Reporter.al Botimi Maj 2016

investigim

12

Kompania me lidhje me krimin e organizuar kërkon me qira kombinatin e armëve

Ministria e Mbrojtjes ka miratuar një marrëveshje për të dhënë me qira kombinatin mekanik të Poliçanit një kompanie Bullgare të lidhur me krimin e organizuar.

analizë

08

reportazh

Pro dhe kundër: Shqipëria në garë me kohën për reformën në drejtësi

Reforma në drejtësi ka hyrë në fazën kritike të miratimit, ndërkohë që askush nuk është i sigurtë se politika shqiptare do të votojë për të pastruar vetveten.

15

Kajakë dhe polifoni: Miqtë e Vjosës i thonë JO digës

Një grup aktivistësh mjedisorë nga vendi dhe Europa bashkuan forcat në përpjekje për të bindur qeverinë shqiptare të tërhiqet nga hidrocentralet mbi lumin Vjosë.

Nr.

09

Maj 2016 E përmuajshme

Prapaskenat e kolapsit të ARMO Dokumentet e siguruara nga BIRN dhe intervista me ish ministra dhe zyrtarë të lartë, hedhin dritë mbi mënyrën se si biznesmeni Rezart Taçi përvetësoi qindra milionë dollarë me anë të ‘mashtrimit, evazionit fiskal dhe kredive të këqija,’ duke shkatërruar kompaninë e rafinimit të naftës bruto ARMO - ndërkohë që institucionet dhe krerët e shtetit bënin një sy qorr.

Rezart Taçi, i akuzuar për evazion fiskal dhe "rrënimin" financiar të gjigandit të hidrokarbureve ARMO

2

Maj 2016

Prapaskenat e kolapsit të gjigandit të hidrokarbureve ARMO I dyshuari si ‘baron’ droge, Klemend Balili, i kërkuar nga Greqia

04 11

Pro dhe kundër: Shqipëria në garë me kohën për reformën në drejtësi

08

Kompania me lidhje me krimin kërkon me qira kombinatin e armëve

12

Prej 12 vitesh i kërkuar nga Italia, i dënuari për drogë bën sukses në Shqipëri

13

Ish-studentja e “La Sapienza” sfidon politikën me një fermë dhish në Rubik

14

Kajakë dhe polifoni: Miqtë e Vjosës i thonë JO digës

15

Publikuar nga:

Publikuar nga:

19

Albanian Officials Reveal Past Crime Convictions

18

LAJME INVESTIGIME

21

Ministria e Mbrojtjes i hapi rrugën kërkesës së një kompanie të dyshimtë bullgare për kombinatin e Poliçanit

Kosovo’s war on terror turns into court farce

22

Macedonia Risks ‘Isolation’, Albanian Party Leader Fears

28

Surrounded by Rising Waters, Villagers Protest Compensation

30

De Biasi Makes Albania’s Dreams Come True

12

31

15

Aktivistë dhe përfaqësues të Parlamentit Europian, fushatë për mbrojtjen e Vjosës

LAJME

Është publikimi i Rrjetit Ballkanik të Gazetarisë Investigative në Shqipëri – BIRN Albania.

OPINION BIRN Albania është njëOPINION organizatë jo-fitimprurëse, e cila mbështet zhvillimin e REPORTAZHE INTERVISTA RAJONI gazetarisë investigative në Shqipëri me qëllim ekspozimin e rasteve të korrupsionit INTERVISTA RAJONI dhe promovimin e të drejtave të njeriut në vend.

Ky publikim i përmuajshëm është një përmbledhje e disa prej artikujve të botuar nga rrjeti BIRN në faqen www.reporter.al dhe www.balkaninsight.com.

Mbështetur nga: Ky publikim shpërndahet falas. Printimi dhe shpërndarja e tij mundësohet nga: Mbështetur nga:Endowment for Democracy

National D B T D Balkan Trust for Democracy

REPORTAZHE

T

20

ANALIZA

ANALIZA INVESTIGIME

Klemend Balili, i kërkuar nga Greqia u arratis ndërsa institucionet debatonin për arrestin

Albania ‘Ignoring’ Suspected Drug Baron’s Greek Arrest

Company Linked With Organized Crime Eyes Albania Arms Factory

Gjigandi i naftës, ARMO u përfshi në një seri spekulimesh pas privatizimit, që e çuan drejt falimentit

9

English Edition

Clock Ticks For Albania to Pass EU Reforms

4-7

FONDACIONI

SHOQËRIA

E HAPUR

PËR SHQIPËRINË

FONDACIONI

SHOQËRIA

E HAPUR

PËR SHQIPËRINË

Stafi

Kontaktoni:

Kristina Voko, drejtore e BIRN Albania Besar Likmeta, redaktor Aleksandra Bogdani, gazetare Gjergj Erebara, gazetar Ivana Dervishi, gazetare Lindita Çela, gazetare

Bulevardi Gjergj Fishta, Kulla 5, Ap. 22, Tiranë E-mail: office.albania@birn.eu.com Tel: +35544502592 URL: http://www.reporter.al/

3

Maj 2016

Ngjarjet e Majit

Takim në Beograd Këngëtarja Inva Mula gjatë një takimi me kryeministrin Serb, Aleksandër Vuçiç në Beograd, ku ajo performoi operan La Boheme.

Foto: Beta

“Rrjeta” e dekriminalizimit kap deputetë & kryebashkiakë Zbatimi i ligjit të dekriminalizimit ka kapur “në rrjetë” 10 deputetë të Parlamentit të Shqipërisë dhe 5 kryetarë bashkish, të cilët kanë pasur probleme me drejtësinë në të shkuarën, brenda apo jashtë vendit. Sipas formularëve të vetëdekarimit, të publikuar nga Komisioni Qendror i Zgjedhjeve, pesë deputetë të mazhorancës dhe pesë të tjerë të partive të djathta kanë qenë të hetuar ose të arrestuar në Shqipëri ose jashtë saj, në periudha të ndryshme kohore. Mes deputetëve me të kaluar problematike, Arben Ristani i Partisë Demokratike dhe Tom Doshi, i përjashtuar nga Partia Socialiste kanë marrë dënime nga gjykatat. Ristani është dënuar me 5 muaj burg në vitin 1994-vepër e konsideruar antikushtetuese në vitin 2008, ndërsa Doshi ishte dënuar në vitin 1990 për akuzën e “sjelljes së padenjë në shoqëri”. Nga të zgjedhurit vendorë, Elvis Rroshi, Artur Bushi dhe Adriatik Zotkaj nga e majta kanë pasur probleme me drejtësinë. Nga e djathta, kryebashkiaku i Mallakastrës, Agron Kapllanaj dhe ai i Kamzës kanë qenë gjithashtu të dënuar me vendim të shkallës së parë. Formularët e vetëdeklarimit zbuluan gjithashtu një mori zyrtarësh që kishin ndërruar emrat, ndërsa procesi ka hyrë tashmë në fazën e verifikimit të deklarimeve vullnetare.

Skandal “dhune” në jetimoren e Shkodrës Zbulimi i abuzimit të fëmijëve në një jetimore në Shkodër ka zemëruar shumë shqiptarë dhe ka ekspozuar të metat e sistemit të kujdesit të fëmijëve në vend. Lajmi u bë publik kur zyra e Prokurorit në Shkodër të mërkurën urdhëroi arrestimin e Albana Llazanit, ish-drejtoreshë e Qendrës Rezidenciale të Fëmijëve. Policia gjithashtu arrestoi tre punonjës të jetimores që duhej të kujdeseshin për fëmijët.

Zyra e Prokurorit të Përgjithshëm i tha BIRN se një hetim filloi gjashtë ditë më parë për jetimoren e Shkodrës, pasi një raport zyrtar nga Avokati i Popullit shkroi rreth keqtra-

jtimit fizik të fëmijëve në qendër. “Hetimet jo vetëm konfirmuan dhunën fizike ndaj fëmijëve, por gjithashtu zbuluan se tre vajza të moshës gjashtë, tetë dhe 11 vjeçe ishin abuzuar seksualisht ndërsa të tjerë mbi 14 vjeç, ishin abuzuar fizikisht dhe ishin detyruar të kryenin punë të rëndë nga kujdestarët,” tha burimi zyrtar. Çështja ka nxitur debat të fortë publik, ndërsa zyrtarët e qeverisë akuzojnë zyrtarët në bashkinë Shkodër se nuk e kanë përballuar situatën dhe kanë dështuar në caktimin e profesionistëve në krye të jetimores, që është gjithashtu një strehë për fëmijët e familjeve në nevojë.

Vezët kundër Ramës, aktivistët përballen me gjyqin Në gjykatën e Tiranës filloi shqyrtimi i çështjes së ngritur nga prokuroria kundër 8 studentëve, të cilët akuzohen për goditje për shkak të detyrës dhe kundërshtim të forcave të rendit, gjatë një proteste simbolike kundër kryeministrit Edi Rama. Ngjarja nën hetim gjyqësor ka ndodhur në 2 nëntor në Fakultetin e Shkencave Sociale të Universitetit të Tiranës, në momentin që Rama po largohej nga një takim me grupe interesi të bizneseve të vogla. Pas hedhjes së vezëve, 8 studentë u shoqëruan në polici dhe u mbajtën të ndaluar për rreth 6 orë. Pas inicidentit, studentët e akuzuan policinë dhe rojet e gardës së kishin ushtruar dhunë gjatë shoqërimit të tyre. Policia nga ana e saj e mohoi ushtrimin e dhunës. Studentët nën akuzë i përkasin Lëvizjes Për Universitetin, një grupim aktivistësh të majtë që gjatë dy viteve të fundit ka organizuar protesta masive kundër reformës së arsimit te lartë. Në një deklaratë për shtyp të mërkurën jashtë Gjykatës së Tiranës- ku u mbajt dhe seanca e parë kundër studentëve – Lëvizja Për Universitetin ironizoi akuzat e ngritura nga prokuroria si të motivuara politikisht.

Deputeti Kokëdhima humb mandatin në Kushtetuese Deputeti Koço Kokëdhima, i zgjedhur në qarkun Vlorë në zgjedhjet e vitit 2013 nga lista e Partisë Socialiste, humbi

mandatin më 9 maj pasi Gjykata Kushtetuese shpalli papajtueshmërinë e tij me kushtetutën. Në vendimin e saj, gjykata tha se e konstatonte papajtueshmërinë e mandatit të deputetit Koço Kokëdhima, ndërsa zbardhja e vendimit pritet të kryhet në javët në vazhdim.

Kokëdhima qe akuzuar nga Partia Demokratike në opozitë se kishte shkelur kushtetutën, pasi një nga kompanitë e krijuara prej tij, Abissnet, pati përfituar kontrata të shërbimit të internetit me institucione të ndryshme publike gjatë kohës që ai qe deputet. Kokëdhima i mohoi akuzat duke thënë se kompania Abissnet qe shitur prej tij para se ai të bënte efektivisht betimin si deputet, por Gjykata Kushtetuese nuk e pranoi këtë argumentim.Vendimi për Kokëdhimën është i dyti i këtij lloji në historinë e re të Shqipërisë.

Më herët, deputeti Ilir Beqaj i Partisë Socialiste humbi mandatin në vitin 2011 pasi një kompani pjesërisht nën pronësinë e tij kishte fituar një tender publik.

Ermonela Jaho, triumf në Londër Adhuruesit e operës nga e gjithë bota përshëndetën suksesin e këngëtares së operas Ermonela Jaho në Çmimet Ndërkombëtare të Operas. Jaho, e cila e arriti majën operistike kur kungoj rolin e “Suor Angelica” të Puçinit në Operën Mbretërore të Londrës në vitin 2011 dhe ku performon aktualisht, doli e para në sondazhin online të kategorisë Çmimi i Publikut.

Prejardhja e Jahos ka tërhequr shumë interes në SHBA dhe Europën Perëndimore, ku pak e lidhin Shqipërinë ose shqiptarët me muzikën klasike. Të hënën, ajo ishte subjekt i një artikulli dy-faqësh në London Times. E lindur në Shqipëri në 1974, Jaho u zhvendos në Itali në 1993 dhe qëndroi atje për dhjetë vjet.

“Nuk doja të kthehesha,” tha ajo në një intervistë së fundmi. “Në Shqipëri, nën komunizmin, gjithashtu këndohej në shqip – shkoje në burg nëse flisje gjuhë tjetër”. Ajo ka performuar në një grup elitar operash, përfshirë Operën Shtetërore të Vienës, Operën Shtetërore Bavareze, Operën Metropolitan në Nju Jork, Operën e Parisit, Operën Shtetërore të Berlinit, Teatro Real në Madrid, Operën e Lionit dhe atë të Marsejës.

4

Maj 2016

investigim Prapaskenat e kolapsit të gjigandit të hidrokarbureve ARMO Dokumentet e siguruara nga BIRN dhe intervista me ish ministra dhe zyrtarë të lartë, hedhin dritë mbi mënyrën se si biznesmeni Rezart Taçi përvetësoi qindra milionë dollarë me anë të ‘mashtrimit, evazionit fiskal dhe kredive të këqija,’ duke shkatërruar kompaninë e rafinimit të naftës bruto ARMO ndërkohë që institucionet dhe krerët e shtetit bënin një sy qorr.

Ola Xama | BIRN | Tiranë

T

ë premten e kaluar në Tiranë, qindra punëtorë të rafinerisë së naftës në Ballsh sfiduan për të dytën ditë radhazi motin e keq dhe protestuan përpara godinës së Këshillit të Ministrave, duke kërkuar ndërhyrjen e qeverisë për rivënien në punë të uzinës dhe gjetjen e një zgjidhjeje për rrogat e tyrë të prapambetura.

Naftëtarët i kërkuan kryeministrit Edi Rama të hapte një kanal dialogu me punëtorët e uzinës së përpunimit të naftës, duke e akuzuar kreun e qeverisë dhe deputetët e parlamentit se po bëjnë një vesh shurdh ndaj problemeve të tyre. “Ju dhe ata parlamentarët që janë këtu mbrapa nesh, menjëherë sa vini në pushtet i keni sytë nga karrigia dhe me nder të ndenjurat nga populli,” u hakërrye një nga punëtorët që kishte udhëtuar nga qyteza e Ballshit për të protestuar në Tiranë. Prej 12 gushtit 2015, punëtorët e uzinës së përpunimit të thellë të naftës në Ballsh janë në protestë sepse kompania azere që ka në pronësi rafinerinë nuk ka paguar rrogat.

Megjithatë, dokumente të siguruara nga BIRN tregojnë që problemet e rafinerisë kanë filluar më herët, fill mbas privatizimit të saj nga biznesmeni famëkeq i hidrokarbureve Rezart Taçi, i cili në vitin 2008 mori në kontroll 85% të aksioneve të ARMO nëpërmjet kompanisë Anika Mercuria Rafinery Associated Oil, AMRA Oil, për 128 milionë euro. AMRA Oil ishte 80% në pronësi të Anika Enterprises –një kompani e regjistruar nga Taçi në Zvicër - dhe 20% në pronësi të Referinery of Texas.

Taçi - tashmë i arrestuar në Zvicër, i akuzuar për mashtrim dhe falsifikim dokumentesh si dhe nën akuzë në Tiranë për evazion fiskal, e privatizoi kompaninë duke marrë një kredi të dyshimtë nga Banka Ndërkombëtare e Azerbajxhanit – drejtuesit e së cilës janë gjithashtu nën arrest për mashtrim financiar në kryeqytetin e Azerbajxhanit, Baku. Nga 2009 deri në 2013, nën drejtimin e biznesmenit kontrovers që kishte lidhje të ngushta me familjen e ish kryeminstrit Sali Berisha – ARMO u rrënua nga një kompani e shëndoshë finan-

ciarisht, në një shoqëri aksionere të mbytur në borxhe ndaj bankave, tatimeve dhe furnitorëve.

Të dhënat e siguruara nga BIRN tregojnë që ARMO, e cila ka në pronësi dy rafineri në Fier dhe Ballsh, është e koletarizuar tërësisht pasi ka akumuluar deri në vitin 2014 më shumë se 500 milion dollarë detyrime ndaj autoriteve fiskale, bankave, furnitorëve dhe palëve të tjera. Ndërkohë që nëpërmjet mospagësës së taksave, tregtimit të paligjshëm të naftës D2, kredive fiktive bankare dhe huadhënies drejt kompanive të tij të tjera si “Taci Oil” dhe “KUID,” Rezart Taçi dyshohet se ka arritur të zhvasë në mënyrë të paligjshme nga ARMO më shumë se 200 milionë dollarë.

Kjo vjedhje e dyshuar nga biznesmeni, e cila mund të jetë më e madhja në historinë e Shqipërisë, ka ndodhur nën hundën e ish qeverisë së qendrës së djathtë të ish kryeministrit Berisha, e cila me veprimet dhe mosveprimet e saj e ka lejuar Taçin të shpërfillë tatimet dhe taksat për vite me rradhë.

Abuzimet e Taçit me ARMO-n u ‘zbuluan’ në 2014, pas një auditi të kryer për llogari të Heaney Assets Corporation – kompania azere e cila bleu paketën e aksioneve të AMRA Oil për 50 milionë euro në vitin 2013.

Azerët tentuan ta rivinin në punën ARMO-n duke dhënë me qira rafinerinë e saj në Fier, por barra e detyrimeve të kompanisë ishte e papërballueshme dhe e çoi atë drejt kolapsit.

Rezart Taçi nuk ishte i arritshëm për një koment mbi akuzat. I kontaktuar nga BIRN, avokati tij në Tiranë refuzoi gjithashtu të komentonte.

Arsyet për privatizimin e ARMO Rafineria e Fierit është ndërtuar në vitin 1968, ndërsa kombinati i përpunimit të thellë të naftës në Ballsh u vu në shfyrtëzim në vitin 1975. Të dyja rafineritë ishin nën pronësinë e Albpetrolit- i cili u nda në vitin 1999 në tre kompani, SERCOM për shpërndarejn e naftës, ARMO për rafinimin dhe Albpetrol për prodhimin e

naftës bruto.

Albania Refining and Marketing of Oil, ARMO, përveç dy rafinerive përfshinte në asetet e saj tre degë të shitjes me shumicë, një institut kërkimor, një terminal eksporti si dhe kapacitete depozitimi prej 220 mijë metër kub.

Përpjekjet e para për privatizimin e ARMO filluan nga qeveria shqiptare në vitin 2003, kur ministria e Ekonomisë – në atë kohë e drejtuar nga Anastas Angjeli – ofroi 51 % ose më shumë të paketës së aksioneve të kompanisë për privatizimin nga një investitor strategjik. Megjithatë, tenderi në atë kohë dështoi, pasi pati vetëm një ofertë me një çmim prej rreth 10 milionë eurosh.

Përparim Hajnaj, ish drejtori i ARMO nga viti 2002 deri në vitin 2005 i tha BIRN që në kohën e drejtimit të tij, rafineria e Ballshit prodhonte naftë të cilësinë D2 [deri në 1% squfur], dhe ajo e Fierit kryesisht bitume.

“Nafta jonë është e çuditshme, ka një veti fantastike dhe është unike në Europë, me cilësi që varion nga 0 në 98 gr/cm3 pesha specifike e saj. Ishte naftë e trashë që mban fraksione të rënda,” tregon Hajnaj, që ka një eksperiencë 40-vjeçare si inxhinier nafte.

“Përveç kësaj, edhe bitumi ynë ishte shumë i kërkuar në tregun ballkanik. Ne furnizonim Bullgarinë, Malin e Zi, Maqedoninë, Kosovën... pra ishte një treg i siguruar. Ishte unik, nuk kishte tjetër. Me bitumin tonë janë shtruar të gjithë rrugët e këtyre vendeve. Ishte një ndërmarrje që e kishte prodhimin të sigurtë për t’u shitur,” shtoi ai.

Sipas Hajnajt, edhe pse nuk arrinte të prodhonte naftë të cilësisë D1 [më pak se 0.1 % squfur] ARMO kishte një xhiro vjetore nga 90 milion USD deri në 120 milionë USD, kishte 2,135 punëtorë dhe gjeneronte një fitim vjetor prej 3 milionë USD. Në

vitin 2005, kompania vlerësohej me një çmim tregu prej 80 milion USD. Në shkurt dhe mars 2008, Këshilli i Ministrave miratoi një seri vendimesh për paketën e aksioneve të ARMO-s që do të ofrohej për shitje si dhe mënyrën e paraqitjes, hapjes dhe vlerësimit të ofertave. Këto vendime, të cilat bazoheshin në ligjin e vitit 2003 për përcaktimin e formës dhe strukturës së formulës së privatizimit të rafinerisë, i hapën rrugën tenderit ndërkombëtar për shitjen e paketës kontrolluese të aksioneve të ARMO. Ish ministri i Ekonomisë, Genc Ruli kujton që në vitet e fundit përpara privatizimit, ARMO arriti të gjeneronte nga 10 deri në 15 milion euro fitim në vit, megjithëse kishte një teknologji të vjetëruar dhe menaxhimi publik i kompanisë kishte problemet e veta. “Kishte gjendje të vështirë likuiditeti sepse... marrëdhëniet tregtare me Albpetrolin, më pak me Bankers-in dhe me kreditorët e tjerë. Kishte gjithmonë vështirësi likuiditeti në kohën që menaxhohej nga shteti,” tha Ruli për BIRN. Ruli tregon se një nga arsyet që e shtynë qeverinë për ta shitur ARMO-n kishte të bënte me ndërhyrjet e krimit të organizuar në vendimet e saj menaxheriale.

“Drejtorinë qendore të ARMO-s unë e kisha sjellë në Tiranë. E kisha sjellë për një arsye, atje më binte pre e bandave të Fierit,” tha Ruli. “Çdo tender që do të bëhej, do e merrte mafia e Fierit. Do të shkonin ata, ku me kobure, ku me forcë dhe thashë që drejtoria qendrore do të vijë në Tiranë dhe tenderat do t’i bëni në godinën e ministrisë,” shtoi ai.

Një arsye tjetër, sipas ish minstrit të Ekonomisë ishin dhe ndërhyrjet politike për punësimin e militantëve të partisë në rafineri.

“Vinte PD e Mallakastrës dhe me kërkonte punësim për 200 veta,” theksoi Ruli.

Maj 2016

Rezart Taçi, duke dalë nga gjykata bashkë me shoqëruesit e tij. Foto:LSA

Frikë nga rusët dhe iranianët Tenderi për privatizimin e ARMO-s u organizua nga ministria e Ekonomisë në maj 2008 dhe vlerësimi i ofertave u asistua nga kompania amerikane e konsulencës, Patton Boggs. Paketa e aksioneve e ofruar për privatizim nga shteti ishte 85 %. Rreth 20 kompani paraqitën interes në privatizimin, por vetëm 4 paraqitën oferta. Ruli kujton se Patton Boggs nuk kishte bërë një vlerësim të thelluar të kompanisë, por konsulenti amerikan i kishte dhënë qeverisë shqiptare një çmim të pritshëm privatizimi që shkonte deri në 65 milionë USD. “Kishte një problem, ARMO kishte një ndotje mjedisi shumë të madhe. Kompani europiane me atë standard nuk e merrin.

Ose duhet të bënim me dhjetra milionë euro investime në mjedis, ose nuk afrohej njeri,” kujton Ruli. Pas hapjes së ofertave, komisioni i vlerësimit, i cili përbëhej nga 11 anëtarë dhe drejtohej nga ish zëvendësministri i Ekonomisë, Neritan Alibali, njoftoi më 22 maj 2008 që nga katër kompanitë ofertuese, tre ishin kualifikuar. Në krye të listës qëndronte konsorcuimi Refinery Associates of Teksas, Anika Enterprises & Mercuria Energy Group me një çmim prej 128 milionë euro dhe premtimin për 240 milionë euro investime në katër vitet e ardhshme.

Ruli thotë se shqetësimi kryesor i tij në atë kohë mbi kompaninë që do të privatizonte ARMO-n ishte që të mos ishte iraniane apo ruse dhe për të verifikuar këtë fakt, kërkoi ndihmën e Ambasadës Amerikane në Tiranë.

“Thirra zëvendësambasadorin amerikan, që ishte i shërbimeve inteligjente dhe i thashë që do të të jap emrat e kompanive që kanë shprehur interes,” kujton ai. Ruli shtoi se në atë kohë, iranianët-në bllokadë

për shkak të programit bërthamor, hynin në tendera me emra kompanish perëndimore.

“Pas pak kohe më erdhi zëvendësambasadori në zyrë dhe më tha që në atë hulumtim që kemi bërë, nuk na del të ketë origjinë të tillë,” tha Ruli.

Pas konsorciumit fitues të tenderit qëndronte biznesmeni Rezart Taçi.

Sipas Rulit, shqetësimi kryesor i qeverisë në atë kohë nuk ishte origjina e parave të Taçit, por që pagesa të bëhej nëpërmjet një banke të nivelit A. Ai tregon se Taçi kishte afat deri në fund të dhjetorit për të bërë pagesën për privatizimin e aksioneve të ARMO, por pagesa po vononte, gjë që e kishte shtyrë ministrin ta thërriste disa herë në zyrë biznesmenin e naftës, së bashku me partnerin e tij amerikan. “Javën e fundit që mbaronte afati, më njoftoi Banka e Shqipërisë se kishte bërë pagesën dhe paratë kishin hyrë nga Deutche Bank - 90 e ca milion [euro] nga kjo dhe pjesa tjetër i kishte sjellë që këtej nga llogaritë e veta,” tha Ruli. “...Më vonë mora vesh që i kishte marrë kredi te azerët, por mua kaq më duhej, banka e nivelit A. Se kush e financon, pastaj është banka që kujdeset si do ecë kompania, se kërkon të marrë paratë mbrapsht dhe ajo sheh investimin dhe likuiditetin e firmës që i jep kredi,” shtoi ai.

Edhe pse dakord me vendimin e qeverisë për privatizimin e ARMO-s, ish drejtori Hajnaj shprehet se zgjedhja e Rezart Taçit për privatizimin e kompanisë ishte vendim i gabuar.

“Duhej privatizuar, nuk kishte se ku të shkonte më. Ne mbanim në punë mbi 2000 punonjës, ARMO mund të menaxhohej me 500 punëtorë,” tha ai.

“Duhet të dish që kur u ble kompania kishte 40 milionë dollarë mall brenda në

uzinë. Kur u privatizua, nuk u morën investitorë seriozë. Ata duhet të vijonin investimin,” shtoi Hajnaj. Ekzistenca e një sasie të madhe karburanti në depozitat e ARMO-s në momentin e privatizimit konfirmohet dhe nga ish ministri i Ekonomisë, Dritan Prifti, i cili hedh dyshime për një aferë korruptive. “Unë mendoj se edhe privatizimi në thelb kishte një element korruptiv,” i tha Prifti BIRN. “Llogaria bankare e ARMO-s ka patur goxha para. Në privatizimet e tjera që ka bërë shteti i ka zeruar llogaritë. Kishte karburant në depozita afro 40 milionë dollarë,” shtoi ai, duke nënvizuar që qeveria ishte joshur nga oferta e lartë financiare.

Ish drejtori Hajnaj e kundërshton me një argument shtesë privatizimin e ARMO-s nga Rezart Taçi, duke e akuzuar atë se ishte i përfshirë në kontrabandën e naftës “virgin”.

“Nuk do ia jepja kurrë Rezart Taçit, që unë e njihja që në atë kohë që ishte kryesori që bënte kontrabandën e naftës “virgin,” i tha ai BIRN. Sipas Hajnaj, nafta “virgin” është një gjysmë produkt, benzinë me oktan të ulët, që kishte destinacion vetëm rafineri të specializuara që bënin përpunimin të thellë të naftës. Ky produkt nuk lejohej të tregtohej në tregun vendas, sepse ‘ishte shumë i rrezikshëm”.

“Ata e përzienin pastaj me benzinën nëpër pikat me pakicë dhe e shisnin. Bënin sikur e shisnin andej, e futnin në vapor dhe e kthenin,” tha ai.

“Nuk duhet ta merrte ai, nuk ishte serioz për të marrë atë kompani,” shtoi Hajnaj.

Paratë nga Azerbajxhani Detajet se si Rezart Taçi e financoi blerjen e ARMO-s mbeten të mbështjella me një vello misteri. Megjithatë, një padi e regjistruar nga Banka Ndërkombëtare e Azerbajxhanit në gusht 2012 kundër Bankës Credins dhe AMRA Oil, hedh dritë mbi origjinën e tyre.

Në vendimin e sigurimit të padisë, të marrë nga gjyqtari Ilir Çeliku më 3 gusht 2012, nëvizohet që Banka Ndërkombëtare e Azerbajxhanit, IBA, një institucion financiar 50.2 % në pronësi të shtetit azer, ka depozituar në nëntor 2008 në Bankën Credins shumën prej 75 milionë euro me qëllim “kryerjen e investimeve në Shqipëri.”

Sipas dokumenteve të paraqitura përpara gjykatës së Tiranës nga IBA, rezulton që shuma prej 75 milionë euro është depozituar në Bankën Credins në tre këste.

Kësti i parë është depozituar në llogari të Bankës Credins me datë 18 nëntor 2008 në shumën 30 milionë euro, kësti i dyti me datë 19 nëntor në masën 40 milionë euro dhe kësti i fundit është depozituar me datë 21 nëntor 2008 në shumën 5 milionë euro. Mesazhet SËIFT të shkëmbyera midis IBA-s dhe Bankës Credins tregojnë që transferta kishte për qëllim “financimin e AMRA Oil, sipas kushteve të rëna dakord.”

“Gjatë kohës në të cilën është kryer veprimi, AMRA Oil kishte fituar tenderin për shitjen e 85% të aksioneve të shoqërisë ARMO sh.a. dhe ishte në proces të përmbylljes së kontratës dhe kryerjes së pagesës,” shkruan gjykata në vendimin e saj. “Në këtë periudhë, këto fonde ishin të domosdoshme për të realizuar qëllimin e tyre e konkretisht blerjen e 85% të aksioneve të shoqërisë,” shton ajo. Por sipas padisë, një vit pas transfertave dhe blerjes së ARMO-s nga Rezart Taçi, IBA i ka këkuar Bankës Credins kthimin e shumës mbrapsht. Në fillim, Credins ka mohuar marrjen e SËIFT-it, por më 19 korrik 2010 ka pranuar se paratë janë përdorur për të kredituar AMRA Oil. “Rezulton nga provat e depozituara para gjykatës që Banka Credins, në datë 15 korrik 2010, i kthen bankës IBA një shumë prej 1.5 milionë euro, e cila është dhe shuma e vetme e kthyer deri tani palës kërkue-

5

se nga shuma që ajo i kishte dërguar Crendins Bank sh.a,” shkruan gjykata në vendimin e gushtit 2012.

Ish ministri Genc Ruli i tha BIRN se edhe pse paratë për financimin e privatizimit të ARMO kishin origjinë Azerbajxhanin, nuk do të thotë që ato ishin para të pista.

“Nuk do të thotë se erdhi nga azerët dhe është para e pistë... është para e “klikës” së Alievit është tjetër punë,” tha Ruli, duke iu referuar presidentit autokrat të Azerbajxhanit, Ilham Aliev.

Pasardhësi i tij si ministër i Ekonomisë, Dritan Prifti thotë se fakti që paratë vinin nga Azerbajxhani tregon që nuk kishim të bënim me një investitor strategjik. “Fillimisht kompania u prezantua si një firmë e huaj, por pastaj e pamë të gjithë që ishte Rezart Taçi në krye të saj,” tha ai.

“Paratë u dhanë nga një bankë azere, dhe firma nuk kishte asnjë histori suksesi për të realizuar një investim, që për Shqipërinë ishte strategjik,” shtoi Prifti.

Nafta e ‘paligjshme’ D2 Një vendim i marrë nga qeveria Berisha më 21 mars 2007 “Për cilësinë e lëndëve djegëse, benzinë dhe diezel,” përcaktonte se nga 1 janari 2009, për përdorim nga automjetet në rrugë dhe gjeneratorët, lejohej vetëm tregtimi i naftës me cilësinë D1.

Ish ministri i Ekonomisë, Ruli kujton se vendimi për kalimin nga përdorimi i naftës D2 në parametra D1, është sjellë në qeveri nga ish- ministri i Mjedisit, Lufter Xhuveli, i cili insistonte “se i kishin bërë vërejtje Europianët.”

“Si ministër Energjie i thashë që është një “lipstic” për lyerje buzësh, por ne nuk e mbajmë dot standardin e D1 akoma. Nëse duam të përdorim naftën e vendit, nuk e bëjmë dot. Ka kosto shumë të madhe që të prodhohet në këtë standard te rafineria jonë,” tregon Ruli.

Ruli kujton se si ministër Ekonomie ishte i shqetësuar mbi ndikimin që vendimi do të kishte te ARMO dhe Albpetrol, që kishin 3,000 punëtorë të dyja bashkë. Ministri i Financave, Ridvan Bode ishte gjithashtu kundër, për shak të mundësisë që vendimi krijonte për evazion fiskal.

Ndërkohë, përfaqësuesit e ARMO, tashmë e privatizuar, ankoheshin që ky vendim i detyronte ata që investimin prej 120 milionë euro që duhet ta kryenin për katër vjet, me vendimin e marrë për nafën D2 duhet ta bënin në vitin e parë dhe nuk i kishin paratë.

“Shkova dhe takova Berishën dhe i dhashë dy zgjidhje: ose do mbyllësh sytë, këta do prodhojnë D2 dhe do e shesin për D1- por kjo është e kotë se do të nisë korrupsioni te i gjithë sistemi- ose le të vendosim një afat për ARMO-n,” kujton Ruli.

“Kemi negociuar se sa kohë t’i linim, sa i duhej kompanisë të bënte investimin. I lamë një vit, sepse sollën një propozim që me një investim fillestar prej 15 deri në 20 milion dollarë mund të arrinin të kalonin te D1,” shtoi ai.

Me 30 korrik 2008, qeveria nxorri një vendim tjetër për cilësinë e lëndës djegëse të prodhuar nga rafinimi i naftës bruto vendase, me anë të së cilit lejoi një përjashtim nga vendimi i marsit 2007 për ARMO-n për një periudhë 1-vjeçare.

Pas një ankimi të marrë nga Shoqata e Hidrokarbureve, Autoriteti i Konkurrencës i rekomandoi Këshillit të Ministrave ta shfuqizonte vendimin e korrikut 2008, pasi kufizonte konkurrencën në tregun vendas të hidrokarbureve.

Pas këtij rekomandimi, Këshilli i Ministrave nxorri vendimin nr.52, datë 14.01.2009, i cili i jepte përsëri të drejtë ARMO’s të tregtonte naftë me cilësi D2, por rafineria duhet t’ia ofronte produktin të gjitha subjekteve tregtare të licencuara, me çmime dhe kushte të... Vijon në faqen 6

6

Maj 2016

Vijon nga faqja 5 ...njëjta e transparente tregtimi.

Ky vendim i qeverisë u ankimua nga Shoqata e Hidrokarbureve në Gjykatën Kushtetuese si i papajtueshëm me kushtetutën, sepse sipas tyre kufizonte lirinë ekonomike pa ligj dhe ishte i papajtueshëm me konventat ndërkombëtare. Gjykata Kushtetuese e hodhi poshtë vendimin e qeverisë që përjashtonte ARMO-n nga kufizimi mbi shitjen dhe tregtimin e naftës D2. Pak kohë pas vendimit të Gjykatës, Rezart Taçi u shfaq përpara mediave me një enë qelqi në dorë dhe deklaroi me pompozitet se ARMO kishte arritur të prodhonte gazoil D1. Ruli thotë që biznesmeni kishte investuar një shumë minimale prej 3 deri në 4 milionë euro dhe arriti të prodhojë D1 duke e lëshuar squfurin në ajër.

“Edhe inxhinierët tanë të naftës thonin që arrihet, por problem është sesi arrihet,” tha Ruli. “Mund të arrish duke lëshuar squfurin në ajër, ndot më pak në karburante, por ndot më shumë në fabrikë,” shpjegoi ai, duke shtuar se më vonë prodhim i D1 u ndërpre.

Ish drejtori Hajnaj i tha BIRN se edhe pse u pretendua që po prodhohej D1, kjo nuk arrit kurrë, duke shtuar se ‘ARMO prodhonte D2 dhe e shisnin për D1.’

“E di sepse unë e lashë uzinën ashtu siç e lashë dhe ajo ashtu është edhe sot. Se që të bëhej D1 duhet të bëheshin reparte të tjera të pastrimit të squfurit. Nuk ka reparte të reja,” nënvizoi Hajnaj.

Shmangia nga taksat Përpara privatizimit në vitin 2008, ARMO ishte një kompani e shëndetshme financiarisht. Kompania nuk kishte borxhe ndaj bankave dhe furnitorëve dhe përveç se punësonte mijëra punëtorë mbi organikë, i paguante shtetit rreth 30 deri në 35 milionë dollarë në vit nëpërmjet taksave të akcizës, tatim-fitimit , sigurimeve shoqërore dhe taksës së karbonit. Por pas privatizimit të kompanisë së hidrokarbureve nga AMRA Oil, e kontrolluar nga Rezart Taçi, problemet me mospagimin e taksave dhe tatimeve u shfaqën që në vitin e parë të administrimit. Në maj 2009, Drejtoria e Tatimpaguesve të Mëdhenj në Fier lëshoi një urdhër bllokimi për kompaninë e hidrokarbureve. Ky veprim u përsërit në nëntor, pasi ARMO nuk ishte “pajisur me autorizim si tatimpagues akcize si dhe nuk ka miratim të magazinave tatimore sipas kërkesave që përcakton ligji.”

“Kërkesat e herë pas hershme të administratës tatimore për plotësimin e këtyre detyrimeve ligjore nga ana e këtij tatimpaguesi nuk janë marrë parasysh që prej dhjetorit 2008,” tha në një njoftim pët shtyp Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve në nëntor 2009.

“Tatimpaguesi në fjalë, prej shumë kohësh vazhdon të mos plotësojë dokumentacionin e duhur ligjor, për këtë arsye u përsërit veprimi i bllokimit të depove të nënprodukteve të naftës ashtu siç ndodhi dhe në maj 2009,” shtoi ajo. Në një reagim, ARMO e cilësoi urdhërin e Tatimeve si të paligjshëm, ndërsa drejtori i saj në atë kohë Bledar Myrtaj, deklaroi se kompanisë po i shkaktohej një dëm prej 5 milionë eurosh në ditë.

Ish ministri i Ekonomisë, Dritan Prifti tregon në një intervistë për BIRN se pas bllokimit të rafinerive të ARMO nga Tatimet, ai kishte ndërhyrë personalisht për t’i zhbllokuar ato.

“Ka ndodhur që ministria e Financave dhe Tatimet i kanë vënë çelësat, e kanë mbyllur me dhunë për të vjelë disa taksa. Pastaj kam ndërhyrë vetë unë si ministër që të hapet rafineria, për shkak të njerëzve që ishin të punësuar aty e që nuk mund të ngeleshin pa paga, sepse nuk merreshin vesh Tatimet me kompaninë,” tha Prifti.

Ai pretedon se në krahasim me kompanitë e tjera të hidrokarbureve si Bankers Petro-

leum, ARMO diskriminohej nga Tatimet, pasi kompania kanadeze e nxjerrjes së naftës bruto e merrte gazoilin “për nevojat e saj” nga importi pa taksa, ndërsa ARMO paguante një taksë prej 10%.

Sipas Priftit, marrëdhënia midis shtetit dhe ARMO-s ishte paralajmëruar se do të përfundonte me dështim. Ai thotë se shteti duhet të krijonte lehtësira gjatë periudhës së operimit, që ajo të mbijetonte me “gjendjen e tmerrshme teknike që kishte.”

“Duke qënë një rafineri shumë e vjetër, 4 dekada në operim dhe me nevoja të jashtëzakonshme për mirëmbajtje, duke i shtuar edhe taksa të padrejta, bëhej e pamundur që ajo të fitonte,” shpjegoi Prifti.

“Kështu që kompania ndoqi rrugën që shmangu taksat sa mundi dhe pastaj u largua nga Shqipëria,” shtoi ai.

Tre burime të ndryshme, të pavarur nga njëri-tjetri i thanë BIRN se nga viti 2010 deri në vitin 2013, ARMO nuk ka dorëzuar asnjë bilanc në Tatime dhe ka marrë vetëm disa gjoba të papërfillshme.

Megjithatë, nën vitin 2013, penalitetet vetëm për shmangien akcizën kapën në mënyrë të menjëhershme shifrën e 19 milionë dollarëve, ndërsa në total gjobat arritën në 34 milionë dollarë.

Auditi i realizuar nga “Deloitte,” zbulon se kur Rezart Taçi e shiti ARMO-n në gusht 2013, detyrimit e kompanisë ndaj Tatimeve arrinin në 73 milionë e 266 mijë dollarë.

Po ky dokument tregon se tre kredi me vlerë totale vlerë prej 50 milionë euro të financuara nga banka FBME me seli në Nikosia të Qipros, rezultojnë të jenë fiktive. Vlera e tyre dyshohet se raportohej vetëm për të rritur kostot e shpenzimeve, me qëllim që të shmangej pagesa e taksave.

Ish drejtori i ARMO, Hajnaj thotë që bizneset e Taçit ishin kthyer në një tokë të ndaluar për Tatimet. “Çdo privatizues ka në mendje t’ia hedhë shtetit, por është shteti që duhet ta kontrollojë,” tha ai. “Tatimet duhet të kontrollonin, por më kanë thënë që nuk i pranonte të futeshin në kompani. I nxirrte jashtë me polici private,” shtoi Hajnaj.

Mungesa e kontrolleve tatimore konfirmohet edhe nga Ruli.

“Më ftoi Ridvani kur donte të ngrinte ekip për kontroll. Nuk kishte dorëzuar asnjë bilanc. Por për këto gjëra unë e mbyll gojën, sepse është puna e pasardhësit tim, por jo se nuk e kuptoj se çfarë është bërë” tha ai, duke iu referuar ish- ministrit të Financave, Ridvan Bode. “Po të kontrollohej kompania do të shkonte mirë... po të mos ishte Dritan Prifti e gjithë banda e LSI-së,” shtoi Ruli.

I kontaktuar nga BIRN, Bode nuk iu përgjigj një kërkese për koment.

Borxhet e ARMO-s Sipas auditit të kryer nga “Deloitte” deri në shtijen e kompanisë tek Heaney Assets Corporation në gusht të vitit 2013, ARMO ishte kolateralizuar nëpër banka në shkëmbim të kredive tregtare dhe kishte akumuluar borxhe ndaj palëve të treta.

Duke vënë si kolateral asetet e kompanisë, Rezart Taçi ka marrë dy kredi të mëdha në bankat shqiptare, respektivisht 27.5 milionë dollarë nga Raiffeisen Bank dhe 20 milionë dollarë nga Banka Credins. Asnjëra prej këtyre nuk është shlyer, duke bërë që bankat të vendosin sekuestro mbi asetet e ARMO-s e të nxjerrin në ankand rafinerinë e Fierit. Por më shumë se bankave, ARMO rezulton të jetë debitore ndaj palëve të treta. Një listë e gjatë me 10 kompani e nxjerr kompaninë e rafinimit të naftës bruto në borxh për shumën e 100 milionë e 50 mijë dollarëve. Lista e kompanive ndaj të cilave ARMO është debitore përfshin G&O Trading sh.a, Energy Trading sh.a., A&V Oil, Liona sh.a., Standart Oil sh.a., Eroil sh.a., Deveron sh.a., Tea Construction and Petrol sh.a., Fit-Mek-Oil sh.a. dhe United Colors.

Sipas një padie të regjistruar në Mars 2012 në Gjykatën e Tiranës, Albpetrol pretendon për 40 milionë dollarë detyrime nga ARMO. Një çështje tjetër ligjore është në proces mes ARMO-s dhe një kompanie panameze, Ëallis Trading Inc në Gjykatën e Arbitrazhit në Zvicër. Panamezët kërkojnë nga ARMO kthimin e 26 milionë dollarëve të cilat janë dhënë shumë kohë më parë. Rezart Taçi kishte lënë kolateral një sasi inventari nga ARMO për këtë shumë, me vlerësim të bërë nga firma Societe Generale de Surveillance, SGS, por në momentin që është kërkuar kolaterali për t’u ekzekutuar, nuk është gjetur asgjë.

Një tjetër kërkesë e panamezëve është edhe për kthimin e 15 milionë dollarëve të cilat pretendojnë t’ia kenë dhënë tre kompanive të tjera të Rezart Taçit: Anika Enterprises S.A., Taçi Oil ITSC dhe KUID sh.a. në bazë të marrëveshjeve lehtësuese që kanë patur.

Shpenzimet në media, sport dhe politikë Ndërkohë që ARMO mblidhte borxhe dhe detyrime qindra milionë dollarëshe ndaj Tatimeve, bankave, Albpetrolit dhe një liste të gjatë kompanish të tjera që i ofronin shërbime; Rezart Taçi ishte i zënë teksa krijonte në publik imazhin e biznesmenit të suksesshëm dhe të plotfuqishëm – dhe për të arritur këtë qëllim ai nuk u kursye.

Nga vitin 2008 deri në 2012, ai organizoi në Tiranë nëpërmjet kompanisë së tij Taçi Oil, eventin “Milan Junior Camp”, një kamp veror për futbollistë të rinj nga mosha 8 deri në 16 vjeç, të cilët trajnoheshin nga lojtarë të famshëm të skuadrës së Milanit. Në 2008 dhe 2009 kompania e tij organizoi dy ndeshje miqësore bamirësie midis skuadrës së Tiranës dhe Milanit në stadiumin Qemal Stafa në Tiranë, në të ashtuquajturin trofeu “Taçi Oil.” Të ardhurat që mblidheshin nga trofeu shkonin për Fondacionin e Fëmijëve Shqiptarë “Domenico Scaglione”, të drejtuar nga Liri Berisha- bashkëshortja e kryeministrit Sali Berisha.

“Ardhja për herë të dytë e një skuadre

si Milani, kaq të dashur në gjithë botën.

Misioni për të ndihmuar për fëmijët në nevojë për të gjithë ata që janë në nevojë.

Modelet që janë idhuj në të gjithë botën merr një përmasë. Jemi me fat që mbështetemi nga një skuadër si Milani,” theksoi Liri Berisha në 2009, gjatë një konference për shtyp përpara ndeshjes së bamirësisë. Taci Oil listohet dhe sot nga Fondacioni si një nga mbështetësit e tij në faqen e internetit. Në vitin 2010, Rezart Taçi solli në Tiranë për një ndeshje miqësore Realin e Madridit, një nga skuadrat e futbollit më të pasura në Europë dhe botë.

Në qoftëse për Milanin besohet që manjati shqiptar harxhonte 2 milionë euro, ndeshja me Realin e Madridit raportohet t’i ketë kushtuar 5 milionë euro. Në sezonin 2011-2012 Taçi Oil u bë dhe sponsor zyrtar i skuadrës së Milanit. Në gusht 2009, Taçi është përfoluar si një blerës potencial për skuadrën italiane të futbollit Bolonja FC, e cila në atë kohë militonte në Serie A. Më 21 dhjetor 2014, nëpërmjet kompanisë Dastraso Holdings Limited ai bleu klubin e Parmës dhe emëron president 29 vjeçarin Ermir Kodra, por hoqi dorë nga skuadra pas disa javësh. Përveç sportit, Taçi iu fut dhe fushës së medias në vitin 2010, pasi mori në pronësi Alsat TV, i cili u riemërua Albania Screen.

Në korrik 2010, ai solli në Tiranë bashkëshorten e ish-kryeministrit të Britanisë Tony Blair, Cherie Blair, e cila u ul në Tiranë me një avion privat për të prerë shiritin e përurimit të stacionit të ri televiziv. Taçi e përshkroi vizitën e saj si të “paçmueshme” dhe madje e cilësoi Blair si “kumbarën” e televizionit.

Një gjykatëse e njohur dhe avokate e të drejtave të njeriut, Blair mori pjesë në ceremoni duke theksuar rëndësinë e medias së lirë dhe të pavarur në një shoqëri demokratike. Tre vjet më vonë, Albania Screen falimentoi dhe disa nga gazetarët që Blair takoi atë ditë nuk kanë marrë disa rroga mujore nga kompania, ndërsa dyshojnë se kontributet e tyre për sigurime shoqërore nuk janë paguar kurrë.

Ish ministri Ruli kujton që kur e kishte

Maj 2016

Punëtorët e rafinerisë së Ballshit duke protestuar për rrogat e prapambetura. Foto:I.Dervishi

shituar ARMO-n, i kishte rekomanduar Taçit të bënte investime të cilave do t’ia shihte leverdinë. Sipas Rulit, Taçi kishte nuhatje si biznesmen dhe e njihte tregun e naftës, por doli jashtë kontrollit.

“Ai lidhjet i kishte, e njihte tregun, njihte sektorin e naftës, por ai shkoi më pas në delir. Iku në Itali, me Berluskonin edhe ia vari fare pastaj,” tha Ruli. “Ai degjeneroi tërësisht si biznesmen, sepse s’mund të thuash që ishte njeri pa instikt biznesi,” shtoi Ruli. Ish-drejtoi Hajnaj është i një mendjeje me Rulin për mënyrën se si Taçi menaxhoi ARMO-n.

“I ra më shkurt. Nuk investoi. Që të investosh duhet të presësh që të marrësh fitimin. Ata donin të merrnin para shpejt dhe të fitonin menjëherë,” tha ai.

“Fitonin në cilësinë e saj, në taksa dhe në kredi. Me paratë e ARMO-s sillte Real Madrid të luante me Ersekën,” shtoi Hajnaj.

Oferta për privatizimin e Albpetrolit Në shtator 2012, qeveria e ish kryeministrit Sali Berisha hapi një tender ndërkombëtar për privatizimin e kompanisë shtetërore të nxjerrjes së naftës bruto, Albpetrol. Për privatizimin e kompanisë, qeveria punësoi përsëri kompaninë amerikanë të konsulencës Patton Boggs, e cila e vlerësoi Albpetrolin në një vlerë 300 milionë dollarë. Katër kompani dhanë oferta për privatizimin e Albpetrol, dhe Vetro Silk Road Equity Ltd e regjistruar në Singapor u rendit fituesi me ofertën e majme prej 850 milionë euro. Në një konferencë për shtyp me 5 tetor 2012, Taçi shfaqet përsëri në skenë duke deklaruar se ai është pjesë e konsorciumit që ka fituar tenderin për privatizimin e Albpetrolit.

Sipas të dhënave të bëra publike, Vetro Energy ishte 51 % nën pronësinë e YPO Holdings –një kompani nën pronësinë e Taçit e regjistruar në Singapor, dhe 49 % në pronësi të fondit amerikan të investimeve Silk Road Equity. Por ndryshe nga privatizimi i ARMO, Vetro dështoi të siguronte paratë për privatizimin e Albpetrol dhe qeveria e anuloi tenderin në janar 2013.

Kompania kishte ofruar një garanci prej 85 milionë euro nga American Chartered

Bank në Çikago – e cila më vonë u zbulua që ishte false. Dështimi i tenderit për privatizimin e Albpetrol – ndaj të cilës ARMO kishte dhjetra miliona dollarë detyrimeduket sikur çoi në përkeqësimin e marrëdhënieve të Rezart Taçit me qeverinë “Berisha.” Dritan Prifti kujton se në periudhën që ai ka qenë ministër, ARMO kishte akumuluar detyrime të mëdha ndaj Albpetrol.

“Me sa mbaj mend, detyrimi ka qenë diku te 30 milionë dollarë. Këto borxhe patën një rritje edhe ndaj periudhës që isha unë ministër. Tani borxhi ndaj Albpetrolit ka shkuar diku te 45 milionë dollarë,” i tha Prifti BIRN. Shitja e dyshimtë te azerët Në verën e vitit 2012, kompania e rafinimit të naftës ARMO ishte nën presion nga Tatimet, Doganat, bankat, Bankers Petroleum dhe Albpetroli- i cili nuk i jepte më naftë bruto dhe e kishte paditur për detyrimet në gjykatë.

Pasi Taçi nuk arriti të bënte pagesën marramëndëse prej 850 milionë eurosh për privatizimin e Albpetrol, Tatimet zbarkuan në rafineritë e tij duke e sanksionuar me detyrimet e prapambetura dhe gjoba. Në gusht 2013, mediat lajmëruan që aksionet e AMRA Oil tek ARMO i ishin shitur një fondi azer investimesh, i quajtur Heaney Assets Corporation – i cili ishte i regjistruar në parajsën fiskale të ishujve britanikë Virxhin – për 50 milionë euro.

Heaney Assets Corporation nuk bëri një audit të ARMO-s në momentin e blerjes së kompanisë. Një audit i porositur nga kompania azere dhe i prodhuar nga “Deloitte” një vit më vonë do të zbulonte falsifikime të mëdha të bilancit të ARMO-s dhe kredi të dyshimta ndaj kompanive të lidhura si “Taçi Oil” dhe “KUID.” “Gjatë vitit 2013-të, shoqëria zbuloi mospërputhje ndërmjet invetarëve në sistemin kontabël dhe invetarëve sipas procesverbaleve më 31 dhjetor 2012.” shprehet raporti i “Deloitte”.

Sipas auditit të “Deloitte” disa ditë përpara shitjes në gusht 2013, ARMO i ka dhënë 69 milionë dollarë kredi kompanive “Taci Oil” dhe “KUID sh.a.”

“Huatë e dhëna ndaj këtyre kompanive

janë disbursuar para datës së ndryshimit të strukturës së aksionerëve” shprehet raporti i auditimit të “Deloitte.”

BIRN ka mësuar se 16 punonjës të Bankës Ndërkombëtare të Azerbajxhanit, IBA së bashku me drejtuesin e tyre sot ndodhen në burg, për një seri kredish të këqija. Financimi i blerjes së ARMO në gusht 2012 besohet se është një nga këto kredi. “Në datën 6 gusht 2013-të, ishte pikërisht drejtuesi i kësaj banke, që është bankë shtetërore (50% të kapitalit të saj e ka Ministria e Financave të Azerbajxhanit), i cili urdhëroi një transaksion prej 50 milionë eurosh për të blerë 100% të aksioneve të Anika Merkuria Refinery Associated Oil sh.a,” i tha BIRN një burim zyrtar që kërkoi të mbetet anonim.

“Kjo blerje u bë në kundërshtim me rregullat e Bankës, pasi urdhëruesi nuk ishte pronari, por thjesht menaxheri,” shtoi ai. Sipas të njëjtit burim zyrtar, finacimi i dyshimtë i shitjes së ARMO në gusht 2013 “shpjegon edhe arsyet se përse pronarët e rinj të saj nuk bënë asnjë kontroll më parë të gjendjes financiare të rafinerisë.”

“Kur u përballën me situatën në të cilën ndodhej firma, për ta ishte shumë vonë!” theksoi ai. Një tjetër burim konfidencial, pohoi për BIRN se pronari i tanishëm i ARMO-s është Banka Ndërkombëtare e Azerbajxhanit dhe se “përfaqësues të qeverisë shqiptare kanë shkuar disa herë për vizita gjatë vitit të fundit me qëllim zgjidhjen e çështjes së pronësisë së saj.”

ARMO në udhëkryq Në Gusht 2013, kur Heaney Assets Corporation bleu aksionet e Anika Merkuria Refinery Associated Oil sh.a., ajo njohu detyrimet e shoqërisë që arrinin në shumën 243.5 milion dollarë. Deri në mesin e vitit 2014 detyrimet e kompanisë janë dyfishuar, ndërsa vetëm borxhi ndaj punëtorëve në paga të papaguara vlerësohet në 13 milionë dollarë.

Deveron Advisor Corp është një shoqëri e lidhur me zotëruesit e aksioneve të shumicës së shoqërisë ARMO. Në Nëntor 2013, ata kanë krijuar një shoqëri të re, Deveron Oil Albania, e cila operon kombinatin e përpunimit të thellë të naftës në Ballsh.

Sipas një analize financiare të përgatitur nga Ministria e Energjisë dhe Industrisë për të dy kompanitë, ARMO dhe Deveron Oil Albania, kapacitetet e prodhimit të të dy rafinerive kërkojnë furnizim të vazhdueshëm me naftë të papërpunuar. Nisur nga kapacitetet rafinuese dhe karakteristikat teknologjike të rafinerive nevojitet jo vetëm naftë bruto vendi, por edhe naftë importi. Në analizë thuhet se ARMO Sh.a., realizoi nje volum përpunimi të naftës bruto në vend për vitin 2014 në rreth 300, 000 ton (nga 60 000 ton në vitin 2013). Blerjet brenda vendit janë realizuar nga Bankers, ku për 8 muajt e fundit të 2014 u blenë te 181.3 mijë tonë naftë bruto, dhe për 4 muajt e parë 2015 është blerë 185.2 mijë tonë.

“Nëse i konsiderojmë te dy shoqëritë bashkë, si pjesë e sektorit të përpunimit të naftës bruto në vend, përgjatë 2014 kanë realizuar një nivel shitjesh prej 12.2 miliardë leke (120 milion dollarë). Shoqëria ARMO zë një peshë prej 24% dhe Deveron zë një peshë 76% të shitjeve,” thuhet në raportin e ministrisë. “Kapitali neto për të dy shoqëritë është 996 milion lekë. ARMO ka një kapital neto 1.11 miliard lekë (11 milion USD). Deveron e ka negativ kapitalin me – 2.1 miliard lekë (21 milionë USD).

Sipas raportit, ARMO nuk mund të ketë rritje të shitjeve pa financim nga jashtë dhe administrata tatimore ka hasur në vështirësi për vjeljen e detyrimeve prej saj.

“Shoqëria është në situatë problematike financiare dhe në faliment,” nënvizon raporti.

Sipas ministrisë së Energjisë, fakti që

7

shoqëria Deveron është person juridik i lidhur me ARMO sh.a, përbën një rrisk dhe nevojë për trajtim të saj me po e njëjtin nivel rrisku si edhe ARMO Sh.A. Raporti thotë se ARMO nuk ka bërë investime të reja për 2014, madje ka një rënie të vlerës së aktiveve (amortizimi) në vlerën 3 miliardë lekë (30 milionë USD) dhe ka rënie të inventarit me 1.17 miliard lekë (11 milion USD).

“Shoqëria ka detyrime për të likujduar gjithsej një shumë prej 50.97 miliardë lekë (500 milionë dollarë),” thotë raporti i ministrisë së Energjetikës. “Shoqëria ka borxhe ndaj bankave 26.2 miliard lekë (262 milionë USD). Shuma e huasë është rritur me 1.77 miliard lekë në 2014 (17 milionë USD),” shton raporti.

Sipas Ministrisë, borxhet ndaj të tretëve përgjatë vitit 2014 janë rritur me 2.13 miliardë lekë (21 milion USD). Borxhet ndaj furnitorëve përfshirë edhe detyrimet fiskale (ndaj tatimeve dhe doganave) në 2014 arrijnë 12.43 miliardë lekë (124 milion USD).

Situata financiare është njësoj e rëndë në kompaninë Deveron Oil Albania. Sipas raportit shoqëria ka detyrime për të likujduar gjithsej një shumë prej 10.23 miliardë lekë (100 milion USD) dhe borxhe ndaj bankave 8.6 miliardë lekë (86 milionë USD). “Jemi para një rasti ku ekziston një rrezik potencial për mosmbledhjen e borxhit tatimor, kjo për shkak të shumës së madhe të detyrimit dhe pamundësisë reale për shlyrjen e tij,” thuhet në raport.

Deveron Oil, e cila ka në përdorim rafinerinë e Ballshit është krijuar në nëntor të 2013-ës, ndërsa firma që operon në rafinerinë e Fierit quhet Trading Petrol & Drilling, TP&D. TP&D, e cila është në pronësi të biznesmenit Pajtim Braçaj- person i lidhur juridikisht me zotëruesit e aksioneve të qendrës Taiëan në Tiranë- e ka marrë rafinerinë me qira nga Deveron Oil. Nga këto dy kompani, vetëm TP&D ka arritur që të sigurojë një fitim mesatar prej 5.5 milionë dollarësh në vit.

Raporti i ministrisë së Energjisë jep tre mundësi për rrugëdalje nga situata e rëndë financiare ku ndodhet tregu i përpunimit të naftës bruto. Opsioni i parë përfshin injektimin e kapitalit financiar nga dy ortakët, privati dhe shteti.

“Shteti mund të kontribuojë kapital nëpërmjet faljes së borxheve shtetërore ndërsa ortaku i shumicës mund të kontribuojë kapital financiar. Gjithashtu mund të arrihet me kreditorët e mëdhenj, siç janë bankat të bëhet ristrukturimi i borxhit dhe mekanizma të tjerë financiarë të tregut të hapur,” thuhet në raport. Një prej varianteve është edhe blerja e borxhit të keq nga shteti përmes formës së “lehtësimit sasior” që është në axhendën e Bankës së Shqipërisë, por me sa duket deri para dy muajve ka qenë ministria e Financave ajo që ka kundërshtuar.

Opsioni i tretë i sugjeruar është blerja nga ana e ortakut të pakicës, të pjesës së ortakut të shumicës dhe ristrukturimi duke përdorur mekanizmin e ndihmës shtetërore.

“Nëse asnjë nga opsionet e propozuara më sipër nuk është i mundur të realizohet, mund që shoqëria të shkojë drejt hapjes së procedurave të falimentimit,” përfundon raporti. Në një deklaratë për shtyp pas protestës së punëtorëve të ARMO-s të premten e shkuar në Tiranë, ministri i Energjetikës Damian Gjiknuri nënvizoi se kolapsi i ARMO-s fillon që tek privatizimi ‘i dështuar.’

“E kemi thënë edhe më parë, se u shit një aset strategjik në duar të gabuara, u falimentua dhe u mbyt me qindra milionë euro borxhe,” tha Gjiknuri.

“Një shitës spekulant ia rishiti disa të tjerëve. Investitorët e rinj nga Azerbajxhani dështuan pasi patën edhe problemet e tyre në Azerbajxhan. Tashmë është një kompani private e cila ka falimentuar,” përfundoi ai.

8

Maj 2016

Reforma në drejtësi ka hyrë në fazën kritike të miratimit, ndërkohë që askush nuk është i sigurtë se politika shqiptare-përfituese direkte e sistemit të rrënuar të drejtësisë do të votojë për të pastruar vetveten.

Opinion

Pro dhe kundër: Shqipëria në garë me kohën për reformën në drejtësi Aleksandra Bogdani | BIRN | Tiranë

P

as një pune komplekse prej një viti e gjysmë me reformën në drejtësi, Fatmir Xhafaj, kryetar i Komisionit të Posaçëm Parlamentar është i pasigurtë nëse projektligji i ndryshimeve kushtetuese do të miratohen brenda pranverës në parlament.

Arsyeja, sipas tij gjendet tek “konflikti i interesit” që politika ka me reformën.

“Ka pasur mjaft rezistencë nga të gjitha anët e politikës dhe sot ka njerëz që janë të pakënaqur me atë që po ndodh,” i tha Xhafaj BIRN. Pas një rrugëtimi të gjatë, reforma në drejtësi ka arritur në pikën e saj të vlimit. Projektligji i ndryshimeve kushtetuese, i rishikuar së fundmi nga ekspertët e OPDAT dhe EURALIUS kërkon 94 vota në Kuvend, të cilat ende nuk i ka. Partia Socialiste në qeveri dhe aleatja e saj e lëkundur, LSI kanë deklaruar se janë të gatshëm të votojnë 100 për qind draftin e fundit. Të dyja bashkë ato bëjnë 84 vota.

Votat shtesë kërkohen bashkë me konsensusin në kampin e opozitës, e cila nuk ka dalë ende me një qëndrim përfundimtar për paketën e ndryshimeve kushtetuese. Kryetari i PD, Lulzim Basha tha gjatë një interviste televizive se “ekspertët e PD po analizojnë draftin dhe do të dalin me një qëndrim të shtunën”.

Njësoj si PS dhe LSI, edhe Basha e cilësoi reformën si tepër të rëndësishme për vendin.

Por lëvizjet e shqetësuara të ambasadorëve të Shteteve të Bashkuara dhe Bashkimit Europian ekspozojnë pengesat që ky projekt po has në prapaskenë. Të mërkurën, ambasadorët Donald Lu dhe Romana Vlahutin i drejtuan politikës shqiptare deklarata të ashpra për bllokimin e reformës në drejtësi. Të pranishëm në Komisionin e Posaçëm Parlamentar, ata garantuan se “nuk do lejojnë që reforma të dështojë”.

“Nëse kjo reformë dështon, ju, anëtarët e këtij komisioni do të turpëroni njerëzit që ju kanë zgjedhur. Dhe, do të turpëroni marrëdhënien tuaj me Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimin Europian,” tha Lu. Zigzaget e dialogut Paketa e ndryshimeve kushtetuese në kuadër të reformës në drejtësi krijon premisat e pastrimit të sistemit gjyqësor nga prokurorët dhe gjyqtarët e korruptuar si dhe i hap rrugën ngritjes së një strukture të pavarur për hetimin e zyrtarëve të lartë dhe politikanëve “të paprekshëm” në Shqipëri. E imponuar si kushti kyç për afrimin e Shqipërisë me Bashkimin Europian, reforma besohet se do të këpusë fijet që lidhin politikën me gjyqësorin në Shqipëri dhe do t’i hapë rrugë luftës kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar. Fatmir Xhafaj, jurist në profesion dhe funksionar i mazhorancës i tha BIRN se vjeshtën e vitit 2014 u përballën me dilemën nëse Shqipëria duhej të bënte tre-katër ligje për të kënaqur Brukselin apo“një operacion të thellë” për ndryshimin e sistemit kanceroz të drejtësisë në vend. Një vit e gjysmë më pas, Xhafaj- jo pak i paragjykuar gjatë procesit, nuk e fsheh krenarinë për produktin thuajse final që ka në duar; një dokument 45 faqësh që nëse miratohet, hedh themelet e rimëkëmbjes së shtetit ligjor në Shqipëri. Që prej vjeshtës 2014, procesi i reformës në drejtësi ka kapërcyer një sërë pengesash, të cilat e kishin burimin tek besimi i ulët mes palëve dhe mungesa e kulturës së dialogut në politikën shqiptare.

Komisioni i Posaçëm Parlamentar rekrutoi një numër të madh ekspertësh vendas për të hartuar ndryshimet kushtetuese dhe ligjet organike të institucioneve të reja. Vendet e opozitës në komision mbetën bosh për disa muaj, ndërsa në qershor 2015, opozita iu bashkangjit procesit me ndërhyrjen e ambasadorëve të Bashkimit Europian dhe BE. Xhafaj i tha BIRN se reforma në drejtësi nisi si një produkt shqiptar, ndërsa i njeh vetes meritën e përfshirjes së ambasadorëve në proces, marsin e vitit 2015. Sipas tij, “ndërkombëtarët i dhanë procesit besimin dhe garancinë” që zor se mund të gjendej mes politikanëve rivalë. Ndryshe nga Xhafaj, opozita gjykon se pikënisja e njëanshme e procesit dhe mungesa e sinqeritetit politik sollën mungesë besimi dhe mosmarrëveshje mes palëve, duke shtyrë në kohë miratimin e reformës.

Eduard Halimi, nënkryetar i Komisionit të Posaçëm Parlamentar i tha BIRN se pika e dobët e procesit ishte qëndrimi i mazhorancës për të ecur me drafte të njëanshme, “një hile” sipas tij për kapjen politike të drejtësisë.

“Nëse nuk do të kishte protagonizëm, arrogancë dhe arbitraritet në hartimin e draftit kushtetues, por bashkëpunim të sinqertë politik atëherë drafti do të ishte miratuar në vjeshtën e kaluar,” tha Halimi. I vetëdijshëm për mosbesimin, Xhafaj mohon megjithatë që të ketë pasur presion apo ndikim politik mbi punën e ekspertëve të nivelit të lartë. “Edi Rama ka zero ndikim mbi procesin. Ilir Meta nuk më ka ardhur kurrë në zyrë për reformën. E di që shumë nuk e besojnë, por janë rreth 15 ekspertë ndërkombëtarë që mund të dëshmojnë për këtë,” i tha ai BIRN. Në mungesën e një tradite të besimit politik, palët i njohën Komisionit të Venecias rolin e arbitrit dhe u besuan ekspertëve ndërkombëtarë kontradiktat mes tyre. Drafti final i 4 majit 2016 duket se ka sheshuar ndasitë e mëdha mes mazhorancës dhe opozitës për paketën e ndryshimeve kushtetuese. Halimi i tha BIRN se ndërsa “hiletë” kanë rënë, është koha për të diskutuar me sinqeritet politik për të gjetur zgjidhjet më të mira dhe të qëndrueshme për të ardhmen.

“Projekti i sotëm ndryshon qartësisht nga projekti qeveritar i vitit të kaluar dhe është koha për një dialog politik të sinqertë për të proceduar me shpejtësi,” tha Halimi për BIRN. Drafti final Dokumenti parlamentar i 4 majit 2016, i cili po qarkullon në tavolinat e ekspertëve të partive dhe kancelaritë perëndimore është varianti i rishikuar nga ekspertët e EURALIUS dhe OPDAT pas opinionit përfundimtar të Venecias.

Projektligji për ndryshimet kushtetuese përmban tekst në ngjyrë të zezë për pikat e dakordësuara, në ngjyrë të kuqe për rekomandimet e Venecias dhe blu për shqetësimet e ngritura nga opozita. Projektligji ngrihet mbi tre shtylla kryesore; emërimet në arkitekturën e re të institucioneve të drejtësisë, hetimi penal që përfaqësohet nga struktura e posaçme antikorrupsion, SPAK dhe procesi i skanimit (vetingut) të gjyqtarëve dhe prokurorëve mbi dyshimet për korrupsion dhe lidhjet me krimin e organizuar.

Mazhoranca dhe opozita kanë gjetur konsensusin për SPAK, një strukturë e pavarur që do të mbështjellë rreth vetes gjykatën e shkallës së parë dhe të apelit, prokurorët specialë dhe Byronë Kombëtare të Hetimit-përgjegjëse për

hetimin e politikanëve, njerëzve të drejtësisë dhe zyrtarët e nivelit të lartë.

Sipas projektit, kompetencat e SPAK do të shtrihen nga Presidenti deri tek drejtuesit e institucioneve qëndrore-peshq të mëdhenj të cilët në dy dekadat e tranzicionit shqiptar kanë fituar statusin e të paprekshmëve nga drejtësia.

Strukturat që do të realizojnë procesin e vetingut janë përshkruar me detaje në draftin e përpunuar nga ekspertët e OPDAT dhe EURALIUS, duke reflektuar sugjerimet e Komisionit të Venecias. Sipas draftit, të gjithë gjyqtarët dhe prokurorët do të hetohen për burimet e pasurisë, lidhjet me krimin e organizuar dhe kapacitetin professional për të gjetur vend në sistemin e ri. Në këtë proces do të përfshihen edhe ndihmësit ligjorë nëpër gjykata, “rezervuar” nga i cili synohet të dalin gjyqtarët dhe prokurorët e rinj. Fatmir Xhafaj, kryetar i Komisionit të Posaçëm e cilëson procesin e vetingut si thelbësor për suksesin e reformës, ndërsa i ndan gjyqtarët në tre kategori. Ai është i bindur se gjyqtarët e ndershëm janë përfituesit e parë të reformës.

“Gjyqtarët i ka mbytur e keqja, siç mbyt një pikë naftë një ton me ujë,” thotë Xhafaj, ndërsa sugjeron që gjyqtarët e korruptuar duhen larguar pa asnjë kompromis.

Eduard Halimi bie dakord që thelbi i reformës qëndron tek lufta ndaj korrupsionit përmes SPAK dhe pastrimin e gjyqësorit nga elementët e korruptuar. “Vetingu i gjyqtarëve dhe prokurorëve, skaneri i tyre, vendosja në karantinë, do të bëjë largimin e të korruptuarve dhe të paaftëve dhe frymëzimin e të ndershmëve për të ecur para,” thotë ai. Emërimet në gjyqësor mbetet sërish pika e ndarjes mes mazhorancës dhe opozitës e që pritet të testojë aftësinë e politikës shqiptare për kompromis.

Megjithatë, ekspertët ndërkombëtarë lënë në fuqi shumicën parlamentare prej 3/5 në zgjedhjen e anëtarëve të Gjykatës Kushtetuese, të Këshillit të Lartë Gjyqësor dhe Këshillit të Lartë të Prokurorisë.

Këshilli i Lartë Gjyqësor dhe Këshilli i Lartë i Prokurorisë-institucione që do të vendosin për emërimet dhe shkarkimet në sistem do të kenë nga 11 anëtarë secili. Gjashtë prej anëtarëve do të zgjidhen nga komuniteti i gjyqtarëve dhe prokurorëve dhe pesë anëtarët e tjerë do të zgjidhen nga Kuvendi i Shqipërisë.

Në vazhdimësi, opozita ka kërkuar shumicën prej 2/3 me argumentimin se mazhoranca aktuale, e cila i ka 3/5 e votave në Kuvend do të kapte këto dy institucione.

“Opozita nuk ka këmbëngulur tek 2/3, nuk e ka patur dhe nuk e ka kusht,” i tha Halimi BIRN-it. Duke iu referuar opinionit të Komisionit të Venecias, ai thotë se duhen gjetur zgjidhje të tjera, që garantojnë pjesmarrjen e opozitës dhe pamundësojnë kapjen politike.

Në opinionin përfundimtar, Komisioni i Venecias ka lënë të hapura tre mundësi mbi të cilat palët duhet të diskutojnë dhe të gjejnë kompromis. Dy prej varianteve i japin rol opozitës përmes grupimit të votave, ndërsa varianti i tretë parashikon që anëtarët juristë të Këshillit të Lartë Gjyqësor dhe atij të Prokurorisë të zgjidhen tre nga mazhoranca dhe dy nga opozita. Opsioni i fundit, ai që i ndan 3 me 2 anëtarët juristë është i vetmi variant që Fatmir Xhafaj përjashton. “Këta anëtarë do të vijnë në Kuvend si profesionistë dhe do të dalin që andej si përfaqësues partiakë. Për opozitën, oktapodi i

kapjes së drejtësisë bëhet qingj, nëse përveç Ramës dhe Metës, e kap edhe Basha,” kundërshton Xhafaj.

Në kërkim të votave Ndërkohë që në paketën e ndryshimeve kushtetuese mbeten 4-5 pika të hapura, Shqipëria është në garë me kohën për miratimin e reformës në drejtësi. Në vjeshtë, vendi pret nga Brukseli dritën jeshile për hapjen e negociatave dhe një përgjigje e tillë është premtuar të vijë vetëm nëse parlamenti shqiptar voton para pushimeve të verës projektligjin kushtetues.

Përveç kushtit të Brukselit, kancelaritë perëndimore në Tiranë kanë siguruar tashmë fonde për ngritjen e SPAK-ut dhe udhëheqjen e procesit të vetingut për gjyqtarët. Dyshues ndaj politikanëve shqiptarë, ata kanë zbritur tashmë në terren për të siguruar votat, para se projektligji të futet në axhendën parlamentare.

Në Komisionin e Posaçëm Parlamentar për reformën në drejtësi, opozita kërkoi kohë deri të hënën për të studiuar draftin e rishikuar nga ekspertët. Kryetari i PD, Basha deklaroi të enjten në emisionin “Opinion” të Blendi Fevziut se përgjigja e tyre do të jetë gati të shtunën.

Pas pranisë në Komisionin e Reformës, ambasadorët Lu dhe Vlahutin tentuan të siguronin fletë-hyrje në grupet parlamentare të Partisë Socialiste, asaj Demokratike dhe Lëvizjes Socialiste për Intergrim. Misioni i tyre më i fundit kërkon një deklarim të hapur të votës të secilit prej tyre.

Kryetari i Komisionit të Posaçëm, Xhafaj i tha BIRN se “pavarësisht pakënaqësive, votat e mazhorancës janë kompakte pro reformës në drejtësi”. Ai shtoi se tani është kuptuar nga të gjithë se pa reformën në drejtësi, askush nuk mund të mirëqeverisë në Shqipëri. “Është fakt që vendimi politik i opozitës, i ndikuar nga segmente brenda saj e kanë zvarritur procesin,” tha ai.

I pyetur nga BIRN, Eduard Halimi mohoi kategorisht se opozita po pengon miratimin e reformës në drejtësi.

“Opozita nuk e ka penguar në asnjë moment reformën në drejtësi. Opozita ka qenë konstruktive në çdo ditë saj, ka kontribuar dhe kërkuar bashkpunim çdo ditë të reformës. Pse? Sepse opozita është e interesuar që të luftojë korrupsionin, pasi para se gjithash mundësi për t’u korruptuar ka qeveria,” tha Halimi.

Pavarësisht deklaratave publike, diplomatët e huaj dhe përfaqësues të shoqërisë civile në vend janë dyshues te vullneti i klasës politike shqiptare për ta votuar këtë reformë. Dhjetra përfaqësues të shoqërisë civile, të rretheve akademike dhe të komunitetit të biznesit iu bashkuan nismës së fondacionit SOROS, për të shtyrë përpara miratimin e reformës në drejtësi. “Reforma në drejtësi lidhet thelbësisht me proceset e brendshme demokratike dhe zhvillimore të vendit dhe zvarritja e mëtejshme ose dështimi i klasës politike në miratimin e saj do të ketë pasoja të rënda…” thuhet në deklaratë.

Nga Brukseli, raportuesi për Shqipërinë në Parlamentin Europian, Knut Fleckenstein i tha BIRN se “gjithkush në Shqipëri duhet të kuptojë se shansi është tani”.

“Nëse ata (deputetët) nuk e finalizojnë këtë punë në parlament, atëherë Shqipëria do të humbiste momentumin e vet. Më pas, 2 vjet, 3 vjet, nuk di të them se sa kohë do të marrë hapja e negociatave,” përfundoi ai.

Maj 2016

Analizë

9

Përgjatë muajve të fundit, në media dhe në qarqe të tjera është përmendur togfjalëshi “lehtësim sasior” si një politikë e mundshme e Bankës së Shqipërisë për të luftuar krizën. BSH e ka lënë të hapur mundësinë e ndjekjes së kësaj politike por djalli fshihet te detajet…

Lehtësimi Sasior, politika që mund të mbërrijë në Shqipëri Gjergj Erebara | BIRN | Tiranë

S

hqiptarët, ashtu si edhe e gjithë bota, janë detyruar gjatë viteve të fundit të mësojnë disa koncepte ekonomike jo të zakonshme, ato lloj konceptesh për të cilat, deri më sot nuk është parë e nevojshme të shpjegohen. Deflacioni, fenomeni i rënies së çmimeve, dhe rrjedhimisht, prodhimit në një ekonomi, u shfaq si shqetësim më së shumti mediatik në Shqipëri përgjatë dy muajve të fundit, kur Instituti i Statistikave raportoi rritje të papërfillshme të Indeksit të Çmimeve të Konsumit në muajt shkurt dhe mars me 0.2 dhe 0.3 për qind, për herë të parë në shumë vite. Banka e Shqipërisë iu përgjigj shqetësimeve duke argumentuar se në fakt, aktualisht Shqipëria gjendet në dizinflacion dhe se rreziku i deflacionit është ende i largët. Guvernatori Sejko këmbëngul se ngadalësimi aktual i rritjes së çmimeve është një fenomen i përkohshëm.

Por argumenti se Shqipëria mund të gjendet pranë deflacionit duket se u forcua kur Instituti i Statistikave publikoi muajin e kaluar të dhënat për Prodhimin e Brendshëm Bruto sipas metodës së konsumit, ku e bardhë mbi të zezë, shkruhej se konsumi final i popullsisë ka pësuar rënie në vitin 2015, për herë të parë që nga viti 1998. Kur konsumi final i popullsisë refuzon të rritet, kuptohet që çmimet do të kenë tendencën të mos rriten, në rastin më të mirë dhe të bien, në rastin më të keq. Problemi është që konsumi final i popullsisë ndikohet pjesërisht nga konsumi final i administratës publike. Në fakt, të dhënat e vitit 2015, sugjerojnë se ka qenë rënia e konsumit final të administratës publike ajo që ka sjellë rënien e konsumit final dhe konsumit final të popullsisë.

Ministri i Financave Arben Ahmetaj ndërhyri pa shumë sens në debat kur deklaroi të mërkurën më 20 prill në kuvend: “Ka një rënie të madhe të konsumit publik, jo atij privat dhe pikërisht ky ka qenë qëllimi ynë, që Qeveria të mos ketë pjesën e luanit në konsum”, tha Ahmetaj. Në fakt konsumi ka rënë si për publikun ashtu edhe për privatin. Problemi shtesë është që qeveria po vijon të mos shpenzojë dhe ka gjasa, do të vijojë të mos shpenzojë edhe për këtë vit. Kjo e shton rrezikun që ekonomia të bjerë në deflacion, për të mos thënë që deflacioni dhe recesioni mund të kenë mbërritur sakaq. *** Interesat zero, inflacioni zero, kredia zero Kriza ekonomike, sipas përkufizimit të Friedman, është një situatë ku prodhimi refuzon të rritet, inflacioni është i ulët, interesat e kredive dhe depozitave janë të ulëta. Kjo duket si kontradiktë. Nëse interesi i kredive është i ulët, siç është aktualisht në Shqipëri, pse njerëzit nuk marrin kredi? Nëse çmimet janë të ulëta apo në rënie, pse njerëzit nuk shpenzojnë? Ky diskutim teorik do të qe i vlefshëm

në rast se Shqipëria do të ishte një ekonomi e madhe si Amerika, vendi ku teoria është krijuar. Aktualisht, shumë ekonomistë në Shqipëri po binden se problemet aktuale lidhen para së gjithash me emigrimin e pazakontë dhe shumë të lartë të shënuar në vitin 2015.

Sipas të dhënave të EUROSTAT, mbi 68 mijë shqiptarë kërkuan azil politik në vendet e BEsë, më së shumti, Gjermani. Një pjesë e tyre besohet se janë kthyer, por fakti është që kjo është një shifër e stërmadhe për një vend me 2.8 milionë banorë. Kjo shpjegon se pse ekonomia refuzon të rritet. Largimi i një pjese të konsumatorëve sjell normalisht rënie të investimeve dhe huamarrjes, pavarësisht se sa të lira mund të jenë interesat. *** Që në dhjetorin e kaluar, kur inflacioni dukej sikur qe i ulët por jo pranë zeros, Banka e Shqipërisë filloi të mendojë një politikë të re të quajtur Lehtësim Sasior. Në të shkuarën, bota ka përdorur politika të ngjashme me këtë, por me emra të tjerë si Ndërhyrje Kundërciklike apo Reflacion.

Teorikisht, lehtësimi sasior funksionon thjeshtë: banka qendrore emeton më shumë impulse të parasë elektronike, d.m.th, shtyp një buton në kompjuter dhe prodhon një sasi parash. Për këtë arsye, lehtësimi sasior konsiderohet si ekujvalenti i kohës sonë i prodhimit të parave në shtypshkronjë në variantin e vjetër. Duke rritur sasinë e parasë në qarkullim, inflacioni, teorikisht nuk ka rrugë tjetër veçse të rritet. Problemi është se eksperienca e deritanishme në SHBA, BE dhe Japoni, ka rezultuar shumë më e komplikuar se sa kaq.

Problemi qëndron te mekanizmat e transmetimit të politikës monetare. Stephen S. Roach, një profesor i financave, jep disa shpjegime.

Në SHBA, thotë ai, politika e lehtësimit sasior e zbatuar nga Rezerva Federale pas vitit 2008,

kishte një mekanizëm transmetimi të tillë: Rezervat Federale blenë me para të re titujt e borxhit të qeverisë, duke ulur interesat në minimum dhe duke i shtyrë njerëzit që të mos i investonin paratë në tituj borxhi por t’i investonin në aksione në bursë. Rrjedhimisht, kjo politikë solli rritjen e çmimeve të aksioneve.

Tani, një pjesë e madhe e amerikanëve investojnë në bursë dhe rrjedhimisht, kur çmimet e aksioneve u rritën, mirëqenia e tyre u rrit gjithashtu, kompanitë u ngopën me kapital dhe ekonomia u rrit. Problemi ishte krejt ndryshe në Europë, ku blerja e bondeve nga ana e Bankës Qendrore Europiane me para të re të krijuar me lehtësim sasior, supozohej se do të funksiononte pak a shumë si politika monetare konvencionale. D.M.Th, banka qendrore u jep para bankave të nivelit të dytë, të cilat ia japin këto para me kredi bizneseve (me synimin, ndërmarrjet e vogla dhe të mesme).

Dukshëm, ky kanal transmetimi nuk funksionoi. Aktualisht, Banka Qendrore Europiane dhe figura të tjera po diskutojnë për një mekanizëm të ri transmetimi, i cili, në thelb, synon të anashkalojë bankat. Mekanizmi quhet “hedhja e parave me helikopter”. Kjo duhet të funksionojë në këtë mënyrë: banka qendrore do të nënshkruajë një çek të cilin do t’ia dërgojë çdo familjeje që t’i shpenzojë si t’i teket pa asnjë kusht. Rrjedhimisht, të gjithë qytetarët do të kenë në dorë më shumë para për të rritur konsumin si dhe çmimet, punësimin e prodhimin. Kritikët thonë se kjo është një teori që bën mirë të mbetet teori. Kur banka qendrore emeton para, ajo e jep këtë para në treg në formë huaje. Nëse e fal, kjo është situatë e paprecedent, dhe me pasoja të paparashikueshme. *** Teoria ndërkombëtare është një gjë qe realiteti shqiptar është një gjë tjetër. Aktualisht,

termi “lehtësim sasior” është përmendur në disa raste në Shqipëri, dhe në të paktën një rast, në mënyrë shumë hileqare. Banka qendrore thotë se është “duke e analizuar situatën” por pa dhënë sqarime. Herën e fundit që termi lehtësim sasior doli në lajme, qe në një kronikë të Vizion Plus, ku raportohej për një propozim për të zgjidhur krizën e rafinerisë ARMO. Sipas propozimit, kreditë që ARMO ka nëpër banka, propozohet të zgjidhet përmes “lehtësimit sasior”.

Përmendja në mënyrë rastësore e një propozimi të tillë, krejtësisht të pavend dhe pa lidhje me kuptimin e fjalës “lehtësim sasior”, solli sakaq spekulime alarmuese mes qarqeve të ekonomistëve. ARMO raportohet se ka rreth 207 milionë euro kredi të pashlyera. Vlera tregtare e rafinerisë së Ballshit është praktikisht zero. Vlera tregtare e rafinerisë së Fierit, teorikisht është e konsiderueshme, por për shkak të korrupsionit në menaxhimin e sektorit të naftës, e ka vlerën për çfarëdolloj investitori serioz, zero. Tani, përmendja e termit “lehtësim sasior”, në këtë dokument nuk ka kuptim në vetvete. Nëse një kompani si ARMO ka 207 milionë euro kredi, këto duhet të quhen para të humbura për bankat që kanë dhënë këto kredi.

Problemi është se qeveria, banka qendrore dhe bankat e nivelit të dytë janë përballur me këtë dilemë që prej së paku dy vitesh, kur u kuptua se Shqipëria nuk ka vetëm një problem me kreditë e këqija. Ajo ka edhe një problem me bizneset me lidhje politike. Një grusht biznesesh të lidhura me pak biznesmenë zotërojnë më shumë se gjysmën e kredisë së keqe. Teoria qe që këto biznese të likujdoheshin. Por pavarësisht se kjo diskutohet prej tre vjetësh, asnjë biznes i tillë nuk është likujduar dhe kredia e keqe nuk po ulet. Disa bankierë mendojnë se kompani të tilla, që në gjuhën e tyre konsiderohen si “zombi”, jo vetëm që nuk shlyejnë kreditë, por ato zënë edhe hapësira në treg, duke penguar hyrjen e kompanive të reja dhe të shëndetshme.

Në rast se teoria e zgjidhjes së problemit ARMO me “lehtësim sasior” nuk është thjeshtë teori, problemi është se shqiptarët mund ta gjejnë veten duke paguar kreditë e bizneseve të falimentuara dhe të dështuara.

Shkurt, aplikimi i një “lehtësimi sasior” në një kontekst të tillë, vështirë se do të jetë “lehtësim sasior”, ai do të jetë shpëtim nga falimenti i klasës aktuale të biznesit politik dhe mediatik, e cila, për shkak se refuzon të falimentojë dhe ka fuqinë të sfidojë bankat dhe të korruptojë gjykatat, po e mban Shqipërinë peng.

Në fund, Shqipëria duket se nuk ka aktualisht në problem ekonomik. Në thelb, problemi është politik. Dhe pikërisht këtu, duhet të vijë, nëse do të vijë, zgjidhja e problemeve ekonomike.

10

Maj 2016

investigim Kompania e akuzuar për ‘korrupsion’ kërkon koncesionin e ndriçimit të qyteteve Të dhënat e siguruara nga BIRN tregojnë se qeveria shqiptare i ka hapur rrugën dhënies me konçesion të ndriçimit me llampa LED të Tiranës dhe Durrësit një kompanie daneze, e cila akuzohet për korrupsion dhe prishje të barazisë në tenderë në Kosovë dhe në Mal të Zi Besar Likmeta, Dusica Tomovic | BIRN | Tiranë dhe Podgoricë

M

ë 27 prill, Këshilli i Ministrave miratoi një vendim për përcaktimin e Ministrisë së Energjisë dhe Industrisë si autoriteti që do të administrojë procedurat për dhënien me koncesion të ndriçimit publik në dy njësi administrative vendore, Tiranë dhe Durrës.Vendimi përcakton Ministrinë, së bashku me dy bashkitë si autoritete kontraktore në vlerësimin e propozimit të pakërkuar nga kompania daneze “HeSaLight” A/S, për sistemin e ndriçimit të bashkisë Tiranë dhe të bashkisë Durrës, në kuadër të programit të efiçencës së energjisë.

Sipas Ministrisë së Energjisë, përfshirja e një operatori privat për menaxhimin e shërbimit të ndriçimit dhe sinjalistikës, nëpërmjet një koncesioni/PPP ka për qëllim rritjen e efiçencës së energjisë –një nga objektivat kryesore të qeverisë shqiptare. Megjithatë, të dhënat e siguruara nga BIRN tregojnë se kompania që propozoi konçensionin, me të cilën qeveria dhe autoritetet vendore shqiptare kërkojnë të hyjnë në një partneritet afatgjatë që pritet t’i kushtojë taksapaguesve miliona euro, është përndjekur nga akuzat për korrupsion në tendera të ngjashëm në vendet fqinje. Sipas një aktakuze të Prokurorisë Speciale në Kosovë, një kopje e së cilës është siguruar nga BIRN, drejtori i HeSaLight A/S për Shqipërinë e Kosovën, Gazmend Kelmendi është aktualisht i pandehur dhe po gjykohet për një tender të dyshimtë për ndriçimin me llampa LED në komunën e Mitrovicës. Akuza të ngjashme ndaj kompanisë daneze janë bërë dhe në Mal të Zi, ku ajo ka fituar një tender për ndriçimin e bashkisë së Herceg Novit, të cilin opozita malazeze e ka denoncuar si të “dyshimtë”. E kontaktuar nga BIRN nëpërmjet email-it në lidhje me propozimin e saj të pakërkuar për konçesion në Shqipëri dhe procedimin penal të drejtorit Kelmendi në Kosovë, HeSaLight A/S refuzoi të komentonte. E kontaktuar nga BIRN në lidhje me akuzat për korrupsion që rrethojnë punën e kompanisë HeSalight A/S në Ballkan, qeveria shqiptare nëpërmjet një zëdhënësi u shpreh që në fazën aktuale të procedurës konçesionare, ajo nuk kishte informacion “për statusin e gjendjes penale të shoqërisë apo të funksionarëve të saj drejtues.” “Bazuar në ligj, nëse do të merret vendimi për të kaluar në një procedurë tenderimi, një nga dokumentet e kërkuara për përmbushjen e kritereve ligjore është edhe dokumenti nga institucione përkatëse për gjendjen penale të shoqërive pjesëmarrëse në cilësinë e operatorit ekonomik (ofertues),” tha për BIRN Endri Fuga, këshilltar për median i kryeministrit Edi Rama. “Është kjo faza në të cilën autoritetet kontraktore kryejnë verifikimet përkatëse dhe më tej veprojnë në përputhje me përcaktimet ligjore për çdo rast,” shtoi ai.

Aktakuza penale në Kosovë HeSaLight A/S është një prodhues llampash LED, e themeluar në vitin 2008. Kompania daneze është prezente në të paktën 20 vende, përfshirë vendet e Ballkanit ku ofron zgjidhje për ndriçimin e ambienteve të ndryshme pub-

like dhe private. Sipas materialeve reklamuese të saj, HeSaLight ofron zgjidhje të plota për ndriçimin e ambienteve publike, duke premtuar kursime ‘të mëdha’ në shpenzimet për energji elektrike si dhe reduktim të dioksidit të karbonit që çlirohet në atmosferë. Ministria e Energjisë dhe Industrisë iu përgjigj negativisht një kërkese të BIRN, të bazuar në ligjin e të drejtës së informimit, për të bërë publike një kopje të propozimit të pakërkuar të kompanisë HeSaLight A/S për sistemin e ndriçimit të qyteteve Tiranë dhe Durrës. Megjithatë, dokumentet e siguruara nga BIRN tregojnë që një kontratë e ngjashme me negocim të drejpërdrejtë, e bërë nga kompania daneze për sistemin e ndriçimit të komunës së Mitrovicës në Kosovë, e ka çuar drejtorin e saj për Shqipërinë dhe Kosovën, Gazmend Kelmendi në gjykatë – i akuzuar për marrëveshje të paligjshme që kufizojnë konkurrencën, e parashikuar nga neni 309/1 i kodit penal të Republikës së Kosovës. Së bashku me Kelmendin, nën akuzë për tenderin e ndriçimit janë vënë dhe kryetari i komunës së Mitrovicës, Agim Bahtiri si dhe shefi i zyrës së prokurimit, Haxhimet Ferhati – të cilët akuzohen për keqpërdorim të pozitës publike. Bahtiri dhe Ferhati akuzohen se kanë shpërdoruar detyrën për përfitim personal në dobi të operatori ekonomik HeSaLight A/S, ndërsa Kelmendi se ka paraqitur oferta bazuar në një marrëveshje të paligjshme pranë komunës Mitrovicë, që të kufizonte konkurrencën në mënyrë që kompania daneze të shpallej fituese e tenderit të ndriçimit. Kontrata midis kompanisë Hesalight A/S dhe bashkisë Mitrovicë, që kishte për qëllim “furnizmin, montimin dhe mirëmbajtjen e ndriçimit publik efiçent në të gjitha rrugët e qytetit” është lidhur me datë 16 janar 2015, me një vlerë prej 767,940 euro. Sipas aktakuzës ndaj tre të pandehurve, kjo kontratë është lidhur në kundërshtim me ligjin e prokurimit publik në Kosovë. Prokuroria speciale e Kosovës nënvizon se procedura e prokurimit ka pasur një seri shkeljesh që kishin për qëllim shpalljen e HeSalight A/S fitues, duke i shkaktuar një dëm buxhetit në vlerën totale të kontratës. Sipas prokurisë, në procedurën e tenderit ka disa shkelje të evidentuara; fillimi i negociatave midis komunës dhe HeSalight A/S pa njoftuar Komision Rregullativ të Prokurorimit Publik, KRPP, dështimi për të mbajtur proçesverbale për negociatat si dhe përdorimi i procedurës me negocim të drejtpërdrejtë, ndërkohë që të paktën 8 kompani të tjera në tregun e Kosovës ofronin produkte të ngjashme. Gjithashtu, hetimi ka zbuluar se garancia e dhënë nga kompania HeSalight A/S për produktet e saj ka qenë 10 vjet dhe jo 20 vjet -siç është pretenduar në njoftimin për tenderin, që komuna i ka bërë KRPP-së. Hetimi kundër tre të pandehurve është filluar nga Departamenti i Krimit Ekonomik dhe Korrupsionit në Policinë e Kosovës, i cili ka dorëzuar një kallëzim penal në Prokurorinë Speciale me 18 nëntor 2015. Tenderi problematik e ka zanafillën me 8 korrik 2014,

kur kompania HeSaLight A/S ka bërë ofertën e parë në komunën Mitrovicë me një vlerë prej 688,751 euro, pa kosto shtesë. Me 29 shtator 2014, po kjo kompani ka bërë një ofertë të dytë me vlerë 642,377 euro. Ofertës së dytë, kompania i ka bashkangjitur një tabelë me ofertën e parë, “jo me çmimin fillestar por me një çmim prej 878,846 euro.” Rritja e çmimit të ofertës së parë me 190,095 euro është justifikuar me koston e tatimeve. Oferta e tretë dhe finale nga HeSalight A/S është dhënë me 15 dhjetor 2014, me çmimin që është shpallur fitues prej 767,940 euro. Të marrë në pyetje nga Prokuroria Speciale, të tre të pandehurit i kanë mohuar akuzat inkriminuese. I shtrënguar të shpjegojë diferencën midis dy ofertave të para dhe asaj finale, i pandehuri Gazmend Kelmendi ka pretenduar se në ofertën fillestare nuk përfshihej kostoja e tatimeve. “Sa i përket dy ofertave paraprake të kompanisë ‘Hesalight,’ Kelmendi thekson se në ofertat e mëhershme nuk ka qenë i përfshirë tatimi, ngase ofertat përgatiten në zyrën e “Hesalight” në Danimarkë, dhe është menduar që Kosova është në Evropë dhe nuk përfshihen tatimet,” shkruan aktakuza.

Kryetari i Mitrovicës, Agim Bahtiri ka pretenduar para prokurorëve se ai “nuk merret me prokurime” duke ia ka kaluar përgjegjësinë shefit të zyrës së prokurimit publik në komunë, Haxhimet Ferati. Ferati e ka mbrojtur procedurën e prokurimit me negocim të drejtpërdrejtë, duke argumentuar që kontrata i jepte mundësi komunës ta paguajë investimin me këste. “Kjo procedurë, po të ishte dhe ca vjet më shumë mund të shkonte dhe në PPP (Partneritet Publik Privat),” ka theksuar ai. Ferati dhe Bahtiri e kanë cilësuar njoftimin paraprak për një garanci 20 vjeçare si një “gabim teknik.”

Akuza dhe në Mal të Zi Kompania daneze HeSalight A/S, qendra e së cilës është në qytetin Roskilde në ishullin Zealand, rreth 30 kilometra larg Kopenhagenit, ka lidhur kontrata për projekte ndriçimi edhe me dy bashki në Mal të Zi – bashkinë e Plavës si dhe atë të Herceg Novit. Kontrata me bashkinë e Plavës ka pasur një vlerë prej 214,800 euro, ndërsa ajo me bashkinë Herceg Novit një vlerë prej 2.7 milionë euro. HeSaLight ka qenë operatori i vetëm i cili ka paraqitur një ofertë në tenderin e ndriçimit të mbajtur nga bashkia e Herceg Novit dhe është shpallur fituese në nëntor 2015. Kontrata përfshinte zëvendësimin e llampave nga 70W deri në 400W, zëvendësimin e ndriçuesve, një sistem wi-fi kontrolli si dhe

mirëmbajtjen dhe operimin e sistemit. Por megjithatë, opozita në qytetin e vogël bregdetar prej 33 mijë banorësh, i lokalizuar në hyrjen e gjirit të Kotorrit, e ka cilësuar këtë kontratë si të dyshimtë, pasi një kompani lokale “Electro Energy,” ishte ofruar të bënte të njëjtën punë për 700,000 euro. “Electro Energy ka paraqitur një ankimim te kreu i bashkisë së Herceg Novit, Natasa Acimovic, duke i akuzuar autoritetet vendore se tenderi ka qenë i ‘shitur’,” tha Mirko Mustur, përfaqësuesi i Partisë Demokratike në një konferencë për shtyp në 20 janar, duke i kërkuar prokurorisë malazeze që të nisë hetimet. Bashkia e Herceg Novit i hodhi poshtë akuzat, duke nënvizuar që HeSalight A/S ka qenë ofertuesi i vetëm dhe se Electro Energy nuk kishte paraqitur ofertë. Megjithatë, Zoran Miskovic –drejtori i degës së Malit të Zi të kompanisë Electro Energy, i tha BIRN se kushtet e tenderit ishin “diskriminuese dhe të dyshimta,” dhe nuk i kishin lejuar dhjetra kompani lokale të jepnin një ofertë për tenderin. Miskovic nënvizoi që avokatët e kompanisë së tij po vlerësonin mundësinë për një padi penale në zyrën e Prokurorisë Speciale për Krimin e Organizuar dhe Korrupsionin. “Si ka mundësi që autoritetet vendore hapën një tender, kushtet e të cilit lejojnë vetëm një kompani të aplikojë pa ofruar mundësi alternative, edhe pse Mal i Zi ka dhjetra kompani të përshtatshme për ta bërë atë punë,” tha me dyshim Miskovic. Ai ngriti pikëpytje mbi pretendimet e bashkisë që projekti prej 2.7 milonë euro për instalimin e llampave LED do të sillte kursime në miliarda për buxhetin dhe pretendon që ato duhet të ndërrohen pas 10 vjetësh. Miskovic tha që kompania e tij kishte bërë një projekt pilot me bashkinë e Herceg Novit, i cili ishte aprovuar nga ish- krerë të qeverisë vendore që i përkasin partive që tashmë janë në opozitë në nivel kombëtar. Sipas Miskovic, dy vjet më parë Partia Demokratike e Socialistëve, e udhëhequr nga kryeministri Milo Gjukanoviç fitoi zgjedhjet vendore dhe gjithçka ndryshoi. Ai shpjegoi se drejtuesit e rinj vendorë nuk ishin më të interesuar në projektin alternativ, i cili përfshinte instalimin e një kontrollori për kursimin e energjisë, një teknologji që sipas tij është më efiçente se llampat LED, dhe e cila do t’i kushtonte taksapaguesve 700,000 euro dhe kishte një garanci 25 vjeçare. “Është e vështirë të shpjegosh përllogaritjet ekonomike që i shtynë autoritet vendore të paguajnë 2.7 milionë euro për 10 vjet, në vend të 700,000 euro për 25 vjet,” përfundoi ai.

Maj 2016

11

investigim I dyshuari si ‘baron’ droge, Klemend Balili, i kërkuar nga Greqia Dokumente të policisë greke të para nga BIRN tregojnë se 44 vjeçari, drejtor i Drejtorisë së Shërbimeve të Transportit në Sarandë dhe biznesmen në këtë qytet, është shpallur në kërkim nga autoritetet greke - i dyshuar si drejtues i një grupi trafiku ndërkombëtar lëndësh narkotike. Policia shqiptare thotë se “operacioni po vijon”.

Gjergj Erebara | BIRN | Tiranë

N

jë biznesmen shqiptar, i cili është njëkohësisht drejtor në administratën publike, u shpall më 9 maj në kërkim në Greqi, i dyshuar si kreu i një grupi që ka trafikuar sasi të stërmëdha marijuane nga Shqipëria në shumë vende të Europës.

Policia greke kreu një operacion masiv gjatë ditëve të fundit, duke arrestuar një dyzinë njerëzish dhe duke konfiskuar rreth 678 kilogramë marijuanë të fshehur në një ishull të vogël në Greqinë e Veriut.

Sipas skemës së zbuluar nga policia greke, trafikantët përdornin skafe të shpejta për të transportuar marijuanën nga Shqipëria për në Greqi e më pas, përdornin kompani transporti rrugor false për të transportuar drogën në vende të tjera Europiane. Dokumente të policisë greke të para nga BIRN tregojnë se Balili është shpallur në kërkim, i dyshuar si një nga krerët e grupit të trafikut.

“Të akuzuar për shkelje të ligjit N433/13 për “lëndët narkotike” , ligjit 187 të kodit penal të “Organizatave Kriminale” dhe të nenit 8 Kod Penal “Krimet e kryera në shtetin fqinj” të akuzuar por jo të arrestuar janë tre persona, ndër ta dhe Klemend Balili i Sabaudinit dhe Nazes lindur në 20/03/72 në Shqipëri dhe banues në Sarandë për shkeljet e mësipërme”, shkruhet në dokumentet e policisë greke. “Për transportin e lëndës narkotike (kanabis të papërpunuar) nga Shqipëria në Greqi dhe Europën Lindore, Balili kishte rolin e sponsorit dhe të organizatorit dhe drejtonte transportin në sasi shumë të mëdha me rrugë tokësore me kamiona të mëdha dhe nga deti me skafe. Krahu i tij i djathtë që merrej me transportin dhe magazinimin nga Greqia e tutje ishte Alifandi Georgio,” vijon më tej dokumenti. Në regjisitrin civil shqiptar i njëjti shtetas duket se ka emrin Kelmend Balili.

Policia shqiptare në dilemë Ndërsa autoritetet greke kanë shpallur në kërkim Balilin, policia shqiptare zyrtarisht thotë se “operacioni po vazhdon”.

Policia shqiptare është vënë nën akuzë nga një pjesë e medias greke dhe Partia Demokratike në Tiranë për mosbashkëpunim dhe mosveprim për shkak të aludimeve për lidhje politike të Balilit me politikanë të lartë shqiptarë.

Rrjeti televiziv CNN në gjuhën greke, raportoi se kishte informacione se gjatë një takimi mes policisë greke dhe policisë shqiptare, oficerë të policisë shqiptare u kishin thënë se nuk mund të kryenin arrestime për shkak të lidhjeve politike të të dyshuarit. Partia Demokratike në Tiranë akuzoi Ministrin e Brendshëm Sajmir Tahiri si mbështetës të Balilit duke iu referuar lajmit të CNN të Greqisë.

Policia e Shtetit i hodhi poshtë akuzat.

“Policia e Shtetit shpreh indinjatën e saj

Klement Balili, i akuzuar si kreu i rrjetit të drogës Shqipëri-Greqi

Faksimile e aktakuzës së policisë greke për rrjetin e trafikut

rreth akuzave tërësisht abuzive nga Partia Demokratike,” shkruhet në deklaratë.

Vetë i akuzuari foli në neësbomb. al, duke mohuar akuzat dhe duke i cilësuar ato “sulme politike”. Por edhe pse policia greke kishte prova që sugjeronin se Balili ishte drejtues i rrjetit të trafikut, policia dhe Prokuroria shqiptare nuk e arrestuan atë. Aktualisht, vendodhja e Balilit është e panjohur, edhe pse ndaj tij ka një

Rrjeti televiziv CNN në gjuhën greke, raportoi se kishte informacione se gjatë një takimi mes policisë greke dhe policisë shqiptare, oficerë të policisë shqiptare u kishin thënë se nuk mund të kryenin arrestime për shkak të lidhjeve politike të të dyshuarit.

urdhër-arrest ndërkombëtar të lëshuar nga Greqia.

Lidhjet politike Balili rezulton një person me lidhje të shumëfishta politike. Kryetari aktual i Bashkisë Delvinë, Rigels Balili, i ditëlindjes 1985, është nip i të dyshuarit.

Ai fitoi zgjedhjet i kandiduar nga Partia Lëvizja Socialiste për Integrim me 72 për qind të votave.

Lidhjet politike të Klemend Balilit shfaqen edhe në një kronikë televizive të Ora Neës, ku kreu i Kuvendit Ilir Meta, Ministri i Financave Arben Ahmetaj dhe ish-deputeti i zonës Koço Kokëdhima, shfaqen në ceremoninë e inaugurimit të hotelit Santa Quaranta, një investim multimilionësh për një hotel luksi në qytetin e Sarandës, pronë e familjes Balili.

Hetimet greke Hetimet greke patën nisur mbi një vit më parë pas kapjes së sasive të konsiderueshme të drogës në raste të ndryshme, që dukeshin se kishin lidhje me njëratjetrën. Sipas policisë greke, më 25 janar 2014, në Patra, një shtetas bullgar u arrestua duke transportuar 451 kilogramë kanabis. Në prill 2014, një sasi tjetër prej 678 kilogramësh u kap në kufirin mes Greqisë dhe Maqedonisë. Në prill 2015, policia britanike kapi 23 kilogramë kokainë, ndërsa në Bullgari u kapën 531 kilogramë kanabis. Të gjitha këto ngarkesa lidhen me të njëjtën organizatë të trafikut ndërkombëtar. Policia greke ndërhyri në mbrëmjen e së dielës duke arrestuar pesë anëtarë të bandës në Zakintho dhe sekuestrimin e një sasie tjetër të stërmadhe prej 678 kilogramësh kanabis. Në Patra u arrestuan dy anëtarë të tjerë të cilët e kishin dërguar drogën me skaf.

“Nëndrejtoria e Antidrogës pas hetimeve prej muajsh në lidhje me aktivitetin kriminal të anëtarëve që jetojnë në Greqi, në bashkëpunim me Zyrën D.E.A të Ambasadës së SH.B.A-ve në Athinë dhe me shërbimin homolog të Policisë Shqiptare për pjesën e veprimit të organizatës kriminale që kishte të bënte me boshtin ballkanik, së bashku me kryerjen e inspektimeve të gjera, mbledhjen e materialeve informative dhe ballafaqimit të analizës së të dhënave të informacioneve kriminale, arriti të konstatonte strukturën, mënyrën e veprimit dhe taktikat e organizatës kriminale si dhe aktivitetin e saj ndërkombëtar si në vende të Evropës Perëndimore ashtu edhe në vendet e Ballkanit,” shkruhet në njoftimin zyrtar të policisë greke. “Lidhur me lëvizjen e sasive të kanabisit të papërpunuar nga Shqipëria drejt Greqisë dhe Evropës perëndimore, shtetasit shqiptar 44-vjeçar (banues jashtë shtetit) i ishte besuar roli i financuesit, por edhe drejtimit të transporteve nga Shqipëria drejt Greqisë dhe Evropës, në rrugë rrugore me kamionë por edhe në rrugë detare me skafe,” vijon më tej njoftimi.

12

Maj 2016

investigation

Kompania me lidhje me krimin e organizuar kërkon me qira kombinatin e armëve Ministria e Mbrojtjes ka miratuar një marrëveshje për të dhënë me qira kombinatin mekanik të Poliçanit një kompanie Bullgare, por të dhënat e siguruara nga BIRN sugjerojnë që kjo e fundit është e lidhur me një nga krerët e krimit të organizuar në Bullgari.

Lindita Çela | BIRN | Poliçan

N

jë kompani bullgare me lidhje me figura të krimit të organizuar është në proces për të marrë me qira kombinatin e Poliçanit, një ndërmarrje e industrisë ushtarake e trashëguar nga koha e Komunizmit ku vlerësohet se aktualisht gjendet një sasi e konsiderueshme metalesh me vlerë skrapi. BIRN mësoi në shtator 2015, kompania bullgare All Guns Ltd ka bërë një kërkesë në Ministrinë Zhvillimit Ekonomik, Turizmit, Tregtisë dhe Sipërmarrjes për të marrë me qira kombinatin e Poliçanit, duke deklaruar se ka ndër mend ta rigjallërojë atë. Ministria e Ekonomisë mësohet se ka pyetur për këtë qëllim Ministrinë e Mbrojtjes, e cila është pronare e kombinatit të Poliçanit. Pas një kërkese për të drejtë informimi nga ana e BIRN, Ministria e Mbrojtjes tha se i është përgjigjur kërkesës së Ministrisë së Ekonomisë duke deklaruar se ajo është dakord me dhënien me qira. BIRN mësoi gjithashtu se plani është që kombinati të jepet me qira me vlerën simbolike prej 1 euro, si pjesë e deklaratave të qeverisë për nxitjen e investimeve në ekonominë shqiptare. Por të dhëna të siguruara nga BIRN tregojnë se kjo kompani është e lidhur me një prej figurave më famëkeqe të krimit të organizuar në Bullgari. BIRN ka mësuar gjithashtu se përveç kompanisë Bullgare, dy kompani të mirënjohura amerikane që operojnë në fushën ushtarake ishin të interesuara për marrjen në shfrytëzim kombinatit së Poliçanit, por kërkesat e tyre janë hedhur poshtë. Propozimi i Bullgarëve konfirmohet edhe nga drejtori aktual i kombinatit – rivitalizimi i së cilit shihet me shpresë nga drejtuesit dhe ish-punëtorët e tij. E pyetur nëpërmjet një kërkese me shkrim në lidhje me procedurën e ndjekur për dhënien me qira të Kombinatit dhe hijet në të shkuarën e kompanisë All Guns Ltd, zyra e kryeministrit Edi Rama premtoi nëpërmjet një zëdhënësi që akuzat kundër kompanisë Bullgare do të verifikohen. “Aktualisht, Ministria e Zhvillimit Ekonomik, Tregtisë dhe Turizmit, si ministria përgjegjëse për gjallërimin e jetës ekonomike të vendit dhe përdorimin me efikasitet të pronës shtetërore, është duke kryer të gjitha verifikimet e nevojshme për rastin në fjalë përpara se të marrë vendimin përfundimtar,” tha nëpërmjet postës elektronike Endri Fuga, këshilltar i kryeministrit për median. Ndërkohë, All Guns Ltd nuk i’u përgjigj disa kërkesave për koment në lidhje me projektet e saj për Kombinatin e Poliçanit dhe lidhjet me krimin e organizuar.

Marrëveshja me Bullgarët Kombinati Mekanik Poliçan është një ndërmarrje shtetërore e themeluar në vitin 1962, me qëllim përmbushjen e kërkesave të Forcave të Armatosura Shqiptare për armatim. I vendosur në luginën poshtë qytezës së Poliçanit, rreth 20 kilometra nga Berati, Kombinati është një nga tre uzinat ushtarake nën varësinë e ministrisë së Mbrojtjes. Dikur ky kombinat konsiderohej si një vepër e rëndësisë së veçantë nga regjimi komunist, por sot ish-fabrika e armëve është në degradim të plotë. Linjat e saj të prodhimit janë mbyllur dhe vetëm një grusht njerëzish në rang drejtues vazhdojnë të marrin

Kombinati i Poliçanit

rrogën. Interesimi i kompanisë Bullgaret për marrjen në shfrytëzim të kombinatit të Poliçanit daton qe nga shtatori 2015. Që nga kjo periudhë, përfaqësuesit e All Guns Ltd kanë vizituar disa herë uzinën dhe kanë përpiluar një plan biznesi që është dorëzuar në Ministrinë e Mbrojtjes. Sipas Ministrisë së Mbrojtjes propozimi i All Guns Ltd në fillim është çuar në Ministrinë e Zhvillimit Ekonomik, Tregtisë dhe Turizmit, MZHETTS, e cila e ka përcjellë për vlerësim Ministrisë së Mbrojtjes. “Sa më sipër, ministra e Mbrojtjes, pas shqyrtimit dhe vlerësimit të kërkesës nga strukturat përgjegjëse, sipas V.K.M nr.54 datë 05.02.2014, ka përcjellë praktikën pranë MZHETTS, për vazhdimin e procedurave të mëtejshme,” i tha BIRN në një përgjigje me shkrim Artur Meçollari, Drejtor i Drejtorisë së Inspektimit dhe Antikorrupsionit në Ministrinë e Mbrojtjes. Edhe pse kërkesa e kompanisë Bullgare është miratuar nga një nga institucionet më të rëndësishme të sigurisë në vend, e kaluara e saj ngre pikëpyetje për procesin e ndërmarrë për ta verifikuar të kaluarën e saj.

Dokumentet e siguruara nga BIRN tregojnë që All Guns Ltd [emri i së cilës përkthehet nga alfabeti cirilik dhe si Alguns Ltd] është krijuar në vitin 2004 në Sofje nga një ish tregtar skrapi i quajtur Alexander Dimitrov. Aktiviteti kryesore i kësaj kompanie ka qenë tregtia e armëve.

Dimitrov ka qenë në të njëjtën kohë partner në biznes në kompaninë SIB Metal, me një prej figurave më famëkeqe të krimit të organizuar në Bullgari, Bojan Petrakiev Borisov, shpesh i thërritur me nofkën e tij “Barona.” Sipas shefit të Departamentit të Krimit të Organizuar Ndërkufitar të Ministrisë së Brendshme Bullgare Javor Kolev, Petrakiev është një kriminel karriere me një rekord kriminal që nga viti 1977. “Petrakiev është një kriminel i njohur, me rekorde të të rënda penale. Ai konsiderohet të jetë një përfaqësues i njohur i krimit të organizuar në Bullgari,” Kolev i tha portalit amerikan Buzzfeed, në dhjetor 2015. Në një intervistë për Buzzfeed, Petrakiev tha që e njihte pronarin e All Guns Ltd, Alexander Dimitrev që nga vitet 1990, sepse të dy e kishin origjinën nga qyteti i Slivnitsa. Sipas Petrakiev

në vitin 2004, Dimitrov i kërkoi të bëheshin partnerë në SIB Metal dhe ai e prezantoi me “njerëz të fuqishë.” “Përpara se ta ndihmoja unë ai ishte askushi,” i tha Petrakiev Buzzfeed.

Ministria e Mbrojtjes i tha BIRN se përveç kompanisë Bullgare, All Guns Ltd “ka pasur disa vizita nga kompani të ndryshme,” për marrjen me qira ose koncesion të kombinatit mekanik Poliçan. “Gjatë takimeve me këto kompani ministria e Mbrojtjes është shprehur e gatshme për bashkëpunim dhe i ka ftuar kompanitë e interesuara të sjellin plan bizneset e tyre për të mundësuar rivalizimin e ndërmarrjeve ushtarake,” ministria tha. BIRN ka mësuar se mes kompanive të interesuara janë dy kompani të mirënjohura amerikane në fushën ushtarake, CUBIC dhe Howell Machine Technology. CUBIC ka punuar nga viti 2007 deri në vitin 2013 me Ministrinë e Mbrojtjes.

Përfaqësuesit e kësaj kompanie në Tiranë janë dekoruar në vitin 2013 me medaljen “Për Shërbime të Shquara” me motivacion: “Për kontributin e dhënë nëpërmjet ekspertizës dhe këshillimit për reformimin e Mbrojtjes dhe zhvillimin e FA Shqiptare.” Por megjithatë tre burime të pavarura të cilët folën në kushtet e anonimatit, i thanë BIRN që dy kompanitë amerikane ishin tërhequr pasi kishin mësuar se All Guns Ltd ishte paracaktuar si fitues. Të kontaktuar nga BIRN, përfaqësuesit e Howell Machine Technology në Shqipëri nuk komentuan mbi procedurën e dhënies me qira te Kombinatit të Poliçanit. Ëndrra për punë në Poliçan Dy ushtarë të paarmatosur ruajnë vetëm derën kryesore të Kombinatit Mekanik Ushtarak të Poliçanit. Nga sipërfaqja prej 75 hektarësh, me rreth 52,000 m2 të hapësirë ndërtimit ku në mes të viteve 60-të u ndërtuan objektet e prodhimit të municioneve dhe depot e armatimit thuajse nuk ka mbetur asgjë. Shumica prej godinave janë të rrënuar. Uzina në të cilën fillimisht u prodhuan fishekë të kalibrit 7.62 mm dhe më pas me radhë linjat e prodhimit të granatave të dorës ofensive dhe difensive, minave kundërtank e kundër këmbësorisë, predha të mortajave 82 mm, kapsolla detonatore, predha, djegore e deri fishekzjarrë, ngjan

me një grumbull hekurishtesh të cilat të zotët duan t’ia falin kërkuesit më të parë. Rrënimi i Kombinatit ka shkaktuar pasoja të rënda dhe në qytezën e Poliçanit, e krijuar me të ardhur nga zonat për rreth në funksion të nevojave të linjave të prodhimit të municioneve. Deri në fund të viteve 80-të, mbi 3,500 banorë të zonës rezultonin si të punësuar në uzinën e municioneve, ndërsa aktualisht ajo është e vetmja shpresë për hapjen e vendeve të reja të punës në qytezë. Në Poliçan, interesimi i treguar nga All Guns Ltd për ta rivënë në punë fabrikën është një ‘sekret’ që dihet nga të gjithë. Drejtori i Kombinatit Altin Lamçe i tha BIRN se ai e sheh këtë kompani si mundësinë e vetme të shpëtimit të ndërmarrjes, ku ai tashmë menaxhon vetëm një grusht njerëzish. “Është e vërtetë që kompania Bullgare All Guns ka paraqitur propozimin për të marrë me qira kombinatin, por unë nuk mund të them më shumë detaje, deri në miratimin e plotë nga strukturat përkatëse të këtij propozimi,” tha Lamçe.

“Mund të them së projekti është një mundësi e mirë për vendosjen ne punë të kombinatit dhe hapjen e shumë vendeve të punës, që për Poliçanin është mëse jetike,” shtoi ai. Optimist për projektin është dhe Altin Mema, ish inxhinier në kombinat dhe tani i papunë. “Fabrikën e prodhimit të municioneve mund ta vësh në punë, me ato asete që ka Kombinati,” tha Mema. “Ato janë [dhe] thjeshtë duhet t’u ngrihet paneli dhe vendosen në punë,” shtoi Mema, duke shpjeguar gjendjen teknike të Kombinatit.

Sipas Memës All Guns Ltd ka plane të prodhojë fishekë të kalibrave të ndryshëm në Poliçan dhe do të hapë 300 deri në 800 vende pune.

“Kërkesat për armatim, qoftë dhe në Shqipëri janë rritur. Janë hapur tre poligone qitje dhe uzina mund t’i përmbushte shumë mirë nevojat e tregut vendas,” tha ai. Jo të gjithë ishpunonjësit e Kombinatit janë të entuziazmuar për projektet e Bullgarëve. Disa prej tyre i thanë BIRN që kanë frikë se shumica e premtimeve të Bullgare janë boshe dhe se dyshojnë se uzina do të shitet për skrap. “Kompania që flitet që do marrë kombinatin tonë është e specializuar me shitje të armëve dhe jo të prodhimit të tyre, ndaj dhe kemi dyshime se do e sheshin për skrap si Cërriku,” tha njëri prej ekspertëve të prodhimit të municioneve në Poliçan, i cili refuzoi të citohet me emër, duke iu referuar ishRafinerisë së Naftës në Cërrik, e cila u mor me koncesion për rindërtim nga kompania Kurum por u shkri për skrap menjëherë pasi u firmos kontrata e koncesionit. Një dokument vlerësimi i përgatitur nga kompania amerikane CUBIC mbi gjendjen e kombinatit, flet gjithashtu për vlerën e skrapit në kombinatin e Poliçanit. Në dokument, tregohet se në kombinat ka ende rreth 2,200 pajisje prodhimi të panevojshme, të cilat mund të shiten për skrap duke siguruar rreth 1 milionë euro. Skeptik për të ardhmen e Kombinatit është dhe kryetari sindikatës së Kombinatit Abedin Çela, i cili është larguar nga puna në gusht 2014. Ai ankohet që qysh në vitet 90’ Kombinati është drejtuar sipas orekseve politike. “Drejtuesit janë marrë me anë partie ndaj ka shkuar keq uzina,” Çela tha. “Deri sa emërimet janë bërë më anë partie, sigurisht që puna nuk do të shkojë mirë sepse ata kanë parë interesat e partisë së tyre,” ai shtoi.

13

Maj 2016

Urdhër arresti i lëshuar në vitin 2004 për Fejzo Zekaj Komplekset e ndërtuara nga F.Z Constrution në zonën e Farkës dhe Liqenit të Thatë

Prej 12 vitesh i kërkuar nga Italia, i dënuari për drogë bën sukses në Shqipëri Fejzo Zekaj-pronar në “hije” i kompanisë “F.Z Construction” i shpëtoi një urdhër-arresti të lëshuar nga policia italiane në dhjetor 2004 dhe një hetimi të prokurorisë shqiptare për pastrim “parash”, ndërsa vazhdoi i pashqetësuar aktivitetin e tij të biznesit në Tiranë.

Elton Qyno | BIRN | Tiranë

I

kërkuar nga policia italiane para 12 vitesh, Fejzo Zekaj ia doli t’i shpëtonte drejtësisë, ndërsa ndërtonte një “perandori” biznesi në Tiranë-kryeqytetin e Shqipërisë. Dokumentet e siguruara nga BIRN tregojnë se biznesmeni i ndërtimit ishte shpallur në kërkim nga Ministria e Brendshme e Italisë që prej dhjetorit 2004, por urdhër-arresti nuk u ekzekutua për më shumë se një dekadë. Zekaj ishte shpallur në kërkim në bazë të një vendimi të datës 7 maj 2004 të Gjykatës së Breshias në Itali, pasi u gjet fajtor për trafikimin e 6 kilogramëve heroinë në bashkëpunim me një shtetas bullgar. Në dhjetor 2004, Interpol Roma i kërkoi homologëve në Tiranë arrestimin e tij me qëllim ekstradimin në Itali, por urdhri mbeti pezull për arsye të paqarta.

Policia shqiptare e arrestoi Fejzo Zekajn me 26 shkurt 2016, kur Interpol Roma përsëriti kërkesën për të çuar para drejtësisë 38 vjeçarin me origjinë nga Kuçova. Në këtë kohë, ai zotëronte një kompani ndërtimi me kapital 126 milionë lekësh dhe me kantiere të shtrira në zonat më të lakmuara të Tiranës. Suksesi i Fejzo Zekajt në shmangien e drejtësisë nuk është një fenomen i izoluar në Shqipërinë e tranzicionit, ku dhjetra të dënuar në Itali jetuan të lirë dhe ndërtuan bizneset e tyre në zona të ndryshme të vendit. Burokracitë në marrëdhëniet mes institucioneve ligjzbatuese homologe u shfrytëzuan nga një kategori njerëzish për të gjetur strehim në Shqipëri dhe për të pompuar paratë e fituara në rrugë të dyshimta në ekonominë informale të vendit.

I arrestuar për llogari të drejtësisë italiane, Zekaj u la në qeli për një afat 40 ditorkohë kjo standarde për mbërritjen e dokumenteve për ekstradim nga pala italiane. Më 15 mars 2016, Gjykata e Apelit caktoi masën “e arrestit shtëpiak” për të.

Shkak u bë një kërkesë e dytë e autoriteteve italiane, e cila heq dorë nga ekstradimi i tij dhe autorizon autoritetet shqiptare për konvertimin e dënimit në Shqipëri.

Sipas dosjes së ardhur nga Italia, e cila

ndodhet në proces përkthimi në Ministrinë e Drejtësisë, Fejzo Zekaj ka marrë një dënim të formës së prerë me 7 vite burg. Të njëjtat dokumente tregojnë se atij i mbeten pa shlyer 3 vjet nga dënimi total.

Albi Serani, këshilltar për mediat i Prokurorit të Përgjithshëm i tha BIRN se kërkesa italiane për njohjen e vendimit penal i ka kaluar tashmë Prokurorisë së Tiranës për zbatim. “Prokuroria do të përfaqësojë në gjykatë kërkesën për njohjen e vendimit,” tha ai. Avokati i Zekajt, Ardian Visha pretendon se dënimi i drejtësisë italiane është pezulluar, ndërsa nuk jep më shumë detaje për statusin e klientit të tij.

“Për çdo situatë do të ndjekim rrugën ligjore,” tha Visha.

Nga “trafiku në biznes Fejzo Zekaj ishte vetëm 15 vjeç kur u largua nga Shqipëria në vitin 1992 dhe emigroi në Itali. Asokohe adoleshent, ai bëri një mori punësh të rëndomta para se të ndërtonte një biznes të vogël për shitjen e automjeteve të përdorura në Itali.

Emri i Zekajt shfaqet në dokumentet e drejtësisë italiane në vitin 2003, si i implikuar në trafikimin e 6 kilogramëve heroinë nga Bullgaria dhe Turqia. Në moshën 26 vjeçare, Zekaj arrestohet së bashku me bullgarin Stuianov Nicolov Gheoghe si bashkëpunëtorë në trafikim. Në vendimin e Gjykatës së Breshias së 7 majit 2004 thuhet se “lënda narkotike ishte siguruar nëpërmjet dy linjave kryesore nga Turqia në Itali dhe nga Turqia në Bullgari. Anëtarët e grupit kryenin shpërndarjen e drogës tek konsumatorët në zona të ndryshme të Milanos në Itali”. Mënyra se si Zekaj u lirua nga burgu në Itali mbetet e paqartë, por prej majit 2004 ai etiketohet si “i arratisur” nga drejtësia italiane. I gjithë procesi gjyqësor në Itali është kryer në mungesë të Zekajt, i cili dyshohet se gjeti strehë të sigurtë në Tiranë prej vitit 2004. Pas procesit në Gjykatën e Breshias, ai është gjykuar edhe nga Apeli duke marrë 7 vjet burg si dënim përfundimtar. Në Shqipëri, Zekaj ka projektuar sekto-

rin në lulëzim të ndërtimit si aktivitetin e tij.

Tre vjet pas dënimit të parë në Itali, familjarët e Fejzo Zekajt themeluan në Qendrën Kombëtare të Regjistrimit, QKR kompaninë “F.Z Construction”. Historiku në QKR tregon se kompania me inicialet e pronarit “në hije” zotërohej 100 për qind nga nëna e tij, Tefta Zekaj dhe administrohej nga e motra, Rudina. “F.Z Construction” shënoi një rritje të shpejtë, ndërsa një vit pas themelimit u shpall fituese edhe e një tenderi publik të Bashkisë së Tiranës. Sot, kapitali i “F.Z. Construction” është 126 milionë lekë, ndërsa aktiviteti i saj shtrihet në ndërtimin e një kompleksi pallatesh në zonën e liqenit të Thatë, një kompleks rezidencial në Sauk dhe një tjetër kompleks vilash luksoze në Lundër, i quajtur “White Houses”. Përveç godinave të banimit, F.Z Construction ka përfituar në të shkuarën edhe fonde publike për rikonstruktimin e rrugëve në Tiranë dhe në Berat. Ajo ka përfituar nga buxheti i shtetit më shumë se 200 milionë lekë në të dyja prokurimet.

Ligji “antimafia” Ngjitja e beftë e kompanisë “F.Z Construction” nuk kaloi pa u vënë re nga autoritetet shqiptare. Megjithatë, një hetim i nisur nga Prokuroria e Tiranës për veprën e dyshuar të “Pastrimit të produkteve të veprës penale” në kuadër të ligjit “Antimafia” u pushua, për shkak se hetimi dështoi të provonte që Fejzo Zekaj ishte dënuar në Itali.

Dokumentet gjyqësore, të cilat BIRN i disponon tregojnë se Prokuroria e Tiranës e nisi hetimin në nëntor 2008, pasi një transaksion i majmë i kompanisë “F.Z Construction” ngjalli dyshime.

Hipotezat u ngritën mbi një kontratë për shitjen e një sipërfaqeje toke në periferi të Tiranës nga familja Zekaj, me vlerë 986.250 euro. Toka 13 150 metër katrorë e ndodhur në Bathore të Tiranës ishte shitur dy muaj para themelimit të kompanisë “F.Z Construction” nga nëna e të pandehurit, ndërsa pagesa ishte bërë në rrugë bankare.

Gjatë hetimit, Prokuroria zbuloi se para-

lelisht me shitjen e tokës në Bathore, kompania kishte blerë sipërfaqe të konsiderueshme trualli në Sauk të Tiranës, ndërsa kishte kryer një sërë transaksionesh të tjera në bankat e nivelit të dytë.

Në vitin 2010, prokuroria vendosi një masë të përkohëshme sekuestroje mbi llogaritë bankare të kompanisë. Megjithatë, organi akuzës dështoi të vërtetonte se paratë e kësaj kompanie rridhnin nga ndonjë aktivitet kriminal. Në kuadër të këtyre hetimeve, është zbuluar që ndaj Fejzo Zekajt ka pasur një urdhër-arrest të lëshuar nga Gjykata e Breshias në Itali. Vetë Zekaj ka pretenduar se dënimi nuk ishte i formës së prerë, ndërsa dorëzoi në prokurori një vendim të datës 15 janar 2010 të Gjykatës së Apelit të Breshias, sipas së cilës ai ishte në proces apelimi. Prokuroria u vendos përballë dilemës nëse ndaj Zekajt kishte apo jo një vendim përfundimtar nga drejtësia italiane dhe për të vërtetuar këtë nisi një letër-porosi drejt shtetit italian. Por nuk mori asnjëherë përgjigje, ndaj vendosi pushimin e procedimit penal më 27 qershor 2011 për shkak të mungesës së provave.

Vendimi i Prokurorisë, që linte hapur mundësinë e riaktivizimit të hetimeve në rast të mbërritjes së një përgjigjeje nga Italia u padit në gjykatë nga kompania “F.Z Construction” dhe Fejzo Zekaj. Në padinë e përbashkët, Zekaj kërkoi ndryshimin e vendimit të prokurorisë me pretendimin se “fakti nuk ekziston”.Më 27 janar 2012, Gjykata e Tiranës rrëzoi kërkesën e familjarëve Zekaj si të pabazuar në ligj.

Gjashtë muaj më vonë, më 4 korrik 2012, edhe Gjykata e Apelit e rrëzoi padinë e tyre me argumentin se ankesa ishte bërë jashtë afateve ligjore. Dosja italiane kundër Fejzo Zekajt është konfirmimi që Prokuroria priste në vitin 2011, kur vendosi të pushonte hetimin mbi burimin e pasurisë së tij. BIRN pyeti Prokurorinë nëse kishte rifilluar hetimin për pasurinë e Fejzo Zekajt në kuadër të ligjit “Antimafia”, por nuk mori një përgjigje.

14

Maj 2016

reportazh

Ish-studentja e “La Sapienza” sfidon politikën me një fermë dhish në Rubik Pasi studioi shkenca politike në Romë, Rigerta Loku u kthye të bëjë një ndryshim në vendlindjen e saj, por dyert e mbyllura prej politikës e shtynë drejt një “karriere” të re si fermere.

Lindita Çela | BIRN | Rubik

K

ur vendosi të kthehej në Shqipëri me një diplomë të “La Sapienza-s” në duar, Rigerta Loku nuk e çoi ndërmend se vendlindja do ta sfidonte me një të ardhme si fermere. Vajza nga Rubiku u kthye nga Italia gjashtë vjet më parë, pasi studioi shkenca politike në universitetin prestigjoz të “La Sapienza-s” në Romë dhe u specializua për marrëdhënie ndërkombëtare; dy diploma që i jepnin sigurinë se mund të ndërtonte një karrierë në qytetin e saj të lindjes në Veri të Shqipërisë. “Besoja se nuk do e kisha të vështirë të gjeja një punë, veçanërisht në Rubik, kur të gjithë synonin të vinin në Tiranë,” kujton 34-vjeçarja Rigerta Loku.

Megjithatë, realiteti ishte larg përfytyrimit të saj. Rigerta Loku i tha BIRN se e dërgoi CV-në në disa institucione të pushtetit vendor në Rubik dhe në Rrëshen, por iu kthye mbrapsht pa asnjë shpjegim. Ëndrrat e saj për të bërë një ndryshim në vendlindje u thyen në mes. E papunë dhe me familje të sapokrijuar, Rigerta mësoi shpejt arsyen e refuzimit, edhe pse askush nuk ia tha hapur. “Të zgjedhurit e partisë e dinin fort mirë që unë dhe Nardi (bashkëshorti) nuk ishim militatë dhe nuk votonim për ta,” thotë Loku. Para ofertës për t’u rreshtuar politikisht, Rigerta Loku dhe bashkëshorti i saj, Leonard Tusha zgjodhën rrugën më të vështirë. Me paratë e kursyera në Itali, ata vendosën të ndërtojnë fermën e tyre larg qytetit dhe politikës dhe gjashtë vite më pas, janë krenarë që ia kanë dalë.

Në fermën e dhive Ferma e Rigerta Lokut dhe Leonard Tushës gjendet në fshatin Prosek, mes gjelbërimit dhe maleve të Mirditës. Fshati shtrihet 6.5 kilometra larg qytetit të Rrëshenit, por rruga mund të përshkohet vetëm me një automjet të lartë 4×4 në një urdhëtim të vështirë që të merr më shumë se 40 minuta. Mungesa e rrugës, e energjisë dhe e ujit kanë sjellë largime masive në fshatin që dikur numëronte 1500 banorë. Shumica e shtëpive janë të braktisura, ndërsa të zotët nuk kanë mundur t’i shesin as për 100 mijë lekë. Në Prosek, Rigerta Loku dhe bashkëshorti i saj ndërtuar fillimisht një kasolle në pronat e babait në vitin 2010 dhe blenë disa dhi rrace. Vendimi i tyre i habiti jo pak banorët e zonës, të cilët nuk ua kursyen të tallurat dhe paragjykimet. “Ka dy diploma dhe tani po ruan dhitë-dëgjoja shpesh pas krahëve,” kujton Loku. “Por ne jemi të lumtur këtu. Arrijmë të sigurojmë një jetesë normale dhe mbi të gjitha jemi të pavarur,” shton ajo. Ideja për zhvillimin e fermës u frymëzua nga tradita e zonës, e cila sot është lënë në harresë. Rigerta Loku thotë se e dinte që ndryshe nga e shkuara, zona kishte sot mungesë të djathit të dhisë.

Për këtë arsye vendosën që paratë e kursyera nga puna në Itali t’i investonin në

Rigerta Loku me familjen e saj në fshatin Prosek të Rubikut. Foto: L. Çela

Ferma e Rigerta Lokut dhe Leonard Tushës gjendet në fshatin Prosek, mes gjelbërimit dhe maleve të Mirditës. Fshati shtrihet 6.5 kilometra larg qytetit të Rrëshenit, por rruga mund të përshkohet vetëm me një automjet të lartë 4×4 në një urdhëtim të vështirë që të merr më shumë se 40 minuta. Mungesa e rrugës, e energjisë dhe e ujit kanë sjellë largime masive në fshatin që dikur numëronte 1500 banorë

fermën e dhive, gjashtë vite të shkuara. Sot, burrë e grua e kanë shtuar tufën e tyre në 500 krerë, ndërsa kanë hapur edhe një dyqan të vogël në Rubik, ku tregtojnë mish të freskët keci dhe djathë dhie të përpunuar në fermën e tyre. Për punët e shumta në fermë, Rigerta dhe Leonardi kanë punësuar disa banorë të zonës, ndërsa prindërit e Leonardit i ndihmojnë për rritjen e dy vajzave. Zgjerimi i fermës deri në prodhimin e një produkti që do të mbajë emrin e tyre është ëndrra e re e dy bashkëshortëve. Për të realizuar këtë synim, Leonard Tusha ka nisur studimet në Universitetin Bujqësor të Kamzës. Pas orëve të studimit, ai nxiton pasditeve drejt fermës për t’u kujdesur për bagëtitë. Leonardi tregon se zona është e vështirë dhe problemet nuk mungojnë, ndaj atij u duhet të përballet që nga vjedhjet e deri tek mbrojtja e bagëtive nga kafshët e egra. “Duhet të jesh vetë këtu e t’u qëndrosh punëve mbi kokë, ndryshe atë që e ke ngritur për një kohë të gjatë, të rrënohet brenda ditës,” thotë ai. Gjashtë vjet pas rikthimit, Rigerta Loku është përshtatur si me jetën në fermë, ashtu edhe me kulturën e përgjithshme të pafuqisë për të ndryshuar rendin e gjërave në Shqipëri. Megjithatë, ajo dhe bashkëshorti i saj ndjehen krenarë për kurajon që patën për të ndryshuar jetën e tyre. “Unë nuk do të kem fuqinë të ndryshoj Shqipërinë, as pushtetarët tanë, por kam fuqinë të ndërtoj mikrobotën time këtu, pa i shtrirë dorën kujt dhe me dinjitet,” përfundon Loku.

Maj 2016

15

“Paraja po i vret lumenjtë edhe pse përvoja na ka treguar se digat, nuk janë forma e duhur për t’i shfrytëzuar ata,” tha Eichelmann. Koordinatori gjerman i fushatës, Eichelmann mendon se Shqipëria ka të gjitha kushtet e nevojshme për shfrytëzimit e energjisë diellore, të erës dhe të ujit, por duke gjetur një balancë të artë që nuk shkatërron plotësisht asnjërin burim natyror.

Kajakë dhe polifoni:

Banorët e zonës përshëndesin aktivistët e huaj që lundrojnë me kajakë. Lart: Zv presidentja e Parlamentit Europian, Ulrike Lunacek në fushatën për mbrojtjen e Vjosës. Fotot: I.Dervishi

Miqtë e Vjosës i thonë JO digës Një grup sportistësh, aktivistësh mjedisorë dhe figurash politike nga vendi dhe Europa bashkuan forcat në përpjekje për të bindur qeverinë shqiptare të tërhiqet nga hidrocentralet mbi lumin Vjosë dhe ta shpallin atë park kombëtar Ivana Dervishi | BIRN | Tepelenë

A

tleti slloven, Rok Rozman hedh i entuziazmuar krahëve “peticionin lundrues”- një kajak i mbushur me firma kundër ndërtimit të digave në lumenjtë e Ballkanit- dhe zbret drejt shtratit të gurtë të lumit të Bençës, degë e Vjosës pranë Tepelenës. Pas gjashtë muajsh përpjekje, në bashkëpunim me organizatën EcoAlbania në Shqipëri, Rozman ia doli të mbledhë bashkë rreth 150 sportistë dhe aktivistë të mjedisit për të vozitur në kuadër të turit të madh në mbrojtje të lumenjve të Ballkanit, i cili nisi më 16 prill nga Sava e Sllovenisë.

Dëshmitar i problemeve që hidrocentralet kanë shkaktuar në vendin e tij, Rozman nuk e kupton se si Shqipëria po çon drejt shkatërrimit një mrekulli natyrore si Vjosa. “Shqiptarët duhet të ngrihen dhe t’i kërkojnë qeverisë të mbrojë interesat e vendasve, jo të investitorëve që shfrytëzojnë dhe largohen,” tha ai për BIRN. Grupi i pazakontë i sportistëve të ngarkuar me kajakë tërheq vëmendjen e banorëve të fshatit Bënçë. Rakip Caka, 74 vjeç dhe Medih Spaho, 86 vjeç ndjekin së largu me kuriozitet se sa të huajt do t’ia dalin të vozisin përgjatë Vjosës në këtë ditë të vrenjtur maji. Megjithatë, të moshuarit gjenden për një çast në të njëjtën grackë vëmendjeje. Disa aktivistë amerikanë rrethojnë të moshuarit dhe i pyesin se ç’mendim kanë për HEC-in e Bënçës. Përballë këmbënguljes së tyre, Caka dhe Spaho shprehen të dyzuar. “Nëse lumi nuk do të cenohet, nuk kemi asnjë kundërshtim që zona jonë të ndikojë në rritjen e ekonomisë shqiptare,” tha për BIRN Rakip Caka. “Edhe ne banorëve do të na jepte një dorë premtimi që na kanë bërë për energji falas me ndërtimin e HEC-it,” shtoi ai. Në të njëjtën mendje duket edhe fqinji i Cakës, Medih Spaho. I moshuari thotë se kanë marrë garanci që lumi nuk do të thahet, pasi do të përdoret një pjesë e vogël e ujit. Dhjetë kajakë hidhen mbi lumë dhe çajnë përpara në degën e Vjosës, ndërsa aktivistët e huaj vëzhgojnë të mahnitur bukuritë natyrore përreth. Pas disa kilometrash mbi lumë, kajakët mbërrijnë në pikën ku ndërtimi i një tuneli 3.4 kilometra, që supozohet të çojë ujin në brendësi të Tepelenës,

ka ndalur për mungesë fondesh të kompanisë fituese të koncesionit. “Vjosa është jo vetëm lumi i vetëm i egër i Europës, por padyshim lumi më i bukur që unë kam parë deri më sot. Dhe më besoni, kam parë shumë lumenj në jetën time,” thotë një nga aktivistët.

“Paraja po vret lumenjtë” Beteja për mbrojtjen e Vjosës ka nisur që herët me realizimin dhe shfaqjen në vende të ndryshme të Europës të dokumentarëve të shumtë sensibilizues për lumin e cilësuar si “perlë e Ballkanit”. Gjatësia prej 270 kilometrash e Vjosës ofron prurje të shumta ujore, ç’ka e vendosi në shënjestër të sipërmarrësve të hidrocentraleve, por aktivistët synojnë ta ndryshojnë këtë qasje ndaj lumit.

Ulrich Eichelmann, koordinator i fushatës “Të Shpëtojmë Zemrën Blu të Europës” i tha BIRN se Vjosa simbolizon aktualisht çështjen më të nxehtë të kërcënimit të natyrës në Europë.

Ai e cilësoi projektin për ndërtimin digave në Vjosë një krim të dyfishtë kundër natyrës dhe vendasve dhe një tregues për dështimin e qeverisë shqiptare në strategjinë e balancimit të energjisë.

“Paraja po i vret lumenjtë edhe pse përvoja na ka treguar se digat, nuk janë forma e duhur për t’i shfrytëzuar ata,” tha Eichelmann. Koordinatori gjerman i fushatës, Eichelmann mendon se Shqipëria ka të gjitha kushtet e nevojshme për shfrytëzimit e energjisë diellore, të

erës dhe të ujit, por duke gjetur një balancë të artë që nuk shkatërron plotësisht asnjërin burim natyror. “Krijimi i një masterplani për vendet se ku digat dëmtojnë më pak dhe i një politike të qëndrueshme energjetike mund të ishte zgjidhja më e mirë për Shqipërinë”, sugjeron ai, duke paralajmëruar se turi i madh i Ballkanit është vetëm fillimi i fushatës ndërkombëtare për mbrojtjen e lumenjve.

Të zhgënjyer nga politika Në Qesarat, rreth 20 kilometra nga Tepelena, flamujt e grisur të partive politike valëviten ende mbi shtëpitë e zonës. Megjithatë, banorët e Kutit, Qesaratit, Bënçës dhe Poçemit ia kanë dalë të lënë mënjanë simpatitë e tyre politike dhe të mblidhen bashkë në mbrojtje të tokës nga përmbytja që mendohet se mund të shkaktojë ndërtimi i një dige në këtë zonë. “Vjosa është jeta jonë dhe do ta mbrojmë me gjak,”protestojnë banorët. “We give our heart, but not our land,” shkruan në anglisht njëra prej pankartave. Protestës së tyre u bashkohet edhe grupi polifonik i Bënçës, i cili ia merr këngës buzë lumit, veshur me kostume tradicionale.

Duke u kënduar të mirave që sjell lumi për banorët e zonës dhe duke vajtuar për varfërinë që do të vinte nga shkatërrimi i tij, zërat e tyre i japin forcë shqetësimit të banorëve. Në Qesarat, protestës i bashkohet edhe zv/ presidentja e Parlamentit Europian, Ulrike Lunacek. Në raportin e publikuar në Maj 2016, Parlamenti

Europian i ka bërë thirrje qeverisë shqiptare “të kontrollojë zgjerimin e hidrocentraleve në zonat e ndjeshme mjedisore si në lumin Vjosë” dhe të ndjekë standardet e BE për direktivat në Kuadër të Ujit. Lunaçek tha se “është koha që i gjithë Ballkani të punojë së bashku për një strategji të përbashkët energjetike, në mënyrë që vendet të mos veprojnë të veçuara”. Buzë Vjosës, ajo përsëriti më me forcë rezolutën, ndërsa i kërkoi qeverisë shqiptare të ndjekë rreptësisht vlerësimin në mjedis përpara se të japë leje për hidrocentrale. “Vjosa është shembulli që ne duhet të shohim të bukurën e natyrës dhe t’u themi jo digave,”-tha zv.presidentja e Parlamentit Europian. E pranishme në protestë si anëtare e grupit “Miqtë e Vjosës”, deputetja socialiste, Arta Dade i kërkoi kryeministrit Edi Rama të ketë në vëmendje interesat e qyetatarëve dhe të nxitet për nga zhvillimi i balancuar. Megjithatë, vendasit ndjehen të tradhëtuar nga kryeministri Edi Rama, i cili pati premtuar mbrojtje përmes shpalljes së Parkut të Vjosës para se të ngjitej në pushtet.

Në fillim të majit, Ministria e Energjisë dhe Industrisë injoroi shqetësimet e mjedisorëve dhe shpalli dy kompani turke si fituese të tenderit për hidrocentralin e Poçemit. BIRN raportoi në maj 2016 se bashkimi i dy kompanive turke “Ayen Enerji Anonim Şirketi” dhe “Çinar-San Hafriyat Nakliyat Inşaat Turizm San Ve Tic Ltd.Şti” fituan në mungesë të konkurrencës. Gabriel Schëaderer, drejtor i EuroNatur, që është në krye të fushatës “Të Shpëtojmë Zemrën Blu të Europës” paralajmëroi qeverinë shqiptare se nuk mundet njëkohësisht ta ruajë të paprekur lumin e Vjosës dhe të lejojë ndërtimin e hidrocentraleve. “O Poçemi [HECi], o natyra! “Jo digës,” thërret ai. Më 20 maj, miqtë shqiptarë dhe ndërkombëtarë të Vjosës pritet të bashkojnë forcat për të kundërshtuar planet e qeverisë shqiptare për hidrocentralet dhe për të kërkuar shpalljen e zonës së mbrojtur për lumin. I entuziazmuar nga mbështetja në këtë tur, atleti Rozman nuk është i pashpresë. “Gjëja më e rëndësishme është që tashmë rreziku që i kanoset Vjosës është ekspozuar në shkallë ndërkombëtare dhe kjo na ka rritur shpresat për të shpëtuar këtë bukuri të natyrës,” përfundoi ai.

16

Maj 2016

Blog

Fakti që media shikohet si alternativë e parë për zgjidhjen e problemeve tregon për një mangësi të madhe në funksionimin e gjithë sistemeve të tjera në shoqëri, qofshin ato norma, pra marrëdhëniet brenda familjes dhe shoqërisë apo politika, funksionimi i sistemeve të referimit te dhunës në shkolla, apo komunitete.

Banka Botërore ka ndërtuar një databazë nga ku Shqipëria rezulton një rekord i pazakontë botëror. Një nga të paktat vende në planet që e siguron të gjithë energjinë elektrike nga uji. Po a është kjo diçka për t’u gëzuar?

100% energji hidro, a është shenjë zhvillimi a prapambetjeje?

Gjergj Erebara | BIRN | Tiranë

S

Kur fëmijët përdoren për ‘interesin më të lartë të medias’ Emiljano Kaziaj | BIRN | Ghent

M

ë 19 maj 2016, një lajm për pesë nxënës të cilët denonconin mësuesen e tyre, drejtpërdrejtë në një emision televiziv, u publikua në disa media, si një sensacion i radhës në morinë e lajmeve për dhunë dhe abuzime seksuale të fëmijëve. Nuk dua të ndalem tek historia e marrëdhënieve të mësueses me nxënësit e saj (siç u prezantua prej fëmijëve të pranishëm në emision) dhe as tek dhjetëra çështje shqetësuese që ngre ky rast konkret për gjendjen e fëmijëve në shkolla, marrëdhëniet me prindërit, niveli i kualifikimit të mësuesve, sistemin e referimit të dhunës në shkolla dhe komunitete, apo sigurinë e fëmijëve. Dua të përqendrohem tek roli i medias në gjithë këtë histori për të shpjeguar se si logjika mediatike dhe turravrapi për të ‘bërë lajm’ shkel çdo parim etik të medias në marrëdhënie më fëmijët. Shpresoj që kjo analizë të shërbejë për të parandaluar raste te ngjashme si dhe për të sinjalizuar autoritetet e monitorimit të medias në Shqipëri që t’i japin vëmendjen e duhur kësaj çështjeje. Kodi i transmetimit të mediave audiovizive në Republikën ë Shqipërisë (Nr. 01, datë 27.01.2014) i cili bazohet në Ligjin për Mediat Audiovizive (Nr. 97/2013) dhe Ligjin për mbrojtjen e te Drejtave të Fëmijëve (nr. 10347/ 04.11.2010), përcakton se : Veprimtaria e transmetimeve audiovizive respekton në mënyrë të veçantë të drejtat, interesat dhe kërkesat morale e ligjore për mbrojtjen e të miturve.( pika 1.4). Më konkretisht në seksionin 5 te këtij kodi ku flitet për Fëmijët në Transmetimet Audiovizive, përcaktohet se: Ofruesit e shërbimit mediatik audiovizivë (OSHMAtë) duhet të shmangin çdo raportim apo transmetim, që çon direkt apo indirekt në identifikimin me pamje dhe zë, me gjeneralitete, adresë apo përshkrues të çdo fëmije qe mund të jetë ose është viktimë, dëshmitar, i hetuar, i akuzuar apo deklaruar fajtor për kryerjen e një vepre penale. (pika 5.1). Ndërkohë gazetarja i pyeti dy herë fëmijët nëse mund të artikulonin më qartë dhe me zë më të lartë emrat e tyre (sepse kjo do t’i qetësonte prindërit të dinin që ata ishin në ‘duar të sigurta’.

Për më tëpër : Intervistimi i fëmijëve duhet të bëhet me praninë ose të paktën me dijeninë e përfaqësuesit të tij ligjor ose një personi të caktuar prej tij (pika, 5.10).

Dukshëm asnjë nga këto pika nuk u morr parasysh ditën e djeshme, kur fëmijët e klasës së pestë, pasi kishin udhëtuar vetëm nga Cërriku drejt Tiranës me taksi dhe pa dijeninë e prindërve (!!!), bujtën në një studio televizive për t’u bërë protagonistët e radhës në një emision televiziv.

Vetëm seria e absurditeteve që përmenda tek fjalia më sipër do kishte mjaftuar që punonjësit e medias ku fëmijët u drejtuan të ishin shqetësuar së pari për sigurinë e tyre, të informonin prindërit për vendndodhjen e fëmijëve, t’i shoqëronin fëmijët në një mjedis më të specializuar sesa studioja televizive për të shprehur shqetësimin e tyre dhe me pas organet kompetente të merrnin në shqyrtim rastin. Kjo sjellje do ishte të mendosh në ‘interesin më të lartë të fëmijës’. Por ‘interesi më i lartë i medias’ është shumë më i fortë për ta lejuar këtë rast t’i ikë nga duart.

Fëmijët u futën menjëherë në një studio televizive, u rreshtuan në formën tradicionale të programeve debat që mbushin ditët dhe mbrëmjet tona dhe me një mikrofon përpara filluan të tregojnë së çfarë i shqetësonte. Secili prej tyre, të joshur nga ekrani televiziv, mundësitë që të jep dalja në televizor, ka menduar se kjo është mënyra më e drejtë në Shqipëri, për të zgjidhur problemin që ata kanë. Ne jemi të gjithë dëshmitarë se si media i trajton për ditë e ditë më radhë historitë me kamera të fshehta dhe përgjime, publikime skandalesh dhe abuzimesh. Gjithçka lind dhe vdes në kronika lajmesh pa mundësi për t’u ndjekur më tej nga organet kompetente dhe për t’u zgjidhur siç do e kërkonte rasti. Edhe fëmijët, fatkeqësisht, kanë menduar po të njëjtën, gjë: media është zgjidhja. Fakti që media shikohet si alternativë e parë për zgjidhjen e problemeve tregon për një mangësi të madhe në funksionimin e gjithë sistemeve të tjera në shoqëri, qofshin ato norma, pra marrëdhëniet brenda familjes dhe shoqërisë apo politika, funksionimi i sistemeve të referimit te dhunës në shkolla, apo komunitete. Nga ana tjetër të vendosësh besimin tënd tek media si zgjidhje, duke njohur problemet madhore që sistemi mediatik ka në Shqipëri- si pasojë e marrëdhënies së ndërlikuar me politikën (lexo: politikanët) – do të thotë që në Shqipëri ka një nevojë urgjente për edukim mbi median. Ajo që quhet ‘media literacy’ ose alfabetizëm mbi mediat, ngrihet si një nevojë e madhe që njerëzit kanë për të mësuar si t’i interpretojnë mesazhet mediatikë, si të gjykojnë mbi prodhimet mediatike dhe si të kenë një të menduar kritik mbi rolin e medias në shoqëri.

Për sa kohë kjo nuk ndodh, kthimi i gjithçkaje në një show (probleme brenda familjes, probleme në institucionet e kujdesit të fëmijëve, në institucionet shëndetësore, arsimore, të drejtësisë, etj.), që vetëm argëton, do të jetë modeli mbizotërues i programeve mediatike në Shqipëri. Kjo shkon në të njëjtën linjë me ‘interesin më të lartë të medias’, që përdorin çdo mënyrë (përfshirë edhe shkeljen e ligjit) dhe gjithkënd për më shumë audiencë.

i zakonisht, Shqipëria është e fundit në shumë gjëra dhe në mënyrë surprizë, e para në ca gjëra shumë të pazakonta. Një nga gjërat ku jemi, ndër të parët në planet, sipas një blogu të Bankës Botërore është prodhimi i energjisë elektrike me burime hidrike, d.m.th, me burime të rinovueshme dhe miqësore me mjedisin.

Sipas të dhënave të grumbulluara nga Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë, janë pak vende në botë ku prodhimi i energjisë elektrike është 100 për qind hidro: Shqipëria, Bhutani, Lesoto, Islanda, Mozambiku, Kongo, Zambia e vende të tjera. Mes vendeve të pasura gjendet vetëm Norvegjia e Islanda ndërsa mes vendeve me të ardhura të mesme, dallimi i madh është Brazili.

Por a ka kjo ndonjë lloj domethënieje për Shqipërinë?

Pasja e 100 për qind hidro si burim energjie elektrike është njëkohësisht tregues i pasurisë dhe i varfërisë. Për disa vende të kufizuara, si Norvegjia, prodhimi 100 për qind hidro është pasojë e kombinimit të disa faktorëve fatlumë: një vend me territor të gjerë malor me numër të stërmadh lumenjsh dhe me popullsi të vogël. Kombinimi i bollëkut të ujit me popullsinë e vogël ka bërë që Norvegjia ta prodhojë të gjithë energjinë që dëshiron nga hidroenergjia, pa pasur nevojë që të ndërtojë termocentrale. Norvegjia prodhon gjithashtu sasi të stërmëdha nafte e gazi, por për energji elektrike i mjafton uji. Bhutani është në një situatë të ngjashme, ku për shkak se gjendet në një zonë malore buzë Himalajave, ka hidroenergji për konsumin e vet dhe për ta eksportuar në Indi. Por kjo nuk e ka bërë një vend të pasur, përkundrazi, Bhutani është një vend shumë i varfër. Në anën tjetër kemi disa vende të Afrikës, Mozambiku, Namibia apo Kongo. Mozambiku është një nga vendet më të varfra në botë, si për nga niveli ekonomik ashtu edhe për nga prodhimi i energjisë elektrike. Me një popullsi prej 25 milionë banorësh, (tetë herë më shumë se sa Shqipëria), Mozambiku prodhon 15 miliardë kWh energji në vit, (tre herë më shumë se sa Shqipëria).

Teknikisht, Shqipëria e ka të 100 për qind të prodhimit të energjisë elektrike nga hidrocentralet. Kjo është një trashëgimi jo tërësisht e dëshiruar e dështimit politik dhe shoqëror në administrimin e sektorit të energjisë elektrike që nga koha e rënies së komunizmit.

Në fakt, sistemi elektroenergjetik shqiptar nuk është konceptuar kurrë si një sistem 100 për qind hidro. Ai është konceptuar në masën së paku 30 për qind termoenergji dhe maksimumi 70 për qind hidroenergji. Problemi qe që përgjatë viteve, qeveritë shqiptare nuk qenë në gjendje të mirëmbanin termocentralet e trashëguara nga koha e komunizmit dhe nuk qenë në gjendje të ndërtonin termocentrale të reja.

Për këtë arsye, në punë mbetën vetëm hidrocentralet.

Energjia elektrike është në fund të fundit, vetëm një nga llojet e energjisë që konsumohet zakonisht. Një vend mund të konsumojë pak energji elektrike dhe shumë energji fosile.

Pasja e 100 për qind të prodhimit hidro, nuk do të thotë gjithashtu se Shqipëria nuk e ndot mjedisin. Mesatarisht çdo vit 30 për qind e konsumit të energjisë elektrike në Shqipëri importohet nga vendet e rajonit, ku energjia elektrike prodhohet më së shumti me qymyr. E çfarë vlere mund të ketë prodhimi 100 për qind hidro në Shqipëri dhe importimi i një pjese të madhe nga termocentralet e Kosovës për të mbuluar deficitin? Rrjedhimisht, ndonëse blogu i Bankës Botërore na nxjerr si një nga vendet me prodhimin e energjisë më të pastër në botë, fakti është që ky nuk përbën as tregues të pastërtisë së energjisë që konsumojmë dhe as tregues të nivelit ekonomik apo të ndërgjegjësimit tonë mjedisor.

No.

09

May 2016 Monthly

Albania ‘Ignoring’ Suspected Drug Baron’s Greek Arrest Warrant Greek police documents seen by BIRN shows that Athens suspects an Albanian official and prominent businessman of heading a major drugs trafficking ring – however, Albanian police have yet to arrest him.

Map of the route for drug traffiking from Saranda, Albania to Greece.

investigation

profile

Company Linked With Organized Crime Eyes Albania Arms Factory

De Biasi Makes Albania’s Dreams Come True

The Ministry of Defense has approved an agreement to lease the munitions’ factory in the town of Polican to a Bulgarian company

Albania’s football team has qualified for a Euro championship for the first time thanks to the efforts of its remarkable Italian coach

18

May 2016

news

Albanian Officials Reveal Past Crime Convictions One minister, 10 MPs and five mayors have revealed that investigations were conducted against them in the first phase of implementation of a law that bans those with a criminal past from public office.

Fatjona Mejdin | BIRN | Tirana

T

he Albanian public has started to receive the first information about past criminal investigations into ministers, MPs, mayors and other officials, as a result of implementation of the law that bans people with past convictions from holding public office.

The Central Electoral Commission, KQZ, on Friday published the questionnaires that all the senior officials have filled out, showing their relationship to justice institutions in the past.

One minister, 10 of Albania’s 140 MPs and five mayors reported criminal investigations and convictions in Albania or in European countries, starting from minor penalties for violating traffic rules and public order to illegal political activities, drug trafficking and participation in prostitutions rings. An MPs from the opposition Democratic Party, Mhill Fufi, declared that he was investigated twice in the 2000-2001 period on charges of exploiting prostitution, although the Prosecution did not take the charges to court.

The Mayor of Kruja and member of the ruling Socialist Party, Artur Bushi, said that he was investigated in Italy in 20102011 for drug trafficking. In his questionnaire, Bushi reveals that he was also investigated in 1996 in Italy for a matter that now he “does not remember” - and as a result is not specified. The Democatic Party Mayor of Mallakastra, Agron Kapllanaj, admitted that he was jailed for two years in 2003 in Italy for an unspecified case.

The Socialist Mayor of Kavaja, Elvis Roshi, admitted he was investigated in 2002 in Germany for a case that he also “does not remember”.

Memory problems have also afflicted Socialist Movement for Integration MP Shkelqim Selami, who was investigated in

The Prime Minister, Edi Rama arguing with Sali Berisha in the Parliament. Photo: LSA

Italy in 2007 for a case that he did not specify. Adriatik Zotkaj the Socialist Mayor of Polican, was jailed for three years in 1996 for violating the road code. He was jailed again in 2001 for 10 months and in 2002 for another one year for opposing the police in unspecified events.

The Minister of Youth and Social Welfare, Blendi Klosi, is the only minister with a criminal investigation, though he said that the incident took place in 1994 when he was a student and when he says he just broke some beers bottles.

“The prosecutor at the time categorized the incident as a criminal case and investigated me and my university friends for inappropriate action,” he said.

The questionnaires also revealed the

phenomenon of politicians changing their names to conceal their troubled pasts.

The Socialist Mayor of Kurbin, Artur Bardhi, revealed in his questionnaire that he previously went under the names of Gentian Lila, Altin Tanushi and Gent Bushi. The revelations have caused expected political debates, although both main parties have almost the same number of people with a troubled past.

On Friday, the Democratic Party leader, Lulzim Basha, accused the Socialist Prime Minister, Edi Rama, of promoting people with a criminal past. “The criminalisation of politics is his black legacy,” Basha said.

On the other hand, Prime Minister Rama on Facebook responded that the Dem-

ocratic Party “continues its routine [of blaming the ruling party] at a time when those with past convictions were on their side”. On Sunday, Democratic Party activists protested in front of Kruja municipality, demanding the resignation of Mayor Artur Bushi, claiming that he had other criminal records in his past that he did not declare in the questionnare.

Friday’s declarations marked the first phase of implementation of a law enforced in January that aims to clean the public sphere of people with a criminal past.

The next phase is verification of the questionaries, which will be handled by 16 institutions. A special prosecution team has been formed to investigate the cases on parliament’s requests.

Albanian Mayor Arrested Amid Sex Scandal

S

hukri Xhelili, the mayor of Dibra in north-east Albania, was arrested after being caught on camera offering a municipality employee promotion and a higher salary in return for sex.

Xhelili was arrested on Monday night after being shown on a local television station last week asking for sex from a 20-year-old woman who had recently been employed by the municipality.

In the broadcast on the ‘Te Paekspozuarit’ (‘The Unexposed’) investigative show on the Ora News channel, Xhelili was filmed by a hidden camera in his office in the town of Peshkopia asking the woman for sexual

favours in exchange for a promotion and a pay rise. The broadcast last Thursday caused widespread outrage and sparked a protest by women from the Red and Black Alliance political party in front of the national employment service building in Tirana on Sunday.

Xhelili was immediately dismissed by Albania’s Council of Ministers and the Albanian Court for Serious Crimes then ordered his arrest his arrest for abuse of office.

A women’s rights organisation, the Gender Alliance for Development Centre, also launched a petition asking for stronger legal measures to combat sexual harassment in the workplace.

The Dibra mayor was a representative of the governing Socialist Party, although ruling coalition members distanced themselves from his behaviour and immediately asked for his removal.

His wife Tefta Xhelili said that she is going to stay beside her husband and speculated that the exposé was politically-motivated.

“At the centre of this attack was not my family but the Dibra municipality,” she told Top Channel television on Monday. The Albanian constitution gives the mayor 15 days to appeal against his removal from his. It is still not clear if he plans to do this or not.

Ex-mayor of Dibra, Shukri Xhelili

May 2016

19

investigation

Albania ‘Ignoring’ Suspected Drug Baron’s Greek Arrest Warrant Greek police documents seen by BIRN shows that Athens suspects an Albanian official and prominent businessman of heading a major drugs trafficking ring – however, Albanian police have yet to arrest him.

Gjergj Erebara | BIRN | Tirana

A

n Albanian businessman who until last week, also held a directorial post in the regional administration, has had a Greek arrest warrant under his name since Monday May 9.

Klemend Balili, an Albanian businessman and director of Transport Services in the Region of Saranda, part of the Ministry of Transport, is suspected in Greece of financing a drug trafficking ring that has exported marijuana from Albania to several Western countries.

Greek police carried a massive antidrug operation during the last few days, arresting a dozen people and confiscating about 687 kilos of marijuana that was found hidden on an islet off the coast of northern Greece.

According to the scheme discovered by Greek police, traffickers used speedboats to transport marijuana from Albania to Greece and then created bogus transport companies to send it by road to other European countries. They suspect Balili was heading the gang. Since the news broke on Wednesday in the Greek media, Albania’s opposition centre-right Democratic Party has highlighted Balili’s political connections and accused the Minister of Interior, Sajmir Tahiri, of protecting the alleged kingpin. Tahiri has denied the allegations. Greek media reports also complain of a lack of collaboration and inactivity on the part of the Albanian police in the case. They have also noted the suspect’s political connections in Albania.

Greek CNN reported on a meeting between Greek and Albanian police at which an Albanian officer told Greek colleagues that they were unable to carry out an arrest “because of [the suspect’s] very high level political protection”.

Greek police have not identified the suspect by name in their press releases, however, noting only “a 44-year-old suspect”, causing uncertainty about whether they actually mean Balili, named in the Albanian Civil Registry as Kelmend Balili, not Klemend Balili.

Balili has denied the allegations in a quote in newsbomb.al., a news website based in Tirana, claiming they are politically motivated. Albanian police, meanwhile, have declined to confirm whether Balili was under an arrest warrant and have not arrested him. Officially, the police say only that an “operation is ongoing and due to that, [we] cannot provide more details”. Documents seen by BIRN show that Balili has been under an arrest warrant in Greece since Monday, May 9.

“Accused under the law N433/13 “Narcotics” and Article 187 of the Penal Code about Organized Crime and the Article 8 of the Penal Code “Crimes Committed in a Neighboring Country”, ac-

Klement Balili,the head of a narco-traffiking ring from Albania to Greece.

The document of grek police against the narco-traffiking group

cused but nor arrested are three persons, among whom, Klemend Balili [son} of Sabaudin and Naze, born on 20/03/72 in Albania and resident in Saranda”, the Greek police document reads.

Family with political connections: The Balili family has multiple political connections. The mayor of Delvina, a small town near Saranda, Rigels Balili, is a nephew of the suspect, for example.

Greek police have not identified the suspect by name in their press releases, however, noting only “a 44-year-old suspect”, causing uncertainty about whether they actually mean Balili, named in the Albanian Civil Registry as Kelmend Balili, not Klemend Balili.

Rigels Balili won election last year after gaining 72 per cent of the local vote under the nomination of the Socialist Movement for Integration, the Socialistled government’s junior coalition partner.

Klemend Balili’s own political connections were also highlighted in a 2015 news report from Ora News, an Albanian television station. This showed the speaker of parliament, Ilir Meta, head of the Socialist Movement of Integration, along with the Minister of Finance, Arben Ahmetaj, and Koco Kokëdhima, an important MP from the Socialist Party, cutting the ribbon in an inaugural ceremony for a luxury hotel built by Balili family in the coastal town of Saranda.

During the ceremony, the multimillioneuro investment was hailed as a model example of tourist development.

Following reports of the Greek arrest warrant, a local news website from Saranda questioned the timing of the operation, suggesting a possible Greek plot to damage local tourism and lamenting extensive media coverage of the issue.

In the meantime, Koco Kokedhima, the socialist party former MP that appears in the inaugural ceremony, later stated in a Facebook posts that attempts to link Balili family with his name were purely a smear campaign. “Balili’s were never supporters of the Socialist Party,” Kokedhima said. “Before 2013 [general elections] they were known supporters of the Democratic Party and turned over to the Socialist Movement of Integration after,” Kokedhima claimed.

“Worth hundreds of millions” Greek police say their investigation into the drugs ring started about two years ago when large quantities of drugs were seized that evidently belonged to the same trafficking ring.

In the first arrest, on January 25, 2014, in the town of Patra, they arrested a Bulgarian citizen and confiscated 451 kilos of cannabis. In April 2015, they seized about 678 kilos of cannabis on the border with Macedonia. Also in April 2015, police in Bulgaria seized 531 kilos of cannabis. Greek police closed in last Sunday and arrested five suspected members of the group on the island of Zakinthos in northern Greece and seized another 678 kilos of cannabis hidden in an islet nearby. In Patra, they arrested two more members of the group and confiscated a speedboat.

Meanwhile, Albanians wonder why Balili is still free.

Top Channel, the biggest TV station in Albania, reported that “well-placed sources” in the Albanian police told them that officially, the reason is that Greece had not yet sent a request for Balili’s arrest and that, although accused of leading a drugs trafficking ring, he “has not conducted any known illegal activity on the territory of Albania”.

20

May 2016

news The campaign

European Greens Join Albania River Dam Protest European environmental activists joined local protesters on Friday in front of the Prime Minister office, denouncing plans to build hydropower plants on some of the country’s last unspoiled rivers.

Fatjona Mejdini | BIRN | tirana

H

Clock Ticks For Albania to Pass EU Reforms June is the last month when Albania’s squabbling parties can pass judicial reforms needed to open the way for EU accession talks - and fears are growing that the deadline will be missed Fatjona Mejdini | BIRN | Tirana

T

he deadline for Albania to complete judicial reforms needed to open European Union accession negotiations is close to expiring, with only one month left before the constitutional changes required for the reform can pass through parliament.

June is last month when parliament - before the recess in July - can vote to pass the amendments that require 93 out of 140 MPs to vote and so open the way for EU bodies to assess Albania’s request to open membership negotiation.

However, the political situation remains in deadlock.

Although a cross-party “ad hoc” parliamentary commission in mid-May started to pass the first amendment on changes regarding the Prosecution, Constitutional and District courts, the consensus broke down on May 18, when the main opposition Democratic Party presented a new draft to the commission.

This seeks the scrapping of four of the 11 planned new justice institutions that are projected in the reform, under the argument that the structure of the justice system needs to be simpler.

This sudden twist in the negotiation process was condemned by the ruling Socialist Party, which called the proposed changes a move to derail the reform.

On Wednesday, the Prime Minister and Socialist leader Edi Rama on Top Channel TV complained of “a big lack of responsibility in bringing in a new draft after we worked on one for a year that has also been confirmed by the Venice Commission.

“I don’t mind begging the Democratic Party not to undermine this process and lock Albania in a grey zone that can turn into a black hole in the [EU] integration process,” Rama said.

Passage of the reform is considered crucial for Albania’s path to the EU, and has the potential to

block the whole process for at least three years.

This is the opinion of EU representatives, reportedly said behind closed doors, as the head of EU delegation in Tirana, Romana Vlahutin, warned on May 5 that: “If this momentum is lost, this country will lose not only one but several years [in the integration process]”.

On Thursday, Vlahutin urged Albania’s parliament to adopt the reform without losing any more time, “not only because it as an integration mechanism but also because Albanian citizens ask for it”.

Gledis Gjipali, director of the European Movement in Albania, told BIRN that the risk of delaying accession negotiations for years because of the lack of the reform is real.

“In a positive scenario [if Albania adopts the reforms on time], the European Commission can give a recommendation up to the end of this year, and the EU Council could give the Commission a mandate to open the negotiations.

“Later, after another positive report, a date to open negotiations can be appointed. So, up to a year-and-a-half are even needed in a positive scenario,” he said.

Gjipali warns that if Albania misses the June deadline, it will be difficult to continue the judicial reforms because in spring 2017 the campaign for the next general elections will start.

“We will then have to wait for the end of 2017 or the beginning of 2018 to pass the judicial reform.

This mean that if we will got a positive recommendation in 2018, we would have to wait for at least another year until the date for opening the negotiations is set,” he argued.

Gjipali notes that key EU member states like Germany and France will also have general elections in 2017 - at a time when the forces against EU enlargement are becoming stronger.

undreds of environmentalists from Albania, as well as activists from all over Europe protested on Friday in front of Prime Minister Edi Rama’s office, urging him to stop the building of hydropower plants on the country’s last “wild” rivers. “No dams on the Vjosa and in Albanian rivers”, they chanted, as well as: “Rivers are citizens’ properties”. The protesters delivered a petition to the Prime Minister asking him especially to stop plans to construct a hydropower plant on the river Vjosa, which is considered one of the last truly wild rivers in Europe.

They also called for the creation of a national park alongside the Vjosa river, where sports and rafting and hiking can be developed.

Although Albanian activists have long agitated against the plans to build powers plants on the river, for the first time more than 100 European green activists also joined the protest. The European activists, organized by Slovenian athlete Rok Rozman and by the EcoAlbania organization, came to Albania a week ago and they visited the Vjosa to support the “dam-free” river cause.

Athletes and activists conducted a rafting expedition on the Vjosa as part of a tour to support the wildness of Balkans rivers that started on April 16 on the Sava river in Slovenia. Ulrike Lunacek, Vice President of the European Parliament, joined the tour and backed the calls to preserve the natural quality of the Vjosa river, on May 18, in Qesarat, a small village beside the Vjosa river.

A professional climber from Slovenia told BIRN that she had come to Albania just to see the beauty of the river Vjosa. “I’ve joined the protest because I believe the Vjosa should not be destroyed and lost because of hydropower. I strongly support the Albanians in this cause,” she said. For some other protesters, the creation of the planned Pocemi hydropower plant on the river means the destruction of their own homes.

Demir Murataj, from Kute village, near the Vjosa river, told BIRN that if the project goes ahead, his village is going to be flooded and destroyed.

“We have been living in a beautiful village for centuries and will lose everything. But we are not going to let it happen and will fight with any means against the government plans,” he said. At the beginning of May, despite the protests of the green activists, the Ministry of Energy and Industry announced that two Turkish companies had won a tender to build the Pocemi hydropower plant.

BIRN reported that two Turkish companies “Ayen Enerji Anonim Şirketi” and “Çinar-San Hafriyat Nakliyat Inşaat Turizm San Ve Tic Ltd.Şti” won the tender as a result of a lack of any other competition in the race.

The government now has to take a final decision to permit the construction of the hydropower plant.

At Friday’s protest, locals from the Tropoja region in northern Albania were also present. They are fighting against planned hydropower plants on the Valbona river.

Catherine Bohne, an American living in northern Albania for seven years and a vocal voice against government plans for the Valbona river, told BIRN that she is delighted that people have started to come together and fight for causes that they believe in.

“I don’t know what the Albanian government is doing at a time when international bodies like the European Parliament are calling for the preservation of wild rivers,” she said.

May 2016

21

investigation

Company Linked With Organized Crime Eyes Albania Arms Factory The Ministry of Defense has approved an agreement to lease the munitions’ factory in the town of Polican to a Bulgarian company; however, data collected by BIRN suggest that the company has links with organized crime Lindita Cela | BIRN | Polican

A

Bulgarian company with ties to organized crime figures is in the process of securing a lease to the weapons factory of Polican – an industrial asset inherited from the communist era where valuable metals with high scrap value are stored.

BIRN learned in September 2015 that the Bulgarian company All Guns Ltd had filed a request to the Ministry of Economic Development, Trade, Entrepreneurship and Tourism to lease the plant in Polican, promising to revitalize it. The Ministry of Economy has sought the opinion of the Ministry of Defense –which is also the de jure owner of the plant - on the request. Through a freedom of information request BIRN has learned that the Ministry of Defense has positively replied to the request of the Ministry of Economy by stating that it approves the plan to lease the plant. BIRN has also learned the plan was to lease the plant for the symbolic value of 1 euro, as part of a government drive to increase foreign investments in Albania’s economy. However, data obtained by BIRN show that the company seeking to lease the plant is linked with a notorious organized crime figure in Bulgaria.

BIRN has also learned that apart from the Bulgarian company, two well-known US companies that operate in the defense sector were interested to lease the plant of Polican, however, their requests have been turned down by Albanian officials.

The Bulgarian proposal is confirmed even by the current director of the plant, while its revitalization is seen with hopeful eyes by former plant managers and workers. Queried through a written request on the procedures followed to lease the Polican plant and the shady past of the Bulgarian company All Guns Ltd, the office of Prime Minister Edi Rama promised through a spokesperson that the allegations against the company will be investigated.

“Actually the Ministry of Economic Development, Trade, Entrepreneurship and Tourism, as the ministry responsible to revitalize the economic life of the country through the efficient use of public property, it’s carrying out all the necessary verifications regarding the case in question before it arrives to a final decision,” said Endri Fuga, Albania’s PM’s media advisor through electronic mail.

Otherwise, All Guns Ltd did not return several requests for comment regarding her plans for the Polican plant and the allegations of ties to organized crime.

The “Bulgarian” Deal The mechanical plant in Polican is a stateowned enterprise established in 1962, with the scope of fulfilling the needs for the Albanian Armed Forces for munitions. Located in the valley south of the town of Polican, 20 kilometers away from the historic city of Berat, the plant is one of the three military factories still under the ownership of the Ministry of Defense. During the communist re-

Ex-factory of ammunitions in Polican

gime the plant was considered a highly important military-industrial complex; however, today the factory is in ruins. Its production lines are closed and only a handful of people, mostly management still receive a salary. The interests shown by the Bulgarian company to lease the plant of Polican goes back to September 2015. Since that time representatives of All Guns Ltd have visited several times the plant and have compiled a business plan that has been filed with the Ministry of Defense. According to the Ministry of Defense the proposal from All Guns first has been filed in the Ministry of Economic Development, Trade, Entrepreneurship and Tourism, which has forwarded it for evaluation to the Ministry to Defense. “As mentioned above the Ministry of Defense, after reviewing and evaluating the request in the proper structures, in accordance with decision nr.54, taken by the Council of Ministers on February 5th 2014, has forwarded the practice to the Ministry of Economic Development,” said in a written statement Artur Mecollari, head of anti-corruption department at the Ministry of Defense. Although the request of the Bulgarian company has been approved by one of the highest level security institutions in the country, the history of the company raises questions on the ministry’s due diligence process. Documents obtained by BIRN show that All Guns Ltd [the name of the company is sometimes transliterated from Cyrillic as Al Guns Ltd] was founded in 2004 in Sofia from Alexander Dimitrov - a former scrap metal trader. The main activity of the company is related to the arms trade.

In the same time Dimitrov has been as business partner in a company named SIB Metal, with one of the most infamous organized crime figures in Bulgaria, Bojan Petrakiev Borisov, known through his nickname “Barona.” According to the Chief of the Department of Cross-Border Organized Crime in the Bulgarian Ministry of Interior, Javor Kolev, Petrakiev is a career criminal

with a record going back to 1977. “Petrakiev is a well known criminal with a known criminal record. He is considered one of the most famous representatives of Bulgarian organized crime,” Kolev told the American news portal BuzzFeed in December 2015.

In an interview for BuzzFeed, Petrakiev admitted of knowing the owner of All Guns Ltd, Alexander Dimitrov since the early 1990s, because they both originated from the city of Slivnitsa.

According to Petrakiev in 2004, Dimitrov asked him to become partner in SIB Metal and he introduced the later to “powerful people.” “Before I helped him he was nobody,” Petrakiev bragged to BuzzFeed.

The Ministry of Defense in Albania told BIRN that apart from the Bulgarian company All Guns Ltd, “it had received several visits” from companies interested to rent the munitions plant in Polican.

“During the meetings with these companies the Ministry of Defense has expressed it willingness for cooperation and invited interested companies to forward their business plans in order to revitalize the military factory,” the Ministry said.

BIRN has learned that among the companies interested were also two well-known US companies from the defense i sector, CUBIC and Howell Machine Technology.

CUBIC has worked from 2007 to 2013 as an advisor to the Albanian Ministry of Defense. In 2013, the representatives of this company in Tirana were decorated by the Minister of Defense with a “Distinguished Service Medal” with the motivation “For the contribution through expertise and advice in the reform and the development of the Albanian Armed Forced.

However, three independent sources who spoke on condition of anonymity, told BIRN that the two US companies have withdrawn from their bid to lease the plant because All Guns Ltd had been preselected as the winner. Queried by BIRN the representatives of Howell Machine Technology did

not comment on the leasing procedure for the Polican plant.

A dream for employment Two unarmed soldiers guard the entrance of the Military Mechanical Plant of Polican. Not much is left from the plant build in the 1960-s and most of the buildings are in ruins.

The factory, which first was used to produce 7.62 mm bullets, and after included production lines for grenades, antitank and antipersonnel mines, 82 mm mortars, detonators and even fireworks – looks today like pile of scrap metal. The ruins of the plant have left deep repercussions in the town of Polican, which was built on the need for manpower of the plant’s munitions production lines. Until the late 1980s the plant had more than 3,500 workers employed and today some of them still have hopes that one day it will reopen. In Polican, the interests expressed by All Guns Ltd to lease the plant is almost an “open secret.” The director of the plant, Altin Lamce, told BIRN that he sees the company as the only possibility to save the factory, where he now manages only a handful of people. “It’s true that the Bulgarian company All Gunst Ltd has produced a proposal to lease the plant, but I can’t disclose any more details until it is approved by the appropriate authority,” Lamce said. “I can say that the project is a good opportunity to bring back to work the factory and to open many jobs, which for Polican are vital,” he added. Optimist for the project is also Altin Mema - former engineer in the factory and now unemployed.

“The factory can be set back to work with its own assets,” Mema said. “They just need to turn the electricity panel and it will work,” he added, explaining the conditions of the production lines. According to Mema All Guns Ltd has plans to produce bullets of different calibers in Polican and to open between 300 -to800 jobs. “The demand for munitions even in Albania has grown. New shooting ranges have sprung up and the factory could fulfill the needs of the local market,” he said.

However, not all former employees of the factory are enthusiastic about the Bulgarian prospect. Some fear that the promises made by the Bulgarian company are little more than hot air and suspected they may want to sell the factory for scrap metal. “The company that has been rumored that will take over our factory is specialized in arms trading not arms production, and we fear it will be sold for scrap metal” said a munitions expert who declined to be identified.

An appraisal documents prepared by the US Company CUBIC on the state of the plant puts the value of scrap metal in the Polican factory at more than one million euro.

Skeptic over the future of the plant is also the former head of the union Abedin Cela, who was let go from his job in August 2014. Cela complains that since the early 1990s the plant has been run based on political appetites.

“The directors have been selected by political parties, which is why the factory has not done well,” he said. “Until the hiring and firing will be done by political parties, things will go awry because they always put the parties’ interest ahead of the plant” he predicted.

22

May 2016

Investigation

Kosovo’s war on terror turns into court farce Ervin Qafmolla | BIRN | pristina

A

lbert Berisha ponders over an espresso in a secluded Prishtina bar, thoughtful and sometimes gazing suspiciously at nearby clients. The conversation is floating on the subject of universal justice, which according to Berisha, a practicing Muslim, is not limited to any given culture, religion or circumstances.

“Right or wrong is more than a formal institutional evaluation, it is embedded in the ke rnel of universal values, it is an inherent part of us,” he deliberates.

To match these philosophical views, his Facebook profile features tributes to Anonymous, quotes from Oscar Wilde and similar posts. Berisha, 29, who graduated in political sciences from the University of Pristina and holds a Masters degree from the University of Tirana, was arrested in 2014. On April 29 this year he was found guilty of “participating in a terrorist organization”. During his trial, he admitted having travelled to Syria from October 6 to 20, 2013, to help the Syrian opposition in their struggle against Bashar Al-Assad’s regime but said he never engaged in fighting. According to the prosecution, he said he was sent to a base near Aleppo. “When they asked me why I was there, I said I wanted to help the Syrian people, but I didn’t want to have anything to do with the likes of Al Qaeda,” he told the prosecution during questioning. Berisha said that when members of the group that controlled the area heard his answer, they laughed and said: “We’re all Al Qaeda here!” On realizing he had come to the “wrong place”, Berisha said he pretended to be sick and asked to go back to Kosovo. His request was refused, and he was told instead that he had to stay there at least three months. “I faked an SMS on my phone pretending a close relative was very sick and asked to have my passport back… and eventually it was given back to me,” Berisha told prosecutors, saying that he immediately returned to Kosovo. “I spent nine days in Syria and now I am a terrorist,” Berisha chuckles bitterly, looking at his coffee cup, now empty. He says that the massacres and abominable injustice suffered by Syrian civilians had pushed him to travel to the conflict zone. “I took an emotional decision, and although I never tried to join any extremist groups, now I am paying a high price for it,” he noted adding that he is deeply disturbed by the actions of terrorists in Syria and Iraq. The prosecution acknowledges that Berisha spent only a few days in Syria. But it still charged him with participating in a terrorist organisation, namely Al Nusra. The indictment holds no other evidence against Berisha

apart his statement, which basically denies involvement with terrorist groups.

EN MASSE PROSECUTIONS AND FLIMSY INDICTMENTS Albert Berisha is not alone in his ordeal.

To date, Kosovo holds the European record in terms of terror-related crackdowns, with a total of 120 arrests and some 60 suspects facing trial. According to security authorities in the country, about 300 Kosovars travelled to Syria and Iraq, of whom some 130 returned home. Kosovo adopted a new law on March 2015 that makes fighting in foreign conflicts or participation in military formations a criminal offence. However, as most suspects currently on trial are accused of having fought in Syria and Iraq in 2013 or 2014, they cannot be tried under the new legislation. The courts have used older articles of the Kosovo criminal code that address terrorism to prosecute and try these suspects. Dozens of suspects have already pleaded guilty and expressed remorse, though their exact number is unknown. Of a group of 32 defendants tried together on terrorism charges, 18 have pleaded guilty. Several suspects BIRN has talked to and at least two lawyers have admitted that the Kosovo judicial officials forced them to admit to alleged crimes in order to be released from detention. Currently, at least 35 suspects enjoy more lenient custody measures, such as house arrest or probation. Arrested in July 2014 and charged with “recruiting for terrorism,” Irfan Haqifi pleaded guilty and was subsequently released and placed under house arrest. This happened despite the abundant evidence against him and a problematic family background. Irfan’s brother, Ridvan, a former imam from Gjilan, is allegedly the leader of Albanian fighters in ISIS. In June 2015, Ridvan appeared in an ISIS propaganda video in which he vowed to ‘punish infidels’ in the Balkans.“You will be frightened and terrified in your dreams as you sleep. We will kill you with the permission of Allah. We will come with explosive belts,” declared Ridvan Haqifi, prompting Kosovo and Albania to heighten security measures and declare a state of alert. The Special Prosecution did not respond to BIRN’s inquiries whether they had conducted any evaluation on the level of threat that specific suspects pose before the court had decided on custody measures. Like Irfan, most suspects have been realeased but unlike him, not all are confronted with concrete eveidence. Some of the indictments would be entertaining if only the affected were fictional characters. Since the accused are real persons, the indictments can only be considered

disturbing. Jeton Hajdini, from the city of Mitrovica, also on trial for allegedly participating in ISIS terrorism has an indictment that is just one paragraph long. It says his passport was stamped in Istanbul and that photographs of Bin Laden and of Hajdini in military fatigues and wielding a Kalashnikov (in an unknown location and without insignia) were found in his phone. Hajdini, who denies the charges, says his passport got lost and that he has not left Kosovo in recent years. “When I moved my things to my new house, I noticed several of my belongings were missing, the passport among them,” he said. He added that he also challenged the prosecution to check the airport’s security cameras to prove whether it was him who used the passport.

Hajdini, a KLA veteran, also maintains that the pictures found in his smartphone of him wielding different weapons were shot in Kosovo for “manly purposes when we used to go with friends to the woods.” The scant prosecution evidence makes the claim that the defendant fought in Syria a long shot. Another question is why he was accused of joining ISIS and not Al Nusra – or even “Harausham”, an organisation that a previous BIRN investigation found not to exist, despite two Kosovars having being found guilty of joining this fictional terrorist group. The prosecution could have accused him of having links to any terror group, since all they have is one photo of Bin Laden and one more of a Kalashnikov. Hajdini was arrested in August 2014 and was released from detention in May 2015, after nine months in detention. He claims the authorities pressured him to admit charges so he could be allowed to go home.

He insists he did not bow. “I will never confess to something I didn’t do,” he said. Another defendant, Jetmir Bushi from the town of Hani i Elezit, who is also accused of having joined ISIS, has a more “solid” indictment: it is a few paragraphs long, not just one.

The key evidence on him was an array of SMS messages that he allegedly received while

fighting in Syria. In the messages, that cover a timespan of several months, he was repeatedly invited to join jihad and not to shy away from jihad’s “gracious blessings”, and similar propaganda. No replies to those messages were found in his mobile, however. It is also unclear why a person who was already partaking in jihad – according to the Kosovo prosecution – would get an array of messages urging him to join a jihad. Enis Begolli from Mitrovica was sentenced to four years in prison by a first-instance court in Pristina after being accused of having joined ISIS. They got him after another defendant confessed to having travelled with him to the Syrian border.

The witness is also quoted in the indictment as saying: “I don’t know what happened with him [Begolli] after we were separated.” No other evidence was produced.

A FLAWED WAR ON TERROR There are at least 10 Special Prosecution indictments like these, out of around 60, which are supported by similarly weak evidence. In some cases, defendants are accused of having joined both ISIS and Al Nusra – two warring factions in Syria – without solid evidence. Over the last months, the prosecution has consistently ignored or refused to answer questions that relate to these indictments. Kreshnik Gashi, a legal expert on criminal cases and presenter of the Justice in Kosovo (Drejtësia në Kosovë) TV show, notes that if the prosecution really intended to tackle terrorism and violent extremism, they should have collected sound evidence on the role of the suspects in the conflicts in Syria and Iraq. “It should have been proved beyond doubt whether they were involved in armed clashes, in terrorist propaganda, in providing logistics for the groups, or whether it was the case of individuals who did cross into Syria but did not engage in terrorist activities,” Gashi said. Gashi argues this is not the case with many indictments that he has seen first hand, which were inadequate or in some cases, “proved nothing else but a total

May 2016

Albert Berisha, 29, is appealing his sentence for terrorism. Photo: Atdhe Mulla.

Ridvan Haqifi threatened Balkan countries in a Daesh propaganda video. Photo: ISIS

lack of evidence. “Instead, the prosecution has taken the easiest way around, with indictments supported by the data of the Turkish police that the defendants crossed the Syrian border, the suspects’ statements or some photograph, but without providing details of their activity in Syria,” he said. Asked about these cases, Shpend Kursani, author of a research from the Kosovo Center for Security Studies on the causes and consequences of the involvment of Kosovo citizens to join conflicts abroad, said that he was struggling to understand the actions of the Kosovo authorities regarding terror-related cases. “Comprehending the logical cycles of Kosovo judicial authorities in handling these arrests and indictments is an interesting matter that needs a deep study,” he noted, ironically. Kursani says that while several violent extremists were indeed arrested in the process, others were detained hastily and with little evidence. He believes the motive for this faulty crackdown was political. “Kosovo politicians want to be internationally applauded as champions of the war on terror, and this is why we have this volume of clumsy arrests and indictments,” Kursani said. On September 17, 2014, when Kosovo’s crackdown on alleged terrorist was

at its peak, the US Ambassador to Kosovo, Tracey Ann Jacobson, in a statement on Twitter, hailed Kosovo for “its proactive approach against foreign fighters and extremism”. A few days later then Foreign Minister and Deputy Prime Minister, Hashim Thaci, now the President of Kosovo, published an op-ed that bore the title“Kosovo is fully behind America’s fight against ISIS”. Thaci wrote that the most recent attacks against Kosovo came from those who claimed the country was becoming a safe haven for Islamist radicalism and an exporter of foreign fighters to Iraq and Syria, noting: “These claims are far from the truth.” “In two separate police actions, we have arrested 45 suspected militants as well as individual imams who sponsor, advocate or support the hardliners,” Thaci wrote. He went on to saying that although the majority of the population in Kosovo “declare themselves to be Muslim”, their love for America was unwavering. “Kosovo is also one of the most pro-American nations on earth. Driving from Pristina airport to my office in the centre of the capital, you must pass through Bill Clinton Boulevard, George Bush Avenue and Bob Dole Street,” Thaci wrote.

HOW (NOT) TO HANDLE

A HOT POTATO Vehbi Bushati, vice director of Albania’s anti-terror unit, says that one of the main challenges in addressing violent extremism is “not to attack Islam and Muslims. “We have only targeted the heads of recruitment for terrorism after lawful monitoring and after acquiring abundant evidence. Everything was done by the book,” he said. In March 2014, the Albanian authorities arrested nine suspected of recruiting some 70 Albanians to fight in the conflict in Syria. A first instance court in Tirana in May 2016 found them guilty and handed down jail sentences of 12 to 18 years.

Bushati fits the typecast of a hard-boiled cop.

Firm-faced with a strong jaw and piercing eyes, he holds a thin cigarette between his teeth. “Many of the returned [fighters] are victims who got manipulated by the recruiters and other propaganda, therefore we have included some of them as witnesses or collaborators of justice,” he explained. Bushati noted that since several of these persons “pose a potential danger to Albania’s security, close monitoring has been put in place”, but they have not arrested any of the returned fighters so far, although some 100 Albanians have travelled to join the conflict in Syria and Iraq, according to authorities. The anti-terror official argues that imprisoning returned fighters who pose no direct threat brings no benefits, and rehabilitation measures should be applied instead. “A wide-ranging intervention from all relevant institutions and the society at large is imperative to tackle violent extremism and de-radicalisation. If this issue is left to security authorities alone, we will fail,” he notes. A judiciary official from Albania, who spoke on the condition of anonymity, said that simply putting religious extremists in jail does not solve the problem and may produce more adverse results. “My real problem is not some poor fool who got radicalised and learned how to aim and shoot a Kalashnikov in Syria and then returned home disappointed, but what happens if he radicalises a professional hitman in jail”, the official said.

“This is a nightmarish scenario, an eventuality I cannot accept; these career criminals possess both a repugnance for institutions and a capability to inflict serious damage, and the prospect of them being radicalised is disquieting,” he said. Kosovo justice institutions may have done the opposite, by keeping in prolonged detention several dozens individuals suspected of having joined the conflict in the Middle East. Some were kept in detention up to one year, and shared collective spaces with other suspects, some of whom were being detained for serious crimes. Skender Perteshi, researcher and project officer at the KCSS, previously told BIRN there were indications that some disillusioned returnees were being radicalised again after being put in detention, and some of them may had managed to inspire other prisoners. “This is a real issue… a concrete plan is needed to address returned fighters. Prison is not a universal solution to the problem and in some instances it may prove counterproductive,” he warned. A Kosovo political activist who asked for his name not be disclosed, and who was detained a few times for engaging in opposition protests in Prishtina a few years ago – and detained again during the end of 2015 and the beginning of 2016 – said that he had noted an “increase of beards and praying carpets in detention. “I don’t have a problem with Islam or any religious observance, but it worried me, seeing inmates detained for violent crimes becoming religious practitioners while being associated with terrorism suspects,” he said. The Kosovo government published an anti-extremism official strategy,Prevention of Violent Extremism and Radicalisation Leading to Terrorism 2015 to 2020 – in February this year, which represents a set of reasonable objectives and

23

approaches. Whereas the strategy focuses on measures outside of rule-of-law agencies to tackle radicalisation, including religious education and multi-agency awareness-raising campaigns, no action plan has been published yet. Kursani is pessimistic about the government’s ability to implement this strategy or any comprehensive de-radicalisation measures. “I don’t have much of a hope that the government’s plan will work, because they have fallen short of understanding the core problem. The substance of their discussions is very superficial, placing all blame on religion, as if Islam was born on September 11,” he said.

JUSTICE WILL BE SERVED “In the name of the people…” – Judge Aferdita Bytyqi, solemnly started to read the verdict on a terrorism-related case in the Basic (first instance) Court in Prishtina on April 29. The court sentenced nine suspects for terrorism-related crimes that day, part of a bigger group of 32 suspects who were being tried together. Albert Berisha was among the defendants. He stood immobile as the judge read his name and announced the sentence: three and a half years in prison. Before sentencing the men, Judge Bytyqi’s office released a timetable of the court’s hearing in March, and wrote the name of the case as, “The ISIS-es” (“ISIS-at” in Albanian) – a derogatory term that at best is offensive to the suspects, and indicates a clear disregard for the presumption of innocence. The sentences ranged from six months to four and a half years in prison. The legal expert Kreshnik Gashi says that in the absence of evidence, courts either give low or even absurd sentences for defendants, some of whom have admitted having been in Syria but said they did not engage in terrorist activities. The same zeal of judiciary institutons, however, is not visible in other criminal cases in Kosovo. When the EU proposed the visa liberalisaton for Kosovo on May 4, it also made sure to impose concrete results in the fight against corruption and organised crime as key a condition for a change in the visa regime. A year-long monitoring of the Kosovo judiciary, conducted by BIRN Kosovo, found that dozens of corruption cases were left to expire in 2015 because they were left unattended to, mainly because of delays by the prosecution. This is why the sentencing of 15 terror suspects to date appears an exceptional success for the country’s judiciary, considering that out of around 60 suspects being tried, there was a guilty verdict for every four defendants. The rest of defendants are still waiting for court decisions, but to date no defendant has been found ‘not guilty’ in terrorism charges. Yet, the clumsy or non-existent evidence in the prosecution indictments and the subsequent guilty verdicts by the courts are only part of the issue.

The defendants’ lawyers – most of whom are public defenders appointed by the state – in most cases tried to convince their clients to plead guilty, regardless of the evidence brought forth, according to several defendants. Their indolence in not questioning the prosecution’s lack of evidence and inconsistencies also created a perfect terrain for several suspects to be easily sentenced.

Albert Berisha is looking forward to his appeal although, unsurprisingly, he says his trust in the country’s system of justice is now shattered. As he leaves the courtroom alone, some shake hands with him to express sympathy. “I haven’t lost faith… in a way or another, in this world or in the hereafter, justice will be served,” he said, walking out of the building. His Facebook posts have now transmuted from political activism to something darker. A threatening canine figure seems to be walking out of a digital poster facing the viewer. It reads: “Throw me to the wolves and I will return leading the pack.”

24

May 2016

Viewers of Belgrade city’s television station, Studio B, would not even have known that the protest took place. It did not report about it at all.

On Wednesday evening, while the rally was being held, Studio B instead aired promotional videos about the Waterfront project.

Opinion

Serbia’s Controlled Media Are Ignoring Waterfront Protests It is not surprising that most Serbian mainstream media either ignored or only selectively reported on a rally in which more than 10,000 marchers demanded resignations over the controversial demolitions in the Waterfront area.

Sasa Dragojlo | BIRN | Belgrade

I

f you only followed the biggest media outlets in Serbia, you would certainly not have learned much about Wednesday’s protest in the centre of Belgrade.

That day, more than 10,000 people demanded resignations of city and state officialsbecause of their silence over the strange events that took place in Belgrade at the end of April. That was when 30 masked men demolished buildings and maltreated citizens in the city’s riverside Savamala area, where the state-backed Belgrade Waterfront complex is to be built. On the night of April 24, a group of masked men demolished several sites on the riverbank in the Savamala. The city police ignored calls for help and, later, the police, city and state authorities claimed they knew nothing about the events.

Activists from the campaigning group “Let’s not Drown Belgrade”, who organized the latest protest, believe the nocturnal demolition work was carried out to clear space for the Belgrade Waterfront project, a controversial development funded by an investor from the United Arab Emirates. However, although Wednesday’s protest was large in scale for such a proverbially apathetic society, most mainstream media either completely ignored it, or reported on it selectively.

Viewers of Belgrade city’s television station, Studio B, would not even have known that the protest took place. It did not report about it at all.

On Wednesday evening, while the rally was being held, Studio B instead aired promotional videos about the Waterfront project.

Their editorial choice was interesting since “Let’s not drown Belgrade” is one of the biggest opponents of the Waterfront project - and the whole protest is about accusing the authorities of corruption and violence linked to plans to redevelop a popular area into an upscale housing and shopping complex.

Studio B, widely seen as a symbol of the Serbian capital, was sold last August

to the marketing agency, Maxim Media, for 530,000 euros.

Studio B’s importance and reputation grew during the era of Slobodan Milosevic, when it became an emblem of free journalism and independent thought.

However, its reputation has declined sharply since then and many believe that, since privatization, it has became just another openly pro-government mouthpiece.

Serbia’s state news agency Tanjug, which is still producing news and receiving money from the budget - even though the government closed it last October 2015, after failing to find a private buyer - also did not report anything about the protest, although it might have been considered a basic professional duty as a news agency. Only too aware of Serbia’s problematic media, protesters at Wednesday’s rally staged a march to the headquarters of the media outlets Politika, Novosti and national broadcaster RTS, accusing them of not reporting on the issue.

Jovana Gligorijevic, editor of the weekly Vreme, said on Wednesday that if they relied only on the mainstream media, people would never have found out about the

controversial demolitions in Savamala, saying that Serbia’s public broadcaster, RTS, is not fulfilling its duty as an objective public service financed by all citizens.

Journalist Dusan Cavic made a speech noting that RTS is starting to look like the infamous RTS of the 1990s, when Serbia’s authoritarian strongman Slobodan Milosevic controlled it, and when around a thousand journalists were fired for disobedience. “The public broadcaster is supposed to report objectively and not on the politicians’ orders. That is why we are paying you,” he said. In fact, RTS did report somewhat selectively on the protest, saying on its website that some protesters “went for a walk in support of journalists” but of course not mentioning the explicit harsh criticism of its own work.

RTS said only in its report that the organizers of the march “were unsatisfied with the work of some journalists”. It did not said how many people gathered at a rally. Politika, the oldest Serbian daily paper, where the marchers also stopped to express their dissatisfaction with their [non]reporting on the incidents, tucked the news away on page five under the

Thousands of people in front of public television of Serbia

headline “Protest walk in the centre of Belgrade”. “The initiative Let’s not drown Belgrade gathered several thousand citizens who stopped traffic on the point between the Square of Nikola Pasic to Takovska Street,” it noted. The question of press freedom is increasingly shaking the media scene in Serbia, as more and more journalists and journalists association complain of censorship and self-censorship. They also fear that Prime Minister Aleksandar Vucic is tightening his grip on the media, who now overwhelmingly report in favour of him or his party.

Most recently, several journalists association have condemned the wave from dismissals from RTV, the public TV station in Serbia’s northern province of Vojvodina, accusing Vucic’s ruling Serbian Progressive Party of ordering their removal. The dismissals at RTV came after the Progressive Party won political control of the province following the recent elections, ending 16 years of dominance by the Democratic Party. Firstly, the TV station’s program director, Slobodan Arezina, was removed on May 5 in what some said was a political move but which the station’s bosses insisted was for “commercial reasons”. Two weeks later, seven editors of two other shows on RTV were informed by telephone by RTV management on Tuesday that they would not edit their shows the next day. Almost the entire team of the morning show “Good Morning Vojvodina” was dismissed, and some journalists at RTV claim there are hints that dismissals will continue. According to the latest Freedom House report, Serbia is on a list of 19 countries where media freedom declined fastest in the course of a single year.

The government denies putting any political pressure on journalists. However, the excuse that all the staff changes that have taken place during Vucic’s four-year reign are down to “marketing reasons” the usual official excuse for sackings - is starting to wear thin.

May 2016

Analysis

25

One place where this seems particularly relevant is Bosnia and Herzegovina.

There is no doubt that the country faces huge challenges. However, what has become increasingly worrying is the way in which Milorad Dodik, the leader of Republika Srpska, RS, is openly stoking tensions in the country by repeatedly threatening to create an independent Bosnian Serb state.

The False Threat of Secession in Bosnia The simple truth is that the Republika Srpska cannot and will not become independent.

James Ker-Lindsay | BIRN | London

O

ne of the most important maxims for anyone engaged in policy analysis is the following: “What people perceive to be real is real in its consequences.” It does not matter if people have the wrong information about a situation. If they think their information is accurate, it will guide their actions. To this end, managing serious political problems can sometimes, at least in part, be a question of challenging received wisdom and setting the record straight.

One place where this seems particularly relevant is Bosnia and Herzegovina.

There is no doubt that the country faces huge challenges. However, what has become increasingly worrying is the way in which Milorad Dodik, the leader of Republika Srpska, RS, is openly stoking tensions in the country by repeatedly threatening to create an independent Bosnian Serb state. This has a deeply destabilising effect on the country. Indeed, some have suggested that the country may even be on the brink of renewed conflict. Although international officials involved with the country are rather more cautious, they note growing concerns in certain quarters over the possibility of RS independence. In reality, such fears are wholly unfounded. The simple truth is that the RS cannot and will not become independent for a number of reasons.

First and foremost, the international community strongly resists unilateral acts of secession. There are enormous political barriers facing any territory seeking to secede from a country without permission. Since 1945, just one country has managed to unilaterally secede and eventually join the United Nations. That was Bangladesh, which split from Pakistan.

Even then, it only managed to join the UN with Pakistan’s acceptance.

For further proof of just how difficult it can be, consider the case of Kosovo. Despite unstinting support from the United States, Britain and France, it is still only recognised by just over half the members

Milorad Dodik. Photo: Anadolu Agency

of the UN a full eight years after it declared independence from Serbia, in February 2008. Although it has managed to join a number of key international bodies, such as the World Bank and IMF, and will take part in this year’s Olympic Games, it is still fighting hard to gain acceptance. Its failed attempt to join UNESCO last year is a good case in point.

Of course, Republika Srprska is not Kosovo. If it were to declare independence unilaterally, it would face massive and unrelenting opposition from the United States and the European Union. They would make sure that it would gain no traction on the international stage.

Balanced against this, some would argue that the RS would have Russia’s support. This is unlikely. Even if Moscow were minded to support secession, and there is no evidence that it would, it seems hard to believe that it would place its credibility on the line by doing so. Many years after Russia recognised South Ossetia and Abkhazia, it has only persuaded four other countries to follow its lead. Even its closest allies, such as Belarus, have refused to accept their statehood. Moscow is hardly likely to want to embarrass itself again by endorsing a step by the RS that would so obviously be illegal and would

have few, if any, supporters.

Meanwhile, and perhaps even more importantly, any attempt at secession would be strongly opposed by Serbia. Belgrade knows that any support for an attempted secession by RS would end its EU accession hopes. Serbia has not spent the past few years gradually loosening its ties to Kosovo in the name of EU membership, just to throw all that away over Bosnia.

Meanwhile, it is noticeable that Serbian Prime Minister Aleksandar Vucic has been vocal in his support for Bosnia’s territorial integrity. In such circumstances, Russia would look odd being more Serbian than the Serbs.

Serbia’s lack of support would also be crucial for another reason. If an attempt at secession is to have any chance of success in the longer term, the seceding territory needs to have some sort of access to the wider world. In the event that it even tries to break away, Republika Srpska would inevitably face significant reprisals.

Its borders would be closed and some sort of sanctions would almost certainly be imposed. It would need a lifeline. Serbia would be the only state able to provide this. Without it, RS would be doomed to rapid economic collapse.

At this point, some might say that even

if Dodik does not plan on actual secession, the mere threat of a referendum on independence is also causing instability. This is true. However, if we accept that a unilateral declaration of independence cannot happen, then the threat of a vote on secession should not be given undue significance – especially as such referendums have no weight in international law. A unilateral declaration of independence made after a vote on secession, even if carried by 100 per cent of the population, is no less illegitimate or illegal than a declaration of independence made without one.

None of this is to say that fears about the consequences of secession are irrational. They are perfectly justified. Rather, any fears that RS will ever actually manage to secede are misplaced. The reality is that any threat of secession by Republika Srpska is meaningless. Even if a declaration of independence were to occur it would be doomed to failure.

The harsh reality is that Bosnia faces many dangers. However, the prospect of unilateral secession is not one of them.

This needs to be made widely known. Giving credibility to the idea that RS could conceivably secede presents a far greater risk to the country than the reality of it happening. After all, what people perceive to be real is real in its consequences.

This article is based on the following report, published by LSEE-Research on South East Europe at the LSE: ‘The Hollow Threat of Secession in Bosnia and Herzegovina: Legal and Political Impediments to a Unilateral Declaration of Independence by Republika Srpska’ Dr James Ker-Lindsay is Senior Visiting Fellow at the European Institute, London School of Economics and Political Science (LSE) and a research associate at the Centre for International Studies, Department of Politics and International Relations at Oxford University. He has written extensively on the politics and international relations of South East Europe and is currently finishing an introductory guide to secession and state create creation for Oxford University Press. He on Twitter @ JamesKerLindsay

26

May 2016

news

Pask refused to say how much money he had paid his handlers for the trip, arranged by a smuggling ring. “But I can tell you that people have to pay up to 7,500 pounds to be transported to the UK. They have increased the prices lately,” he clarified. Friday’s deportation flight from Holland follows a spike in the number of Albanians seeking asylum in The Netherlands Deportees at Tirana Airport. Photo: V.Triest

Deported Albanians Lament Failed Bids to Reach UK On the flight back from Holland, some of the Albanians deported back to Tirana last week spoke to BIRN about what drove them to try to reach the UK in the backs of lorries.

Vincent Triest | BIRN | 888

O

n the “deportation flight” taking some 30 Albanians back to Albania last Friday, some of those arrested in Holland spoke to BIRN about their failed attempts to reach Britain.They said an increasing number of Albanians were trying to reach Britain from The Netherlands illegally by hiding in trucks - and several of their friends had succeeded. Pask, aged 22, said he had left the port of Rotterdam, bound for the UK, hiding for 20 hours in a cooler truck. While he made it to the UK, the British police caught up with him in “a port close to Manchester”, in northern England. Pask refused to say how much money he had paid his handlers for the trip, arranged by a smuggling ring. “But I can tell you that people have to pay up to 7,500 pounds to be transported to the UK. They have increased the prices lately,” he clarified. Friday’s deportation flight from Holland follows a spike in the number of Albanians seeking asylum in The Netherlands.

Albanians were ranked first in recent months in the asylum application procedures in Holland, surpassing even the number coming from war-torn Syria and Iraq.

During the first four months of 2016, some 900 Albanians sought asylum in The Netherlands. This was a big increase compared to 2015, when only 750 Albanians sought asylum in the whole year. Although the to-

tal number of illegal Albanian migrants arrested in Dutch ports is hard to estimate, it seems clear that more and more of them are trying to reach Britain illegally via the ports.

The Dutch Military police, who are responsible for border controls in Dutch harbours and airports, on May 3 seized several groups of Albanians trying to pass illegally to the UK. The hope of working in the informal sector of the British economy had loomed large in the mind of Pask - of young student. “I dropped out of my psychology studies because it is hard to find a job in Albania. I have to make money - my family needs it,” he said. “That is why I stayed so long in the cooling truck, even though it was very cold and I had difficulties breathing,” he added. “I had the chance to seek asylum in the UK but I refused it as I don’t want to stay in an asylum camp. I just want to work,” he continued. Another failed wouldbe migrant to the UK, Kevin, aged 23, told BIRN that he was caught in the Dutch port of Hoek van Holland. “I was jailed for six days. We didn’t even get a television. We could not make a phone call, let alone use the internet,” he recalled. “I am not a criminal, I am just a job-seeker, trying to reach Britain. I wanted to work in the building sector in the UK,” he said. Edisan, aged 21, told BIRN that he took some vacation time from his regular job as a bartender in Tira-

na to try to enter the UK. “I was caught together with my two cousins in the Dutch port of Europoort,” he said. “My journey started by taking a plane from Tirana to Rome to Amsterdam. “Then I went to the harbour and tried to climb the fence and made a sprint to a parked trailer. We hoped for the best because we have friends in London who were able to help us there,” he added. The Dutch Department for Returns and Departures, DT&V, told BIRN that Albanians typically come to northern Europe for economic reasons. “They come with the hope of a better life and because the prospects in Albania not very good and they hope to work here. But that is often impossible,” a DT&V official said. Dritan Shano, an economic analyst in Tirana, blames the

“The idea that politicians can do whatever they want and go unpunished is hard to swallow for Albanian citizens,” he continued, “especially when convicted criminals are present at every level of the Albanian government. “In Albania, there are criminals in parliament, the cabinet and as mayors"...

rise in the number of Albanians seeking to migrate illegally on the poor fiscal policies of the Albanian government. Another reason for Albanians leaving, according to Shano, is lack of trust in politics in the country.

“This has to do with the distrust of Albanian citizens in the future, the political class and the economy,” he said. “Albanian politics is often contradictory, is far from the people,” he added. “The idea that politicians can do whatever they want and go unpunished is hard to swallow for Albanian citizens,” he continued, “especially when convicted criminals are present at every level of the Albanian government. “In Albania, there are criminals in parliament, the cabinet and as mayors. “A majority of those people… invest in travel agencies to reach The Netherlands. From there, they try to reach Britain in search of a job,” he explained. He sees the revival of the Albanian economy as one of the key factors that would resolve the problem of Albanians trying illegally to work in the European Union. Meanwhile, the Dutch authorities have warned that Friday’s flight to Tirana was not a one-off. Although this was the first such “deportation flight”, the Dutch Ministry of Justice and Safety has said that it does not rule out the possibility of other such flights in future.

“We will use them whenever we think it is needed,” a ministry spokesperson said.

May 2016

27

news

Albanians Trade Blame Over Orphanage Abuse Scandal Revelations about the physical and sexual abuse of minors in a northern orphanage have provoked outrage in Albania - and a war of words over who is to blame Fatjona Mejdin | BIRN | Tirana

R

evelations of child abuse in an orphanage of Shkodra have outraged many Albanians and revealed serious cracks in the system of children’s care in the country.

The news broke when Shkoder District Prosecutor’s Office on Wednesday ordered the arrest of Albana Llazani, the former director of the Children’s Residential Centre. Police also arrested the three employees of the orphanage who were supposed to take care of the children.

The General Prosecutor’s office told BIRN that an investigation started six days ago into the Shkodra orphanage, after an official report of the Ombudsman wrote about the physical maltreatment of children in the centre.

“Investigations not only confirmed the physical violence done to the children but also revealed that three of the girls, aged six, eight and 11, were sexually abused while others, up to 14 years old, were physically abused and obliged to perform hard labour by the caregivers,” official sources said.

It is unclear who will be charged for the sexual abuse. Sources told BIRN that investigations are continuing to verify the girls’ testimonies. The case has sparked heated debated, with government officials accusing the officials of Shkodra municipality of not handling the situation and of failing to appoint professionals to run the orphanage, which is also a shelter for children of families in need.

The Minister of Social Welfare, Blendi Klosi, on Thursday also said the judicial system was to blame for the fact that in

“Investigations not only confirmed the physical violence done to the children but also revealed that three of the girls, aged six, eight and 11, were sexually abused while others, up to 14 years old, were physically abused and obliged to perform hard labour by the caregivers,” official sources said. the past the courts “took no severe measure against social workers who mistreated children”. He said that ministerial control bodies had in the past seen problems in the orphanage but no measures were taken against the staff.

On Facebook on Thursday, the director of the Albanian Labour Inspectorate, Dritan Ylli, said no social workers had visited the Shkodra orphanage in three years. “We recommended several times that the Shkodra municipality should appoint a social worker... but when this was done, the employee was not qualified for the workplace,” he said.

Elda Spaho Bleta, a comminication

specialist for children’s advocacy at World Vision, told BIRN that to forestall such episodes it was important to hire the proper persons to take care of children in need.

“They should have proper professional qualifications, no criminal record and a high moral and ethical standard in their work, as well as the required dedication to children,” she said.

She emphasized that such centres in Albania also do not have the ‘Child Protection Policy’ - a document listing all the standards and procedures to follow in case of incidents.

“This kind of institution also requires

camera surveillance, which would help a lot to forestall incidents like this,” she suggested. The same specialist also emphasized that the Social Services, a body in the Ministry of Social Welfare, should be responsible for conducting regular monitoring of such centres, as the law requires.

She also raised questions about whether such monitoring had been thorough and, if so, why no preventive measures were taken.

“We also to remember that staff for children’s protection in Albanian municipalities number only a handful at a time where we have 800,000 minors and high levels of violence,” she concluded.

Albania Petition Seeks Tougher Child Abuse Laws

A

n online petition has been launched in Albania demanding changes to the criminal code to toughen punishments for those found guilty of abusing orphaned children.

Civil society groups in Albania have launched an online petition demanding legal changes to better protect the country’s orphans and children in social centers. The demands follow revelations of serious physical and sexual abuse of children in an orphanage in Shkodra, in northern Albania.

Activists groups took to social networks to ask people to sign the petition directed at parliament, which wants the criminal code to explicitly include an article on penalties for those found guilty of abusing orphans. The umbrella coalition of rights groups, the Albanian Network for Justice and Human Rights, compained

that no single article in the crime code specifies the penalties for those who abuse orphans. “But we know those orphans are the most vulnerable category of children, the most unprotected and the least able to be rehabilitated if abuse is done to them,” the petition reads.

Thousands of people have already expressed support for the petition, arguing that the case in Shkodra should serve to raise the awareness on the issue.

Several hundred people also expressed their support on Monday by joining a march in Tirana organized by civil society activists, calling on the government to pay more attention to orphaned children’s needs. Last Wednesday, May 18, the Shkoder District Prosecutor’s Office ordered the arrest of Albana Llazani, the former director of the Children’s Residential Centre in the city and three employees

of the orphanage. The arrests came after an investigation confirmed that physical and sexual violence was done to the children in the orphanage with the knowledge of the home’s caretakers. After the scandal broke, the central government and the authorities of Shkodra tried to blame each other, instead of concentrating on taking measures to prevent such events in future.

On Monday, the Minister for Social Welfare and Youth, Blendi Klosi said he was open to changing the criminal code to toughen measures against abusers, however. He also said that surveillance cameras would be installed in all centres that deal with children’s care and the rules for licensing these centres would be reviewed. “We will strongly intervene by putting in surveillance cameras, in accordance with people’s privacy rights,” the minister said.

28

May 2016

macedonia crises

Protests Unite Ethnic Groups in Macedonian Town Protesters in the ethnically-mixed town of Tetovo made history last week by waving their different national flags at anti-government rallies - but there is still a long path toward reconciliation.

Aidan Phillips | BIRN | Tetovo

H

istory was made in Tetovo on April 26 when protesters marched side by side with Macedonian and Albanian flags for the first time. The latter flag was absent at the city’s next protest one week later, but civilians of all ethnicities were still present none-the-less. Organised by an informal group of activists, political party members and NGO workers, this march was the second Protestiram event to take place in the city since the civic movement restarted this year following President Gjorje Ivanov’s decision to pardon all politicians undergoing criminal investigations.

The first rally was historical due to the symbolic inclusion of flags from the country’s two most populated groups. Yet the city has more than two ethnicities within its boundaries and, while many see the solidarity of the protests as a positive sign, there is still a long way to go towards harmony.

Colourful revolutionaries The 2002 census showed that Macedonians and Albanians made up 81,000 of Tetovo municipality’s 86,500 residents, a significant majority. However, alongside them were 2,357 Roma, 1,882 Turks and lesser numbers of Serbians, Bosniaks and others. The 2002 figures are the only ones available because political disputes led to the 2011 census collapsing. The World Bank says hundreds of thousands of Macedonians have emigrated over the years and, once population growth and internal migration are accounted for, exact numbers today are anyone’s guess. What we do know is that protests over the last two weeks included members of Tetovo’s smaller, under-represented communities, waving Romani flags, a small Turkish one and featuring greater involvement from local Serbian cultural groups in the organising process. Bakri Ismail waved his Turkish flag at the front of the march and said he was happy to protest in Tetovo alongside people of different ethnic backgrounds.

“I’m happy because this is the first time protesting in Albanian, in Macedonian, in Turkish at one time, together. And that’s

good, because before we had crazy nationality [issues], but now we want democracy and to live together in Macedonia.”

Persistent divisions Protesters showed solidarity at the march, but when Dario Sotirovski, President of Tetovo’s Social Democrats Youth organisation, spoke to BIRN earlier that day, he said that the city was far from integrated.

“We are not living in a town where we live together,” he said in an interview at the SDSM’s Tetovo offices. “This town is separated: nightclubs are separated, cafe bars are separated, the schools are separated.

“The people should live together. Our children must live together tomorrow; they must share the same values and believe in the same freedoms. And they must be part of a state that will give them a chance to see a way for everyone.” He said that although this “evolution” is a long process, he believed that people will live and socialise together in the future. The Roma are one ethnic community still early in this process. Historically oppressed across Europe, the group is arguably more marginalised in Macedonian society than any other.

Akif Kariman studied at the Medical University of Skopje and now leads the Roma Community Organising Association, a Tetovo-based, national group fighting for Romani peoples’ rights. He has often had to dispel assumptions about his background. “I have succeeded in changing the opinions and attitudes of many non-Roma people towards the Roma,” he said. “[People say] this is not what we thought about the Roma, but you are not that different from us, you are even more successful sometimes.”

He recalled some people at university not believing he was Romani, as they didn’t think one of the best students could have come from that community. Instead, they thought he had only said that to get a scholarship. Yet for him, such discrimination is not always so obvious.

“When we go deeper, there is indirect and hidden discrimination. For example, in the labour market the main argument of em-

ployers is that the Roma aren’t qualified,” he said. “But we have a lot of highly educated Roma. We are qualified for the jobs, but we are still under-represented in the institutions.” According to Kariman, the situation is better in Tetovo than in less ethnically diverse areas of Macedonia. “For example, in Bitola the majority are Macedonian and the second group is the Roma, and they are very, very much discriminated [against] there,” he said. He also cited a case in Prilep where a cafe put up a sign at its entrance saying that dogs and “gypsies” - a pejorative term for Roma people - were forbidden.

How much discrimination a person believes exists - and how much they experience or witness personally - can also be influenced by the groups they mix with, according to ethnically Serb lawyer Bojana Blagojevic who spoke to BIRN at the end of Wednesday’s march.

“I’m surrounded by Albanian people that I work with, and I don’t have a problem with discrimination. But if you go 100 metres from here, maybe you will find a problem.”

She said her “circle of people” spends all day communicating with people of different political, ethnic and linguistic backgrounds.

“If we go out of our circle of people, we will face nationalism. It’s the same in Albanian and Macedonian ethnic groups.”

Moving forward Yet even if Tetovo is relatively cohesive

by Macedonian standards, Kariman believes the town of Gostivar is a better example of how the Roma community can gain greater representation in public institutions if it pushes for its rights.

“When you compare them, in Gostivar [the Roma] have a councillor in the municipality, are employed in the police, in the labour institution, in every institution, even the courts. And when you come to Tetovo,

you don’t have any - last year only one Roma woman was employed in the municipality.”

He said that although a lack of trust shown by public officials towards Roma employees may have an impact, for him it is mainly down to the community not pushing hard enough to enter the institutions. “The situation [in Gostivar] is not brilliant, but at least they have people they can go and talk to and they understand each other easier,” he said.

Like everyone else BIRN spoke to at this week’s rally, Kariman hopes that these protests will encourage people of all ethnic groups to push for greater rights.

“When someone sent a message in Macedonian, everyone repeated it, and in Albanian the same. Then when we were given the opportunity to send messages in Romani language and they were all repeating it, it was a special feeling. You saw they respected you, it was good to be there.”

At the same time, he believes that Macedonian society is not yet ready for people to actively fight for other ethnicities’ rights. “It can work for sure, but I don’t think we are fully prepared for that, for someone to join the cause of other nations,” he said. He also said that although things improve “when you interact with the people”, he cannot say there is less discrimination after six years of Roma protests. An ethnic Macedonian himself, Sotirovski shares Kariman’s understanding of the tensions that still exist in Tetovo’s society. “You have hate here, you have enemies here, but all these people have a chance to live together, to be friends, to be brothers. “This is a small town, you can easily know everyone here. You are friends with all your neighbours, you know everyone from the other neighbourhood and it’s really good to see pictures of the protest when everyone is together. “That something is to make changes, and that’s all we need here.”

May 2016

29

Macedonia Risks ‘Isolation’, Albanian Party Leader Fears Teuta Arifi, vice-president of the biggest Albanian party in Macedonia and mayor of Tetovo, says both her country and her party face major challenges in the immediate future Fatjona Mejdini | BIRN | Tetovo

T

Citiziens of both nationalities during protests in Tetovo, Macedonia .

Besa Movement Takes on Macedonia’s Albanian Establishment

B

efore Besa was founded as an anti-establishment movement in late 2014, many ethnic Albanians thought Albanian parties in Macedonia were undermining or neglecting their concerns. Besa’s leader, Bilall Kasami, said in an interview with BIRN that his movement is a group of young Albanian intellectuals who didn’t feel they were being represented by either the ruling party Democratic Union for Integration, DUI, or the opposition Democratic Party of Albanians, DPA. “We all thought that after [the armed conflict between Albanian guerrillas and Macedonian security forces in] 2001, Albanians would have had an equal place in the Macedonian state, but this never happened. The parties who were elected to represent them failed completely,” he said. Kasami believes the situation for Albanians in Macedonia is desperate - even worse than 15 years ago - and points out the recent wiretapping scandal as an example of how bad things are. “The wiretapping scandal shows that the failure to protect the Albanians’ rights is a result of the [VMRO-DPMNE ruling party] regime capturing Albanian political leaders,” he said. With Macedonia swept up in an ongoing political crisis, Besa has already decided not to participate in the controversial June 5 elections, which are backed by the government but which the opposition has said it will boycott. “We will participate in the elections only at the moment that Macedonia fulfils the conditions of free and fair elections and citizens can trust their country’s institutions,” he said. Besa’s conditions for running in the elections are similar to those that other opposition parties in Macedonia have articulated, including cleanedup voter lists and equitable election rules. Besa, along with other opposition parties, is also demanding the reversal of President Gjorge Ivanov’s decision to halt criminal investigations into those suspected of wiretapping and plotting illegal activities and a fair judgment for all the people being wiretapped.

Kasami said that Besa wants Albanians to be involved in creating a better state.

“We believe that Macedonia is building in the wrong way and this why we have a new crisis. Albanians should play an active role in this process. There are thousands of well-educated Albanians in Macedonia and the way they are treated doesn’t fit anymore,” he said. “They want to be finally equal in terms of rights and responsibilities. Only in this way will Macedonia be able to be a state of the European Union,” he added. But the Besa movement’s concept of ‘redefining’ Macedonia to benefit Albanians is considered naive by the Democratic Union for Integration, DUI, the biggest ethnic Albanian party in the country. DUI spokesman Bujar Osmani has said that the ‘redefinition’ of Macedonia already happened with the Ohrid agreement that ended the 2001 conflict and gave more rights to Albanians. “The redefinition of 2001 was done because of the Albanian guerrillas’ war and because the world was unipolar, with Russia out of play, and it was the US and the EU who brokered the deal and guaranteed the process,” Osmani wrote on Facebook on April 18. “To ask now to undo this agreement, even in terms of everyday political rhetoric, makes you seems naive or instrument in the hands of somebody else,” he said.

But the leader of Besa is optimistic that his movement can change the current situation and is gaining in popularity. “Our internal polls tell us that at this point we are the second most supported party within the Albanian community, very near to the Democratic Union for Integration,” Kasami said. Besa has not had an easy time breaking the monopoly of the older Albanian parties and has seen attacks on its funding, according to Kasami.

“We have strong support from Albanian businessmen in Macedonia and also from those living outside the country. But in the most of the cases, they tend to not reveal their identity because their businesses are going to be threatened,” Kasami said. He told BIRN that his extended family is also paying a price for his political involvement. “My family’s businesses are now facing a lot of difficulties with the state authorities. My brother is facing a lawsuit, launched at the time of our creation; the state believes that he has wealth that is not in accordance with his income. This is not true,” he insisted. Quoting the German philosopher Friedrich Nietzsche, he suggested that Besa’s supporters would not be intimidated: “That which has not killed them only makes them stronger,” he said. His movement will face a crucial public test of its support on May 9, when it and other Albanian opposition parties in Macedonia hold a rally in Skopje to mark the first anniversary of armed clashes between security forces and ethnic Albanian gunmen in the town of Kumanovo that left 18 people dead.

he Democratic Union for Integration, DUI, the biggest Albanian party in Macedonia and a junior partner in the ruling coalition led by former Prime Minister, Nikola Gruevski and his VMRO-DPMNE, is struggling to address the grave challenges that lie before the country and the party, Teuta Arifi said in an interview for BIRN. “Macedonia risks further isolation from European processes as well as internal destabilization that can run along different lines, both inter-ethnic and inter-religious as well,” she said.

Arifi expressed concerns about the ongoing crisis in Macedonia and stressed that the Perzhino agreement - reached in 2015 between four main political parties to set the stage for new elections - was seriously undermined after Macedonian President Gjorge Ivanov decided to pardon officials implicated in the wiretapping affair. This also effectively undermined the establishment and future work of the office of the Special Prosecutor, which was tasked with dealing with the allegations, she said.

“The DUI has made it clear that these materials [on wiretapping] should be delivered to the Special Prosecutor that we have voted for and trust ... [and it] is clear that we are not going to protect anyone among us [the DUI} that is found responsible for misusing power,” she said. Arifi said that, in her view, the DIU had suffered most from the wiretapping allegations. “We feel we have been attacked in an improper way... at a level that we believe no other political parties was attacked,” she said, adding that now is the time to leave aside the interests of the parties and focus on the interest of Macedonia. “It would be very irresponsible if the parties’ priorities remain staying in power rather than the state’s best interests,” she said. Arifi said the international community should facilitate whatever activities are needed to end the crisis in Macedonia, as the country was at risk as long as it remained in a political vacuum. “It is important in this moment for the process that started with the Perzhino agreement to be maintained and implemented,” she said. “The agreement itself is seriously threatened ... now is the time to find a solution on how to get out of this situation,” she added, stressing that Macedonia’s political leaders should meet as soon as possible to discuss and decide how to move on.

DUI distancing itself from VMRO-DPMNE: In the interview, Arifi also spoke about the situation with her own party and its attempts to properly position itself in an increasingly complex political and ethnic situation.

She said the DUI’s coalition with VMRODPMNE was born out of the fact that the DUI was the biggest party representing ethnic Albanians in Macedonia, and as such merited its place in the government. However, she stressed that there were always significant ideological and political differences between the parties.

The wiretapping allegations and the long political crisis that has followed it was an addition-

al motivation for the DUI to distinguish itself from Nikola Gruevski’s VMRO DPMNE. “The DUI has always had its differences with the VMRO, not just at this moment [over the wiretapping affair]. “I can say that we didn’t have the same policies even when, for example, it comes to the media and to freedom of expression,” Arifi noted. Arifi, who earlier held the post of Deputy Prime Minister in charge of European Affairs, says the DUI is a part of a broader base of government, which now includes some opposition ministers as well. She did not exclude the possibility that in future they could collaborate with the opposition Social Democrats, led by Zoran Zaev. “We have no preferences over any of the Macedonian political party. We never had,” she remarked. “We never have chosen our partners on the Macedonian side, although the Macedonian parties often had a tendency to choose a [Albanian political] partner they liked for themselves,” she recalled.

Party faces electoral cost: The DUI leadership seems to understand that, after such a long time spent as part of a government that has frustrated and angered many Macedonians, and brought them onto the street, this has had repercussions for the popularity of DUI as well. “After the long collaboration with VMRO, the DUI has an understandable vulnerability,” Arifi said. She added that the party needs to reassess any possible mistakes it made during its time in government.

“The party should act maturely and with lots of introspection regarding things that need to be done,” she continued.

She stressed that the past years were tough for the DUI and that it had been hard for them to protect interest of ethnic Albanians in such a government. Still, she said, her party had launched and carried out key projects such as constructing new infrastructure and establishing Albanian schools in Albanian communities.

Meanwhile, the DUI is facing growing political pressure - and could lose its place as the leading Albanian party in Macedonia - now that several new Albanian political parties have been formed. They all blame the DUI for the situation in the country and for the position of Albanians in Macedonia. “We have a more competitive political scene among the Albanian political parties,” she said. “The Macedonian bloc has just two important political blocs but the Albanian side is more fragmented, while the number of voters is smaller,” she observed. In the end, Arifi emphasized, it will be up to the citizens to decide in the next elections what place the DUI deserves. “The will of the citizens is more important that the desires of any political party,” she said, adding that the DUI does not believe next elections should be rushed. “We are going to participate in the election only when all other parties in Macedonia agree to do so,” she said. “On the other hand, these elections need to be recognized by international factors and meet certain standards,” she concluded.

30

May 2016

Feature Surrounded by Rising Waters, Villagers Protest “Ridiculous” Compensation The Albanian Banja Hydro-Power plant is almost finished, but some villagers forced to abandon their homes in the project’s wake lament unfair treatment and meager compensation for their property.

Bardha Nergjoni | BIRN | Gramsh

L

ike many Albanians in poor rural areas, Rrahime Çarçiu, 72, built her house with money her son earned working abroad. After spending her long life in the remote village of Driza, situated in the mountainous region of Gramshi, she is still undecided about where her next home will be, even though her current house is soon to be inundated by the rising waters of the country’s newest man-made lake.

“This is all what I have. I don’t want to leave,” she told BIRN. Her house sits within Devolli Lake, the future reservoir of the Banja hydropower plant, which is part of a 535 million euro project to construct three hydropower plants (HPP) in Albania. Construction on the Banja HPP first began in the 1980s, but the project was abandoned when the Communist government of Albania went bankrupt in 1991. The project was resurrected in 2009 when Norwegian company Statkraft received a 35-year concessionary agreement to build and operate the plant.

After seven years of work, the company closed the dam gates for the first time at Banja earlier this year and started filling the reservoir. Concurrently, the company is constructing roads to replace the current infrastructure disappearing under the water. The reservoir is expected to reach an elevation of 175 meters above sea level and start producing electricity this summer. Banja alone will have an installed capacity of 56 MW and will produce 250 GWH annually. When fully operational, the project is expected to increase the country’s electricity production by nearly 17 percent. Last April, Albanian Minister of Energy Damian Gjiknuri inspected the dam and praised Statkraft for its precision in carrying out the work in a timely manner. However, about 150 families forced to relocate by the flooding of the reservoir claim the Albanian government is treating them unfairly. For several months, these families have been tangled in the complex procedure of expropriation and compensation that the government uses in cases of lost properties in public works projects.

In the end, many feel they are left with little to show for their losses.

Land bought like a kilo of sugar On May 2016, the Albanian government announced the expropriation of the agricultural land, orchards and houses in the way of the approaching waters. According to the announcement, agricultural land was to be compensated at 170 to 222 leks per square meter (1.2 to 1.6 euros), a ridiculously low price to people who had spent their entire lives on the

The new lake created by Banja Hydropower Plant. Photo: B. Nergjoni

Rrahime Çarçiu, 72, build its house with the help of her son

land. Additionally, some didn’t get anything for their homes because their houses were deemed illegal constructions, while others received, at most, 2.2 million leks (about 15,700 euros), not nearly enough to build another house. Devolli Hydropower, the company owned by Statkraft for the purpose of the concession, told BIRN that the expropriations were legally carried out by the Albanian government because technically the occupied land is under state ownership, while the

concessionaire owns it only for the duration of the concession. However, the company voluntarily offered extra help to those affected, but some families refused.

“Participation in the social programmes of the Devoll Hydropower/Statkraft is voluntary. When they do not participate, they give up the opportunity for compensation offered by DHP/Statkraft and receive only the government expropriation,” a company spokesperson told BIRN. According to the company, the affected population was offered irrigation systems, livestock and thousands of saplings for orchards.

However, some inhabitants told BIRN that they have refused the both the company’s and the government offers. Locals say that the government’s compensation falls woefully short and the company’s help came in the form of saplings that they have nowhere to plant. Elidon and Faslli Kula are among those whose property was expropriated. They claim their government is turning them into “Syrian refugees”. “They get your land and pay for it like [it was] kilos of sugar. I don’t think something like this happens in any other country. If the government takes my land, it should provide me with land. With this amount of money, I don’t have anywhere to go,” Elidon Kula told BIRN. Bashkim and Alime Elezi lost 0.4 hectares of arable land. Saplings are not a solution since the land is gone, they said. They currently rely on remittances from a migrant son to support themselves and a jobless daugh-

ter. “We are hopeless for the moment and don’t know what to do. We are comparatively better than others in the village because, even though we lost the land, our house was spared,” they said. Like them, Agron Çarçiu’s house was spared, but now a lake will cut a swath through his front yard. “I worked for 20 years in Greece to build a house here, and now the lake will stand just 5 meters below it,” he said, adding that perhaps he will now need a boat to get to the main road.

Resisting the tide Some of the families losing their homes and agricultural land have, until now, resisted leaving even though the rising waters mean there is little time left. Local authorities told BIRN that in all, nine families currently stand in the way of the project by refusing government compensation and refusing to leave their homes. The Minister of Energy and Industry Damian Gjiknuri promised to work for a solution to the holdouts during his visit to the plant. “Some families didn’t accept the compensation and in my opinion, they were wrong,” he said. The mayor of Gramsh, Luljeta Dollani, said that she is also communicating with the company to find a solution. For the last inhabitants of Driza village, about to be swallowed by the new man-made lake, negotiations are not enough. “We didn’t choose to leave our houses,” said one of them. “The government wants to displace us so she has to treat us with dignity.”

May 2016

31

Profile

De Biasi Makes Albania’s Dreams Come True Albania’s football team has qualified for a Euro championship for the first time thanks to the efforts of its remarkable Italian coach.

Fatjona Mejdini | BIRN | Tirana

G

ianni De Biasi didn’t know much about Albania when he arrived in December 2011.

The Italian football coach had accepted an offer to lead the Albanian national team. He arrived with little knowledge of his new home and its football traditions.

His last coaching experience had been with Udinese Calcio in Italy. De Biasi himself ended his unsuccessful tenure there in February 2010.

After almost two years away from the pitch, De Biasi was ready to face a new challenge. “Many colleagues asked me if I was sure about the decision to coach the Albanian team,” he told BIRN. “Some advised me to take more time to assess the situation. But I made the decision quickly.

To tell you the truth, it has been a kind of adventure.” In March 2015, as the team was achieving unprecedented success, Di Biasi accepted the Albanian president’s offer of citizenship. “That moment was very important to me,” the coach says. “I want to fully be involved in things in order to give my best. Albanian citizenship has brought me even closer to Albanians.”

De Biasi’s adventurous decision has led to the most successful moment of his career – and a rare chance for Albania.

For the first time in its history, the Albanian national team has qualified to play in the European championships.

The road to success De Biasi is considered one of the best technical leaders in the history of Albanian football, but his personality seems to have played a bigger role in the success the team has achieved. Di Biasi called upon his persuasive skills to build a winning team. In the first months of his tenure, he reached out to players who had previously rejected chances to play on the Albanian team – including ethnical Albanians who playing elsewhere in Europe. He promised a new way of coaching and persuaded some experienced players to join the

Albanian mission, adding them to a team that also includes promising young players.

“The timing was good for us,” Di Biasi says. “I had the chance to experiment and get to know the team during qualifications for the 2014 FIFA World Cup. This made it possible for us to be smarter and better, and eventually to qualify for UEFA European championship in France.”

De Biasi plays a fatherly role with team members, even when it extends to their personal life.

“I’m very close with the guys,” he says.

“I understand their difficulties and I try to be like a father to them. I try to give them advice not only about sports, but also for their personal life when I’m asked to do so.” Di Biasi always reminds team members to be careful with money, since young players sometimes become careless in spending what they earn. “I advise them to be wise and careful in the way they spend money,” he says, “since tomorrow might be difficult. They have to put aside some savings.”

A long career Before starting a career as a coach, Di Biasi was a midfielder for several Italian teams, including the famous Inter of Milan. Long years in the Italian football community helped him as he negotiated to advance ethnic Albanian players’ careers on Italian teams. “I try to help where I can,” he says. “I do my best to present Albanian players’ qualities to my Italian coach friends.”

The Albanian team’s journey has faced critical moments. Perhaps the most difficult was the October 2014 match with Serbia. “For me, personally, it was a match like any other,” Di Biasi says. “But I was fully aware that my players were tense.

Some told me they had lost relatives in the Serbia-Kosovo war. I know it was difficult for them to stand in that field.”

He recalls that the match became vio-

lent and play was halted when Serbian fans began throwing objects toward Albanian players. Then a drone with symbols of “Greater Albania” flew over the pitch.

“It was already very difficult,” Di Biasi says. “After the drone episode, we believed that things were going to escalate and get even worse.” Another difficult moment was the October 2015 match with Armenia. “It was a ‘live or die’ kind of match,” the coach says. We were just one step away from our dream of qualifying for the European championship. We needed to win at all costs.” Di Biasi says it was at that match that he experienced his happiest moment since joining the Albanian team. “When the referee blew the whistle to end the match the happiness was just immense,” he says.

Winning the match with Armenia gave Albania a spot in the European championships at the same time it gave Di Biasi’s career a boost.

France and beyond Less than two months before Albania will play its first match in the championships, De Biasi feels calm and confident.

The coach is studying opposing teams as well working on selecting Albanian players for the big matches with an eye toward countering their physical strengths and skills. Di Biasi’s success in Albania has led to rumours about his next challenge. Italian media speculated that De Biasi might be selected to head the Italian national team, and Albanian media quickly echoed the buzz. He doesn’t want to talk about it or think about it. “The most intelligent thing to do now is to concentrate to the championship ahead of us,” he says. “This is a first-time experience for me, for the team, and for Albania. Let’s just focus there.” The coach will turn 60 on June 16, in the middle of the group matches in France. His contract with the Albanian Federation of Football expires in 2017.

“We have a verbal agreement with the

head of the federation to sit and talk after the championship, and we will see what the decision will be,” he says.

As Albania prepares for its first group match – the team will face Switzerland on June 11 - De Biasi is calling for a relaxed way of playing without carrying useless pressure. “We have to play free without the weight of responsibility that the big teams have,” he says. “We have to give 100 per cent of our potential… but it is not good to define beforehand what level of success we will reach.”

Beyond the championships The Italian coach believes the Albanian team is well-positioned to achieve success for at least the next four years.

“We have already created an important team, but for growing up you need to be patient,” he says. “You must always remember to play like a team and care about each other.”

Rumors of a new Kosovo national team don’t trouble De Biasi. “Any of the Albanian Kosovars playing with us could choose freely where to play,” he says. “But I believe that those who are already on the team are not going to leave, except maybe some less-active players who would like more playing time. In the future, the Albanian national team might have a smaller pool of players to choose from if a Kosovo team is formed, but there is a good base of Albanian players and I don’t think major difficulties are going to be created.”

Albania has achieved critical momentum, the coach says, and maintaining it will require an investment in infrastructure and the continued evolution of coaching techniques to deal with a new generation of players. “The example of the national team is inspiring,” he says. “If you work in the right direction, success will come. Young Albanians are not fans of just Cristiano Ronaldo, but of Lorik Cana, Gashi, Abrashi, Berisha and many others as well… and that means a lot,” he said.