Reporter.al Botimi Korrik 2016

06

INVESTIGIM

Nga Gjin Gjoni te Sinojmeri; lista e 10 gjyqtarëve më të pasur

Dhjetë gjyqtarë të Apelit të Tiranës dhe Vlorës zotërojnë së bashku rreth 800 milionë lekë pasuri, ndërsa numërojnë 12 kompani biznesi dhe miliona lekë pasuri të paluajtshme.

11

ANALIZË

A do të mjaftojë vota pro Reformës për hapjen e negociatave?

Krerët e BE përshëndetën miratimin e reformës, megjithatë, ekspertët e integrimit ndahen në mendim nëse vetëm një votë me konsensus do të mjaftojë për hapjen e negociatave me BE.

14

REPORTAZH

Luiza Gega, atletja pa pistë vrapimi që garon në Lojrat Olimpike

Mungesa e infrastrukturës sportive dhe e vëmendjes institucionale nuk janë të vetmet pengesa të cilat atletja shqiptare është dashur të kalojë për t’u shpallur nënkampione e Europës.

Nr.

11

Korrik 2016 E përmuajshme

KUSHTETUTA E RE Miratimi me 140 vota i ndryshimeve kushtetuese i hap dritën jeshile zbatimit të vështirë të reformës mbi sistemin e drejtësisë. Si do të zgjidhen 31 “kryegjyqtarët” e Shqipërisë dhe roli i Operacionit Ndërkombëtar në filtrimin e kandidatëve; institucionet e reja të drejtësisë dhe afatet kushtetuese në krijimin e tyre

2

Korrik 2016

KUSHTETUTA E RE; SI DO TË ZGJIDHEN 31 “KRYEGJYQTARËT” E SHQIPËRISË NGA GJIN GJONI TE SINOJMERI; LISTA E 10 GJYQTARËVE MË TË KAMUR AKUZAT PËR NJË MAL ME ‘FALSIFIKIME’: DËSHTIMI I PROKURORISË NË HETIMIN E GJONIT A DO TË MJAFTOJË VOTA PRO REFORMËS NË DREJTËSI PËR HAPJEN E NEGOCIATAVE ME BE? PLANI I QEVERISË PËR PARKUN E LIQENIT: PARKINGJE, KLUBE, DHE NJË KULLË LUIZA GEGA, ATLETJA PA PISTË VRAPIMI QË GARON NË LOJRAT OLIMPIKE MYSLIMANI NGA SHISHTAVECI RESTAURON MURET E NGURTA TË KISHAVE ANTIKE

04 06 08 4-5

10

Kuvendi vendosi t’i heqë politikës monopolin e emërimeve dhe t’i hapë rrugën reformës në drejtësi.

11 14 15

6-7

Dhjetë gjyqtarët më të pasur të Apelit zotërojnë së bashku mbi 800 milionë lekë pasuri.

ENGLISH EDITION MAKING A KILLING: THE 1.2 BILLION EURO ARMS PIPELINE TO MIDDLE EAST

Publikuar nga:

Publikuar nga:

INVESTIGIME

REPORTAZHE

LAJME

JUSTICE REFORMS MARK RADICAL BREAK WITH ALBANIA’S PAST

22

JUDICIAL REFORM ‘WILL HELP BUSINESS IN ALBANIA’

23

FAILED COUP LEAVES BOTH TURKEY AND BALKAN SHAKEN

26

ALBANIAN MIGRANTS IN CALAIS STILL HEADING FOR BRITAIN

28 31

OPINION

18-21

Një rrjedhje e pazakontë armësh nga vendet e Ballkanit drejt Lindjes së Mesme dhe zonave në konflikt.

14

Nënkampiones së Europës i mungon një pistë vrapimi dhe mjetet financiare për t’u stërvitur.

LAJME

REPORTAZHE OPINION Është publikimi i Rrjetit Ballkanik të Gazetarisë Investigative në Shqipëri – BIRN Albania.

RAJONI BIRN Albania ështëRAJONI një organizatë jo-fitimprurëse, e cila mbështet zhvillimin e gazetarisë INTERVISTA investigative në Shqipëri me qëllim ekspozimin e rasteve të korrupsionit dhe promovimin e të drejtave të njeriut në vend. Ky publikim i përmuajshëm është një përmbledhje e disa prej artikujve të botuar nga rrjeti BIRN në faqen www.reporter.al dhe www.balkaninsight.com.

Mbështetur nga: Ky publikim shpërndahet falas. Printimi dhe shpërndarja e tij mundësohet nga:

National Mbështetur nga: Endowment for Democracy B T D Balkan Trust for Democracy

Fondacioni Shoqëria e Hapur për Shqipërinë

INTERVISTA

D

20

ANALIZA

INVESTIGIME

T

ARMS EXPORTS TO MIDDLE EAST: A QUESTION OF LEGALITY

IT IS TIME TO LET GO OF CARDINAL STEPINAC

ANALIZA

18

FONDACIONI

SHOQËRIA

E HAPUR

PËR SHQIPËRINË

FONDACIONI

SHOQËRIA

E HAPUR

PËR SHQIPËRINË

STAFI

KONTAKTONI:

Kristina Voko, drejtore e BIRN Albania Besar Likmeta, redaktor Aleksandra Bogdani, gazetare Gjergj Erebara, gazetar Ivana Dervishi, gazetare Lindita Çela, gazetare

Bulevardi Gjergj Fishta, Kulla 5, Ap. 22, Tiranë E-mail: office.albania@birn.eu.com Tel: +35544502592 URL: http://www.reporter.al/

3

Korrik 2016

Ngjarjet e Korrikut

140 vota për reformën Pas votimit të paketës së ndryshimeve kushtetuese, mëngjesin e 22 korrikut në Kuvendin e Shqipërisë.

Foto: LSA

Deputetët e PS, ligj për importin e plehrave Tre deputetë socialistë i kërkuan Kuvendit të Shqipërisë të miratojë një amendim për ligjin e shumëdebatuar të menaxhimit të mbetjeve, për t’i rihapur rrugë importit të mbeturinave, të cilat u ndaluan pas një beteje shumëvjeçare të shoqërisë civile nga maxhoranca aktuale e kryesuar nga Partia Socialiste në shtator të vitit 2013. Relacioni i projektligjit, i firmosur nga deputetët Eduard Shalsi, Ervin Bushati dhe Bujar Derveni thotë se propozimi i tyre vjen si kërkesë e Shoqatës së Ricikluesve, një organizatë që përfaqëson interesat e disa kompanive që punojnë në fushën e grumbullimit të metaleve të përdorura, të plastikës dhe kartonit. “Ndalimi i importit solli si pasojë që industria e riciklimit të punojë me 30% të kapaciteteve, duke i shkaktuar një dëm të madh ekonomik, si dhe shkurtim të fuqisë punëtore,” thuhet në relacion, i cili argumenton se Shqipëria sot, për shkak se ka Inspektoriat Mjedisi, është në gjendje të kontrollojë situatën dhe të mos lejojë që bashkë me mbetjet për riciklim, në Shqipëri të importohen edhe mbetje për groposje. Qeveria e kaluar e ish-kryeministrit Sali Berisha u përball me protesta dhe me nismë për një referendum pas vitit 2011, kur miratoi ligjin për menaxhimin e integruar të mbetjeve.

Transferta 80 mijë USD, pikëpyetje mbi Ramën Donacioni i paligjshëm i 80 mijë dollarëve në fushatën e vitit 2012 të presidentit Barack Obama vazhdon të prodhojë supriza dhe të ngrejë pikëpyetje mbi rolin e kryeministrit Edi Rama. Pas Bilal Shehut, një person i dytë ka pranuar fajësinë para një gjykate në Nju Xhersi, duke deklaruar se ka lehtësuar fshehjen e origjinës së parave dhe transferimin e tyre drejt komitetit të ngritjes së fondeve. Ëilliam Argeros, 57 vjeç e deklaroi veten fajtor përballë gjyqtares Madeline Cox Arleo, ndërsa vendimi i dënimit për të do të jepet më 9 Nëntor. Argeros pranoi se në shtator 2012 ai lehtësoi transferimin e 80 mijë dollarëve nga një burim i huaj tek Bilal Shehu- një qytet-

ar amerikan me banim në Nju Xhersi. Ëilliam Argeros është personi i dytë që pranon fajin lidhur me donacionin e paligjshëm të 80 mijë dollarëve, që dyshohet se u pagua për realizimin e një fotografie të presidentit amerikan, Barack Obama me kryeministrin Edi Rama, asokohe në opozitë. Në 29 qershor, Bilal Shehu pranoi gjithashtu fajësinë në transferimin e 80 mijë dollarëve nga një burim i huaj drejt komitetit të mbledhjes së fondeve për fushatën presidenciale të vitit 2012.

Gjyqtarja e Lartë, nën akuzë për 50 mijë euro rryshfet Majlinda Andrea, gjyqtare e Gjykatës së Lartë u pezullua nga detyra pas një hetimi të Prokurorisë së Përgjithshme që e implikon atë në një pagesë 50 mijë dollarëshe për çështjen e një prone. “Me kërkesë të Prokurorisë së Përgjithshme, Gjykata e Lartë ka caktuar masën e sigurisë “pezullim nga detyra” për gjyqtaren e kësaj gjykate, Majlinda Andrea, e dyshuar për veprën penale të “Korrupsionit pasiv të gjyqtarëve….”. Gjithashtu, Gjykata e Lartë ka vendosur masën e sigurisë “arrest në burg” për bashkëshortin e gjyqtares, Odhise Andrea, si edhe për 3 shtetas të tjerë, të dyshuar për veprat penale të “Korrupsionit pasiv të gjyqtarëve….”, në bashkëpunim dhe “Korrupsionit aktiv të gjyqtarëve…”, në bashkëpunim”, deklaroi Prokuroria e Përgjithshme. Prokuroria nuk mundi të ekzekutonte fillimisht masën e sigurisë për bashkëshortët Andrea, pasi ata u larguan nga Shqipëria një ditë para vendimit. Gjyqtarja Andrea u rikthye e vetme në Shqipëri, ndërkohë që hetimi për këtë çështje vazhdon.

Kushtetuesja shfuqizon taksat aforfe Gjykata Kushtetuese shfuqizoi vendimin e Këshillit të Ministrave nr.37, datë 21.01.2016 “Për përcaktimin e pagës mujore, për efekt të llogaritjes së kontributeve të detyrueshme të sigurimeve shoqërore dhe të sigurimit shëndetësor për personat e regjistruar si të vetëpunësuar, të cilët kryejnë veprimtari ekonomike profesionale dhe punonjësit e papaguar

që punojnë e bashkëjetojnë me të”. Vendimi, i cili u prit me protesta më herët këtë vit nga disa grupime profesionistësh, autorizonte Drejtorinë e Përgjithshme të Tatimeve të zbatonte paga referencë për llogaritjen e detyrimeve për sigurime shoqërore apo shëndetësore si dhe tatim mbi të ardhurat personale në përpjekje për të luftuar me masa afrofe evazionin fiskal të perceptuar nga individë të ndryshëm të profesionistëve të lirë, të cilët aludohen se deklarojnë të ardhura mujore minimale duke kryer evazion fiskal. Qeveria pretendoi gjatë kohës që debateve mbi këtë masë se pagat referencë të përcaktuara janë pranë realitetit të të ardhurave të profesionistëve, ndërsa avokatët dhe farmacistët protestuan duke argumentuar se masa të tilla janë të paligjshme. Gjykata Kushtetuese vendosi rrëzimin e pretendimeve të qeverisë dhe urdhëroi pezullimin e menjëhershëm të zbatimit të vendimit në fjalë, i cili është një nga shumë masat e ndërmarra nga qeveria për të rritur të ardhurat buxhetore.

Zv.drejtori i Burgjeve arrestohet për tenderët e ushqimit Zv.drejtori i Përgjithshëm i Burgjeve, Iljaz Labi u arrestua me urdhër të Prokurorisë, i dyshuar për “korrupsion pasiv i zyrtarëve të lartë…”. Prokuroria deklaroi në një njoftim për shtyp se Labi akuzohet për procedurat e blerjes së ushqimeve për burgjet në Shqipëri, së bashku me 4 administratorët e kompanive private. Sipas Prokurorisë nga hetimi ka rezultuar se administratorët e kompanive të sipërpërmendura takoheshin me njëri-tjetrin dhe binin dakord për pjesëmarrjen në tender, duke shkëmbyer informacionin dhe duke përpiluar dokumentet e pjesëmarrjes në prokurime, në mënyrë të tillë që të fitonte njëri prej tyre, sipas bisedave që ata bënin. Pasi përcaktonin se cili prej tyre do të dilte fitues në njërin prokurim apo në secilin lot prokurimi, shoqëritë “humbëse” lidhnin kontrata formale dhe joformale si nënkontraktor me fituesit. Prokuroria për Krime të Rënda ka arritur të provojë me fakte konkrete se administratorët e kompanive kanë bashkëpunuar me njëritjetrin, me qëllim marrjen në mënyre fiktive të prokurimit me objekt “Blerje bulmet dhe veze”, e cila ka datë lidhje kontrate 31 maj 2016 dhe me vlerë totale të kontratës 22.6 milionë lek.

4

Korrik 2016

Komisioni i Posaçëm Parlamentar me projektligjin e firmosur nga të gjitha palët

Kushtetuta e re; si do të zgjidhen 31 “kryegjyqtarët” e Shqipërisë Beteja “dhëmb më dhëmb” e forcave politike për ruajtjen e monopolit të emërimeve në drejtësi u dorëzua mesnatën e 21 korrikut, duke i hapur rrugën një procesi më transparent, por sidoqoftë të komplikuar në përzgjedhjen e 31 pozicioneve kyçe.

ALEKSANDRA BOGDANI | BIRN | TIRANË

P

olitika shqiptare ngriti unanimisht kartonin jeshil pro reformës në drejtësi, pas një rezistence dy vjeçare të mbushur me negociata të ethshme, kalkulime politike dhe presion të gjerë ndërkombëtar. Tensioni që mbajti pezull opinionin publik u shfry mesnatën e së enjtes, vetëm pasi politikanët e të dyja kaheve hodhën firmën mbi një projekligj të dakordësuar në minutën e fundit; ata dorëzuan monopolin e tyre shumëvjeçar mbi emërimet në sistemin e drejtësisë.

Kushtetuta e re e Shqipërisë ndryshon në mënyrë radikale funksionimin e sistemit gjyqësor dhe atë të prokurorisë në vend.

Ajo synon të pastrojë sistemin nga gjyqtarët dhe prokurorët e korruptuar përmes strukturës 9 vjeçare të vetingut si dhe të godasë kulturën e pandëshkueshmërisë në rangjet e larta të pushtetit përmes strukturës së posaçme antikorrupsion.

Reforma synon gjithashtu që përmes një procesi efikas emërimesh të këpusë fijet e konfliktit të interesit mes politikës dhe gjyqësorit në Shqipëri. Ky objektiv i tretë prodhoi tensionin më të madh në negociatat e zgjatura të ambasadorëve me tre partitë kryesore politike në vend. Sistemi shqiptar i drejtësisë përbëhet nga një korpus prej rreth 740 gjyqtarësh dhe prokurorësh të të gjitha niveleve. Megjithatë, ishin vetëm 31 pozicione kyçe në sistem që mbajtën pezull për muaj me radhë kompromisin e vështirë të mesnatës së 21 korrikut. Ndryshimet kushtetuese i japin Kuvendit të Shqipërisë të drejtën e emërimit të 10 anëtarëve jo-gjyqtarë të Këshillit të Lartë Gjyqësor dhe Këshillit të Lartë të Prokuror-

isë si dhe 21 komisionerëve të vetingut-pozicionet më të debatuara gjatë 2 viteve të procesit.

Megjithatë, ky pushtet ndahet tanimë mes politikës, Operacionit Ndërkombëtar të Monitorimit dhe mekanizmave të rinj në sistemin e drejtësisë.

Kuvendi emëron gjithashtu 3 anëtarë të Gjykatës Kushtetuese, prokurorin e Përgjithshëm dhe Inspektorin e Lartë të Drejtësisë-përcaktime që kaluan pa shumë debat politik.

Kushtetuta e re i jep një shans politikës në përzgjedhjen e 31 zyrtarëve të lartë të drejtësisë, pa i lënë emërimet peng të mosmarrëveshjeve të saj. Negociatat e stërzg-

in e vetingut më 10 korrik. Propozimi u jepte ndërkombëtarëve të drejtën e skualifikimit të kandidaturave me probleme në deklaratat e tyre të pasurisë, me lidhje të dyshimta apo me CV të diskutueshme profesionale.

Negociatat e orëve të fundit i dhanë politikës një bonus në raport me ndërkombëtarët, por përmbysja e të ashtuquajturës “listë e zezë” mbetet gjithsesi në kufinjtë e së pamundurës.

Formulat e kompromisit Struktura që do të kryejë filtrimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve të Shqipërisë përbëhet nga Komisioni i Pavarur i Kualifikimit, KPK, Kolegji i Apelimit dhe dy Komis-

REFORMA SYNON

gjithashtu që përmes një procesi efikas emërimesh të këpusë fijet e konfliktit të interesit mes politikës dhe gjyqësorit në Shqipëri. Ky objektiv i tretë prodhoi tensionin më të madh në negociatat e zgjatura të ambasadorëve me tre partitë kryesore politike në vend.

jatura mes palëve dhe përfaqësuesve ndërkombëtarë diktuan formula të komplikuara në përzgjedhjen e “kryegjyqtarëve” të Shqipërisë, por ato parashikojnë gjithashtu edhe mekanizma të qartë zhbllokues për secilin prej pozicioneve.

Operacioni Ndërkombëtar i Monitorimit-një strukturë e përbërë nga gjyqtarë dhe prokurorë të huaj do të luajë rolin e hinkës për secilin prej kandidatëve që do të garojnë për pozicionet kyçe në drejtësi. Kompetencat e Operacionit Ndërkombëtar u bënë gjithashtu objekt debatesh gjatë javëve të fundit, pasi ndihmës-sekretarja e Shtetit, Viktoria Nuland u paraqiti partive politike një formulë konsensusi për proces-

ionerë Publikë. Në këto poste do të ulen 21 persona; të parët që do të kalojnë përmes procesit të vetingut të ndërkombëtarëve.

Secili prej kandidatëve, bashkë me aplikimit do të duhet të dorëzojë edhe një deklaratë me shkrim, për të autorizuar kontrollin vjetor të pasurisë, monitorimin sistematik të transaksioneve financiare dhe kufizimin e së drejtës për fshehtësi të komunikimeve telefonike gjatë qëndrimit në detyrë. Ndryshimet kushtetuese përcaktojnë që kandidatët për KPK, Kolegjin e Apelimit dhe Komisionerët Publikë të aplikojnë në zyrën e Presidentit të Republikës. Brenda 7 ditëve, Presidenti duhet të plotësojë dy lista kandidatësh-e para me kandidatët që

plotësojnë kriteret formale dhe e dyta me kandidatët që nuk i plotësojnë dhe t’ia kalojë ato Kuvendit.

Presidenti i Republikës ka në dispozicion 45 ditë pas hyrjes në fuqi të paketës së re kushtetuese për ta kryer këtë detyrë.

Nëse kjo nuk ndodh, kompetenca e tij i kalon Avokatit të Popullit.

Operacioni Ndërkombëtar i Monitorimit, OMN vlerëson kandidatët sipas përcaktimeve ligjore dhe ia kalon rekomandimet e saj Kuvendit të Shqipërisë përmes Presidentit të Republikës. Paketa e ndryshimeve kushtetuese nuk e specifikon mënyrën e vlerësimit të OMN, por propozimi “Nuland” i dakordësuar më pas me ndërhyrjen e komisionerit Hahn parashikon ndarjen e kandidatëve në tre lista.

OMN harton listën e gjelbër me emrat e kandidatëve që nuk plotësojnë kriteret formale, listën e bardhë me kandidatët e kualifikuar dhe listën e zezë me kandidatët ngelës të procesit të vetingut.

Pas vlerësimit të kandidatëve nga OMN dhe përcjelljes së tyre në Kuvend, ligji parashikon ngritjen e një komisioni të parë ad hoc, të përbërë nga 3 anëtarë të opozitës dhe 3 anëtarë të mazhorancës.

Ky komision merr në dorë listën e kandidatëve të dërguar nga Presidenti dhe tre listat e Operacionit Ndërkombëtar të Monitorimit. Kapërcimi i një kandidati nga lista e gjelbër tek ajo e bardhë kërkon 4 vota të komisionit ad hoc, ndërsa me pesë vota, komisioni partiak mund të nxjerrë një kandidat nga lista e zezë dhe ta përfshijë atë në listën e bardhë.

Kandidaturat e përzgjedhura për secilën kategori nga komisioni 1 i kalojnë dy komisioneve të tjera bi-partizane; njëri me 12 anëtarë dhe tjetri me 6. Secili prej 12

Korrik 2016

5

Ambasadorët Donald Lu dhe Romana Vlahutin, pas miratimit të reformës

Deputetët e Parlamentit të Shqipërisë duke festuar votimin e Reformës në Drejtësi. Foto: LSA

Operacioni Ndërkombëtar i Monitorimit OMN do të mbështesë procesin e rivlerësimit nëpërmjet monitorimit dhe mbikqyrjes së të gjithë procesit. Ky Operacion do të udhëhiqet nga Bashkimi Europian. Operacioni Ndërkombëtar i Monitorimit emëron vëzhguesit ndërkombëtarë, nga radhët e gjyqtarëve dhe prokurorëve me jo më pas se 15 vite eksperiencë në sistemin e drejtësisë së vendeve të tyre.

Vëzhguesi ndërkombëtar ushtron këto detyra: A)I jep rekomandime Kuvendit lidhur me kualifikimin dhe përzgjedhjen e kandidatëve për pozicionin e anëtarit të Komisionit, gjyqtarit të Kolegjit të Apelimit dhe Komisionerit Publik; b) paraqet gjetje dhe mendime mbi çështje që shqyrtohen nga Komisioni dhe nga Kolegji i Apelimit, si dhe kontribuon për kontrollin e figurës sipas nenit DH. Lidhur me këto gjetje, vëzhguesi ndërkombetar mund të kërkojë që komisioni ose Kolegji i Apelimit të marre në shqyrtim prova ose të paraqesë prova të marra nga organet shtetërore, entitetet e huaja ose personat private, sipas ligjit; c) u jep Komisionerëve Publikë rekomandime me shkrim për të paraqitur ankim.

Në rast se Komisioneri Publik nuk i zbaton rekomandimet , ai përgatit një raport me shkrim duke dhënë arsyet e refuzimit ç) Kanë të drejtë të marrin të gjitha informacionet menjëherë, të dhënat për persona dhe dokumentet e nevojshme, me qëllim monitorimin e procesit të rivlerësimit në të gjitha nivelet dhe fazat.

anëtarëve të komisionit të dytë ad hoc zgjedh në mënyrë elektronike nga një kandidat për KPK dhe Komisionerët Publikë, ndërsa komisioni i tretë ad hoc zgjedh në të njëjtën mënyrë 7 anëtarët e Kolegjit të Apelimit. 21 kandidatët e ndarë i kalojnë për votim Kuvendit, që brenda 10 ditëve duhet të votojë me 3/5 listën e kandidatëve në bllok. Nëse votimi dështon, procedura e përzgjedhjes përsëritet nga e para, ndërkohë që Kuvendit i mbetet të gjejë një

mazhorancë prej 2/3 për ta rrëzuar atë.

Nëse Kuvendi nuk bën 94 votat, kandidatët konsiderohen të zgjedhur.

Emërimi i 21 komisionerëve të vetingut nuk është i vetmi procesi i komplikuar në paketën e reformës në drejtësi. Mosbesimi i lartë mes partive politike në Shqipëri diktoi një procedurë të ngjashme edhe në përzgjedhjen e 5 anëtarëve jo-gjyqtarë të Këshillit të Lartë Gjyqësor dhe 5 të tjerëve në Këshillin e Lartë të Prokurorisë. Përzg-

jedhja e 10 pozicioneve në KLGJ dhe KLP u kthye gjithashtu një temë e nxehtë debati për javë me radhë, duke iu nënshtruar ndryshimeve tërësore nga drafti fillestar i reformës.

Drafti final parashikon që dy anëtarë për secilin këshill të zgjidhen nga radhët e avokatëve, dy nga trupa e pedagogëve të fakultetit të Drejtësisë dhe Shkollës së Magjistraturës dhe një nga shoqëria civile. Kandidatët i dorëzojnë aplikimet e tyre tek Sekretari i Përgjithshëm i Kuvendit, i cili brenda 10 ditësh përcakton listën e kandidatëve që përmbushin kriteret. Më parë, kandidatët kalojnë procesin e vetingut nga Operacioni Ndërkombëtar i Monitorimit.

Paralelisht me këtë procedurë, Komisioni i Ligjeve në Kuvend ngre një nënkomision me 3 anëtarë të mazhorancës dhe dy anëtarë të opozitës. Kandidaturat për KLGJ dhe KLP i kalojnë për shqyrtim këtij nënkomisioni.

Katër nga pesë anëtarët e këtij nënkomisioni mund të vendosin që të përfshijnë në listë një kandidat të skualifikuar nga Sekretari i Përgjithshëm i Kuvendit. Secili prej kandidatëve duhet të sigurojë gjithashtu 4 vota që të quhet i kualifikuar.

Nëse nënkomisioni dështon të sigurojë shumicën, projektligji parashikon që përzgjedhja të bëhet me short. Lista me 10 kandidatët e suksesshëm duhet të votohet në Kuvend me 2/3 e votave. Nëse kjo shumicë nuk arrihet për tre raunde votimesh radhazi, kandidatët e përzgjedhur emërohen automatikisht. Këshilli i Lartë Gjyqësor dhe Këshilli i Lartë i Prokurorisë parashikohet të krijohen tetë muaj pas hyrjes në fuqi të Kushtetutës së re. Përzgjedhja e 21 komisionerëve të vetingut dhe 10 anëtarëve jo-gjyqtarë në KLGJ dhe KLP konsiderohet një nga sfidat më të forta në implementimin e këtij procesi të gjatë. Megjithatë, kushtetuta e re i ka mbyllur shtigjet për zvarritje përmes mekanizmave të qartë zhbllokues në të dyja rastet.

Institucionet e tjera Këshilli i Emërimeve në Drejtësi, KED është institucioni i parë që do të krijohet pas hyrjes në fuqi të Kushtetutës së re. I projektuar fillimisht si një institucion kyç në sistemin e drejtësisë, KED ka humbur shumë prej kompetencave të fillimit me ndryshimet e njëpasnjëshme të paketës së reformës.

Drafti final i jep KED të drejtën e verifikimit të kushteve ligjore dhe kritereve morale dhe profesionale për kandidatët e

Gjykatës Kushtetuese dhe kandidatët për Inspektor të Përgjithshëm. Ai përbëhet nga 9 anëtarë të cilët do të përzgjidhen me short nga Presidenti i Republikës; dy nga Gjykata Kushtetuese, një nga Gjykata e Lartë, një prokuror nga Prokuroria e Përgjithshme, dy gjyqtarë dhe dy prokurorë nga Apeli dhe një gjyqtar i Gjykatës Administrative.

Presidenti duhet të organizojë shortin 5 ditë nga hyrja në fuqi e ligjit. Nëse kjo gjë nuk ndodh, përzgjedhja i kalon Kryetarit të Kuvendit.

Kushtetuta e re përcakton një mënyrë të ngjashme në zgjedhjen e Prokurorit të Përgjithshëm dhe Inspektorit të Lartë të Drejtësisë. Me kompetenca të zbehura dhe me një mandate 7 vjeçar, Prokurori i ri i Përgjithshëm do të zgjidhet me 2/3 e votave në Kuvend mes 3 kandidaturave të propozuara nga Këshilli i Lartë i Prokurorisë.

Nëse Kuvendi nuk e zgjedh Prokurorin e Përgjithshëm brenda 30 ditëve, kandidati i renditur në vendin e parë nga KLP konsiderohet i emëruar.

Inspektori i Lartë i Drejtësisë, sipas draftit final ka tagrin e verifikimit të ankesave, nisjen e hetimeve disiplinore dhe hetimin me nismën e tij të shkeljeve të gjyqtarëve dhe prokurorëve të të gjitha niveleve, anëtarëve të KLGJ, KLP dhe Prokurorit të Përgjithshëm.

Inspektori i Lartë zgjidhet nga lista e pesë kandidatëve të renditur sipas meritave nga Këshilli i Lartë i Emërimeve.

Gjykata Kushtetuese do të ketë një ripërtëritje të ngadaltë-3 anëtarë në tre vjet.

Tre anëtarë të saj emërohen nga Kuvendi, 3 nga Presidenti i republikës dhe 3 nga Gjykata e Lartë. Gjithsesi, kandidatët do të kalojnë filtrin e Këshillit të Lartë të Emërimeve dhe nëse Kuvendi nuk zgjedh brenda 30 ditëve, të renditurit e parë në listë emërohen automatikisht.

Anëtarët e Gjykatës së Lartë emërohen nga Presidenti i Republikës, ndërsa kandidatët propozohen nga Këshilli i Lartë Gjyqësor. Dhjetë ditë nga marrja e kandidatëve, presidenti është i detyruar të dekretojë kandidatët. Ai mund t’i përjashtojë ata vetëm në rastet kur kandidati nuk plotëson kriteret e kulaifikimit.

Dekreti refuzues i Presidentit të Republikës humbet megjithatë fuqinë nëse shumica e anëtarëve të Këshillit të Lartë Gjyqësor voton kundër tij. Në këtë rast, kandidati shpallet i emëruar dhe fillon detyrën brenda 15 ditëve nga data e vendimit të Këshillit të Lartë Gjyqësor.

6

Korrik 2016

INVESTIGIM

Nga Gjin Gjoni te Sinojmeri; lista e 10 gjyqtarëve më të kamur Tetë gjyqtarë të Apelit të Tiranës dhe dy gjyqtarë të Apelit në Vlorë zotërojnë së bashku rreth 800 milionë lekë pasuri të deklaruar ose më shumë se gjysmën e pasurisë së të gjithë gjyqtarëve të Apelit në vend. Dhjetë gjyqtarët e top-listës numërojnë 12 kompani biznesi dhe miliona lekë të investuara në pasuri të paluajtshme.

ALEKSANDRA BOGDANI | BIRN | TIRANË

P

ortofoli i dhjetë gjyqtarëve të Apelit në Shqipëri vlen 802 milionë lekë ose më shumë sesa gjysma e pasurisë së 81 gjyqtarëve të karrierës të marrë së bashku. Të dhënat e siguruara nga BIRN tregojnë se dhjetë gjyqtarët më të kamur të Apelit në vend kanë pesëfishuar pasurinë e tyre nga viti 2003 deri në fund të vitit 2014, duke investuar vlera të mëdha parash në pasuri të paluajtshme dhe kompani biznesi. Lista e gjyqtarëve më të pasur të Apelit n ë S hq i p ë r i k r y e s ohet nga G j i n Gjoni-njëherazi anëtar i Këshillit të Lartë të Drejtësisë. Gjyqtari i shumëdiskutuar, sipas të dhënave të analizuara nga BIRN ka arritur disa rekorde njëherësh; ai ka shënuar kurbën më të lartë të shtimit të pasurisë në 11 vjet dhe zotëron familjarisht numrin më të madh të kompanive të biznesit. E dyta në listë është gjyqtarja e Apelit të Vlorës, Gjinovefa Gaba, e ndjekur nga Zegjine Sollaku, Alaudin Malaj dhe Agim Bendo të Apelit të Tiranës. Vlera më të vogla pasurie-por gjithsesi pjesë e 10 më të pasurve zotërojnë gjyqtarët Lefter Jahaj, Gurali Brahimllari i Apelit të Krimeve të Rënda, Fiqerete Mullaj, Vasil Hanxhari dhe Evjeni Sinojmeri.

Në vitin 2003-viti i parë i deklarimit të pasurive për zyrtarët e lartë-dhjetë gjyqtarët e Apelit zotëronin së bashku 145 586 726 lekë ose 1.2 milionë USD. Në fund të vitit 2014, pasuria bruto e tyre, sipas deklarimeve që ata vetë kanë bërë është rritur me rreth 5 milionë USD. Të dhënat e siguruara nga BIRN tregojnë se gjyqtarët më të pasur në Shqipëri zotërojnë gjithashtu në total një paketë

borxhesh prej 152 029 223 lekësh ose 1.2 milionë USD në fund të vitit 2014. Ndërsa pasuria neto kap shifrat e 650 080 518 lekëve ose 5.3 milionë dollarëve në total.

Të dhënat e përftuara tregojnë se shtatë gjyqtarët më të pasur i përkasin Gjykatës së Apelit të Tiranës. Dy prej tyre janë gjyqtarë Apeli në Vlorë dhe një i tretë punon në Gjykatën e Apelit të Krimeve të Rënda.

Rrjeti Ballkanik i Gazetarisë Investigative, BIRN analizoi deklaratat e pasurisë së 81 gjyqtarëve të Gjykatave të Apelit në Shqipëri, pasi i administroi ato nga Inspektoriati i Lartë i Deklarimit dhe Kontrollit të Pasurive, ILDKPKI përmes një kërkese të bazuar në ligjin për të drejtën e informimit. Të dhënat e plotësuara nga gjyqtarët në secilën deklaratë vjetore u hodhën në një databazë dhe iu nënshtruan analizës aritmetike dhe logjike, e cili bazohet në një nga format e kontrollit të përdorura nga ILDKPKI për të hetuar pasurinë e zyrtarëve dhe është e njohur si një nga praktikat më të mira ndërkombëtare.

Përmes hedhjes në sistem të pasurive të deklaruara dhe vlerës së tyre, databaza gjeneron të dhëna për vlerën e përgjithshme të pasurisë së 81 gjyqtarëve, për pasurinë në total që zotëron secili gjyqtar dhe për shpërndarjen e saj sipas pasurive të paluajtshme apo llogarive bankare.

Të dhënat e përftuara nga ILDKPKI nuk ofrojnë fakte nëse pasuritë e këtyre gjyqtarëve janë shtuar apo jo në mënyrë të kundraligjshme. Gjithashtu, përfundimet e BIRN bazohen në pasuritë që gjyqtarët kanë deklaruar në ILDKPKI, sipas kategorive të përcaktuara prej tyre.

Hetimet e thelluara të Inspektoriatit të Lartë të Deklarimit të Pasurive kanë nxjerrë të dhëna të ndryshme në të paktën dy

raste, Gjin Gjonin dhe Alaudin Malajn. Dy gjyqtarët janë kallëzuar më pas në Prokurori, me akuzat e deklarimeve të rreme dhe fshehjes së pasurisë.

Gjyqtarët më të pasur Në deklaratën e tij të parë, Gjin Gjoni raportoi në Inspektoriatin e Lartë të Pasurisë vetëm të ardhurat e tij nga paga si gjyqtar dhe një automjet “Benz” në emër të vëllait në vlerën e 1.3 milionë lekëve për vitin 2003. Në fund të vitit 2014, pasuria e anëtarit të Këshillit të Lartë të Drejtësisë vlen rreth 162 milionë lekë ose 1.3 milionë dollarë.

Të dhënat e analizuara nga BIRN tregojnë se Gjoni ka në fund të vitit 2014 një paketë borxhesh rreth 20 milionë lekë. Pasuria e tij neto në fund të periudhës së deklarimit është 141 milionë lekë ose 1.1 milionë dollarë. Përgjatë 11 viteve të analizuara, Gjoni ka qenë ortak në tre kompani biznesi, aksionet e të cilave ia ka transferuar bashkëshortes së tij, Elona Çaushi. Në fund të vitit 2014, kjo e fundit ishte pronare e gjashtë kompanive të biznesit, ku vendin kryesor e zë “Albanian Duty Free Distribution” me një kapital prej 25 milionë lekësh sipas Qendrës së Regjistrimit të Bizneseve.

Gjin Gjoni është njëri prej 12 gjyqtarëve që ILDKPKI kallëzoi në Prokurori në prill 2014 për veprat penale të deklarimit të rremë, falsifikimit të dokumenteve dhe pastrimit të produkteve të veprës penale.

Prokuroria dhe gjykata pushuan akuzat kundër tij, përmes një procesi të debatueshëm.

Ndryshe nga Gjin Gjoni, gjyqtarja e Apelit të Vlorës, Gjinofeva Gaba ka zotëruar një pasuri të konsiderueshme në vitin 2003-sipas deklaratës së parë të pasurisë së saj. Të dhënat e siguruara nga BIRN

tregojnë se në vitin 2003, Gaba zotëronte mbi 45 milionë lekë ose 373 mijë dollarë pasuri. Në vitin 2014, pasuria e saj është ngjitur në 126 milionë lekë ose rreth 1 milion dollarë.

Kompania e bashkëshortit të saj me aktivitet në fushën e printimeve dhe botimeve siguron një pjesë të të ardhurave të deklaruara të gjyqtares, ndërsa pasuria më me vlerë e familjes është një apartament në qendër të Tiranës. Me një portofol prej 101 milionë lekësh pasuri bruto, Zegjine Sollaku renditet e treta në listën e gjyqtarëve më të pasur. Në vitin 2003, familja Sollaku deklaronte rreth 14 milionë lekë pasuri, të përbërë nga dy apartamente, një shtëpi private dhe një sipërfaqe të konsiderueshme pylli. Në fund të vitit 2014, kjo pasuri llogaritet në 101 milionë lekë, ndërkohë që borxhet e familjes kapin shifrën e 17 milionë lekëve. Pasuria e deklaruar e familjes Sollaku ka shënuar ritme të shpejta rritjeje pas vitit 2008, kur bashkëshorti i gjyqtares, ish-prokurori i Përgjithshëm, Theodhori Sollaku ka filluar aktivitetin si avokat.

Nga viti 2008 deri në vitin 2014, gjyqtarja Sollaku ka deklaruar të ardhura nga studioja avokatore e bashkëshortit 87 milionë lekë, çka i ka mundësuar familjes të shtojë pasuritë e patundshme në vlera të mëdha parash në Tiranë.

Ish-kryetari i Gjykatës së Apelit të Tiranës, Alaudin Malaj, një tjetër personazh i diskutuar i sistemit të drejtësisë në vend zotëron sipas të dhënave të BIRN një pasuri të deklaruar prej rreth 92 milionë lekësh ose 752 mijë dollarësh.

ILDKPKI e kallëzoi Malajn në vitin 2014, duke e akuzuar atë për fshehje të pasurisë, që sipas saj kapte shifrën e 1.7 milionë eurove, por Prokuroria i pushoi he-

Korrik 2016

7

Gjyqtarët e karrierës pesëfishuan pasurinë në 10 vite Të dhënat e siguruara nga BIRN tregojnë se 81 gjyqtarët e Apelit në Shqipëri kanë grumbulluar në duart e tyre 2 miliardë lekë pasuri në total, të investuara në pasuri të paluajtshme, kompani biznesi apo në vlera të mëdha monetare në bankë apo cash.

Gjyqtarët e Apelit në Shqipëri kanë pesëfishuar pasurinë gjatë dekadës së fundit, duke grumbulluar në duart e tyre më shumë se 2 miliardë lekë të deklaruara në total.

Të dhënat e siguruara nga BIRN tregojnë se pasuria e gjyqtarëve të Apelit në Shqipëri vlen dhjetra milionë lekë më tepër se shuma e pagave që ata kanë përfituar së bashku gjatë 11 viteve të karrierës. Rrjeti Ballkanik i Gazetarisë Investigative, BIRN analizoi deklaratat e pasurisë së 81 gjyqtarëve të Gjykatave të Apelit në Shqipëri, pasi i administroi ato nga Inspektoriati i Lartë i Deklarimit dhe Kontrollit të Pasurive, ILDKPKI përmes një kërkese të bazuar në ligjin për të drejtën e informimit. Të dhënat e plotësuara nga gjyqtarët në secilën deklaratë vjetore u hodhën në një databazë dhe iu nënshtruan analizës aritmetike dhe logjike, e cili bazohet në një nga format e kontrollit të përdorura nga ILDKPKI për të hetuar pasurinë e zyrtarëve dhe është e njohur si një nga praktikat më të mira ndërkombëtare. Të dhënat e siguruara nga BIRN tregojnë se në fillim të vitit 2004, pasuria e deklaruar e 81 gjyqtarëve të Apelit ishte vetëm 401 488 806 lekë (3.2 milionë USD). Në fillim të vitit 2015, gjyqtarët deklarojnë se pasuria e tyre dhe e rrethit të ngushtë familjar është 2 094 536 212 lekë (17 milionë USD) ose pesë herë më e lartë se në vitin fillestar të deklarimit.

Në fillim të vitit 2015, vlera e detyrimeve të të gjithë gjyqtarëve së bashku ndaj bankave, kompanive të ndërtimit ose familjarëve është 742 591 699 lekë. Pasuria e tyre neto, pas zbritjes së totalit të detyrimeve ende të pashlyera kap shifrën e 1.7 miliardë lekëve (14 milionë USD). Në 11 vitet mes deklarimit të parë të pasurisë dhe vitit të fundit të marrë në analizë, pasuria e të gjithë gjyqtarëve të Apelit është rritur me rreth 10 milionë dollarë. Mesatarisht, çdo gjyqtar ia ka dalë të shtojë pasurinë me 12 mijë USD në vit, pavarësisht se paga vjetore mesatare për gjyqtarët e Apelit varion nga 5500 në 9400 USD në vit. Po si e justifikojnë 81 gjyqtarët e Apelit pasurinë totale prej rreth 2 miliardë lekësh në fund të vitit 2014? Nga deklaratat e analizuara, pasuria e gjyqtarëve (asetet) pëbëhet kryesisht nga vlera të larta pasurish të luajtshme dhe të paluajtshme, si dhe shuma të mëdha likuiditetesh në llogari bankare ose cash, duke mos lënë pas edhe huadhëniet ndaj të tretëve dhe aksionet në kompani biznesi. Të dhënat e siguruara nga BIRN tregojnë se gjyqtarët e karrierës në Shqipëri zotërojnë asete të konsiderueshme në tregun e pasurive të paluajtshme. Gjysma e pasurisë totale të gjyqtarëve përbëhet nga investimet në blerjen e shtëpive dhe dyqaneve, të cilat në fund të vitit 2014 kapin vlerën e mbi 1 miliardë lekëve (8.8 milionë USD). Pasuria e paluajtshme e gjyqtarëve është rritur në mënyrë progresive, duke u katërfishuar nga deklarata e vitit 2003, në deklaratën e fundit mbi asetet e zotëruara të vitit 2014.

Grafik; 10 gjyqtarët më të pasur të Apelit dhe pasuria e tyre në vitet 2003-2014

timet. Në deklaratën e vitit 2003, Malaj raportonte se pasuria e tij është 8 milionë lekë. Të dhënat e analizuara nga BIRN tregojnë se pasuria e tij e deklaruar është rritur me rreth 84 milionë lekë në 11 vite.

Malaj ka blerë gjashtë apartamente në Tiranë dhe Durrës përgjatë viteve 20032014, ndërsa babai i tij i ka dhuruar bashkëshortes Edlira Malaj dy apartamente të tjera. Pasuritë e patundshme janë kthyer në një gjenerator të ardhurash për familjen e gjyqtarit Malaj, pasi disa apartamente u dhanë me qira në vlera të konsiderueshme, ndërsa disa të tjera u shitën në vlera shumëfish më të larta se ç’ishin blerë.

Gjithashtu, familja Malaj zotëron 4 kompani biznesi në Vlorë, Tiranë dhe Kosovë, dy prej të cilave kanë si aktivitet kryesor fushën e ndërtimit.

Agim Bendo, një tjetër gjyqtar i Apelit të Tiranës zë vendin e pestë në listën e gjyqtarëve më të pasur të Apelit. Me një pasuri bruto prej 28 milionë lekësh në vitin 2003, familja Bendo është ngjitur në shifrat e 77 milionë lekëve të deklaruara në fund të vitit 2014. Si shumica e gjyqtarëve në Shqipëri, edhe familja Bendo ka investuar para në pasuri të paluajtshme, ndërsa siguron të ardhura edhe nga aksionet që bashkëshortja e gjyqtarit zotëron në një kompani private. Lefter Jahaj dhe Gurali Brahimllari zotërojnë respektivisht 57 milionë dhe 54 milionë lekë pasuri në fund të vitit 2014.

Të dy gjyqtarët kanë arritur të katërfishojnë pasurinë e tyre nga viti 2003 deri në fund të vitit 2014, ndërkohë që burimet e pasurisë kanë qenë të ndryshme.

Prona më me vlerë e familjes së gjyqtarit të Apelit, Jahaj është një apartament me vlerë 130 mijë dollarë, për të cilën gjyqtari deklaron se e ka blerë me paratë e kursy-

era dhe ndihmë financiare nga familja dhe të afërmit që ndodhen në Kanada.

Ndërsa të ardhurat kryesore në familjen e gjyqtarit të Apelit të Krimeve të Rënda, Brahimllari vijnë nga bashkëshortja me profesion stomatologe.

Fiqirete Mullaj, gjyqtare e Apelit të Tiranës renditet e teta në listën e pasurive të analizuara nga BIRN. Familja e gjyqtares Mullaj ka një pasuri me vlerë 47 milionë lekë dhe zotëron zero lekë borxhe.

Në dy investigime të mëparshme të bazuara në deklaratat e pasurisë së 11 viteve, BIRN arriti në përfundimin se 81 gjyqtarët e Apelit në Shqipëri zotërojnë së bashku më shumë se 2 miliardë lekë të deklaruara pasuri.

Megjithatë, pasuria e saj përbëhet kryesisht nga të ardhurat e punës së specializuar të bashkëshortit të saj, studiues i njohur në Institutin e Kërkimeve Biologjike dhe paga e djalit të gjyqtares, i cili punon për një prej bankave më të mëdha në Shtetet e Bashkuara. Në fundin e listës së dhjetë gjyqtarëve më të pasur të Apelit renditen Vasil Hanxhari i Gjykatës së Apelit Vlorë dhe

Evjeni Sinojmeri e Apelit të Tiranës. Të dhënat e analizuara nga BIRN tregojnë se Hanxhari e ka dyfishuar pasurinë e tij gjatë 11 viteve, duke llogaritur në portofolin e tij 43 milionë lekë të deklaruara në fund të vitit 2014. Ndërsa gjyqtarja Sinojmeri e ka dhjetëfishuar pasurinë e saj në 11 vite, duke kapur shifrën e 41 milionë lekëve në fund të vitit 2014.

Biznesi i gjyqtarëve Sistemi gjyqësor shqiptar vuan një nivel të lartë korrupsioni, sipas perceptimit të shumicës së shqiptarëve dhe raporteve monitoruese ndërkombëtare. Një reformë në drejtësi që mundëson njëkohësisht pastrimin e sistemit nga gjyqtarët e korruptuar është kushti kyç i Brukselit për ecurinë e mëtejshme të Shqipërisë drejt Bashkimit Europian.

Nëse reforma miratohet më 21 korrik, pasuritë e gjyqtarëve në vend do t’i nënshtrohen një skanimi të thelluar nga institucionet e vetingut, pasi konsiderohen si një nga indikatorët që përcakton integritetin e gjyqtarëve të Shqipërisë. Bashkë me pasurinë, gjyqtarët do të filtrohen edhe për lidhje të dyshuara me krimin e organizuar apo për aftësitë e tyre profesionale.

Në dy investigime të mëparshme të bazuara në deklaratat e pasurisë së 11 viteve, BIRN arriti në përfundimin se 81 gjyqtarët e Apelit në Shqipëri zotërojnë së bashku më shumë se 2 miliardë lekë të deklaruara pasuri.

Duke përdorur teknikat e certifikuara të kontrollit aritmetik dhe logjik, BIRN arriti të zbulonte gjithashtu se 79 për qind e gjyqtarëve të Apelit rezultojnë se kanë pasur të paktën në një vit të karrierës së tyre diferenca të pajustifikuara midis pasurisë së krijuar dhe burimeve financiare të

deklaruara. Në total, shuma e pajustifikuar nga gjyqtarët e Apelit kap shifrën e 2.7 milionë USD. Megjithatë, analiza e deklaratave të pasurisë tregon gjithashtu se stili i jetesës së gjyqtarëve të karrierës në Shqipëri mbështetet sot nga disa burime të ardhurash, ku paga nga funksioni zë vetëm 1/3 e totalit të fitimeve.

Në vitin 2004, paga si gjyqtar përbënte gjysmën e të ardhurave familjare në total.

Të ardhurat nga kompanitë e biznesit të familjarëve, nga shitja e pasurive të paluajtshme apo nga qiratë e apartamenteve zënë një volum të rëndësishëm të pasurisë së përgjithshme të gjyqtarëve të Apelit në Shqipëri.

BIRN arriti të zbulojë se 81 gjyqtarët kanë përfituar në total 439 537 823 lekë (3.6 milionë USD) nga kompanitë e biznesit, 165 412 983 lekë (1.5 milionë USD) nga shitja e pasurive të paluajtshme dhe 11 2849 267 lekë (923 mijë USD) nga qiratë përgjatë dhjetë viteve të deklarimit të pasurisë. Gjyqtarët deklarojnë gjithashtu vlera të konsiderueshme dhuratash cash, të ardhura nga mësimdhënia apo të ardhura të tjera, të cilat nuk përfshihen në kategoritë e mësipërme.

Detyrimet e gjyqtarëve të Apelit përbëjnë më pak se ¼ e të ardhurave totale të tyre. Shumica e gjyqtarëve deklarojnë borxhe për llogari të kredive bankare, borxhe ndaj palëve të treta dhe ndaj kompanive të ndërtimit.

Në deklaratat e tyre fillestare të dorëzuara në ILDKPKI në vitin 2004, gjyqtarët raportojnë borxhe në vlera të mëdha ndaj palëve të treta dhe më pak kredi bankare. Në vitin 2014, raporti është i përmbysur, ndërsa kreditë bankare zënë pjesën më të madhe të detyrimeve të tyre.

8

Korrik 2016

Akuzat për një mal me ‘falsifikime’:

dështimi i Prokurorisë në hetimin e Gjin Gjonit

Padia për fshehje pasurie dhe falsifikim dokumentesh kundër anëtarit të KLD-së, Gjin Gjoni dhe gruas së tij Elona Çaushi, u mbyll pas një hetimi të paqartë nga prokuroria dhe vendimeve proceduriale nga gjykatat mbi afatet hetimore, duke lënë pas një mori pikëpyetjesh.

BESAR LIKMETA | BIRN | TIRANË

G

jyqtarët në Shqipëri bien shpesh pre e akuzave për korrupsion dhe anësi politike. Megjithatë, asnjë gjyqtar nuk ka qenë më shumë në shënjestrën e politikanëve dhe medias se sa Gjin Gjoni. Për Kryeministrin Edi Rama, Gjoni është aq “fenomenal” sa është kthyer në një shembull për krimbjen e sistemit të drejtësisë në kancelaritë e huaja.

Ndryshe mendon paraardhësi i tij Sali Berisha, i cili gjatë një seance parlamentare u shpreh se ata që ngrenë akuza ndaj Gjonit duhet të “lajnë gojën” përpara se të flasin, sepse ai ka pasur kurajën të përballet me drejtësinë.

Edhe pse politikanët, si në shumë fusha të tjera nuk bien dakord mbi cilësitë e Gjonit si gjyqtar, mbetet fakt se ai është zyrtarisht gjyqtari më i pasur në Shqipëri – me një pasuri të deklaruar familjare të vlerësuar nga ILDKPKI në rreth 2 milionë euro. Burimet e rritjes së kësaj pasurie marramendëse për çdo zyrtar shqiptar, brenda dhe jashtë sistemit të drejtësisë, kanë qenë dhe fokusi i një hetimi të Inspektoratit të Lartë të Deklarimit, Kontrollit të Pasurive dhe Konfliktit të Interesit, i cili e ka kallëzuar gjyqtarin Gjoni dhe bashkëshorten e tij Elona Çaushi, për veprat penale të fshehjes dhe deklarimit të rremë të pasurisë në bashkëpunim, falsifikim dokumentesh dhe pastrim parash. Kallëzimi i ILDKPKI-së, i bërë fillimisht në Prokurorinë e Përgjithshme, është transferuar për hetim në Prokurorinë e Elbasanit, ku shtyrjet e vazhdueshme të afateve hetimore nga ana e prokurorëve janë kundërshtuar në gjykatë nga çifti Gjoni-Çaushi. Megjithë akuzat e rënda me të cilat përballej, Këshilli i Lartë i Drejtësisë, ashtu si dhe Gjykata e Elbasanit refuzuan ta pezullojnë nga detyra Gjonin, gjatë periudhës që ishte nën hetim. Ndërkohë, nëpërmjet padive për procedurë anëtari i KLDsë i ka futur në qorrsokak hetimet e Prokurorisë së Elbasanit, deri sa praktikisht Gjykata ka vendosur mbylljen e tyre përpara se prokurorët të merrnin një vendim mbi çështjen.

Përfundimisht, çështja kundër Gjonit dhe Çaushit është vulosur nga një vendim i Gjykatës së Apelit në Durrës, e cila pasi ka shqyrtuar ankesat e palëve ka arritur në përfundimin që përsa i përket akuzave të drejtuara ndaj bashkëshortëve “fakti nuk ekziston”. Gjoni dhe Çaushi i kanë hedhur vazhdimisht poshtë akuzat e ILDKPKI-së si të motivuara politikisht, ndërkohë që bashkëshortja e gjyqtarit ka deklaruar se në shënjestër kanë qenë edhe bizneset që ajo drejton. “Që kur sulmi ndaj bashkëshortit tim filloi, e kisha të qartë skemën se e dyta në radhë do isha unë,” tha Çaushi në një intervistë për gazetën Panorama. “Çdo biznes i imi është gjobitur në mënyrë të pandërprerë dhe persistente,” shtoi ajo.

I kontaktuar nga BIRN, Gjoni refuzoi të komentonte mbi akuzat e ILDKPKI-së dhe proceset gjyqësore që pasuan kallëzimin penal ndaj tij.

Pasuria e (deklaruar) çiftit Gjoni-Çaushi Gjyqtari Gjin Gjoni ushtron detyrën e anëtarit të Këshillit të Lartë të Drejtësisë nga qershori 2013. Ai ka përfunduar studimet në kursin e përshpejtuar të Fakultetit të Drejtësisë

në Universitetin e Tiranës në vitin 1993-1994, si dhe një Master në “E drejta Europiane e Biznesit” në të njëjtin universitet.

Përpara emërimit si anëtar i KLD-së, Gjoni ka shërbyer në Gjykatën e Apelit në Tiranë, dhe më parë në Gjykatën e Shkallës së Parë në Tiranë. Për shkak të funksioneve të tij publike në sistemin e drejtësisë, Gjoni është subjekt i deklarimit të pasurisë nga viti 2003 e në vazhdim. Sipas deklaratave të interesave private të administruara nga ILDKPKI, Elona Çaushi është bashkëjetuese me gjyqtarin Gjin Gjoni që nga viti 2003, kur ky i fundit ka deklaruar se ndajnë bashkë qiranë e apartamentit ku fillimisht kanë jetuar.

Para vitit 2010, znj. Çaushi ka deklaruar pasurinë në ILDKPKI si e bija e ish ambasadorit dhe diplomatit të karrierës Shpëtim Çaushi.

Nga deklarata e vitit 2011 e në vazhdim, Elona Çaushi deklaron në ILDKPKI si bashkëshortja e subjektit Gjin Gjoni. Gjatë hetimit të pasurisë së gjyqtarit dhe bashkëshortes së tij Elona Çaushi, përveç deklaratave vjetore të pasurisë të administruara nga të dy subjektet, ILDKPKI ka mbledhur të dhëna suplementare nga Zyra e Regjistrimit të Pasurive në Tiranë, Drejtoria e Përgjithshme e Shërbimeve dhe Transportit Rrugor, bankat e nivelit të dytë dhe Qendra Kombëtare e Regjistrimit të Bizneseve, QKR. Kallëzimit i dorëzuar në Prokurori nga ILDKPKI, ka ardhur pas një analize të deklaratave të dorëzuara nga gjyqtari Gjin Gjoni nga viti 2003 në vitin 2012, dokumentacionit të mbledhur nga korrespondenca me institucionet e tjera të specializuara, si dhe shpjegimeve të dhëna nga subjekti në procesverbalet e mbajtura. Sipas deklaratave të pasurisë të administruara nga Inspektorati, Gjin Gjoni nga viti 2003 deri në vitin 2007 nuk disponon pasuri të paluajtshme, ndërkohë që ka deklaruar dhe i konfirmohen dy automjete në emër te vëllait Andrea Gjoni. Në vitin 2008 Gjoni ka blerë një dyqan me sipërfaqe 30 metra katror me vlerë 55,000 euro, pasi ka marrë një kredi 90,000 euro nga banka NBG, me bashkëkredimarrëse bashkëjetuesen Elona Çaushi. Në vitin 2010 Gjoni ka deklaruar 14,000 euro të ardhura nga shitja e makinës që i përket të vëllait Andrea Gjoni, dhe ka blerë një automjet me vlerë 62,000 euro, në bashkëpronësi me Elona Çaushin. Makina është likuiduar me një këst prej 25,000 euro dhe një kredi prej 37,000 euro, e marrë nga kompania LandesLease Sh.A. Në vitin 2010, Elona Çaushi ka deklaruar në ILDKPKI si person i lidhur me subjektin Shpëtim Çaushi. Ajo ka deklaruar pasuri të paluajtshme në vlerë 240,320 euro dhe 180,000 USD, 298,000 euro huadhënie ish bashkëshortit, shtetasit gjerman Werner Mehbler, 100,000 euro huadhënie shoqërisë “ADFD” dhe një llogari kursimi në Strasburg në vlerën 90,000 euro. Në vitin 2011, Gjin Gjoni dhe Elona Çaushi kanë celebruar martesën e tyre dhe si bashkëshortë kanë një deklaratë të përbashkët në ILDKPKI, në të cilën kanë deklaruar blerjen e një apartamenti me vlerë 53.2 milionë lekë në Tiranë. Të ardhura $180,000 dhe 140,000 euro nga shitje pasurish të paluajtshme. Gjatë të njëjtit vit, çifti ka deklaruar 56,100 euro kthim huaje nga “ADFD,” 17.3 milionë lekë dividend nga “ADFD,” si dhe

kthim 109, 896 euro hua nga Werner Mehbler, ku përfshihet 80,000 euro principal dhe pjesa tjetër interesa.

Në vitin 2012 gjyqtari dhe bashkëshortja e tij e përfshirë në fushën e biznesit deklarojnë të kenë blerë një dyqan 77 metra katrorë në Tiranë, llogari 67,180 euro në Strasburg dhe tërheqje dividendi 30 milionë lekë nga kompania “ADFD.” Gjatë këtij viti, Gjoni dhe Çaushi deklarojnë gjithashtu se kanë porositur një vilë rezidenciale me vlerë 700,000 euro në kompleksin Rolling Hills, në fshatin Farkë të Tiranës. Ata kanë deklaruar se nuk kanë kryer asnjë pagesë për vilën edhe pse sipas kontratës së sipërmarrjes thuhet se kësti i parë prej 90,000 euro dhe 3,498 euro për impiantin e vaditjes, janë paguar në momentin e nënshkrimit.

Akuzat e Inspektoratit Për të justifikuar me burime financiare pasuritë e deklaruara, Elona Çaushi në një procesverbal të mbajtur në ILDKPKI ka sqaruar se në vitin 2007 ajo i ka shitur 70% të aksioneve të kompanisë “ADFD” shoqërisë gjermane “Gebr Heinemann Albanien Holding GmbH,” për një vlerë 300,000 euro.

Kompania “ADFD” ishte themeluar në vitin 1997 nga Çaushi dhe ish-bashkëshorti i saj Werner Mehlber, ku secili zotëronte 50% të kuotave. Në vitin 2004, Mhebler i shet Çaushit kuotat e tij për 50,000 lekë dhe ajo bëhet 100% pronare e kompanisë. Tre vjet më vonë në vitin 2007, Çaushi ia shet 70% të kuotave të kompanisë gjermane, “Gebr Heinemann Albanien Holding GmbH.” Por ndryshe nga sa pretendon Çaushi në procesverbalin e mbajtur në ILDKPKI, Inspektorati thotë se kuotat e kësaj kompanie nuk janë shitur për 300,000 euro, por për 70,000 lekë. Në ILDKPKI Çaushi ka paraqitur një kontratë Nr.384 rep, Nr 139 kol, të datës 20.03.2007 me vlerën 300,000 euro. Megjithatë, dokumentacioni origjinal i kompanisë që vërteton të njëjtën shtije, i administruar nga ILDKPKI nga QKR, tregon që kontrata Nr.384 rep, Nr 139 kol, datë 20.03.2007 ka një vlerë 70,000 lekë. Shuma e shitjes së aksioneve prej 70,000 lekë specifikohet dhe në kërkesën e bërë nga Çaushi drejtuar Gjykatës së Tiranës për shitjen e kuotave të kompanisë si dhe në vendimin e gjykatës. Sipas ILDKPKI-së kontrata e paraqitur nga Çaushi në ILDKPKI si dhe deklarimet e saj janë të rreme.

Gjithashtu, pasi i shiti 70% të kuotave të kompa-

nisë “ADFD” ” shoqërisë gjermane “Gebr Heinemann Albanien Holding GmbH,” Çaushi e ka paditur këtë të fundit dhe pas dy vendimeve të debatueshme të Gjykatës së Shkallës së Parë në Tiranë dhe Gjykatës së Apelit, në dhjetor 2010 ajo ka arritur përsëri të marrë në pronësi 100 % të aksioneve të kompanisë, e cila menaxhon dyqanin “Duty Free” në aeroportin e Rinasit.

Sipas ILDKPKI, në vitet 2003,2004,2005 dhe 2008 shoqëria “ADFD” ka realizuar një fitim prej 2.79 milionë lekë, ndërsa në vitin 2007 kur është bërë dhe shitja e aksioneve nga Çaushi rezulton me një humbje prej 45 milionë lekë. Ky fakt sipas Inspektoratit i shton dyshimet në favor “të fiktivitetit të veprimeve financiare të deklaruara” nga Çaushi.

“Pra, burimi i krijimit të aseteve është jo i ligjshëm, deklarimi është i rremë dhe ka falsifikim të dokumenteve,” shkruan ILDKPKI në padinë e saj drejtuar Prokurorisë së Përgjithshme. Në deklaratat e saj të pasurisë,

Korrik 2016

Çaushi ka deklaruar që i ka dhënë 100,000 euro hua kompanisë “ADFD” në vitin 2005 dhe 2006 si dhe në vitet 2007 dhe 2008 prej 298,000 euro hua ish-bashkëshortit Werner Mehbler. Sipas dy deklaratave noteriale të bëra përpara noteres Margena Çela, në 21 maj 2010, Mehbler i ka kthyer Çaushit 90,000 euro principal nga huaja dhe 37,908 euro interesa.

Por ILDKPKI dyshon se kjo deklaratë noteriale është e falsifikuar, për arsye se në datën 21 maj 2010, nga verifikimet e kryera në sistemin TIMS, Mehbler nuk ndodhej në Shqipëri.

Gjithashtu nga verifikimet e hyrje-daljeve nga Shqipëria të gjyqtarit Gjin Gjoni dhe shtetases Elona Çaushi nga viti 2004 deri në vitin 2012, rezulton se ato kanë udhëtuar respektivisht 109 dhe 127 herë jashtë vendit, ndërkohë që shpenzimet për këto udhëtime vlerësohen se janë gati 250,000 euro. Përveç akuzave të mësipërme, Çaushi akuzohet gjithashtu se nuk ka deklaruar pronësinë e tre kompanive, përfshirë ALBCOS-Albanian Cosmetics, “Prestige Group,” dhe “Terra Toscana Alimentari.”

Sipas ILDKPKI, çifti Gjoni-Çaushi ka bërë deklarim të rremë për kontratën e sipërmarrjes së vilës në fshatin Farkë, në kompleksin Rolling Hills me shumën 700,000 euro.

ILDKPKI pretendon se Gjoni dhe Çaushi ka bërë deklarim të rremë në lidhje burimin e blerjes me kredi të një automjeti tip Benz me vlerë 62,000 euro në vitin 2010. Sipas Inspektoratit gjyqtari e ka likuiduar automjetin tek kompania “Auto Star Albania” tre ditë përpara se të lidhte kontratën e kredisë me LandesLease Sh.a. Gjithashtu, IKDKPKI beson se Gjoni ka gënjyer në deklaratën e tij ku ka deklaruar se ka përfituar 14,000 euro nga shitja e një makine në pronësi të të vëllait Andrea Gjoni. Inspektorati nënvizon që për të gjithë deklaratat e bëra nga çifti, burimi i pasurisë është i dyshimtë.

Personi i besuar Kallëzimi i ILDKPKI-së kundër Gjin Gjoni dhe Elona Çaushit ka arritur në Prokurorinë e Përgjithshme me datë 23 prill 2014. Përveç dy

sisë. Sipas deklaratave të bëra nga subjektet në ILDKPKI dhe të dhënave të marra nga Inspektorati në QKR, rezulton se Gjoni është ortak themelues me 50 % të kuotave në shoqëritë tregtare “Bio Gurmet” Sh.p.k, “Best Buy Drug Store” dhe “AlbCos – Albania Cosmetics.”

Nga ana tjetër, Elona Çaushi rezulton ortake me 100 % të aksioneve në kompanitë “ADFD” Sh.p.k “Prestige Group” Sh.p.k dhe Vintage Second-Hand and Neë” Sh.p.k dhe një bar i regjistruar si person fizik.

Sipas nenit 33 të ligjit Nr.9367 të vitit 2005, “Për Parandalimin e Konfliktit të Interesit në Ushtrimin e Funksioneve Publike,” anëtarët e Këshillit të Lartë të Drejtësisë “nuk mund të zotërojnë në mënyrë aktive, aksione ose pjesë në kapital të një shoqërie tregtare, të çdo forme.” Pas konstatimit të konfliktit të interesit, ILDKPKI i ka kërkuar shpjegime gjyqtarit Gjin Gjoni në lidhje me konfliktin e konstatuar. Në përgjigje të korrespondencës me ILDKPKI Gjoni ka paraqitur një seri akt-marrëveshjesh dhe deklaratash noteriale, sipas të cilave ai ka emëruar si “person të besuar” për kompanitë e lart-përmendura z. Adrian Kondi.

ILDKPKI ka konstatuar që akt-marrëveshjet për emërimin e Kondit nuk reflektoheshin nga QKR në një përgjigje për Inspektoratin me datë 2 maj 2014, 10 ditë përpara korrespondencës me Gjonin. Dokumentet e paraqitura nga Gjoni janë gjetur vetëm më datën 14 maj 2014 në dosjet fizike të dokumenteve shkresore të shoqërive tregtare të pashoqëruara me formën e aplikimit apo veprime të QKR-së për pranimin apo depozitimin e tyre.

“Duke qenë se këto dokumente nuk janë depozituar në regjistrin tregtar sipas një procedure standarde aplikimi, është arritur në përfundimin se ka dyshime të arsyeshme se këto dokumente janë futur në mënyrë të paligjshme në dosjet fizike,” shkruan ILDKPKI në një njoftim për shtyp. Duke qenë se akt-marrëveshjet e gjetura në dosje dyshohet se janë të falsifikuara, QKR i është drejtuar me një tjetër kallëzim penal Prokurorisë së Tiranës.

durës Penale është kërkuar disa herë zgjatje e afateve hetimore; dhe konkretisht rezulton se pas kalimit te afatit 3 mujor janë realizuar dhe dy zgjatje të tjera me nga tre muaj dhe i gjithë hetimi ka zgjatur 9 muaj. Pasi organi i Prokurorisë ka kërkuar edhe një zgjatje të tretë të afateve të hetimit, të cilën e ka argumentuar për pritjen e ardhjes së letër porosive nga Gjermania dhe Franca, Gjoni dhe Çaushi e kanë ankimuar kërkesën në Gjykatë. Gjykata e Shkallës së Parë në Elbasan me vendimin Nr. 1482 ka vendosur pranimin e kërkesës së kërkuesve Gjin Gjoni dhe Elona Çaushi, me objekt “Kundërshtimin e vendimit të prokurorit datë 10 nëntor 2014 për zgjatjen e afatit të hetimit të procedimit penal Nr. 1098 të vitit 2014, në ngarkim të personit nën hetim Gjin Gjoni e Elona Çaushi”, duke caktuar si afat përfundimtar datën 12 shkurt 2015. Ndaj këtij vendimi, organi i Prokurorisë ka paraqitur ankimin përpara Gjykatës së Apelit Durrës, e cila me 17 mars 2015 ka vendosur të lë në fuqi vendimin e Gjykatës së Elbasanit. Ky vendim rezulton se është lënë në fuqi dhe nga ana e Gjykatës së Lartë. Pas vendimeve të tre shkallëve të gjyqësorit që nuk kanë pranuar zgjatjen e afatit të hetimeve, Prokuroria e Elbasanit i ka pushuar hetimet ndaj gjyqtarit Gjoni dhe bashkëshortes së tij Elona Çaushi, ndërkohë që ka vendosur që “procedimi penal në tërësi, pa autor, duhet të vazhdojë deri në administrimin e kërkesave për ndihmë juridike nga jashtë shtetit, meqë rezultatet e tyre lidhen dhe me persona të tjerë, të ndryshëm nga personat e hetuar.”

Fakti nuk ekziston Vendimi i Prokurorisë së Elbasanit për pushimin e hetimeve kundër Gjin Gjonit dhe Elona Çaushit dhe vazhdimi i tij pa autor është ankimuar në Gjykatën e Elbasanit. Gjykata e Elbasanit me datë 1 qershor 2015 ka vendosur pranimin ankimit të Gjoni dhe Çaushit, duke vendosur pushimin në tërësi të procedimit penal. Kundër këtij vendimi në Gjykatën e Apelit Durrës ka paraqitur ankim organi i akuzës, duke parashtruar se ai nuk bazohej në ligj. Meg-

9

dhënave të përftuara nga bankat e nivelit të dytë. Si provë për vlerën e këtij transaksioni, Gjykata citon të dhënat e marra nga Prokuroria nga banka Societe Generale Albania dhe komunikimit të saj me degën në Strasburg, nga ku rezulton se llogaria e Elona Çaushit është kreditur nga kompania “Gebr Heinemann”me 150,000 euro në mars 2007. Ndërkohë, 150,000 të tjera janë derdhur nga e njëjta kompani në llogarinë e Çaushit në Tirana Bank 4 korrik 2007. “Kontrata që pretendohet e falsifikuar nuk është e vërtetë… dhe se burimi është i ligjshëm dhe kjo shumë i përmbys të gjitha hamendësimet për mospasjen e burimeve financiare për vendosjen e pasurisë,”shkruan Gjykata në vendimin e saj. Gjykata gjithashtu shprehet se me ardhjen në Shqipëri të ish-bashkëshortit të Çaushit, shtetasit gjerman Werner Mehbler, për të dhënë sqarime për kontratat e huasë, bie dhe nevoja për të pritur letër porosinë e dërguar drejt Francës.

Ekspertiza e Policisë Shkencore në lidhje me kontratat e huasë të firmosura midis Mehbler dhe Çaushit në vitin 2010, arrin në përfundimin se nuk ka pasur falsifikime. Megjithatë, për disa nga dokumentet e paraqitura në formë fotokopje, Polica shkencore nuk ka arritur të konkludojë në një përgjigje nëse kemi të bëjmë me falsifikim apo jo.

“Në fotokopjen e dokumentit të sipërcituar [LOAN CONTRACT datë 17.09.2007] ka apo jo ndërhyrje të falsifikimit teknik në kushtet e paraqitjes së këtij dokumenti si fotokopje, nga eksperti nuk mund të konkludohet,” shkruan Gjykata e Apelit Durrës në vendimin e saj. Edhe pse përfundimet e ekspertëve të Policisë Shkencore nuk janë të qarta, Gjykata arrin në përfundimin se ky ekspertim nxjerr atë që kërkojnë Çaushi dhe Gjoni, se “fakti nuk ekziston.” Gjykata gjithashtu çmon në vendimin e saj se përsa i përket akuzës së ngritur nga QKR për falsifikim dokumentesh në lidhje akt-marrëveshjet për “personin e besuar”janë bërë hetime, por përsëri nuk është arritur të provohet vepër penale për shkak të mungesës së eksper-

Kallëzimi i ILDKPKI-së, i bërë fillimisht në Prokurorinë e Përgjithshme, është transferuar për hetim në Prokurorinë e Elbasanit, ku shtyrjet e vazhdueshme të afateve hetimore nga ana e prokurorëve janë kundërshtuar në gjykatë nga çifti Gjoni-Çaushi. Megjithë akuzat e rënda me të cilat përballej, Këshilli i Lartë i Drejtësisë, ashtu si dhe Gjykata e Elbasanit refuzuan ta pezullojnë nga detyra Gjonin, gjatë periudhës që ishte nën hetim. Ndërkohë, nëpërmjet padive për procedurë anëtari i KLD-së i ka futur në qorrsokak hetimet e Prokurorisë së Elbasanit, deri sa praktikisht Gjykata ka vendosur mbylljen e tyre përpara se prokurorët të merrnin një vendim mbi çështjen. bashkëshorteve, kallëzimi drejtohej edhe kundër notereve Gentiana Shkodra dhe Margena Çela, të cilat akuzoheshin për falsifikim dokumentesh. Një javë më vonë, me 30 prill 2014, Prokuroria e Përgjithshme e ka përcjellë kallëzimin për kompetencë Prokurorisë së Rrethit Gjyqësor Elbasan. Pas kallëzimit të bërë në Prokurorinë e Përgjithshme, ILDKPKI ka bërë më 15 maj 2014 një kallëzim të ri në Prokurorinë e Elbasanit ndaj gjyqtarit Gjin Gjoni, bashkëshortes së tij, Elona Çaushi, shtetasit Adrian Kondi, noteres Xhevahire Brahaj dhe noteres Majlinda Demollari për veprën penale të falsifikimit dhe përdorimit të dokumenteve të falsifikuara në bashkëpunim.

Ky kallëzim i ri i ILDKPKI lidhet me faktin se gjyqtari Gjin Gjoni dhe bashkëshortja e tij kanë pasur “interesat private” në disa kompani të regjistruara në Shqipëri, të cilat bien ndesh me rolin e Gjonit si anëtar i Këshillit të Lartë të Drejtë-

Në kallëzimin e drejtuar Prokurorisë së Tiranës, QKR tërheq vëmendjen e organit të akuzës se dokumentet e paraqitura nga Gjin Gjoni, janë të vulosura me një vulë që është përdorur pas datës 20 nëntor 2013, ndërkohë që pretendohet se ato janë dorëzuar një date të mëparshme që nga viti 2010.

Afatet procedurale Prokuroria e Elbasanit si organ procedues ka vendosur të bashkojë të dy kallëzimit e bëra nga ILDKPKI ndaj Gjonit, Çaushit dhe noterëve në një të vetëm, sipas specifikimeve të kodit të procedurës penale. Këtyre procedimeve i është bashkangjitur edhe një kallëzim i ardhur nga Ministria e Brendshme.

Gjithashtu, kallëzimi i bërë nga QKR në Prokurorinë e Tiranës për falsifikim dokumentesh është transferuar me datë 22 maj 2014, në Prokurorinë e Elbasanit.

Pasi ka bashkuar procedimet penale ndaj Gjonit dhe Çaushit, Prokuroria e Elbasanit i është drejtuar me datë 14 maj 2014 Gjykatës, duke kërkuar pezullimin nga detyra të anëtarit të KLD-së. Kjo kërkesë është rrëzuar nga Gjykata e Elbasanit me vendimin nr. 586 datë 16 maj 2014. Prokuroria e ka ankimuar vendimin e Gjykatës së Elbasanit në Gjykatën e Apelit në Durrës, por kjo e fundit e ka lënë në fuqi dhe vendimi ka marrë formë të prerë me 3 qershor 2014. Rezulton se nga ana e organit të akuzës pas regjistrimit të këtij procedimi penal në bazë të kërkesave të nenit 324 të Kodit të Proce-

jithatë, Gjykata e Apelit Durrës e ka çmuar të drejtë vendimin e Gjykatës së Elbasanit. Sipas Gjykatës së Apelit në Durrës, organi i akuzës nuk duhet të vendoste pushimin e hetimeve sipas nenit 328/f të Kodit të Procedurës Penale ku parashikohet togfjalëshi “në raste të tjera në ligj”, pasi nuk rezulton se Prokuroria i është referuar një ligji tjetër. Sipas Gjykatës, mosardhja e letër-porosive nga autoritet Gjermane dhe Franceze nuk është shkak për pushimin e hetimeve, por ajo nënvizon se Prokuroria ka qenë e paaftë të vërtetojë “qoftë edhe një element të ndonjë vepre penale” që mund ta dërgonte çështjen për gjykim bazuar në kallëzimet e ardhura nga ILDKPKI apo QKR dhe të tjera institucione. Gjykata çmon se edhe pse vendimi i Gjykatës së Elbasanit për ndalimin e shtyrjes së afatit të hetimeve nuk i ka dhënë mundësi organit të akuzës të kryejë veprime të tjera hetimore, ky i fundit nuk e ndalonte atë ta dërgonte çështjen në gjyq “nëse do të kishte një provë të vetme kundër dy kërkuesve Gjin Gjoni dhe Elona Çaushi” Gjykata e Apelit Durrës ka dhënë një numër argumentesh plotësuese për vendimin e Gjykatës së Elbasanit për pezullimin e procedimi penal të sipërpërmendur, të cilat sipas saj hedhin poshtë nevojën e Prokurorisë për të pritur ardhjen e letërporosive nga jashtë.

Në lidhje me letërporsinë e dërguar në Gjermani mbi kontratën e shitjes se aksioneve të “ADFD” me vlerën 300,000 euro, ashtu si është deklaruar nga Çaushi në procesverbalin e mbajtur në ILDKPKI, Gjykata i referohet të

tizës teknike për të kthyer pamjet filmike të marra në mjediset e QKR-së në fotografi.

Prokuroria i ka kërkuar një eksperti të pavarur kthimin e pamjeve filmike në QKR në fotografi dhe tabela fotografike, po këto të fundit janë shprehur se është një veprim “teknikisht i pamundur.” Gjykata hedh poshtë në vendimin e saj edhe vlerën për vilën në Farkë, kur nënvizon se kostoja e saj është 450,000 euro dhe jo 750,000 euro, siç pretendohet në kallëzim [në kallëzim e ILDKPKI shkruhet që kostoja e kësaj vile është 700,000 euro].

Përsa i përket hyrje-daljeve të shpeshta të çiftit jashtë vendit, Gjykata shprehet se shpenzimet për këto udhëtime janë mbuluar nga kompania “ADFD,” projekte ndërkombëtare pjesë e të cilave gjyqtari Gjoni ka qenë pjesë si dhe të ardhurat e tyre personale”.

Në përfundim të vendimit të saj, Gjykata shprehet që kontrollet e realizuara nga ILDKPKI në Zyrën e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme, bankat e nivelit të dytë dhe në të gjitha institucionet private dhe shtetërore nuk rezulton që për gjyqtarin, bashkëshorten e tij të ketë “pasuri të padeklaruara dhe të pajustifikuara, apo burim të paligjshëm të financimit të tyre.” Nga tërësia e provave të mbledhura nga organi i akuzës, Kolegji Penal i Gjykatës së Apelit Durrës çmon se Prokuroria duhet të kishte pushuar hetimet me arsyetimin që “fakti nuk ekziston,” duke lënë në fuqi vendim e Gjykatës së Shkallës së Parë në Elbasan si të bazuar në “prova dhe në ligj.”

10

Korrik 2016

Opinion

Me kampin fitimtar pro largimit jashtë kontrollit dhe pa asnjë shenjë të ndonjë lëvizje nga Britania për t’u aktivizuar Neni 50, mbështetësit e qëndrimit po bëjnë thirrje që rezultati i referendumit të 23 qershorit të lihet mënjanë.

Pikëpyetja mbi largimin e Britanisë nga BE-ja MARCUS TANNER | BIRN | LONDËR

T

huajse dy javë kanë kaluar, që nga vota historike e Mbretërisë së Bashkuar për të ardhmen e anëtarësimit të vet në BE, dhe britanikët nuk janë më afër njohjes së faktit se kur – ose nëse – qeveria e tyre do të aktivizojë Nenin 50 të Traktatit të Lisbonës, mekanizëm që fillon procesin e shkëputjes.

Refuzimi nga qeveria britanike për të dhënë një datë vjen mes thirrjeve në rritje për të shpërfillur rezultatin e referendumit dhe nga kërcënimet për të sfiduar legjitimitetin e qeverisë për ndërmarrjen e një vendimi të njëanshëm pa konsultuar më parë parlamentin.

Ish-kryeministri Tony Blair është politikani më i fundit britanik që sugjeroi që qeveria të lërë mënjanë rezultatin e referendumit me justifikimin se nuk ishte mjaftueshëm i qartë.

Qeveria duhet të “marrë kohën e vet” dhe “t’i mbajë opsionet e hapura”, tha Blair më herët këtë javë, duke shtuar se vullneti i njerëzve siç u demonstrua më 23 qershor “mund të ndryshojë” në të ardhmen.

Kolapsi dramatik i koalicionit “Të largohemi” pas 23 qershorit ka inkurajuar më tej kampin e mundur “Të qëndrojmë”.

Shumë prej tyre pretendojnë se ata që donin të dilnin nga BE-ja janë penduar për votën e dhënë në 23 qershor për të dalë.

Liderët e fushatës së suksesshme “Të largohemi” ndërkohë janë kthyer kundër njëri-tjetrit që pas derdhjes së shampanjës në mëngjesin e 23 qershorit.

Pas votimit guruja dhe ndihmësi i ish-kryebashkiakut të Londrës Boris Johnson, Michael Gove e denoncoi atë si krejtësisht të përshtatshëm për t’u bërë kryeministër.

Një Johnson i turpëruar u detyrua të anulojë papritur fushatën e tij për t’u bërë lideri i ardhshëm i partisë qeverisëse të Konservatorëve.

Megjithatë, roli i Gove në atë që u quajt një “vrasje” e papritur politike ka dëmtuar edhe kredibilitetin e tij gjithashtu. Me gjak politik në duar, pak arrin të besojnë në shanset e tij për të pasuar David Cameron në rezidencën kryeministrore.

Figura e tretë kyçe e fushatës për të

Kryeministrja britanike, Theresa May me kancelaren gjermane, Angela Merkel

dalë, lideri Nigel Farrage nga UKIP, dha dorëheqjen si lider i partisë së tij anti-BE, duke thënë se “do të jetojë sërish”.

Me kampin e daljes që e ka humbur kontrollin dhe në rrëmujë, Partia Konservatore dhe qeveria e Mbretërisë së Bashkuar duken se me gjasa do të bien në duart e një mbështetëse të qëndrimit, Ministres së Brendshme Thereza May – e cila kryesoi raundin e parë zzgjedhur të lidershipit të partisë të martën.

May këmbëngul se ajo pranon rezultatin e referendumit të 23 qershorit. Ende, ngritja e saj në dukje e pandalshme në pushtet mund të nxisë vetëm ankth mes

Ish-kryeministri Tony Blair është politikani më i fundit britanik që sugjeroi që qeveria të lërë mënjanë rezultatin e referendumit me justifikimin se nuk ishte mjaftueshëm i qartë. Qeveria duhet të “marrë kohën e vet” dhe “t’i mbajë opsionet e hapura”, tha Blair më herët këtë javë, duke shtuar se vullneti i njerëzve siç u demonstrua më 23 qershor “mund të ndryshojë” në të ardhmen.

atyre që votuan për t’u larguar se dalja e Britanisë nga BE-ja mund të përfundojë e mbetur stok në ekuivalentin politik të një ngrice.

Figura kyçe në Europë po e kujdesen shumë për ato që thonë. Ndërsa disa liderë në Spanjë dhe Francë, Presidenti i Komisionit Jean-Claude Juncker, thonë se ata duan që Britania të nxitojë dhe të bëjë gati valixhet, humori në Berlin dhe në disa kryeqytete të tjera është krejt i ndryshëm.

UK Times të mërkurën citoi një nga këshilltarët kyçë të kancelares gjermane Angela Merkel të thoshte se nuk duhet nxituar.

Merkel vetë i tha kolegëve të qendrës së djathtë nga Europa në një takim në Bruksel javën e shkuar se ata duhet të presin për të ardhmen e Britanisë në BE deri pas pushimeve të verës.

Mosbesimi i Merkel rreth Juncker është i mirënjohur dhe i shoqëruar me raporte ku Gjermania ka shprehur se do ta zëvendësojë atë.

Ndërsa erërat politike në Britani duket se po fryjnë në favor të atyre që duan të qëndrojnë, gjithçka varet nga rezultati i garës elektorale të lidershipit të Partisë Konservatore.

Nëse May merr postin me një mbështetje të madhe nga anëtarët e partisë dhe deputetët, ajo mund të ndjejë lirinë për të vonuar ose harruar ngadalë planet për të dalë nga BE-ja.

Ajo do të ndihmohej me këtë zgjedhje – nëse vendos ta çojë përpara – nga raportet se qeveria britanike ka një mungesë kronike të negociatorëve tregtarë të nevojshëm për të ndërmjetësuar traktatet bilaterale me partnerët kryesorë ekonomikë të Mbretërisë së Bashkuar, përfshirë SHBA-në dhe Europën.

Këto raporte thonë se ndërsa Britanisë i duhet të mbledhë një skuadër me të paktën disa qindra ekspertë, Whitehall [Shërbimi civil britanik] ka vetëm 40 ose 50 në dispozicion. Megjithatë, hapësira e May për të manovruar do të pakësohet nëse ajo fiton ngushtësisht lidershipin e partisë dhe përballet me një sfidë të madhe nga rivalja e saj e ashpër anti-BE, Angela Leadsom. Në atë rast, May do të duhet të gjejë mbështetje nga ata që votuan për të dalë – dhe sado që t’i mungojnë negociatorët e kualifikuar tregtar – të caktojë një afat për t’u larguar nga BE-ja.

Korrik 2016

Analizë

11

Krerët e Bashkimit Europian kanë përshëndetur miratimin nga parlamenti të paketës së ndryshimeve kushtetuese për Reformën në Drejtësi; megjithatë, ekspertët e integrimit ndahen në mendim nëse vetëm një votë me konsensus do të mjaftojë për hapjen e negociatave me BE.

A do të mjaftojë vota pro Reformës në Drejtësi për hapjen e negociatave me BE? BESAR LIKMETA | BIRN | TIRANË

K

uvendi i Shqipërisë votoi unanimisht me 140 vota pro dhe asnjë kundër në orët e para të së premt e s n j ë p a ket ë a m en d a m ent e s h kushtetuese, pjesë të një reforme të thellë të sistemit të drejtësisë. Vota erdhi pas një kalvari të gjatë negociatash midis opozitës dhe mazhorancës, të udhëhequra nga ambasadori i Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Tiranë, Donald Lu dhe kreu i delegacionit të Bashkimit Europian, Romana Vlahutin, të cilat kulminuan të enjten në mbrëmje me dakordësinë e partive politike. Votimi i reformës, një nga kushtet kryesore të vendosura nga Bashkimi Europian për mbajtjen hapur të perspektivës së integrimit të vendit, u përshëndet në Tiranë dhe në Bruksel, si një fitore për popullin shqiptar dhe aspiratat e tij.

Edhe pse zyrtarët e BE-së e kanë mirëpritur reformën si një hap përpara për integrimin e vendit, ata kanë qenë të kujdesshëm të nënvizojnë që implementimi i saj i shpejtë dhe në mënyrën e duhur do të jetë po aq i rëndësishëm, në mënyrë që të prodhojë rezultate në luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar.

Ekspertët vendas të cilët vëzhgojnë nga afër procesin e integrimit bien dakord me burokratët në Bruksel; megjithatë, ata ndahen në vlerësimin nëse vota pro reformës do të jetë e mjaftueshme për marrjen e një rekomandimi nga Komisioni Europian në tetor për hapjen e negociatave me BE. Edhe pse ky vendim i Komisionit është politik, ata shprehen që rekomandimi i Brukselit do të varet nga shpejtësia dhe dakordësia për të miratuar paketën e ligjeve, pjesë të reformës, si dhe fillimin e implementimit të saj.

Shqipëria mori statusin e vendit kandidat në BE në qershor të vitit 2014, por Komisioni Europian ka kërkuar një seri provash konkrete [track-record] në luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar për hapjen e negociatave për anëtarësim. Nëpërmjet një njoftimi, zëvendës presidentja e Komisionit Europian Federica Mogherini dhe komisioneri i Zgjerimit Johannes Hahn e mirëpritën miratimin nga parlamenti shqiptar të paketës së amendamenteve kushtetuese.

“Ne përgëzojmë popullin shqiptar, liderët dhe partitë politike që treguan matu-

Kryeministra Edi Rama dhe shefja e politikës së jashtme në BE, Federica Mogherini

ri në arritjen e këtij vendimi historik,” thanë ata.

“Ky hap i paprecedente i përgjigjet kërkesës së qytetarëve për një drejtësi transparente, të pavarur dhe llogaridhënëse,” shtuan Mogherini dhe Hahn.

Megjithë lëvdatat e pakursyera për votimin në parlament, Mogherini dhe Hahn nënvizuan që “implementimi i reformës duhet të fillojë menjëherë, në mënyrë që shqiptarëve t’u jepet një sistem drejtësie me standarde Europiane”.

Vota pro reformës u përshëndet dhe nga Raporteri për Shqipërinë në Parlamentin Europian, eurodeputeti gjerman Knut Fleckenstein, i cili në një intervistë për News 24 TV u shpreh se do të rekomandonte hapjen e negociatave midis Shqipërisë dhe BE-së.

“Politikanët në Shqipëri janë mëse të përgatitur që të vazhdojnë rrugën e nisur; popullit, shoqërisë civile i takon të shikojë çfarë po bën politika; sa për komunitetin ndërkombëtar, ne duam më të mirën për Shqipërinë,” tha Fleckenstein.

“Do t’i kërkojmë Këshillit Europian hapjen e negociatave; është momenti i duhur,” shtoi ai. Edhe pse komentet që vijnë nga Brukseli pas votës pro reformës janë pozitive, ekspertët vendas janë të pa-

sigurtë nëse kjo votë do të mjaftojë për të marrë një dritë jeshile nga Komisioni Europian për hapjen e negociatave.

Kjo pasiguri nuk mbështetet vetëm në vështirësitë që u shfaqën në procesin e dakordësimit të paketës kushtetuese midis partive politike, por edhe në vetëdijen që amendamentet e miratuara të premten janë vetëm fillimi i një rrugëtimi të gjatë institucional dhe politik deri në implementimin final të reformës.

Gledis Gjipali, drejtor ekzekutiv i Lëvizjes Europiane në Shqipëri, EMA, shprehet se ndryshimet kushtetuese janë vetëm “maja e ajsbergut” e një pakete prej 40-50 ligjesh që duhet të miratohen si pjesë e Reformës në Drejtësi.

“Të gjithë këto do të duan kohë dhe Komisioni Europian ka qenë i qartë me Shqipërinë që nuk mjafton vetëm miratimi, por duhet të shohim dhe zbatimini famshmi “track-record” që kërkohet për të gjithë reformat por veçanërisht për Reformën në Drejtësi tek fusha e shtetit të së drejtës,” tha Gjipali. “Prandaj besoj se do të ndikojë shumë shpejtësia se si institucionet do të reagojnë me miratimin e legjislacionit në vazhdim dhe me ngritjen e këtyre institucioneve edhe funksionimin e tyre,” shtoi ai. Sipas Gjipalit, nëse pro-

cesi i votimi të ligjeve dhe implementimit të reformës do të ecë pa bllokime dhe në frymën e konsensusit të arritur, atëherë shansi është që Komisioni Europian të japë një rekomandim pozitiv për hapjen e negociatave në Tetor, i cili do të duhet të mbështetet dhe nga Këshilli i Ministrave të BE-së.

Gjergji Vurmo, nga Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim, IDM, bie dakord, duke nënvizuar që Shqipëria është në fillimin e procesit të Reformës në Drejtësi dhe Komisioni ka kërkuar më shumë për hapjen e negociatave.

Megjithatë, ai shprehet se vendimi i Komisionit është politik dhe është optimist që do të anojë në anën e Shqipërisë.

“Nëqoftëse do të marrim përkufizimin siç është dhënë tek rekomandimi i Komisionit ai flet për “track-record,” ndërkohë që ne sapo kemi hapur gropat dhe kemi shtruar radhën e parë me gurë që të ngremë themelet,” tha Vurmo duke iu referuar Reformës. “Por është një vendim politik dhe të gjithë kanë thënë që do të hapen [negociatat] – duke pasur parasysh jo vetëm rëndësinë e Reformës dhe bazat që u hodhën, por edhe historinë politike shqiptare, e cila mund të na justifikojë,” përfundoi ai.

12

Korrik 2016

Disa nga projektet e bashkisë për Parkun e Liqenit

Njollat e fushave sportive

Plani i qeverisë për Parkun e Liqenit:

parkingje, klube, fusha sporti dhe një kullë Një projekt i papublikuar më parë dhe i siguruar nga BIRN përmes një kërkese për të drejtë informimi zbulon se qeveria aktuale ka ndër mend të kryejë një pafundësi ndërhyrjesh në parkun e madh të Tiranës.

GJERGJ EREBARA | BIRN | TIRANË

N

ë shkurt të këtij viti, frekuentuesit e parkut të madh të Tiranës u gjendën papritur përballë një rrethimi për një kantier ndërtimi në brendësi të tij, i cili më vonë u zbulua se ishte një park lodrash për fëmijë në ndërtim. Ndërtimi i parkut të lojërave u kundërshtua me forcë nga një grup aktivistësh dhe organizatash të shoqërisë civile, të cilat kundërshtonin betonizimin e zonës si dhe mungesën e konsultimeve me publikun nga bashkia e Tiranës për projektin. Nëpërmjet një letre publike, 11 organizata mjedisore joqeveritare e akuzuan bashkinë e Tiranës se ka shkelur ligjet për mbrojtjen e mjedisit si dhe ato të konsultimit publik. Aktivistët mbajtën një numër protestash periodike për të kundërshtuar projektin, të cilat shpesh degjeneruan në dhunë pas ndërhyrjes së Policisë Bashkiake dhe Policisë së Rendit. Një grup aktivistësh, i vendosur në hyrje të parkut në atë që u pagëzua si “ulliri i qëndresës,” qëndruan për më shumë se 78 ditë duke dokumentar gjatë natës dhe ditës sasinë e betonit të përdorur nga parkun e lodrave nga firma ndërtuese. Përgjatë periudhës së përplasjes me shoqërinë civile bashkia e Tiranës refuzoi të publikonte projektin e punimeve, ndërkohë që i përshkroi shpesh aktivistët si huliganë. Një kopje e këtij projekti është marrë nga BIRN përmes një kërkese bazuar në ligjin për të drejtën e informimit. Dokumentet e siguruara nga BIRN tregojnë që parku i lojërave, i cili u inaugurua nga kryebashkiaku Erjon Veliaj me 1 qershor, është vetëm një nga gati një duzinë projektesh të parashikuara nga qeveria në parkun e madh të Tiranës.

Tender pa konkurrencë Me 6 maj 2015 Fondi Shqiptar i Zhvillimit nënshkroi një kontratë më bashkimin e kompanive Bolles and Wilson dhe Atelier 4, me një vlerë prej 18.3 milion lekë, për përgatitjen e një masterplani për zonën e liqenit artificial si dhe hartimin e 5 projekteve pilot për rehabilitimin e tij. Dokumentet e siguruara nga BIRN tregojnë që kostoja e kontratës është e barabartë me 99.2 për qind të fondit limit të tenderit prej 18.4 milionë lekë, gjë që do të thotë se konkurrenca në tender ka qenë

thuajse zero. Afërsia e ofertës fituese me fondin limit është një nga treguesit që Autoriteti i Konkurrencës në Shqipëri përdor për të matur praninë apo mungesën e konkurrencës në një tender. Në të gjithë vitin 2015, fituesit e tenderëve të sektorit publik kanë rezultuar me oferta fituese në masën 90 për qind të fondit limit. Nuk ka asnjë të dhënë që masterplani i projektuar nga Bolles and Wilson dhe Atelier 4 të jetë konsultuar me publikun, në bazë të ligjit të miratuar nga mazhoranca e qendrës së majtë e kryeministrit Edi Rama.

Në dokumentin “Lista e Ndërhyrjeve”, të masterplanit janë parashikuar 20 procese, të cilat përfshijnë, përveç mbjelljes së pemëve, tetë vende parkimi me sipërfaqe të përgjithshme prej 20 mijë metrash katrore dhe me kapacitet prej rreth 700 makinash njëherësh dhe një kullë. Lista e ndërhyrjeve fillon me mbjelljen e pemëve, proces që tashmë është kryer, por vijon me ndërtimin e tetë parkingjeve në të gjitha hyrjet e parkut me supozimin se në këtë mënyrë, parku do të bëhet më i përdorshëm. Parkingjet do të variojnë nga 1,400 metra katrore në 4 mijë metra katrore. Ato do të zënë në total 20 mijë metra katrore. Dokumenti argumenton nevojën e parkingjeve si më poshtë: “Në mënyrë që të rritet menjëherë aksesibiliteti, në të gjithë hyrjet e propozuara, një veprim tjetër që duhet të kryhet, është implementimi i zonave të parkimit, në përputhje me propozimin në masterplan, me të gjitha materialet e specifikuara për shtrim, llojet e ndriçuesve, llojet e pemëve, etj”. Ky lloj argumenti bie ndesh me deklaratat publike të kryetarit të bashkisë Tiranë Erion Veliaj, i cili është shprehur vazhdimisht që po kërkon të nxisë përdorimin e biçikletës në qytet, duke shkurajuar përdorimin e makinave si ndotëse dhe jopraktike. Harta tregon se parkingjet do të ndërtohen brenda hapësirës së parkut, ku tre prej tyre do të jenë në zonën mes Sheratonit dhe Rrugës së Elbasanit, një zonë e parkut që sakaq është kafshuar gjatë viteve nga ndërtime pallatesh.

Qendra e kalërimit, pista e kuajve, fusha e futbollit dhe klub Në tetor 2015, administrata e re e Bashkisë së Tiranës, e sapoardhur nga zgjedhjet e

qershorit të atij viti, përzuri me dhunë dhe u shembi barakat rreth 50 familjeve të varfra rome që jetonin aty. Bashkia deklaroi në atë kohë se po e bënte këtë spastrim për të lejuar mbjelljen e zonës me pemë. Pas përzënies me dhunë të romëve, me të vërtetë zona në fjalë u mbush me fidanë. Por projekti i qeverisë ka një plan tjetër. Plani i miratuar synon të ndërtojë në këtë zonë fusha futbolli, fusha tenisi, klube dhe një pistë kuajsh. Të renditur si aktivitetet 5 dhe 6, masterplani thotë: “Në jug të liqenit (zona aktualisht e zënë nga komuniteti Rom) është e sheshtë dhe ideale për një klub sportiv: fusha futbolli, fusha tenisi, basketbolli dhe një shtëpi e klubit sportiv”. Ndërsa për pistën e kuajve thotë: “Perimetri jugor i parkut është në këto momente viktimë nga cenimet e ndërtimeve pa leje. Për të kufizuar më tepër humbjen e hapësirës, një barrierë është e nevojshme, një kufi i ri legal i parkut.

Plani i ri për parkun përfshin një shirit 10m të gjerë për kalërim- e quajtur “Kalërimi”.

Sipas projektit ky shirit fillon te qendra e propozuar për kalërim në pjesën jug-perëndimore të liqenit dhe zgjatet afërsisht 2 km në pjesën lindore, ku ndërpritet nga rruga e Elbasanit. Një zonë kthimi për kuajt është planifikuar e shoqëruar me vend për të pirë ujë. Qendra e Kalërimit është e pozicionuar në pjesën Jug-Perëndimore të liqenit.

Fiksimi me kullat Bolles-Wlson, kompania e projektimit, duket se ka një pasion të madh për ndërtimin e kullave. Pas kullës së kuqe në Korçë, ajo ka projektuar edhe një kullë të tillë te parku i liqenit artificial, si dhe një kullë tjetër të quajtur “Kulla e Ujit.” “Për të funksionuar elementët ujor të propozuar në park është e domosdoshme të ndërtohet një depozite uji (Kullë Uji) në kuotën më të lartë të Parkut.

Kjo kuotë është në thellësi të pyllit dhe e pozicionuar në cepin Veri-Perëndimor të zonës së Pallatit të Brigadave. Uji në kullë është në lartësinë+210 metra mbi nivelin e detit, që do të thotë që Kulla në vetvete duhet të jetë 45 metra e lartë, kjo gjithashtu për të siguruar që depozita/koka të rri pezull mbi pemët e larta eukalipt”, thuhet në projekt. Përveç kullës së ujit, në projekt flitet edhe për Kullën

Vendet ku është planifikuar të ndërtohen parkingjet

e Vrojtimit dhe stacionin e biçikletave me qira. “Kulla e vrojtimit është një strukturë metalike (si një kullë e tensionit të lartë) – e bërë nga një strukturë standarte çeliku (afërsisht 10×10 cm) i veshur me zink”, shkruhet në projekt. Projekti premton gjithashtu se te diga e liqenit artificial të Tiranës do të krijohen hapësira për plazh.

Kosha mbeturinash dhe shtylla ndriçimi ‘firmato’ Kompania projektuese e ndërhyrjeve në park nuk ka folur shumë në detaje për lëndët e para të përdorura në park me përjashtim të këshillimit të dy elementëve: llojit të shtyllave për ndriçim që duhet të përdoren dhe llojin e koshave të mbeturinave. Bolles Wilson dhe kompania shqiptare Atelier 4 kanë këmbëngulur që në masterplan që shtyllat e ndriçimit të jenë të markës “Santa & Cole Lentis“. E njëjta gjë është rekomanduar edhe për koshat e plehrave. Projektuesi thotë se koshat e plehrave duhet të jenë produkti me emrin Rodes të kompanisë Santa & Cole. Vetëm për parkingjet, hartuesit e masterplanit propozojnë vendosjen e 143 shtyllave elektrike Lentis, ndërsa pjesa tjetër e projektit mund të mbartë edhe qindra shtylla të tjera. Projekti tashmë i përfunduar përgjysmë dhe i shumëdebatuar i këndit të lojërave jep një ide se sa kushtojnë shtyllat dhe koshat e mbeturinave të markës së rekomanduar.

Preventivi i punimeve të këndit të lojërave, i siguruar nga BIRN në bazë të ligjit të të drejtës së informimit, tregon se vetëm për projektin e parkut, janë blerë 30 kosha “firmato” për mbeturinat, secili prej të cilit ka kushtuar 155 mijë lekë për një total prej 4.6 milionë lekësh. Për ndriçimin, shtyllat Lentis kanë kushtuar 184 mijë lekë copa dhe vetëm për këndin e lojërave janë blerë 40 copë me çmim total prej gati 7.4 milionë lekësh.

Në total, koshat dhe shtyllat kanë kushtuar së bashku 12 milionë lekë nga 81 milionë që kushtoi i gjithë projekti i këndit të lojërave.

Nëse vijon të zbatohet, masterplani do t’i kushtojë taksapaguesve edhe disa milionë euro të tjera ku, një pjesë e madhe e parave do të shkojë për të paguar kosha dhe shtylla ndriçimi.

Korrik 2016

13

I PYETUR NGA BIRN konsorciumi i cili po ndërton gazsjellësin i hedh poshtë akuzat e grupeve mjedisore, duke nënvizuar se procesi i shpronësimeve në Shqipëri ka qenë i bazuar në standarde ndërkombëtare.

Kryeministri Rama gjatë një ceremonie për ardhjen e tubave të gazësjellësit TAP

Kredia 1.5 miliardë euro;

organizatat mjedisore kundërshtojnë financimin e gazsjellësit TAP CEE Bankwatch, një rrjet organizatash mjedisore në Europën Qendrore dhe Lindore, i ka kërkuar bankave Europiane për zhvillim të mos e financojnë projektin e gazsjellësit TAP, duke cituar kompensimin e padrejtë të qytetarëve shqiptarë të prekur nga projekti – të cilën ato e cilësojnë si të panevojshëm për sigurinë energjetike të Europës.

BESAR LIKMETA | BIRN | TIRANË

T

ë hënën presidenti i Bankës Europiane për Rindërtim dhe Zhvillim Suma Chakrabati do të vizitojë Tiranën, ndërkohë që BERZH po vlerëson një kredi prej 1.5 miliardë euro për Gazsjellësin Trans Adriatik, TAP, – kredia më e madhe në historinë e bankës.

Projekti i gazsjellësit cilësohet i një rëndësie strategjike për sigurinë energjetike nga Bashkimi Europian dhe vendet Europës Jugore ku shtrihet dhe gjurma e tij. Megjithatë, një rrjet organizatash mjedisore pjesë të rrjetit CEE Bankwatch, i kanë kërkuar institucioneve financiare publike si BERZH dhe Banka Europiane e Investimeve, të mos i miratojnë kërkesat e TAP për financim, duke cituar shqetësimet e banorëve shqiptarë në gjurmën e gazsjellësit – të cilët ankohet për kompensim të padrejtë për tokat e tyre.

“Ne nuk themi që shpronësimet kanë qenë të padrejta, por që fshatarët dhe banorët e prekur besojnë që shpronësimet kanë qenë të padrejta,” tha Anna Roggenbuck, nga organizata CEE Bankwatch.

I pyetur nga BIRN konsorciumi i cili po ndërton gazsjellësin i hedh poshtë akuzat e grupeve mjedisore, duke nënvizuar se procesi i shpronësimeve në Shqipëri ka qenë i bazuar në standarde ndërkombëtare.

“Në shumicën dominuese këto kontrata me pronarët e tokave kanë qenë kontrata vullnetare,” i tha BIRN Shkëlqim

Bozgo, menaxher i TAP për Shqipërinë.

“Mund të ketë njerëz që mund të kenë kërkesa por ne kemi një sistem ankesash që është funksional,” shtoi ai.

Gazsjellësi Trans Adriatik TAP është pjesë e të ashtuquajturi Korridori Jugor i Gazit – një term i përdorur nga Komisioni Evropian për të përshkruar projektet infrastrukturore të planifikuara me qëllim përmirësimin e sigurisë dhe diversitet të furnizimit me energji të BE-së duke transportuar gaz nga rajoni Kaspik për në Europë.

Ky sistem i ndërlikuar gazi ka një gjatësi prej 4 mijë kilometra dhe shtrihet në shtatë vende, duke përfshirë tre projekte gazsjellësash: Gazsjellësi i Kaukazit të Jugut, SCPX; Gazsjellësi Trans Anatolian, TANAP; dhe Gazsjellësi Trans Adriatik, TAP. Gazsjellësi TAP realizon lidhjen më gazsjellësin TANAP në kufirin TurkoGrek, dhe më pas përshkon Greqinë e Veriut, Shqipërinë dhe Detin Adriatik për të përfunduar në rajonin e Puljas në Italinë jugore Aktualisht projekti është në fazën e zbatimit dhe ndërtimi në Shqipëri pritet të fillojë përpara datës 1 gusht. Megjithatë, sipas CEE Bankwatch, jo të gjithë banorët e prekur nga projekti janë kompensuar ashtu si duhet për të ardhurat që kanë humbur nga ndërtimi i kësaj infrastrukture gjigante gazi.

Roggenbuck i tha BIRN se një delegacion i udhëhequr nga CEE Bankwatch ka intervistuar rreth 80 familje të prekura nga projekti në Shqipëri, duke regjistruar

pakënaqësitë e tyre mbi mënyrën se si TAP i kishte kompensuar për tokën e marrë me qira.

Sipas organizatës mjedisore një pjesë e banorëve janë të pakënaqur me kompensimin e bërë nga kompania për pemët frutore ose ullinjtë e humbur, pagesat e komisioneve bankare për të marrë kompensimin nga TAP, si dhe mungesën hyrjes së lirë në të ashtëqujturat “toka jetime” në zonën e mbrojtur të gjurmës së gazsjellësit.

“Pika kryesore [e ankesave] ishte se nuk i kanë nënshkruar marrëveshjet sepse kishin dëshirë, por sepse janë kërcënuar nga kompania ABKons që përfaqësonte TAP-in, se nëqoftëse nuk nënshkruanin qeveria do të përfshihej dhe do të merrnin më pak para,” tha Roggenbuck.

“Kishte njerëz që nuk donin të firmosnin dhe nuk firmosën, por megjithatë u shprehën se shumë shpejtë do të ishin të detyruar për të hedhur firmën,” shtoi ajo.

ABKons është një nënkontrakor i projektit TAP-it në Shqipëri nga viti 2009, dhe e ka asistuar këtë të fundit në analizën e vlerave të kompensimit, servitutit të tokës dhe të drejtat e kalimit.

Edhe pse pranoi që disa nga pronarët e prekur nga projekti mund të kenë kërkesa që nuk janë përmbushur, menaxheri i TAP në Shqipëri Shkëlqim Bozgo u shpreh se kompania ka përdorur një metodologji të bazuar në çmimin e tregut, e cila është aplikuar për të gjithë njëlloj.

“Personave – toka e të cilëve do të përdoret nga projekti – i janë shpjeguar të

gjitha parimet, [sepse] është një metodologji për të gjithë, dhe nuk është se kemi hyrë në negociata dhe dikujt i kemi dhënë një marrëveshje më të mirë dhe dikujt më ndryshe,” u shpreh ai.

Bozgos i tha BIRN se që në fillimet e veta projekti TAP , zbatimin e ka bërë në përputhje me kërkesat e BERZH, sepse e ka pasur “synim të vetin financimin nga këto institucionet ndërkombëtare.”

Përveç BERZH-it e cila po vlerëson një kredi prej 1.5 miliardë euro për projektin TAP, Banka Europiane e Investimeve po shqyrton gjithashtu një kredi prej 2 miliardë eurosh.

Sipas CEE Bankwatch këto dy institucione financiare publike nuk duhet ta financojnë gazsjellësin TAP, pasi ky i fundit nuk mundëson sigurinë e furnizimit me gaz të Europës.

“Ne besojmë që ky projekt është totalisht i padobishëm për Europën…sepse ky gazsjellës do të transportojë vetëm 3 % të konsumit vjetor të gazit,” tha Roggenbuck.

Sipas ekspertes së CEE Bankwatch ndërtimi i infrastrukturës për transportin e gazit është zgjidhje e gabuar nga ana mjedisore, sepse ai mbetet një karburant fosil që duhet të mbahet në nëntokë.

“Nuk na duhet dhe është dëmtues nga një pikëvështrim mjedisor dhe të ndryshimit të klimës,” tha ajo. “Me këto para ne mund të investonim në eficencë energjetike, që do të na ndihmonte të kursenim në konsumin e gazit,” përfundoi Roggenbuck.

14

Korrik 2016

REPORTAZH Luiza Gega, atletja pa pistë vrapimi që garon në Lojrat Olimpike Mungesa e infrastrukturës sportive dhe vëmendja institucionale nuk janë të vetmet pengesa të cilat atletja shqiptare është dashur të kalojë për t’u shpallur nënkampione e Europës.

A

jo është shqiptarja e parë që shpallet nënkampione e kontinentit nënjë kampionat europian të atletikës. Luiza Gega u rendit e dyta në garën e 3000 metrave me pengesa që u zhvillua nga datat 6 deri më 10 korrik në Amsterdam të Hollandës, duke e ndalur kronometrin në 9 minuta, 28 sekonda dhe 52 të qindat. Arritjen më të rëndësishme të jetës së saj, por edhe për Shqipërinë, e ndau me ata pak njerëz që e pritën në aeroport, pak orë me prindërit, e sërisht u nis për udhë, drejtë Korçës. Në stadiumin “Skënderbeu” ndodhet një ndër pistat e pakta me tartan në Shqipëri, ku mund të stërvitet atletja 28 vjeçare. Ka vetëm katër javë kohë për t’u përgatitur për lojrat olimpike që zhvillohen në Rio de Zhaneiro të Brazilit në mesin e muajit gusht. Falë Luizës, Shqipëria nuk është thjeshtë vend pjesëmarrës në lojra, por pretendete për medalje. “Do të mbaj flamurin dhe për herë të parë ne jemi garues në Lojrat Olimke, që është ëndërra e çdo atleti,” Luiza thotë për sfidën e rradhës në karierën e saj, e cila duket që në nisje se ka qenë veçse një garë e gjatë me pengesa. Sipas Gegës është pasioni i sportistëve që e mban gjallë sportin e atletikës në Shqipëri, dhe sukseset si të Luizës – ajo është kampione Ballkanike për pesë vitet e fundit -gati gati duken të pamundura të ndodhin. “Kudo që shkoj, në kompeticionet ndërkombëtare, jam vetëm me trajnierin, pa një fizioterapist, pa doktor apo masazhator, që janë shumë të rëndësishëm për një atlet. Gega shpjegon se para garës çdo atlet zhvillon stërvitje intensive dhe një personel i tillë ndihmës është i domosdoshëm. “Koleget e mia, që marrin pjesë në gara të tilla, nuk mendojnë për këtë apo për ndonjë dëmtim që mund të shkaktohet gjatë stërvitjes; ato nuk mendojnë se a do të kenë mjek me vete, nuk mendojnë nëse do u dalin lekët për t’u stërvitur apo për të qëndruar në garë,” tregon Luiza. “Thjeshtë mendojnë për garën dhe stërvitjen, ndërkohë që unë me trajnierin tim duhet të programojmë edhe qindarken e fundit,” shtoi ajo. Me mundësitë ekonomike që ka në dispozicion Gega mund të përballojë jetesën dhe stërvitjen në Korçë, ndërkohë që rivalët e saj, qoftë ato që la pas në Amsterdam, janë nisur drejtë Francës, aty ku stërviten gjatë verës atletët profesionistë.

Dhe pse në kushte më minimale të një atleteje profesioniste, Luzia thotë se shkon në Rio de Zhaneiro për të qenë finaliste në Lojrat Olimplike. Sa për medaleje, preferon të jetë me këmbë në tokë.

Pengesat e Luizës Luiza kurrë nuk e ka patur jetën të lehtë.

Kur vendosi t’i përkushtohej atletikës, 15 vjet të shkuara, duhet të zgjidhte mes Durrësit, familjes dhe ëndërrës së saj. Vjen në Tiranë, por edhe pse me gjithë parametrat e duhur fizik për një atlet, në Institutin e Fizkulturës rezultatet ishin modeste. “Vjen një moment që mendon ç’duhet të bësh me pasionin tënd. Shteti, edhe kur je atlet profesionist, nuk të ofron asgjë. Vendosa që të stërvitem në ekipin e Taulant Stërmasit, ku në atë kohë bënin pjesë emra të njohur të atletikës shqiptare,” tregon Luiza, duke shpjeguar se si vendosi që pasionin e saj ta kthejë në profesion.

Rezultatet e viteve të para ishin modeste por për trajnierin e saj Stërmasi, ishin shumë shpresëdhënëse, dhe tani Gega po thyhen rekorde kombëtare e ndërkombëtare. “Dy vjet

pas stërvitjes [me Stërmasin] fillova të thyej dhe rekorde që kishin 30 vite pa u thyer në atletikën Shqiptare. Rekordi i parë ishte në gara për 800 metra, e theva rekordin me pak të qindat po ama ishte një rekod. E theva në një kampionat botëror dhe kjo ishte një kënaqësi për mua,” kujton Gega. Që nga vitit 2010 ajo shpallet kampione në rang Ballkanik, nënkampione në ligat e europiane duke shkruar historinë e ateletikës shqiptare.

Megjithatë, përtej medaljeve jeta e Luizës shënjohet nga sakrificat dhe regjim gati gati titanik i stëvistjes që atletika detyron. Stërvitet mbi 6 orë në ditë. Rastet kur feston me miqtë numërohen me gishtat e dorës.

“Të jesh sportiste dhe atlete nuk ke jetë private. Edhe familjen e takoj shumë rrallë. Flas në telefon apou them motrave të gjejnë kohën që fundjavave të vijnë në Korçë,” thotë Gega.

“Unë kurrë nuk jam prezente në gëzimet e tyre. Gjithmonë i kërkoj ndjesë duke u thënë se kam stërvitje. Prishja e regjimit të kushton në stëvitjen e nesërme ndaj është domosdoshme që të planifikosh edhe sekontin sepse të ikën rezultati,” shton atletja Olimpike. Pas vetes ka vetëm trajnierin, i cili ështëpër të mjeku, fizioterapisti apo dhe masazhatori, që duhet të përbënin ekipin me të cilin prezantohet në një garë një atlet. Si atlete e ekipit të Tiranës, Luiza paguhet 60 mijë lekë të vjetra në muaj, ndërsa në rastet kur në kompeticionet ndërkombëtare renditet ndër tre vendet e para, shpërblehet nga federata me 850 mijë lekë të vjetra.

Nga 3 mijë atletë që janë të regjistruar në Federatën Shqiptare të Atletikës Luiza është më fatlumet. Ajo ka fituar një bursë nga Komiteti Olimpik me të cilin jeton dhe mundëson stërvitjen e saj. Sipas tranjerit te saj Taulant Stërmasi kostoja e stërvitjes së një atleti të përmasave të Luizës shkon deri në 25 mijë euro në muaj, por nuk po flasim për Shqipërinë që ka vetëm dy pista me tartan për stërvitjen e atleteve, në Elbasan dhe Korcë.

Në Tiranë e vetmja mundësi për t’u stërvitur është Parku i Liqenit Artificial, por dhe aty Luiza thotë se e ka të pamundur.

“Në Tiranë, i vetmi vend ku mund të dalësh për vrap është Parku i Liqenit Artificial, por dhe aty në këtë kohë ka dyndje njerëzish sa ti nuk ecën dot, jo më të bësh stërvitje,” thotë ajo. “Ndaj jam e detyruar të shkoj në Korçë.

Nuk është vendi më i mirë për t’u stërvitur, sidomos po të mendosh se do të mbaj flamurin në garat Olimpike, por është i vetmi vend që mund të përballoj ekonomikisht qëndrimin dhe stërvitjen,” shton ajo.

Autoritetet frikë nga dopingu Në Kampionatin Europian, Luiza u rendit pas atletes gjermane Gesa-Felicitas Krause dhe

“Të jesh sportiste dhe atlete nuk ke jetë private. Edhe familjen e takoj shumë rrallë. Flas në telefon apou them motrave të gjejnë kohën që fundjavave të vijnë në Korçë,” thotë Gega. la pas turken Meryem Akda, në garën 3000 metra me pengesa, e cila konsiderohet nga disiplinat më të vështira në atletikë.

Megjithëse është shqiptarja e parë që shpallet nënkampione e kontinentit asnjë zyrtar shqiptar nuk i ka dërguar qoftë dhe një sms urimi për medaljen e rrëmbyer në Amsterdam.

Për arritjen e saj në atdhe, të vetmit që e mirëpritën ishin disa aktivistë të grupuar në lëvizjen “Qytetarët për Parkun”. Ata e pritën në aeroportin “Nënë Tereza” dhe organizuar një mbrëmje falenderimi në nder të saj, në një prej lokal modest në Tiranë, ku një grusht

njerëzish e pritën me Flamurin Kombëtar e duartrokitje nënkampionen e Europës.

Kjo ishte festa e vetme për Luizën dhe indiferentizmi i institucioneve shtetërore ka lënë shije të hidhur tek ajo. Fillimsht është njoftuar që drejtues të lartë të shtetit do e prisnin në aeroport, por një njoftim i dytë, i mbërritur teksa ishte në tranzit në Romë, i bënte me dije se kryebashkiaku Erion Veliaj dhe kryeministri Edi Rama do e prisnin në një moment të dytë. Mendohet se frika nga rezultatet e analizave anti-doping ka ngrirë festën për Luiza Gegën. Në vitin 2014 një sërë sportistësh shqiptarë në peshëngritje, si Romela Begaj, Daniel Godellit, dhe Hysen Pulaku, rezultuan pozitiv dhe humbën medaljet e tyre.

Por Luiza thotë se priste të paktën një mesazh urimi për medaljne në Amsterdam.

“Po të ecim me këtë logjik i bie që organizatorët e Kampinatit duhet të prisnin përgjigjen e analizave dhe më pas të më varnin medaljen në qafë, por që nuk ndodh kështu,” thotë ajo. “Ajo që prisja ishte një urim mbështejte dhe kaq,” shton ajo. Trajneri i saj Tualant Stërmasi tregon se Luiza është sportistja më e kontrolluar në historinë e sportit shqiptar. Sipas tranierit, Luiza bën 25 kontrolle kundër doppingut në vit, ndërkohë që analizat paraprake nga Amsterdami kanë dalë negative.

“Mirë për një takim zyrtar priten përgjigjet analizave ponjëstatus për të uruar fitoren a i kompromentonte?” pyet Stermasi.

“Presidenti i federatës europiane e bëri. Luiza është medalja e parë e këtij niveli për Shqipërinë, kaq e meritonte,” shton ai.

Më shumë se mungesa e një ceremoniali zyrtar, ajo që e shqetëson Gegën është infrastruktura e munguar për atletët.

“Jo se unë nuk dua ta falendoroj shtetin, por nëse ata do të më mundësonin, qoftë dhe ato kushte që për sportistët e botës quhen minimale, do u thoja 1000 herë faleminderit,” tha ajo. “Koleget e mija nuk mendojnëse duhet të nisen dy orë para garës se është stadiumi larg, ose se çfarë do të ndodh po të pësojnë dëmtim në stërvitje se nuk kanë mjek. Ne jetojmë me këtë ankth çdo ditë dhe kjo e bën stërvitet strapacuese,” shtoi Luiza. Luiza edhe pse ka 15 vjet si sportiste profesioniste, Federata nuk i derdh sigurime shoqërore, çfarë përbën një shqetësim për të ardhmen e saj.

“Deri më tani nuk më quhet asnjë ditë pune e siguruar. Kur e mendoj, bëhem fobike, më kap ankthi ndaj fokusohem tek stërvitja. Është gjëja më e mirë që mund të bëj për momentin,” thotë ajo. Me gjthë vështirësitë që hasin sportistët në Shqipëri, kampionja shqiptare thotë se kurrë nuk mund të heqë dorë nga sporti.

Madje, emicionet që ndien, sidomos kur del fitues në kompeticionet ndërkombëtare, është e vetmja arsye që e shtyn përpara. “Unë shpresoj shumë që gjërat të ndryshojnë. Por kur sheh që ajo që ti bën sjell sukses e bën të ndiehen krenar dhe shumë njerëz të tjerë, atëherë motivimi është shumë i lartë,” thotë Gega. “Do i thoja çdo fëmije, çdo të riu që kapasion sportin të merret dhe ti përkushtohet, sepse emocioni që unë kam marrë kur mora medaljen në Amsterdam, kur flamuri ynë u ngrit përkrah shteteve si Gjermania e Turqia, nuk mund ta blesh as me shumën më marramendëse të parave,” përfundoi ajo.

Korrik 2016

Myslimani nga Shishtaveci restauron muret e ngurta të kishave antike Shahin Pashaj, 58-vjeç, ka punuar në restaurimin e mureve të gurit në kishat e Ardenicës e Karavastasë, dhe është pjesë e muratorëve që po rehabilitojnë Portikun e Shën Mërisë në Parkun Arkeologjik të Apolonisë ARBEN VELO | BIRN | FIER

A

ndej nga vjen ai, mes maleve të Kukësit, jeta nuk kuptohet pa gurë. Shahin Pashaj e ka mësuar këtë që në vegjëli kur ka filluar të skalisë e rradhisë për të ndërtuar një kasolle në Shishtavec, një fshat ku flitet shqip dhe gorançe, në kufi me Kosovën. “Guri nuk të lodh po mësove të flasësh me gjuhën e tij”, i thotë Pashaj BIRN duke folur për një “gjuhë” të tretë. Ai bashkë me murator të tjerë, po punojnë në restaurimin e një portiku mesjetar kishe në Parkun Arkeologjik të Apolonisë në Fier.

58-vjeçari ka vite që është pjesë e këtyre projekteve restauruese falë aftësisë për të lidhur gurët në mure të vjetra.

Punimet për rehabilitimin e Manastirit të Shën Marisë në Apoloni, filluan në mes të qershorit të këtij viti falë një fondi rreth 620 mijë euro të financuara nga Bashkimi Europian. Fondi është pjesë e projekteve CARDS (Ndihma Komunitare për Rindërtimin, Zhvillimin dhe Stabilizimin). “Projekti është pjesë e listës së projekteve të kombinuara që vijojnë Procesin e Lubjanës – Financimi i Rehabilitimit të Trashëgimisë në Evropën Juglindore, iniciativë e përbashkët e Këshillit të Europës dhe Komisionit Evropian dhe për të mbështetur restaurimin e trashëgimisë historike, si një gjenerator i kapitalit social dhe ekonomik, i cili sjell përfitime të prekshme për popullsinë lokale, duke inkurajuar turizmin kulturor”, thuhet në njoftimin e Ministrisë së Kulturës lidhur

me fillimin e punës këtu. Ai pritet të zgjasë deri në fund të Janarit të vitit që vjen dhe përfshin një sërë rehabilitimesh brenda zonës së mbrojtur dhe infrastrukturë shtesë. Një nga pjesët më të vështira në këtë proces i takon Shahinit. I paisur me mistri, e çekan, të cilët nuk i lëshon nga dora, edhe ndërsa flet, myslimani nga Shishtaveci duhet të mbyllë “plagët” që koha u ka shkaktuar mureve të kishës së vjetër, duke lënë sa më pak shenja të mundshme të ndërhyrjes së tij.

Babai i tre fëmijëve të cilët i ka rritur duke punuar si murator ka një eksperiencë të gjatë në këtë punë. “Me duart tona kemi restauruar shumë objekte antike.

Këto mure duhen patur kujdes, sepse restaurimi, puna me gurët dhe dyshemenë nuk duhet të lënë përshtypje të keqe te turistët”- thotë ai për BIRN. Ai numëron disa punë në të cilat ka marrë pjesë në të gjithë vendin, por thotë se ky i fundit është më i vështiri. “Kemi shkuar gjithandej. Kemi kryer restaurime në kishat e Karavastasë, në Ardenicë, Vlorë, Elbasan, por këtu është puna më e madhe”- shpjegon Shahini.

Burri i besimit mysliman buzëqesh kur ia kujtojnë se ka restauruar vetëm kisha.

“Unë jam mysliman…besoj në Zot dhe kur kam përfunduar punën në këto objekte kulti të them të drejtën jam ndier mirë”, thotë ai.

Në një botë kur konfliktet fetare janë lajm dite burri nga Shishtaveci perifrazon ndryshe Pashko Vasën: “Feja e punës, është puna”. “Mua kurrë nuk më ka rënë rasti të punoj për të ndërtuar apo restau-

15

Shahin Pashaj, 58 vjeç duke punuar në restaurimin e kishës

ruar një xhami, do ta bëja punën me qejf.

Kur mbaron një punë dhe sheh që ajo të ka dalë bukur, merr urimet dhe respektin.

Kjo nuk është pak apo jo?”, pyet ai.

Megjithëse për të ka pasur punë këto vite Shahini thotë se gurpunuesit po rrallohen. Çeliku, xhami, betoni i kanë zëvendësuar prej kohësh ndërtimet e gurit. Kullat e vjetra në fshatrat e Shqipërisë janë shembur për të ndërtuar shtëpi tulle.

58-vjeçari sidoqoftë ka vendosur t’ia mësojë të birit punën me gur, jo vetëm si traditë familjare, por edhe duke e ditur se ato gur që ai po vendos tani apo të tjerë do kenë sërish nevojë për tu radhitur pas disa vitesh.

I rritur mes mureve të gurit dhe gurpunuesve ai e thotë se ndryshe nga sa mund të hamendësohet puna e tij nuk kërkon forcë, por teknikë. “Guri, nëse i bie fort do të thyhet, nëse e “sqaron” me duart e tua, do të marr formën që do ti.

Do durim”, thotë ai.

Drejtuesit e punimeve në këtë qëndër muzeale thonë se, janë në përfundim një

“Guri nuk të lodh po mësove të flasësh me gjuhën e tij”, i thotë Pashaj BIRN duke folur për një “gjuhë” të tretë.

Ai bashkë me murator të tjerë, po punojnë në restaurimin e një portiku mesjetar kishe në Parkun Arkeologjik të Apolonisë në Fier.

pjesë e tyre për restaurimin e portikut e të trapezarisë, ndërsa ka përfunduar restaurimi i kabinës elektrike që ndodhet në pjesë e jashtme të rrethit të monumentit të Agonetet-ëve. Po ashtu sipas tyre ka përfunduar depoja arkeologjike e ujit dhe po krijohet mundësia për ta bërë të vizitueshme trapezarinë arkeologjike ku janë restauruar disa nga rrënojat. Në pjesën hyrëse të parkut ka përfunduar hyrja e re që përfshin parkimin si dhe lidhet me autostradën Fier-Vlorë. Specialistët kanë deklaruar se ka përfunduar ndërtimi i rrjetit hidrosanitar ku përfshihet ndërtimi edhe i një rrjeti kundër zjarrit.

Pjesa tjetër, në qendër të parkut Apolonia, mbetet një kantier i madh ndërtimi.

Manastiri i Shën Mërisë është i rrethuar me skaleta hekuri dhe dërrase. Aty kanë filluar të zhduken të çarat alarmuese të krijuara nëpër mure prej vitesh dhe sidomos në pjesën lindore të tij. Restuarime po kryhen në portikun e statujave, në trapezari, muzeum dhe pjesë të tjera të parkut. E gjithë fasada e jashtme dhe e brendshme është e mbushur me vegla pune, grumbuj llaçi dhe punëtorë që sfidojnë të nxehtin e korrikut.

Shahin Pashaj nuk ankohet për vapën.

“Puna jonë është mes të nxehtit dhe të ftohtit”, thotë ai duke hequr padashje një si paralelizëm me gurët qindravjeçarë të cilët duhet t’i rikthejë në vendin prej nga janë rrëzuar prej motit. Ai beson se ata po i japin jetë manastirit, ndërsa tregon se gjithë këtë “rrugë” e ka nisur në Shishtavec ku gurët lidhen me baltë për të ndërtuar shtëpi, kasolla e gardhe.

“E rëndësishme është që kur të përfundojmë këtë punë e të shkojmë në një tjetër vend pune, që ka nevojë për dorën tonë të mos koritemi”, thotë Shahini dhe rregullon kasketën mbrojtëse me dorën që ka sipër saj pak llaç të ngrirë.

16

Korrik 2016

Blog

Sugjerimet se amendimi i kushtetutës dhe instalimi në të i parimit të mosdiskriminimit (mes të tjerave) për shkak të orientimit seksual, përbëjnë një komplot për legalizimin fshehurazi të martesave mes të njëjtit seks ngjajnë aspak më shumë se sa një teori komploti që synon të na bëjë budallenj. Dhe problemi është që shumë shqiptarë duket se e kanë ngrënë këtë teori.

Sindikatat në Serbi kanë humbur pushtetin dhe krenaria e punëtorëve për anëtarësimin në to ka rënë jashtëzakonisht gjatë viteve të tranzicionit.

Në Serbi, distinktivët e sindikatave humbasin shkëlqimin

Martesat LGBT, një teori komploti që synon të na bëjë budallenj Marija Jankovic

GJERGJ EREBARA | BIRN | TIRANË

F

jalimi i Mesila Dodës kundër asaj që ajo e cilëson si “legalizim të martesave gay” përmes dy fjalëve të amendamenteve kushtetuese që po shqyrtohen në Kuvendin e Shqipërisë, mori tonalitetet e të vërtetës së pamohueshme. Thirrjet “mos e votoni në emër të Zotit”, i dhanë nota apokaliptike një situate që akshe-akshe është keqinformim në rastin më të mirë, ose një gënjeshtër e hapur e shpikur për të sulmuar reformën në drejtësi në tërësi në rastin më të keq.

Mes shqiptarëve që u vunë përballë dilemës “a duhet apo jo që Shqipëria të legalizojë martesat gej”, “a je pro apo kundër martesave gej”, besoj se shumica dërrmuese nuk i kanë lexuar amendamentet kushtetuese të propozuara. Komenti ironik i aktivistëve të të drejtave LGBT, Kristi Pinderi dhe Xheni Karaj, të cilët thanë se “pasi e kanë lexuar për dy ditë me rradhë amendamentin kushtetues, nuk kanë arritur të kuptojnë çfarë lidhjeje ka ky amendament me martesat LGBT”, duket se u mbytën nga makthi publik i ushqyer nga një numër politikanësh dhe komentatorësh, të cilët e patën të lehtë të bëjnë lidhjen e shkurtër ‘mosdiskriminim = martesa gay’ dhe nuk deshën kurrsesi të dallojnë diferencën mes këtyre të dyjave.

Propozimi për ndryshim thotë: “Askush nuk mund të diskriminohet padrejtësisht për shkaqe të tilla si gjinia, raca, feja, etnia, gjuha, bindjet politike, fetare e filozofike, identiteti gjinor, orientimi seksual, gjendja ekonomike, pasurore, arsimore, origjina shoqërore, lindja, aftësia e kufizuar, përkatësia shoqërore ose prindërore”. Aktualisht, ky nen që synon të ndryshohet thotë: “Askush nuk mund të diskriminohet padrejtësisht për shkaqe të tilla si gjinia, raca, feja, etnia, gjuha, bindjet politike, fetare a filozofike, gjendja ekonomike, arsimore, sociale ose përkatësia prindërore”.

Ndryshimi qëndron te shtimi i disa fjalëve dhe togfjalëve, të cilat, në thelb nuk i ndryshojnë asgjë rendit kushtetues aktual. Gjithsesi, kushtetuta është mirë të lexohet në tërësi. Ky që lexuam është paragrafi i dytë i nenit 18. Paragrafi i parë thotë: “Të gjithë janë të barabartë para ligjit”. Ndërsa paragrafi i tretë, thotë: “Askush nuk mund të diskriminohet për shkaqet e përmendura në paragrafin 2, nëse nuk ekziston një përligjje e arsyeshme dhe objektive”.

Problemi është që ka shumë politikanë dhe opinionistë, të cilët kanë bërë një përkthim shqip-shqip të paragrafit 2 të nenit 18 dhe kanë dalë në konkluzionin se ky paragraf legalizon martesat gay. Sipas këtij supozimi, shoqatat apo organizatat që kanë për tagër mbrojtjen e të drejtave të bashkësisë LGBT, do të kenë mundësi t’i drejtohen

Gjykatës Kushtetuese duke kërkuar të nxjerrë antikushtetuese kufizimet aktuale të Kodit të Familjes dhe të detyrojë shtetin të celebrojë martesa brenda të njëjtës gjini pa pasur nevojë për diskutime në kuvend apo ligj të veçantë, pra një komplot i vërtetë që synon, njëkohësisht të miratojë martesat gej në Shqipëri dhe gjithashtu të shkatërrojë familjen, shtetin, kombin, planetin, etj. etj. Askush nuk shtroi pyetjen se, pse një komplot i tillë nuk ka ndodhur deri tani, pasi kushtetuta aktuale, gjithsesi e ndalon diskriminimin në tërësi përveçse kur ekziston një “përligjje e arsyeshme dhe objektive”.

Askush nuk e vrau mendjen për të kuptuar se, ndonëse kushtetutat zakonisht përcaktojnë njeriun si qenie të barabartë me njeriun, ato janë dokumente që interpretohen ndryshe në realitet, qoftë në rastin e të drejtave LGBT, qoftë në rastin e të drejtave të tjera. Historia e Shqipërisë na e ka mësuar kaq gjë.

P.sh., ndonëse në Kushtetutën aktuale, e drejta e pronësisë është e patjetërsueshme dhe shpronësimi publik duhet të kryhet vetëm “përkundrejt një dëmshpërblimi të drejtë”, qeveria aktuale, ashtu si dhe ato të kaluarat, kanë kryer me bollëk shpronësime thellësisht të padrejta dhe kushtetuta nuk ka pirë ujë.

Aq më tepër, logjika se përfshirja e togfjalëshve “identiteti gjinor” dhe “orientimi seksual” në klauzolën e mosdiskriminimit, do të shërbejë si bazë për të rrëzuar në Gjykatën Kushtetuese kodin e familjes, duket se nuk reflekton asnjë vendim të mëparshëm të Gjykatës Kushtetuese mbi çështje të tilla. Logjika ‘mosdiskriminim = martesa gej’, duket se nuk qëndron për shkak se, fjala vjen, kushtetuta ndalon diskriminimin në bazë feje, por kjo nuk do të thotë se legalizon martesat mes feve për shkak se një kufizim i tillë nuk ka ekzistuar ndonjëherë. Shkurt, nuk duket se ka ndonjë lidhje mes ndryshimeve të propozuara në kushtetutë dhe martesave gej. Por fakti që kaq shumë njerëz e kanë ngrënë karremin, duke krijuar një debat publik që duket se nuk ka kurrfarë baze për të ekzistuar, është një shqetësim në vetvete.

Shqipëria ka pasur një numër të madh kushtetutash, ku që të gjitha kanë pasur nene të bollshme mbi barazinë dhe mosdiskriminimin. Këto nene nuk na kanë sjellë automatikisht as barazi dhe as mosdiskriminim. Sot, pas kaq shumë kushtetutash dhe kaq shumë përkëdheljeve me fjalë të mëdha, ne shqiptarët duhet të kishim kuptuar në fund fare se mosdiskriminimi nuk është problem që zgjidhet me ndryshimin e kushtetutës, por me dëshirën dhe vullnetin për të qenë të barabartë. Në këtë kuadër, sherri fals i ditëve të fundit na bën një gjë të mirë: na jep mundësinë për diskurs publik mbi të drejtat dhe të padrejtat. Por ky diskutim duhet të bëhet i informuar, jo mbi hipoteza teorish konspiracioni.

M

es dhjetëra distinktivëve, dy zinin vendin e nderit në raftin e dhomës së ndenjjes në shtëpinë e gjyshërve të mi në Beograd – njëri ishte distinktivi i gjyshit Dushan për anëtarësinë në Partinë Komuniste të Jugosllavisë dhe tjetri ishte i sindikatës së vetme të Jugosllavisë. Ai dhe gjyshja ime Branka, dikur e përshkruanin veten si anëtarë të përjetshëm të sindikatës, pavarësisht daljes në pension.

Dushani, një inspektor ndërtimor në bashki, kishte zakonin të mblidhte rregullisht distinktivët. Ai mburrej se si gënjeu për moshën për t’u bërë anëtar i partisë dhe sindikatës përpara se të mbushte 18 vjeç. Krenaria e tij për sindikatën gjithnjë më ka intriguar.

Gjyshi im vdiq dy vite më parë dhe unë e kujtova kur erdhi Dita e Punëtorëve këtë vit dhe prita të kisha mundësinë e parë të kapur pulsin e protestës së punonjësve serbë për një histori që po bëja për Bursën Ballkanike për Ekselencë në Gazetari.

Isha gabuar rëndë.

“Nuk do të ketë protesta në rrugët e Beogradit më 1 Maj”, më tha në telefon një gazetar në gazetën ku punoj. “Me shumë gjasa sepse data… përkon me Pashkët. Kush do të dilte në rrugë?!”

Kisha planifikuar të flisja me punonjës të zakonshëm, të dëgjoja çfarë ndjenin ata për sindikatat që supozohet se i përfaqësojnë ata, si gjërat kanë ndryshuar gjatë tranzicionit të Serbisë nga komunizmi, nëse besimi i tyre është gërryer nga thashethemet dhe raportet për korrupsion në sindikata dhe kapje politike.

Punëtorët në Serbi, mund të mendoni se kanë po aq shumë arsye sa kushdo tjetër të dalin në rrugë – sektori publik, që përbën një pjesë të madhe të forcës punëtore serbe ka parë ulje të rrogave dhe rregullat e punës janë përkeqësuar nën një qeveri të zotuar të frenojë deficitin buxhetor. Tranzicioni në një sistem kapitalist ka goditur punëtorët rëndë gjatë 15 viteve të fundit.

Shpejt kuptova se dështimi i tyre për t’iu bashkuar sindikalistëve kudo në Europë në shënimin e Ditës së Punëtorit dhe të drejtave të punëtorëve, vetëm sa kishte konfirmuar hipotezat e mia – diçka është kalbur në rrënjë të lëvizjes sindikaliste të këtij vendi.

Vizitova gjyshen, ku distinktivët e sindikatës ende qëndrojnë në raft. “Nuk prisja shumë,” tha ajo për Ditën e Punëtorëve. “Por gjyshi yt do të zhgënjehej që nuk ka turma, as fjalime, slogane, asgjë…”

Një javë më vonë u ula për të intervistuar Branislav Canak, liderin e sindikatës Pavarësia, një nga më të mëdhatë në Serbi.

Drejt fundit të intervistës, duke u përpjekur të fshihja mosbesimin tim, e pyeta: “Përse nuk pati protesta më 1 maj?”

“Sigurisht që nuk u organizuan protesta!” u përgjigj ai menjëherë. “Protestat e punëtorëve dikur organizoheshin nga Tito, si një paradë. Pastaj kapitalizmi erdhi dhe filluan pushimet nga puna. Sot, punëtorët do të dilnin të protestonin vetëm nëse paguheshin për këtë. Nëse ne i paguanim biletën e autobusit dhe i jepnim atyre një leje ditore. Në këtë rast, e kanë më mirë të qëndrojnë në shtëpi”.

Ndaj, e pyeta atë, se si e kishin humbur sindikatat fuqinë për të mobilizuar punëtorët? Përse punëtorët në Serbi nuk i ekspozonin me krenari distinktivët e tyre të anëtarësisë në sindikatë? “Kjo është një histori krejt tjetër”, tha ai.

Ndërsa e shkruaj këtë, Franca është buzë grevave dhe protestave nga dhjetëra mijëra punëtorë që kanë bashkuar forcën kundër legjislacionit të punës që do të lehtësonte marrjen dhe heqjen nga puna të punonjësve dhe do të zbuste kufizimin e orëve të punës. Aksioni industrial kërcënoi të mbyllte impiantet bërthamore, të ndalonte furnizimin me elektricitet, të bllokonte trafikun. Telefonova një koleg që punon si gazetar në Francë dhe e pyeta atë nëse punëtorët kërkonin një pagesë shtesë për të protestuar?

Ai ishte i ngatërruar. “Është hera e parë që dëgjoj për diçka të tillë,” u përgjigj ai.

No.

11

July 2016 Monthly

Making a Killing: The 1.2 Billion Euro Arms Pipeline to Middle East An unprecedented flow of weapons from Central and Eastern Europe is flooding the battlefields of the Middle East

NEWS

ANALYSIS

Justice Reforms Mark Radical Break With Albania’s Past

Failed Coup Leaves Both Turkey and Balkan Shaken

The reforms passed by parliament last Friday will radically change the way justice is administered in Albania, and hopefully curb corruption and political influence

The impact of the failed coup and the huge subsequent crackdown in Turkey is having an impact that extends well beyond the country’s frontiers

18

July 2016

INVESTIGATION

Making a Killing: The 1.2 Billion Euro Arms Pipeline to Middle East An unprecedented flow of weapons from Central and Eastern Europe is flooding the battlefields of the Middle East.

LAWRENCE MARZOUK, IVAN ANGELOVSKI AND MIRANDA PATRUCIC | BIRN | BELGRADE, LONDON, SARAJEVO

A

s Belgrade slept on the night of November 28, 2015, the giant turbofan engines of a Belarusian Ruby Star Ilyushin II-76 cargo plane roared into life, its hull laden with arms destined for faraway conflicts.

Rising from the tarmac of Nikola Tesla airport, the hulking aircraft pierced the Serbian mist to head towards Jeddah, Saudi Arabia. It was one of at least 68 flights that in just 13 months transported weapons and ammunition to Middle Eastern states and Turkey which, in turn, funnelled arms into brutal civil wars in Syria and Yemen, the Balkan Investigative Reporting Network, BIRN, and the Organized Crime and Corruption Reporting Project, OCCRP, has found. The flights form just a small part of €1.2 billion in arms deals between the countries since 2012, when parts of the Arab Spring turned into an armed conflict.

Meanwhile, over the past two years, as thousands of tonnes of weapons fly south, hundreds of thousands of refugees have fled north from the conflicts that have killed more than 400,000 people. But while Balkan and European countries have shut down the refugee route, the billion-euro pipeline sending arms by plane and ship to the Middle East remains open – and very lucrative.

It is a trade that is almost certainly illegal, according to arms and human rights experts.

“The evidence points towards systematic diversion of weapons to armed groups accused of committing serious human rights violations.

If this is the case, the transfers are illegal under the ATT (United Nations’ Arms Trade Treaty) and other international law and should cease immediately,” said Patrick Wilcken, an arms-control researcher at Amnesty International who reviewed the evidence collected by reporters.

But with hundreds of millions of euros at stake and weapons factories working overtime, countries have a strong incentive to let the business flourish. Arms export licences, which are supposed to guarantee the final destination of the goods, have been granted despite ample evidence that weapons are being diverted to Syr-

ian and other armed groups accused of widespread human rights abuses and atrocities.

Robert Stephen Ford, US ambassador to Syria between 2011 and 2014, told BIRN and the OCCRP that the trade is coordinated by the US Central Intelligence Agency, CIA, Turkey and Gulf states through centres in Jordan and Turkey, although in practice weapon supplies often bypass this process. BIRN and the OCCRP examined arms export data, UN reports, flight records, and weapons contracts during a yearlong investigation that reveals how thousands of assault rifles, mortar shells, rocket launchers, anti-tank weapons, and heavy machine guns are pouring into the troubled region, originating from Bosnia and Herzegovina, Bulgaria, Croatia, the Czech Republic, Montenegro, Romania, Serbia and Slovakia. Since the escalation of the Syrian conflict in 2012, these eight countries have approved the shipment of weapons and ammunition worth at least 1.2 billion euros to Saudi Arabia, Jordan, United Arab Emirates, and Turkey. The figure is likely much higher. Data on arms export licences for four out of eight countries were not available for 2015 and seven out of eight countries for 2016.

The four recipient countries are key arms suppliers to Syria and Yemen with little or no history of buying from Central and Eastern Europe prior to 2012. And the pace of the transfers is not slowing, with some of the biggest deals approved in 2015. Eastern and Central European weapons and ammunition, identified in more than 50 videos and photos posted on social media, are now in use by Western-backed Free Syrian Army units, but also in the hands of fighters of Islamist groups such as Ansar al-Sham, Al Qaeda-affiliated Jabhat al-Nusra, the Islamic State of Iraq and the Levant, ISIS, in Syria, factions fighting for Syrian President Bashar-al Assad and Sunni forces in Yemen.

Markings on some of the weapons identifying the origin and date of production reveal significant quantities have come off production lines as recently as 2015. Out of the 1.2 billion euros in weapons and ammunition approved for export, about 500 million euros have been de-

livered, according to UN trade information and national arms export reports.

The frequency and number of cargo flights – BIRN and the OCCRP identified at least 68 in just over one year – reveal a steady flow of weapons from Central and Eastern Europe airports to military bases in Middle East. The most commonly used aircraft - the Ilyushin II76 - can carry up to 50 tonnes of cargo or approximately 16,000 AK-47 Kalashnikov rifles or three million bullets. Others, including the Boeing 747, are capable of hauling at least twice that amount. But arms and ammunitions are not only coming by air. Reporters also have identified at least three shipments made by the US military from Black Sea ports carrying an estimated 4,700 tonnes of weapons and ammunition to the Red Sea and Turkey since December 2015.

One Swedish member of the EU parliament calls the trade shameful.

“Maybe they –[Bulgaria, Slovakia and Croatia] – do not feel ashamed at all but I think they should,” said Bodil Valero, who also served as the rapporteur for the EU’s last arms report.“Countries selling arms to Saudi Arabia or the Middle East-North Africa region are not carrying out good risk assessments and, as a result, are in breach of EU and national law.”.

OCCRP and BIRN talked to government representatives in Croatia, Czech Republic, Montenegro, Serbia, and Slovakia who all responded similarly saying that they are meeting their international obligations. Some cited that Saudi Arabia is not on any international weapons black lists and other said their countries are not responsible if weapons have been diverted.

Saudi Arabia – The weapons king The Central and Eastern European weapons supply line can be traced to the winter of 2012, when dozens of cargo planes, loaded with Saudi-purchased Yugoslav-era weapons

and ammunition, began leaving Zagreb bound for Jordan. Soon after, the first footage of Croatian weapons in use emerged from the battleground of Syria.

According to a New York Times report from February 2013, a senior Croatian official offered the country’s stockpiles of old weapons for Syria during a visit to Washington in the summer of 2012. Zagreb was later put in touch with the Saudis, who bankrolled the purchases, while the CIA helped with logistics for an airlift that began late that year.

While Croatia’s government has consistently denied any role in shipping weapons to Syria, former US ambassador to Syria Ford confirmed to BIRN and the OCCRP the New York Times account from an anonymous source of how the deal was hatched. He said he was not at liberty to discuss it further.

This was just the beginning of an unprecedented flow of weapons from Central and Eastern Europe into the Middle East, as the pipeline expanded to include stocks from seven other countries. Local arms dealers sourced arms and ammunition from their home countries and brokered the sale of ammunition from Ukraine and Belarus, and even attempted to secure Soviet-made anti-tank systems bought from the UK, as a Europe-wide arms bazaar ensued. Prior to the Arab Spring in 2011, the arms trade between Eastern Europe and Saudi Arabia, Jordan, the United Arab Emirates, UAE, and Turkey – four key supporters of Syria’s fractured opposition – was negligible to non-existent, according to analysis of export data. But that changed in 2012. Between that year and 2016, eight Eastern European countries approved at least 806 million euros worth of weapons and ammunition exports to Saudi Arabia, according to national and EU arms export reports as well as government sources.

Jordan secured export licences worth 155 million euros starting in 2012, while the UAE

July 2016

A cargo fotographed at Belgrade airport.

netted 135 million euros and Turkey 87 million euros, bringing the total to 1.2 billion euros.

Qatar, another key supplier of equipment to the Syrian opposition, does not show up in export licences from Central and Eastern Europe.

Jeremy Binnie, Middle East arms expert for Jane’s Defence Weekly, a publication widely regarded as the most trusted source of defence and security information, said the bulk of the weapon exports from Eastern Europe would likely be destined for Syria and, to a lesser extent, Yemen and Libya.

“With a few exceptions, the militaries of Saudi Arabia, Jordan, the UAE and Turkey use Western infantry weapons and ammunition, rather than Soviet-designed counterparts,” said Binnie. “It consequently seems likely that large shipments of such materiel being acquired by – or sent to – those countries are destined for their allies in Syria, Yemen, and Libya.”

BIRN and the OCCRP obtained confidential documents from Serbia’s Ministry of Defence and minutes from a series of inter-ministerial meetings in 2013. The documents show the ministry raised concerns that deliveries to Saudi Arabia would be diverted to Syria, pointing out that the Saudis do not use Central and Eastern European stock and have a history of supplying the Syrian opposition. The Ministry turned down the Saudi request only to reverse course more than one year later and approve new arms shipments citing national interest.

Saudi security forces, while mostly armed by Western producers, are known to use limited amounts of Central and Eastern European equipment. This includes Czech-produced military trucks and some Romanian-made assault rifles. But even arms exports destined for use

by Saudi forces are proving controversial, given their involvement in the conflict in Yemen.

The Netherlands became the first EU country to halt arms exports to Saudi Arabia as a result of civilian deaths in Yemen’s civil war,

and the European Parliament has called for an EU-wide arms embargo.

Supply Logistics: Cargo flights and airdrops Weapons from Central and Eastern Europe are delivered to the Middle East by cargo flights and ships. By identifying the planes and ships delivering weapons, reporters were able to track the flow of arms in real time. Detailed analysis of airport timetables, cargo carrier history, flight tracking data, and air traffic control sources helped pinpoint 68 flights that carried weapons to Middle Eastern conflicts in the past 13 months. Belgrade, Sofia and Bratislava emerged as the main hubs for the airlift. Most frequent were flights operated from Belgrade, the capital of Serbia. The flights were either confirmed as carrying weapons, were headed to military bases in Saudi Arabia or the UAE or were carried out by regular arms shippers.

Many of these flights made an additional stop in Central and Eastern Europe – meaning they were likely picking up more weapons and ammunition - before flying to their final destination. EU flight statistics provide further evidence of the scale of the operation. They reveal that planes flying from Bulgaria and Slovakia have delivered 2,268 tons of cargo – equal to 44 flights with the most commonly used aircraft - the Ilyushin II-76 – since the summer of 2014 to the same military bases in Saudi Arabia and UAE pinpointed by BIRN and OCCRP. Distributing the weapons Arms bought for Syria by the Saudis, Turks, Jordanians and the UAE are then routed through two secret command facilities – called Military Operation Centers (MOC) – in Jordan and Turkey, according to Ford, the former US ambassador to Syria.

These units – staffed by security and military officials from the Gulf, Turkey, Jordan and the US – coordinate the distribution of weapons to vetted Syrian opposition groups, according to information from the Atlanta-based Car-

ter Center, a think tank that has a unit monitoring the conflict. “Each of the countries involved in helping the armed opposition retained final decision-making authority about which groups in Syria received assistance,” Ford said. A cache of leaked cargo carrier documents provides further clues to how the Saudi military supplies Syrian rebels.

According to the documents obtained by BIRN and the OCCRP, the Moldovan company AeroTransCargo made six flights in the summer of 2015 carrying at least 250 tonnes of ammunition between military bases in Saudi Arabia and Esenboga International Airport in Ankara, the capital of Turkey, reportedly an arrival point for weapons and ammunition for Syrian rebels. Pieter Wezeman, of the Stockholm International Peace Research Institute, a leading organisation in tracking arms exports, said he suspects the flights are part of the logistical operation to supply ammunition to Syrian rebels.

From the MOCs, weapons are then transported by road to the Syrian border or airdropped by military planes.

A Free Syrian Army commander from Aleppo, who asked to remain anonymous to protect his safety, told BIRN and OCCRP that weapons from Central and Eastern Europe were distributed from centrally controlled headquarters in Syria. “We don’t care about the county of origin, we just know it is from Eastern Europe,” he said. The Saudis and Turks also provided weapons directly to Islamist groups not supported by the US and who have sometimes ended up fighting MOC-backed factions, Ford added.

The Saudis are also known to have airdropped arms and equipment, including what appeared to be Serbian-made assault rifles to its allies in Yemen. Ford said that while he was not personally involved in negotiations with Serbia, Bulgaria and Romania over the supply of weapons to Syria, he believes that the CIA is likely to have played a role.

“For operations of this type it would be difficult for me to imagine that there wasn’t some coordination between the intelligence services, but it may have been confined strictly to intelligence channels,” he said.

The US may not have just played a role in the logistics behind delivering Gulf-sponsored weapons from Eastern Europe to the Syrian rebels. Through its Department of Defense’s Special Operations Command (SOCOM), it has also bought and delivered vast quantities of military materiel from Eastern Europe for the Syrian opposition as part of a US$500 million train and equip programme.

Since December 2015, SOCOM has commissioned three cargo ships to transport 4,700 tons of arms and ammunition from ports of Constanta in Romania and Burgas in Bulgaria to the Middle East likely as part of the covert supply of weapons to Syria. The shipments included heavy machine guns, rocket launchers and anti-tank weapons – as well as bullets, mortars, grenades, rockets and explosives, according to US procurement documents.

The origin of arms shipped by SOCOM is unknown and the material listed in transport documents is available from stockpiles across Central and Eastern Europe. Not long after one of the deliveries, SOCOM supported Kurdish groups published an image on Twitter and Facebook showing a warehouse piled with US-brokered ammunition boxes in northern Syria SOCOM would not confirm or deny that the shipments were bound for Syria.

US procurement records also reveal that SOCOM secured from 2014 to 2016 at least 25 million euros (27 million dollars) worth of Bulgarian and 11 million euros (12 million dol-

19

lars) in Serbian weapons and ammunition for covert operations and Syrian rebels.A Booming Business Arms control researcher Wilcken said Central and Eastern Europe had been well positioned to cash in on the huge surge in demand for weapons following the Arab Spring.

“Geographical proximity and lax export controls have put some Balkan states in pole position to profit from this trade, in some instances with covert US assistance,” he added.

“Eastern Europe is rehabilitating Cold War arms industries which are expanding and becoming profitable again.”

Serbian Prime Minister Aleksandar Vucic boasted recently that his country could produce five times the amount of arms it currently makes and still not meet the demand.

“Unfortunately in some parts of the world they are at war more than ever and everything you produce, on any side of the world you can sell it,” he said.

Arms manufacturers from Bosnia and Herzegovina and Serbia are running at full capacity with some adding extra shifts and others not taking new orders.

Saudi Arabia’s top officials – more used to negotiating multi-billion-dollar fighter-jet deals with Western defence giants – have been forced to deal with a handful of small-time arms brokers operating in Eastern Europe who have access to weapons such as AK-47s and rocket launchers Middlemen such as Serbia’s CPR Impex and Slovakia’s Eldon have played a critical role in supplying weapons and ammunition to the Middle East.

The inventory of each delivery is usually unknown due to the secrecy surrounding arms deals but two end-user certificates and one export licence, obtained by BIRN and the OCCRP, reveal the extraordinary scope of the buyup for Syrian beneficiaries.

For example, the Saudi Ministry of Defence expressed its interest in buying from Serbian arms dealer CPR Impex a number of weapons including hundreds of aging T-55 and T-72 tanks, millions of rounds of ammunition, multilaunch missile systems and rocket launchers.

Weapons and ammunition listed were produced in the former Yugoslavia, Belarus, Ukraine, and the Czech Republic.

An export licence issued to a little-known Slovakian company called Eldon in January 2015 granted the firm the right to transport thousands of Eastern European rocket-propelled grenade launchers, heavy machine guns and almost a million bullets worth nearly 32 million euros to Saudi Arabia.

BIRN and OCCRP’s analysis of social media shows weapons that originated from the former states of Czechoslovakia and Yugoslavia, and Serbia, Croatia and Bulgaria are now present on the battlefields of Syria and Yemen.

While experts believe the countries continue to shirk their responsibility, the weapons pipeline adds more and more fuel to a white hot conflict that leads to more and more misery.

“Proliferation of arms to the region has caused untold human suffering; huge numbers of people have been displaced and parties to the conflict have committed serious human rights violations including abductions, executions, enforced disappearances, torture and rape,” said Amnesty’s Wilcken.

Additional reporting by Atanas Tchobanov, Dusica Tomovic, Jelena Cosic, Jelena Svircic, Lindita Cela, RISE Moldova and Pavla Holcova.

This investigation is produced by BIRN as a part of Paper Trail to Better Governance project.

20

Korrik July 2016 2016

ANALYSIS

Arms Exports to Middle East: A Question of Legality Human rights and arms experts believe some of Central and Eastern Europe’s weapons trade with Saudi Arabia, the region’s principal supplier of weapons to Syria, is likely breaking international law.

LAWRENCE MARZOUK, AUBREY BELFORD AND JOSHUA FUTTERSAK | BIRN | BELGRADE, LONDON, SARAJEVO

S

ince the escalation of the Syrian conflict in 2012, weapons have been pouring into four countries who supply arms to ongoing conflicts in Syria and Yemen: Saudi Arabia, Jordan, the United Arab Emirates (UAE), and Turkey.

Reporters for the Balkan Investigative Reporting Network (BIRN) and the Organized Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP) found that since 2012 exports of weapons and ammunition worth at least 1.2 billion euros have been agreed by Bosnia and Herzegovina, Bulgaria, Croatia, the Czech Republic, Slovakia, Serbia, and Romania [link to regional story]. The bulk of the deals, totalling 829 million euros, were made with Saudi Arabia.

The source countries have granted the arms export licences despite ample evidence that many weapons are ending up in Syria, with armed opposition as well as Islamist groups accused of widespread abuses.

Arms trade and human rights experts said the diversion of these weapons and their use by groups suspected of committing war crimes raised questions about the legality of the trade.

Patrick Wilcken, an arms trade researcher for Amnesty International, believes the evidence uncovered by BIRN and the OCCRP points to the “systematic diversion of weapons to armed groups accused of committing serious human rights violations”.

“If this is the case, the transfers are illegal under the ATT (the United Nations’ Arms Trade Treaty of 2014) and other international law and should cease immediately,” he said.

A flawed system The global arms trade is regulated by three layers of interconnected legislation -national, European Union (EU) and international – but there are no formal mechanisms to punish those who break the law.

Beyond the blanket ban on exports to embargoed countries, each licence request is dealt with individually. As a result, the lawfulness of the approval hinges on whether countries have carried out due diligence on a range of issues, including the likelihood of the arms being diverted and the impact the export will have on peace and stability.

Roy Isbister, an expert on arms trade laws with the London-based NGO Saferworld, stresses due diligence entails more than simply ticking off a document checklist.

“Due diligence obliges states to not only collect paperwork, but to assess that paperwork. And, in turn, assessing paperwork is itself only part of a proper export risk assessment,” he said.

“States that rely on end-use certificates and the like as sufficient justification for issuing licences are not meeting their legal obligations.”

Bosnia and Herzegovina (BiH), Bulgaria, Croatia, the Czech Republic, Montenegro, Romania, Serbia and Slovakia are signatories of the ATT, which entered into force in December 2014, and lists measures to prevent the illicit trade and diversion of arms.

Member states of the EU are also governed by the legally-binding 2008 Common Position on arms exports, requiring each country to take into account eight criteria

when accessing arms exports licence applications, including whether the country respects international human rights, the preservation of “regional peace, security and stability” and the risk of diversion.

As part of their efforts to join the EU, BiH, Serbia and Montenegro have already accepted the measures and amending their national law.

In May 2013, an EU arms embargo on exports to Syria was lifted, under pressure from the governments of France and the UK, to allow supplies to reach the Syrian opposition. However, all three layers of law remained in force, requiring countries to go beyond just checking the paperwork.

Weapons exports are initially assessed based on an end-user certificate, a key document issued by the government of the importing country which guarantees who will use the weapons and that the arms are not intended for re-export.

Authorities in Central and Eastern Europe told BIRN and the OCCRP that they also inserted a clause which requires the buyer to seek approval if they later want to export the goods.

Beyond these initial checks, countries are required to carry out a range of other risk assessments, although conversations with, and statements from, authorities revealed little evidence of that.

Diversions to Syria A large number of arms exports to the Middle Easte are being diverted to Syria, according to evidence collected by BIRN and the OCCRP from contracts, UN reports, and social media postings showing Eastern-European-made weapons in heavy use in the conflict [note to regional story].

Reporters for BIRN and the OCCRP obtained Saudi contracts and end-user certificates with Serbian and Slovakian arms bro-

kers detailing requests for vast amounts of old Soviet, Warsaw-Pact and Yugoslav era weaponry.

Arms expert Jeremy Binnie, Middle East and Africa editor from Jane’s Defence Weekly, points out that weapons from Central and Eastern Europe are largely incompatible with Saudi Arabia’s western-procured military equipment and are likely to be diverted to Syria, or, to a lesser extent, Yemen or Libya.

Article 11 of the ATT covers diversion of weapons from their intended recipient, and requires countries to take a series of measures to prevent this. Although the Treaty suggests that countries may stop the export based on the risk of diversion, it does not clearly state that they must do so. States that discover their exports have been diverted must take “appropriate measures” according to national and international law, although this is not explained further.

The EU Common Position is clearer, however, and dictates that exporters must assess the “existence of a risk that the military technology or equipment will be diverted within the buyer country or re-exported under undesirable conditions”.

Bodil Valero, a Swedish Green Party Member of the European Parliament who was rapporteur for the last EU arms export report, believes this risk assessment is not being carried our properly. “Countries selling arms to Saudi Arabia or the MENA[Middle East-North Africa] region are not carrying out good risk assessments and, as a result, are in breach of EU and national law,” she explained.

Licensing authorities for Croatia, Slovakia and Montenegro all indicated to BIRN and OCCRP that they rely largely on verifying documents such as end-user certificates when approving an exports.

July 2016

Only the Czech Foreign Ministry directly addressed the issues of human rights violations and diversion of weapons, pointing out that some licences had been turned down on that basis.

In November 2013, Serbia blocked the

export of weapons and ammunition worth 20 million euros to Saudi Arabia amid widespread concerns that it would not be used by that country’s expensively-equipped security forces but would, instead, end up in Syria, according to a confidential report

from Serbia’s Ministry of Defence obtained

by BIRN and the OCCRP. The documents also reveal fears were raised that Belgrade’s path to EU membership could be stymied and its relationship with long-time ally Russia damaged if the deal went ahead.

Yet just over a year later, and after the adoption of the ATT, Serbia approved exports of arms and ammunition worth 135 million euros to Saudi Arabia.

Asked about Serbia’s volte-face on the exports, Stevan Nikcevic, the state secretary at the Ministry of Trade responsible for approving arms export licences, said that the ministries that had blocked the earlier sale “didn’t have the same concerns” now.

The arms export licences to Saudi Arabia were approved because they would have a “positive impact” on the “operation of Serbia’s defence industry”, said the Serbian Ministry of Defence, one of the ministries consulted as part of the licensing process, in a written response to BIRN and the OCCRP. While economic factors cannot be taken in consideration, Swedish MEP Valero believes they weigh heavily on the decisions made by countries in Central and Eastern Europe.

“They want to have people working in the arms industry with jobs, of course,” she said.

A UN Human Rights report, published in March 2015, also noted that Croatia, despite its international obligations, was showing “a disturbing lack of concern about the re-transfer and end use of weapons to countries including Syria and Iraq.”

Darko Kihalic, the head of the arms licensing department at the Croatian Ministry of the Economy, told BIRN and the OCCRP that there is little more that Croatia can do apart from checking the paperwork.

Saudi Arabia is not a “blacklisted” country, he said, adding: “Are there misuses?

There probably are.”

Valero, however, underlined: “In the end it is always the [exporting] government that has responsibility.

They take the decision and they have to be accountable for these decisions.”

Trail of atrocities Under Article 6 of the ATT, the sale of weapons or ammunition is prohibited if the exporter has prior “knowledge” these will be used in war crimes or attacks directed against civilians. A legal opinion on the sale of UK weapons to Saudi Arabia, prepared

by London’s Matrix Chambers in December 2015, looked at what “knowledge” meant in this circumstance. It found that the ATT’s Article 6 would be breached if the exporter “was aware, or should normally have been aware” that they would be used in attacks directed against “civilians/civilian objects or in the commission of war crimes”.

Article 7 requires governments to assess the risk of the arms being used to commit or facilitate a serious breach of international humanitarian law or terrorist act and whether they “would undermine peace and security”.

If, despite mitigating measures, there is an “overriding risk of any of the negative consequences” the sale must be blocked.

While forces loyal to Syrian President Bashar Al-Assad and the Islamic State are acknowledged by groups such as a Human Rights Watch to have committed by far the most widespread atrocities, other moderate and Islamist opposition groups supported by the US and Gulf states have also been the

21

subject of serious allegations, including claims of perpetrating war crimes.

Saudi Arabia-backed Jaysh Al-Islam, a powerful Islamist group, is alleged to have carried out executions, chemical weapon attacks and to have used caged prisoners as human shields, according to credible press reports and cases documented by Human Rights Watch In May 2016, Amnesty International accused Fatah Halab, an alliance of fighters in Aleppo including western-backed moderates and Saudi-supported Islamists that recently received Serbian heavy machine guns, of “repeated indiscriminate attacks that may amount to war crimes” against a Kurdish neighbourhood.

Magdalena Mughrabi, of Amnesty International’s Middle East and North Africa programme, called on Turkey, the Gulf states and “other backers” to halt weapons transfers to rebels.

Moderate forces under the Free Syrian Army (FSA) umbrella, which have received military equipment from the US, have been implicated in human rights abuses, including shelling civilian areas and targeting civilian offices with a Yugoslav M79 rocket-launcher, according to Human Rights Watch.The targeting civilian areas and property are both reasons to block an arms export deal under Article 6 of the ATT. This type of weapon was part of a batch of arms transported to Jordan in 2012 and 2013 and later transferred to Syria. “I don’t think anyone is fighting clean in Syria at the moment,” said Hadeel Al-Shalchi, a researcher and expert on the Syrian conflict at Human Rights Watch.

“On the government side [there are] airstrikes on hospitals, on marketplaces, on large civilian infrastructure areas. And from the armed opposition groups, what they do is fire mortars, locally made rockets, artillery ... into environments like Aleppo city.”

Amnesty’s Mughrabi added: “The international community must not turn a blind eye to the mounting evidence of war crimes by armed opposition groups in Syria. The fact that the scale of war crimes by government forces is far greater is no excuse for tolerating serious violations by the opposition.”

Way forward While no formal sanctions mechanism exists to punish countries that flout their international obligations, Valero argues that non-governmental organisations and individuals can take legal action against governments if they believe that arms export laws are being broken.

In England, the Campaign Against Arms Trade has launched a judicial review against the British government for its continued exports to Saudi Arabia.

It alleges that the UK’s Department of Business, Innovation and Skills broke national, EU and ATT arms export laws as there is a clear risk these arms could be used

by Saudi forces in Yemen in breach of international humanitarian law. The British government argues that its weapons exports system is among the most robust in the world.

The case is ongoing.

MEP Valero said that if action in national courts fails, other options exist.

“I think these [Central and Eastern European] countries could be taken to the European Court of Justice,” she said.

In March of this year, the Netherlands became the first EU country to stop arms exports to Saudi Arabia, citing mass executions and civilian deaths in Yemen.

22

July 2016

The Justice Appointments Council will be a new structure responsible for verifying the fulfillment of legal requirements and professional and moral criteria of the candidates for the High Justice Inspectorate and all the members of the Constitutional Court.

Justice Reforms Mark Radical Break With Albania’s Past The reforms passed by parliament last Friday will radically change the way justice is administered in Albania, and hopefully curb corruption and political influence.

FATJONA MEJDINI | BIRN | TIRANA

C

hanging 46 articles of the constitution, the judicial reform package adopted by Albania’s parliament on Friday is one of the most radical changes in legislation that the country has seen in 25 years.

In September, parliament is expected to pass seven more organic laws that will open the way for these constitutional changes to be implemented. Others are expected to follow in the next months.

The Prime Minister, Edi Rama, hailing the reform passed on Friday, called it a tool that will draw “the black smoke out of the palace of injustice”.

The leader of the opposition Democratic Party, Lulzim Basha, meanwhile deemed it a good omen “for independent justice that will keep the system out of government hands”. In a nutshell, the reform aims to end the widespread corruption noted in a series of European Commission progress reports and in polls of the perceptions of Albanian citizens and diminish the influence of politics in justice institutions overall. The new reforms to the justice system in Albania radically change the way members of the highest judicial institutions are elected and function, besides creating several completely new institutions. Members of the Constitutional Court will now be selected from diverse sources and not exclusively by parliament and the President, as was the case previously.

Parliament will select three members, the President will choose another three and three others will be chosen by the

High Court. The High Judicial Council, which is widely considered the “executive of the judicial system”, will no longer have the President, the Justice Minister or the chair of the High Court as members. Its 11 members will now be elected by judges of all levels and by parliament among jurists who are non-judges. The Council will be established following the new formula within next eight months.

Members of the High Court will now be appointed by the President on the proposal of the High Judicial Council and the election process will no longer require the votes of MPs. They will have a nine-year mandate without the right to reappointment.

The new institutions: The Justice Appointments Council will be a new structure responsible for verifying the fulfillment of legal requirements and professional and moral criteria of the candidates for the High Justice Inspectorate and all the members of the Constitutional Court.

The Council will consist of nine members chosen by lot among all judges and prosecutors and will serve a one-year term starting on January 1 each year. The President will administer the process. The High Prosecutorial Council is another new institution that is going to be built in the next eight months and will oversee the work of Prosecutor General, the Special Prosecution Office [also a new constitutional body] and all other prosecutors. It will be formed of 11 members, six of whom will be elected by prosecutors of all levels and five by

The ambassadors Donald Lu and Romana Vlahutin

In September, parliament is expected to pass seven more organic laws that will open the way for these constitutional changes to be implemented. Others are expected to follow in the next months. The Prime Minister, Edi Rama, hailing the reform passed on Friday, called it a tool that will draw “the black smoke out of the palace of injustice”.

parliament among jurists who are non-prosecutors. The High Justice Inspectorate will be another a new body in the judicial system. He or she will be elected by a three-fifths majority of all members of parliament for nine years.

The Inspectorate will be responsible for verifying complaints against judges and prosecutors, members of the High Judicial Council, High Prosecutorial Council, and Prosecutor General, as well as for conducting investigations on its own initiative. An International Monitoring Operation comprising foreign justice experts is also sanctioned in the changes and will support the re-evaluation process by monitoring and overseeing the entire process of reform implementation.

July 2016

23

Judicial Reform ‘Will Help Business in Albania’ The proposed judicial reform will help to improve the business environment because local and foreign investors often face corrupt or politically-influenced judges in property disputes, experts said.

Albania’s parliament during the vote for judiciary reform. Photo:LSA

Albania MPs Finally Adopt Judicial Reform Parliament on Friday unanimously adopted judicial reforms demanded by the EU and designed to cleanse the justice system of corruption and political influence.

Fatjona Mejdini, BIRN, Tirana Albania’s parliament early on Friday adopted long-awaited judicial reforms, after 18 months of technical and political work and days of tense negotiations. All 140 members of parliament voted in favour of the reform, after negotiations between the three main political leaders led by US ambassador Donald Lu and EU head of delegation Romana Vlahutin on Thursday closed the last remaining disputes over various articles. The judicial package, which is considered crucial for the fight against corruption and political influence, amended 58 articles of the constitution and passed several laws creating new justice institutions. The reform was hailed by party leaders as marking a new beginning that will also open the way towards closer ties to the European Union.

“The reform will remove from the justice system all the corrupt judges and prosecutors ... The vote will open the road for the much-awaited revolution in the country’s justice,” Prime Minister, Edi Rama said. The leader of the opposition Democratic Party, Lulzim Basha, called the vote “a victory for all Albanians” that will open up a new chapter in the country’s life. US ambassador Lu congratulated Albanians and the parliament on “finding a consensus under incredibly severe pressure.” “The United States is proud to have supported the drafting and negotiation of this strong reform package and we look forward to continuing our enduring partnership, which is now much stronger,” he stated. EU High Representative Federica Mogherini and EU Enlargement Commissioner Johannes Hahn in a joint statement hailed “an unprecedented step addressing a longstanding request by the overwhelming majority of the citizens. “It is also a major contribution to the fight against corruption and organised crime. These are all key priorities for Albania on its path towards integration into the EU,” the statement read.

Albania next month expects a positive recommendation from the European Commission concerning its request to open accession talks with EU by the end of the year. In order to make parties accept the draft, senior representatives of Western countries issued tough messages about the need for the reform and even took part in the negotiations themselves.

The US Assistant secretary of State, Victoria Nuland, in July brought to the table a compromise proposal that severed as a basis for consensus over the disputes that the parties had over the draft. Commissioner Hahn was also directly worked with party leaders to find a consensus over the reform.

FATJONA MEJDINI | BIRN | TIRANA

T

he currently-stalled judicial reform programme would have an indirect impact in boosting the country’s economic situation by giving more guarantees to investors, the executive director of Albania’s Centre for Economic Research, Zef Preci, told BIRN. “The constant concern of Albanian and foreign investors is the political influence and bribery that leads decision-making in the country’s courts,” Preci said.

“The reform will increase the professional standard of judicial officials, it will lead to more decision-making based on the law and will lift impunity for those who will not [act according to the law],” he said. EU representatives in the country have argued that a reformed judiciary will create a better climate for investors and more trust in the legal system.

The 2015 EU progress report for Albania said that the problem was critical.

“There is insufficient accountability of judges and prosecutors and corruption within the justice system is widespread,” it said. Preci said that judges who drag out cases without making timely rulings create further obstacles for business development and additional costs for companies in Albania.

The most problematic issue for investors is property, he argued.

“The corruption prevailing over the property issue has made Albania less attractive as a country in the eyes of investors and made it score low in business index reports,” he said. The Business Index 2015-2016 report published in June by the American Chamber of Commerce said

that 30.6 per cent of businesspeople surveyed by the chamber believe that the situation regarding private property in Albania is bad or very bad, while 23.9 per cent consider it good. “The issues of private property remain unsolved,” said one of the comments reproduced in the report.

When it come to the overall relationship between business and the courts, 29.6 per cent said it was bad or very bad and 16.7 per cent said it was good.

The proposed judicial reform is aimed

“The reform will increase the professional standard of judicial officials, it will lead to more decision-making based on the law and will lift impunity for those who will not [act according to the law],” he said. EU representatives in the country have argued that a reformed judiciary will create a better climate for investors and more trust in the legal system. at reducing corrosive political influence on the judiciary, but is being stalled by the opposition Democratic Party which objects to the idea of US and EU officials taking an active role in vetting judicial appointments, arguing that it compromises Albania’s sovereignty. In the last World Bank ‘Doing Business’ index in 2015, Albania fell 35 positions in terms of the overall climate for doing business, from 62nd to 97th.

24

July 2016

Opinion

Hard times call for leaders and policies with vision. Readiness for mutual cooperation is the sine qua non. Put bluntly, without it, there is no European chance or perspective.

The Balkans and the Outskirts of Europe The Balkans today are caught between Brexit and bloody showdown in Turkey.

These are the new European geo-strategic coordinates that we need to be aware of.

MIODRAG VLAHOVIC | BIRN | PODGORICA

K

emalism has now been reduced to a great portrait of the founder of modern Turkey, to scenery for the special addresses to the public by the seemingly all-powerful President Erdogan. Ataturk’s look is piercing and warning even in that big photograph.

We have serious reasons for our story about Turkey - for our own sake. Our Balkan affairs take place more or less halfway between Brexit and the scenes of shooting in the streets of Istanbul and Ankara, with many victims and thousands of arrested.

The outskirts of Europe are shaken; this is already a general position.

It is said that the British post-referendum drama will take place in several acts, but with two leitmotifs: immigration and common market. How and when the new Foreign Minister Boris Johnson (interesting choice!) and new Prime Minister Theresa May will balance these two mutually contradictory weights and agree on a new arrangement with their European colleagues remains to be seen.

It will neither be easy nor quick, because the Scots and the Northern Irish hope to get their own chapters and footnotes in that deal, maybe even whole annexes. This is expectedly causing hives across Europe, not only with Spain’s Prime Minister, Rajoy.

On the other side of Continental Europe, as the French diplomats would say, our Turkish friends will have to clarify for themselves and others what they are to do with themselves and how.

Secular Turkey was a key Muslim country, precisely because the borders between politics and religion were clearly defined. In today’s world, where many needed borders and lines of separation have been disturbed or erased, removing this distinction in Turkish politics is an extremely risky business.

Turkey’s proximity to Syria, which

remains an unquenched hotspot, bordering and otherwise intertwining with the dark creation we call Islamic State, the complex and multi-layered Kurdish issue, with Turkish NATO obligations and expectations, apart from the complicated game Erdogan is playing with Putin’s Russia and the secreteve relations with Israel – this is a long and difficult inventory list of challenges and problems.

President Erdogan would benefit immensely from Ataturk’s counsel regarding these issues.

The Western Balkans cannot just sit and wait for these two processes to be solved. Regardless of the self-assuring statements of officials from the region, and despite the well-performed Paris meeting of the leaders of the region as part of the Berlin process, the Western Balkans face challenges and demanding

On the other side of Continental Europe, as the French diplomats would say, our Turkish friends will have to clarify for themselves and others what they are to do with themselves and how.

Secular Turkey was a key Muslim country, precisely because the borders between politics and religion were clearly defined. In today’s world, where many needed borders and lines of separation have been disturbed or erased, removing this distinction in Turkish politics is an extremely risky business.

tests. Political blockages and slowing down the process will have inevitable economic repercussions.

That is why today’s key words for neighbours of the Balkans, including those who find the very word “Balkans” an unpleasant determinant, are solidarity and cooperation. The success of one is an incentive for all. A crisis for one is a danger to all. Joint action is a historic need. The Brdo-Brioni Process in its deepened and extended composition and content is just one of possible mechanisms of communication and cooperation.

Hard times call for leaders and policies with vision. Readiness for mutual cooperation is the sine qua non.

Put bluntly, without it, there is no European chance or perspective.

Author is the former Foreign Minister of Montenegro

July 2016

Analysis

25

The failure to set up a special chamber in the Criminal Court, which would adjudicate all the cases presented by the Special Prosecutor, means her investigations have little hope of due process, with a judicial system remaining firmly in the grip of the ruling party...

Peace and Justice Remain Elusive in Macedonia The continuing practice of limiting negotiations to the main parties, to the exclusion of other actors in society, will only further entrench a discredited political leadership ERWAN FOUÉRÉ | BIRN | SKOPJE

A

nother year, another agreement.

This government with its ruling VMRO-DPMNE party, in power since 2006, has broken all records in the number of internationally mediated agreements just to keep the country on its feet.

The latest agreement was concluded on July 20 between the four main parties in the presence of the US Ambassador and a representative from the EU Delegation.

It comes just over a year after the previous so-called Przino Agreement, which set out a timetable of commitments aimed at restoring the rule of law in Macedonia, following serious allegations of criminal activities and abuse of power by senior government and ruling party officials revealed in the wiretapping scandal.The subsequent failure of the political parties to respect the timetable for reforms, and the clumsy attempt by the President to circumvent the rule of law by decreeing pardons [subsequently withdrawn] for several dozen individuals, including senior government officials subject to investigations, led to a further breakdown in the political environment. This latest agreement may bring some respite for a country exhausted by endless political infighting and months of protest marches. But for how long remains an open question. A positive element of this new agreement relates to the sequencing of events leading to early elections. In contrast to what was envisaged in the Przino Agreement, a date for these elections has not been set. The leaders of the four parties have until August 31 to determine whether all the conditions for holding elections have in their view been fulfilled. Although the agreement does not stipulate what happens if no consensus between the parties is reached by that date, at least its puts the focus on the reforms needed for free and fair elections, one of the key demands set out by civil society. It is unfortunate in this respect that there appeared to have been little effort to engage with civil society prior to the lat-

est agreement. This is despite the fact that a large group of civil society representatives had come together in an unprecedented show of collective determination to contribute to the negotiations. The “Blueprint for Urgent Democratic Reforms”, presented on July 8, sets out a reform strategy that would do any political party proud. Yet, the agreement reached on June 20 barely mentions civil society.

This shows once again that the lessons from past conflict situations, where involvement of civil society ensured a greater sense of ownership in the final settlement as well as enhanced accountability, are not being heeded. The continuing practice of limiting negotiations to the main political parties to the exclusion of the other actors in society will only further entrench a discredited political leadership at a time when new faces untainted by baggage from the past are desperately needed. In terms of media reform, it is difficult to consider that this agreement offers anything new. On the contrary, it reinforces partisan influences in a fraught media environment where professional journalists struggle to have their voice heard, let

alone survive. Another body established to “monitor compliance with media provisions of the electoral code”, as stipulated in the agreement, does not guarantee a change of behaviour and respect for the basic standards of independent media.

The final report of the OSCE/ODIHR Election Observation Mission, published on 8 July, refers to the highly partisan media environment and to the concerns raised “regarding the deterioration of media freedom due to political pressure and owners interfering in the work of journalists”. Of even greater concern in this and previous agreements between the political parties is the failure to address the continuing, pervasive problem of intimidation of public servants and businesses by the ruling party, referred to with increased intensity, notably in the OSCE/ODIHR reports. In their letter addressed to the Prime Minister on February 21, which underlined that the necessary conditions for organising credible elections on April 24 were not in place, the US and EU Ambassadors expressed concern “at initial reports of pressure and intimidation of voters and others”. They were echoing what

had already been underlined in clear terms in the so-called Priebe Report of June 8, 2015(*): “Apparent direct involvement of senior government and party officials in illegal activities including electoral fraud, corruption, abuse of power and authority, conflict of interest, blackmail, extortion (pressure on public employees to vote for a certain party with the threat to be fired)….” The OSCE/ODIHR Election Observation Mission Report of July 8 also refers to the climate of intimidation and to “credible allegations of pressure on public-sector employees to attend counter-demonstrations, including threats of termination of employment. This raised questions about voters’ right to cast their vote free of fear of retribution, as provided by paragraph 7.7 of the 1990 OSCE Copenhagen Document”. In the face of such damning reports, what is the guarantee that the same tactics will not be used again? The ruling party has an army of tax inspectors, which it will no doubt unleash to intimidate business interests, as it has done in previous elections. Robust monitoring mechanisms supported by the international community must be in place to prevent this and all other intimidation practices from happening again. As for the Special Prosecutor who represents the only hope for a return to the rule of law in the country, the agreement offers little if any assurance that she will no longer face repeated attempts to undermine her work, no matter what the Constitutional Court decides on the constitutionality of the legislation establishing her office.

The failure to set up a special chamber in the Criminal Court, which would adjudicate all the cases presented by the Special Prosecutor, means her investigations have little hope of due process, with a judicial system remaining firmly in the grip of the ruling party. Even if this latest agreement brings some respite, the agony of Macedonia is unfortunately far from over, with a return to the rule of law as elusive as ever.

Erwan Fouere is former EU ambassador to Macedonia

26

July 2016

Failed Coup Leaves Both Turkey and Balkan Shaken The impact of the failed coup and the huge subsequent crackdown in Turkey is having an impact that extends well beyond the country’s frontiers HAMDI FIRAT BÜYÜK | BIRN | ANKARA

T

he Turkish government on Wednesday ordered the closure of scores of media organizations, including newspapers, news agencies, radio and TV channels, as well as publishing houses, in the latest chapter of its broad crackdown following the failed coup on July 15. Earlier, President Recep Erdogan declared a three-month state of emergency, enabling the government to suspend and or arrest more than 60,000 people from the army, police, judiciary, bureaucracy, education system, NGOs and the media. The scale of this ongoing “cleansing” operation has been broad enough to prompt many Turks - as well as concerned onlookers across the world – to wonder when and how the crackdown will end, and what kind of country Turkey will then be. Over the last decade, Turkey has become an important player on the regional and global scene. With its key geostrategic position, lively economy and the strong military, it is a key member of NATO, a crucial ally in the global anti-terrorist effort and important partner for Balkan countries. Thus, interest in its fate extends well beyond its close to 80 million inhabitants.

First military coup to be broadcast live: The coup took place in Ankara, Istanbul

and a few other locations on July 15. Thanks to mobile devices and social networks, both the military operations and the public uprising in support of President Erdogan were broadcast live almost the entire night and the following day, tying viewers across the globe to their TV and computer screens. The coup was led by a group of army officers who called themselves the “Peace Council” and who declared they wanted to restore constitutional order, democracy, human rights and freedoms. In the first few hours, the plotters seemed to be taking control in Istanbul and Ankara but after Erdogan addressed the nation from a mobile device, tens of thousands of people took to the streets, answering Erdogan’s calls that were also relayed from TV channels and mosque minarets. Thanks to the joint efforts of the masses, the police as well as loyal army generals, the government regained control in a day. Yet, the coup still came at a high price. According to the Interior Ministry, 256 people were killed and 8,113 coup plotters and supporters were arrested in addition to 15,000 other people taken into custody. In addition to the casualties, several state and civil buildings including Ankara Police Station and the Turkish Parliament were damaged during what became known as one of the darkest nights in recent Turkish history.

Gulen accused of being the mastermind:

The Turkish Armed Forces announced that 8,561 soldiers, 1,676 privates and 1,214 military academy students joined the coup attempt, underlining that this number constitutes only 1.5 per cent of the Turkish Army. Army officials stressed that the army respects democracy and elected governments, claiming that what they called a “terrorist gang” represented only a small minority group within the army. The Kosovo-born four-star General Adem Huduti, who was among the arrested, was accused of leading the coup. According to the government, the plotters planned to make him Chief of the General Staff. From the onset, Erdogan claimed that the coup was instigated by the US-based Muslim cleric Fethullah Gulen and his organisation, which he says has placed its supporters inside the army and other state institutions. Erdogan has described this organisation as a “parallel state”, calling it “the Fethullah Terrorist Organization”, or FETO, for short. Gulen himself has rejected these claims, condemned the attempted coup and asked an international commission to investigate the whole operation. He also claimed in his column for the New York Times that his “Hizmet Movement” [Gulenists] was based on a tolerant version of Islam and had no links with anti-democratic violence, in Turkey or anywhere else. Most international actors and media have since called upon

the Turkish government to respect democratic principles and human rights while dealing with the coup perpetrators. Because of this, Erdogan has repeatedly attacked the West and Western media, claiming that the US and the EU were aware of the coming coup and do not want a “strong Turkey” in their midst.Turkey has also demanded that the US extradite Gulen, but the US has insisted on proof against him before considering this request.“Turkey-US ties will suffer unless Gulen is extradited,” Foreign Minister Mevlut Cavusoglu emphasized on July 25, speaking at a TV show at the Haber Turk TV channel.

The pro-government daily newspaper Yeni Safak even claimed that a retired American General, John Campbell, who previously commanded American troops in Afghanistan, helped plan and lead the failed coup.

The Chairman of the US Joint Chiefs of Staff, Joseph Dunford rejected this in a press conference on July 27. “I can only smile when I heard such claims,” he said.

Unprecedented scale of crackdown: The violence of July 15 had barely subsided when Erdogan and his government declared the beginning of a mass cleansing operation against “the parallel state” and a three-month state of emergency. While the crackdown was officially aimed against the so-called “parallel state,” observers have accused Erdogan and his government of using

July 2016

27

eansing” operation has The scale of this ongoing “cl mpt many Turks - as well been broad enough to pro oss the world – to as concerned onlookers acr ckdown will end, and cra wonder when and how the y will then be. Over the what kind of country Turke ome an important last decade, Turkey has bec global scene player on the regional and

Many Generals in Turkey Have Balkan Origins The total number of people with Balkan origins who serve in the Turkish Armed Forces is unknown since the Turkish constitution does not allow the recording of people’s ethnic origin. Yet it is believed that at least 20 percent of the country’s population have Balkan ties. In addition, ethnic background is a sensitive issue in Turkey, where the vast majority of people consider themselves Turks. However, anecdotal evidence suggests a large number of army officers have or had Balkan origins. A military career is very popular among Balkan diaspora members in Turkey. Here are some significant Generals with Balkan origins: Mustafa Kemal Ataturk was born in Thessaloniki, now in Greece, in 1881. He attended military schools in Bitola and Istanbul later he became a senior Pasha (General) in the Ottoman Army. He headed the Turkish War of Independence and became the founder and the first President of modern Turkey.

Kenan Evren, the General who was the seventh President of Turkey from 1980 to 1989, assumed the post by leading the 1980 military coup. His father was born in Presevo, Serbia, and later migrated to Turkey.

Ilker Basbug who is originally from Bitola, Macedonia, was Chief of General Staff from 2008 to 2010. In 2013, he was convicted of “establishing and leading a terrorist organization” and of “attempting to destroy the Turkish government or to attempting to partially or completely prevent its functioning” and sentenced to life imprisonment.

However, the Constitutional Court overturned his conviction and he was released on March 2014.

Adem Huduti who was accused of masterminding the failed coup on July 15 was the commander of the Second Turkish Army, which protects the borders with Syria, Iraq and Iran. He was born in Kosovo in 1952. His family migrated to Turkey when he was five. He was discharged from the army on July 27.

the failed coup to settle scores with opposition figures in the army, judiciary and bureaucracy, further expanding Erdogan’s power. The scope of the crackdown has been gargantuan. Among some 60,000 arrested or suspended people were 134 army generals and admirals, 30 provincial governors, three members of the Constitutional Court, more than 2,000 judges and prosecutors, 90 journalists, 20,000 teachers and more than 10,000 army and police officers. On July 23, the government closed 15 universities, 1,289 NGOs and 1,220 schools because of their alleged ties with “the parallel state”. All these decisions were taken under the umbrella of the state of emergency. The broad crackdown - unprecedented in Turkey – has also continued. In the latest move on Wednesday, the government dismissed 149 generals and admirals - including the 134 that have been previously arrested - as well as 1,535 military officers. This meant that almost 42 percent out of the 347 active generals and admirals have been dismissed. Additionally, the Gendarmerie and National Coast Guards were removed from the army’s chain of command and brought under control of the Interior Ministry. In the media, 16 TV channels, three news agencies, 23 radio broadcasters, 45 newspapers, 15 magazines and 29 publishing houses have also been closed. According to officials, the total value of closed institutions is assessed at more than 100 billion US dollars. Özdem Sanberk, former Undersecretary in the Foreign Ministry and president of the International Strategic Research Organisation, USAK, an Ankara-based think tank, which was among the closed NGOs, told BIRN that Turkey was still in shock after the failed coup as well as after government’s crackdown.

“NGOs and research institutions are being affected by these precautions,” he said.

“USAK was closed by the government,” he added, stressing that it was never in any way linked to Gulen. Sanberk said that he hoped that the government would allow USAK to re-open. Meanwhile, Erdogan has been calling on his supporters to remain in the streets in what he dubs “the democracy watch”. The crowds have repeatedly cursed Gulen, the coup plotters and demanded the government restore the death penalty, unused in Turkey since 1984, and abolished in 2004.

Erdogan, Prime Minister Binali Yildirim and several other ministers have said the government has to listen Turkish people, adding that the government will consider this request.

Growing concern for human rights: The government clampdown has met strong criticism from international actors, however. Following its investigations in Ankara, the rights organisation Amnesty International published a report claiming that captured military officers were raped by police, that hundreds of soldiers were beaten, while some detainees were denied food and water and access to lawyers for days. Justice Minister Bekir Bozdag has rejected these claims and accused the human rights group of supporting “the FETO” and its claims.

Meanwhile, the US, the EU and NATO have

urged Turkish government not to use the failed coup attempt to conduct “a witch hunt” against the opposition and not to abandon democratic principles, rule of law and human rights. European Commission President Jean-Claude Juncker on Monday told a French broadcaster that Turkey will lose any chance of becoming a EU member if it reintroduces the death penalty. Following this statement, Foreign Minister Cavusoglu warned the EU that it should not threaten Turkey.

Reflections felt across the Balkans: After Erdogan named Gulen as the main power behind the failed coup, the struggle between the two former allies-turned-enemies has triggered tensions across the Balkans, where Turkey is perceived as a key partner, but where Gulen and his movement also have numerous supporters, as well as schools, universities and other institutions.

In the past, Erdogan has repeatedly asked Balkan countries to expel so-called Gulenists as a terrorist organization and close down their institutions. The failed coup has reopened public debates on this issue across the Balkans and revealed hidden divisions within the Turkish and Muslim communities there. The Turkish community in Macedonia was hit by this split with several officials on opposing sides exchanging harsh statements. The future of the schools inspired by Gulen has been discussed harshly and the clash has had an obvious impact on the unity of this small minority group. The Turkish minority, which constitutes almost 10 per cent of Bulgaria’s population, condemned the failed coup attempt and called for unity among the Turks. “Today is the day to side with Turkey and Erdogan,” a group of Turkish associations said in a joint declaration on July 26. All officials in Serbia condemned the failed coup. An ethnic Bosniak Minister, Rasim Ljajic, went one step further. The Turkish newspaper Yeni Safak cited Ljajic as saying that if the coup had succeeded, peace and stability in the Balkans would have broken.

Debate on this issue can be heard also in Bosnia, the regional basis for many Turkish state institutions, NGOs and religious movements aiming to spread their influence in the Balkans. However, Bosnia is also a country where many Gulenists have invested and opened schools and other educational institutions, including a university in Sarajevo.

Last week, the Turkish ambassador to Bosnia, Cihad Erginay, called on Bosnia to take measures against these schools, which has triggered debates over whether these schools represent a threat to the country or not. Most local and international analysts agree that while Turkey’s first attempted coup in 36 years is now over, the consequences of that one night of terror will fundamentally affect the future of Turkey and the region as well as the international scene. As Erdogan’s government continues to take what look like extreme precautions in order to cleanse the country of Gulenists, the opposition is also suffering. This process has great potential to affect Turkish foreign policy, its relations with the West and all the countries that have close ties with Turkey.

28

July 2016

The scale of this ongoing “cleansing” operation has been broad enough to prompt many Turks - as well as concerned onlookers across the world – to wonder when and how the crackdown will end, and what kind of country Turkey will then be. Over the last decade, Turkey ha Didier Corfec, a 54-year old French skipper, was a migrant smuggler who ended

up paying a price for it

Albanian Migrants in Calais Still Heading for Britain Undeterred by the recent referendum in the UK on the EU, Albanian migrants are still piling in Calais, waiting for paid smugglers to take them illegally across the Channel.

VINCENT TRIEST | BIRN |

T

he “Belazur” a modest, three-star hotel in the harbour of the French port town of Calais - the unofficial base for many illegal migrants who want to reach the United Kingdom - is still packed. Although heavily armed units of the French gendarmerie raided the hotel in November 2015, searching for illegal migrants and smugglers, as well as a more recent raid which was apparently targeting Islamic militants trying to reach UK, the hotel is as busy as ever.

Most of its guests are Albanian. They can be seen leaning over the windows of their hotel rooms and sitting and sipping drinks in hotel bar - the place where many of them meet smugglers who transport them to the UK by boat or by truck.

The June 23 referendum, in which UK voted to leave the EU, does not seem to bother the would-be migrants too much.

Many say it is still too early to tell when or even whether the referendum result will ever be implemented.

Asked about the UK’s potential exit from the EU, and whether this will affect them and make Britain a less attractive destination for foreign immigrants, one Albanian immigrant, speaking on condition of anonymity, told BIRN that “Brexit” could turn out in their favour.

“It could mean that Albanians are more needed for work” in the UK, he opined.

Although the exact number of Albanians

trying illegally to reach the UK is unknown, officials say the number of Albanians who are fleeing poverty in their home country and trying to reach Britain by boats or trucks from France, Belgium or The Netherlands is clearly on the rise.

In The Netherlands, in the first six months of 2016, Dutch police arrested 290 Albanians trying to get to Britain.

Albanians make up exactly 50 percent of all arrested persons who were trying to be smuggled into the UK from Holland.

This is a significant increase compared to the previous year, when in all 12 months a total of 105 Albanians was arrested in the Dutch ports.

This determination to go to UK was clearly reflected in the Belazur hotel, where tensions were palpable in the air, as immigrants tried to contact and negotiate their trips with smugglers.

With the arrival of summer, and with the tightening of checks on truck transports, more and more migrants seem to be looking for transportation on small boats, which are believed to have better chances of reaching UK shores undetected. In line with an increase in the number of immigrants choosing this route, the number of incidents at sea increased as well. Two months ago, 18 Albanians and two UK citizens had to be rescued in the English Channel after their boat encountered problems while trying to reach land.

They were found and saved only after one of the Albanians called for help from his cell phone. “What is better? To risk your

life once and have a better live in UK, or to have to survive every day in Albania?” one young Albanian told BIRN, waiting for his transport.

Since the migrants are willing to pay as much as 8,000 British pounds (9,555 euros) for safe passage to UK, the organisation of smuggling is a lucrative business.

In many cases, illegal transports are organized by criminal circles, but local sailors and fishermen in the UK, France, Belgium and The Netherlands get involved, too.

Didier Corfec, a 54-year old French skipper, was one such smuggler who ended up paying a price for it.

An experienced skipper who once sailed the world in his sailboat St Bodic, Corfect told BIRN that in 2014 a French intermediary offered him 14,000 euros to transport 14 Albanian migrants from France to the UK. At the time, he needed the money to cover his medical bills, so he accepted the deal and decided to transport the migrants - separated into two groups - to the UK. Both groups mostly comprised young men, who Corfec presumed were going to the UK in search of work, but they also included one family with two small children.

“Both times, I sailed out of port during the night, so that we would attract less attention,” he told BIRN. “I know the English ports very well, and I prepared my trips very well, too,” he said.

“I went to the UK up front to check up

in which ports there was no control. In Kingsbridge, I would have had a lot of trouble. In Plymouth there were too many controls. So I chose Dittisham in Devon, where no people where around.

There, my passengers could step out of the boat without any problem,” Corfec said.

Each trip took some 20 hours in each direction and as soon as they landed in port, the migrants were picked up by cars that were waiting for them.

“I didn’t wait because I was cold and was very hungry. I ordered some food and a beer and sailed back home,” he recalled.

Corfec said he stopped the people-smuggling business after his second trip. “I had earned enough to pay my debts. I couldn’t do it again, it wasn’t right,” he said.

However, after some of the migrants posted photos taken on his ship on social networks, the French police acted fast.

They found and arrested Corfec along with 12 other smugglers. A court in Rennes, in Brittany, eventually sentenced him to 18 months in prison while his boat was temporarily seized.

Corfec was recently released after serving his sentence, but has been ordered to wear an ankle bracelet. His boat was also returned to him, but Corfec said he would be careful not to get involved in smuggling again.

“At the time I was arrested, I was not aware that there were so many people involved in this form of smuggling,” he said.

July 2016

NEWS

29

THE PROPOSAL

Albania MPs Call For Direct Presidential Election A group of 11 MPs has initiated a call for people to be able to directly elect the country’s president - but vested political interests stand in the way of the reform FATJONA MEJDINI | BIRN | TIRANA

Albanian Historians Query Call to Create WWII Institute

A

group of 11 MPs in Albania have made a joint call for the President to be elected by direct vote in future.

The initiative is being launched a year before the current President, Bujar Nishani, finishes his five-year term. The political parties leaders have yet to enter the negotiating process of selecting a successor. The current constitution stipulates that the President of Albania is elected by a vote in parliament.

T he successful candidate must win three-quarters of MPs’ votes, which is 84 out of 140 in total. If this is not possible, after three attempts, the candidate who wins more votes than the others gets the post.

Giving that, in the end, the President can be elected by a simple majority of MPs’ votes, the 11 MPs believe that moving to a system of direct popular election will result in a stronger and more legitimate presidency.

Tthe group of MPs launched a petition six days ago online and have since gathered more than 8,500 signatures. “The current constitutional practice ... doesn’t take into account the voice of the citizens who don’t have the right to directly elect their President, as many other nations do,” the online petition reads. Mimoza Hafizi, a Socialist MP and one of the initiators of the petition, told BIRN that the overall aim is to empower their countrymen and women.

“Citizens in Albania have the right only to choose their mayors directlt, since even the MPs are presented to them on lists by the party leaders. Now is the time to expand de-

Historians have questioned a proposal by Albania’s ruling party to set up a new institute to study the country’s role in World War II, arguing that high-quality historical institutions already exist.

FATJONA MEJDINI | BIRN | TIRANA

mocracy and give the country a more authoritative and stronger President,” she said.

Hafizi also noted that if the President is directly elected, the party bosses will have no possibility to make political trade-offs in the process. However successful the petition is, it can only put moral pressure on the parties to reconsider the current system.

The constitution can be amended only if at least 20 MPs ask for this to be done, and if 93 others then also give their approval.

“We know how difficult it is to change the constitution, but we are making every effort to put pressure on the politicians to do so, as we feel citizens really want this change,” Hafizi said. Afrim Krasniqi, director of the Albanian Institute for Political Studies, told BIRN that direct elections for the President

would strengthen the office.

“This kind of election would make him more important, with more integrity, and help him better fulfill his role as a unifying national figure who can mediate in crises,” he said. Krasniqi said most republics in Europe elect presidents by citizens’ direct vote, and the last four Presidents in Albania also supported this kind of election.

However, he also doubted that the initiative would make much headway soon.

“The two main parties have declared against a President elected by citizens, and next year the current [Socialist-led] parliamentary majority can easily elect a President from their own side. In politics, short-term interests are more important than longer ones,” he said.

Albania Secret Police Files Stay Under Wraps More than a year after parliament voted to open up the old communist-era secret police files, former victims of the Albanian regime are wondering if the process is ever going to happen.

FATJONA MEJDINI | BIRN | TIRANA

M

ore than one year since Albania’s parliament approved a law on opening up communist-era secret police files, there is no sign of it being implemented.

The May 2015 law entitled people who were persecuted under the communist system and their families to see their files and hopefully find out the names of the people who spied on them.

It also set up a body with authority to check up on political party officials and holders of public office to see if they were police collaborators. Although the law does not involve “lustration”, as such, and does not restrict former police collaborators from holding public office, associations of former victims generally

have been supportive of it. The initiative was seen as important in casting more light on the work of one the grimmest institutions that ever existed in Albania.

However, while the law has entered into force, the main institution in charge of implementing it has still not been created. The authority that is supposed to administer the old police files should have five members, one nominated by Albania’s Council of Ministers, two by parliament and two others by associations of victims of the communist regime. The Council of Ministers and associations of formerly persecuted people have selected their candidates - but the candidates have not been put to a parliamentary vote.

Meanwhile, the ruling and opposition parties in parliament for no known

reason have not proposed their two candidates.

Simon Mirakaj, ex-director of the state-funded Institute of Formerly Persecuted People, said the process was being dragged out for no meaningful reason. “The majority in parliament has to enforce the law that they have approved,” he said.

Agim Musta, an author and former political prisoner during the communist regime, told BIRN that he now felt pessimistic about whether Albania would ever open up the secret police files. “The secret files were not open for 25 years and each year another passes, I believe more and more that the process is never going to happen. A lot of secrets are buried there and their opening would rock the political scene,” he said.

Albanian historians have questioned a new initiative to create a special institute that will study the country’s role in the World War II. The initiative was announced last Thursday, when 30 MPs from the ruling Socialist Party asked parliament to pass a draft bill on creating a new memorial institute. “The fact that Albania was lined up in the Allied bloc and the fact that the Partisans continuously fought against the fascists has a historic value,” the draft says. The MPs said that setting up the institute that would cast also light on the country’s contribution to protecting the Jewish community during the war, as well as on the Albanian Partisan fighters’ decision in 1944 to help neighbouring countries battle against the Nazis. But some historians questioned the motives for creating a new institution to study the issue. “We already have the Institute of History, which is a scientific and professional institution for conducting historical studies,” Paskal Milo, a historian and the leader of the Social Democratic Party, told BIRN. “Within it, there is a special department for conducting studies on the Second World War, and this is continually done in a very professional way. I don’t understand now why they decided to create a new institution with overlapping competencies and spend budget money on things that already exist,” he added.

Celo Hoxha, a historian and vice-director of the Institute for the Studies of Communist Crimes, also questioned the move. He told BIRN that already existing institutes had produced dozens of books casting light on every aspect of Albania’s role in the war.

“The proposal to create this institution doesn’t make any sense for the country’s needs, as the existing institutions that write the country’s history have done very admirable work. The Albanian national liberation war is completely clear in today’s history books, including its nuances,” he said.

Hoxha also said that he fears that the move might conceal a desire to rewrite the history of the Communists’ misdeeds during the war. Fascist Italy invaded Albania by sea in April 1939 and annexed Albania to the Italian crown. Albanians fought first against the Italian occupation and, after Italy capitulated in 1943, against the German Nazi regime. The country’s war veterans’ organisation estimates that 28,000 Albanian Partisan fighters lost their lives in the conflict.

30

July 2016

Statistics showing that none of 20 most popular names in Albania for newborn children are Albanian have some experts worried about a steady erosion of the national identity.

FATJONA MEJDINI | BIRN | TIRANA

E

riselda and her husband Erjon faced a big dilemma in choosing a name for their first son. While they wanted something short and simple, their parents wanted an authentic Albanian name for their grandson.

After a lot of discussion about choices their son got an international name: Itan, a version of the popular American name Ethan. A little bit difficult to pronounce, perhaps, but short and simple as his parent wanted it to be.

“I chose the name Itan for my son since I wanted a name that can be pronounced the same everywhere in the world,” Eriselda Elmazaj told BIRN. As a former Albanian student in Italy she recalled her own difficulties with a name originating from Albania.

“It was hard for my friends and my professor to pronounce my name correctly. I didn’t want this for my son. In a world that now is open, I’m not sure where my son is going to live once he grows up,” she said.

Thousands of other young parents in Albania have taken the same path and al-

Craze For Foreign Names Alarms Albanian Patriots

so chosen foreign names for their children.

The latest data from the Albanian Institute of Statistic, INSTAT, show that none of the 20 most used names for newborns has an Albanian root.

Of the 35,760 newborns in Albania in 2014, statistics shows that the girl’s name “Amelia” was the most popular after being chosen 363 times while a simular version, “Amelja”, was chosen another 166 times.

Other popular foreign girl’s names on the 2014 list are Ajla, Melisa, Klea, Sara, Kejsi, Noemi, Alesia and Leandra.

When it comes to top male names, Noel was in the lead, chosen 490 times in 2014, while Joel came second, chosen 483 times, while the derivate Xhoel was used another 116 times.

Other popular names for Albanian boys that year were Mateo, Ergi, Luis, Aron, Samuel, Roan and Roel.

The trend for using foreign names is expected to continue as Albanian names for newborns become less and less fashionable.

So intellectuals are worried. Edmond Dragoti, a sociology professor in the University of Tirana, told BIRN that the trend

towards foreign names started decades ago in Albania and is now at its peak.

Dragoti considers the phenomenon a bad legacy of the Albanian communist past, when foreign names for newborns were banned and naming your child after a famous Western movie star or author meant big political trouble for the family.

“All the frustration about not being able to name their children as they wished exploded after the 1990s, when Albania

opened up. The unlimited and uncontrolled new freedom quickly surpassed the need for a national identity,” he argues.

Agron Tufa, a writer and literature professor at the University of Tirana, agrees.

He told BIRN that the foreign name phenomenon is a blow to Albanian identity.

“This phenomenon is dangerous for our identity and culture and harms our roots,” he stated. He sees the trend as a form of parental blindness and levity that is feeding artificiality to young Albanians.

Dragoti also says the phenomenon is fuelled by the mass migration of Albanians overseas, and the perceived need of Albanians to integrate with foreign communities and raise their status among them.

“Foreign names are given to children as a maneuver to raise the family status and make the process of integration smoother,” he said.

Tufa considers the fashion unhelpful and a shame, given that Albanian is one of the oldest and most unique languages if Europe.

“Our language is very rich and colorful and gives amazing opportunities for good names while preserving tradition, identity, and culture. What is happing is really a betrayal of our identity,” he stated.

July 2016

31

In a real trial, the defendant has a standing chance of acquittal after the evidence is tested in court - but none of the show trials conducted in the satellite regimes of Eastern Europe met those criteria even remotely. What those trials were designed to do is humiliate and intimidate remaining opponents of the new communist regimes. The verdicts were arranged in advance.

It is Time to Let go of Cardinal Stepinac

Stepinac in his trial

The endless-seeming arguments over Cardinal Stepinac’s life and actions are a depressing reminder that World War II remains unfinished business in parts of the former Yugoslavia.

MARCUS TANNER | BIRN | TIRANA

W

hen will Croats and Serbs stop arguing about Cardinal Stepinac? No time soon, by the looks of things. Long after the rest of Europe and the world moved on from 1945, Croats and Serbs remain stuck right there, as if the clock had stopped, still battling over Communist-era show trials, Fascism, anti-Fascism and much more besides.

The least controversial part of the latest installment of the Stepinac saga is - or should have been - last Friday’s judgment of the Zagreb County Court, absolving Stepinac of the charge of collaboration. Whether he did or did not collaborate with Nazi Germany define “collaborate” for a start - it is obvious that no trial conducted in 1946 in Communist Yugoslavia was a “trial” in the useful sense of the word.

In a real trial, the defendant has a standing chance of acquittal after the evidence is tested in court - but none of the show trials conducted in the satellite regimes of Eastern Europe met those criteria even remotely.

What those trials were designed to do is humiliate and intimidate remaining opponents of the new communist regimes. The verdicts were arranged in advance.

Stepinac was relatively lucky. His Serbian alter ego, Draza Mihajlovic, was executed, as were countless others. Even by the standards of the Soviet bloc, the Yugoslav regime in the 1940s was exceptionally trigger-happy. Besides all the better-document-

ed massacres, it executed thousands of people in and around Trieste in 1944-5 during the brief Yugoslav occupation of that city – a massacre that has been virtually forgotten outside Italy.

For complex reasons, the Soviet regimes were more wary of executing archbishops than Italians in Trieste or political leaders like Mihaljovic. Instead, Stepinac joined a group of Eastern bloc archbishops flung in jail, including Mindszenty of Hungary - jailed in 1949 - and Wyszinski of Poland - who had to wait to 1953 for his jail cell.

All three were jailed for the same vague mishmash of crimes – collaboration, anti-state activity and so forth - that the communists always came up with. What was curious about Stepinac is that the victorious Yugoslav Communist leader, Tito, had actually paid him an amicable public visit in 1945 - a strange gesture to make to a known collaborator. But, then, Tito gave the game away the next year when he said, in a speech in September 26, 1946: “We arrested Stepinac, and we will arrest everyone who resists the present state of affairs, whether he likes it or not.” Tito’s then right-hand man, the Montenegrin Milovan Djilas, drove home the same point. He later wrote that Stepinac “would certainly not have been brought to trial for his conduct in the war… had he not continued to oppose the new communist regime.” So there you have it.

It is a pity that the matter does not rest

there. Instead, to add to the absurdity, the late Cardinal Archbishop’s legion of devotees keep stirring the pot and pushing in the other direction by pressing for his canonization.

Those of us who are not Catholics have of course no right to say who the Catholic Church should beatify and canonize. But one cannot help wondering whether the brand of sainthood is not devalued by such an initiative. He may have been brave in staying at his post in 1945 when he could have fled the country for Spain or Argentina, as so many of the Ustasha did. But he was less brave in the summer of 1941 – by which time he was well aware of mass killings of Serbs and many others being committed by the Ustasha.

We know he was aware because he wrote to some of his fellow bishops condemning it

One can argue that he would have risked his life had he denounced the killings in public – but isn’t part that the point of being a saint - a willingness to rise to the occasion and put your life on the line?

– yet did nothing in public beyond passively avoiding contact with the Ustasha leaders and delivering a few sermons in the confines of his cathedral.

One can argue that he would have risked his life had he denounced the killings in public – but isn’t part that the point of being a saint - a willingness to rise to the occasion and put your life on the line?

It is also obvious that, unlike his German and Polish predecessors, the current Argentinian Pope is not that persuaded by the Stepinac-for-saint campaign, or Francis would not have set up a new commission to study the subject that includes Serbian Orthodox clerics. In doing that, he has made it clear he intends to put the Saint Alojzije business in the deep freeze.

He is also clearly more interested in canonizing Oscar Romero, the late Archbishop of El Salvador who paid for his public denunciations of right-wing death squads in 1980 with an assassin’s bullet.

Whether or not you agree with Romero’s politics, he does seem to fit the bill of “martyr for the faith”. As for Stepinac, it is time everyone let go of the whole unproductive, exhausted, sterile subject. Stepinac’s dilemmas, choices and preoccupations were those of a particular time and place and have almost no relevance to the modern world or the needs of the modern Catholic Church. Neither demon nor saint, it is time he rested in peace and, for goodness sake, let’s all move on.

PUSHTETI VENDOR PUSHTETI VENDOR

Lajme, analiza, reportazhe, por edhe informacione të rëndësishme mbi decentralizimin dhe demokracinë vendore si dhe aktorët e ndryshimit në komunitet.

Mësoni më shumë mbi profilet dhe karakteristikat e bashkive të reja që rezultuan nga reforma administrativo-territoriale në Shqipëri në

http://pushtetivendor.reporter.al.