë dhe ligjin nr. 84/2016,” shtoi zëdhënësja e Komisionit të Pavarur të Kualifikimit. Por ndryshe nga KPK, kryetari i Këshillit të Lartë të Prokurorisë, Gent Ibrahimi argumentoi në një bisedë telefonike me BIRN se përderisa dokumentacioni i ishte përcjellë Komisionit, vetingu në këtë rast duhet të kryhet prej tyre. “Ne zyrtarisht interpretojmë se fakti që kemi informuar Komisionin i Pavarur të Kualifikimit, duhet që të jenë ata që ta kryejnë vettingun e këtij prokurori”, tha Ibrahimi. Ping-pongu mes dy institucioneve reflekton vakuumin ligjor mbi të cilin u ngrit procedura e promovimit të Valikajt nga oficer i policisë ligjore në prokuror të emëruar nga Këshilli i Lartë i Prokurorisë së Tiranës. Në kushtet kur Valikaj nuk vjen nga Shkolla e Magjistraturës dhe nuk është subjekt ex- officio i ligjit të rivlerësimit kalimtar, është e paqartë se kush nga institucionet duhet të kryejë vetingun për të. Z.Valikaj u shpreh i rezervuar për të komentuar gjatë një bisede telefonike me BIRN. “Jam i hapur për vetingun,” tha shkurtimisht ai.

Prokuror me vendim gjykate Prej korrikut të vitit 2016, Shqipëria ka ndryshuar rrënjësisht Kushtetutën dhe legjislacionin e saj për sistemin e drejtësisë, në kuadër të reformës që synon të pastrojë sistemin nga korrupsioni, të forcojë pavarësinë nga politika dhe të vendosë rregulla të reja loje për emërimin, promovimin dhe mbajtjen përgjegjës të gjyqtarëve dhe prokurorëve të vendit. Ndryshe nga legjislacioni i mëparshëm, ku emërimi i prokurorëve propozohej nga Prokurori i Përgjithshëm dhe dekretohej nga Presidenti i Republikës, tani Kushtetuta ia ngarkon këtë kompetencë Këshillit të Lartë të Prokurorisë. Përgjatë reformës në drejtësi, oficeri i policisë gjyqësore, Bledar Valikaj ndërmorri një betejë gjyqësore me Presidentin e Republikës, Bujar Nishani, pasi ky i fundit refuzoi në heshtje një propozim të ish-Prokurorit të Përgjithshëm, Adriatik Llalla për emërimin e tij si prokuror në Prokurorinë e Kukësit. Më 23 maj 2017, ai e fitoi gjyqin kundër Presidencës në Gjykatën Administrative të Tiranës, ndërsa në shkurt të vitit 2019, vendimi mori formë të prerë në Gjykatën Administrative të Apelit, me një saktësim në pikën 3 të vendimit: detyrimin e Këshillit të Lartë të Prokurorisë për të bërë emërimin si prokuror të Valikajt. Pas vendimit të Apelit, bashkëshorti i deputetes Felaj iu drejtua Këshillit të Lartë të Prokurorisë me kërkesën për ta emëruar prokuror në Prokurorinë e Tiranës. Kërkesa e ndau Këshillin e Lartë të Prokurorisë në dy grupe në seancën plenare të 25 marsit 2019; ku gjashtë anëtarë argumentuan se ishin të detyruar të zbatonin një vendim gjyqësor, ndërsa katër të tjerë mbrojtën idenë se Kushtetuta nuk ua lejonte këtë shteg. Neni 148/ ç i Kushtetutës përcakton se “prokurorë mund të jenë shtetasit shqiptarë, që emërohen nga Këshilli i Lartë i Prokurorisë pas përfundimit të Shkollës së Magjistraturës dhe pas kryerjes së verifikimit paraprak të pasurisë dhe figurës së tyre sipas ligjit”. Anëtarët Kostaq Beluri, Arben Dollapaj, Bujar Sheshi dhe Nurihan Seitaj argumentuan në KLP se në kushtet kur Valikaj nuk kishte përfunduar Shkollën e Magjistraturës dhe nuk i ishte nënshtruar verifikimit paraprak, Këshilli duhej që të bënte rekurs në Gjykatë të Lartë kundër vendimin të Gjykatës Administrative

Bledar Valikaj është emëruar oficer i policisë gjyqësore në vitin 2002 në Berat dhe prej vitit 2013 e ka kryer detyrën në Prokurorinë e Krimeve të Rënda. Valikaj, i cili është bashkëshorti i deputetes së Partisë Socialiste, Ermonela Felaj u propozua për prokuror në vitin 2015, por pasi u refuzua me heshtje nga Presidenti i Republikës, nisi një betejë gjyqësore kundër tij, të cilën e fitoi.

të Apelit. Por shumica në KLP votoi pro emërimit prokuror sipas vendimit të Gjykatës së Z.Valikaj, duke i dhënë atij statusin e magjistratit. Debatet e shoqëruan mbledhjen e 25 marsit edhe për institucionin që duhej të kryente vetingun apo për emërimin e tij në Prokurorinë e Tiranës.Një propozim për t’ia kaluar këtë të drejtë Komisionit të Pavarur të Kualifikimit mori shumicën e votave, ndërsa propozimi për emërimin e Valikajt në Tiranë nuk arriti të siguronte shumicën e nevojshme. Çështja Valikaj u rikthye në tryezën e KLP-së më 15 mars, e shtyrë edhe nga një letër e kryeprokurores Arta Marku që kërkonte caktimin e vendit të ushtrimit të detyrës për shkaqe të organikës-siç u përmend në mbledhje. “Jemi përpara një rasti sui generis, që kalon etapat dhe fazat e parashikuara nga ligji për emërimin e prokurorëve,” komentoi kreu i KLP-së, Gent Ibrahimi, duke kujtuar që po ekzekutohej një vendim gjykate. Propozimi për emërimin e Valikajt si prokuror në Prokurorinë e Tiranës u hodh pa shumë diskutime në votë dhe Këshilli i Lartë i Prokurorisë u nda 5 me 5. Në prani të votës së kryetarit, emërimi në Tiranë i bashkëshortit të deputetes socialiste u bë fakt i kryer. Ngërçi me vetingun Kushtetuta e Shqipërisë dhe ligji 84/2016 konsideron subjekte të rivlerësimit të gjithë gjyqtarët, prokurorët dhe këshilltarët ligjorë të cilët kanë qenë në detyrë brenda 3 muajve nga hyrja në fuqi e ligjit të vetingut. Ligji i vetingut hyri në fuqi në janar 2017, kohë kur Bledar Valikaj vazhdonte betejën gjyqësore për t’u emëruar prokuror me Presidentin e Republikës. Kushtetuta lë një shteg hapur për kryerjen e procesit të vetingut me kërkesë.Megjithatë, parashikimet ligjore duket se edhe në këtë rast nuk përputhen me rastin e Z. Valikaj. “Procesit të rivlerësimit mund t’i nënshtrohen me kërkesë dhe nëse plotësojnë kriteret sipas ligjit edhe ish-gjyqtarët, ishprokurorët, ish-këshilltarët ligjorë të Gjykatës Kushtetuese dhe të Gjykatës së Lartë, të cilët kanë punuar në këto pozicione të paktën tre vjet,” thuhet në nenin 179/b të Kushtetutës. Edhe Këshilli i Lartë i Prokurorisë duket se nuk ka hapësirë ligjore për kryerjen e vlerësimit paraprak të pasurisë dhe pastërtisë së figurës për prokurorin Bledar Valikaj. Një interpretim i hedhur për diskutim nga anëtari Gent Osmani argumentonte se KLP mund të kryente verifikimin paraprak bazuar në nenin 32 të ligjit për “statusin e gjyqtarëve dhe prokurorëve” para caktimit në pozicion të prokurorit, etapë kjo tashmë e djegur. Në këto kushte, emërimi “sui generis” i Bledar Valikajt nga Këshilli i Lartë i Prokurorisë rrezikon të pasohet nga një tjetër situatë “sui generis”: duke e bërë atë prokurorin e vetëm në sistem që nuk mund t’i nënshtrohet procesit të vetingut.

Prill 2019

REPORTAZH

Për një shesh, bashkia do të rrafshojë 1/20 e ndërtesave në Këlcyrë Nga 619 ndërtesa që ndodhen në qytezën e Këlcyrës, 27 janë planifikuar të shemben për të rijetëzuar një shesh me kosto 200 milion lekë, një projekt për të cilin banorët akuzojnë bashkinë për mungesë transparence mbi vlerën e dëmshpërblimit të banesave që do të shemben.

FJORI SINORUKA | BIRN | KËLCYRË

ensusi i vitit 2011 rregjistroi gjithsej 619 ndërtesa Këlcyrë – një qytezë e vogël e vendosur afër kufirit me Greqinë.Pjesa më e madhe e godinave janë shtëpi private me oborre, një numër i vogël pallatesh dhe ndonjë magazinë apo godinë e ndonjë ish-ndërmarrje. Qyteza e cila në një krah ka malet dhe në krahun tjetër lumin Vjosa është e rrethuara nga toka bujqësore dhe popullohet nga rreth 2 mijë banorë, pjesa më e madhe të cilëve janë të vetëpunësuar në biznese të vogla apo mbajnë fyrmën gjallë me remitanca nga të afërmit në emigrim. Një pjesë e këtyre bizneseve janë ndërtuar rreth sheshit kryesor të qytezës.Por një projekt i bashkisë së Këlcyrës, i financuar nga Fondi i Zhvillim e Rejoneve nëpërmjet komponentit të ‘Rilindjes Urbane’, planifikon t’i prishë disa prej tyre. Të paktën 27 godina, ose 4.5 përqind të gjithë ndërtesave në qytet do të prishen për të zgjeruar sheshin dhe për të ndërtuar një lulishte. I kontaktuar me telefon nga BIRN, kryetari i bashkisë së Këlcyrës, Klement Ndoni tha se “shembja e objekteve vjen si pasojë e dëgjesave publike të kryera ku banorët kërkojnë më shumë hapësira të gjelbërta.” Por banorët e kundërshtojnë shpjegimin e dhënë nga Ndoni duke ironizuar kryebashkiakun. “Nëqoftëse do të bëhej këtu një shkollë, nëse do të kalonte një rrugë, nëse do të bëhej një çerdhe, një kopësht, një spital, jam dakord le të prishesh, le të ishte prona ime. Po jo të prishet se do mbillen pemë, bar dhe lule, e kupton? Duke e ditur që neve këtu vetëm lule e pemë kemi dhe asgjë tjetër s’ka në qytetin e Këlcyrës,” tha Ismet Lile, një banor i Këlcyrës. Disa nga banorët e Këlcyrës të prekur nga projekti e kanë kallëzuar penalisht Kryetarin e Bashkisë Klement Ndoni, për “shpërdorim të detyrës” dhe kanë dhënë dëshmi në prokurorinë e Përmetit në lidhje me këtë çështje. Por Prokuroria e Përmetit

vendosi më 16 prill mosfillim të hetimit ndaj kryebashkiakut bazuar në kallëzimin e banorëve.Sipas prokurorisë “nuk ka indicie për shpërdorim detyre dhe përfitim personal”. Shumë prej tyre e kundërshtojnë projektin, jo vetëm për çmimet e shpallura të shpronësimit të ndërtesave, të cilat i konsiderojnë si qesharake, por edhe sepse shumë nga këto ngrehina strehojnë biznese të vogla me të cilat sigurojnë jetesën. Paqartësi dhe mungesë transparence Projekti për “Rijetëzimi i pedonaleve dhe hapësirave rekreative në sheshin Qendër – Këlcyrë” u tenderua fillimisht në vitin 2017 me një vlerë 148 milion lekë.Tenderi u fitua nga kompania Salillari dhe Rose Sh.p.k. Ndërkohë nga ana tjetër shpronësimet janë llogaritur paraprakisht nga Ministria e Infrastrukturës dhe Energjisë në vlerën 62 milion lekë. Megjithëse i parashikuar për të mbyllur brenda 3 muajve, ky projekt u realizua vetëm pjesërisht dhe një vit pas tenderit, bashkia e Këlcyrës i kërkoi këshillit bashkiak miratimin e disa ndryshimeve në projekt, të cilat vetëm tani pritet të marrin jetë. Në vendimin nr.89 të Këshillit Bashkiak të miratuar në korrik 2018, ndër të tjera shkruhet dhe vendimi të miratuar ndryshimet në projektin me objekt “Rijetëzimi i pedonaleve dhe hapësirave rekreative në sheshin Qendër –Këlcyrë”.Po ashtu vendimi autori-

Projekti i sheshit i postuar në faqen e Bashkisë Këlcyrë.

zon kryetarin e bashkisë që të bëjë prokurime dhe ndryshime të nevojshme në projekt. Në vjeshtë të vitit të kaluar banorët e Këlcyrës mësuan përmes kërkesave për plotësim dokumentesh se ndryshimet kishin të bënim me zgjerimin e sheshit dhe po ashtu shpronësimin dhe prishjen e rreth 27 godinave rreth tij. Por ndryshe nga pretendimi i kryebashkiakut për dëgjesat publike, ata i thanë BIRN se askush nuk i kishte pyetur më parë dhe as nuk ishin ftuar në ndonjë dëgjesë publike për projektin. “Asnjë, as na kanë thënë fare, vetëm kur na erdhi një shkresë, na erdhi në tetor një shkresë.Na thoshte që juve të verifikoni dokumentet,” tha Haxhire Allamani. Bashkia Këlcyrë refuzoi të vinte në dispozicion projektin dhe të bënte publik dosjen e plotë tekniko-ligjore të tij, duke pretenduar se “ajo i vihet në dispozicion vetëm ograneve audituese”. Ndërkohë në një përgjigje zyrtare bashkia këmbënguli se projekti ishte konsultuar me komunitetin. “Duke u nisur nga sugjerimet dhe idetë e hedhura nga komuniteti gjatë dëgjesave publike që janë kryer për zhvillimin e fazave të Planit të Përgjithshëm Vendor, ku lind nevoja e shtimit të sipërfaqeve të gjelbëruara për ndërtimin dhe zhvillimin e një qendre të vërtetë urbane e bashkëkohore, studio e projektimit ka marrë parasysh sugjerimet e bëra”, tha bashkia. Për banorët kjo nuk është e vërtetë.Ata mohojnë të ketë pasur dëgjesa dhe mohojnë nevojën për një shesh të tillë.

Pjesë nga sheshi kryesor i Këlcyrës dhe rruga që është planifikuar të zgjerohet duke prishur disa prej shtëpive. Foto:Fjori Sinoruka

“Pse nevojë ka për ta bërë çimento këtë pjesën time, se çimento do ta bëjnë këtu. S’është nevoja për të bërë çimento këtu.Këtu është nevoja për të punësuar njerëzit, të jetojmë, të mbajnë familjen”, tha Xhevaire Dervishi për BIRN, e cila humb godinën dhe po ashtu punën me të cilën mbahej. BIRN mësoi se banorët e qytezës së Këlcyrës nuk ishin të vetmit që u surprizuan.Hysen Karati anëtar i Këshillit Bashkiak deklaroi se edhe anëtaret e këshillit nuk kishin pasur dijeni se po votonin për prishje objektesh. “Si vendim është miratuar për rijetëzimin e sheshit, pedonales që është bërë aktualisht deri tani, punimet që janë bërë,” tha Karati.. “Ne kemi pyetur se çfarë presupozon ky rrjetëzimi se shumë gjëra dhe nuk i kuptojmë në terma inxhinierike. Kemi pyetur dhe na është thënë që kanalizimet, elektriket, ujërat e bardha, ujërat e zeza,” shtoi ai. Sipas karatit diskutimi në këshillin bashkiak është bërë pa ndonjë projekt përpara. Ky vendimi i Këshillit Bashkiak Këlcyrë u përmbys nga Prefektura. Prefekti i Qarkut Gjirokastër e ktheu atë pas me argumentin se “është i pambështetur në ligj dhe se mungon dokumentacioni sqarues dhe pjesa përbërëse e vendimit”. BIRN mësoi se nuk ka një vendim të dytë dhe nuk ka një projekt me ndryshime. Kundërshtimi i vlerës së shpronësimit Ndërkohë në shkurt 2019, Ministria e Infrastrukturës dhe Energjisë shpalli “kërkesën

Sheshi kryesor i Këlcyrës i cili është planifikuar të zgjerohet. Foto: Fjori Sinoruka

Prill 2019

Të dhunuar nga policia, banorët e Bregut të Lumit humbin shpresat për kompensim Zgjatimi i Bulevardit të Ri përplas policinë me banorët, të cilët kërkojnë dëmshpërblim për shtëpitë e ndërtuara prej 20 vitesh. LORETA ÇUKA, IVANA DERVISHI | BIRN | TIRANË

për shpronësim, për interes publik të pasurive të paluajtshme, pronë private, që preken nga realizimi i projektit “Rijetëzimi i pedonaleve dhe hapësirave rekreative në sheshin Qendër Këlcyrë”. Vendimi i publikuar në Fletoren Zyrtare thotë se shpronësimet paraprakisht ishin llogaritur në vlerën 62 milion lekë, po ashtu bashkangjitur me këtë shpallje është edhe një listë me 23 pronarë që shpronësohen. Haxhire Allamani i tha BIRN se shpronësimi nuk ka llogaritur asgjë dhe se kosto e ndërtimit përfshi punën e 5 djemve të saj që prej vitit 1995 – për të ngritur një objekt 5-katësh, ishte shumë më e madhe se sa 7.7 milion lekë që ishte parashikuar. “As ishim fare ne këtu kur e matëm. As për lart (katet e sipërme) as poshtë (kati nëntokësor), asnjë gjë, që është 800 metër objekt. 400 brenda për brenda dhe 400 i ka nga jashtë”, shpjegoi ajo për BIRN. Të njëjtin pretendim për “vlerësim qesharak” ka edhe Ismet Lile të cilit i janë premtuar 10.7 milion për ndërtesën dhe shtëpinë që i ka blerë para 15 viteve.Lile tha se veç çmimit që përfshin truallin, shtëpinë dhe biznesin e familjes, ai humbet edhe punën. “Është tjetër gjë objekti që po e po e dua se kam djersën time, por unë në rradhë të parë dua punën që s’ma siguron asnjeri dhe më nxjerrë në rrugë si pa gjë të keqe fare. Ik ti se dua unë.Kaq thjesht”, tha Lile. Ndërkohë Josif Komino thotë se dokumentet nuk ishin të qarta dhe se vlerësimi nuk ishte i drejtë. “Aty kanë bërë një ngatërresë, do të shikosh dokumentet, s’merret vesh fare, kanë vënë situacionin dhe një çmim atje.S’di gjë fare se ç’kanë bërë. Siç ju ka dashur qejfi, as kanë metro, as kanë kate”, tha Komino. Shqetësimin e humbjes së vendit të punës e ka edhe Xhevahire Dervishi.Ajo thotë se me paratë e dëmshpërblimit nuk mund të bëjë asgjë. “Ato lekë janë hiçgjë, ato lekë janë një rezervë që do t’i mbaj për ilaçe edhe për shërbim që mund të bëj kur të plakem me burrin. Çfarë do të bëj me ato lek?”, pyet Dervishi.

rej paradites së të hënës, një grusht familjesh që e kanë ndërtuar jetën e tyre prej mesit të viteve ’90 në zonën e njohur si Bregu i Lumit në periferi të Tiranës janë përballur me një lum policësh të ngarkuar me detyrën e zbrazjes së shtëpive për t’i hapur rrugë shembjes së banesave dhe zgjatimit të Bulevardit të Ri. “Prej tarracave i kemi pa zi atje policët dhe kemi lajmëru brenda,” tregoi një grua rreth të 60-tave për BIRN, e cila kërkoi të mos identifikohej nga frika e hakmarrjes së policisë. Gruaja kujton se rreth 38 familjet e asaj zone e gjetën veten të zënë në befasi, por reaguan sipas instinktit për të mos lejuar shembjen e shtëpive të tyre. Rreth 20 prej tyre i dolën të hënën para makinerive të rënda dhe u përballën me policinë duke i qëlluar me gur e shkopinj, ndërkohë që forcat e policisë iu kundërpërgjigjën dhe shkëmbyen tensione me banorët për disa orë dhe më pas u tërhoqën për ta mbyllur pa sukses ditën e parë të aksionit. Megjithatë, në orët e vona të po asaj dite, banorët tregojnë se policia ka shoqëruar shumicën e djemve dhe burrave të zonës. “Na kanë ardh pesë furgona natën, kanë marr çunat e burrat, pa bërë kurrgjë.Çuni 15 vjeç duhej të shkonte në shkollë sot,” tha e shqetësuar një banore tjetër. “S’ka as burra e as gra më lagjja, na kanë fut të gjithëve brenda. Kemi qenë në shtetrrethim.38 familje kanë qenë me policë nga të katër anët,” shton ajo. Projekti i Bulevardit të Ri, i nisur që prej vitit 2012 u nda në tre fazash punimesh dhe u ndryshua disa herë në vitet pasuese pas marrjes së Bashkisë Tiranë nga Demokratët tek Socialistët. Ai synon të lidhë qendrën me Paskuqanin për të lehtësuar trafikun dhe të kthehet në një zonë banimi, komerciale dhe rekreacioni. Në ditën e dytë të aksionit, banorët e mbetur e patën më të vështirë t’i rezistojnë policisë së shumtë në numër, e cila rrethoi zonën e planifikuar për shembje, duke mos lejuar as deputetët e opozitës dhe as gazetarët. “Dolëm në mëngjes dhe kur pamë që kishin ardh forca të shumtë policie. Ne ishim shumë pak para policëve. Ishin pafund.Dolëm që të rezistonim,” tha për BIRN, Manjola, një e re tek të 20tat e cila në çastin e intervistës sapo ishte lënë e lirë nga komisariati ku kishte qëndruar prej 5 orësh. Manjola thotë se ende nuk e dinte se çfarë kishte ndodhur me familjen e saj, por në çastin e fundit që i kishte parë, gjyshi ishte gjakosur në kokë dhe e ëma qe dërguar në spital me këmbë të dëmtuar nga tërheqja e policisë.

Banorët e Bregut të Lumit gjatë shpërnguljes së detyruar nga shtëpitë e tyre. Foto: Loreta Çuka/BIRN

Policia përdori gaz lotsjellës të martën për të sprapsur banorët duke i hapur rrugë shembjes së shtatë shtëpive të para. “Kam pas motrën e vogël këtu brenda dhe mbesën 5-vjeçe që ishte helmuar nga gazi,” tregon Manjola, duke shtuar se policët e kishin mbajtur me forcë duke e penguar t’i ndihmonte të miturat. S’ka shpresa për dëmshpërblim Në gërmadhat e 7 shtëpive tashmë të shembura, të cilat ishin lajmëruar për shembje që prej dhjetorit të vitit të shkuar, një grup grash të mbetura i janë vënë punës për të mbledhur ç’të munden nga shtëpitë e tyre. “A ka më tmerr?,” pyet njëra prej tyre. “Nesër-pasnesër do ta kemi ne radhën [për t’iu shembur shtëpitë]. Do të shkojmë dhe ne në rajon,” shton ajo. “Shikoni shtëpitë se si janë shembur me mobiliet brenda,” thotë gruaja duke treguar fqinjët. “Burrë e grua të asaj shtëpie janë akoma në rajon”. Një tjetër banore sheh përreth dhe tregon se prej vitit 1996 ata kanë dhënë çdo gjë për të ngritur shtëpitë dhe jetesën në këtë zonë. “Që nga ’96-a jemi këtu. Këto drita, këto rrugë e ujë e të gjitha i kemi bo vetë me lekët tona,” thotë ajo. Banorët thonë se ata kërkojnë nga shteti dëmshpërblim për shtëpitë e tyre dhe se askush nuk i ka informuar se çfarë do të ndodhë me ta. “Nuk na është thënë akoma çfarë do të bëhet për shtëpinë. Do të ketë dëmshpërblim apo jo. Asnjë gjë, asnjë lajmërim.Vetëm dilni, në 6 të mëngjesit,” thotë Manjola e dekurajuar. “Po nuk ia vlen më të shtyhesh, të luftosh me ta. Ishte e kotë. Për një shtëpi, ia vlen se ajo shtëpi është bërë me djersë, por kundër këtij shteti bandit, mendoj që jo,”përfundon ajo. Ndërsa gratë vazhdojnë të mbledhin

orenditë e tyre shtëpiake, për të cilat diskutojnë mes tyre t’i çojnë për hekur, ato shprehin keqardhje që punët shkuan në këtë mënyrë. “Po të na kompensonin, nuk kërkonim gjë, nuk u vritnim kështu,” thotë një nga gratë e moshuara. “Ça kuptimi ka jeta?A s’është shtëpia jeta?” – pyet ajo. Përgjatë viteve të fundit, qeveria shqiptare është kritikuar gjerësisht për praktikat e ndjekura në zhvendosjen e banorëve për t’i hapur rrugë projekteve zhvillimore të kryeqytetit. Raportet e Komisionit Europian kanë vërejtur se në shumë raste të drejtat e personave të prekur nga këto projekte janë shkelur dhe procedurat nuk janë respektuar. Duke reaguar për situatën e Bregut të Lumit kryebashkiaku Erion Veliaj ironizoi sjelljen e banorëve dhe shprehu se për ta do të ofroheshin banesa sociale. “Kush ka ndërtuar në shtrat të lumit, aty ku përfundon bulevardi, do marrë banesë sociale. Pra, banesë për banesë. Janë shumë herë më të mira se ato që i merr lumi.Ama, t’u marrësh lekët e shkollave taksapagueseve sepse ke ndërtuar pa leje në breg të lumit, nuk shkon,” deklaroi ai. Në një reagim të martën pasdite, presidenti Ilir Meta e konsideroi si “të papranueshme” dhe “brutale” sjelljen e policisë dhe përdorimin e gazit lotsjellës tek banorët e Bregut të Lumit dhe i bëri thirrje institucioneve përgjegjëse të zbatojnë procedurat, të respektojnë të drejtat e njeriut dhe të gjejnë vullnetin për zgjidhje paqësore të situatës. “Presidenti i Republikës, vlerëson se realizimi i këtij projekti urban të rëndësishëm për qytetin e Tiranës, nuk duhet të pengohet dhe as të vonohet, por vënia në zbatim e tij, nuk duhet të shkatërrojë të ardhmen dhe jetën e shtresave më të pamundura të shoqërisë,” thuhej në deklaratë.

Prill 2019

Blog

Edhe pse për të ardhur keq, portretizimi i pa balancuar i grave në media nuk është për t’u habitur duke pasur parasysh natyrën e mbizotëruar nga meshkujt të kësaj industrie. Disa media i kanë pranuar dështimet e tyre në të kaluarën, por ka ende një rrugë të gjatë para se ato t’i japin fund stereotipeve seksiste.

Media duhet të bëjë më shumë për të mbuluar impaktin pozitiv të grave Hannah Storm | Weforum.org

ancy Pelosi është politikania femër e rangut më të lartë që është zgjedhur ndonjëherë në historinë e Shteteve të Bashkuara. Theresa May është vetëm kryeministrja e dytë femër në Britani. Amal Clooney është një avokate e njohur në nivel ndërkombëtar për të drejtat e njeriut. Serena Williams është padyshim atletja më e madhe femër e të gjitha kohërave. Të katra këto femra po ia dalin mbanë në mjedise ku gratë me arritje të larta janë më shumë përjashtim sesa rregull. Megjithatë, pjesë të mediave i kanë portretizuar ato në një mënyrë që sugjeron se arritjet dhe aftësitë e tyre janë të dytësore në krahasim me pamjen, moshën ose shoqërimin e tyre me njerëz të tjerë, sidomos me burrat në jetët e tyre. Marrim si shembull Pelosin, Kryetaren e Dhomës së Përfaqësuesve të SHBA-së. Ditën kur ajo u zgjodh për të shërbyer një mandat tjetër në post, The New York Times bëri një postim në Twitter të shoqëruar me një fotografi të saj: “Nancy Pelosi, e veshur me një fustan rozë seksi, u ngjit në tribunën e mermertë për të pranuar çekiçin prej druri.” Ky postim më vonë u fshi, me Times që e quajti atë “të formuluar dobët”. e drurit “. Por ai tregonte nivelin e madh të seksizmit, qoftë të nënkuptuar apo të hapur, që ekziston ende në zemër të industrisë së medias. Theresa May ka qenë një nga politikanet kryesore të Europës për shumicën e dekadës së kaluar. Megjithatë, mediat britanike janë hipontizuar prej kohësh nga dashuria e saj për modën, duke i kushtuar shumë artikuj imazhit të saj, zgjedhjes së veshjeve dhe këpucëve, në vend që të përqendroheshin në vendimet e saj politike. Efekti i nënndërgjegjeshëm i mesazheve është të zvogëlojë rolin e May si një grua në një botë të dominuar nga meshkujt. Clooney e di shumë mirë se si ndihesh të gjykohesh. Në gusht të vitit 2015, Associated Press postoi në Twitter një postim ku thuhej: “Amal Clooney, gruaja e aktorit, përfaqëson gazetarin e Al-Jazeera të akuzuar në Egjipt për lidhje me ekstremistët”. Ky postim u kritikua gjerësisht dhe AP më vonë iu referua asaj si një avokate e të drejtave të njeriut. Por episodi përsëri nxori në pah obsesionin e medias me “klikimet” dhe nevojën që shumë të tilla të bëjnë një pauzë para se të publikojnë fotografi apo fjalë që përforcojnë stereotipet e vjetëruara gjinore. Williams ka fituar një rekord prej 23 titujsh Grand Slam, por disa media e kanë përjetësuar seksizmin dhe racizmin me të cilin ajo është përballur brenda botës së tenisit të dominuar nga meshkujt. Një stuhi

Foto ilustruese Pixabay.

mediatike shpërtheu shtatorin e kaluar pasi Williams humbi finalen e US Open dhe akuzoi zyrtarët e tenisit se e trajtuan atë më ashpër sesa burrat. Arbitri e kishte penalizuar atë më parë se kishte marrë sinjale nga tribuna nga trajneri i saj, gjë që bëri që ajo të thyente raketën e tenisit dhe ta quante atë një “hajdut”. Disa nga mbulimet e mëvonshme të mediave e cilësuan Williams-in një zezake të zemëruar dhe një karikaturë e saj në gazetën Herald Sun në Melburn të Australisë shkaktoi një reagim të ashpër nga kritikët që e konsideruan atë racist dhe ofendues. Gazeta e mbrojti karikaturën si satirë dhe tha se kritikët e saj ishin politikisht të saktë. Billie Jean King, një ish-teniste profesioniste, më vonë e falënderoi Serena Williams-in në Tëitter “për denoncimin e saj të këtij standardi të dyfishtë”, ku gratë zakonisht përshkruhen si “histerike” ndërsa burrat që sillen në të njëjtën mënyrë janë “të

Tenistja Serena Williams

sinqertë”. Duke vazhduar të përdorin terma të tillë, mediat përforcojnë mesazhin se gratë dhe vajzat nuk duhet të përpiqen për poste lidershipi dhe duhet të kapërcejnë ende shumë pengesa për të arritur potencialin e tyre në një botë burrash. Edhe pse për të ardhur keq, portretizimi që mediat i bëjnë grave nuk është për t’u habitur, duke pasur parasysh mungesën e ekuilibrit gjinor në këtë industri. Sipas Global Media Monitoring Project, i cili realizon raporte pesë vjeçare mbi gjininë në lajme, përfaqësimi i grave në media ka ndryshuar pak gjatë dy dekadave të fundit. Gratë ende rrallë zënë pozicione të larta në redaksitë e lajmeve dhe gazetaret femra kanë tendencë të mbulojnë tema më pak serioze sesa homologët e tyre meshkuj. Për më tepër, gratë janë subjekte të pakta të lajmeve dhe ekspertet femra janë më të pakta në numër si burime sesa homologët e tyre meshkuj në pothuajse çdo fushë.

Por jo çdo gjë është e zymtë. Gjatë disa viteve të fundit, disa media të profilit të lartë kanë pranuar dështimet e tyre dhe kanë kërkuar të rregullojnë pabarazitë sistemore. Bloomberg dhe The Wall Street Journal, ndër të tjerë, janë të angazhuar për rritjen e numrit të grave në rolet udhëheqëse, si dhe përmirësimin e kushteve të stafit femëror dhe mbulimin editorial të grave. Diku tjetër, Women’s Media Center drejton SheSource, një bazë të dhënash në internet të eksperteve femra për gazetarët. NeWsMavens me qendër në Poloni realizon një përmbledhje javore të lajmeve të zgjedhura nga gratë për të kompensuar perspektivën mbizotëruese të dominuar nga meshkujt, ndërsa The 51% i France 24 është një program javor që flet pothuajse tërësisht për gratë dhe mënyrën si ato po riformatojnë botën. Por për çdo media që punon për të ndryshuar narrativën gjinore, ka të tjerë që mbeten jashtëzakonisht seksist. Kemi ende një rrugë shumë të gjatë përpara derisa mediat t’i mbulojnë gratë në një mënyrë të ekuilibruar dhe t’i japin fund stereotipeve. Media ka përgjegjësinë të pasqyrojë shoqërinë jo vetëm ashtu siç është, por edhe siç ajo duhet të jetë. Kjo do të thotë më shumë raportim për gratë – sidomos në industritë e dominuara nga meshkujt – dhe portretizim i tyre në të njëjtën mënyrë siç ato mbulojnë burrat. Përndryshe, këto gra të suksesshme nuk do të perceptohen si shembuj për t’u ndjekur. Në fund të fundit, ne nuk mund të jemi diçka që nuk e shohim. Marrë me autorizim nga Weforum. org. The media must do more to cover the positive impact made by women

No.

April 2019 Monthly

Albanian Mayors Assets Raise Red Flags More than half of Albaniaâ&#x20AC;&#x2122;s mayors have apparent financial discrepancies and cannot justify their wealth in one or more years during their careers according to a BIRN analysis of asset declarations.

Supporters of Socialist Party during an electoral meeting in Tirana. Photo: Ivana Dervishi/BIRN

INVESTIGATION

ANALYSIS

Families of Albanian ISIS Fighters Face Long Road Home

Friends, Colleagues Pay Tribute to Dejan Anastasijevic

BIRN has identified at least 85 children born to ethnic Albanian women from Albania, Kosovo and North Macedonia under the Islamic State, now stuck in a Kurdish-run camp in Syria.

Friends of the late Serbian journalist Dejan Anastasijevic, who passed away on Wednesday night, have written moving farewells to the respected veteran reporter.

April 2019

INVESTIGATION

Albanian Mayors Assets Raise Red Flags More than half of Albania’s mayors have apparent financial discrepancies and cannot justify their wealth in one or more years during their careers according to a BIRN analysis of asset declarations.

BESAR LIKMETA | BIRN | TIRANA

n June 30th Albanian citizens 18-years or older will head to the ballot box to select the mayors for the country’s 61 municipalities. The candidates that will be elected for the first time as well as incumbents who will be confirmed in office are required to annually disclose a full-accounting of their assets. These asset declaration disclosures are administered by the High Inspectorate of Declaration and Audit of Assets and Conflict of Interests, HIDAACI. Since 2015 the HIDAACI has referred to the Prosecutor’s Office for criminal prosecution three sitting mayors, accused for making false asset disclosures – cases that have been dropped for lack of evidence. However, data collected and analyzed by BIRN through freedom of information requests, suggests that the rate of discrepancies in the asset declaration disclosures of local politicians, is much higher than the number of criminal complaints filed by HIDAACI. An analysis of all the annual asset disclosures forms filed by the 61 incumbent mayors through 2017, shows that 54 per cent of sitting mayors cannot account for the increase in wealth in at least one year of their career. In total, the sum of unjustified money in the declared financial resources from the mayors amounts to 1.6 million euro [201 million lek]. The asset declaration of the sitting mayors were analyzed with the help of three financial experts, who recorded and categorized in a database all the data declared by heads of municipalities in their annual asset disclosures. The experts analyzed the information using a plausibility check, a form of control used by HIDAACI to investigate the wealth of public officials. The plausibility check compares previous asset disclosures, family disclosures

and other financial information to “identify indicators of hidden illegal income” in a politician’s “incoming and outgoing cash and asset flows” according to the Council of Europe’s manual for analyzing the income and assets declarations of public officials. In other words, does the money a politician claim to take in match the assets on hand and the amount of money spent? The discrepancy between the asset flow in and the asset flow out is not necessarily illegal; however, it is a red flag that would normally warrant a full investigation from HIDAACI. Unjustified wealth In 2014 Albania passed a major administrative – territorial reform, reducing the number of municipalities from 384 to 61. The reform erased the division between rural and urban municipalities and fore-

Supporters of Socialist Party during an electoral meeting in Tirana. Photo: Ivana Dervishi/BIRN

saw a consolidation of power in greater administrative units that could better muster financial resources and offer services to the citizens. According to HIDACCI’s annual report, 4,746 public officials declare periodically their wealth and private interests. The asset disclosure includes the official’s wealth and that of family members, the source of the wealth and his/her financial obligations. Out of that number of public officials, the 61 mayors account for only 1.3 per cent of the total. Focusing on the assets of local mayors, BIRN obtained by HIDAACI through a freedom of information requests 509 annual asset declaration disclosure forms. Excluding the initial declaration of assets, 436 declarations were taken into review for the plausibility check. The analysis of the data through the plausibility check method found 60 annu-

Inphografic shows the percentace of mayors with discrepancies in wealth declaration.

al declarations out of 436 annual disclosure forms filed by local mayors between 2003 and 2017, or 13.8 per cent of the total failed the test. From the 61 mayors under review, 28 of them did not have declarations did not have indicators of illegal income, while 33 mayors or 54 per cent of the total had at least one year in their career with negative balance betweenincoming and outgoing cash and asset flows. Out of the 33 mayors that failed the plausibility check, 22 have only on year in their career with a negative balance, whereas 11 mayors had between 2-to-6 years of asset disclosures with a negative balance. The total cash value of this negative balance in the asset declaration of these 33 mayors was evaluated at 1.6 million euros, or 10 per cent of the total amount of wealth declared by the 61 incumbent mayors in office. The analysis of the asset disclosure forms shows that none of the mayors declared annual living expenses in their asset declaration between 2003 and 2017. If the minimum subsistence cost for a family is added to mayors’ disclosures the number of declarations with red flags in this period increases from 60 to 139 declarations, accounting for 32 per cent of the total. This means that out of 61 mayors currently in office, 57 have at least one year in their career with a negative balance based on the plausibility check with living expenses accounted. The living expenses cost used by BIRN is based on thefamily subsistence cost statistic, generated annually by the National Institute of Statistics, INSTAT. Multiple ‘red flags’ Apart from the plausibility check BIRN also carried a thorough structural analysis of the asset declarations of 61 mayors, in order to identify other red flags, includ-

April 2019

New Albanian Party to Contest Polls as Opposition Vows Boycott A group of former opposition Democratic Party officials have founded a party called Democratic Conviction, saying they will contest the June 30 local elections – although a new opposition coalition threatened to boycott the polls. GJERGJ EREBARA | BIRN | TIRANA

ing gifts and loans from family members, high value real-estate transactions, shares of stock in private companies and large liquidities in cash. This structural analysis is based on a consolidated methodology, developed and used by BIRN Albania in previous studies on the wealth of judges and prosecutors undergoing the vetting process, part of an encompassing reform that aims to rid the judiciary of corruption and restore the public trust in the institutions. The analysis of the data shows that the 61 mayors had a declared gross wealth of 14.2 million euro before they took office with an average of 233, 890 euros per office holder. By the end of 2017 the total gross wealth of the mayors was 18.7 million euros, registering an increase 4.5 million euros. However, the division of wealth between the mayors was not even. Data showed that 6 mayors had a gross wealth larger than 1 million euro, 28 mayors had wealth between 100,000 and 1 million euro, 15 mayors declared a wealth between 50,000 and 100,000 euro and 12 mayors a gross wealth less than 50,000 euros. Out of the total amount of wealth of 18.7 million euros, 76 per cent was made of immovable property, 11.4 per cent of money held in bank accounts and 5.6 per cent or 1,047,202 euros was held in cash, while another 251,595 euros was loaned to third parties. The high number of liquidities held in cash or loaned to third parties outside the banking system, amounting to 6.9 per cent of total assets are considered a ‘red flag’ by international best practices that should warrant a full administrative audit by HIDAACI. Another red flag identified by the qualitative analysis of the declared assets of the mayors, is the facts that none of the local politicians in all their years of dec-

laration declares items of value greater than 2423 euro [300,000 lek]. Shares of stock in limited liability companies or sole proprietorships account for only 0.3 per cent of total assets. However, because these companies generate annual large amounts of income for the mayors, these asset also should be investigated. The structural analysis of the liabilities of the asset disclosures of the 61 mayors raised other red flags. At the end of 2017, the 61 mayors had a total 3.8 million euros in liabilities, of which 55.2 per cent was owed to banks, 32.1 per cent were loans owed to third parties and 12.6 per cent were unpaid obligations to construction companies. The fact that 45 per cent of liabilities of the 61 mayors was made of loans taken from third parties and unpaid obligations to construction companies, is another red flag that should be investigated. Roughly 61 per cent of declared expenses of local mayors go to cover the payment of liabilities, which should also raise alarm bells with local investigators. The total income of the 61 mayors during their years in office reaches a value of 8.7 million euros. Roughly 66.5 per cent of this income comes from the mayors’ salaries and the salaries of family members. A considerable portion, amounting to 14 per cent comes as dividend from businesses and another 5.9 per cent from real estate transactions. The high proportion of the total income that derives as a business dividend and the real estate transactions,rent and gifts in cash, raises another red flag on the wealth of local politicians. The red flags identified by BIRN’s analysis are not necessarily proof of criminal activity, but they underscore the need to bolster the asset declaration and control mechanism to identify hidden assets and unjustified lifestyle expenses by local office holders.

group of former Democratic Party officials set up a new party called Democratic Conviction on Tuesday, promising they will participate in the upcoming local elections scheduled for June 30. Led by AstritPatozi, a former deputy chairman of the main opposition Democratic Party, the new party says it hopes to be the main electoral alternative to both the government and the opposition. “Our political system is based on mutual guarantees provided for each other by the two main rivals in the country, whose aim is to subdue any democratic spirit in their respective camps,” Patozi wrote on Facebook note as he announcedthe new party. “We are not living under a parliamentary democracy but under a system in which the party in power controls everything. We are living under a party regime,” he added. Meanwhile, the Democratic Party signed protocols to create a coalition with several smaller parties, including Socialist Movement for Integration, a nominally left-wing party. Democratic Party leader LulzimBasha said the coalition will refuse to participate in the elections and called for Prime Minister Edi Rama’s resignation. “There will be no fake elections,” Basha said. Responding to his statement, Rama said in a Twitter post that the elec-

tions will go ahead as planned on June 30 despite any boycott. “A coalition against the elections is another form of political suicide,” Rama wrote. “The elections will not be stopped, nor they will be postponed,” he added. The Democratic Party, which represents the main opposition in Albania, decided to withdraw its MPs from parliament last February and has staged several major protests, some of which ended in violence. However, since it left parliament, some of its candidates have agreed to take their seats in parliament and created a new parliamentary group. Led by RudinaHajdari, a daughter of a legendary Democratic Party leader who was murdered in 1998, the group has currently about 14 MPs. However, Hajdari dismissed speculation about an alliance between her group and the new Democratic Conviction splinter party. If the opposition refuses to participate in the elections, it will be the first poll boycott in the country’s recent history.

Led by AstritPatozi, a former deputy chairman of the main opposition Democratic Party, the new party says it hopes to be the main electoral alternative to both the government and the opposition.

Democratic Party protesters hold a placard saying “Rama Go” at a rally in Tirana on February 16. Photo: BIRN

April 2019

NEWS

Dutch Vote to Reintroduce Visas Alarms Albania After the Dutch parliament worried Albania by calling for the temporary restoration of visa requirements, the EU Delegation to Tirana has reassured the country that nothing has changed for the moment.

Albania Trades Blame With Airport Company for Plane Robbery The Chinese-owned company that runs Tirana airport has reacted angrily to government claims that it was to blame for the stunning heist executed at the airport on Tuesday. GJERGJ EREBARA | BIRN | TIRANA

An Albanian biometric passport. Photo courtesy: Bevis Fusha / Safran

GJERGJ EREBARA | BIRN | TIRANA

he European Union ambassador in Tirana, Luigi Soreca, joined the Albanian Foreign Ministry and the Dutch embassy on Wednesday in calming down fears about a possible return to a visa regime for Albanians traveling to EU Schengen countries. It comes after parliament in the Netherlands voted to deploy the so-called Emergency Break Mechanism for Albania due to concerns about rising criminal activity by Albanian nationals in the country. Parliament asked the Dutch government to invoke the visa suspension mechanism, citing an increase in both criminality and illegal migration from Albania. According to the Dutch embassy in Tirana, “The [Dutch] government is currently considering the steps it will take”. The EU ambassador said nothing had happened yet. “Nothing has changed for the moment,” Soreca said on Wednesday. He said the Albanian and Dutch governments should increase collaboration on irregular migration and organized crime. The Albanian Ministry for Europe and Foreign Affairs said it hopes the Dutch resolution will not result in consequences, and said it considered the matter a question of domestic politics in The Netherlands. “The European Commission [is] the authority that will consider the request and will provide an answer to it,” the ministry said in a press release. “The electoral climate in The Netherlands has certainly impacted on this, and even though we feel regret Albania being put on the competing parties’ agenda, we have no doubts about the fact that, beyond the horizon of the European elections, facts will prevail over electoral clichés,” it added. “Looking at it objectively … the Ministry for Europe and Foreign Affairs is hopeful that the said resolution cannot be supported in the Eu-

ropean Commission, given that none of the criteria required for the temporary suspension mechanism to be put in place applies to Albania,” it added. The parliamentary motion was filed last week by four Dutch parties, three ruling and one in opposition, and cited a significant increase in criminal activities by Albanian mafia groups in the Netherlands. Dutch MPs argued that continued visa liberalization for Albania was contingent on several conditions, including a tough fight against international crime. They suggested that an increase in organized crime by Albanians showed the Albanian government led by Edi Rama has failed to contain this problem. Christian Democrat MP Madeleine Van Toorenburg, who worked for UNMIK in Kosovo, was quoted saying that there were “six times more Albanians in the Netherlands than officially registered”. She also quoted a police investigator from Rotterdam who “had never seen such a violent group” as the Albanian mafia. Albanians have enjoyed visa-free travel to the EU passport-free Schengen area since 2010. But a sharp increase in asylum requests filled by Albanian citizens since 2015 mainly in Germany and France caused concerns in several EU countries. Criminal activity by Albanian nationals in several EU countries is also a concern, with Albania drug smugglers present in both the soft and hard drugs market. Albania is considered a source of cannabis and a transit country for heroin and cocaine. This is not the first time that Western European countries have debated visa liberalisation for Balkan countries. Similar debates led to a motion in the EU in February 2017. The European Council then revised the suspension mechanism for visa liberalization agreements for the Western Balkans, and those amendments allows the European Commission or a simple majority of member states to suspend visa-free regime.

he Chinese-owned company that manages Tirana’s International Mother Teresa Airport has reacted angrily after the Albanian authorities accused it of security failures, for letting gunmen enter an Austrian Airlines Airbus on the tarmac and leave with millions of euros due to be transferred to a bank in Vienna. Tirana International Airport SHPK, owned by Hong Kong-based China Everbright Limited, claimed that responsibility for responding to such major security breaches lay with the Albanian police. The airport forms “part of the territory of Albania and by law is protected by state police”, it said on Wednesday evening, adding that it considered the Interior Ministry’s accusations it was to blame as “incorrect.” Media reports say the robbers drove a van on to the tarmac as the cash was about to be loaded onto the plane on Tuesday. One gang member was killed in an exchange of fire. The company’s reaction came after Prime Minister Edi Rama entered the fray on Wednesday by tweeting from Monaco, which he is visiting, that “the Chinese company failed to guarantee security”. Responding to the label that it was a “Chinese company”, Tirana International Airport SHPK added: “The airport doesn’t belong to the Chinese, it belongs to all Albanians.”

Prime Minister Rama has faced uncomfortable questions over how such a security breach could have occurred in the international airport of a NATO member state. Other ministers have also blamed the company. Interior Minister Sander Lleshaj said the “security mechanism that falls under the company’s responsibility failed in this case”. Minister of Defence Olta Xhacka called its conduct “irresponsible” before announcing that she had ordered military special forces to take over the security perimeter at the airport. Starting from Thursday, officers from the Military Police and Special Force Battalion will be stationed at the airport, according to local media. Albania formed a concessionary agreement over the airport with a German company in 2004. It later sold part of its shares to a Spanish company, which sold its share to CEL in 2016 for 82 million euros. The company has been accused of charging high fees, and travel companies have blamed high fares and low numbers of tourists on its de facto monopoly. It has recorded a profit. The company’s net profit stood in 2017 was about 18 million euros. The concessionary agreement expires in 2027. Austrian Airlines said it was halting the further transfer of valuable freight from Tirana immediately.

Austrian Airlines plane on Tirana International Airport on April 9, 2019. The plane was attacked by armed robbers who left the scene with millions of euros. Photo: Malton Dibra/LSA

April 2019

NEWS

Media Freedom Vanishing in Some Balkan States, Report Warns The 2019 World Press Freedom Index by Reporters Without Borders says media freedom is falling fast in Serbia and Albania – though the picture in some other countries in the region is more positive. MAJAZIVANOVIC | BIRN | BELGRADE

he latest report by Reporters Without Borders published on Thursday noted significant declines over the past year in levels of press freedom in Serbia, Albania and Moldova while the situation was improving in North Macedonia, Croatia and Kosovo. Serbia was ranked in 90th place in the media watchdog’s world rankings, down by 14 places, while Moldova was ranked in 91th place, down by 10 places. Albania was ranked in 82nd place, down by seven places. The report said that in Serbia, “the number of attacks on media is on the rise, including death threats, and inflammatory rhetoric targeting journalists is increasingly coming from the governing officials”. It added: “Within five years of President AleksandarVucic in effect governing the country, Serbia has become a place where practicing journalism is neither safe nor supported by the state”. It noted that many attacks on journalists’ integrity are not investigated, solved, or punished, while aggressive smear campaigns that pro-government media orchestrate against investigative reporters are in full swing. In Moldova, the report said the media remains diverse but “extremely polarised, like the country itself, which is characterised by chronic instability and the excessive influ-

Photo: Wikimedia/Narih Lee

ence of its oligarchs”. The report warned that media independence and quality and the concentration of ownership are major challenges in Moldova. In Albania, the report said that attacks on the media from both the government and from organised crime “reached an unprecedented level in 2018”. It added: “Journalists were subjected to insults, death threats and legal proceedings

designed to intimidate and deter them from investigating corruption”. It noted that top politicians, led by Prime Minister Edi Rama, had branded journalists as trash and as fake news manufacturers. A joint report, it added, published along with the Balkan Investigative Reporting Network, BIRN, in March 2018 highlighted a number of threats to the media in Albania. The picture in the rest of the region was

not all gloomy. The report noted no change in Bulgaria, ranked at 111th place – the same place as in the last report – but still at the bottom of the list in the region. In Bosnia and Herzegovina, according to the report, a polarised political climate, marked by constant verbal attacks and nationalist rhetoric, has created a hostile environment for press freedom. It ranked the country in 63rd place, down by one place, the same as Montenegro, ranked at 104th place. “The authorities continue to pressure the public broadcaster RTCG to change its independent editorial policy,” the report said of Montenegro. “JovoMartinovic, an investigative reporter accused of drug trafficking, received an eighteen-month sentence in January 2019 and will appeal this decision hoping to be acquitted. The international community has condemned the verdict,” it recalled. The report ranked Romania in 47th place, down by three places, and noted a lack of government consideration for the media, growing censorship and an increase also in self-censorship. It warned that the media in Romania have gradually been turned into political propaganda tools. In Croatia, Kosovo and North Macedonia, the report said media freedom had improved. The biggest improvement was noted in North Macedonia, which rose by 14 places in the ranking and is now at 95th place.

Journalist Launches Counter-Suit Against Albanian PM After Albanian Prime Minister Edi Rama filed a defamation suit against journalist YlliRakipi, claiming his reputation was damaged, the journalist launched a counter-claim against the premier, alleging political pressure. GJERGJ EREBARA | BIRN | TIRANA

n Albanian journalist being sued by Prime Minister Edi Rama, who is demanding 8,000 euros in compensation for alleged defamation, launched a counter-suit on Tuesday, saying that the premier should pay him 16,000 euros. Rama filed his suit against YlliRakipi, a journalist and former media owner who currently runs a TV show called ‘The Unexposed Ones’, in January this year. Rama’s suit was filed over an opinion piece aired in October 2018 in which Rakipi called the prime minister “a clown”, a “madman” and a man with “below average intelligence”. The lawsuit said the opinion piece was inaccurate and caused offence. “The defendant attacks the plaintiff using offensive and derogatory language,” Rama’s suit said.

Rakipi’s opinion piece criticized Rama’s painting, a well-known artistic sideline of the Albanian premier, which it described as “doodling”. Rama believes this was an “attack on his personality and dignity” and “damages the public’s perception” of him in an “irreversible way”, according to the suit. Rakipi responded by filing a counter-claim, demanding 16,000 euros in damages. “The aim of his attacks against me is not just to damage my reputation but to close down my show,” Rakipi told journalists outside court on Tuesday. “This is a political trial against a TV show that has exposed government dealings,” he added. Last December, Rakipi’s show reported on how a ghost company managed to win an 18-million-euro contract from the Albanian Road Authority using false documents.

Journalist Ylli Rakipi speaking in an event on media freedom in March 2019. Photo: LSA

April 2019

INVESTIGATION

Families of Albanian ISIS Fighters Face Long Road Home BIRN has identified at least 85 children born to ethnic Albanian women from Albania, Kosovo and North Macedonia under the Islamic State, now stuck in a Kurdish-run camp in Syria. FATJONAMEJDINI | BIRN | TIRANA

avdrim Muhaxheri, a notorious Islamic State fighter from Kosovo who declared himself the commander of Albanians fighting for the militant group in Syria and Iraq, was pronounced dead in mid-2017. Two years on, the children he fathered in Syria with an Albanian woman from Tirana are living in squalor in a crowded Kurdish-run camp in northeastern Syria, according to the findings of a BIRN investigation. The two children are among a total of 85 children in the ‘Al Hol’ camp of ethnic Albanian women from Albania, Kosovo and North Macedonia and identified by BIRN. At least 27 were born in Syria. Many have lost at least one parent. At least three children born to a Kosovar woman are reported to have died along with their mother. Four Kosovar women have died, according to lists obtained by BIRN. Currently, a group of 108 women and children from Albania, Kosovo and North Macedonia want to return to the Balkans from the Al Hol camp. There are a small number of ethnic Albanian families in two other camps in Syria. According to a 2017 study by the New York-based Soufan Center, a research body focused on global security, that year around 90 people from Albania were still with the Islamic State, 138 from Kosovo and around 140 from North Macedonia. The caliphate may have been toppled, but the way home for such women and children looks more complicated than they could probably have imagined, with authorities in the three Balkan states reluctant to see them return and so far without a plan as to how they would be repatriated. ‘These children are victims’ Al Hol is comprised of thousands of tents behind a fence perimeter in the Syrian province of al-Hasakah. According to the United Nations, it currently holds

some 73,000 people. According to the UN Office for the Coordination of Humanitarian Affairs, some 65 per cent of people in the camp are children under the age of 18. Roughly 27 per cent of the total are women. Internally displaced Syrians and Iraqi refugees make up the large majority, but 15 per cent are so-called third-country nationals. Many of the Albanian women and their children are desperate to return home. “They have us under surveillance and we are surrounded by wires and soldiers,” a child can be heard telling a relative in Albania on an audio recording listened to by BIRN. “I cannot talk often but please speak to our state so they come and take us.” An infant can be heard crying in the background. Elodie Schindler, a spokeswoman for Europe & Central Asia at International Committee of the Red Cross, ICRC, said women and children in the camps required special protection. Schindler said that many children were without official citizenship, had no access to schooling and were vulnerable to abuse and sickness. “The children in this story deserve our humanity, not our hatred,” Schindler told BIRN. “These children are victims who must not be punished for the sins of their parents… Many don’t have enough food. They must be treated better.” Little state action BIRN asked the interior ministries of Albania, Kosovo and North Macedonia whether they had identified and contacted their citizens in the camps. The Albanian ministry did not reply. Kosovo’s declined to comment, while the ministry of interior of North Macedonia said it had identified four Macedonian women and their seven children. “They have established contact with the aim of receiving documents and facilitation of transport from Syria to North Macedonia,” said a spokesperson at the ministry. The ministry said it had no jurisdiction

ISIS militants in Syria. Photo:BETA

to facilitate their return from Syria and did not specify whether any other state institution was dealing with the issue. It said that since the start of the con-

flict, in 2011, some 80 Macedonian citizens who were part of Islamic State had returned home, including one women and one child.

April 2019

Kosovo Detains Terror Suspects Returned from Syria Four terror suspects were immediately detained out of a total of 110 Kosovo citizens who were flown back to their home country after spending years in ISIS-controlled territory in Syria PERPARIM ISUFI AND MLADEN LAKIC | BIRN | PRISTINA, SARAJEVO

he Basic Court in Pristina on Sunday remanded four terrorism suspects in custody for a month after they were returned from Syria by plane along with other citizens of Kosovo who were repatriated from the conflict zone. AgonMisini, ArijanKryeziu, RexheTafaj and VisarQukovci were among 110 Kosovo citizens who were returned from Syria on April 19. The group included 32 women and 74 children, nine of whom were children who lost their parents in the war. According to police date, around 30 other suspected ISIS fighters from Kosovo, plus 39 women and eight children, remain in the Syrian conflict zone. One of the suspects, 29-year-old AgonMisini, told the court that he was imprisoned in Syria for two years.

Al Hol camp Kosovo – Total 48 – 38 children and 10 women (At least 14 children were born in Syria) Albania – Total 52 – 41 children and 11 women (Thirteen children were born in Syria) North Macedonia – Total 8 – six children and two women In Kosovo, BedriElezi, director for security studies at the Kosovo Institute of International Studies, said the country had neglected the issue. Elezi told BIRN that in September 2017 his Institute made contact with six women and 21 children in Syria who wanted to return in Kosovo, but that it was unable to facilitate a deal with the Kosovo authorities to bring them back. “The group stayed for one month near the Turkish border waiting for the approval of the Kosovo authorities to return,” he said. “We contacted the foreign minister, the prime minister’s office, the president, the speaker of the parliament, but they didn’t come up with a solution.” The ICRC, Schindler said, encourages states to balance issues of security and accountability with the need to treat people humanely. “Countries of origin cannot turn their backs,” she said.

He said that he was kept in jail while being handed over to the authorities before being sent back to Kosovo. The prosecution’s file, seen by BIRN, says that Misini travelled from Kosovo to Syria in 2016, but his role ISIS is not clear. Kosovo Justice Minister Abelard Tahiri, told media on Saturday that the operation to return the Kosovo citizens, which he described as “quite important and sensitive”, was undertaken with US support. “As part of the global anti-terrorism coalition, the Republic of Kosovo has been extremely successful in preventing its citizens going to and participating in foreign conflicts, while now we are dealing with actions to return those who

have gone to the battlefields,” Tahiri said. “We couldn’t return all those who are in the conflict zones… but we will not stop working until each Kosovo citizen is back home,” he added. Tahiri also vowed that “anyone who has been part of terrorist organisations will face justice”. While the returned women and children were sent to a centre for asylum seekers for legal and medical formalities, four fighters were immediately put under arrest, said the director of the Kosovo Police, RashitQalaj. SelimDemolli from Pristina said his grandchildren were among those sent back from Syria. “I have not seen them yet but I know they are exhausted due to the conditions in which they have been living throughout the years. I ask for state institutions’ understanding because the children now need re-ntegration and school,” Demolli told BIRN. NaserRamadani, director of Kosovo’s National Public Health Institute, said that all those returned will undergo medical checks “to prevent transmission of any contagious disease”. “Women and children who returned have experienced difficult and traumatic situations as a result of their stay in conflict zones for a long time so we urge everyone, without any public and media pressure, to allow them to be reintegrated into society,” Ramadani added. Since 2014, the Kosovo prosecution has filed indictments against 119 citizens on terrorism-related charges, while 156 others are under investigation, chief prosecutor AleksanderLumezi told me-

A bus enters Pristina Airport to pick up Kosovo citizens who were returned from Syria. Photo: BIRN.

dia on Saturday. The operation was praised by US embassy in Kosovo. “With this repatriation, Kosovo has set an important example for all members of the global coalition to defeat ISIS and the international community to follow. We applaud their compassion in accepting the return of this large number of civilians,” the US embassy said in a statement. When the conflict in Syria erupted in 2011, around 300 Kosovo citizens joined ISIS in its attempt to topple Syria’s strongman leader Bashar Al-Assad. In March 2018, the Kosovo government adopted an anti-terrorism strategy which said that ISIS fighters coming back from the Middle East pose the next major challenge to the country’s security. Bosnian deported from Syria A 24-year-old Bosnian citizen was also sent back to his home country from Syria in a separate deportation on Saturday. The unnamed Bosnian citizen has been charged with organising a terrorist group, the illegal establishment of and association with foreign paramilitary or para-police formations, and terrorism, the Bosnian prosecution announced. “The Bosnian prosecutor’s office, in cooperation with the border police of Bosnia, the State Investigation and Protection Agency of Bosnia, the Ministry of Security of Bosnia, the Intelligence Security Agency of Bosnia, in coordination and cooperation with the government of the United States and the United States embassy in Sarajevo, carried out a series of activities that resulted in the transfer of Bosnian citizen from the Syrian war zone,” the prosecution said in a statement.

April 2019

Opinion

In ominous resemblance to the times leading up to World War I – or to the breakup of former Yugoslavia – the Balkans has again become an arena for conflicting global power plays.

Global Rivalry in Balkans Could Pull Region Apart SRECKO LATAL | BIRN | SARAJEVO

ermany and France, reinforced by top EU leaders, are convening a Western Balkan summit in Berlin on April 29, in yet another attempt to stabilize the increasingly tense region and reaffirm its EU perspective. Held less than a month before the European Parliament elections in May, the summit is also designed to cater to the EU’s own needs. It is supposed to show the unity between Germany and France and pacify the Balkans during the elections, so that this tricky and unpopular issue plays as little role in the EU elections as possible, EU officials and diplomats say. This meeting, like several others held over the last year or so, is not expected to offer any substantial new ideas about the region’s future in the EU. Germany and France may use it to initiate a new round of talks between Serbia and Kosovo, aiming to resolve their tense relations through a “new deal” that could include “dual sovereignty” and/or “greater autonomy” over some disputed territories, EU officials have said. Yet the previous EU-led dialogue on Kosovo has failed miserably, while both the Serbian and Kosovo publics have already rejected this latest idea before the meeting even started – which may deter the summit organizers from pushing on with it, sources have said. “Double sovereignty is mission impossible,” read the title of a news article published by the Serbian daily Danas on April 18, citing Serbian and Kosovo sources. In this context, the new Berlin summit, offering little chance for a breakthrough, is likely to further erode the already dented image of the EU in the Balkans. Fed up with fruitless high-level meetings, in the absence of a more concrete EU and US political and financial involvement, some Balkan leaders seem increasingly attracted to Russian, Chinese, Turkish and other foreign actors in the Balkans, experts warn. Just before Berlin, Serbian President AleksandarVucic led a numerous state delegation to Bejing to participate in the Belt and Road Initiative Forum, where on Thursday and Friday he was meeting the Chinese and Russian presidents, Xi Jinping and Vladimir Putin. Even before the meeting in Berlin, relations between Balkan countries and the EU have entered a phase where the two sides almost seem to be talking in different languages, and making little effort to understand each other. EU-Balkan relation – lost in translation: For much of the last two decades, the Balkan countries lived in hope of achieving EU

Western Balkans Summit held in London on 2018: Photo: BIRN

membership, which was often seen, unrealistically, as an exclusive “Club Med” whose streets were paved by gold. In reality, few Balkan leaders were willing to undertake the serious, difficult and unpopular reforms required for membership. Instead, most of them tried to do to the EU what they were doing back home: cheat the system, threaten EU officials with doomsday scenarios, or placate them with empty promises. This approach appeared to work for Croatia, which joined the EU in 2013, despite effectively ignoring or circumventing many required issues and reforms, as many Croat and EU officials admit. Since then, Croatia – following similar examples of Bulgaria and Romania – has backtracked on several of its hard-won reforms, which has created frustrations on all sides. It has cemented the EU opinion not to accept any new members without evidence of a full and complete transformation of society. Yet the EU is far from being innocent in this matter. Despite numerous media campaigns, the EU has never explained to Balkan people what membership was all about. It has confused local publics and officials with its inconsistent approaches, and by constantly shifting its conditions and criteria. It has also ignored even the most legitimate demands coming from the region. Kosovo is still without a visa-free regime, almost a year after this was approved by the European Commission. Meanwhile, Albania and North Macedonia are still unlikely to receive a date for the start of accession negotiations, despite North Macedonia’s historic breakthrough in resolving its dispute with Greece. From shifting goalposts to removing playing field: After shifting its goalposts for years, the EU last year shifted the entire playing field – which is what happened when EU officials made it clear the EU had had effectively removed en-

largement from the table. In recent years, the Balkans has also witnessed the EU struggling with its own internal problems, including Brexit, rising right-wing feeling and backsliding on some of its key principles. The EU has ignored the fact that its own damaged image was undermining the enlargement process too. Whether, when and under which conditions the EU will reinstate enlargement remains to be seen. Despite encouraging voices from some EU officials, other EU diplomats say the EU can only reopen the issue once it resolves its own internal problems. But this could take years. No one even knows for sure whether the EU will survive this process. Some Balkan experts claim that neither EU nor Balkan leaders actually want more Balkan countries to enter the EU, and prefer to maintain the status quo, only paying lip service to the idea. EU officials have apparently lost all institutional memory of their predecessors from the late-1990s, who, after the violent breakup of former Yugoslavia, realized that fast-track membership for the Balkans was crucial – not just for the eventual transformation of those societies but also to prevent new ethnic conflicts in the region. Balkan and global crises feed each other: The disappearance of a realistic EU enlargement perspective, although not a major surprise for the region, has had a huge impact on the Balkans. The loss of the only safe option that might accommodate and gradually pacify all the divergent Balkan power players has encouraged nationalist, separatist and populist ideas and initiatives among local politicians. Russia, Turkey, China, Golf states and other foreign actors have also used the power vacuum created by the waning EU and US presence to strengthen their positions in the region.

In the process, Russia has relied on its historic bonds with Serbia, while Turkey and the Gulf states have used their links with Bosniaks in Bosnia. Meanwhile China, the new kid on the block, has utilized its abundant resources and absence of political conditioning to make swift and significant encroachments in the region’s politics and economy. These diverging and often conflicting foreign interests have started intertwining more and more with local and regional power plays. In recent months, the region has witnessed a dangerous renaissance of ethnic, political, economic and social tensions, pitching Albanians, Croats, Bosniaks, Macedonians, Montenegrins and Serbs against each other in various combinations. Signs of this include the build-up of Bosnian Serb police forces amid renewed Serb separatist initiatives in Bosnia, growing animosities between Serbia and Kosovo, the spying scandal involving Croatia, Bosnia and Slovenia, and the political and social protests which take place almost across the entire region. Combined with divergent foreign influences, they threaten to create a perfect Balkan storm that would tear the region apart. Battle for Serbia threatens stability of the region: The main battle seems to be going on for the control of Serbia, but its implications will affect the entire region. For several years, Serbian strongman AleksandarVucic has managed to sit on two, if not more, chairs at the same time, promising his country EU membership while also flirting with Russia and negotiating business deals with China, Turkey and Gulf states. Now all of the chairs suddenly feel wobbly. Since the beginning of this year Russia has shifted gears in the Balkans, assuming a harder stance, frustrated by Montenegro’s NATO membership in 2017, the recent historic agreement between North Macedonia and Greece, as well as by the way Russian interests are served currently in Serbia. The Kremlin has increased pressure on Vucic through the reporting of its Sputnik news agency as well as through support for some of Vucic’s current or potential opponents, such as the radical nationalist Dveri movement and the Serbian Foreign Minister, IvicaDacic. Russian pressure is expected to increase after AleksandarBocanHarcenko takes over as ambassador in Belgrade in June. He is considered a heavyweight Russian diplomat as well as the leading Russian expert in the Balkans.

April 2019

Analysis

Harcenko previously served as ambassador to Bosnia and headed the Balkan department in the Russian Foreign Ministry. His appointment to Serbia is seen as a clear signal of the importance that the Kremlin will attach to Serbia in the near future. Meanwhile, the EU seems to expect Vucic to recognize Kosovo, without offering anything in exchange, which according to even EU diplomats, has little chance of being accepted. At the same time, the US position towards Serbia seems to be splintering. On one side, the White House shows no specific interest in the Balkans, and has indicated it would accept any deal that Serbia and Kosovo reach on their own. On the other, parts of the US State Department and Congress still seem to support some of the leftist opposition leaders, even though most of them have joined the radical nationalists in a joint attempt to weaken or topple Vucic. The possibility that the Russians and Americans may be supporting different sides of the same anti-Vucic movement has only contributed to the confusion in the local and international community in Serbia. Vucic and Dodik – allies or competitors? This has serious implications in the rest of the region. In Bosnia and Herzegovina, growing international pressure on Vucic has strengthened the position of the Bosnian Serb leader MiloradDodik, who enjoys more trust than Vucic among Russians, as well as more popularity than Vucic among nationalists in Serbia. In recent weeks, Dodik has lent important political support to the battered Vucic. But some experts warn that, with the further radicalization of Russia’s position, Dodik may become Vucic’s rival for the position of leader of all Serbs in the region. Both Dodik and Vucic have in recent weeks talked about the need for the unification of all Serbs within the same borders – ignoring the fact that the last such attempt to achieve this resulted in a bloody war. Germany, France, the EU and the US seem oblivious to the seriousness of the situation. Many Western officials make a crucial mistake in believing that there can be no new conflicts in the Balkans. While a new war in the Balkans is by no means inevitable, the perspective for one is becoming more realistic by the day. This dangerous situation will continue, as long as the Balkans’ internal problems are allowed to continue escalating and intertwining with conflicting American, EU, Russian, Turkish and others’ positions.

Sunday’s presidential election should be important for North Macedonia. The country needs a president to lead in the fight for democracy.

North Macedonia Needs President Who Can Heal Wounds HARALD SCHENKERL | BIRN | SKOPJE

North Macedonia. One could not miss the rolling of eyes, the collective frown at listening to that name being spoken aloud. It was not the majority in the hall, but still enough to be noticed. Meanwhile, what will probably go down in history as the least inspiring electoral campaign in a long time is nearing its end. Apart from a heap of unrealistic promises, mainly ignoring the fact that the president has nearly no executive power, one thing remains a worry: the opposition’s promise to undo the name change. It is not worrying as a political promise, because nobody in their right mind would go down that path – they know very well what

t is now nearly two years since a nationalist mob stormed the Macedonian parliament, the most despicable and destructive act of political cowardice this country has seen in the almost two decades since it narrowly avoided civil war in 2001. That act in April 2017 changed the country and put an irreversible end to the era of Nikola Gruevski and his cronies. Or did it? Many of them have been amnestied and continue to enjoy the perks of a large variety of companies and real estate. Ever since the moment civil society protests were taken over by the now-governing Social Democrats in March 2015, it seemed that history was being made on almost a daily basis. With much support from the European Union and some of its members, but also from the United States, the country recovered from total state capture and continues to stumble along the path of reform towards the end goal of EU and NATO membership. Meanwhile, the main prob- North Macedonian citiziens will vote to elect their President next Sunday. lem blocking progress has been solved – ‘North Macedonia’ has become a the consequences would be. Isolation has reality. Or has it? never been a good idea. The British Tory party decomposing in public is a stark enough State capture warning. No, it is worrying because it repThis Sunday will see the first round of resents an attempt to keep people hostage to presidential elections. a past that has been overcome, to an ideoloThe vote will put an end to the mandate gy of exclusivism which is at the best atavisof a president who has never, not for a single tic, and to a policy that brought the country moment in his ten years residing in the villa to the brink of dictatorship. above the city, allowed a hint of doubt that he was not the president of his people, but of A president to heal his benefactor, Gruevski. North Macedonia has still to enter the It will put an end to the mandate of a pres- hearts and souls of its people, along with the ident of uninspired political manoeuvres, of knowledge that identity is a very personal and obscure convictions, of stubborn denial and fluid thing, one that is permanently fabricatof refusal – above all, a refusal to acknowl- ed by a multitude of factors, among which edge the country’s change of name and the political manipulation cannot be allowed to new reality it created: de-facto NATO mem- dominate. But this is another, long discussion. bership, an open path towards the EU and a The next president will have to be an inserious blow to pro-Russian forces. tegrative figure, one that will attempt to mend But total state capture is not something a the various rifts and festering collective society recovers from overnight. wounds. The legacy of those who captured it is It will have to be someone to restore trust alive today, as is a collective Stockholm syn- in the post, to fill it with new life, with new drome. I went recently to the opening of a meaning. It will have to be a president of all film festival. The opening ceremony natural- citizens, one that will make that very clear – ly used the official name of the country – irrespective of ethnicity, social category, gen-

der or any other personal identity markers, like religion, sexual orientation, preference for a sports team, knowledge and use of languages, preferred literature or TV show, etc. It will have to be a president to show the ethnic Albanians that they belong, and to ask them to act accordingly. It will have to be a president to lead, in concert with the prime minister, a long and thorough reconciliation process. That’s it. There is not much else for the president of North Macedonia to do. And it should be clear that the people are the first priority. Another resident-in-hiding for the villa above the city would be a waste of time and resources. Windmills are there to be fought. Time is running out But of course, the political parties are hostages of a self-created mess, too. The 40-per cent threshold for the second round of the election to stand is a potential trap. The failure to organise a census, the failure to feed real information into the databases used to create the voters register offer carte blanche to both forgery and challenges to the result. This lack of responsibility needs to be owned by all political parties, as it threatens to delegitimise the institution of the president even further. Should the elections fail, they will most probably be followed by yet another political crisis. Early parliamentary elections could be one of the outcomes. Having in mind that the EU Council is supposed to decide about the opening of accession negotiations with North Macedonia in June, the need to avoid another crisis is self-evident. I started with the attack on parliament. Now, two years on, those events seem distant and almost unreal, and a general sense of apathy has conquered the public space. The presidential election campaign has not managed to change that. Some say it even contributed. I wonder if the president emerging from this election will be the one to inspire the people, to go out and tell them that democracy is a battle fought every day, that the bad guys win if citizens don’t fight that battle. One need only glance at the state of the cities and their public infrastructure, at the disastrous state of so many national heritage sites and at the construction mafia acting nearly unchecked to get the feeling that it is very nearly five to midnight.

April 2019

FEATURE

Leaving Kosovo: Legal Migration Upsurge Causes Depopulation Fears The long queues for visas outside the Croatian embassy in Pristina highlight an increase in legal migration by young Kosovo Albanians, raising fears that those who go abroad to work may not return. BLERTA BEGISHOLLI | BIRN | PRISTINA

ent, aged 26, and Almir, 23, two friends from Kamenica in Kosovo, tried to deliver the documents needed to obtain a working visa to Croatia every day last week, from Monday until they finally managed to get a place in the queue amid the crowds outside the Croatian embassy in Pristina on Thursday. After precisely one week, they got the working visas, and left with twinkling eyes and smiling faces. It took them six weeks to complete the entire process from finding a job to applying for and getting their Croatian papers.“Living in Kosovo without a job has become unbearable,” Gent told BIRN.Bothwere attending the public university in Gjilan/ Gnjilane - Gent did economics and Almir did law - but interrupted their studies because they did not see any perspective for the future, they told BIRN. “I have applied to join the Kosovo Police twice, but was not accepted. Now I have applied again, but even if I get a positive response, I will not come back,” Gent said. The long line of people waiting in front of the embassy for a working visa for Croatia – the new favourite country for Kosovo Albanians to work in – illustrates the shifting trend from illegal to legal migration, but has also raised concerns about whether this is labour migration, or escape from the country. Rinor, aged 27, from Podujeve/Podujevo, who works as a waiter in his hometown, also got a working visa to Croatia. After finishing his BA studies in economics and management, he spent several months in Pristina trying to find a job, but was unsuccessful. “It is agonising for me to work as a waiter here and earn 200 euros a month, bearing in mind that I put in so much effort at university,” he told BIRN. He also got his working visa on Thursday, and claimed the whole application process of was quite easy, and was assisted by an employment agency. The Croatian embassy in Pristina told BIRN that from January 1 until April 15, 2019, the number of applications for visas was

2,414. In the same period in 2018, there were 1,155 applications, and in 2017, there were 901 applications. This data shows that visa applications for Croatia has doubled. Most of the applicants wanted to travel to Croatia to work. From illegal to legal migration In the period from 2008 to 2018, a total of 203,330 Kosovo citizens left the country and filed asylum applications in the EU, says a new study published this month by the European Policy Institute of Kosovo. On top of this, 141,330 Kosovo citizens were found to be illegally living in the EU. The data does not include legal migrants, such as those whose stays abroad are covered by work permits, says the report. “One fifth of Kosovo’s population tried to escape from Kosovo through illegal means,” said TaulantKryeziu, co-founder and director of programmes at the Institute. The institute’s statistics show that from 2016 to 2018, illegal migration has fallen considerably. The top destination for Kosovo citizens is still Germany, with 38,000 visas issued for 2018, of which 13,000 were for long stays. Domestic or global causes? Last week the Kosovo parliament had a heated debate about youth migration, with politicians on all sides expressing their concerns about young people leaving the coun-

Illegal emigrant on the Serbian boarder. Photo: BIRN

try. The opposition accused the ruling parties of poor governance, claiming this is the main reason why young people are quitting Kosovo. Ruling party lawmakers insisted however that the exodus was a consequence of a free-market economy. “What we see is quite a substantial movement of the labour force across Eastern Europe and the Balkans,” Kosovo’s former Foreign Minister PetritSelimi wrote on Twitter on April 12. Selimi said the phenomenon began when former Communist countries including the Czech Republic, Estonia, Hungary, Latvia, Lithuania, Poland, Slovakia and Slovenia joined the EU. “It started with Poland and New Europe a decade or so ago, but now it appears to be the Balkans’ turn to feed the insatiable EU/ German labour market for (mostly) lowskilled labour,” Selimi said. Croatia joined the European Union in 2013, and its citizens have been given freedom of movement to work in any other EU country, with some restrictions due to transitional arrangements, which will end in June 2020. Some countries, like Germany, opened their market to Croat workers earlier, causing labour migration on a large scale. Over the last decade, in Croatia, the workforce has been reduced by around 500,000 people, with fewer young people entering the labour market, and more and more older people retiring. About 250,000 people have left

the country, Croatia’s Novi list newspaper estimated on Friday. The depletion of the labour force in Croatia appears to have had a knock-on effect for Kosovo, which has a 31.4 per cent overall unemployment rate, and a 57.3 per cent youth unemployment rate. The reasons for leaving Unemployment, a lack of job security, long working hours and low remuneration are the main factors that push people to migrate. Baki, 36, from Podujeva/Podujevo, has been living in Zaton in Croatia for seven months now. He is working in a construction company, one of the biggest ones in Croatia, he said. “Life is good here, they treat us well,” he told BIRN. He was working in Kosovo as a company driver and got paid 350 euros a month – not enough for him to support a family and pay off debts from building a new house. “I never thought of leaving Kosovo before, but things have changed,” he said. Baki now gets around 1,200 to 1,300 euros a month, and his employer also pays for his food and the accommodation. After he finishes his contract, he and some of his colleagues plan to go to Germany to work there. “In Germany, they pay better,” he said. But there are those who only go to work in Croatia during the summer season. One of them is Besim, 26, from Prizren, who is going to Rijeka to work in a bakery owned by his relatives this summer. “I will come back to Kosovo in October,” he told BIRN. “I don’t see myself as living abroad, I have my family here, and I plan on staying here,” he added. Demographer BesimGollopeni told BIRN that migration will cause imbalances in the demographic structures of society – specifically in terms of age and gender. Gollopeni predicted that the population will get older and the birth rate will decrease. By 2021, today’s population of 1.7 million might have fallen below 1.5 million, he said. “The labour force will decrease, which will cause an increase in demand for workers, the cost of labour will be higher, and this will cause an economic imbalance too,” he added.

April 2019

Turkmen Terzi and Kenan Fazlioglu

Turks Fleeing Persecution Find Haven in South Africa MARCEL GASCÓNBARBERÁ | BIRN | JOHANNESBURG

he Turkish regime uses every tool it has to persuade governments to deport suspected ‘Gulenists’ – but this approach has not proven successful in South Africa where dozens have taken refuge. ince what looked like a badly executed coup failed to overthrow Turkish President RecepTayyipErdogan on July 15, 2016, the authorities in Ankara have embarked in a massive campaign of arrests with few precedents in the world. These mostly target followers of exiled Islamic scholar FethullahGulen, whose teachings have inspired a transnational social movement, known as Hizmet (Service), which had great influence in pre-coup Turkish public life. Once a close ally of Erdogan in his quest to create a powerful political Islamic movement in secular Turkey, Gulen split with the President after the denouncing his government’s corruption and authoritarianism. Since then, Erdogan has accused Gulen of creating a parallel state by planting his followers in the judiciary and other public institutions. Right after the coup, the President accused the US-based cleric of being behind the conspiracy – which Gulen has vehemently denied. Turkey’s Interior Minister says the security agencies have jailed half-a-million alleged Gulenists since the coup. But Ankara’s persecution of those accused of plotting Erdogan’s violent removal has not stopped at the country’s borders. Turkey has also demanded that the US extradite Gulen, and has made similar requests to governments all over the world, to send Hizmet members back home. Pressure has been most intense in the Balkan region, which was once ruled by the Ottoman Empire that Erdogan reveres. But the long arm of the Turkish state machinery also reaches more remote lands. South Africa is the most robust democracy in Africa, and its independent justice

system is not easily manipulated by foreign governments. It is also one of the countries that Turkish citizens can enter without needing a visa. That has made South Africa a favoured destination for many Gulenists fleeing Turkey to avoid arrest. The Universal Rights Association, a rights organisation close to Hizmet, says some 300 Turkish exiles have reached South Africa during the last three years. Around two-thirds have subsequently sought refuge in Europe or America, while about 100 have made South Africa their temporary home. The Nizamiye mosque, near the highway from Johannesburg to Pretoria, is a popular meeting point for Gulenist exiles in South Africa. Inaugurated in 2012, it is the biggest mosque in sub-Sahara Africa and it was financed by Ali Katircioglu, a construction tycoon and a follower of Gulen. He chose South Africa after the US authorities refused to let him build a “this replica”? replica of the Selim mosque in the former Ottoman capital of Edirne there. The Nizamiye mosque is surrounded by a school, a clinic and a commercial space with shops and Turkish restaurants, where the exiles drink red tea and plan their new lives. The most prominent exile is the journalist and philosopher Turkmen Terzi who came to South Africa in 2009, after being posted to India and Sri Lanka as a correspondent for the Hizmet-affiliated news agency Cihan. Terzi lost his job in 2016 when Erdogan shut down Cihan and its sister publication, the Zaman newspaper, which Ankara deemed part of Gulen’s “FETO”, or “Fethullah Terrorist Organisation”. Terzi’s articles in South African newspapers, denouncing human rights abuses in his home country, have drawn sharp attacks

from the Turkish embassy. Shortly after the coup, the ambassador told South Africa’s public radio that Terzi was part of a terrorist organisation and had blood on his hands. He faces a certain arrest if he returns home. He also fears travelling to other African countries, as he might be arrested there and deported to Turkey. The Turkish authorities have been more successful in lobbying some governments in Africa to act against Gulenists in their territories. That applies especially to the poorest states on the continent. Guinea, Somalia, Sudan, Congo, Mali, Mauritania, Niger, Tunisia, Senegal and Chad have all seized schools linked to Hizmet, even though they have provided free education to tens of thousands of children. Some of these schools have been closed. Others have been handed over to the Maarif Foundation, an institution created by the Turkish government that is taking over sequestered Gulenist schools. Gabon and Sudan have both handed over Turkish nationals with ties with Hizmet to Turkey. Experts say Erdogan has used his influence in the Muslim world, and promises of much-needed investment, to persuade governments to detain and deport those he labels terrorists. Speaking to the local Muslim community during his July 2018 visit to South Africa, where he took part in a BRICS Summit, Erdogan compared what he calls the FETO with Daesh, Al Qaeda and the Kurdistan Workers Party, PKK. He urged South African Muslims to be “vigilant” about the Gulenists. “We are aware that FETO is trying to attract Muslims in South Africa, especially through educational institutions,” he said, accusing Hizmet of using “incentives like education, charity and dialogue to infiltrate” the Turkish state “for 40 years”. Unlike the fragile governments in Somalia, Gabon or Sudan, South Africa has not succumbed to Turkish pressure, and remains a haven for Turkish exiles.

Persecution in South Africa is limited to a boycott imposed by Turkish embassies and consulates, a minor inconvenience when compared to the risks they face in other African countries. But it is still a headache. Several Turkish exiles told Balkan Insight that the embassy refuses to offer them any services, starting with renewing their passports. Those whose passports have expired cannot travel outside South Africa. Because of its modern political views and the influential positions its members have assumed in society, Hizmet is sometimes compared to Opus Dei, the conservative lay Catholic movement that espouses deep involvement in the workplace and society. Among its members in South Africa are lawyers, teachers, professors, successful businessmen and promising young students. Most have had to start a new life from scratch, in a language they don’t know and in a country far from home. They have left behind families, money, properties – and painful memories. HuseyinOzdemir, 34, is a businessman who has been involved with Hizmet since the age of 17. He regularly contributed to the movement with donations and fled from Turkey after the authorities seized the hotel he owned one week after the coup, claiming that his company was sponsoring a terrorist organization. The government has since shut down all his businesses back home. He now runs a restaurant near the mosque. His children have remained in Turkey with his former wife, who supports Erdogan’s ruling Justice and Development Party, AKP. Erdogan’s purge of Gulenists is not limited to those allegedly involved in the coup attempt. As in the old Soviet system, there is persecution also “by association”, exiles interviewed by Balkan Insight said. “We are persecuted for what we think, not for what we do,” one young professional who has found refuge in Johannesburg told BIRN. He and others say that merely having family members in Hizmet, or using Bylock, a smartphone communication app popular among the Gulenists, or having an account with the Hizmet-affiliated Bank of Asia can land you in jail. One law student who is the son of a prominent Hizmet member was arrested in 2017 for using Bylock, and for receiving money from his parents through the Bank of Asia. After 11 months in prison, he fled Turkey and resettled in South Africa. He has since found out the Turkish courts have handed him a seven-year prison term for terrorism. Gulenist businessman Nevi Gozur says he has been denounced as a terrorist for the charity work his family does with Hizmet in exile. “They say even my wife is a terrorist, for giving food to the poor, but we won’t renounce living according to our values,” he said. He had to barter away his properties in Turkey to escape arrest and scrape together the money to start a new life in South Africa. Another exile on the blacklist in Johannesburg is former lawyer KenanFazlioglu, whose wife is a daughter of Gulen’s niece. He reached South Africa with his family after short stops in Morocco, Uganda and Egypt, where they feared they could be extradited. Fazlioglu had to put an end to his successful career in law, and is now studying English, trying to find his feet in his new homeland.

April 2019

ANALYSIS

Balkan States Ponder Knock-on Effects of Brexit Still mostly struggling to get into European Union, the Western Balkan states are eying Britain’s messy struggle to get out with concern – weighing the likely consequences for their fragile region.

he countries of the Western Balkans are far from centre-stage in the complex drama unfolding between London and Europe, and within the UK parliament, over Brexit. European leaders on Tuesday avoided the worst-case scenario, a no-deal exit, postponing a final decision on Britain’s “divorce” until October and so giving the country more time to decide how – or whether – to exit and in what fashion. Most regional and UK experts agree that an unregulated British exit would have a damaging effect on the tense and divided Balkan region in which both the EU and Britain have been closely involved. While the Balkan department of the British Foreign Ministry did not reply to BIRN’s queries about the possible implications of Brexit on the region, some British officials speaking on condition of anonymity assured BIRN that the Balkans would remain high on the UK agenda whether or not the UK inside or outside the EU. British experts also did not hide their contempt for the behaviour of British politicians, some comparing it with the political antics often associated with Balkan countries. UK keen to remain involved in Balkan region: “Brexit has become a national humiliation. Britain had a reputation for pragmatic good sense. That has all gone. Most of its friends in the Balkans simply can’t understand what has happened to the country,” James Ker-Lindsay, a visiting professor at the London School of Economics, LSE, and a leading British expert on the Balkans, told BIRN. “Brexit is the result of an ill-considered referendum put to an ill-informed electorate. It is a classic case of a cock-up, not a conspiracy,” he added. Ker-Lindsay also said that the Balkans would remain on Britain’s agenda whatev-

er the outcome, however, adding that this was clearly visible in the increased activities and available funds of most British embassies in the region. In July 2018, the UK said that in 2019 it would almost double its funding for the Western Balkans to around 90 million euros and increase its security staff in the region to tackle organised crime. “It is clear that the Western Balkans will remain an important area of attention for Britain, regardless of Brexit,” Ker-Lindsay said. “In response to Brexit, the UK is looking to strengthen its role in the Western Balkans in other ways. It is substantially increasing its aid and development budget in the region,” he added. “The region remains a serious security concern for the UK. As well as worries over regional tensions, London is concerned about organised crime, trafficking and the rise of various forms of extremism,” Ker-Lindsay continued. However, he also insisted that Britain’s departure from the EU would still weaken its position in the region, even if it increased its regional funding. “Brexit will inevitably undermine Britain’s role in the Western Balkans. The primary goal of every country in the region is to join the EU. As the UK will no longer be able to shape that process, it necessarily means that it will lose influence,” he noted. “Given the way in which the EU has defended its smaller members, especially Ireland, the advantages of membership should be all the more obvious to the states of the Western Balkans,” he concluded. Potential threat to peacekeeping force in Bosnia: The most immediate potential consequences of a no-deal Brexit in the region would be Britain’s withdrawal from the EUled military operation in Bosnia, EUFOR/ Althea, EU officials have confirmed.

The London School of Economics. Photo: Wikimedia

EUFOR comprises some 600 soldiers in the fragile and divided country, who can be quickly reinforced from NATO forces in the region. MajaKocijancic, spokesperson for the EU External Action Foreign Affairs and Security Policy service, has said Brexit could have an impact on EU operations, including the Althea operation. To prevent problems from occurring, EUFOR’s operational command was transferred last week from British General Sir James Everard to French Lieutenant Colonel Olivier Rittimanna, she added. Some experts are also concerned that Brexit could fuel anti-EU attitudes in the region, and in Bosnia. “Those who are against Bosnia’s future in the EU are likely to use this situation, saying if a country of that position in the EU is about to leave, why than Bosnia should become a member?” said Sarajevo-based analyst IvanaMaric, adding that BREXIT could also “discredit any efforts” made by Britain in Bosnia recently. The British embassy in Sarajevo, however, has insisted that business will contin-

ue as usual. “Leaving the EU will not reduce UK interest or engagement in this region, including Bosnia,” the embassy said in a statement to BIRN. “As Prime Minister [Theresa] May announced at the Western Balkans Summit in London last year, we are doubling our project support, and aligning ourselves ever closer to the hopes and aspirations of people in this country, ” it added. Serbia indifferent to future of unimportant trade: Following the 2016 Brexit referendum, Serbia’s then-prime minister, now President, AleksandarVucic said that Serbia would remain on the EU path regardless of this development. Three years later, the topic is of little interest to the Serbian media and public, and Serbian officials rarely comment on the issue. Preoccupied by their own problems, many people in Serbia remain indifferent to the troubled process. “I haven’t thought about it, there are problems here in Serbia,” DanijelMilic, a

April 2019

student in Belgrade, told BIRN. “The EU will fall apart before Serbia joins, it’s a failed project,” another Belgrade student, BrankoBelcevic, said. In Serbia, the eventual fallout from the Brexit is mainly considered through its possible impact on the economy. In case of a no-deal Brexit, Serbia’s Stabilisation and Association Agreement, SAA, would no longer regulate its trade with Britain. Like all other countries, it would have to negotiate a separate agreement with London, StrahinjaSubotic, a researcher at the Belgrade-based European Policy Centre, explained. Subotic underlines that UK trade amounts to only 2 per cent of Serbia’s total trade, so Britain is not an important economic partner for the country. That means even if this trade diminished, it would little effect on living standards or prices in Serbia. However, political analyst DragomirAndjelkovic stresses that no-deal Brexit might cause “serious economic difficulties” in Europe, which would inevitably affect Serbia and the Balkans. He also reiterated that Brexit could fuel Euro-scepticism in Serbia and the region. North Macedonia worries about loss of key partner: Northern Macedonia is much more concerned than Serbia about possible damage to trade with Britain. In 2018, the UK became North Macedonia’s second largest trade partner, with an annual trade volume of some 660 million euros. Unsurprisingly, local officials and experts are rooting for a soft Brexit, which would not affect trade relations much, or at all. Thanks to its Stabilisation and Association Agreement, SAA, with the EU, North Macedonia – although not an EU member

– imports and exports goods to and from the UK without paying taxes. In case of a no-deal Brexit, trade between two countries would see custom taxes return until they negotiate new bilateral agreements. “We are hoping for a soft Brexit that would grant a transition period of two years of free trade. But we are preparing for the second, less favourable, scenario, as well,” GjokoTanasoski, the head of North Macedonia’s Customs Office, told BIRN. “A working group has been formed that is drafting a new free trade agreement between the two countries, so that companies who export or import goods from and to UK are not burdened with additional expenses,” he added. Some experts also fear that Brexit will deprive North Macedonia of one of its strongest advocates in Brussels. But a former Macedonian ambassador to London, GjorgiSpasov, believes a British exit will not harm bilateral relations, or even undermine Britain’s regional influence. “The UK will remain big supporter of our NATO membership. The UK is a big country, which will continue to build a position of a bridge between the US and EU,” he told BIRN. Macedonians’ support for EU membership seems unchanged by the Brexit ordeal of the past couple of years. Recent opinion polls in fact showed an increase in support for the EU. This reflects the new government’s seemingly successful drive to revive the country’s previously stalled European aspirations. Romania, Moldova concerned about workers’ fate in UK: Romania and its neighbour Moldova are meanwhile mainly focused on the fate of their large expatriate communities in the UK.

European leaders on Tuesday avoided the worst-case scenario, a no-deal exit, postponing a final decision on Britain’s “divorce” until October and so giving the country more time to decide how – or whether – to exit and in what fashion. Most regional and UK experts agree that an unregulated British exit would have a damaging effect on the tense and divided Balkan region in which both the EU and Britain have been closely involved.

Many non-EU Moldovans hold Romanian citizenship and also live and work in Britain, sending an important flow of remittances back home. In 2018, Romanian nationals overtook Irish and Indian expats to become the second largest non-British community in the UK. Data from the UK Office for National Statistics, ONS, from May 2018 showed that 411,000 Romanians now live in Britain. Moldovan experts believe up to 100,000 of these in fact come from Moldova. Concerns over the possible impact of Brexit prompted the Romanian embassy in London to hold a meeting for members of Romanian community in Britain on March 22. Ambassador Dan Mihalache assured worried Romanian citizens that they would still be able to travel between the two countries with using identity cards even after Brexit. Not everyone was totally reassured, however. “This is all we know for now, that we’ll be able to travel to the UK. We know nothing about working, or what rights we’ll have,” OanaManolache, 37, a Romanian living in London since 2014, told BIRN.

While Romanians in the UK feel concerned, the wider Brexit issue has been largely ignored by the public and government back in Romania. “The question of Brexit is missing from the Romanian public space both at the formal and informal level,” the head of the Romanian Center for European policy, Bianca Toma, told BIRN. “Don’t imagine talks [are taking place] behind closed doors,” she added. The potential problem is worse for Moldovans who work in the UK but do not have Romanian papers. Without an EU passport, they may have to leave, or find another legal status that will allow them to stay in the UK. One 33-year-old Moldovan working in construction in Britain told BIRN he feared his future was uncertain. “I have worked here for almost two years and don’t know how this Brexit issue will affect my status,” he told BIRN. For this reason, experts believe that Brexit will only encourage more Moldovans to take out Romanian or Bulgarian citizenship. If the number of Moldovans in the UK falls as a result of Brexit, the flow of remittances from Moldovans working in the UK will also inevitably fall. “The Moldovan economy would be gradually affected by the decrease in remittances from the United Kingdom due to the gradual departure of Moldovan citizens who do not have the necessary papers or resources to stay after Brexit,” political analyst MihaiIsac told BIRN. Croatia fears affect on power balance in EU: Experts in Croatia, a former Yugoslav republic that joined the EU in 2013, fear that besides any trading and travel problems, Brexit would create a new political imbalance in Europe, strengthening the Paris-Berlin axis to the exclusion of others. “The European Union will be reduced to arrangements made by Berlin and Paris,” political analyst ZarkoPuhovski told BIRN. He said this would weaken countries like Croatia that are not in the Eurozone. “So far, some kind of balance was guaranteed by the powerful influence of the UK, which was one of the major players in the European Union but not in the Eurozone,” Puhovski said. Economic analyst Luka Brkic, however, says Croatia will not suffer much in economic terms, even from a hard Brexit, as the UK is not a top trading partner. “After Brexit, a smaller inflow of tourists from the UK could be expected [besides] some larger or smaller problems with citizens who are working in the UK,” he said. But Brkic said the UK’s exit would not undermine the EU’s own position in the region as much as the UK’s. “The problem with the UK leaving the EU is not the problem of the EU but of the UK. The problem is not in Brussels but in Westminster,” he said. “Problems of the British community, political issues, the Irish question, the issue of migration, and of the UK’s relationship with the Commonwealth, are all internal problems of the UK,” he added. Referring to the impasse in the UK parliament, he concluded: “What is happening today is much more about the impossibility and paralysis of [UK] decision-making.”

April 2019

OBITUARY

Friends, Colleagues Pay Tribute to Dejan Anastasijevic Friends of the late Serbian journalist Dejan Anastasijevic, who passed away on Wednesday night, have written moving farewells to the respected veteran reporter.

ne of the most respected journalists in Serbia, DejanAnastasijevic, a longtime correspondent for Time magazine, Vreme, Tanjug, B92, the BBC and many others, has died in Belgrade on Wednesday after a long illness. Following the sad passing of DejanAnastasijevic, his friends and colleagues have paid tribute to his full and impactful life, his sterling, courageous work in exposing the truth and his warm personality. The following tributes were penned by the British Economist journalist Tim Judah, BIRN Serbia editor Slobodan Georgiev, Professor of Political and Cultural Sociology at University College London Eric Gordy, and BIRN Macedonia director Ana Petruseva.

You Left Too Soon, Dejan In a personal tribute, Tim Judah recalls a man who loved life, loved journalism, excelled at it – and never compromised.

Tim Judah

ejan, what have you done? I looked on Facebook Messenger and it says quite clearly that you are connected. I would send you this there, but you know journalism – they have asked me to write this for here. Still, they say that after people die they linger for a bit before they are fully gone, so I am sure you will read this. Then, when I join you, we can continue to complain about those stupid, bloody editors. I just can’t believe it. Until now you always just got away with it. You came pretty close sometimes, like the last time you were ill, or the time they [and we know who they are, even if the investigation never quite happened…] attacked your flat with a hand grenade as you and Lidija

were asleep in that very room. You stared down the killers and survived. When we had dinner this January, you talked about treatment but told me you would not lose sleep or be angry about something you could not do anything about. It simply never occurred to me that you would not get away with it once again. I have seen all the tributes pouring in: legendary reporter, dedicated to the truth, justice etc., etc., and that is all true, so do I need to repeat it? All I know is that you did what you loved – journalism pure and simple. You excelled at it. You never compromised. Every foreign journalist of our generation trekked to your office at Vremeduring the wars and then out in the field. If you were there, close to the action, we knew

Dejan Anastasijevic. Photo courtesy of Vreme magazine.

we must be in the right place. You were unstinting in sharing what you knew, getting to the sources that we could never get close to. Then you told people at home things that too many did not want to know or to hear. That is what led to the witness stand in The Hague. If they hated you then and still hate you, then you knew and we know you that were right. But being right did not mean you weren’t funny, too. When Ikea opened in Belgrade you summed it up: “Wouldn’t it be great if Serbia could simply be disassembled, repaired, packed into a flat box and delivered to the president – or even better – have Serbs replaced by Scandinavians.” Sometimes it was hard. Journalism is not the best-paid profession, and certainly not in Serbia. But unlike others, you did not give up. You knew how to live life to the full; sometimes, it must be said, even a little too much. But you knew that.

How will I see you when I look back? A drink in one hand, surrounded by a swirl of smoke and always in one of those check shirts. But, when the chips were down you were the one who knew what was important, who was in, who was out, and where the bodies were buried. In English that is an expression. In your case, I mean it literally. It has been a long time since that office in Vreme, since the restaurant of that longgone hotel by the park in Pristina, since a hundred bars and restaurants, since our daughters shared a tent at Exit. Serbia and the Balkans are poorer places without you. One day they will name streets after you. But you would prefer it if it there was a Dejan cocktail. Yes, someone will write a biography of you, someone will study you for a PhD. That is all fine. But the problem is that the story that began 30 years ago is not yet finished. You have left too soon. Farewell.

He Kept on Smiling, Whatever the Situation

Slobodan Georgijev recalls a valued colleague who retained his strong spirit despite having to ‘swallow a lot of horror’.

Slobodan Georgiev. Photo: BIRN.

April 2019

A Man of Great Grace and Generosity Dejan’s dedication to the truth was enormously frustrating to those in power, who hounded him – despite which he never gave way to bitterness.

Photo courtesy of Eric Gordy.

last met Dejan, “Deki”, only 20 days ago. I knew the situation, he knew the situation, he knew what is going to happen – but the day was bright and so we talked instead about “our situation” – in Serbia. We were standing in the city centre, smoking cigarettes and enjoying the moment. I promised that next week we would have to go and drink cocktails in his favourite bar. Deki was ironic. I loved that. I cannot say that we were close and intimate friends – he was at Vreme at the beginning, while I joined at the beginning of the “new century”. He was the first journalist who had worked for Time magazine that I’d ever met. For me, as a beginner, that was something huge. Soon after I started to work at Vreme, he came back from Harvard in the US, where he had spent a year on a journalism fellowship. I was impressed. He was modest but he always played hard: he did not spare himself but he knew how to enjoy life. He was a special kind of man, the type that can easily do whatever is necessary and who can transform hard journalistic work into light, funny but meaningful journalistic pieces. He seemed to know everything – except sports – was a brilliant writer and had great sources. He worked on the toughest topics: war reporting, war crimes and organized crime. It is hard to imagine all the horror he had to swallow, it is hard to imagine that one person could have the stomach for all these awful things. But he kept on smiling even in the most dangerous situations in his life, when people even tried to assassinate him and his family. The good spirit never left him right up to the very moment of his leaving. We’ve now lost that good spirit he spread all around.

here is a small number of people who, even in the worst of times, reassure you that humanity retains its capacity for truth, passion, humour, and professionalism. The number of these people decreases more rapidly than it increases, but the people who are in it fill you with hope and joy. DejanAnastasijevic was one of these, a sharp-minded and meticulous journalist who mastered both detail and context, shared his knowledge with enormous grace and generosity, and maintained a gregarious detente with a hostile environment.

His courage, principle, and dedication are well known to everybody who encountered him, so there is no need to dwell on them here. Any conversation with Dejan would range from his intricate familiarity with the scenes of violence on which he reported, his detailed knowledge of the life trajectories of the rich and powerful and how they got there, to his enormous insight on the difference between how things are described and how they work. Although he would not shy away from argument, he was not one for polemics – his approach was to unwrap the truth through meticulous detail rather than to

lay it out ready made. This approach was deeply frustrating to people in power, who hounded him. A young AleksandarVucic, then Slobodan Milosevic’s minister for information, declared in the Serbian parliament that Dejan “would not be tolerated”. An [officially] unknown person or persons tried to bomb his home. Through all of this, Dejan’s lack of bitterness and wealth of understanding were apparent. He delighted in people and good conversation. He knew and loved good food and good wine, in copious quantities. His taste in music was exquisite and his knowledge of it encyclopaedic. His curiosity was rarely satisfied. He had no difficulty at all in finding the humour in things large and small. What always struck me in conversations with Dejan was that whatever name came up, he would find something relatable or affirmative to say about that person. It there was nothing positive to say, he would say something hilariously funny. There was a small number of people he could not bear, and said he would cross the street to avoid talking to them. What they had in common is that they were all journalists who he thought had fallen foul of the ethics of the profession.

He Never Flinched Under Pressure Ana Petruseva recalls a much-loved friend as well as a fellow journalist who inspired her with his integrity and charmed her with his modesty and dark wit. written stories, all woven with drama, meticulous details and touch of dark humour. What a thrill that was! Occasionally, I would ask him to write for Balkan Insight or just pester him with questions over yet another act of insanity concocted by our political elites, and would eagerly await his “two cents” of wisdom.

BIRN Macedonia director Ana Petruseva. Photo: BIRN.

was so nervous when I first met him, many years ago. There he was, already a legend in the territories of former Yugoslavia, standing in front of me, extending his hand to say hello, and smiling. I don’t know why I thought he would be arrogant and smug. How could he not be – such a skilled writer whose vivid accounts exposed so many dark parts in our historic mosaic? I couldn’t be more wrong. He was none of that. In matter of minutes, we chatted and laughed like long-time friends, exchanged wartime stories and spoke about joint friends across

the Balkans. Dejan could put people at ease, make them open up and, most importantly, could listen. Over the years, our paths crossed mainly at conferences in different Balkan capitals. He detested empty rhetoric and too often the two of us would sneak out to avoid some politician’s pointless speech to go for a drink, whining about “no smoking” policies. Whether in the streets in Sarajevo, at a rundown bar in Belgrade, a grim hotel lobby in Skopje or at a seaside restaurant in Montenegro I had privileged access to his treasure chest of un-

I have a hard time deciding what I most admired about him. I adored his writing and his talent to unpack the most complex stories in a simple flow, so by the end of the page you’ve been to the same place and met the same people. He never compromised. There was no fake balance, there was no disguise or embellishing and no flirting with politicians. He did not care much for authority, or how they felt about him, and he didn’t flinch under pressure despite the numerous attacks on him. Unlike many these days, he did not hesitate of calling spade a spade. To the very end he was a bitter enemy of xenophobes, nationalists, racists, and war criminals. Dejan represented that different, forgotten world when integrity mattered and the best journalists were true superheroes fighting for justice. We gasp at a void left without your “two cents”. Farewell dear friend!

PËR MË TEPËR VIZITONI: www.albania.mom-rsf.org