Reporter.al Botimi Korrik 2017

06

INVESTIGIM

Imamët në Ballkan e kalojnë në internet luftën kundër ekstremizmit

Pasi dhjetëra imamë u gjykuan për rekrutim luftëtarësh, organizatat fetare i janë bashkuar luftës në internet për zemrat dhe mendjet e myslimanëve në Ballkan.

10

INVESTIGIM

Vendimet e falsifikuara e bënë varrmihësin pronar të Karaburunit

Hetimet e Prokurorisë së Vlorës kanë zbuluar një skemë kriminale me anë të së cilës qindra hektarë në gadishullin e Karaburunit u tjetërsuan në mënyrë të paligjshme.

15

REPORTAZH

90 vjeçarët që ‘refuzojnë’ të plaken ruajnë gjallë historinë

Megjithë vështirësitë e jetesës dhe moshës, disa nga 90-vjeçarët e Durrësit vazhdojnë të merren me veprimtari krijuese, me besimin se puna është ilaç i mirë për jetëgjatësinë.

Nr.

23

Korrik 2017 E përmuajshme

PANDËSHKUESHMËRIA E PROKURORËVE Premtimet e prokurorit të Përgjithshëm, Adriatik Llalla për tolerancë zero ndaj prokurorëve shfryhen në ndëshkime minimale. Në tre vjet, vetëm dy prokurorë u shkarkuan dhe 14 të tjerë morën masa disiplinore, pavarësisht akuzave për shkelje të ligjit.

Prokurori i Pëgjithshëm, Adriatik Llalla. Foto: LSA

2

Korrik 2017

PREMTIMI I KRYEPROKURORIT PËR TOLERANCE

04

ZERO SHFRYHET NË NDËSHKIME MINIMALE IMAMËT NË BALLKAN E KALOJNË NË

06

INTERNET LUFTËN KUNDËR EKSTREMIZMIT VENDIMET E FALSIFIKUARA E BËNË

10

VARRMIHËSIN PRONAR TË KARABURUNIT VENDIMI I GJYKATËS: ARRESTIMI “ME URDHËR

4-5

Vetëm dy prokurorë u shkarkuan dhe 14 të tjerë morën masa disiplinore përgjatë tre viteve të fundit, pavarësisht akuzave për shkelje të ligjit.

11

TË INTERPOLIT” SHKELI TË DREJTAT E HATISË 90 VJEÇARËT QË ‘REFUZOJNË’ TË PLAKEN

14

RUAJNË GJALLË HISTORINË E DURRËSIT PREMTIMI I FUNDIT ‘HISTORIK’ I VUÇIÇIT: NJË MARRËVESHJE ME KOSOVËN

09

6-7

Organizatat fetare të mbështetura nga shteti i janë bashkuar luftës në internet për zemrat dhe mendjet e myslimanëve në Ballkan.

ENGLISH EDITION ALBANIA’S PROSECUTORS

18

ESCAPE SCRUTINY BALKAN IMAMS TAKE COUNTER EXTREMISM STRUGGLE ONLINE

20 10

ALBANIANS TURN MEMORY OF EMBASSY BREAK-IN INTO ART MIGRANTS TO GREECE STRIKE GOLD BACK IN ALBANIA EUROPE MUST RESPOND TO THREATS TO LIBERAL VALUES NEW MIGRANTS FACE OLD TERRORS ON BALKAN ROUTE ANALIZA

23 24 26

ANALIZA

INVESTIGIME

INVESTIGIME

REPORTAZHE

LAJME

OPINION

LAJME

REPORTAZHE OPINION Është publikimi i Rrjetit Ballkanik të Gazetarisë Investigative në Shqipëri – BIRN Albania.

RAJONI BIRN Albania ështëRAJONI një organizatë jo-fitimprurëse, e cila mbështet zhvillimin e gazetarisë INTERVISTA investigative në Shqipëri me qëllim ekspozimin e rasteve të korrupsionit dhe promovimin e të drejtave të njeriut në vend. Ky publikim i përmuajshëm është një përmbledhje e disa prej artikujve të botuar nga rrjeti BIRN në faqen www.reporter.al dhe ëëë.balkaninsight.com.

Mbështetur nga: Ky publikim shpërndahet falas. Printimi dhe shpërndarja e tij mundësohet nga:

National Mbështetur nga: Endowment for Democracy B T D Balkan Trust for Democracy

Fondacioni Shoqëria e Hapur për Shqipërinë

INTERVISTA

D

Qindra hektarë në gadishullin e Karaburunit dhe fshatin Zvërnec u tjetërsuan në mënyrë të paligjshme dhe me vendime gjyqësore të falsifikuara.

Publikuar nga:

Publikuar nga:

T

22

FONDACIONI

SHOQËRIA

E HAPUR

PËR SHQIPËRINË

FONDACIONI

SHOQËRIA

E HAPUR

PËR SHQIPËRINË

15

Megjithë vështirësitë e jetesës dhe të moshës, disa nga 90-vjeçarët e Durrësit vazhdojnë të merren me veprimtari krijuese.

STAFI

KONTAKTONI:

Kristina Voko, drejtore e BIRN Albania Besar Likmeta, redaktor Aleksandra Bogdani, gazetare Gjergj Erebara, gazetar Ivana Dervishi, gazetare Lindita Çela, gazetare

Bulevardi Gjergj Fishta, Kulla 5, Ap. 22, Tiranë E-mail: office.albania@birn.eu.com Tel: +35544502592 URL: http://www.reporter.al/

3

Korrik 2017

Ngjarjet e Korrikut

Betimi i Presidentit Ilir Meta u ngjit në zyrën e kreut të shtetit më 24 korrik, duke zëvendësuar në këtë post të lartë Bujar Nishanin.

Foto: Presidenca

Meta betohet si Presidenti i shtatë i Republikës Ilir Meta u betua si Presidenti i shtatë i Republikës më 24 korrik, duke premtuar integritet dhe paanshmëri në postin e tij të ri. Ceremonia e betimit nisi në Kuvend dhe vazhdoi më pas në Presidencë, ku ishin të ftuar politikanë të të gjitha kaheve si dhe përfaqësues të trupit diplomatik, medias dhe shoqërisë civile. Në fjalimin e parë si kryetar i shtetit, Meta nënvizoi si të pazëvendësueshëm rolin e opozitës, veçanërisht në reformat e mëdha dhe shtoi se ishte i gatshëm të linte pas ndasitë e së shkuarës. Ilir Meta u ngjit në Presidencë pas një periudhe të tensionuar gjatë fushatës zgjedhore dhe përplasjeve me dy protagonistët e tjerë të politikës shqiptare, kryeministrin Edi Rama dhe liderin e opozitës, Lulzim Basha. Ai vjen në krye të shtetit pas një karriere të gjatë dhe të diskutueshme në politikë, pasi ka mbajtur më parë postin e kryeministrit, disa pozicione në ekzekutiv dhe të kreut të Kuvendit. Meta ka qenë gjithashtu një ndër zyrtarët më të lartë të hetuar për korrupsion, çështje e cila u mbyll me pafajësi nga Gjykata e Lartë.

Basha zgjidhet kryetar i PD me 91.3 % të votave Kreu i PD-së Lulzim Basha u rikonfirmua për një mandat të dytë 4-vjeçar në krye të PD-së, pasi mundi në zgjedhjet e brendshme për kreun e partisë, sfidantin Eduard Selami. Si përqindje të totalit, Basha ka marrë 91.3 % të votave, kundrejt 8.7 % të rivalit Selami. Zgjedhjet për kreun e PD-së ndjekin rezultatin e dobët të partisë më të madhe të së djathtës shqiptare në zgjedhjet parlamentare të 25 qershorit – të cilat u fituan nga Partia Socialiste e kryeministrit Edi Rama. Që prej momentit kur u bë e qartë se Partia Demokratike kishte humbur më shumë se 200 mijë vota në zgjedhjet e fundit, Basha u etiketua si përgjegjësi kryesor dhe një numër i madh drejtuesish partiakë i kërkuan atij

dorëheqjen. Basha u shfajësua me akuzën se rezultati ishte diktuar nga shit-blerja e votës, ndërsa deklaroi se do të kandidonte për një mandat të dytë duke “ngrirë” funksionet e tij në krye të partisë. Procesi i zgjedhjeve brenda partisë u shoqërua nga akuzat për një garë farsë dhe shkelje të statusit, ndërkohë që një numër i madh zyrtarësh të lartë bojkotuan pjesmarrjen në votim.

Institucionet e vetingut zgjedhin drejtuesit Genta Tafa dhe Natasha Mulaj do të drejtojnë Komisionin e Pavarur të Kualifikimit dhe Kolegjin e Apelimit-dy institucionet e ngritura për të realizuar vetingun e gjyqtarëve dhe prokurorëve. Në të dyja rastet, zgjedhjet u përshëndetën nga kryetarja e Bordit Ndërkombëtar të Monitorimit, Genoveva Ruiz Kalavera. Komisioni i Pavarur i Kualifikimit përbëhet nga 12 anëtarë dhe dy zëvendësues, ndërsa Kolegji i Apelimit nga 7 anëtarë. Edhe pse ligji Komisioni i Pavarur i Kualifikimit dhe Kolegji i Apelimit pritet të fillojnë punë në shtator, ligji i vetingut përballet akoma me një sfidë në Gjykatën Kushtetuese të ngritur nga dy shoqatat kombëtare të gjyqtarëve. Sipas padisë së dorëzuar më 1 qershor në Gjykatën Kushtetuese, dy shoqatat që përfaqësojnë interesat e lobit të gjyqtarëve, kërkojnë të shfuqizojnë një numër nenesh të ligjit të vetingut, të cilat rregullojnë kontrollin e pastërtisë së figurës së gjyqtarëve dhe prokurorëve përsa i përket lidhjeve dhe përfshirjes së tyre me krimin e organizuar.

KQZ kallzon penalisht 76 komisionerë të Tiranës Komisioni Qendror i Zgjedhjeve vendosi të bëjë kallzim penal për 76 anëtarë dhe numërues të parë të grupeve të numërimit, të cilët akuzohen për falsifikimin e materialeve zgjedhore. Sipas KQZ-së shkeljet e pretenduara të komisionerëve dhe anëtarëve te grupeve të numurimit u zbuluan pas dy ankimimeve të paraqitura

nga PDIU dhe PS, të cilat kërkuan rinumërimin e rivlerësimin e votave për 64 qendra votimi në qarkun e Tiranës, me pretendimin se numri i votave reale nuk përputhej me rezultatin e hartuar nga Grupet e Numërimit në tabelat e qendrave të votimit. KQZ administroi dokumentacionin zgjedhor të këtyre kutive dhe bëri rinumurimin e votave të hedhura, duke arritur në përfundimin se në 24 qëndra votimi rezultati ishte i ndryshëm nga ai nxjerrë nga grupet e numërimit. “Anëtarët e grupeve të numërimit që kanë numëruar votat për këto qendra, kanë shënuar në tabelën e rezultatit numër më të vogël votash për disa subjekte dhe numër më të madh votash për disa subjekte të tjera, krahasuar me numrin real të votave qe u gjendën në kutinë e votimit,” tha KQZ. KQZ nënvizoi që ndryshimet e konstatuara në tabelat e rezultatit janë në një masë të tillë që nuk sjellin pasoja në rezultat apo në pavlefshmërinë e zgjedhjeve në zonë zgjedhore.

Fati i gjyqtares Andrea në dorë të Presidentit Në një mbledhje të zhvilluar më 17 korrik, Këshilli i Lartë i Drejtësisë vendosi t’ia kalojë Presidentit të Republikës, shqyrtimin e shkarkimit të gjyqtares Majlinda Andrea. Gjyqtarja Majlinda Andrea u dënua në qershor me 4 vjet burg – vendim i cili do të zbatohet në shërbim prove – pasi u shpall fajtore për veprën penale të korrupsionit pasiv. Gjykata e Lartë vendosi gjithashtu që Majlinda Andrea të mos ushtrojë funksione publike për 5 vitet e ardhshme. Bashkëshorti i saj, Odhise Andrea u dënua me 1 vit e gjashtë muaj burg për të njëjtën vepër penale si dhe heqjen e të drejtës për të ushtruar funksione publike për një periudhë 5 vjeçare. Të dy bashkëshortët i kanë mohuar akuzat gjatë procesit gjyqësor. Ish-anëtarja e Gjykatës së Lartë dhe bashkëshorti i saj u hetuan dhe u shpallën fajtorë për marrjen e 50 mijë eurove rryshfet nga një palë ndërgjyqësuese, e cila ndodhej në një proces gjyqësor për një sipërfaqe toke prej 40 hektarësh në zonën e Butrintit në Sarandë.

4

Korrik 2017

INVESTIGIM

Premtimi i kryeprokurorit për tolerancë zero shfryhet në ndëshkime minimale Të dhënat e siguruara nga BIRN tregojnë se pavarësisht akuzave për shkelje të ligjit në kryerjen e hetimeve, vetëm dy prokurorë u shkarkuan dhe 14 të tjerë morën masa disiplinore përgjatë tre viteve të fundit.

FLAMUR VEZAJ | BIRN | TIRANË

N

ë shkurt 2017, kryeprokurori Adriatik Llalla bëri një lëvizje të fortë publike dhe urdhëroi nisjen e hetimeve ndaj dy zyrtarëve të lartë të Prokurorisë. Shkak u bë lehtësimi i beftë i akuzave për një të dënuar me burgim të përjetshëm nga ana e prokurorit Artur Selmani, i cili mbronte çështjet e akuzës përballë Gjykatës së Lartë.

Episodi lidhej me masakrën me tre viktima të prillit 2015 në lagjen dikur famëkeqe të Çoles në Vlorë, për të cilën Aleksandër Llanaj ishte shpallur fajtori kryesor nga gjykata e shkallës së parë dhe ajo e Apelit.

Përballë Gjykatës së Lartë, prokurori Selmani kërkoi përmbysjen e akuzës dhe dënimin e tij me 4 vjet burg.

Ndonëse Gjykata e Lartë injoroi kërkesën e përfaqësuesit të Prokurorisë, pretenca e Selmanit ngriti pikëpyetje të forta mbi seriozitetin e mbrojtjes së interesit publik nga organi i akuzës. Në një deklaratë për mediat mbi ngjarjen, Prokuroria e Përgjithshme sqaroi se dyshimet përfshinin edhe shefen e Drejtorisë Gjyqësore, Alma Muça.

“Për këtë qëndrim të dyshimtë, prokurori Selmani pretendon se e ka diskutuar me drejtoren e Drejtorisë Gjyqësore, Alma Muça,” thuhej në njoftimin e Prokurorisë. Kryeprokurori Llalla urdhëroi pezullimin e dy vartësve të tij nga detyra dhe nisjen e hetimeve për veprën penale të shpërdorimit të detyrës. Por vetëm katër muaj më vonë, kreu i akuzës vendosi në heshtje rikthimin në detyrë për të dy prokurorët e akuzuar.

I pyetur nga BIRN për statusin aktual të prokurorëve Selmani dhe Muça, këshilltari për mediat i kryeprokurorit, Albi Serani i tha BIRN se dy prokurorët ishin rikthyer në detyrë. Ai konfirmoi gjithashtu se hetimi ndaj tyre vazhdon për veprën penale të “shpërdorimit të detyrës”.

Serani shpjegoi se dy prokurorët ishin pezulluar në aplikim të nenit 152 të ligjit “Për statusin e gjyqtarëve dhe prokurorëve…”, dispozitë e cila u shfuqizua në mars 2017 nga Gjykata Kushtetuese pas padisë së bërë ndaj ligjit nga dy shoqatat e prokurorëve.

“Për këtë arsye, pezullimi ndaj dy prokurorëve humbi fuqinë dhe ata u rik-

thyen në detyrën e prokurorit,” shtoi Serani.

Rasti i mësipërm reflekton një praktikë më të gjerë në Prokurorinë e Përgjithshme, ku pavarësisht premtimeve të përsëritura për tolerancë zero ndaj prokurorëve që dyshohen për shkelje të ligjit, rezultatet përgjatë 5 viteve të mandatit të Llallës kanë qenë minimale.

Të dhënat e siguruara nga BIRN tregojnë se çdo vit, Prokuroria e Përgjithshme dhe Ministria e Drejtësisë inspektojnë me qindra vendime prokurorësh dhe evidentojnë një seri shkeljesh-veçanërisht në pushimin e hetimeve ose mosfillimin e procedimeve penale.

Inspektimet e të dy institucioneve kanë evidentuar në vazhdimësi shkelje në mënyrën se si prokurorët zbatojnë Kodin e Procedurës Penale, ndërkohë që raportet vjetore të Prokurorit të Përgjithshëm tregojnë gjithashtu se vendimarrja e prokurorëve më të ulët është ndryshuar në dhjetra raste.

Megjithatë, ndëshkimi në radhët e prokurorëve ka qenë i pakët.

BIRN i drejtoi Prokurorisë së Përgjithshme një kërkesë për të drejtë informimi, përmes së cilët kërkonte numrin e masave disiplinore të marra ndaj prokurorëve përgjatë viteve 2014-2017 dhe arsyet e tyre.

Në përgjigje të kësaj kërkese, Prokuroria e Përgjitshme tha se kishte marrë 16 masa disiplinore gjithsej, mes të cilave edhe dy raste shkarkimesh. Prokuroria e Përgjithshme deklaroi gjithashtu se 14 masat më të buta disiplinore rezultojnë [në përputhje me ligjin për Prokurorinë] aktualisht të fshira nga dosjet e prokurorëve përgjegjës. “Në kohën kur janë marrë masat disiplinore, legjislacioni në fuqi parashikonte se masat disiplinore fshihen nga dosja kur kanë kaluar afatet e parashikuara në ligj. Rezulton se për të gjitha masat disiplinore 2014-2016 kanë kaluar afatet e parashikuara në ligj,” thuhet në përgjigjen e Prokurorisë së Përgjithshme.

Rastet e korrupsionit Progres-raporti i Komisionit Europian e rendit korrupsionin në nivelet e larta të administratës si një ndër sfidat kryesore me të cilën Shqipëria përballet në rrugën e saj drejt anëtarësimit në BE. Ndërkohë, sistemi i

drejtësisë gëzon shkallën më të ulët të besimit mes qytetarëve shqiptarë.

Përgjatë viteve të fundit, shigjetat janë drejtuar kryesisht ndaj sistemit gjyqësor në vend, por një studim i Institutit për Kërkime dhe Alternativa Zhvillimi, IDRA mbi pandëshkueshmërinë, i publikuar në janar 2017 evidentoi rënie të besimit të qytetarëve edhe te Prokuroria e Përgjithshme.

Prej dhjetorit 2012 kur u ngjit në krye të institucionit të akuzës, Llalla paralajmëroi

Rasti i mësipërm reflekton një praktikë më të gjerë në Prokurorinë e Përgjithshme, ku pavarësisht premtimeve për tolerancë zero ndaj prokurorëve që dyshohen për shkelje të ligjit, rezultatet përgjatë 5 viteve të mandatit të Llallës kanë qenë minimale.

disa herë spastrimin nga sistemi të prokurorëve të korruptuar dhe premtoi se kriteri i vetëm i karrierës do të jetë zbatimi i ligjit. Në muajt e fundit të mandatit të tij, rastet e prokurorëve të hetuar apo ndëshkuar numërohen me gishtat e njërës dorë.

Prokuroria e Përgjithshme i tha BIRN në përgjigjen me shkrim se dy nga 16 masat disiplinore të dhëna në 3 vjet ishin “shkarkim nga detyra”.

Shkarkimet lidhen me prokurorin e Pukës, Pëllumb Prençi në vitin 2014 dhe atë

të Krujës, Haxhi Giu në vitin 2015, të dy të arrestuar dhe të dënuar për korrupsion. Një prokuror i tretë, Petrit Vukaj, i cili kryente detyrën në Prokurorinë e Fierit u arrestua gjithashtu për korrupsion në vitin 2015. Vukaj u gjet fajtor nga gjykata e shkallës së parë, por më pas fitoi pafajësinë nga Gjykata e Apelit për Krime të Rënda.

Dy prokurorë të tjerë u kallëzuan nga Inspektoriati i Lartë i Deklarimit dhe Kontrollit të Pasurive, ILDKPKI për veprat penale që lidhen me fshehjen e pasurisë. Kallëzimi i ILDKPKI nuk u shoqërua me procedim penal në rastin e parë, ndërkohë që prokurori i Elbasanit, Petref Asllani u përball me masën e sigurisë” pezullim nga detyra” ndërkohë që ishte në gjykim. Asllani, i akuzuar për një skemë përfitimi kredie të butë së bashku me gjyqtarin Qani Hasa u shpall i pafajshëm në maj 2016, por çështja vazhdon të jetë në proces në Gjykatën e Apelit. Ndërkohë, masa e pezullimit nga detyra, e shuar me vendim të gjykatës së shkallës së parë në tetor 2015 u shqyrtua gjithashtu në Gjykatë të Lartë, ku përfaqësuesi i Prokurorisë së Përgjithshme rezulton të ketë mbështetur pushimin e gjykimit.

Inspektimet, shkelje pa ndëshkim Përveç rasteve të hetuara të korrupsionit, ligji organik i Prokurorisë së Përgjithshme dhe ai për “Organizimin dhe funksionimin e Ministrisë së Drejtësisë” parashikonin një sërë mekanizmash për inspektimin e vendimarrjes së prokurorëve dhe masave ndëshkuese përmes procedimeve disiplinore. Të dy këto ligje pësuan ndryshime rrënjësore në kuadër të reformës në drejtësi-e cila synon të pastrojë sistemin nga gjyqtarët dhe prokurorët e korruptuar përmes një procesi të thellë vetingu. Aktualisht, sistemi i procedimeve disiplinore rregullohet nga ligji “për statusin e gjyqtarëve dhe prokurorëve”, i cili ia ngarkon këtë detyrë Këshillit të Lartë të Prokurorisë dhe Inspektorit të Lartë të

Korrik 2017

5

Adriatik Llalla keqpërdori autoritetin e prokurorisë për të censuruar mediat KLODIANA LALA | BIRN | TIRANË

M

Kryeprokurori Adriatik Llalla. (Lart): Faksimile e shkresës së AKEP për portalet që pubikuan lajmet për vajzën e Llallës.

Drejtësisë.

Për kohën që ishte në fuqi, legjislacioni i vjetër ka prodhuar inspektime që ofrojnë të dhëna për shkelje të Kodit të Procedurës Penale nga një numër i madh prokurorësh. Por gjetjet nuk kanë gjetur përgjigje dhe adresim nga drejtuesit të Prokurorisë së Përgjithshme.

Në mars 2016, Ministria e Drejtësisë publikoi raportin vjetor të inspektimit për 16 prokurori të shkallës së parë përgjatë viteve 2014-2015, përmes së cilave evidentohen një numër i konsiderueshëm prokurorësh të cilët kanë marrë vendime në shkelje të ligjit.

Raporti i dorëzuar në Kuvend nga ish-ministri i Drejtësisë, Ylli Manjani përfshin kontrollin mbi 1995 procedime; 654 të mbyllura me vendim pushimi dhe 1340 kallëzime të pafilluara nga ana e prokurorëve.

“Janë kontrolluar 32 prokurorë, nga të cilët janë konstatuar me shkelje 24 prej tyre.

Në tre raste, Ministri i Drejtësisë i ka rekomanduar Prokurorit të Përgjithshëm fillimin e procedimit disiplinor për 12 prokurorë, veprimtaria e të cilëve është konstatuar në shkelje të detyrës” thuhet në raportin e Ministrisë së Drejtësisë.

Raporti rendit 4 shkeljet më të shpeshta, të kryera nga prokurorët; shkelja e detyrimit për veprime të rregullta të vijueshmërisë hetimore, shkelje e detyrimit ligjor për fillimin e ndjekjes penale dhe shkeljen e detyrimit për respektimin e afateve hetimore. Raporti evidenton gjithashtu raste të mosrespektimit të parimeve të drejtësisë dhe të ligjshmërisë nga ana e prokurorëve, në marrëdhënie me subjektet e tjera të procedimit penal.

Në vitin 2014, kritika të ngjashme i bënte Prokurorisë edhe ish-ministri tjetër i Drejtësisë, Nasip Naço por raporti i Inspektimit në atë kohë u prit me revoltë nga kryeprokurori Llalla. Me raportin e dorëzuar në Kuvend në vitin 2014, Ministria e Drejtësisë thekson-

te se “Prokuroria është passive në hetime, ka raste kur prokurorët nuk apelojnë vendime në Gjykatë të Lartë-edhe për rastet kur janë liruar persona me rrezikshmëri të lartë”.

Ministri Naço propozoi asokohe nisjen e procedimeve penale për dy prokurorë, por kreu i akuzës e cilësoi raportin e inspektimit në tejkalim të kompetencave të Ministrisë.

“Grupi i inspektimit ka kontrolluar procedime penale për të cilat nga organi i prokurorisë është vendosur dërgimi i tyre në gjykatë, duke kontrolluar kërkesat e prokurorëve në gjykim në lidhje me masën e dënimit si dhe mosushtrimin e ankimeve për vendimet e gjykatës…,” ankohej Llalla në një shkresë për Komisionin e Ligjeve.

“Gjithashtu i qëndrojmë reagimit që kemi bërë në këtë rast, se politika penale e dënimit bëhet nëpërmjet gjykatave të cilat kanë kompetencë për dhënien e një vendimi gjyqësor penal dhe jo nga Prokuroria,” shtoi ai.

Vetë Prokurori i Përgjithshëm, në raportet vjetore për Kuvendin pranon një pjesë të problematikës së evidentuar edhe nga inspektorët e Ministrisë së Drejtësisë.

Për vitet 2014-2016, Prokuroria e Përgjithshme raporton se ka kontrolluar mijëra praktika të vartësve dhe ka marrë me dhjetra vendime shfuqizimi.

Shfuqizimet lidhen kryesisht me vendimet e pushimit ose të mosfillimit të procedimeve penale, duke i rikthyer sërish për hetime të mëtejshme.

Vendimet e shfuqizimit nga ana e Prokurorisë së Përgjithshme janë shoqëruar me masa disiplinore ndaj prokurorëve në tetë raste në vitin 2014, pesë raste në vitin 2015 dhe 3 raste në vitin 2016.

Masat disiplinore, të tilla si “vërejtje me paralajmërim për shkarkim”, “vërejtje” apo “ulje në detyrë” fshihen nga dosjet personale të prokurorëve brenda një periudhe nga 3 muaj deri në 1 vit.

e datë 15 qershor, në kulmin e fushatës elektorale për zgjedhjet parlamentare, një numër portalesh dhe mediash elektronike në Tiranë morën një shkresë të pazakontë nga Autoriteti i Komunikimeve Elektronike dhe Postare, AKEP, i cili i kërkonte censurimin e një shkrimi të botuar në Gusht të vitit 2016.

Shkrimi me autor Bledi Mane, i botuar në fillim në faqen e tij në rrjetin social Facebook dhe i ripublikuar nga një numër portalesh dhe mediash online, hedh dritë mbi jetën në pamje luksoze të vajzës 17-vjeçare të kryeprokurorit Adriatik Llalla, bazuara në postimet e saj në media sociale. Nëntë muaj pas botimit të shkrimit, në vigjilje të fillimit të procesit të vetingut të gjyqtarëve dhe prokurorëve, Prokurori i Përgjithshëm Adriatik Llalla i është drejtuar me një shkresë zyrtare AKEP-it, duke i kërkuar këtij të fundit marrjen e masave ndaj portaleve mediatike që e kishin botuar shkrimin, duke vlerësuar se ato ishin në shkelje të normave dhe rregullave etike. Edhe pse AKEP e ka të ndaluar të vlerësojë përmbajtjen e botimeve të medias, ajo është gjetur e detyruar të zbatojë urdhrin e Prokurorit të Përgjithshëm – si një nga institucionet që ka tagrin të vlerësojë nëse përmbajtja e shkrimeve mund të jetë e paligjshme, duke i përcjellë kërkesën e tij mediave që e kishin botuar shkrimin.

Edhe pse ekspertët e medias kanë opinione të ndara nëse shkrimi i Manes i ka zbatuar apo jo në tërësi të gjitha standardet profesionale, ato bien dakord që ai fokusohet në një temë me interes publik dhe kërkesa e Prokurorisë për ta censuruar atë, jo vetëm që shkon për një rast abuzimi me autoritetin e institucionit nga titullari por gjithashtu ngre kambana alarmi për lirinë e shprehjes në Shqipëri. I pyetur nëpërmjet këshilltarit për media Albi Serani, kryeprokurori Adriatik Llalla nuk e komentoi kërkesën e tij drejtuar AKEPit. Kërkesa e Llallës ndaj kreut të AKEP për marrje masave ndaj disa portaleve mediatike ‘për shkelje të normave dhe rregullave etike,’ është pritur me shqetësim në Autoritetin e Komunikimeve Elektronike dhe Postare, edhe pse ky institucion ka vendosur t’i rekomandojë portaleve ta fshijnë artikullin për të cilin Llalla ka ngritur shqetësime. “AKEP e ka të ndaluar me ligj te përcaktojë nëse një përmbajtje është e paligjshme apo e dëmshme dhe në asnjë rast nuk vepron me iniciativë, por me kërkesë të institucioneve të autorizuara nga ligji që kanë tagrin për ta bërë një përcaktim të tillë,” tha Rudolf Papa, Drejtor Kabineti në AKEP. Papa sqaron se AKEP nuk shqyrton kërkesa të bëra nga individët. Konkretisht për çështjen në fjalë, Papa tha se i janë referuar nenit 15 pika e, të ligjit Nr.9918, datë 19.5.2008 (i ndryshuar) Për Komunikimet Elektronike në Republikën e Shqipërisë. “Në rastin konkret kemi shqyrtuar kërkesën e ardhur nga institucioni i Prokurorisë së Përgjithshme që e ka cilësuar përmbajtjen e shkrimeve të dëmshme dhe kemi marrë vendimin përkatës,” sqaroi ai, teksa theksoi se AKEP nuk do të mund të shqyrtonte dot një kërkesë që mund t’i drejtohej nga individi Adriatik Llalla. Por pyetjes se cili institucion e klasifikon një përmbajtje si të paligjshme apo të dëmshme, Rudolf Papa tha se nuk ekziston një i tillë, i krijuar posaçërisht me ligj. Blendi Salaj, drejtues i Këshillit Shqip-

tar të Medias, një organizatë e fokusuar në vetë-rregullimin e dhe etikën e gazetarisë lëvruar në Shqipëri, me fokus të veçantë në media online, u shpreh se edhe pse mund ta mirëkuptonte si prind prokurorin, kërkesa e tij si zyrtar publik e çudiste. “Natyrisht që një ndërhyrje e llojit të tillë është e pazakontë, unë së paku nuk kam dëgjuar për ndonjë rast tjetër kur një zyrtar të ketë kërkuar fshirjen e artikujve bazuar mbi nenin 15 të ligjit Nr.9918, për Komunikimet Elektronike në Shqipëri. Neni 15, pika d flet për mbrojtjen e të dhënave personale, por nuk më duket se ky ligj parashikon raste si i prokurorit,” tha Salaj. “Nëse vajza e tij ka publikuar foto me produkte luksi që shkojnë përtej pagës së kryeprokurorit, ky natyrisht është informacion me interes publik, pasi hedh dyshime dhe kërkon shpjegime nga zoti Llalla për burimin e pasurisë së reklamuar nga e bija,” shtoi ai. Edhe pse pranoi se nuk ishte dijeni mbi rastin në fjalë, analisti politik Lutfi Dervishi u shpreh i shqetësuar se filtrat e kontrollit në median online, po shtohen çdo ditë e më shumë. “Gjithë problemi është se shumë portale nuk kanë produkt profesional, sepse nuk kanë një redaksi të mirëfilltë, nuk kanë filtra profesionalë. Pritshmëria ndaj tyre është shumë e ulët, nuk ka kontroll etik,” tha Dervishi. “Nën tiraninë e klikimeve bëjnë tituj interesantë, skupe dhe nuk merakosen për standardet profesionale,” shtoi ai. Flutura Kusari, juriste e të drejtës së medias e sheh problemin ndryshe nga Dervishi, duke nënvizuar që urdhri i AKEP është tërësisht i paligjshëm dhe një kërcënim për lirinë e medias në Shqipëri.

“Urdhri i AKEP-it për të bllokuar disa linqe në disa portale është shenjë e qartë e ushtrimit të censurës shtetërore dhe kufizimit të paligjshëm të lirisë së shprehjes,” tha Kusari. “Ky është një precedent i rrezikshëm që mund të inkurajojë edhe pushtetarët tjerë që të veprojnë njëjtë dhe të shndërrojnë Shqipërinë në një vend si Turqia ku shteti luan rol aktiv në kontrollimin e publikimeve online,” shtoi ajo. Sipas Kusarit AKEP nuk është i autorizuar të merret me përmbajtjen e portaleve dhe urdhri i tyre është i paligjshëm. “Ky institucion nuk ka të drejtë që bazuar në kërkesë të Prokurorisë së Përgjithshme të urdhërojë bllokimin e linqeve online dhe vetë prokuroria nuk ka të drejtë të bëjë një kërkesë të tillë apo të vlerësojë nëse një shkrim është i dëmshëm apo jo,” u shpreh ajo. “Përmbajtja e shkrimeve të botuara online në Shqipëri mund të sfidohet vetëm në gjykatë dhe në Këshillin e Medias, i cili ende nuk është funksionalizuar dhe asesi në AKEP,” Kusari shtoi.

Kusari nënvizon se urdhri i AKEP është arbitrar sepse nuk përmban asnjë arsyetim dhe udhëzim për ankimim dhe nuk përmend ndonjë nen konkret të Rregullores për Regjistrimin dhe Administrimin e Emrave të Domaineve. Njësoj ajo shton se kërkesa e kryeprokurorit nuk është e bazuar në ligj.

“Po aq problematike sa censura, është fakti që Adriatik Llalla duket se është duke e keqpërdorë pozitën publike për të larguar nga online shkrime që prekin familjen e tij,” tha ajo.

“Nëse Llalla do të kalojë përmes vetingut, ky veprim i tij censurues duhet të vlerësohet nga komisionet që do të bëjnë vetingun e tij,” përfundoi Kusari.

6

Korrik 2017

INVESTIGIM

Imamët në Ballkan e kalojnë në internet luftën kundër ekstremizmit Pasi dhjetëra imamë të vetëshpallur u gjykuan për rekrutim luftëtarësh për luftërat në Lindjen e Mesme, organizatat UNA HAJDARI | BIRN | PRISTINA fetare të mbështetura nga shteti i janë bashkuar luftës në internet për zemrat dhe mendjet e myslimanëve në Ballkan.

FATJONA MEJDINI, DENIS DZIDIC, FILIP RUDIC, DUSICA TOMOVIC, SINISA JAKOV MARUSIC, MARIJA RISTIC | BIRN | TIRANË, SARAJEVË, SHKUP, PODGORICË, BEOGRAD

“Ne nuk jemi terroristë dhe na pëlqen të ndajmë bakllava me fqinjët tanë,” thotë një nga mesazhet e postuara në Facebook nga një myfti i Beogradit i quajtur Mustafa Jusufspahiç.

Jusufspahiç është ndër liderët e paktë fetarë në Serbi që përdor mediat sociale për të komunikuar me ndjekësit e tij.

“Zoti na e dha njëri-tjetrin që ta njohim njëri-tjetrin dhe jo që të luftojmë,” tha Jusufspahiç në përshkrimin e një fotoje në Twitter, ku paraqitet ai duke shtrënguar duart me një prift katolik dhe një prift të krishterë ortodoks.

Ballkani për shekuj me radhë ka qenë një vend me disa fe të ndryshme dhe deri vonë, shumica e liderëve fetarë përdorën mënyra të vjetra për të komunikuar besimet e tyre – nëpërmjet predikimeve në kishat, sinagogat dhe xhamitë e tyre.

Por pasi autoritetet në shumë shtete të Ballkanit futën pas hekurave dhjetëra imamë të vetëshpallur për përhapje dhune në internet dhe nxitje terrorizmi, imamë nga komunitetet islamike zyrtare dhe të miratuara nga qeveria kanë vendosur të regjistrohen në Facebook, Twitter, Instagram dhe YouTube për të përhapur kudo mesazhin e tyre.

Bashkëpunim me yje futbolli Faqja e Facebookut e imamit të Xhamisë së Tabakëve në Tiranë, Elvis Naci, është bërë shumë popullore për shqiptarët. Llogaria e tij në Facebook dhe Instagram, të cilat ai përdor për të komunikuar pikëpamjet e tij të moderuara mbi

Islamin dhe për të bërë thirrje për paqe dhe mirëkuptim midis besimtarëve në Ballkan, aktualisht kanë gjysmë milioni ndjekës. Midis tyre është ylli shqiptar i futbollit, Lorik Cana, i cili shpesh komenton nëpër postimet e Nacit.

Ylli Gurra, një myfti i Tiranës dhe përfaqësuesi i Komunitetit Islamik në Shqipëri, pjesë e të cilit është edhe Naci, thotë se imamët që mbikëqyrin jetën fetare në Tiranë dhe në Shqipëri në përgjithësi i kanë këshilluar ndjekësit e tyre -sidomos të rinjtë- të qëndrojnë larg xhamive informale që nuk njihen nga Komuniteti Mysliman, ku klerikët radikalë predikojnë interpretime ekstremiste të Islamit.

BIRN se një numër në rritje i imamëve maqedonas, përfshirë kreun e Komunitetit Mysliman të Maqedonisë (IVZ), Sulejman Rexhepi, po i drejtohen rrjeteve sociale për këtë qëllim.

“Ne po përpiqemi t’u shpjegojmë besimtarëve tanë se ISIS nuk përfaqëson Islamin dhe se IVZ ka qenë gjithmonë e orientuar kundër çdo konflikti apo lufte. Sa herë që mundemi, ne dënojmë terrorizmin dhe në veçanti shpjegojmë se dhuna në emër të fesë nuk është mënyra e duhur,” tha Vojnika.

Vonika shtoi se s’është e rrallë që imamët të marrin pjesë në biseda në internet kur idetë radikale propagandohen në përpjekje për të ndaluar ose para-

MYFTIU I TIRANËS

“Shumica e imamëve besojnë se predikimi dhe dhënia e këshillave përmes rrjeteve shoqërore nuk është gjithmonë i domosdoshëm. Unë personalisht i përdor ato, më shumë për të dhënë një lloj kundër përgjigjeje kur forma të pasakta të Islamit predikohen në internet,” tha ai për BIRN.

Gurra megjithatë e pranon se përdorimi i rrjeteve sociale nga imamët është ende në fazat e hershme.

“Shumica e imamëve besojnë se predikimi dhe dhënia e këshillave përmes rrjeteve shoqërore nuk është gjithmonë i domosdoshëm. Unë personalisht i përdor ato, më shumë për të dhënë një lloj kundër përgjigjeje kur forma të pasakta të Islamit predikohen në internet,” tha ai për BIRN. Në Maqedoninë fqinjë, Komuniteti zyrtar Mysliman është bërë gjithashtu shumë aktiv në rrjetet sociale gjatë disa viteve të fundit, duke u përpjekur të përballet ose të pengojë njerëzit me pikëpamje radikale që ndr6yshojnë nga mësimet e moderuara islame.

Zëdhënësi i tij Goni Vojnika tha për

lajmëruar njerëzit që të mos u jepen pikëpamjeve të tilla.

Imamët e burgosur shqiptarë të radikalizuar jashtë shtetit Katër imamë janë aktualisht në burg në Shqipëri, Kosovë dhe Maqedoni, duke shlyer dënimin nga 7 deri në 18 vjet burg për rekrutim njerëzish që t’i bashkohen të ashtuquajturit Shteti Islamik dhe grupeve të tjera islamike ekstreme dhe nxitje terrorizmi nëpërmjet predikimit të tyre.

Gjykatat shqiptare në maj 2016 dënuan imamin Bujar Hysa me 18 vjet burg dhe kolegun e tij Genci Balla me 17 vjet burg.

Autoritetet në Kosovën fqinje arrestuan 14 imamë në verën e vitit 2014.

Deri më tani, njëri prej tyre, Zeqirja Qazimi, një imam në Gjilan, është dënu-

ar dhe burgosur për, ndër të tjera, udhëzim të luftëtarëve të ISIS përfshirë famëkeqin Lavdrim Muhaxheri, një komandant kyç nga Kosova i cili vdiq në qershor.

Prokurorët kanë akuzuar pesë të tjerë për rekrutim dhe nxitje të terrorizmit nëpërmjet predikimit të tyre.

Enes Goga nga Peja, Idriz Biliani dhe Mazllom Mazllomi nga Prizreni, dhe Bedri Robaj dhe Shefqet Krasniqi nga Prishtina po presin të dalin në gjyq. Asnjë masë sigurie nuk është imponuar për të siguruar praninë e tyre në gjykatë.

Në Maqedoni, Rexhep Memishi, një imam në dy xhami në Shkup, u dënua me 7 vjet burg në mars 2016.

Të gjithë ata që janë arrestuar dhe burgosur përfaqësojnë një formë të ashpër dhe konservatore të Islamit. Tre prej tyre studiuan dhe jetuan me vite me radhë në Arabinë Saudite dhe vende të tjera të Lindjes së Mesme. Prokurorët thanë se Zeqirja Qazimi ishte sponsorizuar nga organizata saudite dhe të tjera nga Gjiri që punojnë në Kosovë.

Shpend Kursani, një hulumtues në Qendrën Kosovare për Studime të Sigurisë, një organizatë, tha për BIRN se mënyra se si ata predikojnë pasqyron studimet e tyre në vende si Arabia Saudite.

“Arsimimi dhe zhvillimi fetar i tyre padyshim ka pasur një impakt në mënyrën konservatore të predikimit të tyre dhe të jetës së tyre në përgjithësi. Për pasojë, predikimet e tyre ishin më konservatore sesa ato që do të dëshironin komunitetet zyrtare islamike,” tha ai.

Por Kursani tha se konservatizmi në Islam nuk ishte domosdoshmërish i lidhur me ekstremizmin apo me radikalizmin e dhunshëm.

“Shumë studime nuk tregojnë lidhje të

Korrik 2017

7

Besimtarë duke u falur

Fëmijë duke u falur në xhami

Imamët e dënuar për rekrutimin e luftëtarëve nga Shqipëria

drejtpërdrejta midis konservatizmit dhe ekstremizmit, edhe pse në situata të caktuara një ndjekës mund të mos jetë i kënaqur me predikimet konser vatore paqësore dhe mund të kërkojë ata që janë edhe konservatorë edhe të dhunshëm,” tha ai.

Dy imamë të burgosur në Shqipëri i nisën studimet e tyre në Siri dhe Jordani dhe më vonë jetuan në Arabinë Saudite dhe studiuan në Universitetin Islamik në Medinë.

Megjithatë, vetëm Bujar Hysa e mbaroi kursin, ndërsa të dhënat gjyqësore thonë se Genci Balla u përjashtua sepse sjellja e tij konsiderohej problematike.

Raportet e mediave thonë se ky ishte gjithashtu rasti i imamit të burgosur në Shkup, Rexhep Memishi, i cili nuk mundi ta mbaronte kursin e tij në Universitetin Islamik në Arabinë Saudite.

Kaltrina Selimi, një studiuese në çështjet e sigurisë në organizatën Analytica në Shkup, tha për BIRN se lidhjet që këta

njerëz krijuan jashtë universiteteve të tyre ishin më të rëndësishme në nxitjen e tyre drejt radikalizimit.

“Shumica e imamëve të arrestuar ishin studentë që braktisën studimet e tyre në disa vende arabe, por më pas ndenjën në ato vende dhe u lidhën në një farë pike me ekstremistët lokal atje,” tha ajo.

Ajo u bëri thirrje vendeve të Ballkanit të zhvillojnë kurse islamike të larta dhe të forcojnë procesin e verifikimit të diplomave që studentë të fesë marrin në vendet e Lindjes së Mesme.

Në ndjekje të ekstremistëve Dy grupe të mëdha myslimane në Ballkan janë boshnjakët, të cilët jetojnë kryesisht në Bosnjë dhe Hercegovinë, por edhe në Serbi dhe Mal të Zi. Ndërkohë që imamët nga Shqipëria, Kosova dhe Maqedonia janë radikalizuar jashtë shtetit, boshnjakët nga Serbia, Mali i Zi dhe Bosnja dhe Hercegovina janë radikalizuar në vetë Bosnjë.

Predikuesi më i famshëm dhe famëkeq

i islamit radikal në Bosnje, që përfundoi pas hekurave, ishte Bilal Bosniç, i cili në fshatin e tij Gornja Maoca krijoi një qendër jozyrtare rekrutimi ku njerëz nga e gjithë Bosnja dhe Hercegovina, Serbia dhe Mali i Zi do të vinin për atë që Bosniç e përshkruante si edukim fetar. Më vonë, shumë prej tyre do të përfundonin në Siri dhe Irak.

Edhe pse Bosniç është në burg, ndikimi i tij në internet mbetet i madh, pasi shumica e leksioneve të tij në YouTube që bëjnë thirrje për dhunë janë ende të disponueshme.

Por Komuniteti Islamik në Bosnjë tani po përpiqet të luftojë atë që ai e sheh si një keqpërdorim të mendimit fetar.

Muhamed Jusiç, këshilltari për mediat i Komunitetit Islamik dhe teolog i njohur, tha për BIRN se Komuniteti po përpiqet të promovojë vlerat tradicionale islamike në Bosnje dhe Hercegovinë, si në xhami ashtu edhe në mjediset arsimore, si reagimi më i mirë i mundshëm ndaj radikalizmit.

“I gjithë studimi tregon faktin se format tradicionale të islamit, i cili ka ekzistuar në këtë rajon për qindra vjet, është programi më i mirë parandalues për abuzimin e fesë. Kjo është arsyeja pse ky Komunitet tradicional Islamik është i pari në vijë për sulme nga ekstremistët e dhunshëm,” tha Jusiç.

Megjithatë, ai paralajmëroi se ndërsa ekstremistët e dhunshëm janë të përgatitur mirë në teknologjitë e reja, komuniteti tradicional islamik tashmë po fillon ta kapë ritmin.

Komuniteti tani ka një prani në internet, me 12,000 ndjekës në Facebook.

Gazeta e tij Preporod ka 17,000 ndjekës, ndërsa stacioni islamik në radio BIR ka më shumë se 22,000 ndjekës.

Muhamed Veliç, një imam nga Sarajeva me pothuajse 65,000 ndjekës, tha se komuniteti i tij vetëm tani po i eksploron këto mundësi dixhitale.

“Mendoj se komunikimi në internet me njerëzit që vijnë në xhaminë time është një mjet shumë më efikas. Megjithatë, fatkeqësisht, shumë nuk e përdorin këtë mjet. Shumë imamë janë pasivë dhe nuk e dinë se shumica e komunikimit në ditët e sotme bëhet në internet dhe është shumë i rëndësishëm,” tha Veliç për BIRN. “Njoh disa imamë që përdorin mjetet në internet dhe komunikojnë. Ata e bëjnë këtë në një mënyrë të shkëlqyer, por, fatkeqësisht, ata janë pak. Unë përpiqem të inkurajoj disa nga kolegët e mi të përdorin më shumë mënyra të komunikimit në internet,” shtoi ai.

Samir Kadribasiç, një imam nga qyteti malazez i Pljevljës, tha se Komuniteti Islamik i Malit të Zi vendosi të përdorë rrjetet sociale për të ndikuar tek të rinjtë në vend që po devijohen nga rruga e drejtë.

“Shumë të rinj e kanë keqinterpretuar fenë. Ata lexuan dhe dëgjuan gjëra në internet, vendosën të shkonin në luftë, morën familjet e tyre, i morën me vete drejt diçkaje të panjohur, për të luftuar në anën e grupeve ekstremiste dhe mbyllën jetët e tyre në shkretëtirat e Siria dhe Iraku,” tha Kadribasiç për BIRN. Kadribasiç tha se ai po përpiqet të përdorë mediat sociale për të kundërshtuar ndikimet ekstreme.

“Po përpiqem ta theksoj këtë problem, të shpreh pikëpamjet e mia, të cilat do të ndihmojnë në identifikimin e grupeve më radikale dhe ekstremiste. Misioni i imamëve në shoqërinë e sotme është të komunikojnë çdo ditë me besimtarët e tyre dhe të tregojë këtë anomali (të ekstremizmit),” tha ai.

Ivan Ejub Kostiç, një ekspert fetar islamik dhe drejtor i OJQ-së Qendrës Ballkanike për Lindjen e Mesme, tha për BIRN se rrjetet sociale janë “një fushë beteje kyçe” për zemrat dhe mendjet e besimtarëve.

Kostiç paralajmëroi se ndjekësit e radikalëve po ndajnë dhe përhapin mesazhet e liderëve të tyre “si një ushtri”.

“Si do ta arrije një djalosh të ri në një fshat? Sot duhen vetëm 30 sekonda me anë të një kompjuteri dhe je direkt në apartamentin e tij. Ai ulet në kompjuter dhe krejt papritur bombardohet me njoftime dhe kështu zhytet në atë botë,” tha ai.

Myftiu nga Beogradi Jusufspahiç ra dakord: “Fatkeqësisht, kushdo që dëshiron ta manipulojë këtë hapësirë në internet ka një mundësi të mirë,” tha ai.

Por imami nga Sarajeva Veliç ofroi një këshillë për imamët në rajon që po përpiqen të kundërshtojnë ndikimet radikale: shpërndani mesazhe pozitive që paraqesin një këndvështr im më shpresëdhënës dhe dashamirës mbi fenë dhe vetë jetën.

“Unë u kujtoj vazhdimisht ndjekësve të mi se kush jemi ne. Ne jemi krijime të Zotit dhe skllevërit e tij. U kujtoj atyre Krijuesin tonë. U them të jenë njerëz të mirë dhe fisnikë. U flas për gjëra të të këndshme dhe ofroj shpresë. U tregoj atyre histori të bukura dhe u flas për energjinë që marr nga jeta ime dhe besimi,” tha Veliç.

Kjo është historia e tretë e prodhuar si pjesë e Iniciativës së Zërave Kumbues.

8

Korrik 2017

Derisa po flisja për intervistën dhe personin, një prokuror ndërkombëtar po më tregonte një letër që ekipi kishte nisur në adresë të një mediumi që po ndikonte në frikësim të dëshmitarëve. Letra më tepër shfaqte paaftësinë e misionit për siguruar mbrojtjen e tyre.

Opinion

Bezdia e shoqërisë nga luftimi i krimit Vite më parë një zë i ngadaltë i një personi për mua i panjohur po më pyeste përmes telefonit nëse përveç tenderëve, isha e interesuar të shkruaj edhe për krime të tjera. Dy javë më herët shtëpia e tij ishte sulmuar me granatë.

SERBEZE HAXHIAJ| BIRN | PRISHTINË

P

ara se ta takoja, kisha pyetur për rastin një person në hierarkinë e lartë të prokurorisë. Prokurori i familjarizuar me historinë më sugjeronte të mos merrem me të se “me gjasë nuk është mirë me mend”. Një tregues tipik se si prokurorët kosovarë nuk hezitojnë të japin diagnoza pa u shpallur klinikisht ato.

Në ditët pas publikimit të raportit të Dick Marty-t, kisha shkuar të flas me këtë person. Njeriu brenda kishte një emër të koduar me të cilin përdorej në gjykatë. Por jashtë, sekreti i identitetit të tij prej dëshmitari ishte vënë pikëpyetje.

Më shumë se frikë, kishte dhimbje e ankth për fëmijët. Prokuroria ende nuk i kishte ofruar garanca të mjaftueshme për jetë. Më tregoi për agoninë një dekadëshe , tentimin për tu arratisur, mbatjen të fshehur për të mos u kontaktuar nga hetuesit ndërkombëtarë, tentimvrasjet,ofertat për para dhe presionin e rrethit familjar për të hequr dorë prej dëshmisë.

Derisa vitin e kaluar po hulumtoja çështjen e mbrojtjes së dëshmitarëve në Kosovë, po bëja një udhëtim krejtësisht nëpër vdekje. Një udhëtim nëpër fushën e minuar të bashkëpunimit të dëshmitarëve me drejtësinë.

Në po ato ditë, një pasdite maji në një fshat të Mitrovicës një arkivol i thjeshtë po zbriste i shoqëruar nga një veturë e Misionit Evropian për Sundim të Ligjit.

Në oborr po hynte pa zhurmë trupi i pajetë i një dëshmitari kyç të një prej proceseve më të rëndësishme për krime lufte.

Tri versione të arsyes së vdekjes qarkullonin në rrethin e tij, për ta bërë atë sa më natyrale dhe të mistershme njëkohësisht.

Për asnjërin nga ato nuk u gjetën gjurmë zyrtare.

Raportimet për të qenit e tij dëshmitar i speciales kishin goditur familjarët po aq sa vdekja e tij. Thashethemet në Kosovë janë po aq të rrezikshme sa edhe faktet.

Rrallë më kishte ndodhur që përveç kartelës së gazetarit, të më kërkohet

letërnjoftimi dhe të më fotografoheshin tabelat e veturës.

Për këtë familje në Kosovë ideja e të qenit dëshmitar përbënte ende turp.

Përkufizimi për turpin shfaqet po aq i pa qëndrueshëm sa edhe koncepti konvencional për nderin e lavdinë. Vdekja duhej t’i kishte të gjitha opsionet e versionet, por jo ndërlidhjen me dëshminë.

E kaluara e tij tani ishte bërë edhe më e mjegullt. Një kërkim në internet të jepte dy pjesë të një interviste të tij në një televizion. Njëra krejt hapur dhe tjetra me fytyrë pak të mjegulluar. Bluza e njëjtë.

Ankohej për manipulim.

Derisa po flisja për intervistën dhe personin, një prokuror ndërkombëtar po më tregonte një letër që ekipi kishte nisur në adresë të një mediumi që po ndikonte në frikësim të dëshmitarëve. Letra më tepër shfaqte paaftësinë e misionit për siguruar mbrojtjen e tyre.

Ekzaminimi i gjerë i teorisë kriminologjike, në elementin masiv të mësimit shoqëror vazhdon të përcillet me një pranueshmëri të ngadalshme.

Normat e përcaktuara për nderin dhe krimin në një vend ku krimi, të paktën ai i korrupsionit, vazhdon të mbetet endemik,

rrezatojnë një arkitekturë të çoroditur.

Bashkëpunimi me drejtësinë në çfarëdo rasti i nënshtrohet peshores së standardeve të dyfishta dhe koncepteve jo racionale.

Në ditën që shënonte 23 vjetorin e vrasjes së Giovani Falcones, prokurorit simbol kundër mafias italiane, një prokuror i lartë i Italisë po më thoshte në zyrën e tij në Palermo, kryeqendrën e Sicilisë, se masën ndonjëherë mund ta bezdisë edhe luftimi i krimit kur ajo është mësuar të bashkëjetojë me të. Ai po i referohej rastit kur banorët e një ndërtese bezdiseshin nga prania e shtuar e policëve që ruanin prokurorin Falcone.

Pak ditë pas, i vetmi person që ishte zyrtarisht nën mbrojtje në kohën e administrimit të UNMIK-ut në Kosovë po më thoshte në një bar në Pejë: “rrimë sa të duash edhe hotelin për një javë ta paguaj, por me shkru për këtë punë nuk guxon”.

Ai ishte i vetmi i mbijetuar nga të gjithë që dëshmuan.

Ndëshkimi nuk kishte ndodhur dhe drejtësia nuk i interesonte më. Me gjasë tani mund ta bezdiste.

Ky opinion është botuar më parë në Gazeta Jeta në Kosovë

Raportimet për të qenit e tij dëshmitar i speciales kishin goditur familjarët po aq sa vdekja e tij. Thashethemet në Kosovë janë po aq të rrezikshme sa edhe faktet.

Rrallë më kishte ndodhur që përveç kartelës së gazetarit, të më kërkohet letërnjoftimi dhe të më fotografoheshin tabelat e veturës.

Për këtë familje në Kosovë ideja e të qenit dëshmitar përbënte ende turp.

Korrik 2017

Analizë

9

Vuçiç e bëri zotimin e tij të hënën, më 24 korrik, në artikull të gjatë te Blic në Beograd. Duke gjykuar nga një bollëk metaforash të përziera, analogjish të gabuara dhe dënimesh të paqarta pa asnjë thelb, ai me shumë gjasa e shkroi vetë atë, në vend që të angazhonte një shkrues fjalimesh.

Premtimi i fundit ‘historik’ i Vuçiçit: Një marrëveshje me Kosovën Presidenti serb është zotuar të bëjë një marrëveshje për të zgjidhur njëherë e përgjithmonë çështjen e Kosovës, por mos prisni që kjo të ndodhë vërtet.

DEJAN ANASTASIJEVIC| BIRN | BEOGRAD

I

sh-kryeministrit dhe aktualisht presidentit të Serbisë Aleksandër Vuçiç i pëlqen ta përshkruajë veten me terma Prometeane. Çfarëdo që ai bën, qoftë kjo hapja e një pjese hekurudhe apo diçka që hyn në një vizitë shtetërore, është gjithmonë “për herë të parë në historinë e kohëve të fundit”. Ai e përdor aq shpesh këtë frazë, saqë është shndërruar në një shaka që njerëzit e thonë sa herë që do të bëjnë diçka të parëndësishme, si për shembull, do të hapin një birrë apo do të hedhin mbeturinat.

Megjithatë, këtë javë ai premtoi se do të bënte diçka vërtet të madhe. Do të zgjidhë çështjen e Kosovës, e cila po i rëndon Serbisë që nga fillimi i shekullit të 20-të dhe bëri që ajo të ishte vendi i parë europian që do të hynte ndonjëherë në luftë me NATO-n – dhe humbu, në vitin 1999.

Vuçiç e bëri zotimin e tij të hënën, më 24 korrik, në artikull të gjatë te Blic në Beograd. Duke gjykuar nga një bollëk metaforash të përziera, analogjish të gabuara dhe dënimesh të paqarta pa asnjë thelb, ai me shumë gjasa e shkroi vetë atë, në vend që të angazhonte një shkrues fjalimesh. (Shembull: “Është prandaj e rëndësishme, ose më e rëndësishme se kurrë, të shohim veten në pasqyrë, me kurajë, që të shohim qartë të gjitha shenjat, plagët dhe defektet në fytyrën tonë, por gjithashtu të përpiqemi të shërojmë ato që mund të shërohen, pa hequr dorë nga vetja para problemeve me të cilat po përballemi.”)

Vuçiç citon kryeministrin e ndjerë izraelit Shimon Peres dhe autorin amerikan Ambrose Bierce. S’është lexim i lehtë dhe pjesë të tij janë tepër frustruese.

Me pak fjalë: Vuçiç pohon se serbët i kanë mbajtur kokat e tyre të zhytura në rërë përsa i takon Kosovës, si strucë, për shumë kohë dhe se është koha për të thyhet heshtja dhe të bëhet një marrëveshje përfundimtare me shqiptarët etnikë që përbëjnë mbi 90 për qind të popullsisë së Kosovës. Ai thekson rëndësinë e negociatave dhe para-

lajmëron se heshtja është e rrezikshme, sepse konfliktet e ngrira e kalojnë rrezikun e luftës te brezat e ardhshëm. Ai e pranon se serbët, gjatë gjithë historisë, nuk kanë arritur t’i kuptojnë shqiptarët, forcën dhe aspiratat e tyre dhe i kanë trajtuar ashpër, por vë në dukje se shqiptarët bënë të njëjtin gabim sa herë që kishin fuqi të mëdha në anën e tyre.

Ai pohon gjithashtu se Serbia, nën sundimin e tij, është politikisht dhe ekonomikisht më e fortë se kurrë, dhe prandaj është në një pozitë të mirë për të negociuar. Kjo është arsyeja pse ai synon të fillojë një “dialog të brendshëm” mbi Kosovën në shtator me qëllim që të krijojë një platformë serbe të pranuar nga të gjithë. Fatkeqësisht, Vuçiç është mjaft i paqartë në lidhje me marrëveshjen e ardhshme me kosovarët.

Nga njëra anë, ajo duhet të jetë “një zgjidhje e qëndrueshme, që do të përjashtonte mundësinë e konfrontimit dhe do të ishte e dobishme për të gjithë rajonin”.

Nga ana tjetër, serbët “duhet të jenë realistë, sepse ata s’mund t’ia lejojnë vetes të humbasin apo dorëzojnë atë që kanë tashmë dhe as të kalojnë kohë duke pritur të rimarrin diçka që e kanë humbur kohë më parë”. Formati i dialogut të brendshëm duket gjithashtu po aq i paqartë. Në një program televiziv të hënën të mbrëmje, Vuçiç njoftoi se ai ka ndërmend të konsultohet me liderët e partive politike serbe, priftërinj të lartë të Kishës Ortodokse Serbe dhe anëtarë të Akademisë së Shkencave dhe Arteve.

Kjo është diçka e këndshme, por pse liderët opozitarë serbë, të cilëve ai u referohet vazhdimisht so “llum”, “hajdutë” dhe “tradhtarë”, duhet të pranojnë një vend në tryezën e tij dhe ndajnë fajin nëse marrëveshja shkon keq?

Nuk është çudi që deri më tani, vetëm disa politikanë të vegjël e pranuan thirrjen. Kisha është ultra-konservatore,

por aq shumë e varur nga subvencionet e qeverisë saqë ndoshta do ta bekojë propozimin që parashtron Vuçiç.

Përsa i takon Akademisë së Shkencave dhe Arteve, anëtarët e saj janë aq të ndarë për një sërë çështjesh (përfshirë edhe për teorinë e evolucionit) saqë vështirë se mund të priten të japin një kontribut të dobishëm. Pra, dialogu i brendshëm ndoshta do të zhvillohet kryesisht në mendjen e Vuçiçit. Duke pasur parasysh të kaluarën e tij ultra nacionaliste – ai ishte Ministër Informacioni i Millosheviçit gjatë luftës në Kosovë – ka gjasa që ky të ngjajë me dialogun e brendshëm të Gollum/Smeagol në filmin “Zoti i unazave” i JRR Tolkien.

“Ata shqiptarët e ndyrë na morën Kosovën tonë të çmuar. Ata duhen ndëshkuar,” do të thoshte Gollumi.

“Le të përpiqemi të tregohemi të sjellshëm me ata dhe ndoshta na rikthejnë ndonjë gjë,” do të përgjigjej Smeagoli.

Por ta lëmë mënjanë cinizmin dhe të imagjinojmë sikur Vuçiç synon vërtet të pajtohet me Kosovën. Çfarë do të nënkupton-

te kjo? Në jetën reale, Serbia ka shumë pak hapësirë për manovrim në këtë çështje, të paktën për aq kohë sa dëshiron të bashkohet t’i bashkohet Bashkimit Europian. Bisedimet e ndërmjetësuara nga BE në Bruksel midis Beogradit dhe Prishtinës kanë filluar prej vitesh, me rezultate të përziera, por shtetet anëtare, të udhëhequr nga Gjermania, e kanë bërë mjaft të qartë atë që dëshirojnë të shohin në fund: një kontratë të përbashkët, bazuar në marrëveshjen e arritur nga dy Gjermanitë gjatë Luftës së Ftohtë, e cila do të lejonte që të dy vendet të bashkëjetojnë në mënyrë paqësore. Shtetet e Bashkuara preferojnë njohjen e plotë reciproke, por ndoshta do të pranonin modelin gjerman. Çdo ide tjetër, siç është ndarja e Kosovës apo aneksimi i entitetit serb në Bosnjë si kompensim për Serbinë, ka gjasa të refuzohet menjëherë nga Kosova dhe nga Perëndimi.

Përveç kësaj, Vuçi ndoshta është i ndërgjegjshëm se angazhimi i tij në dialogun në Bruksel në lidhje me çështjen e Kosovës është arsyeja kryesore pse BE-ja është gati të tolerojë autoritarizmin e tij në rritje dhe politikat joliberale në vend.

Duke nxituar të arrijë një marrëveshje, kjo do të hiqej dhe ai me shumë gjasa do të përballej me një presion në rritje mbi çështje të tjera, siç është sundimi i ligjit në Serbi dhe marrëdhëniet e tij komode me Rusinë. Është shumë e pamundur që ai ta vërë veten në këtë situatë. Pra, ata që presin një rezolutë përfundimtare këtë vjeshtë, ka gjasa të mbeten të zhgënjyer. Në vend të kësaj, ata do të marrin një tjetër dramë të madhe, të shkruar dhe me regji të Vuçiçit, me të në rolin kryesor. Me siguri do të jetë plot zë dhe zemërim.

Mos shpresoni për shumë gjëra të tjera.

10

Korrik 2017

Ndër dosjet e falsifikuara rezulton një vendim i gjyqtarit të ndjerë Skerdilajd Konomi – i vrarë në vitin 2011 në Vlorë me një sulm me ekspoliziv i tipit mafioz – dhe të një gjyqtari tjetër Qatip Bylykbashi, i cili rezulton të ketë ikur nga Shqipëria që në fillim të vitit 1990.

Foto: Claudia Amico / UNDP

Vendimet e falsifikuara e bënë varrmihësin pronar të Karaburunit Hetimet e Prokurorisë së Vlorës kanë zbuluar një skemë kriminale me anë të së cilës qindra hektarë pronë turistike në gadishullin e Karaburunit dhe fshatin Zvërnec u tjetërsuan në mënyrë të paligjshme, duke përfshirë në arkivën e Gjykatës së Vlorës vendime të falsifikuara.

LINDITA ÇELA| BIRN | TIRANË

R

aimond Mëzi me profesion varrmihës jeton në një shtëpi të varfër në lagjen “Partizani” në Vlorë. Sipas një vendimi të Gjykatës së Vlorës të datës 29 Dhjetor 2000 nga gjyqtari Thoma Nika, Mëzi rezulton të jetë pronari i një sipërfaqe toke prej 220 hektarësh në gjirin piktoresk të “Shën Vasilit” në gadishullin e Karaburunit.

Ka vetëm një problem: vendimi i gjykatës që e bën Mëzin pronar të pronës që kap një vlerë tregu prej 210 milionë euro është i falsifikuar.

Sipas të dhënave të siguruara nga BIRN, krijimi i dosjeve gjyqësore me procese që nuk janë zhvilluar kurrë, falsifikimi i dokumenteve arkivorë e më pas certifikim të tyre në institucionet shtetërore është pjesë e një skeme kriminale të zbuluar nga Prokuroria e Vlorës në vitin 2016të. Sipas Prokurorisë, mbi 314 hektarë tokë është përfituar në zonën e Karaburunit dhe Zvërnecit e më pas është shitur tek të tretë.

Ndër dosjet e falsifikuara rezulton një vendim i gjyqtarit të ndjerë Skerdilajd Konomi – i vrarë në vitin 2011 në Vlorë me një sulm me ekspoliziv i tipit mafioz – dhe të një gjyqtari tjetër Qatip Bylykbashi, i cili rezulton të ketë ikur nga Shqipëria që në fillim të vitit 1990.

Për të hetuar dyshimet për manipulimet me pronat në qarkun e Vlorës, në Gusht të vitit 2015-të, kryeministri Edi Rama urdhëroi ngritjen e një task –force ndër-institucionale, nëpërmjet së cilës ai premtoi se institucionet do të hidheshin në kundërsulm ndaj grabitësve dhe falsifikatorëve të

pronës. Nga viti 2015-të deri në vitin 2017të Agjencia e Trajtimit të Pronave ka kallëzuar në prokurori 35 raste të tjetërsimit të pronës nëpërmjet falsifikimit, raste për të cilat nuk ka asnjë vendim përfundimtar nga gjykatat shqiptare.

Hetimi për falsifikimin e pronave në Karaburun është një nga çështjet e evidentuara nga task-forca ndërinstitucionale. Në Shkurt 2016-të Prokurori Albert Kuliçaj urdhëroi arrestimin e disa të dyshuarve, përfshirë Raimond Mëzin, avokatin e tij Enkes Hysendhima, ish punonjësen e hipotekës së Vlorës Blerina Dhrami, noteren Belona Seraj, si dhe u vendos masa e sigurisë “detyrim për paraqitje” dhe “pezullim nga detyra” për Donika Besimaj- përgjegjëse e arkivës në Gjykatën e Vlorës- si e dyshuar në këtë skemë të falsifikimit të dokumenteve. Ndërkohë në kërkim është shpallur dhe biznesmeni Pëllumb Petritaj, i cili nuk është ndaluar akoma nga Policia e Shtetit.

Më shumë se 1 vit më vonë, Prokuroria e ka akoma çështjen e bujshme nën hetim ndërkohë që të gjithë të dyshuarit që u arrestuan një vit më parë, përfshirë Raimond Mëzi, tashmë janë liruar me urdhër të prokurorisë. I sapo dalë nga burgu, Mëzi i tha BIRN se ai nuk kishte lidhje me falsifikimet e bëra dhe ishte thjeshtë një viktimë. Prokuroria e Rethit të Vlorës u tregua e rezervuar për dhënien e informacionit sepse çështja është akoma nën hetim, por sipas dokumenteve që BIRN disponon emri i Mëzit duket se është përdorur vetëm për sigurimin e pronës e cila më pas është shitur nga avokati Enkes Hysnedhima, falë një prokure përfaqësimi.

Sipas Mëzit, në vitin 1994 i ati Jakupi,

kishte bërë një kërkesë në Agjencinë e Kthimit dhe Kompensimit të Pronave, për rikthim e një sipërfaqe prej 6,600 metra katrorë të konfiskuar nga regjimi komunist në qytetin e Vlorës.

Bazuar në këtë kërkesë të Jakupit, në Gjykatën e Vlorës është gjetur një vendim i atribuar gjykatësit Thoma Nika me datë 29 Dhjetor 2000, që e bën Raimond Mezin pronar të 220 hektarëve tokë në Karaburun. Në Tetor 2012-të, në Zyrën e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme është bërë një kërkesë për ta regjistruar këtë pronë në emër të Raimondit, ndërsa 2 vjet më vonë prona i është shitur palëve të treta.

Prokuroria dyshon se e tërë dosja gjyqësore është falsifikuar pasi gjyqtari Thoma Nika ka deklaruar se kurrë nuk ka zhvilluar një proces të tillë gjyqësor në vitin 2000. Mëzi i ka deklaruar prokurorëve se dokumentet e shitjes në zyrën e noterit i ka firmosur në fletë të bardhë.

Avokati Enkes Hysnedhima, i cili ndryshe nga Mëzi jeton në një vilë luksoze në qytetin e Orikumit, i tha BIRN se procedurat e ndjekura nga ai janë ligjore. Ai mohoi të ketë njohje me përfituesit e pronës dhe shprehet se thjesht ka përfaqësuar klientin e tij Raimond Mëzi, në të gjithë transaksionet e kryera.

Dokumentet e siguruara nga BIRN tregojnë se prona në Karaburun nuk është e vetmja sipërfaqe toke e falsifikuar në emër të Raimond Mëzit. Nëpërmjet një vendimi gjyqësor të vitit 2003, i cili i atribuohet gjyqtarit të ndjerë Skerdilajd Konomi, Mëzi është shpallur pronar i një sipërfaqe tjetër në Zvërnec. Nga hetimet e kryera, ka rezultuar se dokumentacioni që ka shërbyer për njohjen, kthimin dhe më

pas regjistrimin e kësaj prone, është i falsifikuar. Prokuroria e ka konstatuar si tërësisht fiktiv këtë vendim, pasi, në kohën e dhënies së vendimit, i ndjeri Konomi nuk ka qenë gjyqtar.

Të dhënat e siguruara nga BIRN, tregojnë që kjo skemë falsifikimi e pronës është përdorur gjithashtu për të tjetërsuar një sipërfaqe tjetër toke prej 5.2 hektarësh në zonën e Zvërnecit në Vlorë. Sipas hetimeve të Prokurorisë së Vlorës, kjo pronë është regjistruar fillimisht me anë të një vendimi të falsifikuar në emër të shtetases, Shqiponjë Emina, e cila rezulton e vdekur.

Prona më pas është shitur tek persona të tretë. Dosja e gjyqësore dhe pse mban vitin 1996, ka mbishkrimin Republika Popullore Socialiste e Shqipërisë- emërimi zyrtar i vendit nga vitit 1976 deri në vitin 1991.

Ky vendim rezulton të jetë dhënë në emër të gjyqtarit Qatip Bylykbashki, i cili rezulton të ketë qenë pjesë e gjykatës gjatë periudhës së komunizmit dhe është larguar nga vendi në vitin 1990.

Sipas dokumenteve e ndjera Shqiponjë Eminaj ia ka dhuruar pjesë të kësaj prone të barabartë me 11,200 metra katrorë nipit të saj Artur Rrapush Selfos, ndërsa pjesa e tjetër e tokës është transferuar te palë të tjerë të treta. Njëri prej palëve që i është transferuar prona, Bernat Çaushi, mohoi të kishte dijeni për ndonjë pronë në Zvërnec dhe tha se nuk kishte blerë tokë nga Eminaj – duke i shtuar edhe më shumë dyshimet se kush fshihet mbas kësaj skeme kriminale dhe është përfituesi i vërtet i saj.

Ndërkohë që hetimet vazhdojnë, pronat e tjetërsuara në Karaburun dhe Zvërnec mbeten nën sekuestro paraprake me urdhër të Prokurorisë së Vlorës.

Korrik 2017

11

ANALIZË

Vendimi i Gjykatës: Arrestimi “me urdhër të Interpolit” shkeli të drejtat e Hatisë Vendimi i zbardhur i gjykatës tregon se Alket Hatija u la i lirë ndonëse gjyqtari Petrit Çurri kishte përpara një urdhër kërkimi ndërkombëtar për të, ndërkohë që arrestimi u cilësua i paligjshëm pasi shkel të drejtat e të dënuarit me 20 vjet burg për trafik droge.

KLODIANA LALA | BIRN | TIRANË

M

ë 11 korrik, gjyqtari Petrit Çurri e quajti të paligjshëm arrestimin e të dënuarit për trafik droge, Alket Hatija dhe e liroi atë nga qelia, ndonëse kishte përpara një urdhër kërkimi ndërkombëtar të lëshuar nga Interpol Roma. Vendimi i Gjykatës së Durrësit- një kopje e të cilit zotërohet nga BIRN, e argumenton “paligjshmërinë e arrestimit të përkohshëm” për të dënuarin me 20 vjet burg me mungesën e një kërkese nga Ministria e Drejtësisë për ekstradimin në Itali të Hatisë.

Gjyqtari i çështjes i bën gjithashtu jehonë në vendim pretendimit të Hatisë se “e ka shlyer njëherë dënimin për të njëjtin fakt penal që Gjykata e Milanos e ka dënuar në shtator të vitit 2015”. Ky pretendim mbetet i pavërtetuar, përsa kohë që autoritetet shqiptare nuk e kanë marrë ende në duar vendimin e Gjykatës së Apelit të Milanos.

“Gjykata vlerëson se në këtë rast janë shkelur të drejtat e të arrestuarit Alket Hatija, pasi ai ka të drejtën e kontestimit të kësaj mase në rast se e vlerëson të padrejtë,” thuhet në vendimin e marrë nga gjyqtari Çurri. “Gjykata vlerëson se në kushte të tilla, ndaj tij duhet të aplikohet një masë sigurimi e cila nuk i cenon interesat e tij dhe konkretisht ajo e detyrim paraqitje pranë policisë gjyqësore…,” shtohet në vendim.

Alket Hatija, 44 vjeç-i etiketuar nga mediat italiane si “Zot i drogës” u arrestua me 8 korrik me urdhër të Prokurorisë së rrethit Durrës, ndërsa qëndronte i fshehur në Berat pasi emri i tij u shfaq në sistemin e personave të shpallur në kërkim ndërkombëtar

I kërkuari nga Italia, Alket Hatija

nga Interpol Roma. Ndërkohë Prokuroria e Përgjithshme mori një kërkesë për “arrestim me qëllime ekstradimi” nga homologët italianë. Sipas të dhënave të dorëzuara në Gjykatë, urdhri i kërkimit ndërkombëtar bazohej në vendimin e datës 30 shtator 2016 të Gjykatës së Milanos, që e dënonte Hatijan me 20 vjet burg për trafik narkotikësh.

Duke ndjekur protokollin rutinë për raste të ngjashme, Prokuroria i kërkoi Gjykatës së Durrësit miratimin e masës së “arrestit me burg” për qëllime ekstradimi dhe dorëzoi si prova dokumente të Prokurorisë së Përgjithshme, Ministrisë së Brendshme dhe Interpolit që vërtetonin se Hatija ishte shpallur në kërkim ndërkombëtar.

Kërkesa e Prokurorisë bazohej në nenet 493, 494, 495 të Kodit të Procedurës Penale si dhe në marrëveshjen dypalëshe mes Italisë dhe Shqipërisë dhe Konventën Euro-

piane të Ekstradimeve. Kodi i Procedurës Penale i jep një rol të rëndësishëm Ministrisë së Drejtësisë në rastet e arrestimeve për qëllime ekstradimi, ndonëse i njeh të drejtën policisë gjyqësore të bëjë arrestime edhe pa kërkesën e saj. Neni 495 përcakton se: “në raste të ngutshme, policia gjyqësore mund të bëjë arrestimin e personit, kundër të cilit është paraqitur kërkesa për arrestim të përkohshëm”. “Gjykata, brenda dyzet e tetë orëve nga arrestimi e miraton atë, kur janë kushtet ose vendos lirimin e të arrestuarit. Për vendimin që merr ajo njofton Ministrin e Drejtësisë,” thuhet më tej.

Pavarësisht këtij përcaktimi të Kodit të Procedurës, gjyqtari Çurri e cilësoi të pabazuar në ligj arrestimin e Prokurorisë për shkak të mungesës së kërkesave nga Ministria e Drejtësisë dhe shteti italian.

Një vendim i tillë provokoi reagimin e

ashpër të Prokurorisë dhe të ministrit të Drejtësisë, Gazmend Bardhi, i cili i kërkoi Inspektoriatit të KLD-së që të verifikonte rastin e lirimit të Alket Hatijas nga Gjykata e Durrësit. Në ankimin e saj për Gjykatën e Apelit, Prokuroria e Durrësit thekson se vendimi për Alket Hatinë ka bërë “ineficent sistemin e kërkimit ndërkombëtar”.

“Gjykata gabimish i është referuar neneve 493-494 të Kodit të Procedurës Penale, të cilat nuk rregullojnë faktin objekt gjykimi. Prokuroria në kërkesën e paraqitur gjykatës nuk ka kërkuar ekstradimin e shtetasit Alket Hatija dhe as caktimin e masë sigurimi mbi kërkesën e autoriteteve të drejtësisë italiane apo ministrisë së Drejtësisë.

Fakti objekt hetimi ka qenë i posaçëm “Arrestim nga Policia Gjyqësore” i rregulluar qartësisht nga Neni 495 i Kodit të Procedurës Penale”, thuhet në ankimin e prokurorit. Sipas Prokurorisë, gjykata duhej veçse të ndiqte procedurën me të cilën është vepruar në të gjitha rastet analoge të arrestimeve të përkohshme për qëllime ekstradimi. Prokuroria ka hedhur poshtë edhe pretendimin e avokatit të Hatisë se ai ishte dënuar njëherë për të njëjtën vepër penale që kërkohet nga Italia.

Arrestimi i parë i Hatisë ndodhi në vitin 2008 me kërkesë të autoriteteve italiane, të cilat e akuzonin atë si pjesë të një organizate kriminale që kishte trafikuar qindra kilogramë heroinë në Itali me një vlerë të dyshuar tregu prej 35-40 milionë euro. Çështja u transferua në Shqipëri dhe pas shqyrtimit nga Gjykata e Krimeve të Rënda, Hatija u dënua me 10 vjet e 8 muaj burg në vitin 2010.

Hetim disiplinor gjyqtarit për lirimin e Alket Hatisë Pas ankesës së ministrit të Drejtësisë, Inspektoriati i KLD-së nis hetim disiplinor ndaj gjyqtarit Petraq Çurri për shkelje të dispozitave proceduriale në vendimin për lirimin nga qelia të të kërkuarit Alket Hatija.

KLODIANA LALA | BIRN | TIRANË

I

nspektoriati i Këshillit të Lartë të Drejtësisë ka nisur hetim disiplinor ndaj gjyqtarit Petraq Çurri, pas vendimit të tij të diskutueshëm të 11 korrikut për lirimin nga “masa e arrestit” të Alket Hatisë.

Inspektoriati i KLD-së u vu në lëvizje nga një ankesë e ministri i Drejtësisë, Gazmend Bardhi pasi Gjykata e Durrësit e shpalli të paligjshëm arrestimin e Hatisë, ndonëse ai ishte shpallur në kërkim ndërkombëtar nga Interpol Roma për shkak të dënimit me 20 vjet burg nga Gjykata e Apelit të Milanos për veprën penale të “trafikut të narkotikëve”.

Në vendimin e nisjes së procedimit disiplinor, të cilin BIRN e disponon, kryeinspektorja Marsida Xhaferrllari argumenton se si rregull, pretendimet ndaj gjykatës i nënshtrohen kontrollit gjyqësor nga një gjykatë më e larë.

Megjithatë, ajo gjykon se ankesa e ministrit të Drejtësisë ka të dhëna të mjaftueshme dhe

“dyshime të arsyeshme se shkelja mund të jetë kryer”.

“Në këtë rast, çmohet se ka vend për fillimin e hetimit disiplinor për shkelje të dispozitave proceduriale urdhëruese, lidhur me mënyrën e disponimit nga ana e gjyqtarit, disponim që ka sjellë një reagim të fortë mediatik referuar interesit të lartë publik që paraqesin këto raste,” thuhet në vendimin e Xhaferrllarit. Qëllimi i hetimit disiplinor është të konstatojë nëse ka shkelje të rënda profesionale nga ana e gjyqtarit- të tilla që të mund të diskretitojnë pozitën dhe figurën e tij. Më parë, Gjykata e Durrësit e mbrojti vendimin e gjyqtarit Çurri përmes një njoftimi për shtyp, ku nënvizohej se kërkesa e Prokurorisë për Hatinë ishte e pabazuar në ligj, pasi mungonte një kërkesë e Ministrisë së Drejtësisë për “arrestimin” e tij për qëllime ekstradimi.

Alket Hatija, 44 vjeç-i etiketuar nga mediat italiane si “Zot i drogës” u arrestua me 8

korrik me urdhër të Prokurorisë së rrethit Durrës pasi emri i tij u shfaq në sistemin e personave të shpallur në kërkim ndërkombëtar nga Interpol Roma. Urdhri i kërkimit ndërkombëtar bazohej në vendimin e datës 30 shtator 2016 të Gjykatës së Milanos, që e dënonte Hatinë me 20 vjet burg për trafik narkotikësh. Hatija-i cili ka vuajtur një dënim në Shqipëri në vitet 2008-2014 për “trafik narkotikësh” pretendon se e ka shlyer dënimin për të njëjtat fakte penale që është gjykuar së fundmi edhe në Itali. Duke ndjekur protokollin rutinë për raste të ngjashme, Prokuroria i kërkoi Gjykatës së Durrësit miratimin e masës së “arrestit me burg” për qëllime ekstradimi, ndërsa argumentoi se pretendimet e Hatisë janë të pavërtetuara, përsa kohë që vendimi i Gjykatës së Milanos nuk është administruar nga autoritetet shqiptare.

Por gjyqtari Petraq Çurri e cilësoi të pabazuar në ligj arrestimin dhe urdhëroi lirimin e Hatisë, për shkak të mungesës së kërkesave

nga Ministria e Drejtësisë dhe shteti italian.

Prokuroria e Durrësit protestoi ndaj vendimit, ndërsa theksoi në një kërkesë drejtuar Apelit se “vendimi për Hatinë e kishte bërë ineficent sistemin e kërkimit ndërkombëtar”.

Sipas Prokurorisë, gjykata duhej veçse të ndiqte procedurën me të cilën është vepruar në të gjitha rastet analoge të arrestimeve të përkohshme për qëllime ekstradimi, pasi objekti i shqyrtimit ka qenë arrestimi i përkohshëm dhe jo vendimi për ekstradim.

Ndërsa avokati i Hatisë, Denion Bogdani i dha të drejtë gjykatës në një reagim për BIRN. “Në kuptim të Konventës Evropiane për ekstradimet dhe të nenit 491/ç dhe 493/3 te K.Pr.Penale bën që Alket Hatisë t’i jetë cënuar parimi bazë i të drejtës penale “ne bis in idem”, jo dy herë për të njëjtën vepër dhe për pasojë të mos ekzistojnë as kushtet për ekstradimin e tij në të ardhmen, çka determinon në mos caktimin e një mase shtrënguese sigurimi,” tha Bogdani.

12

Korrik 2017

ANALIZË

Incidentet në kampet greke të refugjatëve rrisin numrin e azilkërkuesve në Shqipëri Tre adoleshentë nga Maroku lanë një kamp refugjatësh në Selanik dhe kërkuan azil në Shqipëri, pasi thanë se në Greqi e kishin të vështirë të mbijetonin. Policia thotë se në disa raste kjo është një taktikë për të lëvizur drejt Veriut të Europës.

RAIMOND KOLA | BIRN | GJIROKASTËR

N

jë raport i shkurtër i Policisë Kufitare të Gjirokastër njoftonte në mesin e korrikut se në aksin rrugor Gjirokastër–Kakavijë, nga shërbimet e kufirit u kapën tre adoleshentë nga Maroku të moshës 16-17 vjeç.

“Në pamundësi të shërbimit social, intervistimi i tyre do të bëhet një ditë më vonë,” thuhej në njoftimin e policisë.

Raportime të tilla kanë nisur të shtohen në pikat e kufirit që lidhin Shqipërinë me Greqinë, vendi nga hyjnë më shumë refugjatë në Shqipëri. Një ditë pas bllokimit të të miturve, policia shqiptare ndaloi në afërsi të Kakavijës edhe tre shetas të tjerë, dy afganë dhe një nga Siria.

“Nga të dhënat e shërbimeve kufitare shqiptare numri i refugjatëve të bllokuar në territorin shqiptar (Gjirokastër) për gjashtë muajt e parë të këtij viti është rreth 50,” tha zëdhënësja e Drejtorisë së Policisë së Gjirokastrës, Oltiana Nano.

Nano shtoi se ishte rritur numri i atyre që pasi ndaloheshin, kërkonin azil në Shqipëri si në rastin e tre adoleshentëve nga Maroku, të cilët ishin larguar nga një kamp në Selanik ku kishin qëndruar për tre muaj për shkak të vështirësive që kishin hasur atje.

Sipas të dhënave zyrtare, në vitin 2016 numri i refugjatëve azilkërkues në Shqipëri u rrit në rreth 200 nga 106 persona në vitin 2015.

Dy vëllezërit nga Maroku i thanë punonjësit të shërbimit social shqiptar se e kishin lënë vendin e tyre pasi prindërit ua vranë. Ata po ashtu kanë rrëfyer se hynë në Greqi nga kufiri turk dhe u vendosën nga policia greke në një kamp në Selanik. Të tre arritën të realizonin regjistrimin duke marrë edhe Kartën e Regjistrimit të Përkohshëm nga autoritete greke [kjo kartë u mundëson refugjatëve në Greqi qëndrimin dhe trajtimin e përkohshëm me ushqime dhe veshëmbathje].

Por dy vëllezërit dhe shoku i tyre thanë gjatë marrjes në pyetje nga autoritetet shqiptare se ishin detyruar ta lënë kampin pasi “kishin vështirësi të mbijetonin aty”.

Sipas zyrtarëve shqiptarë të kufirit, incidentet në kampet e mbipopulluara të refugjatëve në Greqi dhe dëshira për të kaluar më në Veri të Europës janë arsyet e udhëtimit drejt Shqipërisë. Një zyrtar i tha BIRN se “edhe pse nuk përjashtoheshin rrjetet e trafikut, në të shumtën e rasteve refugjatët kanë dëshmuar (para autoriteteve shqiptare) se janë larguar ose

Azilkërkues të regjistruar në një qendër pritjeje në Gjirokastër. Foto: R.Kola

Refugjatë në kampin e Idomenit në Greqi

kur kampet janë mbyllur ose kur ka pasur trazira në to”.

Vetëm pak kohë më parë, një organizatë greke publikoi një raport për incidentet me refugjatët që ndodhen aktualisht në Greqi. Sipas Rrjetit të Regjistrimit të Dhunës dhe Racizmit në Greqi, gjatë periudhës janar-dhjetor 2016 u shënuan 95 incidente të dhunës raciste me më shumë se 130 viktima.

“Në 31 incidente, emigrantët ose refugjatët u vunë në shënjestër për shkak të origjinës së tyre kombëtare, etnike, fesë apo ngjyrës dhe në një incident u përfshi stafi i organizatave humanitare dhe ndërtesa që synonin të strehonin refugjatët,” thuhet në raport.

Ndërkohë që sipas vlerësimeve policore, disa nga refugjatët kryesisht nga Siria dhe Afganistani kërkojnë formalisht

Vetëm pak kohë më parë, një organizatë greke publikoi një raport për incidentet me refugjatët që ndodhen aktualisht në Greqi. Sipas Rrjetit të Regjistrimit të Dhunës dhe Racizmit në Greqi, gjatë periudhës janar-dhjetor 2016 u shënuan 95 incidente të dhunës raciste me më shumë se 130 viktima.

azil në Shqipëri në mënyrë që të mos rikthehen menjëherë në Greqi, me shpresë se më pas mund vijojnë rrugën për në vende të tjera.

Në shtator të vitit të shkuar, 21 refugjatë sirianë u larguan nga një qendër në periferi të Tiranës, ndërsa ishin në pritje të kryerjes së praktikave për azil në Shqipëri. Pak ditë më vonë, policia shqiptare bllokoi një pjesë të tyre teksa udhëtonin nga territori shqiptar për në Kosovë. Policia arrestoi katër shqiptarë të cilët dyshohet se po i ndihmonin ata të udhëtonin drejt vendit fqinj në këmbim të pagesave financiare.

Vëllezërit marokenë rrëfyen se kishin marrë autobusin e udhëtareve nga Selaniku në Janinë dhe më pas një tjetër autobus për në pikën kufitare të Kakavijës. Në fshatin e parë shqiptar buzë kufirit ata u ndaluan nga shërbimi policor shqiptar.

Veshur me bluza të lehta, atlete gri dhe pantallona të shkurtra tre të miturit duket se kishin rënë në sytë e banorëve të zonës që kishin njoftuar policinë.

Pas gati 24 orësh qëndrimi në tokën shqiptare, dy vëllezërit dhe shoku i tyre nga Maroku kanë firmosur kërkesën e azilit që u jep mbrojtjen e shtetit shqiptar.

Pas trajtimit 72 orësh nga shërbimet kufitare në Gjirokastër tre të miturit do të trajtohen nga Qendra e Azilantëve në Babrru të Tiranës. Zëdhënësja e Drejtorisë së Policisë së Gjirokastrës, Oltiana Nano tha se refugjatët pasi bllokohen në zonat kufitare shoqërohen në pikën e posaçme që është ngritur në Kakavijë.

“Në këtë pikë refugjatët intervisohen me përkthyes në gjuhën amtare dhe më pas pyeten nëse kërkojnë azil apo rikthimin vullnetar në Greqi,” tha Nano.

Zëdhënësja e Drejtorisë së policisë së Gjirokastrës thotë se ata refugjatë që zgjedhin azilin dërgohen në një qendër tjetër që është sapo është ngritur pranë Drejtorisë së Kufirit në Gjirokastër nga Organizata “IOM”. Po ashtu zyra e UNCHR-së në Gjirokastër dhe organizata “Caritas” ofrojnë për çdo rast mbështetje për veshmbathje dhe ushqime për 72 orë, dhe në raste të nevojshme edhe ndihmë shëndetësore.

Duke parashikuar një rritje të numrit të refugjatëve, misioni i UNCHR-së në Shqipëri hapi vitin e shkuar një zyrë në Gjirokastër, ndërsa Organizata IOM krijoi një qendër pritjeje me rreth 60 vende për trajtimin e refugjatëve. Organizatat bashkëpunojnë dhe me Caritas në ofrimin e shërbimeve për refugjatët që bllokohen në kufi, duke përmirësuar situatën e viteve të mëparshme.

Korrik 2017

13

Ferma e ndërtuar për mbarështimin e derrave në Shkodër.

Gjashtë familje të një fshati dhe pronari i një ferme derrash përplasen prej vitit 2004 në dyert e drejtësisë, e cila pas qindra seancave gjyqësore dhe disa vendimeve që arrijnë deri në sallën e Gjykatë Kushtetuese akoma nuk i kanë dhënë dot zgjidhje konfliktit midis tyre.

Ndoc Molla

Saga e ‘derrave’ mban peng prej 13-vitesh drejtësinë ELVIS NABOLLI | BIRN | SHKODËR

P

rej 13 vjetësh pasi kaloi të gjitha shkallët e gjyqësorit, përfshi Gjykatën Kushtetuese, çështja e disa fshatarëve kundër një ferme derrash në Bushat të Shkodrës, vijon të sfidojë sistemin e drejtësisë.

Nga viti 2005 kur është marrë vendimi i parë gjyqësorë në Shkodër e deri sot gjykatat të niveleve të ndryshme kanë dhënë disa vendime kontradiktore me njëri tjetrin.

“Duke filluar nga 2004-tra kemi nisur një padi civile, e cila ka kaluar prej 13 vjetësh e pështjellun nga gjyqtarë të ndryshëm në bazë të interesave politike apo ekonomike”, thotë Ndoci Molla, i cili është një prej 6 paditësve, bashkë me Pjetër Molla, Simon Molla, Ejll Doda, Hilë Doda dhe Prekë Rrethi.

Pala tjetër është Edoard Rrotani dhe shoqëria e tij “Dizotti Shpk” që thonë se kanë investuar 1 milion dollarë në stalla dhe se për shkak të pezullimit të punës dhe gjyqeve pambarim vijojnë të humbasin para.

Vendimet e shumta të gjykatave mbi konfliktin për stallën e derrave kanë qenë shpesh kontradiktore, dhe kanë ndjekur një rrugëtimi një hap para dy hapa mbrapa, nga Gjykata e Shkallës së Parë në Shkoder në Gjykatën ë Lartë dhe atë Kushtetese.

Edhe pse banorët dhe biznesmeni janë të ndarë nga konflikti mbi të drejtën e lejimit të aktivitetit të mbarështimit të derrave në fshatin Rranxë, ato bashkohen në kritikën e tyre ndaj sistemit të drejtësisë, i cili duket i paaftë t’i japë zgjidhje konfliktit.

Përplasja për fermën Tre stalla derrash u ndërtuan disa qindra metra larg banesave të lagjes së Mollajve në Rranxë të Bushatit. Ferma u ndërtua në vitin 2004 nga Edoard Rrotani, drejtues i “Dizotti Shpk”, me leje të komunës së Bushatit dhe një leje mjedisore nga Ministria e Mjedisit.

Stallat ishin investim i Rrotanit i cili thotë se u kthye nga Italia për të ndërtuar në fsha-

tin e lindjes. Por menjëherë pas fillimit të punës banorët bënë padi në gjykatë duke pretenduar se zona ishte bërë e pabanueshme. Ata e kundërshtojnë ngritjen e stallave për mbarshtrimin e derrave si të paligjshme sepse sipas tyre, ligji thotë se stallat duhet të ndërtohen disa kilometra larg banesave, ndërsa janë vetëm disa qindra metra.

Ata thonë se ndërtimi në afërsi u ka prishur jetën. “…shkurtimisht me pak fjalë këtu nuk jetohet. Të ikësh t’i lëshosh një kompleksi blektoral, industrial derrash, të dhëna në kundërshtim me ligjit, duke pa dhe nga planet që ju morët, hapësinat që ka fusha, dhe vijnë e ndërtojnë një kompleks në themelet e shpijave tona”, thotë Ndoc Molla.

Ai thotë se era nga stalla e derrave ka qenë e padurueshme, ndërsa përmend edhe një ekspertizë që sipas tij vendosi se zona bëhej e pabanueshme 11 ditë në muaj.

“Pra aromat e këqija mund të shkojnë edhe aq ma larg sa është e planifikume në ligj, pra domethënë kudo që të rrish, jo vetëm tek ne, por edhe në fshatin Rranx nuk ka rehati…”, thotë Ndoc Molla.

Por në krahun tjetër Edoardo Rrotani thotë se ferma ka zbatuar largësinë e nevojshme, por janë fshatarët që kanë ndërtuar afër saj dhe janë në ndërtime pa leje.

“Kur janë ndërtuar stallat distanca nga shtëpitë e shpërndarë nëpër fushë ka qenë 400 deri në 500 metra. Kurse sot shpitë i afrohen kompleksit. Të gjitha ndërtimet që kanë bërë fshatarët janë pa leje”, i tha Rrotani BIRN. Rrotani thotë se ndërtimet pa leje kanë vijuar edhe në vitin 2015, madje ai akuzon Ndoc Mollën se ka bërë një të tillë.

Ai ankohet po ashtu për humbje të mëdha ekonomike. “Ka shkaktuar dëme të jashtëzakonshme. Për arsye se investimi kur është mbyll ka arrit vlerën 1 milion dollarë, që nga viti 2012 e sot, siç u thashë edhe më përpara jemi pa punë”, thotë Rrotani.

Edoard Rrotani

Saga në gjykata shqiptare Të dy palët në konflikt fillimisht iu drejtuan gjykatës në vitin 2004. Në vitin 2005 Gjykara e Shkallës së Parë në Shkodër i dha të drejtë pjesërisht fshatarëve, por Apeli i këtij qarku e prishi këtë vendim dhe e riktheu për gjykim një shkallë më poshtë.

Në vendimin e dytë Gjykata e Shkallës së Parë i dha të drejtë pronarëve të fermës, dhe sërish Apeli vendosi ndryshe. Në vitin 2008 Gjykata e Apelit u dha të drejtë fshatarëve dhe kërkoi mbylljen e fermës duke e cilësuar atë të dëmshme. “Është evidente dhe e pakundërshtueshme se funksionimi i kompleksit ZOO-AL Bushat (sot Dizotti Shpk) ka shkaktuar ndotje dhe shqetësim tek banorët. Cilësia e ajrit dhe e jetës tek banorët e lagjes Molla është rënduar me vënien në punë të këtij kompleksi”, thuhet në vendim.

Pronari i fermës Rrotani bëri rekurs të vendimit në Gjykatën e Lartë, dhoma e këshillimit e të cilës refuzoi ta kalonte çështjen në seancë duke lënë në fuqi vendimin e Apelit. Pas këtij vendimi në 2012 ferma ndalon punën. “Këtu ka 6 vjet që nuk punohet”, i tha BIRN Rrotani, ai shpjegoi se e kishte pezulluar aktivitetin pas vendimit të gjykatës. Por ndërsa ndaloi punën në stalla, drejtuesi i kompanisë vendosi të çonte çështjen në Gjykatën Kushtetuese.

Në fakt vetëm në Kushtetuese gjenden tre kërkesa në lidhje me stallat e derrave në Rranxë të Bushatit. Njëra është refuzuar nga Gjykata Kushtetuese. Dy të tjera janë pranuar. Dhe ndërsa në njërën prej kërkesave gjykata vendos në favor të fshatarëve duke mos pranuar ankesën e Niko Rrotanit, pronar në një tjetër stallë, kërkesës së Edoardo Rrotanit gjykata i dha përgjigje pjesërisht pozitive, duke i kërkuar Gjykatës së Lartë

të pranonte rekursin.

Në korrik të 2015 pesëshja e gjyqtarëve të Gjykatës së Lartë vendos që Apeli i Shkodrës, vendimin e të cilit po kjo gjykatë e kishte lënë në fuqi më herët, kishte vepruar gabim dhe se mënyra se si kishte kryer ekspertizën binte ndesh me Kodin Civil.

Gjykata e Lartë tani vendosi kështu të prishë çështjen dhe ta kthejë për gjykim në gjykatën e Apelit të Shkodrës. Kjo e fundit pasi rimerr dosjen e fermës nuk pranon të gjykojë atë për herë të tretë duke shpallur moskopetencë më 17 qershor 2016 dhe e dërgon çështjen në Gjykatën Administrative të Apelit në Tiranë.

Ndoc Molla dhe 5 paditësit e tjerë bëjnë një rekurs të ri duke i kërkuar Gjykatës së Lartë të shprehet për kompetencën mbi çështjen. Gjykata e Lartë në nëntor 2016 rikthen çështjen tek Apeli në Shkodër ku ajo ende pret të gjykohet.

Të dy palët e përfshira i bënë thirrje gjyqësorit që të mbyllte këtë histori. Molla madje i zhgënjyer që Gjykta e Lartë, pasi e kishte mbyllur njëherë dosjen duke mos pranuar rekursin dhe vendosi ta rihapë, thotë se e ka kallëzuar penalisht pesëshen e gjykatësve.

“Kërkoj një moment e më parë që të shfuqizohen këto akte, të shemben këto ndërtesa dhe të kthehet në truall siç ka qenë tokë bujqësore siç e kërkon ligji”, i tha Molla BIRN. Por edhe kundërshtari i tij Rrotani kërkon një vendim të shpejtë.

“Duhet të jetë sa më shkurt dhënia e vendimit. Kush paraqet fakte, prova ai duhet të jetë fituesi i gjyqit. Të tjerët, llafet nuk mund të jenë kurrë pjese e pritjes së dhënies së një drejtësie që vazhdon për vite me rradhë, që nuk ka fund kurrë,” përfundoi ai.

14

Korrik 2017

REPORTAZH

As rënia e regjimit komunist nuk e ngriti perden në Sazan. Ushtria shqiptare vazhdoi ta përdorte atë si bazë ushtarake, ndërkohë që policia italiane dhe shqiptare tashmë e përdorte për të gjurmuar aktivitete dhe lëvizje të paligjshme midis dy vendeve.

Një e ardhme e artë turistike e pret ishullin misterioz shqiptar

Ishulli i Sazanit

Dikur i izoluar dhe shtëpi e personelit ushtarak, ishulli i Sazanit po shndërrohet në një vend të preferuar turistik për shqiptarët dhe të huajt.

FATJONA MEJDINI | BIRN | TIRANË

E

nver Hoxha, diktatori famëkeq i Shqipërisë, kishte një plan të madh për ishullin e Sazanit. Ai donte ta shndërronte atë në një fortesë prej shkëmbi kundër fuqive Perëndimore që ai druhej se mund të pushtonin vendin e tij.

Ishulli më i madh jashtë Shqipërisë, me një sipërfaqe totale prej 5.7 km katror, ai shtrihet strategjikisht midis detit Adriatik dhe Jon, në mes të ujërave territoriale të Shqipërisë dhe Italisë, ose të ashtuquajturit “Kanali i Otrantos”.

Ishulli ka shërbyer prej kohësh si bazë ushtarake. Forcat italiane e pushtuan atë në vitin 1920 dhe vetëm më 22 tetor 1944, drejt fundit të Luftës së Dytë Botërore, partizanët e Hoxhës e shpallën çlirimin e tij.

Ndërsa Hoxha me krenari deklaroi se Shqipëria kishte “çelësat e kanalit të Otrantos”, duke iu referuar Sazanit, ai filloi punën për ta shndërruar ishullin në një zonë tepër të fortifikuar.

Sovjetikët ndihmuan me municione dhe ekspertizë, ndërsa dhjetëra tunele – disa prej tyre streha anti-bërthamore – u ndërtuan në ishull. Ajo që Hoxha e dinte të bënte më mirë, sigurisht, ishin bunkerët e tij të famshëm. Rreth 3,600 të tillë u ndërtuan në ishull.

Megjithatë, makineria ushtarake që po ndërtohej në Sazan kishte nevojë për njerëz dhe gjatë 46 viteve të sistemit të diktaturës, rreth 10,000 prej tyre qenë të detyruar të jetonin në zonë.

Familjet e ushtarëve, admiralëve dhe gjeneralëve mbushën ishullin, ndërsa kjo u pasura me infrastrukturë, përfshirë shtëpi,

salla kulture, shkollat, spitale dhe ndërtesa të tjera për komunitetin. Jeta e njerëzve lulëzoi midis luftës për të siguruar energji elektrike dhe ujë të pijshëm.

Megjithatë, për pjesën tjetër të Shqipërisë, Sazani ishte një vend misterioz dhe legjendë. Për njerëzit që nuk kishin lidhje me jetën në ishull, kjo ishte një zonë e kufizuar.

As rënia e regjimit komunist nuk e ngriti perden në Sazan. Ushtria shqiptare vazhdoi ta përdorte atë si bazë ushtarake, ndërkohë që policia italiane dhe shqiptare tashmë e përdorte për të gjurmuar aktivitete dhe lëvizje të paligjshme midis dy vendeve.

Në vitin 2015 qeveria për herë të parë lejoi shkurtimisht anije turistike nga Gjiri i Vlorës të ndalonin në Sazan dhe njerëzit mund të shikonin ishullin e fshehur dhe të notonin nga plazhet e tij. Por në vitin 2016 ishulli u mbyll përsëri.

Megjithatë, këtë prill, pasi Ministria e Mbrojtjes, Ekonomisë dhe Turizmit arriti një marrëveshje, ata vendosën ta hapnin përsëri këtë ishull për qëllime turistike nga maji në tetor. Agjencitë turistike në Vlorë e kapën menjëherë këtë mundësi.

Joshje për turistët pavarësisht mungesës së faciliteteve Një mëngjes korriku, në portin e Vlorës, rreth 200 njerëz po prisnin të niseshin për një udhëtim një ditor me varkë në Sazan – udhëtimi përfshinte edhe gadishullin e Karaburunit.

Vendas dhe turistë nga e gjithë bota u mblodhën të emocionuar ndërsa katër ekuipazhe anijesh po bëni marrëveshjet e fundit me autoritetet e portit.

Ruzhdi Ganiki, një biznesmen nga Peja në Kosovë dhe ka jetuar në Norvegji për 26

vjet, ishte i emocionuar që do të shikonte Sazanin, një ishull për të cilin kishte dëgjuar vetëm në filmat e kohës së komunizmit dhe në lajme, si një bazë ushtarake misterioze në një pozicion strategjik.

“Destinacioni ynë për pushimet verore ishte Saranda, por sapo dëgjova që ishulli i Sazanit ishte një mundësi, e mbajta familjen time dy ditë në Vlorë, vetëm që të kem mundësinë ta vizitoj atë,” tha ai për BIRN. Lefter Dhima, një nga kapitenët e anijeve që bëjnë turin e ishullit dhe të gadishullit të Karaburunit, tha për BIRN se prania e Sazanit në listën e vendeve ku ata mund të ndalojnë ishte shndërruar në një joshje të madhe.

“Askush s’dëshiron të udhëtojë më me ne, nëse Sazani nuk është në listë,” tha ai.

Megjithatë, aksesi i plot në të gjithë ishullin ende nuk është i mundur. Anijet e kanë të kufizuar vendin ku mund të ndalojnë, pasi gjysma e ishullit është ende e zënë nga një bazë ushtarake.

Në orën 19:00 fiks vizitorët e fundit duhet të largohen nga ishulli, ndërkohë që askush nuk lejohet të kalojë natën atje.

15 kilometrat ujë nga porti i Vlorës deri në Sazan përshkohet për rreth një orë e gjysmë, por kjo s’është problem për turistët të cilët mund të shijojnë pamjen e tufave të delfinëve që notojnë ngjitur. Shqiptarët e mbushin kohën e tyre me valle tradicionale që të huajt i ndjekin me padurim.

Megjithatë, guidat turistike kanë shqetësimet e tyre kur bëhet fjalë për plotësimin e nevojave të udhëtarëve pasi në ishull nuk ka ende ndërtesa.

Migen Xhelo, një operator turistik në Vlorë, tha për BIRN se është e vështirë që turistët të rrinë gjatë në ishull, sepse nuk ka

bare, restorante, tualete apo facilitete të tjera. Ajo që turistët mund të gjejnë tani në Sazan janë plazhe të mrekullueshme me ujë të kaltër, pamje të mrekullueshme, tunele, bunkerë të shumtë dhe rrënojat e qytetit të kohës së komunizmit.

Ndërkohë që një rrugë prej betoni i çon ata në kodër, shumë bunkerë dhe tunele fillojnë të shfaqen në horizont, bashkë me ndërtesat ku familjet ushtarake kaluar vite të jetës së tyre.

Ndërtesa e shkollës fillore e quajtur “22 tetori” – sipas ditës së çlirimit – ka 13 klasa që duket se mbajnë jehonat e zërave të fëmijëve në të kaluarën e largët. Nëpër klasa ka ende disa banka të vjetra.

Pallati i Kulturës është shkatërruar gjithashtu, njësoj si teatri veror dhe bari dhe restoranti i dikurshëm i qytetit.

Xhelo beson se nëse turistëve u ofrohet më shumë informacion mbi ndërtesat dhe qytetin e periudhës së komunizmit, e gjithë eksperienca do të ishte shumë më e mirë.

“Vendi është padyshim historik në shumë mënyra. Me jo shumë investime, ai mund të shndërrohet në një destinacion të rëndësishëm mesdhetar,” tha ai.

Kur vjen puna te investimi dhe e ardhmja e vendit, qeveria megjithatë ka heshtur.

Nuk ka dalë asnjë plan publik për Sazanin.

Pavarësisht mungesës së faciliteteve, pas dy orësh endje deri atje, Ruzhdi Ganiki shprehet se ishulli është edhe më i bukur nga sa e imagjinonte ai.

“Unë jam një patriot i madh dhe do të bëj me mijëra kilometra rrugë për të vizituar vende të mira në Shqipëri,” tha ai.

“Por tani po flasin instinktet e mia të mira për biznes. Ky ishull është flori,” përfundoi ai.

15

Korrik 2017

REPORTAZH

90 vjeçarët që ‘refuzojnë’ të plaken ruajnë gjallë historinë e Durrësit Megjithë vështirësitë e jetesës dhe moshës, disa nga 90-vjeçarët e Durrësit vazhdojnë të merren me veprimtari krijuese.

Të kujdesur vazhdimisht për shëndetin e tyre, të moshuarit mendojnë se edhe puna është një “ilaç“ shumë i mirë për jetëgjatësinë.

Doktor Ali Sula

GËZIM KABASHI | BIRN | DURRËS

B

ashkëqytetarët i konsiderojnë ata si një “minierë e pashfrytëzuar” për historinë e qytetit, e mbi të gjitha si një kategori gjithnjë e më e pakët në numër për të ritreguar shekullin e 20-të. Ndërkaq pushteti vendor është i vëmendshëm me ta vetëm në raste festash jubilare, pa menduar për “thesarin” që ata bartin, falë përvojës së tyre.

Mosha e Gjergj Vlashit dhe Ali Sulës ndodhet në të dy anët e stekës prej 90 vitesh.

Kujtesa e tyre i rikthehet viteve 1930-të kur ata ishin ende nxënës. Dr. Aliu kujton takimin me At Gjergj Fishtën në bibliotekën franceskane të Tiranës. “Ishte i veshur me zhgun dhe me konop rreth belit, mjaft i pashëm dhe i qeshur – sjell në kujtesë për BIRN Ali Sula, duke riprodhuar edhe fjalët e fratit poet: Pse e ke pru kët camërdhok deri këtu?”.

Më pas dr. Aliu rreshton mësuesit e tij në Institutin “Illyricum” Justin Rrota, Gjon Shllaku, Benedikt Dema, Pashk Bardhi, Donat Kurti e Athanas Gega, të gjithë emra të shquar të kulturës sonë kombëtare. Edhe Gjergj Vlashi ka qenë i vogël, kur prindët e dërguan në shkollë në Shën Mitri Korona (Kalabri). “Më caktuan në klasën ku kishte dhënë mësim Jeronim de Rada-thotë thjesht Gjergji.

Të moshuarit e Durrësit që nuk heqin dorë nga pasionet e hershme nuk janë të pakët. Mazllum Reka, 88 vjeç, herë pas here i shtrohet punimit të mozaikëve me gurë zalli, duke i ardhur keq që për këtë mjeshtëri shumë pak të rinj janë të interesuar.

Ndërkaq Nexhip Xheneti merret me gjyqet e pafund të pronave, të cilat i konsideron me humor një punë intelektuale që i bën mirë për të mbajtur mendjen në formë. 90 vjeç

që nga 5 shkurti i këtij viti Nexhipi i përgjigjet shkurt pyetjes sime se me çfarë do të merrej nëse nuk do të ishin gjyqet e pronave.

“Do të kujdesesha për financat e ndonjë firme. Këtë di të bëj-thotë 90-vjeçari Nexhip Xheneti, që nuk heq dorë nga puna.

E kaluara dhe kujdesi për ta bërë të njohur historinë e afërt të qytetit nuk mungon në krijimtarinë e regjisorit, shkrimtarit dhe përkthyesit Gjergj Vlashi, i cili në 13 korrik festoi 89-vjetorin e lindjes. “Netët e një qyteti” është libri i fundit i radhës në listën e botimeve për autorin dhe i kushtohet tërësisht Durrësit. Njëlloj si romani i parë “Njeriu i netëve të vjeshtës”, shkruar për ditët e fundvitit 1943 kur Durrësi u zbraz nga nazistët dhe një nga banorët u bë dëshmitari i vetëm i jetës në një qytet fantazëm.

Qyteti dhe e ardhmja e tij mbeten një merak i përhershëm në krijimtarinë e autorit Vlashi, i cili këto ditë ka përfunduar edhe përkthimin e romanit “Madhështia e tragjedisë” nga shkrimtari spanjoll Quim Monzo. “Kjo është jeta ime – shprehet Gjergj Vlashi, i cili prej vitesh punon çdo ditë me të njejtat ritme dhe duke u bërë një shembull mjaft i mirë për bashkëqytetarët që i kanë dhënë titullin “Qytetar nderi”, ndërsa është dekoruar edhe me titullin “Nderi i Kombit”.

Dr. Ali Sula ka festuar 94-vjetorin e lindjes në maj të këtij viti. “Në vitin 1923 kur u linda, në Durrës prindët i regjistronin me vonesë të posalindurit për shkak të rrezikut të vdekjes që vinte nga malarja-tregon për BIRN mjeku Ali Sula. Ai duhet të jetë nga të paktët durrsakë, që kujtojnë ende tërmetin e dhjetorit të vitit 1926. “Xhamat u drodhën bashkë me shtëpitë për dy-tre ditë radhazi, dhe ky është kujtimi i parë i fëmijërisë për mua – sjell në mend dr. Aliu. Po njëlloj ai kujton edhe zbatimin e planit ur-

Nexhip Xheneti

banistik të Durrësit në atë kohë, duke vlerësuar z. Ahmet Dakli në vitet 1930 si “kryebashkiaku më i mirë i qytetit”.

Mjeku i nderuar ka shkruar dy libra për historinë e Durrësit në vitet 1930-1940, njëri prej të cilëve në gjuhën italiane. “Reminiscenze durazzine”, botimi i shoqëruar me dhjetra foto të kohës, që ai e quan “një trill serioz” u bë shpejt mjaft i kërkuar nga vizitorët e huaj që mbërrinin në Durrës në vitet e kapërcimit të shekujve. Mjaft prej fqinjëve nga Italia kuptonin të kaluarën e

Qyteti dhe e ardhmja e tij mbeten një merak i përhershëm në krijimtarinë e autorit Vlashi, i cili këto ditë ka përfunduar edhe përkthimin e romanit “Madhështia e tragjedisë” nga shkrimtari spanjoll Quim Monzo. këtij qyteti në periudhën e paraluftës së Dytë Botërore përmes tregimit të një dëshmitari.

Kohët e fundit Dr. Aliu ka botuar një libër mbi historikun e sistemit shëndetsor në rrethin e Durrësit. Sipas kolegëve mjekë është historiku i mbështetur jo vetëm në dokumenta, por edhe në njohjet e drejtpërdrejta që mjeku i shquar ka patur me paraardhësit e tij, si dhe me sistemin e institucioneve që tani nuk ekzistojnë më. Dy muaj më parë, kur Presidenti I Republikës e dekoroi me titullin “Mjeshtër i Madh” dr. Aliu tha vetëm këto fjalë: “Ky titull i takon edhe shëndetsisë dhe spitalit të Durrësit”.

Gjergj Vlashi

Dr. Aliu lexon dhe shkruan thuajse çdo ditë. I ndërgjegjshëm për kufizimet e moshës, ai mendon se bashkë me shëtitjet e përditshme, puna intelektuale mbetet një nga mjekimet më efikase për shëndetin.

“Janë tepër të rëndësishme prejardhja gjenetike dhe dieta e ushqimit, por puna mbetet faktor prioritar-thotë mjeku i nderuar.

Megjithëse ka kaluar 94 vjet, Ali Sula vazhdon të jetojë me shqetësimet e qytetit, veçanërisht me ato që lidhen me historinë e vjetër dhe të re të tij. “Ne ende nuk e dijmë se ku kanë përfunduar 80 objektet arkeologjike që u grabitën në vitin 1997 nga Muzeu Arkeologjik i Durrësit-shprehet dr.

Aliu, ndërsa flet për mundësinë e rikthimit të artefakteve të zbuluara në qytet e që ndodhen në muzetë e vendeve të Evropës, në Vjenë, Stamboll, Romë apo Londër. Studiuesi Hasan Ulqini ka përgatitur një listë të këtyre objekteve dhe një kërkesë për të patur të paktën kopjet e tyre është më se e ligjshme. “Ne duhet ta bëjmë sa më shpejt këtë kërkesë-thotë dr. Aliu, pa e përjashtuar veten nga kjo nismë.

“Durrësi nuk duhet ta harrojë të kaluarën e vet – vlerëson mjeku i njohur, që mërzitet për investimet e bëra pa kujdes dhe që ndikojnë negativisht në shëndetin e qytetarëve. Duke folur për rëndësinë e turizmit në qytetin antik, dr. Aliu nënvizon se “buxheti I bashkisë përmirsohet duke rindërtuar traditën dhe këtë mund ta bëjnë vetëm profesionistët”. Më pas përsërit se shëndeti nuk bëhet vetëm me recetat e mjekut, por me kushtet në të cilat ai jeton. “Parqet e gjelbëruara apo plazhi janë shkatërruar në mënyrë katastrofike , njëlloj si qyteti, dhe sipas mjekut Ali Sula kjo është pasojë edhe e mungesës së sensit të përshtatjes me të kaluarën.

16

Korrik 2017

Blog

Zhvillimet aktuale në Britani dhe Francë do të rezultojnë vendimtare. Mbetet për t’u parë se si do ta riparojnë britanikët dëmin që i shkaktuan vetes përmes moçalishtes Brexit. Dhe është ende e paqartë nëse francezët mund të mprehin fuqinë dhe energjinë pozitive të presidentit të tyre të ri, Emmanuel Macron për të zbatuar reformat e shumënevojitura.

Çfarë do të vijë me ndryshimin e humorit në Francë dhe Britani?

Sipas faturave të restoranteve që ka siguruar BIRN, ish-zyrtarë të lartë në Maqedoni shijuan verë dhe darka të shtrenjta me shpenzimet e taksapaguesve.

Zbardhen shijet e shtrenjta të zyrtarëve maqedonas

Populli francez dhe ai britanik po përjetojnë një çelje të humorit me ndryshimet e fundit në gjeopolitikën e vendeve të tyre, por çfarë nënkupton kjo për të ardhmen politike dhe ekonomike të Francës dhe Britanisë, si dhe Europës në përgjithësi?

Meri Jordanovska | BIRN | Shkup

DOMINIQUE MOISI | PROJECT SYNDICATE | PARIS

N

jë trekëndësh i ri i emocionit gjeopolitik është shfaqur në Europë: Britania e Madhe ka reshtur së ndjeri superiore ndaj Francës dhe Franca ka reshtur së ndjeri inferiore ndaj Gjermanisë. Pyetja është nëse ky transformim sentimental do të zhvendosë balancën e pushtetit në Europë, mundësisht edhe në botë.

Zhvillimet aktuale në Britani dhe Francë do të rezultojnë vendimtare. Mbetet për t’u parë se si do ta riparojnë britanikët dëmin që i shkaktuan vetes përmes moçalishtes Brexit. Dhe është ende e paqartë nëse francezët mund të mprehin fuqinë dhe energjinë pozitive të presidentit të tyre të ri, Emmanuel Macron për të zbatuar reformat e shumënevojitura.

Por edhe teksa këto pasiguri vazhdojnë, të dyja vendet po angazhohen në një transferim të balancuar emocionesh që është vështirë të shpërfillet. Në të shkuarën, duke udhëtuar nga Londra në Paris, lehtësisht shihej dallimi midis dy qyteteve. Londra ishte e mbushur me dinamika dhe krenare që e quante veten një kryeqytet botëror të multikulturalizmit. Parisi megjithatë, padyshim më bukur, rrezikonte të bëhej Roma e re, një i burgosur i lavdisë së vet të shkuar, i përshtatshëm për t’u vizituar, por jo për të qendruar.

Sot, besimi është larguar nga Britania nga trazira sociale dhe politike, terrorizmi dhe pasiguria për të ardhmen e vendit. Sipas disa sondazheve të opinionit, ndërsa ata që votuan për Brexit i qëndrojnë vendimit, ndjesia anti-BE është zbehur dhe dëshira për t’u larguar nga BE është pakësuar. Votuesit duket se po përballen me mënyrën se si largimi i tyre do ta bëjë Mbretërinë e Bashkuar më të sigurt apo do të zgjidhë nevojat e më të varfërve dhe më të pambrojturve.

Në Francë megjithatë ndihet një energji e re dhe pozitive.

Shpresa për një të ardhme më të mirë është rikthyer, reflektuar nga mbështetja e madhe e publikut francez për kërkesën e Parisit për të pritur Lojërat Olimpike Verore të 2024. Mbajtja e lojërave, një simbol global i pritshmërive pozitive, e ngriti shpirtin e Mbretërisë së Bashkuar 12 vite më parë në korrik 2005, kur Londra mori të drejtën për Lojërat Olimpike 2012. (Festimi ra, megjithatë, të nesërmen kur terroristët sulmuan sistemin e transportit në Londër).

Sigurisht, optimizmi francez nuk nënkupton se ata që u mundën në zgjedhje nuk do të dalin në rrugë, veçanërisht për të kundërshtuar zbatimin e reformave në ligjet franceze të punës. Por opozita është tani një minoritet në një vend ku humori është më i çelur. Kjo është e vërtetë edhe nëse dikush merr në konsideratë votimin e ulët në zgjedhjet e fundit parlamentare.

Gjendja aktuale më kujton atmosferën që prevaloi për ca kohë në korrik 1998 në Francë pasi triumfoi “Les Tricolores” ndaj Brazilit në finalen e Kupës Botërore. Por këtë herë, ndjenja e ngazëllimit mund të jetë më e thellë dhe të zgjasë më gjatë. Mjedisi ekonomik në Europë është më i favorshëm dhe

balanca e pushtetit mes sindikatave tregtare në Francë po kalon në favor të Confédération française démocratique du travail pro reformave dhe larg nga ideologjikja Confédération générale du travail.

Një kombinim i talentit të lidershipit dhe vazhdimësisë së fatit nënkupton, për herë të parë në dekada në Francë, se një optimizëm i matur mund të justifikohet. Për ta perifrazuar teoristin politik italian Antonio Gramshi, mund të flitet për një “optimizëm intelektual” të justifikuar në Francë.

Si rezultat i zgjedhjes së Macron dhe bastit të dështuar të kryeministres britanike Theresa May që zgjedhjet e parakohshme do t’i jepnin më shumë pushtet për të negociuar nga një pozicion fuqie për Brexit, Franca aktualisht po ndikon në drejtimin e Europës më shumë se Britania. I vetmi vend i “Treshes së Madhe” së BE-së që ka qëndruar stabël është Gjermania, në parashikimin e rivotimit të kancelares Angela Merkel në shtator.

Italia do të donte shumë të zëvendësonte Britaninë në treshen e pushtetit në Europë. Por ajo duhet të rregullojë vetveten së pari. Ish-kryeministri Matteo Renzi i cili po përpiqet të arrijë sërish në majë, nuk është një Macron italian. Sado talent dhe energji të ketë Renzi, atij i mungon serioziteti dhe kuptimi i elektoratit siç e ka Macron.

Ndërkohë, një balancë e re dhe më e mirë mes Gjermanisë dhe Francës nënkupton progres të madh për stabilizimin europian. Problemi i Europës, ndryshe nga sa kanë thënë shumë kritikë, nuk ka qenë “një Gjermani shumë aktive”. Ka qenë “një Francë shumë pasive”. Një “moment francez” tashmë mund të nënkuptojë një “moment europian”, nëse nënkupton rindërtimin e një aleance efektive franko-gjermane.

Amerikanët gjithashtu duhet të nënkuptojnë ndryshimet që po ndodhin në Europë. Disa ditë më parë, në një konferencë ndërkombëtare në Venecia, një republikan konservator nxiti europianët të “reshtin së kritikuari administratën Trump siç po bëjnë”. Ndryshe, ai paralajmëroi “i vetmi rezultat do të jetë që të përkeqësohemi. Dhe a duam të mbetemi me një Gjermani shumë të fortë?”

Duke hedhur poshtë kërcënimin e nënkuptuar, ideja se alternativa ndaj Amerikës është “të mbetemi vetëm” me një “Gjermani shumë të fortë” është zbavitëse. Gjermania, në fund të fundit, nuk ka dashur kurrë të mbetet vetëm në krye të BE-së; dhe tani, me shndërrimin e Macronit për politikën franceze, nuk ka pse të jetë.

Emocionet mund të mos jenë të mjaftueshme për të shpjeguar realitetet politike. Por ndryshimi i humorit kombëtar në Britani dhe Francë është i pamohueshëm dhe do të luajë një rol gjithnjë e më të madh në përcaktimin e politikës së Europës.

Marrë me autorizim nga Project Syndicate, 2017.

Ripublikimi mund të bëhet vetëm me lejen e Project Syndicate. The Changing Geopolitics of European Emotion

F

aturat e restoranteve dhe ato që disa ministri maqedonase i dhanë BIRN që prej ndryshimit të qeverisë në maj tregojnë se disa ish-ministra dhe zyrtarë të lartë nuk u kursyen aspak kur erdhi puna te blerja e ushqimeve dhe pijeve me paratë e taksapaguesve.

Gullash i bërë me mish dreri, kallamarë me salcë domatesh, karkaleca deti me salcë bajamesh, oktapod në vaj ulliri, mish derri i pjekur, shpesë të egra të gatuara në avull, mish rose dhe vera të shtrenjta ishin vetëm disa nga porositë e bëra nga ish-Sekretari i Përgjithshëm i Qeverisë Kiril Bozinovski gjatë vitit 2016 , tregojnë faturat.

Edhe pse të dhënat nuk tregojnë se sa njerëz i provuan këto ushqime të shijshme bashkë me Bozinovski, ai rezulton mbajtësi i rekordit, duke gjykuar nga shuma e përgjithshme e shpenzuar, mbi 6,000 euro që ai i shpenzoi për shërbime “përfaqësimi” vitin e kaluar.

Shumica e kësaj është porositur me kartën zyrtare të Bozinovskit, e lëshuar nga qeveria dhe që synonte të përdorej për qëllime “përfaqësuese”.

Një pjesë është paguar edhe me fatura.

Duke përdorur Ligjin për të Drejtën e Informimit, BIRN mundi të siguronte faturat që tregojnë shpenzimet nga zyrtarë të tjerë.

Ish zv/ministri i Shoqërisë Informatike dhe Administratës, Timco Mucunski, gjatë kohës që ishte në postin e tij nga prilli deri në dhjetor 2016, shpenzoi rreth 2,500 euro duke porositur gjithçka që nga bifteku i viçit, mishi qengji, salmon, peshk, uiski, verë, birrë dhe cigare me shpenzimet e shtetit.

Disa nga faturat e restoranteve të Mucunskit arrinin deri në 200 euro. Shumica e tyre janë bërë gjatë orëve të ditëve normale të punës, por disa edhe gjatë orëve të natës.

Për krahasim, paga mesatare mujore në Maqedoni është pak më shumë se 300 euro.

Megjithatë, statistikat zyrtare tregojnë se shumica e maqedonasve fitojnë më pak se kaq.

Ish-Sekretari i Shtetit në të njëjtën ministri, Jahi Jahia, shpenzoi më shumë se 3,000 euro në vitin 2016, me fatura restorantesh që varionin nga 40 në 400 euro.

Të dhënat e siguruara nga BIRN nuk tregojnë të gjitha porositë kulinarike të Jahias, por në një rast vitin e kaluar ai shpenzoi pothuajse 150 euro për dhjetë kilogram lajthi dhe arra indiane.

Ish-Sekretari i Shtetit në Ministrinë e Kulturës, Behihxudin Sehabi, shpenzoi rreth 2,500 euro vitin e kaluar, me fatura që tregonin se ai bleu shpesh çamçakëz, cigare dhe ëmbëlsira nëpër pika karburanti duke përdorur paratë e taksapaguesve.

Të dhënat e shpenzimeve të disa zyrtarëve, të vëna në dispozicion për herë të parë në historinë e kohëve të fundit, kanë shkaktuar zemërim dhe tallje në publik.

Disa njerëz nëpër rrjete sociale kanë postuar fotografi të vakteve të tyre ekstravagante në formë sugjerimi se çfarë mund të duan të provojnë në vazhdim këta zyrtarë, me shpenzimet e taksapaguesve.

Qeveria tha se së shpejti do të vendosë rregulla më të rrepta dhe më unifikuese për këto shpenzime për të frenuar zakonet luksoze të disa zyrtarëve shtetërorë.

Nuk është e qartë nëse disa nga këto shpenzime do të kontrollohen nga autoritetet për të përcaktuar ndonjë përgjegjësi të mundshme ligjore.

No.

23

July 2017 Monthly

Albania’s Prosecutors Escape Scrutiny Data obtained by BIRN show that despite repeated accusations of misconduct during investigations, only two prosecutors were fired and 14 others received disciplinary measures in the last 3-years.

Edi Rama won the majority of votes during the elections. Photo:Ivana Dervishi

COMMENT

INVESTIGATION

Europe Must Respond to Threats to Liberal Values

Balkan Imams Take Counter-Extremism Struggle Online

As the crisis over the judiciary in Poland has shown, the EU must be more vigilant in defending values that both member states and candidate countries seem determined to test.

After dozens of self-proclaimed imams were prosecuted for recruiting fighters for Middle East wars, state-backed religious organisations have joined the online fight for the hearts and minds of Muslims.

18

July 2017

INVESTIGATION

Albania’s Prosecutors Escape Scrutiny Data obtained by BIRN show that despite repeated accusations of misconduct during investigations, only two prosecutors were fired and 14 others received disciplinary measures in the last 3-years.

FLAMUR VEZAJ | BIRN | TIRANA

O

n February 17th Albania’s General Prosecutor Adriatik Llalla made a strong public move and ordered an investigation for two high level officials of the prosecutor’s office. The root for his decision was the decision from prosecutor Artur Selmani to change the indictment in the Supreme Court against a man with a lifetime prison sentence.

The accused had been convicted by the Appel Court of a triple murder in April 2015 in the notorious Cole neighborhood of the southern port town of Vlora. In front of the Supreme Court Selmani downgraded the official charge of murder and asked 4-years of imprisonment for the suspect.

Although the Supreme Court ignored Selmani’s request, the pretense of the prosecutor raised eyebrows on the integrity of the prosecutor’s office and its effectiveness to represent the state in court. In a statement after the probe was announced the General Prosecutor’s office underlined that the investigation included also the Director of the Judicial Department in the General Prosecutor’s Office, Alma Muca.

“For his suspicion stance taken in court, Selmani claims to have concurred with the director of the Judicial Department Alma Muca,” the statement from the General Prosecutor’s office explained.

Llalla ordered the suspension from duty of his two subordinates and ordered an investigation for abuse of office against them. However, only four months later the head of the prosecutor’s office decided to return to duty the two accused prosecutors.

Queried by BIRN on the status of the investigation against Selmani and Muca, the spokesperson for the prosecutor’s office Albi Serani told BIRN that both of them had been returned to active duty. He added that the investigation for abuse of power against the two was still ongoing.

Serani explained that the two prosecutor’s had been suspended in application of article 152 of the law “For the status of judges and prosecutors,” an article that was repealed by the Supreme Court, after a lawsuit from the two associations of judges.

“For this reason the suspension of the prosecutors’ lost its legal validity and they

were returned to office,” Serani said.

The above mention case reflects a widespread practice in the General Prosecutor’s office, where despite the repeated promises of zero tolerance against prosecutors suspected for misconduct, the results during Llalla’s five year tenure have been poor.

Data obtained by BIRN show that every year the General Prosecutor’s office and the Ministry of Justice review hundreds of prosecutorial decisions and highlight a number of cases of misconduct – particularly in regard to the suspension of investigations and the failure to register criminal proceedings.

The inspections carried out by both institutions have highlighted problems in the way prosecutors interpret the criminal procedural code, meanwhile the annual reports of the General Prosecutor’s office reveal that the decision of the lower rank prosecutors were often overturned by superiors in dozens of cases. Despite these facts accountability in the prosecutorial ranks has not been the norm.

BIRN filed a freedom of information request with the General Prosecutor’s office, seeking data on all disciplinary measures taken against prosecutor from 2014 to 2017 and the reasoning behind them.

In response to the request, the General Prosecutor’s office said that it had taken 16 disciplinary measures in total, including two cases when prosecutors were fired. The Prosecutor’s Office specified that the 14 weaker disciplinary measures had been erased from the prosecutor’s files, in accordance with the law.

“In the time when these measures were taken, the legislation in force foresaw that disciplinary measures were erased from the file when the period prescribed in the law ends. For all the disciplinary measures taken in the period 2014-2016 the timeframe has passed and they have been erased,” the General Prosecutor’s office said in a written response.

Corruption Cases The annual progress report for Albania of the European Commission ranks corruption in the highest echelons of power as on the biggest challenges the country faces in it EU integration path. Meanwhile the justice system ranks as one of the least trusted branches of government.

During the last few years, criticism has been directed more toward judges, however a January 2017 study from the Institute for Development Research Alternatives, IDRA, on impunity, also highlighted a drop in citizens’ confidence in the General Prosecutor’s office.

After his ascendance at the helm of the prosecutor’s office in December 2012, Adriatik Llalla warned that he would clean up the system of corrupt prosecutors and the only criteria for promotion would be the respect for the rule of law. However,

The above mention case reflects a widespread practice in the General Prosecutor’s office, where despite the repeated promises of zero tolerance against prosecutors suspected for misconduct, the results during Llalla’s five year tenure have been poor. now that he is in his last months in office, the cases of prosecutors that have been penalized for misconduct can be counted on the palm of one hand.

The General Prosecutor’s office told BIRN in a written statement that 2 out of the 16 disciplinary measures in three years were sackings.

Those sacked included the prosecutor of the region of Puke, Pellumb Prenci in 2014 and Haxhi Giu from the region of Kruja in 2015 – both convicted of corrup-

tion. A third prosecutor, Petrit Vukaj, in the judicial region of Fier was also arrested for corruption in 2015. Vukaj was found guilty by the First Instance Serious Crimes Court but was later absolved on appeal.

Meanwhile charges were brought against two other prosecutors for hiding their wealth from the High Inspectorate for the Audit and Declarations of Assets, HIDAACI. However, a criminal probe was registered only for the prosecutor from Elbasan, Petref Asllani, who faced a court ordered suspension while the case was being tried.

Asllani, who was accused of benefiting illegally from a soft government loan together with Judge Qani Hasa, was declared innocent in May 2016; however the case is still being tried in the Court of Appeals. Meanwhile the suspension was lifted by the Supreme Court in October 2015, after the prosecutor’s office backed the defendant’s motion to dismiss.

Inspections and misconduct without repercussions Apart from cases of corruption the law for the organization of the prosecutor’s office and that of the Ministry of Justice, has entailed a number of inspection mechanisms of the decision-making process of prosecutors and the application of disciplinary measures in case of misconduct.

Both these laws were radically changed as part of the judicial reform, which aims to rid the system of corrupt judges and prosecutors through an extraordinary vetting process. Now the disciplinary process is regulated by the law on the status of judges and prosecutors, which tasks with the disciplinary power the High Prosecutorial Council and the High Inspector of Justice.

For the period that was in force, the old legislation produced assessments that of-

July 2017

19

Rama Shames Albania’s 100 Least Helpful Officials After ordering his MPs to take a listening tour - and after examining people’s comments on his Facebook page - Prime Minister Edi Rama has started naming and shaming those who are giving people a hard time.

The head of Albanian Prosecution, Adriatik Llalla. Photo:LSA

fer data on the breach of the criminal procedural code by a large number of prosecutors. However, the findings of these inspections have not been addressed by the General Prosecutor’s office.

In March 2016, the Ministry of Justice published its annual report for the inspection of 16 first instance prosecutorial offices in the years 2014-2015, highlighting a high number of prosecutors that had taken illegal decisions. The report that was filed with parliament from the former Justice Minister Ylli Manjani includes the review of 1995 criminal proceedings, of which 654 that were closed after being initiated and 1340 that were not registered as such.

“The cases of 32 prosecutors were reviewed, from which 24 were found with legal breaches. In three cases the Minister of Justice has recommended to the General Prosecutor the launch of a disciplinary review for those found in dereliction of duty,” reads the report of the Ministry of Justice.

The report underlines a number of common breaches of the law made by prosecutors, including the failure to carry out proper investigative actions during probes, the failure to initiate probes and the failure to respect procedural term limits. The report also highlight also cases when prosecutors have failed to respect the principles of justice and legality, in relation to the subject of a criminal proceeding.

In 2014, similar criticism of the prosecutors was made by than Minister of Justice, Nasip Naco, whose report to parliament at the time was rejected by General Prosecutor Adriatik Llalla.

In the 2014 report for parliament the Ministry of Justice underlined ‘the prosecutor’s office was passive in investigations, there were cases were prosecutor’s would not appeal the case to the Supreme

Court or that suspects with dangerous criminal backgrounds were set free.”

Former minister Naco, recommended at the time the start of disciplinary proceedings against two prosecutors, however the head of the prosecution office rejected the inspection as going beyond the legal competence of the ministry.

“The inspection group has reviewed criminal investigations that the prosecutor’s office has decided to send to court, reviewing the prosecutors’ decision regarding the criminal penalty and the decision to appeal or not court decisions,” Llalla complained in letter to the law parliamentary committee.

“Also we stand by our statement that we have made in this case, the criminal conviction policy is made through the courts, which have the power to hand down criminal convictions and not prosecutors,” he added.

However, the General Prosecutor himself, in its annual reports echoes the problems highlighted by the inspectors of the Ministry of Justice.

For the yeas 2014-2016, the General Prosecutor’s office reports to have reviewed thousands of decisions from prosecutors and in dozens of cases has taken decisions to overturn them. The overturned decisions regard failures to initiate or close probes, for which the general prosecutor’s office has asked for further work to collect evidence.

These decisions taken by the General Prosecutor’s office have been followed by disciplinary measures in eight cases in 2013, five cases in 2015 and three cases in 2016.

The disciplinary measures, like ‘warning for misconduct” ‘warning for dismissal’ or ‘downgrade in position,’ are erased from the personal files of prosecutors in a period ranging from 3 months to one year.

Edi Rama during the electoral campaign. Photo: Rama’s Facebook page

FATJONA MEJDINI | BIRN | TIRANA

A

lbanian Prime Minister Edi Rama on Wednesday published a list of 100 names of people holding positions in the public administration and the judiciary - all accused of not being very helpful to ordinary citizens.

Ahead of the formation of a new government in Albania in September, Rama told his Socialist MPs to take a 30-day listening tour to hear what people want and expect of the reformed public administration. His team have also looked at feedback that citizens shared with him on Facebook, over the many hurdles they face when dealing with the public administration. Rama said the name and shame list was prepared by a working group that monitored 2,068 citizens’ comments on Facebook. Seventy of the names work in government institutions and 30 are from the judiciary. He ordered the listening tour to start soon winning the June 25 general election in which his Socialist Party won enough seats to run the government alone. On Wednesday, the former Vice Prime Minister, Niko Peleshi said the government had created a working group on restructuring the public administration to make it more transparent for citizens. “We want to build a culture of joint roundtables, where representatives of the community sit with their MPs and members of the central government, sharing problems,” he said. Reform of the public administration, and making it independent of political parties, was one of the key themes of Rama’s election campaign. He urged people to vote for the Socialists alone, in order to not give smaller parties the right to sit in coalitions and de-

mand the employment of their people in the public administration. The pitch evidently succeeded. Rama’s party won 74 out of 120 seats in parliament. During the campaign, Rama accused the smaller parties of running a culture of nepotism in the public administration. “An important aspect of the 30-days listening tour is gathering data on how the offices of the public administration should work ... A report will emerge from the data of every sector and its performance - and this will be the first document in the intray of the new government,” Rama wrote on July 5 when the tour started. On July 8, on Facebook, he urged people to list their negative experiences with the public administration; some 2,500 people soon replied. Earlier, Rama asked all those who had created successful careers within or outside the country to write and say if they wanted to be part of Albania’s new administration. Raising the capacities of the public administration and its depoliticisation is also one of the five criteria that Albania needs to meet in order to open accession talks with the European Union. On June 10, the EU ambassador to Tirana, Romana Vlahutin, considered reform of the public administration in Albania crucial and difficult at the same time. This was “not only because of the lack of consistent capacity, nepotism, and patronage, corruption be it petty or big ... but also because there is never enough investment in people, because salaries are often lower than in the competitive private sector, and [because of a] workplace environment that does not care for talent,” she said.

20

July 2017

INVESTIGATION

Balkan Imams Take CounterExtremism Struggle Online After dozens of self-proclaimed imams were prosecuted for recruiting fighters for Middle East wars, state-backed UNA HAJDARI | BIRN | PRISTINA religious organisations have joined the online fight for the hearts and minds of Muslims in the Balkans.

FATJONA MEJDINI, DENIS DZIDIC, FILIP RUDIC, DUSICA TOMOVIC, SINISA JAKOV MARUSIC, MARIJA RISTIC | BIRN | TIRANA, SARAJEVO, SKOPJE, PODGORICA, BELGRADE

“We are not terrorists and we love to share baklava [Turkish dessert] with our neighbours,” says one of the messages posted on Facebook by a Belgrade mufti called Mustafa Jusufspahic. Jusufspahic is among the few religious leaders in Serbia who use social media to communicate with his followers. “God gave us to each other so we would know each other, not make war,” Jusufspahic said in the caption of a photo on Twitter of himself holding hands with a Catholic and an Orthodox Christian priest. The Balkans have been a melting pot of various religions for centuries and until recently, most religious leaders used the old-fashioned ways to communicate their beliefs – through sermons at their churches, synagogues and mosques. But after the authorities in many Balkan states put dozens of self-proclaimed imams behind bars for spreading violence online and inciting terrorism, imams from the official, state-approved Islamic communities have decided to join Facebook, Twitter, Instagram and YouTube to get their message across.

Joining forces with football stars The Facebook page of the imam of Tanners Mosque in Tirana, Elvis Naci, has become highly popular among Albanians.

His Facebook and Instagram accounts, which he uses to communicate his moderate views on Islam and call for peace and understanding among believers in the Balkans, currently have half million followers. Among them is Albanian football star Lorik Cana, who often comments on Na-

ci’s posts. Ylli Gurra, a Tirana mufti and representative of the official Albanian Islamic Community, to which Naci also belongs, says that imams who oversee religious life in Tirana and Albania in general have been advising their followers – especially the younger ones – to stay away from informal mosques which are not recognised by the Islamic Community, where radical clerics preach extremist interpretations of Islam. Gurra admits however that the use of social media by imams is still in its early stages. “Most of the imams believes that preaching and giving advice through social networks is not necessary all the time. I personally use them, more to give the counter-narrative in the cases

we can, we are condemning terrorism and in particular explaining that violence in the name of religion is not the right way,” Vojnika said. Vojnika added that it is not rare for imams to participate in online chats when radical ideas are being propagated in order to try to deter or warn people from succumbing to such views.

Jailed Albanian imams radicalised abroad Four imams are currently in jail in Albania, Kosovo and Macedonia, serving between seven to 18 years in prison for recruiting people to join so-called Islamic State and other extreme Islamist groups and inciting terrorism through their preaching. Albanian courts in May 2016

TIRANA MUFTI “Most of the imams believes that preaching and giving advice through social networks is not necessary all the time. I personally use them, more to give the counter-narrative in the cases when incorrect forms of Islam are preached online,” he told BIRN

when incorrect forms of Islam are preached online,” he told BIRN. In neighbouring Macedonia, the official Islamic community has also become much more active on social networks in the past several years, trying to confront or deter people with radical views that divert from moderate Islamic teachings. Its spokesperson Goni Vojnika told BIRN that increasing numbers of Macedonian imams, including the head of the Islamic Community of Macedonia (IVZ), Sulejman Rexhepi, are taking to social networks for this purpose.

“We are trying to explain to our believers that ISIS does not represent Islam and that the IVZ has always been oriented against any conflicts or wars. Whenever

jailed imam Bujar Hysa for 18 years and his colleague Genci Balla for 17 years. The authorities in neighbouring Kosovo arrested 14 imams in the summer of 2014.

So far one of them, Zeqirja Qazimi, an imam in Gjilan, has been convicted and jailed for, among other things, mentoring ISIS fighters including the notorious Lavdrim Muhaxheri, a key commander from Kosovo who died in June. Prosecutors have accused five others of recruiting for and inciting terrorism through their preaching. Enes Goga from Peja, Idriz Biliani and Mazllom Mazllomi from Prizren, and Bedri Robaj and Shefqet Krasniqi from Pristina are all awaiting trial. No security measures have been imposed to ensure their presence in court. In Macedo-

nia, Rexhep Memishi, an imam at two mosques in Skopje, was jailed for seven years in March 2016. All those arrested and jailed represent a hardline and conservative form of Islam. Three of them studied and lived for years in Saudi Arabia and other Middle Eastern countries.

Prosecutors said Zeqirja Qazimi was sponsored by Saudi organisations and others from the Gulf that are working in Kosovo. Shpend Kursani, a researcher at the Kosovar Center for Security Studies, a think-tank, told BIRN that the way they preach reflects their studies in countries like Saudi Arabia. “Their education and religious development without doubt had an impact on their conservative way of preaching and life in general. As a consequence, their sermons were more conservative than those that the official Islamic communities would like,” he said. But Kursani said conservatism in Islam was not necessarily linked to extremism or to violent radicalism. “Many studies show no direct connection between conservatism and extremism, although in certain situations a follower might not be satisfied with peaceful conservative sermons and seek those who are both conservative and violent,” he said. Two jailed imams in Albania started their studies in Syria and Jordan and later lived in Saudi Arabia and studied at the Islamic University in Medina. However, only Bujar Hysa finished the course, while trial records say that Genci Balla was expelled because his behaviour was considered problematic. Media reports say this was also the case with jailed Skopje imam, Rexhep Memishi, who was not able to finish his course at the Islamic University in Saudi Arabia. Kaltrina Selimi, a researcher in security issues at the Analytica think-tank in Skopje, told BIRN

July 2017

Children learning how to preach in a mosque.

During the trial of arrested imams in Tirana.

that the connections these people formed outside their universities were more important in pushing them toward radicalisation.

“Most of them [arrested imams] were students who dropped out from their studies in some Arab countries but then remained in those countries and got connected at some point with local extremists there,” she said. She urged Balkan countries to develop their own higher-degree Islamic studies courses and strengthen the verification process of the diplomas that students of religion get in Middle Eastern countries.

Catching up with the extremists The other major Muslim group in the Balkans are the Bosniaks, who predominantly live in Bosnia and Herzegovina, but also in Serbia and Montenegro. While imams from Albania, Kosovo and Macedonia have been radicalised abroad, Bosniaks from Serbia, Montenegro and Bosnia and Herzegovina were radicalised in

“I am trying to point out that problem, to express my views, which will help to identify the most radical and extremist groups. The mission of imams in today’s society is to communicate daily with their believers and show this anomaly [of extremism],” he said.

Bosnia itself. The most famous and notorious preacher of radical Islam in Bosnia who ended up behind bars has been Bilal Bosnic, who in his village of Gornja Maoca created an unofficial recruitment centre where people from all over Bosnia and Herzegovina, Serbia and Montenegro would come for what Bosnic decsribed as religious education. Later, many of them would end up in Syria and Iraq.

Although Bosnic has been jailed, his influence online remains huge, as most of his YouTube lectures calling for violence are still available. But the official Islamic Community in Bosnia is now trying to fight what it sees as an abuse of religious thinking. Muhamed Jusic, the Islamic Community’s media adviser and noted theologian, told BIRN that the Community is trying to promote traditional Islamic values in Bosnia and Herzegovina, both in mosques and educational facilities, as the best possible response to radicalism. “All research points to the fact that the traditional form of Islam, which has existed in this region for hundreds of years, is the best preventative programme for the abuse of religion. That is why this traditional Islamic Community is the first in line for attacks by violent extremists,” said Jusic. He cautioned however that while violent extremists are well versed in new technologies, the traditional Islamic community is only now catching up. The Community now has an online presence, with 12,000 followers on Facebook. Its newspaper Preporod has 17,000 followers, while the Islamic radio station BIR has more than 22,000 followers. Muhamed Velic, a Sarajevo imam with almost 65,000 followers, said his community is only now exploring these digital possibilities. “I find communicating with people who come to my mosque online to be a very effective tool. However, unfortunately, many do not use this tool.

Many imams are passive and have no understanding that much of the communication today is online and it’s so important,” Velic told BIRN. “I know some imams who use online tools and communicate. They do it in an excellent manner, but unfortunately, they are few. I try to encourage some of my colleagues to use

21

more online forms of communication,” he added. Samir Kadribasic, an imam from the Montenegrin town of Pljevlja, said that Montenegro’s Islamic Community decided to take to social media in order to influence young people in the country who were being led astray. “Many young people have misinterpreted the religion, they read and heard things online, decided to go to war, took their families, they took them into the unknown, to fight on the side of the extremist groups and ended their lives in the deserts of Syria and Iraq,” Kadribasic told BIRN. Kadribasic said he is trying to use social media to counter extreme influences.

“I am trying to point out that problem, to express my views, which will help to identify the most radical and extremist groups. The mission of imams in today’s society is to communicate daily with their believers and show this anomaly [of extremism],” he said. Ivan Ejub Kostic, an Islamic religious expert and director of the Balkan Centre for the Middle East NGO, told BIRN thatsocial networks are a “key battlefield” for the hearts and minds of believers. Kostic warned that the followers of radicals are sharing and spreading their leaders’ messages “like an army”. “How would you reach some young man in a village? Today it takes 30 seconds via computer and you’re already in his apartment. He sits at the computer and all of a sudden he is bombarded with notifications, and he is engrossed,” he said. Belgrade mufti Jusufspahic agreed: “Unfortunately, whoever wants to manipulate this [online] space has a good opportunity,” he said. But Sarajevo imam Velic offered advice to imams in the region who are trying to counter radical influences: spread positive messages that present a more hopeful and benevolent outlook on religion and life itself. “I constantly remind those who follow me who we are – God’s creations and his slaves. I remind them of our maker. I tell them to be good and noble. I speak about nice things and offer hope. I tell them nice stories and about the energy I get from my life and faith,” Velic said.

This is the third story produced as a part of Resonant Voices Initiative.

22

July 2017

After 10 nights spent in embassies in difficult conditions, and with the regime pressuring the diplomats to hand them back to the authorities, the United Nations stepped in, ordering passports to be provided for all those within the embassies and negotiating with the government on their safe exit from Albania.

The installation on German Embassy wall.

Photo: German Embassy in Tirana

Albanians Turn Memory of Embassy Break-in Into Art Albania is marking 27 years since thousands of people fleeing communist rule took refuges in Western embassies – becoming the first to challenge the regime.

FATJONA MEJDINI | BIRN | TIRANA

O

n July 2, 1990, Ylli Bodinaku, took his “Liaz” truck and smashed it into the back wall of the German embassy in Tirana with his wife and to children in the passenger cab.

The crack in the wall opened the way for 3,000 people to pour into the embassy, some of them wounded by the communist police rushing after them.

“It was an unusual step, a decision that brought personal and family consequences,” says Arben Ferhati, who was then a 26-year-old typographer working in the state cartographic company, recalling his decision to enter the German embassy as well. At the time, eight months after the fall of Berlin wall, the Communist regime in Albania remained firmly in power.

But many Albanians had had enough – and soon thousands of others had broken into other Western embassy compounds.

Some opened their doors to them freely, and refused to turn them in to the authorities.

Breaking the wall of fear Kastriot Dervishi, the former director of Albanian Interior Ministry archives, published a document on July 2 detailing that 3,172 Albanians entered the German embassy, 809 entered the Italian embassy, 547 entered the French embassy, while the Yugoslav embassy opened its doors to six Albanians.

Some Albanians wanted only to escape political persecution. Many more, after seeing what had happened in Germany, simply wanted freedom and more opportunities.

According to Dervishi, most of these

people, 2,296 of them, were workers, while 123 had a university degree.

An overwhelming majority of them, 3,905, were from Tirana, but thousands came from other parts of Albania when they heard the news.

Not all of them reached safety within embassy walls. After the first break-ins, the regime deployed police around the buildings to prevent people from getting inside them.

Many were wounded making the attempt.

Xhemil Beharaj, a journalist living in southwestern town of Fier, was 25 and on vacation at a beach when he learned that Western embassies were taking in Albanians who wanted to escape.

“I arrived in Tirana the next day by train without the police discovering my aim, al though after two days of roaming the city I felt desperate, because the police were monitoring all the walls surrounding the embassies,” he said.

Fatmir Merkoci, a distinguished anti-communist activist, told BIRN that the first nights of July were chaotic in Tirana.

While the former secret police, the Sigurimi, hunted down people who tried to reach the embassies, the regime also started persecuting the families of those who had fled.

“Horrible propaganda against those who were leaving and repression of their families started. Some parents were forced to deny their children, fearing further punishment,” he recalled.

After 10 nights spent in embassies in difficult conditions, and with the regime pressuring the diplomats to hand them back to the authorities, the United Nations stepped in, ordering passports to be provided for all those within the embassies and negotiating with the government on their safe ex-

it from Albania. On July 13, they were sent to Durres, a port from where they reached Italy. Later, they were sent on to various chosen countries.

“The event shamed the Albanian regime in the eyes of the whole world,” Dervishi wrote on Facebook, recalling what happened 27 years ago.

A few months later, in December, the regime began to collapse, after massive student protests demanding democratic pluralism took place.

Containing the urge of Albanians to leave turned out to be mission impossible.

After failing to reach any of the embassies in July 1990, journalist Xhemil Beharaj left Albania less than a year later.

“My wish to go abroad was finally realised in March 1991, in Greece,” he told BIRN. Hundreds of thousands would follow him out of the country in the years to come. The latest exodus was in 2015.

Referring to Albanian Foreign ministry data, around 1.4 million Albanians now live abroad, the overwhelming majority of whom left in the last two decades immediately after the fall of communism.

Around 75 per cent of Albanians leaving the country went to Greece, while 500,000 others live in Italy. In recent years, migration has been directed toward more economic developed countries like the United States, Canada and the UK. In 2015, a fresh exodus started when around 50,000 Albanians, mainly women and children, left the country to seek economic asylum in Germany. The German authorities refused almost every request, and have since Albania listed as a safe country of origin.

Remembrance at the wall On July 3, architects Gjergj Islami and

Ana Pekmezi and artist Eljan Tanini unveiled an installation on the wall of the German embassy in Tirana – the actual shape of Ylli Bodinaku’s famous “Liaz” truck that will permanently remain in the embassy wall.

“I will never forget my old truck and how it changed the life of my family,” he told Shekulli newspaper on Monday.

Islami told BIRN that he and his friends and collaborators in the project lived near the embassy block in Tirana and were always intrigued by the history of the area.

“The symbol of a truck destroying a wall in order for the passengers to reach another world was strong, so we thought to turn it into an art installation,” Islami said. However, the group says the mark to be left on the German embassy wall is just the beginning of a bigger project, named “Muri” [“The Wall”].

Even today the main block of embassies in Tirana is surrounded by a high wall that separates it from the neighborhood. The wall was erected in Communist times, when the area could not be crossed by ordinary people.

The wall remains, even though citizens can now pass freely through the embassies block – albeit monitored by the security guards.

“The absurdity of its presence is a signal of the barriers of the past that still shape our life. We aim to use it to regenerate the urban space by creating an open-air museum,” Islami said.

They propose painting the wall in red, to highlight its presence, while several art installations will enrich the public space around it. “We need to make every effort to ensure the young do not forget history,” Islami concluded.

July 2017

23

FEATURE

Migrants to Greece Strike Gold Back in Albania After leaving Albania for Greece as children, some youngsters have started returning and investing in the Albanian Riviera - lured by both nostalgia and a hunger for profit.

FATJONA MEJDINI | BIRN | TIRANA

V

angelis Giannilas was only one year old when he left the coastal Albanian village of Dhermi and went to Athens, where he grew up dreaming of becoming a policeman.

He never imagined that the small house with a big garden overlooking the Bay of Drymades that he inherited from his grandfather would make his fortune and lure him back.

“I visited the village during the 1990s and the beginning of the 2000s, but only for short vacations and to meet the family. Due to the bad infrastructure and the poor rule of law, I never thought I’d move back here for work,” he told BIRN. However, in 2012, after being unable to find work in Greece, which was hit hard by financial crisis, he came back to Dhermi for a short holiday - and saw that the area was far better developed now than before. He opened a small café-shop that summer in the courtyard of his old house and, for the first time, spent four whole months in Dhermi, as the money started to roll in. “The next summer, I started to think bigger and joined forces with my father and we started a guesthouse, the Yard Paradise, where I became the manager,” he said. The so-called Albanian Rivera, where his guesthouse is located, is a meeting point between the mountains and the Ionian Sea. Small villages dot the slopes of the mountains that lead down to bays with shingle beaches and turquoise waters.

Many people from this area left their homes n the early Nineties, after the fall of communism, searching for a better life elsewhere.

Mainly, they headed for then-prosperous Greece, which, compared to impoverished Albania, offered a much better life and business opportunities.

The region’s poor infrastructure, combined with the large outward migration of the locals to Greece, are among the reasons why tourism in the area was slow to

get going. However, in recent years, demand for accommodation has started to outstrip capacity.

With the various improvements made to the region’s infrastructure in the last few years, many of those who left have started coming back, investing in guesthouses, restaurants, bars and private beaches.

Thimio Gjinuci and his family, like many of their compatriots from the small coastal town of Himara, migrated to Greece in 1992, leaving behind his grandfather’s home on a hill overlooking the coastal town.

Gjinuci first started thinking of going back to Albania when he reached 16 and spent the summer back home.

After years spent living and studying in Greece, he was annoyed to be unable to express his true feelings properly in Albanian to a young girl he had met from Tirana.

“I felt so frustrated, so when I went back to Greece I started to re-learn Albanian. After studying for four years in Athens I didn’t realise how much I had forgotten. My dream of returning to Himara was rekindled,” he told BIRN. He risked leaving behind a good life in

Albanian Riviera

Gjinuci first started thinking of going back to Albania when he reached 16 and spent the summer back home.

After years spent living and studying in Greece, he was annoyed to be unable to express his true feelings properly in Albanian to a young girl he had met from Tirana.

Greece. Gjinuci had studied microbiology at university and had worked in a private hospital in Athens.

“I had a very comfortable and well-paid job, but I don’t tend to follow careers but dreams,” he told BIRN. “My love for Himara and the urge to contribute to this place took me back there again,” he added.

From 2010 onwards, he started spending whole summers in Himara, leaving behind his job in Athens and doing volunteering work, cleaning up the beaches and helping the doctors in the town hospital.

Three years later, he opened a guesthouse that comprises several wooden cottages surrounded by olive trees and gardens. “I enjoy managing the place a lot,” he said. “ I have made it one of the few such initiatives in the south [of Albania] where respect for the environment is at the top of the agenda.”

Vangelis Giannilas had to learn Albanian from scratch after starting his business in Dhermi.

“I emigrated as a toddler and never got the chance to learn Albanian, though with the help of my clients I’m doing very well now,” he said.

Both Giannilas and Gjinuci now host hundreds of guests each summer from all over the world.

Giannilas said he had started to earn more during one summer in Albania than he would have earned for a whole year of work in Greece.

However, neither is back in Albania full time. Both still share their lives between Albania and Greece, spending summers in Albania and winters in Greece.

The nascent tourist industry in the area is still based around beaches and sunshine, while the efforts of the authorities to develop winter and cultural tourism are still very modest in scale.

Giannilas plans to increase his accommodation capacities in future. He believes the involvement of more youngsters coming from Greece to manage tourism in Albania will give the area a real boost.

“It’s time for youngsters like me to lend a hand to the management of tourism in the area. The more of them here, the better the coast will develop,” he said.

24

July 2017

President Andrzej Duda in a surprise move vetoed the draft laws on Monday, but stressed the importance of judicial reform, a hint that the controversial measures might be resubmitted in altered form. The PiS claims that Poland’s court system must be purged of Communist-era holdouts and put at the service of the people.

Opinion

Europe Must Respond to Threats to Liberal Values As the crisis over the judiciary in Poland has shown, the EU must be more vigilant in defending values that both member states and candidate countries seem determined to test.

TOBY VOGEL | BIRN |

F

or the past several months, the European Commission has been accused of inaction over moves by Hungary and Poland to strengthen the hold of ruling parties over the institutions of the state.

Instead of triggering Article 7 of the European Union’s Lisbon Treaty, which could theoretically lead to a member state losing its voting rights, the Commission has been pursuing far less stringent approaches to try to get the two governments to change course.

In recent days, however, an unprecedented campaign by Poland’s conservative leadership against the country’s judiciary has brought the Commission to the point where it might trigger Article 7 for the first time. At issue are draft laws submitted by the ruling Law and Justice Party, PiS, that would allow the government to replace judges on the Supreme Court and give parliament greater control over the judiciary.

“These laws considerably increase the systemic threats to the rule of law,” Commission vice-president Frans Timmermans said after a meeting of the college of European Commissioners on July 19. “They would abolish any remaining judicial independence and put the judiciary under full political control of the government.”

President Andrzej Duda in a surprise move vetoed the draft laws on Monday, but stressed the importance of judicial reform, a hint that the controversial measures might be resubmitted in altered form. The PiS claims that Poland’s court system must be purged of Communist-era holdouts and put at the service of the people.

The draft laws followed a series of measures designed to restrict the independence of the judiciary. Previously, the PiS government had curbed the powers of the Constitutional Tribunal, which assesses whether laws are in line with the constitution [as opposed to the Supreme Court, which among other things rules on the validity of elections].

The move against the Constitutional Tribunal prompted the European Commission to activate a mechanism to establish whether Poland had violated the rule of law.

But the “dialogue” that was launched as

part of the mechanism was met with defiance by the Polish leadership, leaving the Commission with the choice of either dropping its case against Poland or activating Article 7.

The European Union is supposed to be a community of values – the values of liberal democracy spelled out in Article 2 of the EU’s Lisbon Treaty. It has two main instruments to deal with a situation in which it appears that one of its members no longer fully subscribes to these values – infringement procedures, and Article 7.

[A third, the rule of law mechanism that is now being applied in Poland, was recently added.]

The Commission routinely launches infringement procedures to deal with specific violations of EU law. For example, it initiated a procedure in April over a new education law in Hungary that appears designed to close down the Central European University.

The Commission’s main point was that the Hungarian law violates EU rules on the internal market, although the Commission also referred to the EU’s Charter of Fundamental Rights in making its case. However, infringement procedures can only be launched when specific provisions in EU law are being violated; violations of Article 2 values, as such, are not sufficient to trigger them.

Infringement procedures also cannot capture the systemic nature of such violations, for example when a multitude of domestic legal provisions amount to a concerted weakening of democratic institutions. Article 7 was first debated by the EU’s Reflection Group in 1995, and became law with the Amsterdam Treaty of 1997.

The timing is significant: having absorbed the liberal democracies of Austria, Finland, and Sweden, the EU was bracing itself for eventual enlargement into Central and Eastern Europe.

Worries that the new post-Communist democracies of Hungary or Poland [not to mention Slovakia] were not yet fully consolidated were the main driver behind the new article.

Then, in February 2000, the far-right Austrian Freedom Party of Jörg Haider joined the Austrian government, touching off a fren-

zy of activity among the other 14 member states.

The principle that the European Council – the group of EU heads of state or government – operates by consensus foreclosed action by the Union. Instead, the presidency, then held by Portugal under Socialist Prime Minister António Guterres, issued a declaration announcing diplomatic sanctions against Austria. However, the sanctions crumbled quickly, and Haider’s resignation as Freedom Party leader further eased tensions. In September, the sanctions were lifted. The Haider affair highlighted two facts: first, that threats to democracy could emerge in established democracies, not just the new post-Communist democracies; and second, that the sanctions regime created by the Amsterdam Treaty was unworkable.

Despite this recognition, its provisions made it largely unchanged into the Lisbon Treaty, with one significant addition: the EU was now empowered to act in the case of a “clear risk of a serious breach” of European values, and no longer only once such a breach had taken place.

The threshold for using Article 7 is set high. Establishing the existence [as opposed to the mere risk] of a “serious and persistent breach by a member state of the values referred to in Article 2” requires a unanimous decision by the European Council, minus the member state concerned.

Only then can the Council of Ministers act with a weighted majority to impose sanctions, such as suspending the member state’s voting rights in the Council. The political reality of the EU today, with 28 member states, is such that an offending government – Poland, say, or Hungary – is likely to find at least one ally willing to block the entire procedure.

Doubts about the workability of Article 7 were behind the Commission’s reluctance to trigger it. But then, Poland’s leadership went a step too far, forcing the Commission’s hands. This suggests that the real question is not whether the EU’s current tools are adequate, but whether there is sufficient will in the Commission and the member states to actually use them.

The issue is far broader than Polish or Hungarian domestic politics, however. Romania, Bulgaria and Croatia have all in recent years taken steps to curb the power of

the judiciary or restrict the space for free media. The leaders of Poland, Hungary and Croatia have all done so with reference to a fully articulated ideology of resisting liberalizing pressure from outside – notably Brussels – and in the name of traditional, national values.

And beyond the EU’s current members, in Turkey, Serbia and Kosovo for example, leaderships with autocratic ambitions are watching closely to see how the EU deals with governments that violate EU values.

Events in Hungary and Poland have raised the question about whether the democratic and institutional transformation during the shift from Communism to European Union membership might have been shallower than assumed. The experience from Bulgaria and Romania, which joined in 2007, was supposed to have informed a new, tougher accession process whose first test was Croatia, which became a member in 2013. If all three of these countries are still, or again, deeply troubled, what does that tell us about the transformative power of EU enlargement?

There is another, even more unsettling possibility. The attacks of President Donald Trump on institutions of government in the US [prosecutors, the FBI, the CIA] and of civil society [above all, the media] suggest that no country, no matter how settled and stable institutionally, is immune against the authoritarian temptation.

Other countries have also enacted illiberal measures – the UK’s erosion of free speech in the name of fighting terrorism, or the adoption of elements of the state of emergency in the ordinary laws of France. Might it be that it is not the newness of institutions in Poland and Hungary that has made them vulnerable, but the fact that they are democratic?

The EU must respond to attacks on the rule of law and on democratic institutions, be they in the member states or in the EU’s candidate countries. But beyond the specific instruments at the EU’s disposal, what is required to stave off such attacks is the vigilance and courage of individuals, and of the civil society they form together, to resist those in power.

Toby Vogel is a co-founder and senior associate of the Democratization Policy Council.

July 2017

Analysis

25

Vucic made his pledge on Monday, July 24, in a lengthy op-ed piece in Belgrade daily Blic. Judging by an abundance of mixed metaphors, misguided analogies, and convoluted sentences devoid of any substance, he likely wrote it himself, instead of engaging a speechwriter.

Vucic’s Latest ‘Historic’ Promise: A Deal with Kosovo The Serbian president has vowed to cut a deal to resolve the Kosovo issue once and for all – but don’t hold your breath waiting for it to actually happen.

DEJAN ANASTASIJEVIC

F

ormer Prime Minister and now President of Serbia Aleksandar Vucic likes to describe himself in Promethean terms.

Whatever he does, be it opening of a stretch of railway, or embarking on a state visit, it’s always “for the first time in recent history”.

He uses this phrase so often that it has become a joke that people tend to utter when they are about to do something trivial, like opening a can of beer or taking out the garbage.

This week, however, he promised to do something truly remarkable: to solve the issue of Kosovo, which has been plaguing Serbia since the early 20th Century and caused it to become the first European country ever to go to war with NATO – and lose, in 1999.

Vucic made his pledge on Monday, July 24, in a lengthy op-ed piece in Belgrade daily Blic. Judging by an abundance of mixed metaphors, misguided analogies, and convoluted sentences devoid of any substance, he likely wrote it himself, instead of engaging a speechwriter.

(Example: “It is therefore important, or more important than ever, to look at ourselves in the mirror, with courage, to clearly see all the scars, wounds, and defects on our own face, but also to attempt to heal what can be healed, in despair, without giving up on ourselves in front of the problems we’re facing.”)

Vucic quotes late Israeli PM Shimon Peres and American author Ambrose Bierce. It’s not an easy read, and parts of it are quite frustrating.

In a nutshell: Vucic claims that Serbs have been keeping their heads in the sand over Kosovo, ostrich-like, for far too long, and that it’s time to break the silence and cut a final deal with the ethnic Albanians who comprise over 90 per cent of Kosovo’s population.

He emphasises the importance of negotiations and warns that silence is dangerous, because frozen conflicts pass the danger of war on to the next generations.

Aleksandar Vucic. Photo: Darko Vojinovic/AP

He admits that the Serbs, throughout history, have failed to understand the Albanians, their strength and aspirations, and treated them roughly, but notes that the Albanians made the same mistake whenever they had major powers on their side.

He also claims that Serbia, under his rule, is politically and economically stronger than ever, and is therefore in a good position to negotiate. That is why he intends to start an “internal dialogue” about Kosovo in September in order to forge a commonly-agreed Serbian platform.

Unfortunately, Vucic is quite vague about the future deal with the Kosovars.

On one hand, it should be “a lasting solution, which would exclude the possibility of confrontation, and would be beneficial for the whole region”.

On the other, Serbs “should be realistic, because they can’t afford to lose or surrender what they already possess, nor spend the time waiting to take back something they have lost long time ago”.

The format of the internal dialogue seems equally unclear.

On a television show late Monday night, Vucic announced that he intends to

consult leaders of Serbian political parties, high priests of the Serbian Orhodox Church, and members of the Academy of Science and Arts.

That is nice, but why would Serbian opposition leaders, who he repeatedly brands as “scum”, “thieves”, and “traitors”, accept a seat at his table and share the blame if the deal goes wrong?

No wonder that so far, only a few fringe politicians accepted the call.

The Church is ultra-conservative, but so dependent on government subsidies that it will probably bless whichever proposal Vucic lays down.

And as for the Academy of Science and Arts, its members are so deeply divided on a number of issues (the theory of evolution included) that they can hardly be expected to make a useful contribution.

So the internal dialogue will probably be conducted primarily in Vucic’s own head.

Given his ultranationalist past – he was Slobodan Milosevic’s Minister of Information during the Kosovo war – it will likely resemble the internal dialogue of Gollum/Smeagol in JRR Tolkien’s Lord

of the Rings.

“Those nassty Albanians took away our preciouss Kosssovo. They have to be punished,” Gollum would hiss.

“Let’s try to be nice to them and maybe they’ll give some of it back,” Smeagol would reply.

But let’s put cynicism aside and imagine that Vucic really intends to make a breakthrough over Kosovo. What would that imply?

In real life, Serbia has very little space for manoeuvre on the issue, at least as long as it wants to join the European Union.

The EU-backed Brussels talks between Belgrade and Pristina have been going on for years, with mixed results, but the member states, led by Germany, have made it abundantly clear what they want to see at the end: a mutual contract, based on the arrangement reached by the two Germanys during the Cold War, which would fall short of formal recognition, but allow both countries to coexist peacefully.

The United States prefer full mutual recognition, but would probably accept the German model. Any other ideas, such as the partition of Kosovo or annexing the Serb entity in Bosnia as compensation for Serbia, are likely to be instantly rejected by both Kosovo and the West.

Bsides, Vucic is probably aware that his engagement in the Brussels dialogue on Kosovo is the main reason the EU is ready to tolerate his rising authoritarianism and illiberal policies at home.

By rushing to cut a deal, this leverage would be removed, and he would likely face increasing pressure on other issues, such as the rule of law in Serbia and his cosy relations with Russia. It is highly improbable that he would put himself in that situation.

So those who are expecting a final resolution this autumn are likely to be disappointed.

Instead, they’ll get another piece of high drama, scripted and directed by Vucic, with him in the leading role.

It will almost certainly be full of sound and fury.

Don’t hope for much else.

26

July 2017

New Migrants Face Old Terrors on Balkan Route A new wave of migrants crossing the Balkans in search of safety in the EU is bringing fresh testimonies of the violence and abuse that especially await women and children along the way.

GIORGIO FRUSCIONE, MICHELE AIELLO, VALENTINA MARCONI | BIRN | BELGRADE “On the border between Turkey and Bulgaria, a Bulgarian policeman grabbed me by the neck and threw me on the floor. Then he hit me with a huge clump of dirt - here,” a woman from Afghanistan in her mid-30s, told BIRN, pointing to her left hip.

Because of the violence she suffered at the Bulgarian border, the woman, who was in her sixth month of pregnancy, lost her baby.

“This journey has made me old,” she told BIRN with a heavy sigh, speaking on condition of anonymity.

She said she fled Afghanistan because of the rampant violence, only to face equal problems along the “Balkan route”, which according to her was “far worse than everyday life in Afghanistan.

“Every morning I have to take psychological drugs and I lost my teeth following the shock of losing my baby,” she concluded, staring into the void.

Her story is one many grim testimonies of suffering by migrants, who once again are trekking across the Balkans in the warmer weather towards the EU. The woman who spoke to BIRN in March at a migrant centre in Presevo, in southern

Serbia, seemed to have lost more than her baby: she had also lost all feeling. She talked about her terrible experience in a way that suggested she had nothing else to lose. Alongside similar testimonies from other migrants, her story also shows that Balkan border officials and individuals hunting down migrants continue to mistreat them. Andrea Contenta, a human rights expert with Medecins Sans Frontieres, MSF, in Serbia told BIRN that his organization estimates at least 42 migrants have died along the Balkan route since January. “The real trauma is the journey, not their countries of origin,” he said, reflecting a conclusion that many immigrants have also reached.

He also believes that “Serbia is becoming a new Calais”, referring to the French port which became a squalid collection centre for migrants who were unable to move forward to the UK but did not want to go back. The long-term consequence is that “we have a whole generation at the EU’s borders that is left without school education, without any social fabric and completely marginalized from the rest of society,” Contenta said.

Local and international officials stress that European institutions must address the main problems related to the migrants, but especially the violations of their basic human rights. More than one year has passed since the European Union signed a controversial

He also believes that “Serbia is becoming a new Calais”, referring to the French port which became a squalid collection centre for migrants who were unable to move forward to the UK but did not want to go back. The long-term consequence is that “we have a whole generation at the EU’s borders that is left without school education, without any social fabric and completely marginalized from the rest of society,” Contenta said.

deal with Turkey that eventually closed off the Balkan Route. However, it did not entirely halt the flow of refugees crossing the several borders of the Balkan peninsula. Currently, 7,000 migrants are still stuck in 16 reception centres around Serbia. According to the UN’s refugee arm, UNHCR, 59 per cent of the migrants hosted in Serbian reception centres are women and children. Many minors are unaccompanied. While European governments cannot agree on a common strategy to tackle the refugee crisis, women and children on the Balkan route remain highly vulnerable as a new season of migration gets underway. Women who travel alone and unaccompanied minors are believed to be in the most danger. A common European strategy at a political level must be agreed to guarantee these refugees a safe passage through the Balkans and not leave them rely on their own ingenuity, experts say.

Bulgaria police recalled with dread Almost 90 per cent of interviewed Afghan migrants who have crossed the border between Turkey and Bulgaria say they witnessed or endured abuse and violence by the Bulgarian police.

NGOs active in human rights, such as Human Rights Watch, have reported that pushbacks and abuses are common at this border.

In its 2015 research among asylum seekers and migrants from Afghanistan, Syria,

July 2017

27

The majority of incidents happened in border areas, mainly on the border with Turkey, where many refugees experienced shootings and dog attacks. The situation for migrants did not improve in 2016, an Oxfam report, “A Dangerous Game”,published that year, said.

and Iraq who were caught in Bulgaria and returned to Turkey, Human Rights Watch reported 59 recorded incidents involving mistreatment of migrants between March and November of that year. Of this number, 26 said they had been beaten by the police or bitten by police dogs. In all but one case, asylum seekers and migrants said Bulgarian law enforcement officials searched them and stole their money, mobile phones, food, drinks, and other items, the report said.

Also in 2015, the Belgrade Centre for Human Rights reported that all the migrants they had interviewed had reported some kind of mistreatment in Bulgaria.

The allegations are largely consistent and include extortion, robbing, physical violence, use of weapons, threats of deportation and attacks by police dogs.

The majority of incidents happened in border areas, mainly on the border with Turkey, where many refugees experienced shootings and dog attacks. The situation for migrants did not improve in 2016, an Oxfam report, “A Dangerous Game”,published that year, said. This report focused on abuses and human rights violation reported by migrants mainly from Afghanistan, but also from Pakistan, Syria and Iraq on Serbia’s borders with Hungary and Bulgaria.

Accounts of abuse include, among other things, the Bulgarian police “searching a group of migrants and taking all of their valuables, even their shoes, before sending them back over the border”, the report said. Arafat, a boy aged eight who fled Afghanistan with his 15-year old brother a year ago, hoping to reach Austria, where one of their brothers lives, recounted a similar harrowing story, which he experienced last summer when he and his brother tried to enter Bulgaria from Turkey.

“The police found us when we were passing the Bulgarian border. They beat us up and

I was assaulted by one of their dogs,” Arafat told BIRN, showing the scar a police dog had left on his chest. Today, Arafat is the youngest of the 65 unaccompanied minors currently lodged in the Krnjaca migrant centre in central Serbia. Arafat has no clear understanding of the journey he and his brother made but knows it took them about two weeks to get from Bulgaria to Krnjaca. He knows that his older brother had to pay some money. He does not know how much exactly because, he says, “these are adults things”.

He and his brother have been staying in Krnjaca for more than six months and he now has to take care of his older brother who suffers from psychological problems caused by the violence they both endured on their journey. “I just want to go to school and have a normal life,” he told BIRN. Like all other unaccompanied minors, Arafat is now under the supervision of a legal guardian appointed by Serbia’s Interior Ministry to legally represent him and who should assist him if Arafat applies for asylum in Serbia, or continues his voyage.

Violence haunts victims for years Physical and/or mental problems caused by violence they either suffered or witnessed are widespread among the migrants in Serbian reception centres. Experts say the consequences of such violence can haunt victims and their families for years, sometimes for life. Malika, a woman who fled Afghanistan in February 2016 and who is now at the Presevo camp in southern Serbia, reached Serbia through Bulgaria after she and her husband tried to sail to Greece.

They did not make it because their ship sunk in the Aegean. When they finally reached Bulgaria in May 2016, Malika was abused by the Bulgarian police after they arrested her in the forest while crossing the border from Turkey.

When the police stopped her they forced

her to strip in order to search her. When she refused, she said the police threatened her.

“When I offered them 20 euros not to be searched, they asked for more, but I needed that money for my travel,” she recalled. Eventually, the police found her money and took it away anyway.

“Here in the camp my health is worsening day by day. I am going insane here: every morning they give me medicine and now I feel like I am falling down,” she told BIRN, adding that despite her own problems she still has to take care of her husband who started displaying mental problems during the

Through one of their projects, Atina in 2016 offered safe houses to 55 women victims of human trafficking as well as assistance to 196 migrants from the reception camps. journey from Afghanistan.

According to a Gender Analysis Report on the Serbian asylum system in 2016, published by the Belgrade Centre for Human Rights in cooperation with Oxfam and UN Women, the number of women migrants travelling alone along the Balkan route is rising.

They found that 56 per cent of the 226 women they interviewed were single women with children.

Sonja Toskovic, one of the authors of the report, said many single women do not appear in the statistics and are therefore out of the system, making them even more vulner-

able. “A woman alone must be ready for everything. We know we are strong and can tolerate a lot but I would recommend all women taking this route not to travel alone,” another Afghan woman told BIRN in March, when asked if she had any message to share with other women planning to take the Balkan trail.

A mother of four, now in her mid- to late30s, she fled Afghanistan in 2015 and is now at the Presevo centre after a 16-month journey. Atina is one of the NGOs and organisations in Serbia that offers psychological support to women victims of abuse on the Balkan Route.

This is difficult, however, as it is hard to get in touch with women willing to talk about the abuse they have experienced.

Usually, they prefer to avoid reliving their grim experiences. They also fear the stigma they would endure among their compatriots if their stories became publicly known.

Through one of their projects, Atina in 2016 offered safe houses to 55 women victims of human trafficking as well as assistance to 196 migrants from the reception camps. Jelena Hrnjak of Atina reports that of more than one million migrants who have crossed Serbia, the Serbian state has so far identified just three victims of human trafficking. Hrnjak says this number is far from reality.

Another project promoted by Atina is “Open Letters”, a tool that women can use to share their experiences and messages anonymously.

Its purpose is to give a voice to some of the vulnerable individuals seeking a new, safer life.

Of the 74 collected letters, one, sent by a group of Syrian refugee women who succeeded in reaching Germany, urges all migrant women to stay strong. “Have patience. Do not let yourselves become tired or lose hope,” it reads.

28

July 2017

INTERVIEW

Kosovo War Court President Promises Impartial Justice The president of the Kosovo Specialist Chambers, Ekaterina Trendafilova, told BIRN the new court has no ethnic bias, will protect its witnesses from intimidation and deliver justice impartially and independently.

MARIJA RISTIC | BIRN | BELGRADE

I

n her first interview as president of the Kosovo Specialist Chambers, judge Ekaterina Trendafilova told BIRN that the newly-established Hague-based institution that will try former Kosovo Liberation Army members for wartime and post-war human rights abuses will not be ethnically biased as it will only prosecute suspected criminals, not the guerrilla organisation itself. Trendafilova also promised that the court would protect its witnesses properly - a failing in previous attempts to prosecute Kosovo Liberation Army fighters - and expressed hope that its work will help to enhance the rule of law in Kosovo. This is not the first time that Trendafilova has ruled in cases of international criminal justice; prior to joining the Kosovo Specialist Chambers, she was a judge at the International Criminal Court, an experience that she believes will benefit her in her new role.

Other hybrid courts, administered by the UN and the EU, have operated in Kosovo before. How is this court different and how will you, as a judge, make sure that it fulfils its mandate?

The Specialist Chambers are different in many respects. I will mention some of them and I will not use these labels, such as ‘hybrid’, ‘international’ or ‘internationalised’.

The Specialist Chambers are created by a constitutional amendment that was enacted by the Kosovo parliament with a two-thirds majority. This is a strength for us. It means that the people of Kosovo expressed through their representatives in parliament that such an institution is necessary and desirable. Next, the Specialist Chambers can rely on Kosovo authorities, including the police, to execute orders, searches, and seizures and to arrest suspects. Kosovo authorities, by virtue of the [Kosovo] Law [on the Specialist Chambers and Specialist Prosecutor’s Office], are required to cooperate with the Specialist Chambers to achieve the ultimate goal to bring to account those responsible for the alleged grave crimes committed. At the same time, however, we are an institution relocated to the Netherlands, our host country, which means that we can ensure the highest degree of safety and security for all those interacting

with the Specialist Chambers, in particular victims and witnesses. Further, only international judges may adjudicate at the Specialist Chambers. This choice shows that the Kosovo parliament had the utmost regard for the independence and integrity of this institution, future prosecutions before it and the safety of witnesses and victims. As a judge and president of the Specialist Chambers, I will ensure that the Specialist Chambers fulfil their mandate through the application of the law, as enacted by the Kosovo parliament, and the rules adopted by the judges. Most importantly, I trust that the highly experienced judges, appointed to the roster of international judges, will conduct exemplary court proceedings and deliver best quality judgments.

How will you better deal with outreach and explaining the Specialist Chambers’ mission in light of the poor reputation of the International Criminal for the Former Yugoslavia, ICTY in ex-Yugoslav countries, but also taking into account the antipathy towards this new institution in Kosovo?

It may be the case that not everyone in Kosovo is in support of or may be suspicious of the Specialist Chambers. However, as I said in an earlier response to your question, the decision to establish the Specialist Chambers has been made by the representatives of the people of Kosovo, the parliament. We are a reality, we are already operational, ready to receive any filings. Our mandate is different from that of the ICTY and we should be judged pursuant to our performance. Now, besides the establishment of the institution and our readiness for judicial proceedings, it is equally important to continue providing information to the public about our mandate, the procedures and what can be expected from the work of our institution. This is important to prevent any misinformation or misunderstanding. I strongly stand for the highest level of transparency of our activities, subject of course to sensitive and confidential information, which is necessary to protect witnesses that will come forward to testify. Since last year and the launch of our trilingual website where all information can be found in English, Albanian and Serbian, all relevant information and public filings by the parties and

The president of the Kosovo Specialist Chambers, Ekaterina Trendafilova

the judges are, and will continue to be, accurately shared with the public. The communication with the media is an ongoing process.

Furthermore, the principals of the court as well as the public information team of the Specialist Chambers have been regularly engaged with various relevant actors from civil society, academia and media in Kosovo but also on a wider scale, in the region and internationally. For example, the registrar, Dr Fidelma Donlon, met numerous media and civil society representatives at the Justice Transparency Forum in Pristina this spring. I expect that similar events are to continue to be organized in the future. Also, at our premises I have recently held a press conference. We also receive numerous visitors as well as hold lectures for interested student groups. This is all part of the on-going implementation of our outreach programme that will be intensified.

We are to organise the live-streaming of our future court proceedings. I would like to emphasise that I rely in the utmost on outreach to convince the people in the region that the Specialist Chambers will deliver justice impartially and independently to all concerned.

How difficult is to do outreach if you are based miles away from where the crimes were committed?

The distance in terms of communication and effective outreach is a challenge I am keenly aware of. However, we luckily live in the age of modern technology and I hope that this will assist us in establishing direct communication with all the interested audience, not only with the media. One of the forthcoming priorities is also to address victims and to fully explain their rights, the relevant process of application and eligibility. Witnesses will also be reassured of robust witness protective measures undertaken by the Specialist Chambers. Moreover, once proceedings in the courtroom start, we will broadcast them via our website in all official languages, which will allow the media and the general public to follow court proceedings. Of course, in light

of the necessity to protect witnesses, some of this coverage may only be transmitted in part or with protective measures such as face and voice distortions.

How do the Specialist Chambers cooperate with Kosovo authorities? When it comes to detention and arrests, will you use special court police or Dutch or Kosovo police?

As provided in the Law [on the Specialist Chambers and Specialist Prosecutor’s Office], we can avail ourselves of the Kosovo police as any other court in the country. Likewise, the Specialist Prosecutor can enforce his orders through a police force within his Office. Any orders and decisions of the Specialist Chambers, including search and seizure and the arrest of suspects on the territory of Kosovo, have to be executed. This is what the law dictates. In addition, we can request international cooperation where necessary.

How sensitive do you need to be in respect of the current political conditions in Kosovo?

It is not really a question of being sensitive.

The Specialist Chambers are a judicial institution, independent in the exercise of their functions and the fulfilment of their mandate, in compliance with the Law [on the Specialist Chambers and Specialist Prosecutor’s Office] as agreed upon and enacted by an absolute majority of the parliament of Kosovo. We carry on with our mission, as enshrined in the law, regardless of the political processes in Kosovo. We only abide by the constitution and the law. Nevertheless, we are following closely the developments in Kosovo and are aware of any sensitive issues, without being influenced by them.

How do you respond to the criticism that the Specialist Chambers are biased because they only deal with one ethnic group, Kosovo Albanians?

The Specialist Chambers will not prosecute any ethnic group. They will not prosecute any organisation. The Specialist Chambers will only prosecute and hold accountable

July 2017

The new court is housed in the former Europol building in The Hague

individual persons. The Law [on the Specialist Chambers and Specialist Prosecutor’s Office] clearly provides for individual criminal responsibility, which means that persons may only be held accountable for crimes they committed as individuals, not as representatives of an ethnic group, of communities, or any other groups.

The court also has a victims’ support unit, and the law envisages reparation programmes. How will these work in practice?

First of all, let me say that I am quite pleased that the Specialist Chambers, unlike the ICTY, gives victims the opportunity to participate in the proceedings. Victims of crimes alleged in an indictment may apply to the Victims Participation Office within the Registry if they wish to participate. The Law [on the Specialist Chambers and Specialist Prosecutor’s Office] provides that victims have a right to notification, acknowledgement and reparations. In practical terms, this means that victims will be able to participate meaningfully in the proceedings before the Specialist Chambers and seek reparations.

Once an accused has been found guilty of a crime, the judges may order an accused to pay appropriate reparations to victims collec-

tively or individually. The Victims’ Participation Office will also administer a list of victims counsel in order to ensure efficient legal representation of and assistance to victims.

Can you also explain the role of the Ombudsperson?

The inclusion of an Ombudsperson, which is already foreseen in the Kosovo constitution, is an important constitutional guarantee also within the Specialist Chambers’ legal framework. It is envisaged to enhance our transparency and openness to the public and serve as an independent oversight of the Specialist Chambers and the Specialist Prosecutor’s Office. At the same time, it will have due regard for the independence of the judiciary and judicial proceedings, meaning that the Ombudsperson cannot interfere therein subject to cases of undue delay. Finally, it is supposed to strengthen the checks and balances, which are in place to guarantee the protection of fundamental rights and freedoms, as enshrined in the constitution of Kosovo. I look forward to the operationalisation of this mechanism as it can only contribute to the credibility of the two institutions.

Witness protection has so far been one of the key issues in war crime trials in Kosovo,

and the Specialist Chambers claims to have prepared a robust witness protection system.

How do you think international and national courts have protected witnesses testifying about international crimes so far? Is this one of the reasons why courts are often a long way away from the places where the crimes were committed?

By virtue of my past experience but also being conscious of some previous examples, I am very much aware of the importance of witness protection.This is a key factor for the mandate of the Specialist Chambers, reflected by the relocation of the proceedings to the Netherlands. For that reason, a robust system of witness protection has been devised in our Rules of Procedure and Evidence. In addition, any interference with the security and well-being of witnesses will not be tolerated and will be prosecuted by the Specialist Chambers.

Being relocated is certainly a potent instrument to provide better protection to witnesses, victims and other persons interacting with the Specialist Chambers. My firm understanding and that of all judges is, as expressed in the rules, that justice will not be done at the expense of the safety and well-being of anyone cooperating with the Specialist Chambers. Hence, protection is pivotal for us.

What do you see as the potential obstacles to the Specialist Chambers’ success?

I will tackle this question from a different point of view, namely what are the factors to measure the success of the Specialist Chambers in fulfilling their mandate. First, the persons who will be charged with serious crimes by the Specialist Prosecutor will have to be apprehended or will voluntarily surrender in order to face the allegations against them. It is my hope that the Specialist Prosecutor will expeditiously discharge his investigation duties and will file indictments as soon as he is ready. Second, accused persons are to be afforded a fair and expeditious trial, in conformity with the Kosovo constitution and the highest standards of human rights. Third, victims’ rights are to be effectively protected.

Fourth, the Specialist Chambers and the trials that will be conducted will be an opportunity for the people of Kosovo to face the past.

Lastly, through their mandate, the Kosovo Specialist Chambers will enhance and foster the rule of law in Kosovo.

You are an experienced judge, having worked previously for international courts.

How much do you believe your experience with the International Criminal Court will help you in your work at the Kosovo Specialist Chambers?

At the International Criminal Court, I worked on a number of cases, where I faced different legal and factual issues, complex challenges which required immediate action and appropriate and timely solutions. The nine years spent on the bench of the International Criminal Court coupled with my previous experience is a sound basis for the tasks I am entrusted to perform with the Kosovo Specialist Chambers. It is important to draw from the lessons learned and benefit from the achievements, which should not only be followed but further developed and improved in the daily operation of the Kosovo Specialist Chambers. This is equally true for all judges appointed to the roster of international judges, who have solid experience from national and international settings, including international criminal courts and tribunals. As the newest institution dealing with international crimes, we have the unique chance to avoid flaws that other judicial institutions may have encountered within the domain of their respective jurisdictions.

In which ways do you believe this court

29

can help the criminal justice field advance?

Is there something that this court has that some other courts could use as a new innovation?

The design of the Kosovo Specialist Chambers and the legal framework for its operation provide for a number of innovations, which could advance the criminal justice field and could equally serve as good models for future institutional improvements. In this regard, I will refer to the Specialist Chamber of the Constitutional Court. This chamber falls within the structure of our institution, being tasked to review whether the Rules of Procedure and Evidence comply with the Kosovo constitution and also embrace the highest standards of human rights. Another responsibility of the chamber is to ensure that the rights of individuals, as enshrined in the constitution, are protected before the Specialist Chambers and by any action of the Specialist Prosecutor’s Office. Other criminal justice institutions dealing with the same or similar crimes, do not have this core human rights safeguard mechanism. Next, an Ombudsperson is another novelty of our institution when compared to international criminal tribunals.

His or her task is to monitor and protect the fundamental rights and freedoms, enshrined in Chapter II of the constitution, of persons interacting with the Specialist Chambers and Specialist Prosecutor’s Office in accordance with the law and the rules. Third, the Kosovo Specialist Chambers venture for efficiency and effectiveness in its functioning. For example, the Law [on the Specialist Chambers and Specialist Prosecutor’s Office] does not provide for permanently present judges at the seat of the Specialist Chambers but only when the specific nature of the work so requires.

The law has also established a roster of international judges and such a system of operation whereby the president holds the authority to assign judges to different panels whenever necessary. We have also catered for meticulous management of the cases and have established strict deadlines for judicial performance. These and many other approaches agreed upon and adopted by the judges will render the overall institution very efficient.

Some of these features derive from the Kosovo judicial system, while others were introduced by the Plenary of Judges. These innovations may be looked at and seriously considered for future models of international criminal justice.

Bearing in mind the current crisis with the International Criminal Court and the emergence of the hybrid courts like this one for Kosovo or the one for the Central African Republic, do you think this is the future of international justice? Or just a temporary compromise?

To start with, I do not agree that the International Criminal Court is in crisis. On the contrary, the first permanent international criminal court is operational for already 15 good years and is establishing itself firmly on the international arena. The problems which the International Criminal Court faces with some member states could be perceived as another proof that it is on the right track combatting heinous crimes affecting the consciousness of humanity. The harshest opposition against the International Criminal Court comes from those who fear the time they will be brought to account before it. The existence of the International Criminal Court, however, does not prevent emergence of other type of institutions like the Specialist Chambers and the hybrid court for the Central African Republic where the specificity of the crimes, of the issues to be resolved weighs in favour of taking a different avenue.

30

July 2017

FEATURE Renowned Croatian bookstore Morpurgo is one of the oldest in Europe. As it prepares to close its doors, some still hope it will survive.

Artists Mourn Closure of Croatia’s Oldest Bookstore RELJA DUSEK | BIRN | CROATIA

T

he small green, wooden door of Morpurgo is still nestled optimistically in its old stone building, closed since mid-June.

Located at the central People’s Square, or Piazza, as it is known by locals, the bookstore has endured as a symbol of Split, Croatia’s second-largest city. Generations of Split’s intellectuals met at the venue, which saw the birth of the Croatian National Revival in the 19th Century. It swiftly became a second home for writers and book-lovers.

“Morpurgo has a special place in my heart. When I was a girl, my father would always take me to that bookstore. It was the biggest joy of the childhood. I got my first books in Morpurgo,” Mani Gotovac, the first female artistic director in the history of Croatian theater, told BIRN. “The Little Prince, Alice in Wonderland, Jonathan Livingstone Seagull. Morpurgo, in some way, determined my life,” she said.

From 1998 to 2002 Gotovac served as the Director of the Croatian National Theatre in Split. She was born in the city and spent her childhood there.

When she was in high school she would meet with her friends, Igor Mandic, Igor Zidic, and Zvonimir Mrkonjic. Today, they remain well-known Croatian intellectuals.

“The atmosphere was different there.

Books were always scattered all over the place,” she recalled.

“It was again the center of my life when I become Director of the Croatian National Theatre in Split. I used to go there with actors and directors, looking for plays and books,” Gotovac added.

The closure of Morpurgo is a direct consequence of the fall of private company Algoritam MK – Croatia’s major bookstore chain which collapsed in May. It owes millions of Kuna to other small publishers whose future is now uncertain. Algoritam MK was the latest owner of Morpurgo, so when it collapsed, it was only a matter of time before this small bookstore also closed.

When it happened, it was an unpleasant surprise.

Just a few days before the closure, a new book by academic Nada Topic was published and set in the window, called Bookstore Morpurgo in Split. Morpurgo is probably one of few bookstores in the world that has a book about itself.

Topic started exploring Morpurgo’s history during her PhD project and later wrote a book that has only just been published.

It was on Morpurgo’s shelves for its final few days.

“I wasn’t surprised when I heard the news. It was a logical sequence given the poor management of Algoritam. But I was sad. I think it is a great loss to Split,” she told BIRN. “A hundred years ago, Split had more bookstores than today. Now it has only one. This is a tragedy,” Topic said.

Morpurgo was founded in 1860, by Vid Morpurgo, one of the most prominent people in Split history. As far as it is known, there are only two European bookstores which opened around the same time: Livraria Bertrand which was founded in Lisbon in 1773 and Galignani, in Paris, opened in 1856.

Vid Morpurgo was a publisher, industrial pioneer, and intellectual. He opened the bookstore when he was only 22 and managed it until he died in 1911.

“It wasn’t his only business. Among other things, he had a liquor factory. He didn’t run a bookstore to earn money. His goal was to educate people in Split,” Nada Topic explained.

In that time, 90 percent of people who had lived in Split were illiterate, so the opening of a bookstore was a cultural venture.

Morpurgo was very interested in politics. It was the time of Croatian national revival and over these years, more and more people in Dalmatia and Split wanted to unite with Croatia. Prominent revival movement members met in Morpurgo’s bookstore.

They fought for national recognition and against city government that leaned heavily on Italy.

“It was a place where people could buy

The closure of Morpurgo is a consequence of the fall of private company Algoritam MK – Croatia’s major bookstore chain which collapsed in May. Photo: Pixabay.

“Morpurgo has a special place in my heart. When I was a girl, my father would always take me to that bookstore. It was the biggest joy of the childhood.

I got my first books in Morpurgo,” Mani Gotovac, the first female artistic director in the history of Croatian theater, told BIRN. a book but also discuss politics and social issues,” Topic said.

Vid Morpurgo is buried in the Old Jewish Cemetery on Marjan Hill. On his gravestone, it states, “exalted in mind, noble in spirit, all his life of intellectual work he dedicated to people’s liberation from spiritual and material slavery, and in an awakening of people. Founder of the first bookstore, first bank, first factories, left irreplaceable emptiness when died.”

He had no wife or children, so his nephew took over the bookstore which stayed in the family until 1947 when it was nationalised. The bookstore changed its name to Luka Botic and run under this guise until the 1990’s.

After the Croatian War of Independence, the bookstore was again privatised and its new owners reconstructed it under the watchful eye of conservationists.

“Contemporary bookstores should look back into history. Bookstores are not just a place where books are sold, they are a cultural movement,” Topic observed and explained that Vid Morpurgo used to hand out free books, just to educate people.

For Arsen Muzic, a well-known Split lawyer and poet, as well as a member of the Croatian Writers Association, Morpur-

go was not an ordinary place, nor were people who worked in his bookstore ordinary salesmen – they were well informed and knowledgeable about books.

“It was a special place. When I was looking for a book, Morpurgo was always my first choice to go and ask for it. I remember I bought Sandor Marai’s book Embers there,” Muzic said.

“It is easy today when you can search the internet and find whatever you want.

But once when there was no Google, customers were relying on the salesman’s knowledge and experience,” said Muzic.

Zvonimir Mrkonjic, an award-winning Croatan playwright, poet and academic, told BIRN that he also had fond memories.

“Of course, I used to go to Morpurgo. It was one of three bookstores in the city center. Unfortunately, bookstores are closing down. In the long run, I believe that small bookstores have more chances of lasting than the big ones that sell all and nothing.”

The new major of Split, Andro Krstulovic Opara, said that he is well aware of the importance of preserving places as Morpurgo. Just as new media is pushing books aside, new times are changing the cityscape of Split. Tourists and restaurants dominate the historic centre leaving less room for places such as Morpurgo bookstore.

“Many people objected when I said that Diocletian’s Palace became a kiosk for cheap bear. I’m determined to change it.

We will return the life to the city,” Split’s major told Croatian media.

Topic believes Morpurgo will survive this crisis. Although its future is uncertain, the bookstore is on the list of protected cultural assets of Croatia, so any future owner of this attractive place is obligated to keep a bookstore.

Gotovac holds the same hope. “I just can’t believe that Morpurgo would stay closed. If it really happens, that would be a genocide on Croatian culture,” Gotovac concluded.

July 2017

31

PROFILE

Krunic: The Serbian Artist in Search of Conversation Belgrade-born painter Slavko Krunic describes his portraits as ‘satiriconography’ but insists his caricature-style in no way mocks his subjects.

“People say that every picture is in fact a self-portrait,” Krunic tells. Photo: With the courtesy of Slavko Krunic.

SIRI SOLLIE | BIRN | BELGRADE

O

nce you have examined Slavko Krunic’s works closely, they will be easily recognisable to the attentive observer. His work often portrays ordinary people in the midst of natural scenery or an undefined city skyscape.

Painting has been a full-time occupation for Belgrade-born Krunic since graduating from Belgrade University’s Faculty of Fine Arts in 2002 - a luxury many artists are not in a position to enjoy. He describes his work as ‘satiriconography’ where his portraits are composed in a caricatured way “but with no intention to laugh at them”. “Their faces are filled with kindness and longing; they are surprised at the world they exist in, but more than anything, these characters search for the collocutors from the other side,” Krunic says about his portraits. As to why his works are mainly portraits, Krunic says: “My inspiration is triggered by the motive to find more co-speakers… That is why I make their yearning expression. They are looking for someone with whom to have a conversation, that is, co-speakers.”

He also says he is driven by the wish to confuse his audience, and perhaps have audiences in 200 years asking themselves if the subjects really exist. On several occasions, Krunic has collaborated with various local and international writers, including the famous Serbian writer David

“Marquis Where To” by Slavko Krunic. Photo: With the courtesy of Slavko Krunic.

Albahari, in order to have accompanying texts for some of his works. His goal, he says, is to amplify his works live independently of him. While portraits are his main focus, Krunic says he has only worked on one self-portrait and that was while he was still studying at the Faculty of Arts at Belgrade University. “People say that every picture is in fact a self-portrait,” he adds.

‘My paintings have their own life’ His success is perhaps explained but his combination of the simple composition and focus on portraying ordinary people in an undefined era. Krunic says his work is currently focused on helping make “some ‘secondary’ values immortal, [such as] sensuality, seductiveness and humanity”. For himself, Krunic says he first began to feel successful when his paintings

Krunic has collaborated with various local and international writers, including the famous Serbian writer David Albahari, in order to have accompanying texts for some of his works. His goal, he says, is to amplify his works live independently of him.

seemed to take on their own lives. “The real success is to have your art independent from you. I started to feel successful from the moment I discovered that my paintings have their own life,” he says.

Krunic says that being an artist is a full time occupation that constantly makes you consciously re-evaluate yourself and your surroundings. “I grew up surrounded with the paintings and painters. My father had an unusual gallery in his mechanic workshop which was placed in our home yard. I was cognisant about the importance of art very young, and took it seriously as a life-time occupation,” he says.

Krunic works have been exhibited all over Europe, including Spain, Slovenia, Netherlands, Denmark and Italy. In Belgrade, however, the Museum of Contemporary Art has been closed since 2007. According to the museum’s website, the exhibition space is closed because of renovation and extension works at the Usce site. Krunic believes the closure has been a severe blow to the local art scene and in his opinion could be interpreted as “a cultural genocide”. “I like to believe that keeping museums in Belgrade closed for more than ten years is someone’s bad joke,” he adds. Next to the art museum, the National Museum of Serbia, on Republic Square in the centre of Belgrade, has also been closed for renovation since 2012. Krunic, who lives and works in Novi Sad, the capital of the northern province of Vojvodina province, however mentions that Novi Sad provides for better collaboration with the local and international art scene. The European Capital of Culture is selected by the European Union, which will organise a series of cultural events with a strong European flavour over one calendar year.

Together with Novi Sad, the Romanian city of Timișoara and the Greek city Elefsina, have been selected as European Capitals of Culture during 2021. Serbian artists have struggled to showcase their works abroad and also visit important art cities in Europe, mainly due to visa restrictions that were imposed on Serbs in the aftermath of the wars of the 1990s. Krunic, however, says that thanks to the internet artists can at least show their works internationally and take part in international competitions. He also mentions that online marketing makes it easier to sell work abroad. He notes that one of the biggest hindrances for Serbian artists working today is bureaucracy, which makes it difficult to export artworks. He would like to see an open art market on a par with international standards.

www.reporter.al Për të marrë çdo ditë me postë elektronike (e-mail), lajmet kryesore, analizat, reportazhet dhe investigimet.

INVESTIGIME ANALIZA LAJME

REPORTAZHE OPINIONE INTERVISTA RAJON BLOG

Abonohu te buletini ynë elektronik!