Reporter.al Botimi prill 2016 by Reporter.al

investigim

reportazh

Guroret e pakontrolluara kërcënojnë malin e Tomorrit

Biznesi i nxjerrjes dhe përpunimit të gurit në malin e Tomorrit po lë pasoja të pariparueshme në ekosistemin, habitatet natyrore dhe peizazhin e Parkut Kombëtar

sondazhi

Fshatrat e xhihadit: Si u rekrutuan të rinjtë për të luftuar në Siri

Tre vjet pasi dhjetra të rinj nga fshatrat e Pogradecit morën rrugën drej Sirisë, banorët nuk kanë ende një përgjigje se si radikalizmi islamik u mpleks me fatin e tyre

Shqiptarët të pakënaqur me qeverinë, shumë të pakënaqur me opozitën

Një sondazh i Institutit Demokratik Amerikan tregon që shumica e shqiptarëve i japin një notë ngelëse qeverisë së drejtuar nga Rama dhe opozitës së Bashës

Nr.

Prill 2016 E përmuajshme

Kontratë me Shullazin Investigim Pas një dekade kërcënimesh dhe dështimesh të proceseve gjyqësore, përfaqësuesi i një kompanie saudite punësoi të dyshuarin për gjobëvënie Emiljano Shullazi që t’i zgjidhte një herë e përgjithmonë problemet me hipotekën dhe rivalët.

Emiljano Shullazi, i akuzuar për gjobëvënie dhe kërcënime, gjatë arrestimit të parë nga policia e Tiranës. Foto: Lsa

Prill 2016

Kontratë me Shullazin: Si u punësua i akuzuari famëkeq për konfliktet e “Vollgës” “Zëdhënësi” i autokratëve i

04 06

thur lavde Ilir Metës në Uashington Shqiptarët të pakënaqur me qeverinë,

shumë të pakënaqur me opozitën Fshatrat e xhihadit: Si u rekrutuan

4-5

Si u kontraktua Emiljano Shullazi, i akuzuar për gjobëvënie, që të zgjidhte konfliktet e pronësisë.

të rinjtë për të luftuar në Siri Lazarati e gjen të vështirë jetën pa drogën Guroret e pakontrolluara kërcënojnë malin e Tomorrit Zgjedhjet universitare, mes akuzave dhe indiferencës së studentëve Tregtia e paligjshme shfaros mijëra shpendë këngëtarë të mbrojtur në vit

13 08 14

Një sondazh i NDI zbulon se shqiptarët janë të zhgënjyer me të dyja kahet e politikës.

English Edition Contract with a Gangster: Infamous Underworld Figure Hired to Solve Property Dispute Albania Ex-PM Slated for Making Call to Arms Albania Gets Dragged in to Britain’s EU Battle

Publikuar nga:

21 22

Albania’s Outlaw Village Finds Life Tough Without Drugs

New Serbian Parliament Mirrors Politically Polarised Society

Në fshatrat e Pogradecit, familjarët e xhihadistëve përballen të vetëm me pasojat e radikalizmit.

Publikuar nga:

14-15

Në malin e Tomorrit, ku kompanitë e nxjerrjes së gurit po shkaktojnë masakër mjedisore.

ANALIZA

ANALIZA LAJME INVESTIGIME

LAJME

Është publikimi i Rrjetit Ballkanik të Gazetarisë Investigative në Shqipëri – BIRN Albania. OPINION BIRN Albania është njëOPINION organizatë jo-fitimprurëse, e cila mbështet zhvillimin e REPORTAZHE INTERVISTA RAJONI gazetarisë investigative në Shqipëri me qëllim ekspozimin e rasteve të korrupsionit INTERVISTA RAJONI dhe promovimin e të drejtave të njeriut në vend. Ky publikim i përmuajshëm është një përmbledhje e disa prej artikujve të botuar nga rrjeti BIRN në faqen www.reporter.al dhe www.balkaninsight.com. Mbështetur nga: Ky publikim shpërndahet falas. Printimi dhe shpërndarja e tij mundësohet nga: Mbështetur nga:Endowment for Democracy National D B T D Balkan Trust for Democracy

REPORTAZHE

Albanian Villages Ponder Local Spike in ISIS Recruits

Albania’s Gora Minority Takes Bulgarian Route to EU INVESTIGIME

FONDACIONI

SHOQËRIA

E HAPUR

PËR SHQIPËRINË

FONDACIONI

SHOQËRIA

E HAPUR

PËR SHQIPËRINË

Stafi

Kontaktoni:

Kristina Voko, drejtore e BIRN Albania Besar Likmeta, redaktor Aleksandra Bogdani, gazetare Gjergj Erebara, gazetar Ivana Dervishi, gazetare Lindita Çela, gazetare

Bulevardi Gjergj Fishta, Kulla 5, Ap. 22, Tiranë E-mail: office.albania@birn.eu.com Tel: +35544502592 URL: http://www.reporter.al/

Prill 2016

Ngjarjet e Prillit

Në Shtëpinë e Bardhë Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama duke shtrënguar duart me presidentin e Shteteve të Bashkuara, Barack Obama gjatë vizitës së tij në Shtëpinë e Bardhë më 14 prill 2016. Foto: Facebook

Mesazhet e takimit të Ramës me presidentin Obama Kryeministri Edi Rama takoi presidentin amerikan, Barack Obama dhe zv.presidentin Joe Biden më 14 prill në Shtëpinë e Bardhë, takim të cilin e përshkoi si “kulmim dhe moment shumë i rëndësishëm për dy vendet”. Pas daljes nga Shtëpia e Bardhë, Rama tha për Zërin e Amerikës se takimet u zhvilluan në një atmosferë miqësore. Ai konfirmoi se në fokus të bisedimeve ishin projekti i mësimit të fesë në shkolla dhe reforma në drejtësi. Vizita e kryeministrit Rama në Shtëpinë e Bardhë, e dyta e një zyrtari të lartë të Shqipërisë pas asaj të ish-presidentit Sali Berisha në vitin 1992, zhvillohet në frymën e 25 vjetorit të rivendosjes së marrëdhënieve diplomatike mes Shqipërisë dhe Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Dy muaj më parë, kjo vizitë u parapri nga ardhja e sekretarit amerikan të Shtetit, John Kerry në Tiranë. Takimi me presidentin Obama kulmon vizitën zyrtare të kryeministrit Edi Rama në Nju Jork dhe Uashington, gjatë së cilës ai zhvilloi një sërë takimesh të nivelit të lartë.

Korrupsioni, kryefjala e raportit të DASH Korrupsioni është problemi më i rëndë në lidhje me të drejtat themelore të njeriut në Shqipëri, argumenton Departamenti Amerikan i Shtetit në raportin e vet Praktikat e të Drejtave të Njeriut 2015, i cili u publikua më 13 prill 2016. Në vlerësimin për Shqipërinë, raporti theksoi se problemet më kryesore me të drejtat e njeriut janë korrupsioni i përhapur në të gjithë organet qeveritare, veçanërisht brenda sistemit të drejtësisë dhe shëndetësisë, si dhe dhuna në familje dhe diskriminimi ndaj grave. Pandëshkueshmëria mbeti një problem. Ndjekja penale dhe veçanërisht ndëshkimi i zyrtarëve që kryen abuzime ishte sporadik dhe jo i vazhdueshëm në vitin 2015 në Shqipëri. “Zyrtarët, politikanët, gjykatësit dhe biznesmenët e fuqishëm iu shmangën ndjekjes penale. Qeveria nisi disa investigime për zyrtarë të nivelit të lartë, por prokuroria i rrëzoi më pas çështjet”, vlerëson raporti i

DASH. Korrupsioni në polici ishte gjithashtu problem. Policia nuk e zbatoi gjithnjë ligjin në mënyrë të barabartë, por pati ndikime personale, politike dhe kriminale që kontribuoi në korrupsion dhe sjellje joprofesionale. Zyrtarët e lartë përdorën vazhdimisht burimet shtetërore për përfitim vetjak dhe anëtarë të forcave të sigurisë kryen gjithashtu abuzime.

Shkaqet e rrëzimit të helikopterit, mister Një helikopter i Ushtrisë shqiptare u rrëzua për shkaqe ende të panjohura në liqenin e Shkodrës, në afërsi të fshatit Grizhë të Malësisë së Madhe, duke shkaktuar vdekjen e dy pilotëve dhe plagosjen e një të treti në fillim të muajit prill. Ministria njoftoi se helikopteri EC 145 ishte nisur nga Farka për një fluturim stërvitor drejt Malësisë së Madhe, ndërsa në bord kishte tre ushtarakë. Kapiteni Florian Deliaj dhe togerin Donald Hoxha dyshohet se kanë humbur jetën, ndërsa ushtari profesionist, Gerald Baramuça gjendet nën kujdesin e mjekëve në spitalin rajonal të Shkodrës. Në një konferencë për shtyp, shefi i Shtabit të Përgjithshëm, Jeronim Bazo tha se “Forcat e Armatosura humbën dy ushtarakë të devotshëm dhe pilotë të dalluar”. “Forcat e Armatosura dhe Ministria e Mbrojtjes kanë angazhuar të gjitha burimet e tyre për të hedhur dritë mbi rrethanat e këtij aksidenti tragjik,” tha Bazo. Për zbardhjen e aksidentit u angazhuan ekspertë të huaj, port re javë më pas nuk ka ende një përgjigje për shkaqet.

Rënie drastike e besimit të biznesit në vend Besimi i biznesit dhe konsumatorit pësoi një rënie drastike gjatë tremujorit të parë të 2016, duke rënë poshtë mesatares afatgjatë, bën të ditur Banka e Shqipërisë. “Treguesi i ndjesisë ekonomike (TNE) ra me 5.7 pikë, në tremujorin e parë të vitit 2016, duke zbritur poshtë me-

satares historike për herë të parë pas tre tremujorëve. Ecuria e këtij treguesi u përcaktua nga rënia e besimit në të gjithë sektorët e ekonomisë, ku rënie më të fortë regjistroi besimi në sektorin e ndërtimit,” njoftoi BSH. Sipas raportit, janë vlerësuar me rënie të gjitha aspektet e biznesit në sektorin e ndërtimit, ndërsa besimi te sektori i shërbimit ka pësuar rënie të vazhdueshme që nga fillimi i vitit 2015. Besimi në sektorin e tregtisë ra me 4.1 për qind. Por elementi më negativ është që në sektorin e tregtisë, rënia e besimit ka qenë edhe më e madhe për pyetjen mbi pritshmërinë për të ardhmen. Treguesi i besimit të konsumatorit ra me 2.5 për qind me përkeqësim në të tre komponentët kryesorë – blerjet e mëdha, situata financiare aktuale dhe ajo e pritshme e familjes si dhe situata e të ardhurave/shpenzimeve. Gjithsesi, mes konsumatorëve, pritshmëritë për muajt e ardhshëm vijojnë të jenë pozitive.

Të akuzuarit për terrorizëm rrezikojnë dënime të ashpra Prokuroria e Krimeve të Rënda kërkoi dënimin me 152 vjet burg në total për nëntë të pandehurit e akuzuar për rekrutimin e shqiptarëve në luftën e Sirisë dhe nxitje për kryerjen e akteve terroriste, të cilët gjykohen prej më shumë se një viti në Tiranë. Sipas Prokurorisë, ekzistojnë prova të shumta që dëshmojnë se të pandehurit, mes të cilëve edhe dy imamë, kanë bindur dhe dërguar në Siri më shumë se 70 shqiptarë për të luftuar përkrah grupeve terroriste si Al Nusra dhe ISIS. Prokuroria kërkoi dënimin me nga 20 vjet burg për dy imamët Genci Balla dhe Bujar Hysa, të cilët akuzohet se qëndronin në krye të rrjetit shqiptar të rekrutimit. Njëzet vjet burg rrezikon të dënohet edhe Gerti Pashja, i cili u arrestua në Turqi dhe u deportua më pas për t’u përballur me drejtësinë shqiptare pranverën e vitit 2014. Prokuroria kërkoi dënimin me nga 15 vjet burg secili për pesë të pandehurit e tjerë; Orion Reçi, Astrit Tola, Verdi Morava, Fadil Muslimani dhe Edmond Balla, ndërsa për Zeqir Ymerin kërkoi 17 vjet burg. Të gjithë ata akuzohen gjithashtu për “nxitje dhe thirrje publike për kryerjen e akteve terroriste” dhe “rekrutim të personave me qëllim kryerjen e akteve terroriste”.

Prill 2016

investigim Kontratë me Shullazin: Si u punësua i akuzuari famëkeq për konfliktet e “Vollgës” Pas një dekade kërcënimesh dhe dështimesh të proceseve gjyqësore, përfaqësuesi i një kompanie saudite punësoi të dyshuarin për gjobëvënie Emiljano Shullazi që t’i zgjidhte një herë e përgjithmonë problemet me hipotekën dhe rivalët Lindita Çela | BIRN | Tiranë

lvi Beqja, përfaqësues në Shqipëri i kompanisë “Saudi Brothers Commercial Company” u gjend në vorbullën e debatit publik pas arrestimit të Emiljano Shullazit-një personazh i njohur i botës së krimit, ndërsa prokuroria e cilëson si dëshmitar kyç për zbardhjen e kalimit të 20 për qind të ish-hotel Vollgës në portofolin e të arrestuarit. I sapokthyer nga Arabia Saudite, Beqja nuk ka dëshmuar ende në prokurori, por shfaqet i qetë në një prej kafeve të shumta të Tiranës. “Dhurimi ishte më e pakëta që mund të bëja,” thotë Beqja për BIRN. “Shullazi më shpëtoi nga hallet pas vitesh të tëra që përballesha me kërcënime dhe procese të padrejta gjyqësore”. Përgjatë dekadës së fundit, pronësia e ish-hotel Vollgës ishte kthyer në problemin kryesor të Ylvi Beqes-godina e rrënuar shtrihet mbi një sipërfaqe të gjerë prej 3426 metra katrorë në një prej vendeve më të lakmuara në qendër të Durrësit. E rifituar me vendim të Komisionit të Kthimit të Pronave dhe e shitur tek kompania arabe për 800 mijë euro në vitin 1994, prona u bë më pas objekt i një kalvari të gjatë gjyqësor që ende vazhdon. Dokumentet e siguruara nga BIRN tregojnë se kompania arabe “Saudi Brothers Commercial Company”, e zotëruar nga sheiku Abdulaziz Al Nowaiser e bleu këtë pronë nga Agim Sula, përfaqësuesi me prokurë i Alije Fortuzit vjeshtën e vitit 1994. Kompania po planifikonte ndërtimin e një kazinoje në qendër të Durrësit në atë kohë, por dështoi të marrë lejen, ndërsa trazirat e vitit 1997 e larguan nga Shqipëria. Për vite të tëra, ish-hoteli u la në degradim të lirë, por një pretendent i ri për pronësinë u shfaq në Durrës në vitin 2002. Zanmir Hasa, djali i adoptuar i Alije Fortuzit iu drejtua gjykatës së Durrësit me një padi kundër administratorit të kompanisë arabe dhe Agim Sulës, duke pretenduar se prokura e përdorur në vitin 1994 për shitjen e pronës ishte e paligjshme.

Padia solli një reaksion zinxhir procesesh gjyqësore mes përfaqësuesve në Shqipëri të kompanisë arabe dhe Zanmir Hasës, ndërsa shumë konflikte u gjeneruan ndër vite mes palëve. Ylvi Beqja, i emëruar si administrator i “Saudi Brothers Commercial Company” në vitin 2009 i tha BIRN se ishte i bindur që e drejta ishte në anën e tyre dhe se ishte përpjekur për vite të tëra ta gjente atë në dyert e gjykatës dhe prokurorisë, por kishte dështuar. Në intervistën për BIRN, Beqja pranoi se iu drejtua për zgjidhje Emiljano Shullazit pasi ishte i pashpresë. Pohon se gjendej nën kërcënim të vazhdueshëm për jetën e tij dhe të djalit, ndërkohë që haste pengesa të pakapërcyeshme për regjistrimin e pronës në hipotekë. Pas marrëveshjes me Shullazin, Beqja thotë se “kërcënimet u ndalën, pengesat u shuan dhe rifitova rehatinë e mëparshme”. Emiljano Shullazi u arrestua më 19 prill me urdhër të Prokurorisë, ndërsa ishte shoqëruar nga policia si i dyshuar për kërcënimin e kandidatit për rektor të Universitetit të Tiranës, Mynyr Koni. Prokuroria e akuzoi atë për gjobëvënie ndaj bizneseve të ndryshme, kërcënime me tritol dhe krime të realizuara në kuadër të grupit të strukturuar kriminal. Mes çështjeve nën hetim gjendet edhe rasti i ish-hotel Vollgës, ku Emiljano Shullazi është bërë pronar i 20 për qind të pronës përmes një kontrate dhurimi të firmosur nga Ylvi Beqja. Prokuroria dyshon se kompania Saudit Brother ” është shtrënguar t’i japë 20 për qind të pronës Shullazit. Ylvi Beqja dëshmon për të kundërtën. Në dhjetor 2014, Beqja në cilësinë e administratorit të “Saudi Brothers” i ka dhuruar Emiljano Shullazit “në shenjë mirënjohjeje” 749 metra katrorë truall brenda sipërfaqes ku ndodhet ish-hotel Vollga, sipas dokumenteve që BIRN disponon. Megjithatë, akti i dhurimit erdhi në fund të një procesi negociatash, marrëveshjesh dhe rezultatesh-të cilat Shullazi rezulton t’i ketë kryer me përpikmëri në favor të kom-

panisë arabe, para se të shpërblehej prej saj. Zyra përmbarimore “Shullazi” Gjatë dekadës së fundit, ish-hotel Vollga është kthyer në një trofe konfliktesh mes dy palëve; mbi 15 procese gjyqësore me objekte të ndryshme janë zhvilluar në të tria shkallët e gjyqësorit. Përveç gjyqeve, disa kallëzime penale janë depozituar në prokurori për falsifikim të akteve të pronësisë apo për kërcënime. Dokumentet e siguruara nga BIRN tregojnë se vendimet ishin kontradiktore dhe në vend që të zgjidhnin konfliktin, i kanë shtyrë palët ta kërkonin zgjidhjen tek grupet e të fortëve. Ylvi Beqja i tha BIRN se Emiljano Shullazin e njihte që në fillim të viteve ’90 si djalë lagjeje dhe se “kishte mbajtur kontakte me të”. Ai vendosi ta takonte sërish gushtin e vitit 2013, kohë sipas së cilit gjyqet shtyheshin pa fund, ndërsa persona të interesuar për të ndërtuar në truallin e ishhotel Vollgës i kërkonin të firmoste një kontratë investimi në dëm të kompanisë që përfaqësonte. Për të realizuar takimin, Beqja u rikthye në shtëpinë e vjetër në rrugën “Kongresi i Lushnjes”-zonë ku Shullazi banon. “E takova Milin dhe i shpjegova hallin që kisha, me drejtësinë dhe me kërcënimet. Më dëgjoi dhe mori përsipër të më ndihmonte, pasi çështjen time e vlerësoi si shumë serioze,” thotë Beqja. Dokumentet e siguruara nga BIRN tregojnë se pakti i bërë në gusht 2013 nuk ishte thjesht “një nder mes miqsh të vjetër”. Beqja dhe Shullazi nuk u kanë besuar fjalëve dhe kanë shkuar para noterit për të firmosur 4 marrëveshje në letër me detyra dhe detyrime të qarta për secilën palë. Në kontratë, Beqja paraqitet si “porositësi”

dhe Shullazi si “i porosituri”. Beqja thotë se ka marrë pëlqimin e pronarit të kompanisë dhe se ka firmosur “me vullnet të lirë”. Marrëveshja të cilën BIRN e disponon mban datën 18 gusht 2014, me titull “Rregullim i marrëdhënieve të porosisë së shërbimeve me shpërblim, që i porosituri do të kryejë gjatë procedurave ligjore”. Marrëveshja i ngarkon Shullazit dy detyra: marrjen e certifikatës së pronësisë në emër të “Saudi Brothers Commercial Company” nga zyra e regjistrimit të pasurive në Durrës dhe zgjidhjen e konfliktit të pronësisë mes kompanisë dhe shtetasit Zanmir Hasa. Sipas marrëveshjes, nëse Shullazi i përmbush detyrimet e tij do të shpërblehet me 20 për qind të vlerës së objektit. “Në përmbushje të plotë të detyrimeve të marra përsipër prej tij në këtë kontratë, i porosituri do të përfitojë 20 % të vlerës së objektit, të ndara në 10% për pikën 1 në vlerën e 700.000 eurove dhe 10% për realizimin e detyrimit të marrë përsipër nga i porositur në pikën 2,”thuhet në kontratë. Në marrëveshjen e nënshkuar para noterit, Shullazi merr përsipër që “të kryejë veprimet e nevojshme me burimet, mjetet dhe shpenzimet e veta”. Kontrata noteriale mes Ylvi Beqes dhe Emiljano Shullazit është nënshkuar disa muaj pasi gjykata e rrethit Durrës kishte marrë vendim në favor të kompanisë “Saudi Brothers”. Më18 shkurt 2013, vendimi i gjykatës urdhëron hipotekën e Durrësit që të njohë si pronar të truallit dhe të dy godinave në qendër të Durrësit kompaninë “Saudi Brothers”. Megjithatë, ky vendim është ekzekutuar vetëm pas hyrjes së Emiljano Shullazit në lojë. Në nëntor 2014, hipoteka e Durrësit

Prill 2016

Emiljano Shullazi gjatë arrestimit nga policia e Tiranës në vitin 2006

2 1) Kontrata e lidhur mes Zanmir Hasës dhe një kompanie ndërtimi për zhvillimin e pronës. 2) Faksimile e kontratë-porosisë mes Ylvi Beqes dhe Emiljano Shullazit.

i kalon pronësinë “Saudi Brothers”. Menjëherë pas regjistrimit të pasurisë, më 13 nëntor, Ylvi Beqja in shet Fejzi Kodrës sipërfaqen prej 1749 metra katrorë për 671 mijë euro. Më 9 dhjetor 2014, Beqja firmos kontratën përfundimtare me Emiljano Shullazin duke i dhuruar atij pjesën e

mbetur të pronës, në këmbim të shërbimeve që kishte marrë. “Jam i lumtur që e nënshkrova këtë kontratë. Jeta në familjen time ishte bërë një ferr kërcënimesh, telefonatash dhe gjobash para saj,” justifikohet Beqja. Seriali i padive gjyqësore

I ndërtuar si një ndër hotelet më luksoze të kohës në vitin 1938, historia e ish-hotel Vollgës gërshetohet ngushtë me periudha të ndryshme historike të qytetit të Durrësit. Hoteli i ndërtuar nga italianët ndërroi disa herë emër, ndërsa pas viteve ’90 fama e tij u shua. Megjithatë, trualli mbi të cilën ngriheshin dy godinat dhe pozicioni i favorshëm në qendër të Durrësit e bënë atë një pronë të lakmueshme pas viteve ’90. Dokumentet që BIRN disponon tregojnë se para se të blihej nga biznesmeni arab, trualli 3428 m2 dhe dy godinat iu njohën si pronë Alije Fortuzit, një grua e moshuar që jetonte në Greqi që para Çlirimit. Fortuzi autorizoi nipin e saj, Agim Sula që të merrej me çështjen e pronave në Shqipëri dhe në mars 1994, ai siguron një vendim gjykate dhe një të dytë nga Komisioni i Kthimit dhe Kompensimit të Pronave për të drejtën e pronësisë. Në mars-prill 1994, trualli së bashku me ish-hotel Vollgën dhe një shtëpi dy-katëshe regjistrohen në emër të Alie Fortuzit në regjistrin hipotekor. Pesë muaj më vonë, Agim Sula hyn në pazar me Muhamed Abdullah Bawazeerpërfaqësuesi në Shqipëri i biznesmenit Abdulaziz Al Nowaiser dhe vendos t’ia shesë pronën për 800 mijë USD. Kontrata noteriale mes të dyve firmoset më 3 tetor 1994 dhe një ditë më pas, ish-hotel Vollga regjistrohet në hipotekë në emër të Saudit Brother Commercial Company”. Për 4 vjet, çështja e ish-hotel Vollgës është konsideruar e mbyllur. Por në shtator 1998, Alije Fortuzi ka paditur nipin e saj, Agim Sula në Gjykatën e Selanikut, duke e akuzuar për përvetësimin e më shumë se gjysmës së parave të përfituara nga shitja e hotelit. Hetimi i vitit 1999 në Selanik, një kopje e së cilit zotërohet nga BIRN legjitimon prokurorën e përfaqësimit të Agim Sulës si të rregullt, por e akuzon atë për përvetësimin e rreth 400 mijë USD nga vlera totale e pronës. Sipas hetimit, Sula kishte shkuar në Selanik pas shitjes së hotelit dhe kishte informuar Alije Fortuzin se e kishte shitur atë për 400 mijë USD-gjysma e vlerës reale. Këstin e parë të parave, 675 000 dollarë ai i kishte depozituar në llogarinë e tij personale në Bankën Zvicerane, prej nga transferoi 337 500 dollarë në llogarinë e Fortuzit. Më pas gjatë procesit, Agim Sula pretendoi se i kishte dhuruar 200 mijë dollarë misionit “Nënë Tereza” në Tiranë për ngritjen e një shtëpie për gra të moshuara. Sula e përshkroi këtë donacion si “dëshirë të vjetër” të tezes së tij, por dokumentet e hetimit në Selanik tregojnë se paditësja Fortuzi mohoi të kishte autorizuar një porosi të tillë. Deri në dhjetor 2002, askujt nuk i bie ndërmend për ish-hotelin e famshëm, që degradonte nga dita në ditë. Por Zanmir Hasa, djali i adoptuar i Alije Fortuzit pretendon pronësinë pas vdekjes së saj. Emigrant në Greqi prej vitesh, Hasa ishte punësuar nga Alije Fortuzi për t’u kujdesur për shtëpinë dhe kopshtin e saj, duke iu bërë krah në ditët e pleqërisë. Sipas dokumenteve të paraqitura prej Hasës, ai ishte adoptuar nga Alije Fortuzi. Në vitin 1999, një gjykatë në Selanik e njeh Zanmir Hasën si djalin dhe trashëgimtarin e radhës së parë të Alije Fortuzit. Në nëntor 2002, Hasa njihet si trashëgimtar edhe nga drejtësia shqiptare, përmes një vendimi të Gjykatës së Apelit të Tiranës. Prej vitit 2002, Zanmir Hasa nisi një beteje të gjatë ligjore me përfaqësuesit e kompanisë “Saudi Brothers” dhe Agim Sulën-nipin e nënës së tij adoptuese për ishhotel Vollgën. Argumenti i tij në gjykatë ishte se Agim Sula nuk ishte i pajisur me

prokurorë të rregullt dhe as ishte autorizuar të shiste pronën në Durrës nga Alije Fortuzi. Përmes avokatit të tij, Mirjan Moçi, Hasa i drejtohet fillimisht Gjykatës së Durrësit për të shpallur të pavlefshme kontratën e shitjes. Më 13 mars 2003, trupi gjykues i përbërë nga Flora Hysi, Luljeta Toplli dhe Majlinda Andrea i jep atij të drejtë. Në vendimin e gjykatës thuhet se “shitja e ish-hotel Vollgës është bërë nga një person i pajisur me prokurorë jo si akt noterial-forma që e kërkon ligji”. Gjykata anulon gjithashtu kontratën e shitjes, duke detyruar Mohammmed Abdullah Bawazeer t’i kthejë pronën trashëgimtarit Zanmir Hasa. Sipas këtij vendimi, prona kalon në regjistrin hipotekor nga “Saudit Brothers CC” tek Zanmir Hasa. Përfaqësuesit e kompanisë arabe kundërshtojnë vendimin që i jep të drejtë Zanmir Hasës, duke e cilësuar të paligjshëm gjyqin e vitit 2003, për të cilin pretendojnë se u zhvillua në mungesë të tyre. E ndërsa proceset gjyqësore vazhdonin, Zanmir Hasa siguron një leje ndërtimi nga Këshilli i Rregullimit të Territorit Durrës për zhvillimin e pronës në vitin 2009. Para marrjes së lejes së ndërtimit, Hasa kishte nënshkruar një kontratë investimi me kompaninë “K& K Group”, sipas së cilës ai përfitonte 40 % të një pallati 6+3 kate. Ylvi Beqja i tha BIRN se përballjet gjyqësore u bënë më të vështira pas marrjes së lejes së ndërtimit nga pala kundërshtare. Paralelisht me proceset gjyqësore, Beqja iu drejtua me kallëzim edhe në Prokurorinë e Durrësit, kundër zyrës së hipotekës. Në vitin 2010, Prokuroria e Durrësit arriti në përfundimin se “zyra e regjistrimit të pasurisë ka falsifikuar historikun e pronës dhe të truallit, duke fshirë nga kartela e pronësisë shoqërinë tregtare saudite”. Sipas prokurorit Afrim Shehu, vendimi gjyqësor i 13 marsit 2003 nuk duhej të transkriptohej në regjistrat e hipotekës, por ai e ka pushuar hetimin për shkak se afatet ligjore të dënimit të kësaj vepre penale ishin parashkruar. Beqja iu drejtua Prokurorisë me një kallëzim të dytë për kërcënimin e tij dhe të familjes. Autori i kërcënimit u hetua, dhe sipas tij u dënua me 50 mijë lekë gjobë në fund të procesit. “Që prej këtij momenti nuk i kallëzova më kërcënimet. E kujt t’i drejtohesha, atyre që pushonin çështjet? Qe e kotë,” thotë Beqja. Në shkurt të 2013, Gjykata e Rrethit Durrës vendosi në favor të “Saudi Brother Commercial Company”, duke urdhëruar hipotekën e Durrësit të anulonte ndryshimin e pronësisë së vitit 2003. Aktualisht, çështja i ka kaluar sërish Gjykatës së Lartë, por Zanmir Hasa, i cili jeton në Selanik duket se ka humbur edhe mbështetjen e avokatëve të tij. BIRN kontaktoi me avokatët Mirjan Moçi dhe Arben Qeleshi, të cilët e kanë përfaqësuar atë në periudha të ndryshme kohore dhe të dy pohuan se “kishin hequr dorë nga çështja”. Të pyetur nëse klienti i tyre ishte kërcënuar, Moçi dhe Qeleshi thanë se nuk ishin në dijeni të ndonjë fakti të tillë. I bindur ende se klienti i tij kishte të drejtën e pronësisë, avokati Moçi i tha BIRN se ishte tërhequr nga çështja, pasi nuk kishte mundësi ta mbronte atë në Gjykatën e Lartë në Tiranë. Ndërsa avokati Arben Qeleshi thotë se u tërhoq vite më parë, pasi “çështja nuk e bindte”. “Në një moment të caktuar pashë që çështja e tij ishte e dobët. Megjithatë, për mua kjo pronë duhej të shtetëzohej nga shteti, pasi referuar ligjeve të kohës, ishte e paligjshme që trualli t’i shitej një kompanie të huaj,” tha Qeleshi.

Prill 2016

“Zëdhënësi” i autokratëve i thur lavde Ilir Metës në Uashington Një lobues i shumëkritikuar në median amerikane si ‘zëdhënës i autokratëve’, publikoi një opinion lavdërues për kreun e Kuvendit të Shqipërisë Ilir Meta, duke e cilësuar atë si “zëri i moderuar” dhe “politikan me reputacion për mendimet e tij reformatore dhe dedikimit të tij të thellë për integrimin Euro-Atlantik.” Gjergj Erebara | BIRN | Tiranë

ason Katz, i cili e prezanton veten si drejtues i një kompanie që ofron “shërbime të plota komunikimesh strategjike dhe marrëdhëniesh publike”, por që përshkruhet nga revista amerikane Harpers edhe si një lobues që “shkruan artikuj idiotesk” në shërbim të shteteve autokrate si Azerbajxhani, publikoi një artikull lavdërues në gazetën me cilësi të debatueshme Washington Times më 12 prill 2016. Artikulli i tij u shpërnda i përkthyer gati në shqip nga zyra e shtypit e Lëvizjes Socialiste për Integrim. “Ilir Meta, një nga politikanët më me ndikim në vendin e tij dhe rajon, e nisi karrierën e tij si njëri ndër studentët që u ngritën kundër komunizmit, lëvizje e cila solli pluralizmin politik në Shqipëri. Si kryeministër, ministër i jashtëm dhe tashmë si kryetar i parlamentit, Ilir Meta ka fituar reputacionin e një njeriu me pikëpamje reformatore dhe si një udhëheqës i vendosur për integrimin Euro-Atlantik të vendit të tij,” shkruan Katz për Metën. “Shqipëria është përballur me sfidat e saj dhe falë udhëheqësve si z. Meta ka arritur të ndërtojë një shtet demokratik me maxhorancë muslimane, por të përkushtuar ndaj zbatimit të ligjit, shekullarizmit dhe modernizimit,” lavdëron Katz më tej Metën. Një pjesë e konsiderueshme e medias shqiptare e publikoi përkthimin e shpërndarë nga LSI më 14 prill pa mendim kritik. Shpërndarja e përkthimit nga LSI, përkoi me vizitën e kryeministrit Edi Rama në Uashington. Katz është një personazh i njohur për median amerikane për shkrime të tilla lavdëruese edhe për personazhe të tjera të politikës ndërkombëtare si presidenti autokratik i Azerbajxhanit apo kryeministri i shumëkritikuar i Maqedonisë Niko-

la Gruevski. Ai konsiderohet shpesh jo si opinionist, por si lobues zëdhënës. Në një rast, në vitin 2010, revista amerikane Harpers kritikoi blogun kolektiv Huffington Post për shkak se kishte lejuar një shkrim reklamues të Katz për Azerbajxhanin me titull “Një zë i çuditshëm nga një tokë fisnike”. Katz është një agjent i huaj i regjistru-

Katz është një personazh i njohur për median amerikane për shkrime të tilla lavdëruese edhe për personazhe të tjera të politikës ndërkombëtare si presidenti autokratik i Azerbajxhanit apo kryeministri i shumëkritikuar i Maqedonisë Nikola Gruevski. Ai konsiderohet shpesh jo si opinionist, por si lobues zëdhënës.

ar i cili ka punuar prej kohësh për qeverinë e Azerbajxhanit, një diktaturë e kritikuar rregullisht për shkeljen e të drejtave dhe lirive themelore të njeriut. Harpers, ndërsa kritikoi Huffington Post për publikimin e materjalit, e cilësoi atë “një zëdhënie – ose një gojore, për të qenë pa edukatë – për klientin e firmës së tij”.

Që nga ajo kohë, Huffington Post duket se e ka fshirë artikullin e Katz për Azerbajxhanin nga faqja e vet, por aktiviteti i Katz si lobues vijoi më tej. Gjatë këtij viti, ai ka publikuar edhe dy shkrime të tjera, dukshëm në mbrojtje të ish-kryeministrit maqedonas Nikola Gruevski në WashingtonTimes. Artikujt e tij për Maqedoninë janë përplot lavde të pabesueshme për Gruevskin dhe qeverisjen e tij dhjetëvjeçare, duke sugjeruar se problemet aktuale të Gruevskit sot vijnë nga përpjekjet destabilizuese ruse dhe obstruksionizmi grek. Sipas një artikulli të Katz, udhëheqësi i opozitës maqedonase Zoran Zaev “është i dyshuar si i përfshirë në një grusht shteti të organizuar nga jashtë dhe se ai po hetohet për përgjime masive të paligjshme”. Katz përsërit në këtë mënyrë akuzat e hedhura nga Gruevski ndaj kundërshtarit të tij politik, por nuk flet për akuzat që Zaev dhe të tjerë kanë bërë mbi Gruevskin për manipulime zgjedhore në shkallë të gjerë, gjyqe false dhe korrupsion masiv, përveç përgjimit të paligjshëm të mbi 20 mijë qytetarëve maqedonas apo shqiptarë të Maqedonisë. Washington Times është një gazetë konservatore amerikane, antikomuniste e lidhur mes të tjerash, me interesat ekonomike të grupit të Kishës së Unifikimit. Washington Times është themeluar në vitin 1982, me argumentin se gazeta amerikane Washington Post qe “tepër liberale”. Sipas Washington Post, Kisha e Unifkimit është një përzjerje e biznesit me fenë, udhëheqësi themelues i të cilës, Sun Myung Moon, pati deklaruar dikur si synim të vetin pushtimin e botës dhe zëvendësimin e kristianizmit si religjon kryesor. Lëvizja Socialiste për Integrim po paguan aktualisht 30 mijë dollarë në muaj te një kompani amerikane të quajtur

Global Security and Innovative Strategies LLC, GSIS, me një faturë mujore prej 30 mijë dollarësh. Qëllimi i kësaj kontrate sipas dokumenteve të bëra publike nga Departamenti i Drejtësisë në SHBA është “edukimi i qeverisë Amerikane dhe zyrtarëve të saj nëpërmjet kontakteve dhe komunikimit në lidhje me zotimin e LSI për implementimin e reformës në drejtësi.” Pyetur nëse shkrimi prej zëdhënësi i Katz në Washington Times ka lidhje me kontratën e lobimit në Uashington, zyra e

Prill 2016

Sondazhi: Shqiptarët të pakënaqur me qeverinë, shumë të pakënaqur me opozitën Një sondazh i Institutit Demokratik Amerikan tregon që shumica e shqiptarëve i japin një notë ngelëse qeverisë te drejtuar nga kryeministri Edi Rama dhe opozitës të udhëhequr nga kreu i Partisë Demokratike Lulzim Basha.

Besar Likmeta | BIRN | Tiranë

shtypit e LSI tha se nuk ka lidhje. Duke iu përgjigjur pyetjeve të BIRN, Katz tha se ai nuk kishte marrëdhënie ekonomike me LSI dhe se shkrimi i tij qe si pasojë e interesimit të tij të përgjithshëm për çështje të punëve të jashtme dhe në veçanti për Lindjen e Mesme, Euroazinë dhe Kaukazin. Kjo nuk është hera e parë që politika shqiptare përdor media periferike jashtë vendit apo paguan shkrime reklamë në media ndërkombëtare për të krijuar një përshtypje të mirë në Shqipëri.

Një investigim i mëparshëm i BIRN zbuloi se pas zgjedhjeve të vitit 2009, një grup lobues i paguar nga qeveria e kohës e përbërë nga Partia Demokratike dhe Partia Socialiste me paratë e taksapaguesve, organizoi një fushatë propagandistike kundër kreut të opozitës Edi Rama. Më herët këtë vit, qeveria aktuale pagoi një shumë të konsiderueshme parash në gazetën The Economist dhe e prezantoi shkrimin reklamë të paguar prej saj si “qëndrim the Economist”.

ipas sondazhit i cili u publikua të premten 59 % e shqiptarë janë të pakënaqur me punën aktuale të qeverisë dhe 69.3 % janë të pakënaqur me punën aktuale të opozitës. Vetëm 25.4 % të pjesëmarrësve në sondazh shprehen të kënaqur me punën akutale të qeverisë dhe 13.8 % me atë të opozitës, ndorkohë që pjesa tjetër e të intervistuarve japin një përgjigje asnjanëse. Sondazhi është ndërmarrë si pjesë e studimit Analiza e Angazhimit Politik, i cili është një studim bazë që realizohet për herë të parë në Shqipëri, i modeluar nga seritë e raporteve të Analizës Politike të Shoqërisë Hansard në Britaninë e Madhe Ky studim u realizua nga Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim (IDM) me mbështetjen e Institutit Demokratik Amerikan (NDI). Sipas IDM, studimi ka për qëllim të masë “pulsin e angazhimit politik” të pjesëmarrësve në studim dhe ofron një bazë të dhënash unike në Shqipëri në lidhje me politikën dhe angazhimin e qytetarëve në proceset politike. “Studimi synon të eksplorojë qëndrimet publike ndaj një sërë treguesish të angazhimit politik që evidentojnë njohuritë dhe interesin e pjesëmarrësve për sistemin politik; nivelin e veprimit publik dhe të pjesëmarrjes në procese politike; kuptimin e efikasitetit dhe kënaqësisë nga institucionet dhe proceset politike,” tha IDM nëpërmjet një njoftimi për shtyp mbi gjetjet etj. “Përveç treguesve bazë të angazhimit politik të grupuar rreth kategorive të njohurive dhe interesit, pjesëmarrjes dhe efikasitetit si dhe të kënaqësisë, ky studim ka edhe një seksion shtesë që lidhet me perceptimet për Parlamentin dhe përfaqësuesit e zgjedhur, duke qenë se një organ ligjvënës efikas dhe i aftë përbën themelin e qeverisjes demokratike,” shtoi IDM. Përveç pakënaqësisë së shprehur për punën aktuale të qeverisë dhe opozitës,

sondazhi tregon gjithashtu që 57.5 % e të anketuarve janë të pakënaqur me punën aktuale të kuvendit. Shumica e pjesëmarrësve raportojnë se nuk janë anëtarë të ndonjë partie politike (75.4%) dhe 2 nga 3 pjesëmarrësit raportojnë se nuk janë mbështetës të asnjë partie politike. Megjithëse nuk janë të anëtarësuar në parti politike shumica e shqiptarëve besojnë akoma te institucioni i zgjedhjeve. Nëse zgjedhjet do të mbaheshin javën që u administrua pyetësori, 1 nga 2 pjesëmarrësit raporton se do të votonte ndërsa vetëm 22.6% ka deklaruar se nuk do të votonin.

Vetëm 25.4 % të pjesëmarrësve në sondazh shprehen të kënaqur me punën akutale të qeverisë dhe 13.8 % me atë të opozitës, ndorkohë që pjesa tjetër e të intervistuarve japin një përgjigje asnjanëse. Edhe pse nuk janë të kënaqur më punën aktuale të parlamentit shumica e pjesëmarrësve mendojnë se parlamenti shqiptar është thelbësor për demokracinë tonë (53.2%). Ndërsa në lidhje me përbërjen e parlamentit shqiptar: thuajse 2 nga 3 pjesëmarrësit mendojnë se parlamenti nuk përbehet nga përfaqësues të respektuar të shoqërisë që punojnë në mënyrë etike (65.4%) ose që ka një përfaqësim të drejtë të të gjitha grupeve të shoqërisë (thuajse 60%). Gjysma e pjesëmarrësve në sondazh (53%) gjithashtu shprehet se parlamenti shqiptar nuk është transparent në mënyrën si funksionon.

Prill 2016

Një kryetregues dominon debatin publik mbi gjendjen e mirë apo jo të mirë të ekonomisë dhe ky tregues është rritja e Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB). Megjithatë, një sasi e stërmadhe pune e papaguar, me vlera të jashtëzakonshme për shoqërinë, nuk llogaritet aty. Një debat i kryer në vitet 1940 dhe që po rikthehet sot me forcë për arsye shumë praktike.

Opinion

Pse puna e grave nuk llogaritet si prodhim? Diane Coyle, weforum.org

shtë bërë një tregues kaq i njohur sa pak njerëz janë të vetëdijshëm për faktin se krijimi dhe matja e PBB-së bazohet në shumë supozime dhe vlerësime. Por mes këtyre supozimeve dhe vlerësimeve, dy faktorë janë përjashtuar dhe nuk merren parasysh: ndryshimet në treguesit e mjedisit; dhe puna e papaguar në shtëpi apo puna vullnetare. Gratë bëjnë shumicën e kësaj pune të papaguar (mesatarisht në vendet e OECD-së gratë bëjnë dy herë më shumë punë të papaguar në shtëpi se sa burrat, rreth 150 minuta në ditë më shumë.) Për shkak se kjo punë nuk matet, ajo as nuk merret parasysh në hartimin e politikave ekonomike. Përjashtimi i punës në shtëpi dhe përkujdesjes (pjesë e “prodhimit shtëpiak” në gjuhën teknike) është kaq i gjithëpranuar sa pak njerëz janë të vetëdijshëm për faktin se ka pasur një debat shumë të ashpër nëse kjo punë duhej apo nuk duhej të përfshihet te Prodhimi i Brendshëm Bruto, kur sistemi modern i llogarive të të ardhurave kombëtare u krijua në vitet 1940. Në historinë klasike të matjeve ekonomike të publikuar më 1958, Paul Studenski vërejti se me kalimin e kohës, tregjet janë zhvilluar për disa aktivitete shtëpiake – të tilla si restorantet – dhe se gratë kanë lëvizur në forcën e punës me pagesë në kohë lufte dhe kanë dalë prej forcës së punës me pagesë menjëherë pas lufte; për rrjedhojë “përjashtimi shërbimeve të papaguara të shtëpiakeve nga llogaritjet e të ardhurave kombëtare, e çrregullon panoramën.” Ai doli në konkluzionin se në parim, puna e papaguar në shtëpi duhet të përfshihet në PBB, por se kishte vështirësi praktike në llogaritjen e sasisë së punës dhe vlerës së saj. Gjithsesi, duke parë se vshtirësitë praktike ekzistojnë në të gjitha aspektet e mbledhjes së të dhënave për vlerësimin e PBB-së, është e vështirë të shmanget dyshimi se në fund, puna e papaguar e grave thjeshtë nuk shihej si mjaftueshëm e rëndësishme për shkak se ajo lidhej “vetëm” me punën e grave shtëpiake. Nëse gratë vlenin, PBB-ja do të dukej shumë ndryshe Nuk ka nevojë të themi se feministët prej kohësh kanë argumentuar se puna e papaguar e (më së shumti) grave) duhet të jetë pjesë e matjeve statistikore zyrtare. Një nga kontributet më të rëndësishme në këtë debat është libri i Marilyn Waringi i vitit 1988, Nëse Gratë Vlejnë.

Por ekonomiksi i rrymës kryesore nuk është se nuk mori pjesë fare në diskutim gjatë të gjithë kësaj kohe. Në një matje alternative të PBB-së në vitin 1972, të quajtur “Matja e Mirëqenies Ekonomike”, ekonomistët William Nordhaus dhe James Tobin vlerësuan se prodhimi jo për treg në mes të viteve 1960, qe i barabartë me 40 për qind të prodhimit të matur me mjetet konvencionale. Më vonë, statisticienët kanë publikuar vlerësime të reja herë pas here. Në një studim të vitit 2011, OECD doli në konkluzionin se prodhimi shtëpiak mund të shtojë mes 20 dhe 50 për qind të PBB-së për vendet e veta anëtare. Byroja e Analizës Ekonomike të SHBA-së vlerëson se në PBBnë e SHBA-së për vitin 2010, llogaritja e punës së papaguar mund t’i shtojë 26 për qind. Në tërësi, ka pasur shumë iniciativa për të matur dhe përfshirë punën e papaguar në shtëpi në statistikat e prodhimit ekonomik, por këto sërish nuk është se kanë tërhequr ndonjë vëmendje nga politikëbërësit. Gjithsesi, kjo situatë ka gjasa do të ndryshojë dhe për dy arsye. “Barrierat e vjetra po shkatërrohen” Njëra prej arsyeve është se ajo lloj pune vullnetare e papaguar është në rritje dhe se dukshëm po bën një kontribut ekonomik të vlefshëm. Kjo përbëhet veçanërisht nga ofrimi falas i të mirave dixhitale – dhe jo përmbajtja “falas” në internet që në fakt paguhet nga shitja e të dhënave personale te reklamuesit, por kontributet e pastra vullnetare. Kjo përfshin programet gjerësisht të përdorura me burim të hapur, të tilla si Libux apo R, iniciativa të mirëmbajtura në mënyrë vullnetare si Ëikipedia apo Ushahidi, si dhe gjithëpërhapja e blogjeve dhe videove interesante dhe dëfryese. Rritja e vullnetarizmit dixhital do të thotë se ka një kontribut të pamatur në aktivitetin ekonomik të vlefshëm. Më e rëndësishmja, ajo e zhduk kufirin e qartë mes “shtëpisë” dhe “ekonomisë” që supozohet si i mirëqenë në përkufizimin konvencional të PBB-së. Njerëzit që ofrojnë përmbajtje të tillë në internet mund ta bëjnë si pjesë e një pune të paguar, ose si pasion; ose mund të shpresojnë se kjo punë do të kthehet në punë të paguar më vonë, ose ofrojnë disa shërbime për treg duke përdorur përmbajtjen falas si një dyqan. Në çdo rast, kufiri i vjetër mes punës së papaguar “shtëpiake” dhe punës së papaguar në treg të hapur po zhduket. Raporti i kohës së fundit mbi statistikat

ekonomike të Mbretërisë së Bashkuar nga Sër Charles Bean, nënvijëzon disa mënyra se si ekonomia dixhitale përbën një sfidë ndaj statistikave konvencionale ekonomike dhe se “kufiri për prodhim” është një prej tyre. Është më tepër se sa ironike që burrat janë ata që bëjnë shumicën e këtij aktiviteti vullnetar në botën e teknologjisë së dominuar nga meshkujt, por gjithsesi, nxitja që kjo po bën për matjen e të gjithë punës së papaguar është sërish i mikpritur. Arsyeja e dytë është që tendencat demografike në shumë vende (jo të gjitha të pasura) nënkupton që vendimet e grave

Në historinë klasike të matjeve ekonomike të publikuar më 1958, Paul Studenski vërejti se me kalimin e kohës, tregjet janë zhvilluar për disa aktivitete shtëpiake – të tilla si restorantet – dhe se gratë kanë lëvizur në forcën e punës me pagesë në kohë lufte dhe kanë dalë prej forcës së punës me pagesë menjëherë pas lufte; për rrjedhojë “përjashtimi shërbimeve të papaguara të shtëpiakeve nga llogaritjet e të ardhurave kombëtare, e çrregullon panoramën.”

nëse duan apo jo të bëjnë punë të papaguar në shtëpi apo të punojnë për pagë jashtë shtëpisë, është një politikë publike gjithnjë e më e rëndësishme. Kush do të punojë për t’u përkujdesur për popullatën gjithnjë e më të madhe të të moshuarve? Ne do të përfundojnmë të punojmë më gjatë mesatarisht në jetët tona dhe kërkuesit mjekësorë po i kushtojnë më shumë vëmendje shëndetit dhe gjallërisë së njerëzve në moshën 60 dhe 70 vjeç; gjithsesi, numri i njerëzve shumë të moshuar të cilët kanë nevojë për përkujdesje do të vijojë të rritet me shpejtësi.

Cilat janë opsionet politike për këtë? Paguaj më shumë – qoftë përmes taksave për të financuar shërbimet publike, qoftë përmes shërbimeve private – për të mbështetur këto njerëz më të moshuar. Investo në “kapitalin” vendës të tillë si robotë për pastrimin apo për dorëzimin e automatizuar të ushqimeve. Ose mbështetu te puna e papaguar përkujdesëse e anëtarëve të familjes, shumica dërrmuese e të cilës ka gjasa do të ofrohet nga gratë. Ka nevojë për debat se cili prej opsioneve apo ndonjë përzjerje e opsioneve është më i miri – dhe ky debat duhet të mbështetet nga të dhënat. Deri sa puna e papaguar në shtëpi matet siç duhet, ky debat i rëndësishëm politik pritet të zhvillohet në kushtet e injorancës. “Politika dhe perceptime të çorientuara” Rigjallërimi i interesit për të matur kontributin e papaguar të grave (dhe burrave) në aktivitetin ekonomik është i vonuar – dhe po kështu është interesi i shfaqur për matjen e kontributit të papaguar të natyrës në konsumin tonë aktual. Ekonomistët kanë një respekt të madh për tregjet, jo vetëm për shkak se ato sigurojnë furnizimin me mallra dhe shërbime në përputhje me kërkesat tona në ekonomi komplekse dhe të globalizuara, por edhe për shkak se ato reflektojnë parapëlqimet dhe zgjedhjet e çdo individi. Gjithsesi, përqendrimi i tepërt vetëm te aktivitetet për treg përmes matjes së PBB-së i ka çorientuar perceptimet dhe politikat. Si një udhërrëfim i përafërt në rritjen afatgjatë të mirëqënies, rritja e PBB-së ka qenë një matës i arsyeshëm; por gjithsesi ai ka shërbyer vetëm si një matës i përafërt i mirëqenies ekonomike. Nuk ka arsye të logjikshme që të vijojmë të injorojmë komponentët e tjerë të rëndësishëm të mirëqenies, përfshirë punën e papaguar të grave. Disa vende kanë hedhur hapat e parë duke filluar të mbledhin së paku rastësisht të dhënat e nevojshme për të vlerësuar një PBB me shanse të barabarta, dhe teknologjitë e reja mund ta bëjnë këtë proces më të thjeshtë. Tani ka ardhur koha për të rihapur debatin e viteve 1950 mbi mënyrën se si ne duhet të përkufizojmë ekonominë dhe që të sigurohemi se PBB-ja, apo matësi zëvendësues i saj të llogarisë punën me rëndësi vendimtare që jepet në shtëpi, në lagje si dhe në tregje. Ky artikull është pjesë e serisë së titulluar Përtej PBB-së e Forumit Ekonomik Botëror.

Prill 2016

Analizë

Qeveria premtoi gjetjen e mbi 6 mijë viktimave pa varr të komunizmit, por një vit më pas, pakgjë është bërë. Problemi i fondeve dhe ndasitë në përballjen me të shkuarën vështirësojnë ecurinë e procesit.

Shpresa të vakëta për të zhdukurit e komunizmit, procesi në vendnumëro Ben Andoni | BIRN | Tiranë

ut your money where your mouth is”! Bilal Kola, avokat dhe kryetar i Institutit të ish-të Përndjekurve Politikë zgjedh anglishten për të përmbledhur ambiguitetin e shtetit shqiptar në procesin e gjetjes së të zhdukurve dhe hapjen e dosjeve të ish-Sigurimit, policisë sekrete të regjimit komunist. Kola, i ardhur vetë nga komuniteti i të përndjekurve shpresonte që procesi i gjetjes së rreth 6 mijë të pushkatuarve pa varr do të mbështetej më së pari financiarisht nga shteti, para se të kërkoheshin financime nga donatorët ndërkombëtarë, biznesi apo nga diaspora shqiptare. Megjithatë, 10-12 milionë USD sa llogaritet i gjithë procesi për gjetjen e të zhdukurve nuk është kaq i lehtë për t’u administruar nga qeveria shqiptare. Muaj më parë, ky projekt zuri gati të gjitha faqet e para të medias. U lajmërua krijimi i zyrës përkatëse, që do merrej enkas për gjetjen e të zhdukurve të komunizmit, ngritur me urdhër të kryeministrit Edi Rama, ndërkohë që ish-zv\ministrja e Ministrisë së Mirëqenies Sociale, Gentiana Sula investoi të gjithë staturën e vet në këtë proces. Por argumenti i Kolës të çon në rrjedhime interesante, pasi vullneti do të duhej të testohej fillimisht gjatë projektit pilot. Në mars 2015, qeveria shqiptare ftoi Komisionin Ndërkombëtar për Personat e Zhdukur, ICMP për të përmbushur premtimin e saj për gjetjen e varreve të të pushkatuarve gjatë komunizmit. Në dhjetor u prezantua një udhërrëfyes i procesit kompleks, i cili zë fill me projektin pilot për identifikimin e 56 viktimave në Dajt dhe 86 të zhdukurve të tjerë në Ballsh. Projekti pilot-i shoqëruar me faturën e llogaritur në 950 mijë euro do të sillte angazhimin e menjëhershëm të ICMP dhe do të shërbente si histori suksesi për të ngjallur shpresën e familjarëve, përfshirjen e organeve shtetërore dhe nxitjen e donatorëve të mundshëm. Por procesi po ndjek ritmin e breshkës. “Që ditën që kam marrë detyrën për të ndjekur çështjet që lidheshin me të kaluarën diktatoriale jam ndeshur me faktin që shoqëria jonë është shumë e ndarë në raport me të shkuarën,” thotë Genta Sula, sot Anëtare e Autoritetit për Hapjen e Dosjeve, miratuar nga Parlamenti shqiptar. “Ka moskuptime e keq-informime të një shkalle të paneglizhueshme gjë që ka pasojat e veta edhe në mungesën e njohjes dhe nivelin

e empatisë për vuajtjet e qindra-mijëra personave. Po ashtu, si ka ndasi edhe për ngjarje madhore dhe të rëndësishme historike”. Zvarritja e procesit Procesi i gjetjes së zhdukurve duket kaq i avashtë dhe kaq pa vullnet, sa njerëzit e të përndjekurve kanë pak shpresë, pavarësisht shenjave pozitive. Falë inicimit të punës prej Ministrisë së Mirëqenies Sociale dhe Rinisë, BE pritet të japë 500 mijë euro financim për fazën pilot të projektit. Që paratë të mos shpërdorohen, është kërkuar që projekti do zbatohet nga vete BE-ja në bashkëpunim me ICMP. Ndërsa burokratët po punojnë, paradoksi është se komisionet përgjegjëse të parlamentit e zvarrisin punën. Në emër të shtetit shqiptar, Presidenti duhej të përgatiste me kohë një deklaratë që të shprehej se ishte i gatshëm të bashkëpunonte me ICMP-në, një trupë e specializuar ndërkombëtare që do hulumtojë. Aktualisht për të pagjeturit është funksionale një zyrë te Instituti i të Përndjekurve dhe vijon ende gatishmëria e ICMP-së, e cila ka atashuar edhe një zyrtar të saj në Tiranë. Nga Dhjetori 2015, kur edhe u bë mbledhja e dështuar e donatorëve për të pagjeturit, gjërat kanë rrjedhur disi, por kurrsesi në parashikimin optimist të bëra nga politika në javët e shtatorit dhe tetorit të shkuar. Paralelisht, edhe Autoriteti për hapjen e Dosjeve po vonon të ngrihet. Kandidatët janë intervistuar nga Komisioni i Ligjeve dhe janë pajisur me certifikata sigurie. Në kalendarin e Kuvendit, votimi i tyre është parashikuar brenda 9 prillit, por

afati ka pak gjasa të kapet. Matthew Holliday-drejtor i Programeve të ICMP për Ballkanin Perëndimor sikur e parashikoi zvarritjen, kur iu përgjigj kakofonisë së zërave të përfaqësuesve të të përndjekurve me një këshillë të thjeshtë: “krijoni regjistrin qendror të të humburve dhe mos humbisni kohë. Veproni!”. Në konferencën e dhjetorit, Holliday paralajmëroi se fillimi i këtij procesi të madh do jetë i mundimshëm dhe se më shumë se çdo gjë tjetër, kërkon vullnet dhe përpjekje të gjithë institucioneve. Pala shqiptare është endur sërish në hallakatje dhe përfolje dhe kuptohet thjesht anatemë për komunizmin. Sot e kësaj dite, vetë të afërmit janë shumë dyshues dhe aspak aktivë për procesin, që ashtu si ai i Dosjeve, bëhet edhe zhbëhet. Ndasi për të shkuarën Problemi koklavitet që tek emrat dhe numrat e të zhdukurve. Deri tani, është thënë se numri i të pushkatuarve dhe të vdekurve gjatë komunizmit që nuk kanë ende një varr është rreth 6 mijë. Përveç Institutit të drejtuar nga Kola, edhe Instituti i Studimeve të Krimeve të Komunizmit po përpiqet të vendosë rend mes shifrave të të zhdukurve. “Topografia e terrorit komunist” është harta e përgatitur nga institucioni, ku do të jenë të evidentuara të gjitha kampet e punës së detyruara, po ashtu burgjet në të gjitha trevat e Shqipërisë. Shifra e fundit e të vrarëve dhe të vdekurve, referuar nga Instituti i Studimeve të Krimeve dhe Pasojave të Komunizmit e çon numrin në 7.022 persona.

Ish-funksionarë të Sigurimit e hedhin poshtë këtë pretendim. Sipas tyre, Ministria e Brendshme kishte evidenca të qarta si dhe dokumentim për çdo vdekje dhe vendvarrim, ndërsa pretendojnë se ish-të përndjekurit flasin për shifra të ekzagjeruara. “Të vrarët me akuza politike janë afërsisht vetëm 1600,” i tha BIRN një ish-zyrtar i lartë i Sigurimit në kushtet e anonimatit. Të dhënat e shumë burimeve flasin megjithatë për mijëra qytetarë të vrarë mes viteve 1944-1955, për të cilët nuk rezulton asgjë në arkiva. Instituti i të Përndjekurve zotëron gjithashtu një hartë me vendet kryesore të ekzekutimit, ku të pushkatuarit me dhe pa gjyq apo të vdekurit në burgje janë groposur në varre kolektive. Të përndjekurit kanë frikë se shumë prej trupave janë zhdukur, për shkak se janë varrosur në rrëpira ose brigje shumë të ekspozuar ndaj problemeve gjeomorfologjikë dhe atmosferikë, që e bën nisjen e shpejtë të procesit sa më të nevojshëm. Këtyre rreziqeve i shtohet edhe problemi real, që mbetet ai financiar. Pas krijimit të një database me ADN-të e familjarëve, kostoja për gjetjen dhe identifikimin e çdo viktime i tejkalon 1500 dollarët. Shteti e llogarit faturën 12 milionëshe globalisht dhe kjo është frikuese në morinë e problemeve ekonomike që po kalon vendit. Puna e Ministrisë së Mirëqenies Sociale për thirrjen e ICMP-së ishte e paqme. ICMP është pioniere e përdorimit të efektshëm të ADN-së për të identifikuar personat e zhdukur dhe ardhja e tyre mund të konsiderohet si shenjë e mirë. Ky organizëm i themeluar më 1996, që sot funksionon nën ombrellën e OKB-së ka pasur një rol udhëheqës në ndihmën për identifikimin e më shumë se 70% të rreth 40 mijë të zhdukurve nga konfliktet në ish-Jugosllavi. Megjithatë, përvoja e së shkuarës ka treguar se më shumë sesa rezultat, kjo çështje ka prodhuar konsum politik. Që prej vitit 1991, autoritetet shqiptare kanë miratuar më shumë se 24 akte ligjore në lidhje me viktimat e ish-regjimit, por pothuaj s’është bërë gjë për viktimat e komunizmit dhe identifikimin e tyre. Procesi i të zhdukurve shihet pak sot si kauzë morale që do të lehtësonte shtresën e të përndjekurve politikë apo do të ndihmonte përballjen e Shqipërisë së sotme me krimet e së shkuarës. Njësoj si hapja e Dosjeve, ky proces e ka humbur shpresën e njerëzve!

Prill 2016

Prindërit e Ervis Alinj, në shtëpinë e tyre në Leshnicë

Fshatrat e xhihadit:

Si u rekrutuan të rinjtë për të luftuar në Siri

Tre vjet pasi dhjetra të rinj nga fshatrat e Pogradecit morën rrugën drej Sirisë për të luftuar në krah të Shtetit Islamik dhe frontit xhihadist Al-Nusra, banorët nuk kanë akoma një përgjigje se si radikalizmi islamik u mpleks me fatin e tyre. Aleksandra Bogdani | BIRN | Pogradec

rvis Alinj dhe Bledar Hamza u rritën së bashku në fshatin Leshnicë të Pogradecit dhe ikën të dy në Perëndim, para se rrugët e tyre të bashkoheshin në një udhëtim pa kthim drejt Sirisë. I pari, bir i një gërmuesi pusesh emigroi herët në Greqi, ndërsa shoku i tij i fëmijërisë iku bashkë me familjen në Itali. Më 28 janar 2013, dy djemtë rreth të 25ave u takuan në Tiranë dhe vendosën të bëheshin ushtarë të Kalifatit pa lajmëruar askënd. Emrat e Ervis Alinj dhe Bledar Hamzës gjenden sot në listën e xhihadistëve shqiptarë, të cilët dyshohet se u vranë në Siri. Tre vjet më pas, Hamdi Alinj- burrë i kërrusur, por me duar të fuqishme refuzon të mendojë se i biri ka vdekur. Që prej kohës së zhdukjes së Ervisit, ai ka dëgjuar aq shumë versione, sa në fund e ka ndarë mendjen të besojë se kushedi për ç’hall, i biri ka vendosur të qëndrojë në hije, larg familjes. “Kam vite që nuk e kam parë, por shpirti ma thotë se është ende gjallë,” pohon ai, ndërsa sytë i shndrijnë nga një fije shprese që s’di ku të kapet. Zhdukja në moshën 25 vjeçare e Ervis Alinj ndodhi pas një transformimi 3-vjeçar në frymëzimin e një linje të re të islamit, të cilën prindërit e tij nuk e kuptojnë. Hamdi Alinj i tha BIRN se i biri ishte një djalë i qetë, jetonte mes Shqipërisë dhe Greqisë, shkonte shpesh në xhami dhe refuzonte të hante mish të blerë në dyqan. Por nuk rriti mjekër. Ervis Alinj u largua nga shtëpia pa i thënë askujt se ç’kishte në plan të bënte. Gjatë hetimit të saj, Prokuroria ka zbuluar se ai udhëtoi nga Tirana në Stamboll së bashku me Bledar Hamzën dhe tre djem të tjerë. Në shtëpinë e ndërtuar prej tij në Leshnicë, prindërit kujtojnë se ai i mori tre herë në telefon gjatë shkurtit dhe marsit 2013 dhe më pas u zhduk pa gjurmë. Thoshte se ishte në Gjermani-por prindërit dyshonin Sirinë si destinacionin e tij.

Derisa një telefonatë anonime i lajmëroi se kishte vdekur. Fshati Leshnicë, rreth 15 kilometra larg qytetit të Pogradecit është njëra prej tre vatrave të mëdha të rekrutimit të xhihadistëve të rinj në Shqipëri. Bashkë me dy fshatrat fqinje-Rrëmenj dhe Zagorçan, ai ka eksportuar drejt Sirisë 24 banorë të saj, mes të cilëve gra dhe fëmijë. Xhamia e Leshnicës- godina më e lartë në zonë me minarenë që dallon nga çdo pikë e fshatit është shenjëstruar për radikalizimin e të rinjve të fshatit dhe për frymëzimin e tyre për të shkuar në Siri. Megjithatë, tre vjet pas vales së madhe të largimeve, banorët nuk kanë ende një përgjigje se si feja u kthye në një lojë të rrezikshme për fatin e tyre, duke mpleksur një fshat të harruar si Leshnica me konfliktin më të madh global, që vazhdon prej katër vitesh të shkaktojë qindra-mijëra viktima. Lajmërime vdekjesh pas radikalizimit Fshatrat Leshnicë, Zargoçan dhe Rrëmenj, të cilët shtrihen në formën e një trekëndeshi përgjatë rrugës Pogradec-Korçë në juglindje të vendit kanë një nivel të lartë papunësie, ndërkohë që burrat dhe djemtë mbajnë tradicionalisht familjet përmes punës së vështirë sezonale në Greqi. Por Hamdi Alinj refuzon ta lidhë largimin e të birit drejt Sirisë me varfërinë. Ai drejton gishtin ndaj Almir Dacit-imamit të xhamisë së fshatit të tyre dhe miqve të tij në Tiranë, për të cilët pretendon se e kanë mashtruar të birin. Një mendim i ngjashëm ka zënë rrënjë në të tre fshatrat e prekura, ku gjatë tre viteve të fundit kanë mbërritur tre lajmërime vdekjesh. I katërti dyshohet se është Almir Daci, ish-imami i xhamisë së Leshnicës, i cili u raportua i vdekur nga familjarët e tij të dielën e 3 prillit. Ai akuzohet gjithashtu, sipas një procedimi penal të Prokurorisë së Krimeve të Rënda për radikalizimin e dhjetra të rinjve të zo-

Xhamia e fshatit Leshnicë

nës dhe rekrutimin e tyre për llogari të ISIS, si dhe për pjesmarrje në konflikte të armatosura. Prindërit e Dacit, të cilët kanë hapur së fundi dyert e mortit i thanë BIRN në fund të marsit se djali i tyre “nuk ishte ndryshe nga të tjerët”. “Është i varfër, njësoj si të tjerët këtu,” tha nëna e tij e imët dhe me fytyrë të zbehtë. Familjarët e Almir Dacit, i cili po gjykohej në mungesë në Gjykatën e Krimeve të Rënda në Tiranë thanë për mediat se i kishte telefonuar gruaja e Dacit nga Siria për t’u dhënë lajmin e keq. Lajmërime të tilla kanë marrë disa banorë të fshatrave-njëri prej të cilëve ka hapur mort dhe e ka mbyllur sërish. Lajmet kontradiktore që vijnë nga Siria kanë shkaktuar ankth edhe në familjen e Mariglen Dervishllarit. “Nusja e djalit na mori në telefon dhe na tha se Marigleni vdiq i sëmurë. Në televizor dëgjuam se e kishin vrarë. Nuk dimë ç’të besojmë” thotë Fatmira, e mbështetur pas një porte druri në shtëpinë e saj ende të papërfunduar në Rrëmenj. Njësoj si Hamdi Alinj, edhe Fatmira nuk e kupton transformimin e të birit dhe vendimin e tij për t’u larguar drejt një vendi të largët. Para vitit 2010, Marigleni ndihmonte të atin në ndërtimin e shtëpive në zonë. Më pas, ai u martua dhe nuk bëri asnjë punë. Fatmira kujton ditën e martesës së të birit, nusja-vetëm 14 vjeç e gjysmë ishte e mbuluar kokë e këmbë me hijab, ndërsa burrë e grua u munduan të rregullonin letrat për shkak të moshës së saj të mitur. Pas ikjes së Mariglenit, më 12 maj 2013, edhe bashkëshortja e tij me djalin e mitur u larguan pa i thënë askujt. Në Siri, çifti lindi edhe një djalë të dytë, të cilin gjyshja në Rrëmenj nuk e ka parë kurrë. Fatmira tregon se në telefonatat e rralla me të, i ka kërkuar të kthehet në Shqipëri bashkë me nipërit e vegjël. “Nuk kthehem kurrë më atje, e kam amanet t’i rris fëmijët këtu,” është përgjigjur prerë ajo. Lënia në harresë Tre vjet pas largimeve drejt Sirisë, banorët e tre fshatrave të Pogradecit po përballen të vetëm me pasojat. Familjarët e të

zhdukurve kërkojnë një rrugë për të gjetur trupat, ndërsa të tjerët shqetësohen për nipërit dhe mbesat që gjenden në Siri. Megjithatë, askush nuk pret një dorë të shtrirë nga shteti. Në Tiranë, autoritetet flasin për strategji në integrimin e të rinjve të radikalizuar dhe projekte sociale për lehtësimin e pasojave. Por familjarët e intervistuar i thanë BIRN se askush nuk ka trokitur në shtëpitë e tyre për t’i pyetur se çfarë problemesh kanë. Integrimi i xhamive të rebeluara brenda strukturës së Komunitetit Mysliman është një tjetër çështje që shqetëson autoritetet në Tiranë. Por në Leshnicë dhe Zagorçan, ideologjitë radikale vazhdojnë të mbahen gjallë prej një grupi të izoluar djemsh, dikur rreth i ngushtë i Almir Dacit. Në xhamitë e Leshnicës dhe të Zagorçanit, Komuniteti Mysliman ka emëruar dy imamë të saj, të cilët shfaqen aty vetëm gjatë faljes së të premtes. Ditët e tjera, xhamitë frekuentohen nga grupet e djemve të radikalizuar, mes të cilëve edhe një ish-luftëtar i plagosur, i kthyer nga Siria. Hamdi Alinj i tha BIRN se është munduar shpeshherë të sqarojë rrethanat e zhdukjes së të birit me ta, por “ndërrojnë rrugë”. “U bënë gati të iknin, por i kthyen mbrapsht,” thotë ai. Në Pogradec, imami Edison Kuqo pohon se historia e Sirisë u ka shkaktuar shumë dëme, të cilat ata po përpiqen t’i adresojnë me vështirësi. Paragjykimet janë rritur, ndërsa prindërit po tërheqin fëmijët e tyre nga xhamitë. Ai e përshkruan grupin e ndjekësve të Almir Dacit si “dele të ndara nga tufa”, ndërsa tregon se vetë ai u ka kthyer mendjen disa të rinjve që donin të iknin në Siri. Sipas imamit, gjithë sa ndodhi shpjegohet edhe me edukimin e varfër apo formimin e cekët fetar të të rinjve, të cilët më pas mund të manipulohen lehtë. “Jemi përpjekur shumë për t’i ndaluar ikjet në Siri. Kemi dalë me qëndrim të qartë kundër në xhami, por tani po vuajmë pasojat,” përfundon Kuqo.

Prill 2016

reportazh

Lazarati e gjen të vështirë jetën pa drogën Rreth dy vite pasi policia zbarkoi në fshatin famëkeq dhe e pastroi nga plantacionet e marijuanës, banorët po luftojnë të përshtaten me situatën e re Fatjona Mejdini | BIRN | Lazarat

yqani i vogël ushqimor i Harsika Bashës në qendër të Lazaratit është një nga pak bizneset që ende funksionojnë në fshatin famëkeq që ndodhet në shpatet shkëmbore të Malit të Gjerë në Shqipërinë jugore. “Gjithçka që fitojmë nga dyqani shkon për taksa dhe faturë energjie. Nuk e kam idenë se si do të mbijetojmë,” i tha ajo BIRN. Basha tregon një bllok të trashë me emrat e të gjithë fshatarëve që kanë marrë gjëra nga dyqani i saj dhe që e kanë shkruar emrin në listë. Ata nuk mund të paguajnë menjëherë për blerjet e tyre në shumicën e rasteve. Lazarati fitoi njohje ndërkombëtare disa vite më parë për prodhim të drogës në shkallë të gjerë. Kjo gjë vinte në punë shumicën e burrave, grave dhe ndonjëherë fëmijëve në fshat ndaj të cilit policia nuk kishte akses ose autoritet. Gjithçka ndryshoi në qershor 2014 kur më shumë se 500 policë të armatosur mësynë në fshat nga ajri dhe toka. Ata dogjën plantacionet e marijuanës, shkatërruan stoqet e drogës, bastisën shtëpitë, sekuestruan të gjitha armët dhe municionet që mundën të gjenin dhe arrestuan dhjetëra burra vendas. Pas operacionit të policisë, një nga më të mëdhenjtë e Shqipërisë në historinë e viteve të fundit, qeveria deklaroi se fshati ishte i pastruar nga aktiviteti kriminal. Qeveria tha se fshati dhe 6000 banorët e tij mund të fillonin tashmë “një jetë normale” dhe u zotua të jepte fonde dhe të miratonte programe që do ta ndihmonin komunitetin t’i mbijetonte një epoke të re pa prodhim marijuane. Shumica e fshatarëve kanë kërkuar që atëherë mjete të reja jetese po pa shumë sukses. Lazarati paguan çmimin më të madh Fshatarët shfaqen të dyshimtë ndaj të porsaardhurve, veçanërisht gazetarëve. Shumë pak janë të gatshëm të flasin, dhe nëse e bëjnë këtë, në kushte anonimiteti. Ata thonë se organizatat vendase të medias kanë qenë prej kohësh paragjykuese ndaj tyre, duke i portretizuar si kriminelë të thekur kur kultivonin marijuanë vetëm si mënyrë për të jetuar. “Ne na quajtën kriminelë se kultivuam [marijuanë] kur shteti e lejoi me dijeni tregtinë e marijuanës për rreth 10 vjet,” tha për BIRN një nga vendasit që nuk donte të identifikohej. I njëjti fshatar shtoi se nuk donte të fliste me median sepse kishin frikë nga pasojat që do t’i vinin prej qeverisë. “Secili prej nesh që ka folur me një televizion në 2014 për atë që po ndodhte në fshat është arrestuar. Nuk dua të rrezikoj pasi kam mjaft probleme të miat,” vazhdoi ai. Shumë fshatarë janë të irrituar dhe të zemëruar rreth faktit se shumë prej atyre që janë arrestuar dy vite më parë mbeten në burg. Sipas tyre, qeveria dikur bënte një sy qorr ndaj fshatrave që prodhonin dhe eksportonin marijuanë. Por në vitin 2014 dhe në fillim të vitit

Fshati Lazarat në prill 2015

2015 rreth 120 burra nga Lazarati u arrestuan me akuzat e kultivimit të drogës dhe pengimit të punës së policisë. Banorët thonë se rreth 60 prej tyre u dënuan me shtatë deri në 18 vjet burg dhe thuajse të gjithë e quajnë këtë të padrejtë. Administratori i Lazaratit, Nexhit Jupi, i caktuar për t’u kujdesur për jetën e përditshme të fshatit nga bashkia Gjirokastër, thotë se burgosja e fshatarëve ishte e padrejtë. “Nuk është e drejtë që njerëzit e këtij fshati janë ende në burg,” i tha ai BIRN duke shtuar se shumë prej komuniteteve vendase të përfshirë në prodhimin e marijuanës në Lazarat paguan çmimin më të lartë. “E gjithë Shqipëria ka përjetuar probleme si [kultivimi i marijuanës] në të shkuarën dhe tani është koha të shohim përpara drejt një të ardhme më të mirë dhe të mos i mbajmë njerëzit në burg,” vazhdoi ai. Ali Basha, 52 vjeç, që shërben kafe dhe birra në barin e tij në autostradën që lidh Lazaratin me Greqinë ishte një nga pak burrat që qe i gatshëm të fliste rreth këtyre problemeve. Ai e ka shlyer dënimin e tij në burg. I dënuar me pesë vite për kultivim të marijuanës dhe posedim të paligjshëm ar-

mësh, ai u lirua dy muaj më parë. “Isha me fat që përfitova nga amnistia e presidentit dhe dola nga burgi i Bençës, por shokët e mi janë ende atje,” tha ai. “Ata na trajtojnë si kriminelë sepse… shteti nuk e do Lazaratin – ne kemi qenë përherë të huaj për ta,” shtoi ai. Në kërkim të mjeteve të jetesës Përveç shokëve dhe të afërmve të tij që janë ende në burg, ajo që i dhemb fshatarëve të Lazaratit është se pasi ka jetuar prej kultivimit të marijuanës prej një dekade, fshati u la pa thuajse asnjë mjet jetese për dy vite. Papunësia është e pranishme pasi më shumë se 70 për qind e bizneseve në fshat u mbyllën, i thanë fshatarët BIRN. Ata kanë mbjellë patate dhe qepë thjesht për të pasur ushqimin bazë për dimrin. Megjithatë, ata theksojnë se Lazarati, mjaft gëlqeror, është një tokë shumë pak pjellore dhe ka një klimë të ashpër – ndaj nuk ka qenë kurrë i mirë për ndonjë gjë tjetër veç marijuanës. Mungesa e kullotës do të thotë gjithashtu se rritja e bagëtisë nuk ka qenë kurrë një mundësi. Fshatarët thonë se ka fusha pjellore rreth 8-10 kilometra larg shtatit por toka zakonisht përmbytet nga tetori në prill dhe nuk mund të kultivohet lehtësisht. “Ne nuk e përdornim atë tokë as për

të rritur marijuanë. Të gjithë bimët ishin në fshat, ku hapnim gropa në tokë për t’i bërë të rriteshin,” i tha një nga banorët BIRN. Disa fshatarë menduan të mblidhnin dhe të shisnin bimë të egra mjekësore nga malet përreth, por opsioni u mbyll pasi qeveria e re e ndaloi mbledhjen e bimëve të egra jashtë zonave të afërta të banimit. Edhe Vilson Gjini, lideri informal i fshatit është i papunë dhe mezi po arrin të ushqejë gruan dhe pesë vajzat e tij. “Nuk më kujtohet koha kur isha në vështirësi të tilla financiare si sot. Edhe në komunizëm ishte më mirë ngaqë të paktën blije ushqim pasi punoje në kooperativë,” i tha ai BIRN, duke iu referuar kooperativës së vjetër bujqësore që është mbyllur që atëherë. Një banor i Lazaratit i tha BIRN se situata e vështirë financiare i kishte detyruar shumë njerëz të emigronin në Greqinë fqinje ose më larg shtetit. “Njerëzit po gjejnë mënyrë të paligjshme për të emigruar në Kanada dhe në SHBA megjithëse jo gjithnjë me sukses,” tha ai, duke kërkuar që të mos i dilte emri. Rreth 150 fshatarë u përpoqën të merrnin azil në Gjermani, por kërkesat e tyre u refuzuan dhe të gjithë u kthyen sipas fshatarit. Të harruar nga qeveria Kreu lokal Vilson Gjini thotë se problemet e Lazaratit janë përkeqësuar nga faktorët administrativë dhe politikë. Sipas reformës territoriale dhe administrative të vitit të shkuar, Lazarati dhe shumë komunitete të tjera lokale të vogla u shkrinë dhe iu ngarkuan bashkive më të mëdha. Lazarati u bë pjesë e bashkisë Gjirokastër kryebashkiaku i të cilit caktoi një administrator për Lazaratin nga Partia Socialiste në qeverisje. Gjini e sheh si problem që ndërsa partia socialiste e kryeministrit Rama drejton Gjirokastrën, thuajse kushdo në Lazarat votoi për Partinë Demokratike në opozitë, në zgjedhjet e fundit të qershorit 2015. Gjini beson se për këtë shkak, Rama nuk i mbajti kurrë premtimet e investimeve të reja në Lazarat pas mësymjeve të policisë dy vite më parë. “Në dy vite ne nuk morëm asnjë investim. Asnjë vend pune nuk u krijua dhe asnjë shërbim social nuk u ofrua,” tha Gjini për BIRN. “Ne nuk kemi asgjë kundër administratorit ngaqë ai është i vendas, por nuk ndihemi më të përfaqësuar,” tha ai, duke shtuar se ishte më mirë kur Lazarati kishte komunën e vet. “Tani nuk kemi zë,” shtoi ai. Përveç mungesës së përfaqësimit dhe investimeve, fshatarët ankohen se numri i zyrtarëve lokalë vendas ka rënë nga 25 në 11. Fshati ka gjithashtu probleme me mbledhjen e plehrave dhe transportimin e fëmijëve në shkollën më të afërt, që është 1.5 kilometra larg. “Po kthehemi në një geto dhe askujt nuk i intereson,” përmbylli Gjini.

Prill 2016

Guroret e pakontrolluara kërcënojnë malin e Tomorrit Biznesi i nxjerrjes dhe përpunimit të gurit në malin e Tomorrit po lë pasoja të pariparueshme në ekosistemin, habitatet natyrore dhe peizazhin e Parkut Kombëtar. Lindita Çela | BIRN | Poliçan dhe Çorovodë

parë nga larg, me majën e tij të mbuluar nga dëbora të cilin poeti Andon Zako Çajupi e quante ‘kishë të Shqipërisë dhe fron të perëndisë,’ mali i Tomorrit ngjan madhështor dhe i bukur si një kartolinë. Por po të afohesh pak më afër zbulon se është i tharë dhe i mbushur me zgavra që duket sikur i shkojnë deri në palcë. Buldozer dhe eskavator të fuqishëm e gërryejnë me pash çdo ditë ndërsa qindra puntorë, ditë-natë, nxjerrrin pllaka guri për t’i ngarkuar në makina që lënë pas re të trasha pluhuri. I shpalluar katër vitë më parë si zonë e mbrojtur, mali i Tomorrit ngjan më shumë me një gurore të stërmadhe, për të cilën aktivistët mjedisorë shprehen se përbën një nga masakrat më të mëdha ekologjike të ndodhura ndonjëherë në Shqipëri. Në dy anët e rrugës që çon në mal janë depozituar tonelata të tëra gurësh, mjete të fuqishme që gërryejnë malin, punëtor që nga guri sigurojnë mbijetesën, si dhe makina të mëdha që lëvizin pa pushim në drejtim të qytetit të Poliçanit. Dhjetra kompani që operojnë në biznesin e nxjerrjes së pllakave të gurit punojnë në këtë zonë, edhe pse një listë e saktë e operatorëve është e vështirë të gjendet për

shkak të nivelit të lartë të informalitetit. Kreu i Inspektoriatit Shtetëror të Mjedisit dhe Pyjeve Ergys Agasi, pranon që shpesh kompanitë që operojnë guroret kanë dështuar të respektojnë lejet mjedisore me të cilat ato janë licencuar, por ai nënvizon që numri i kompanive që operaojnë totalisht pa licencë është minimizuar. “Ne jemi në dijeni që situata në Malin e Tomorrit është problematike ndaj dhe unë kam urdhëruar që të gjithë kompanitë atje të riaplikojnë për leje të re mjedisore, si kusht të vetëm për ushtrimin e aktivitetit të tyre,” Agasi i tha BIRN. Jashtë kontrollit Sapo hyn në qytetin e Poliçanit, një tabelë e madhe njofton vizitorët se mali i Tomorrit është shpallur park kombëtar dhe mbrohet nga shteti. Një vendim i Këshillit të Ministrave me nr 472, i marrë datë 18 korrik 2012 e shpall ekosistemin natyror të malit të Tomorrit zonë të mbrojtur në një sipërfaqe prej 24,7 mijë hektar. Sipas VKM-së të miratuar nga qeveria e qendres së djathtë e ish-kryeministrit Sali Berisha kjo sipërfaqe përfshin komunat Roshnik, Vërtop, Bogovë, Gjerbës, Zhepë dhe Kushovë. Në vitin 2014 qeveria ka miratuar një

plan menaxhimi për parkun kombëtar të Tomorrit. Plani e përcakton biznesin e nxjerrjes së rasave të gurit si një kërcënim real që po i bëhet habitateve natyrore dhe veçorive gjeologjike të zonës. “Është e domosdoshme mbyllja e guroreve të paligjshme (palicencuara), gërmimeve brenda zonës së parkut,” thuhet në dokumetin 150-faqësh. Por megjithatë, sapo i ngjitesh malit përpara syve shfaqen sipërfaqe të tëra të shkatërruara, makineri të rënda që gërryejnë skarpatet, dhe punëtorë që me leva nxjerrin nga toka pllakat e gurit. Zyrtarisht askush nuk e di se sa të punësuar ka në bizneset e nxjerrjes së gurit në malin e Tomorrit, por megjithatë vendasit e rrumbullakosin numrin e tyre në rreth 150 syresh. Kur qasen, punëtorët nuk pranojnë të identifikohen më emër pasi thonë se mund të humbin vendin e punës. Punojnë nga mëngjesi deri në mbrëmje për një rrogë mujore që nuk i kalon 40 mijë lekë në muaj. Rruga nacionale nga Poliçani deri në fshatin Novaj, në një gjatësi rreth 7 kilometra, është e mbipopulluar nga punishtet e përpunimit të gurit. Në kushtet e konfidencialitetit përfaqësues të këtij sektori i thanë BIRN se janë 15 kompani që merren me

nxjerrjen dhe përpunimin e pllakave të gurit. Çdo njëra prej tyre nxjerr nga 30 deri në 50 mijë metër kub gurë, i cili i përpunuar tregtohet me një çmim prej 30 eurosh për metër kumb, i destinuar kryesisht për tregun e huaj. Në Bashkinë e qytetit të Poliçanit nuk e dinë me saktësi së sa është numri i kompanive të licencuara, pasi përgjegjësia administrative për malin e Tomorrit është e paqartë. Për shak të ndarjes së re administravive, bashkia Poliçan është në një betejë burokratike më bashkinë Skarapar, e duket se deri në verdiktin përfundimtar askush nuk mban përgjegjësi për çfarë ndodh në zonë e mbrojtur. “Ne nuk e dimë sa kompani ushtrojnë aktivitet në malin e Tomorrit pasi zona nuk administrohet nga ne,” thotë Anxhela Ibro – drejtoresha e mërdhënieve me publikun në bashkinë Poliçan. Sipas dokumentave të siguruara nga BIRN janë 19 kompani që janë licencuar për të ushtruar aktivitetin të nxjerrjes dhe përpunim të pllakave të gurit në malin e Tomorrit. Nuk është e qartë sa nga këto kompani operojnë në zonën e mbrojtur mjedisore. Administratori Rajonal i Zonave të Mbrojtura në Berat, Fatos Nako, i tha BIRN

Prill 2016

që institucioni që ai drejton e ka të pamundur të monitorojë aktivitetin e këtyre kompanive. “Nga informacionet tona vetëm 7 hektarë na rezulton se është dëmtuar nga ky biznes, por realisht ne nuk kemi informacion se si është gjëndja reale pasi dhe mundësitë tona për të kontrolluar terrenin që është shumë i vështitë, janë tejet të kufizura,” tha Nako. Mospasjen kontroll të plotë të zonës e pranon edhe kryeinspektor i Mjedisit dhe Pyjeve, Ergys Agasi, i cili shprehet se insitucioni që ai drejton dhe ka për detyrë kontrollin e aktiviteti të kompanive private që kanë ndikim në mjedis ka një numër të kufizuar punonjësish. “Aktualusht, në bazë të dokumentacioneve, vetëm 8 kompani po ushtrojnë aktivitetin e nxjerrjes dhe përpunimit të gurit, ndërkohë që duhet thënë se deri më tani të gjitha kompanitë kanë qenë të licencuara për ushtrimin e këtij aktiviteti,” ai tha. Sipas Agasit ligji i vjetër i mjedist kishte penalitete shumë të ulta për moszbatim të rregullave të vendosura në lejet mjedisore duke i shtyrë kompanitë t’i shpërfillinin ato. “Nga kontrollet që ne kemi ushtruar këto kampani janë në rregull me të gjithë dokumetacionin, dhe pse asnjëra prej tyre, pa-

Zyrtarisht askush nuk e di se sa të punësuar ka në bizneset e nxjerrjes së gurit në malin e Tomorrit, por megjithatë vendasit e rrumbullakosin numrin e tyre në rreth 150 syresh. Kur qasen, punëtorët nuk pranojnë të identifikohen më emër pasi thonë se mund të humbin vendin e punës. Punojnë nga mëngjesi deri në mbrëmje për një rrogë mujore që nuk i kalon 40 mijë lekë në muaj.

si kanë ndryshuar vënd-gërmimin, nuk ka bërë rehabilitimin e zonës,” u shpreh ai. Kryeinspektori shprehet se të gjitha kompanitë që nuk e kanë rehabilituar vend-gërmimin, kanë paguar në Agjencinë Kombëtare të Burimeve Natyrore vlerën prej 2,5 milion lekësh që parashikohet si penalitet. “Në këto kushte, inspektorët tanë edhe kur konstojnë dëme nuk janë në gjëndje të veprojë,” tha ai. “Për ketë arsye unë kam kërkuar të gjitha kompanitë të pajisen me leje të re mjedisore, pasi ligji i ri parashikon shumë më shumë detyrime.” Agasi shtoi. Guroret e ‘mermerit’ Guroret e ‘mermerit’ konsiderohen si minierat e arit të malit të Tomorrit. Një metër kub nga ky gur i bardhë, që vendasit e quajnë mermer, tregotohet me 500 euro. Një kompani nxjerr nga mali mesatarisht 4500 metra kub gurë të bardhë në vit. Që të arrish vendodhjen e këtyre guroreve duhet të lësh pas qytetin e Çorovodës, t’i biesh mes përmes grykës së Dërvenit dhe të udhëtosh për 10 kilometra në një rrugë që gjarpëron në shpatet e Tomorrit. Vendburimi quhet Mëlovë. Masa të mëdha guri të bardhë, qëndrojnë stoqe anëve të rrugës në pritje të blerësit të radhës. Përgjegjësi i sektorit të të ardhurave në bashkinë e Skraparit Sabri Alimadhi, i tha BIRN se nga pesë kompanitë e licencuara për nxjerrjen e mermerit në vendburimin Mëlovë vetëm dy prej tyre ushtrojnë aktivitet. Në terren realiteti është krejt ndryshe. Nexhip Xhaja, administratori i kompanisë Stone Prodution, i tha BIRN që duke përfshirë kompaninë e tij vendburimi shfrytëzohet nga katër kompani, të cilat blloqet e mëdha prej guri të nxjerrë nga mali i kanë depozituar në anë të rrugës për t’i tregtuar ato. Impakti i guroreve në mjedis është gjëja e fundit që i shkon ndërmend Xhajes kur diskuton për biznesin e nxjerrjes dhe përpunimit të gurit. Shqetësimi i tij kryesor është niveli i lartë i rentës minerare por dhe informaliteti në këtë sektor.

Kryinspektori i mjedist Agasi nuk e përjashton mundësinë që mund të ketë aktivitet të palicencuar në vendburimin e Mëlovës. “Puna e parë që ne kemi bërë është marrja e dokumentacionit të plotë për të gjitha kompanitë që veprojnë në këtë zone,” u shpreh ai. “Unë nuk e përjashtoj se për shak të terrenit shumë të largët mund të ketë kompani që ushtrojnë ende aktivitet por ne si inspektoriat po e ndjekim me prioritet këtë çështje,” Agasi shtoi. E ndërsa insitucionet e ngarkuara me ligj në mbrojtjen e mjedisit janë në fazën e rilicencimit të bizneseve të nxjerjes dhe përpunimit të gurit në malin e Tomorrit, akorët e shoqërise civile shprehen që ky biznens po zhvillohet në mënyrë të pakontrolluar. “Guroret në Parkun Kombëtar Tomorr kanë filluar që herët dhe tani janë shpërndarë dhe po e dëmtojnë atë sikundër dëmton mola drurin. Në zonën ku ato janë zhvilluar kanë shkatërruar në mënyrë të pakthyeshme ekosistemin, habitatet natyrore dhe peizazhin,” shprehet botanistja Ermelinda Mahmutaj. “E keqja e madhe është se ky biznes po zgjerohet në mënyrë të pakontrolluar duke u shtrirë brenda sipërfaqes së zones se mbrojtur dhe duke e dëmtuar rëndë atë,” shtoi ajo. Sipas Mahmutaj zona më e mbishfrytëzuar në mënyrë të paligjshme është e ashtëquajtura faqja P e malit të Tomorrit, e ndodhur mbi qytetin e Poliçanit. “Aktualisht, guroret kanë hyrë në brëndesi të parkut, në zonat e kullotave alpine të cilat në Tomorr janë të pasura në florë të rrezikuar dhe specie endemike të vendit,” tha Mahmutaj. “Nuk dihet nëse ato kanë një leje mjedisore për të shfrytëzuar shkëmbinjtë e kullotave alpine të Parkut Kombëtar Tomorr, por edhe nese e kanë kjo është e pajustifikueshmë për institucionet tona mjedisore,” përfundoi ajo.

Prill 2016

“Dyqanet e Tiranës furnizohen kryesisht nga Shkodra, por edhe nga gjuetarë të Tiranës dhe Korçës. Çmimet për gardalinën variojnë nga 300 lekë deri 3 mijë lekë për speciet këngëtare. Por para se të ekspozohen në kafaze vitrinash, zogjtë këngëtarë mbërrijnë në dyqan me një kosto të rëndë.

Një zog këngëtar në një dyqan kafshësh dhe shpendësh në Tiranë.

Tregtia e paligjshme shfaros mijëra shpendë këngëtarë të mbrojtur në vit Gardalinat shiten nga 300 lekë në dyqanet e Tiranës, por pas kësaj tregtie fshihet vrasja e mijëra shpendëve përmes kapjes me rrjeta dhe leqe-ndërkohë që institucionet bëjnë një sy qorr. Lindita Çela | BIRN | Tiranë

ardalina është specie e mbrojtur, por zogu me pendë shumëngjyrësh shitet për një çmim modest në një duzinë dyqanesh në Tiranë. Bashkë me gardalinën, në kafazet e dyqaneve të kafshëve tregtohen me çmim të lirë edhe zboraksi, vërduni, cërla dimërake dhe kërpngrënësitë gjithë pjesë e “librit të kuq” për shpendët e mbrojtura, të cilat rrezikojnë shfarosjen në Shqipëri. Në një vëzhgim nëpër Tiranë, BIRN identifikoi 17 dyqane që tregtojnë haptazi dhe pa asnjë kontroll zogjtë farëngrënës, që sipas organizatës “Albanian Ornithological Society” klasifikohen në listën e shpendëve të mbrojtura. Dyqanet e Tiranës furnizohen kryesisht nga Shkodra, por edhe nga gjuetarë të Tiranës dhe Korçës. Çmimet për gardalinën variojnë nga 300 lekë deri 3 mijë lekë për speciet këngëtare. Por para se të ekspozohen në kafaze vitrinash, zogjtë këngëtarë mbërrijnë në dyqan me një kosto të rëndë. Ekspertë të intervistuar nga BIRN thonë se çdo vit në Shqipëri kapen me rrjeta dhe në mënyrë të paligjshme të paktën 36 mijë shpendë të mbrojtur. Vetëm një pjesë e vogël e tyre mbijeton për t’u shitur për pak para në tregun lokal. Shumica e shpendëve ngordhin gjatë kapjes apo burgosjes në kafazë të vegjël dhe në mungesë të ushqimit, para se të mbërrijnë në dyqane. Taulant Bino, drejtues i “Albanian Ornithological Society” i tha BIRN se edhe pse është një pasion tradicional, mbajtja e shpendëve në kafaz duhet pakësuar deri në eliminim. “Pasioni i dikurshëm i dikujt ështe kthyer në biznesin e tjetërkujt, biznes që shkakton me mijëra viktima vetëm për një grusht shpendësh që arrijnë të shiten e të blihen,” tha Bino. Tregtia e paligjshme Në Shqipëri ekzistojnë ligje për të ga-

Harta e dyqaneve të paligjshme të zogjve këngëtarë në Tiranë

rantuar mbrojtjen e kafshëve dhe shpendëve. Neni 45 i ligjit për gjuetinë ndalon “gjuetinë e idividëve të faunës së egër, duke përdorur mjete dhe metoda të zënies apo vrasjes në shkallë të gjerë dhe në mënyrë selektive”. Ndërsa neni 13 i ligjit “ për mbrojtjen e faunës së egër” ndalon vrasjen apo kapjen e qëllimshme të tyre me çdo metodë dhe mbajtjen në robëri. Të dielën e 3 prillit, Inspektoriati i Policisë Pyjore zhvilloi një aksion kontrolli në zonën e Pazarit të Ri në Tiranë-e iden-

tifikuar si një nga pikat e shitjes së paligjshme. Renato Culli, kreu i këtij Inspektoriati i tha BIRN se “punonjësit e tij nuk gjetën asnjë zog të vetëm të tregtohej në këtë zonë”. Megjithatë, faktet flasin ndryshe. Në një hark kohor 10 vjeçar llogariten mbi 360 mijë zogj këngëtarë të shfarosur përmes kapjes me rrjeta dhe tregtisë së paligjshme. Një studim i publikuar në “BirdLife International” thekson se rreth 265 mijë shpendë të egër vriten apo kapen çdo vit

në Shqipëri, për shkak të gjuetisë të paligjshme me rrjeta e leqe. Shqipëria listohet si një ndër 10 vendet mesdhetare, ku gjuetia dhe kapja e shpendëve këngëtarë shkakton më shumë humbje në popullatat e shpendëve. Sot kapja dhe shitja e specieve të mbrojtura si gardalina (C. carduelis), zboraksi (S. serinus), vërduni (C. chloris), cërla dimërake (C. spinus) dhe kërpngrënësi (C. cannabina) është kthyer në një biznes fitimprurës për numër palësh, përshirë kapësit me rrjeta, dyqanet e shitjes së kafshëve dhe shitësit ambulantë. Në dyqanet e vëzhguara nga BIRN, thuajse të gjithë tregtarët janë në dijeni të tregtimit të paligjshëm të shpendëve, sidomos në këtë periudhë-faza e tyre e shumimit. “Ne na i sjellin nga Shkodra. Në Tiranë ka shumë persona që i duan këta zogj t’i mbajnë për qejfin e tyre”-thotë një tregtar në rrugën “Hoxha Tasim” në kryeqytet. Përveç zogjve që tregtohen, Bino është i shqetësuar për mijëra zogj të tjerë që shfarosen gjatë gjuetisë së pashpirt. Ndërkohë, ai mendon se numri i kapjeve mund të jetë sa dyfishi i sasisë së llogaritur, pasi në rrjeta bien edhe specie të tjera, kryesisht harabelorë. “Ne si organizatë jemi të shqetësuar se vetëm një pjesë e vogël shkon në treg dhe përfundon e shitur. Vlerësohet se pjesa më e madhe, mbi 50% e shpendëve këngëtarë ngordh përpara se të shiten,” thotë ai. Bino u kërkon autoriteteve që të ndërhyjnë menjëherë për të ndaluar tregtinë e paligjshme të shpendëve. Renato Culli, drejtori i Inspektoriatit përgjegjës bie dakord që duhet një aksion i gjerë. Culli i tha BIRN se shumë shpejt do të ndërmerret një aksion në shkallë vendi, ku subjektet që kryejnë këtë tregti të paligjshme do të gjobiten dhe do t’u sekuestrohet malli. “Zogjtë që do të kapen, do të lihen të lirë në habitatin e tyre,” tha ai.

Prill 2016

Lëvizja "për universitetin"

Studentët protestojnë kundër “zgjedhjeve burokratike” Një grup studentësh të Universitetit të Tiranës bënë thirrje për bojkotim të zgjedhjeve universitare dhe shprehën zhgënjimin e tyre për situatën aktuale të arsimit të lartë në Shqipëri.

Ivana Dervishi | BIRN | Tiranë Protesta e studentëve për zgjedhjet në universitetet publike

Zgjedhjet universitare, mes akuzave për kërcënim dhe indiferencës së studentëve

Procesi zgjedhor i 20 prillit në universitete shenjohet nga akuzat për shantazh, mosbesimi ndaj kandidatëve dhe thirrjet për bojkot, ndërkohë që shpresat për ndryshim janë të vakëta. Lindita Çela | BIRN | tiranë

ë fakultetin e Shkencave të Natyrës në Tiranë, studentët janë indiferentë për një nga proceset më të rëndësishme të botës akademike- zgjedhjen e drejtuesve të rinj. Rreth e rrotull fakultetit kafenetë janë plot, ndërsa në zyrën e hapur si seli për komisionin e zgjedhjeve nuk shfaqet askush i interesuar. “Nuk e kam vendosur ende nëse do të votoj. Nuk kam pasur mundësinë të dëgjoj asnjë prej kandidatëve dhe sido të shkojnë votimet, për ne njësoj do të jetë,” thotë Desara Koni, studente e vitit të dytë në fakultetin e Shkencave të Natyrës. Zgjedhjet për drejtuesit në universitete do të mbahen më 20 prill, ku vetëm për Universitetin e Tiranës pritet të përfshihen në proces rreth 800 pedagogë dhe 40 mijë studentë. Këto janë zgjedhjet e para që zhvillohen me ligjin e ri të Arsimit, ku stafet akademike përfaqësojnë 90 për qind të votës, ndërsa studentët 10 për qind. Për postin më të lartë, atë të rektorit kandidojnë përballë njëri-tjetrin Mynyr Koni, aktualisht dekan i fakultetit të Shkencave të Natyrës dhe Klodeta Dibra, dekane e Gjuhëve të Huaja dhe përfaqësuese e Partisë Socialiste në Këshillin Bashkiak të Tiranës. I trumbetuar si procesi i parë transparent, zgjedhjet në universitete janë shoqëruar megjithatë nga indiferenca e studentëve dhe incidente të shumta, të cilat kulmuan me kërcënimin e kandidatit për rektor të universitetit të Tiranës, Mynyr Koni dhe të rektorit në detyrë, Dhori Kule. Pas ngjarjes dyshohet se fshihet Emiljano Shullazi, një personazh i njohur i botës së krimit, i cili pas arrestimit mëngjesin e së dielës po hetohet edhe për kërcënimin e Konit për t’u tërhequr nga gara. Përmes një deklarate për shtyp, Rektorati i Tiranës dënoi ashpër kërcënimet, ndërsa u bëri thirrje pedagogëve dhe studentëve që të marrin pjesë masivisht në zgjedhje. Ministrja e Arsimit, Lindita Nikolla la gjithashtu të kuptohej se procesi ishte futur në rrjedhën normale, pas ngjarjes që ajo e cilësoi një “problem të vështirë dhe totalisht të pakëndshëm”. “…dëshiroj të siguroj të gjithë kandidatët, pedagogët dhe studentët, pjesë e kësaj gare, por edhe mbarë publikun, se kemi bërë dhe do të vazhdojmë të bëjmë ç’është e mundur që zgjedhjet në universitete të jenë model…,” tha Nikolla përmes një deklarate për shtyp. Megjithatë, kërcënimi i paprecedentë ka shenjuar tanimë zgjedhjet e 20 prillit, duke shtuar mjegullën dhe mosbesimin mbi produktin e këtij procesi. Incidente dhe mosbesim Shantazhi në prag të garës është kthyer në lajmin krye-

sor të ditës, por Majlinda Keta, kryetare e komisionit institucional të zgjedhjeve thotë për BIRN se e vetmja ankesë zyrtare është ajo e kandidates Dibra, e depozituar të premten e kaluar. Sipas Ketës, Klodeta Dibra është ankuar se nuk është lejuar të zhvillojë një takim me pedagogët dhe studentët në fakultetin e Shkencave të Natyrës-i drejtuar aktualisht nga kandidati i saj në garë. “Në bazë të ligjit unë kam bërë verifikimet e duhura, ku nga kancelari i kësaj shkolle kam pohime të kundërta,” thotë ajo. Ndryshe nga Keta, kryetari i komisionit zgjedhor në fakultetin e Shkencave të Natyrës, Ferdinant Bego thotë se nuk ka dijeni për ndonjë incident të ndodhur me kandidaten Dibra, por vetëm për “një keqkuptim”. “Aktiviteti i zonjës Dibra ishte parashikuar të zhvillohej pas orarit zyrtar, ndërsa roja i fakultetit për shkak të sigurisë ka mbyllur derën kryesore. Por dy dyert e tjera të inistucionit kanë qenë të hapura,” thotë Bego për BIRN. Ditën e fundit e fushatës, kandidatja Klodeta Dibra thotë se incidentet e fundit nuk e kanë ndikuar aspak garën e saj. Në takimet me pedagogët dhe studentët, ajo premton tarifa të ulëta, mirëmenaxhim të fondeve dhe më shumë mundësi për kërkime shkencore. Mirëqeverisje të universitetit premton edhe rivali i saj në garë, Mynyr Koni. Megjithatë, platformat frymëzojnë pak dhe nuk ngjallin shpresë për ndryshim. Për të rikthyer besimin në këtë garë, Majlinda Keta premton një proces model sa i përket votimit dhe numërimit. “Do të jetë rreth 90 vëshgues që do të monitorojnë dhe do të certifikojnë këtë proces. Po kështu, të drejtën e vëzhgimit e kanë dhe vëzhguesit e kandidatëve dhe i gjithë kjo do të garantojë një trasparencë të plotë në zgjedhjet që do të bëhet për drejtuesit e rinj të universiteteve,” thotë ajo. Megjithatë, një pjesë e konsiderueshme e studentëve pritet të bojkotojnë. Lëvizja për Universitetin-një grup studentësh dhe pedagogësh që u bënë të njohur me protestat kundër ligjit të ri të Arsimit të Lartë kanë bërë thirrje për braktisjen e këtij procesi. Sipas kësaj Lëvizjeje, “akademikët” kanë marrë peng universitetet dhe “ e vetmja zgjidhje është bojkoti i zgjedhjeve”. Jani Marka, aktivist dhe pedagog në fakultetin e Shkencave të Natyrës e quan procesin e zgjedhjeve një “teatër”, ku është përfshirë edhe politika. “Mjafton të lexosh emrat e shumicës dërrmuese të kandidatëve për të kuptuar se si të njëjtët njerëz po ndërrojnë postet, për të mos ndryshuar asgjë në jetën universitare,” përfundon Marka.

hjetëra studentë të universitetit të Tiranës, organizuar nga lëvizja “Për Universitetin” protestuan të mërkurën përpara Korpusit kundër zgjedhjeve universitare, duke i quajtur ato një farsë burokratike. Protestuesit bënë thirrje për bojkotim të zgjedhjeve universitare nga studentët, zëri i të cilëve sipas ligjit të ri të arsimit të lartë ka vetëm 10 për qind të peshës, ndërsa stafi akademik ka 90 për qind të vendimmarrjes. Vetëm për Universitetin e Tiranës pritet të përfshihen në proces rreth 800 pedagogë dhe 40 mijë studentë. Ata mbanin pankarta si “Bojkoto”, “Arsim publik falas”, “Përfaqësimi është në krizë”, “Arsimi nuk është luks” dhe “Jemi studentë, jo klientë” “Jemi mbledhur në këtë ditë të errët të demokracisë universitare për të shprehur kundërshtimin tonë ndaj farsës zgjedhore, ku zgjedhja e cilitdo prej kandidatëve në listë nuk do të përbënte zgjidhje për universitetin, por fundosje të mëtejshme të tij, ku e njëjta burokraci e lodhur universitare synon riforcimin e pushtetit të saj”, thanë studentët protestues në deklaratën e tyre. “Kjo nuk është demokraci, por burokracia që po shtyp çdo të drejtë studentore. Prej 25 vitesh na qeverisin të njëjtët klientë dhe të njëjtët burokratë”, tha në protestë Klodi Leka, një student aktivist. “Sot është koha që të vendosim në vend demokracinë e shkelur nga klientelat private,” shtoi ai. Protestuesit kritikuan gjithashtu urdhrin e ministrisë së arsimit për pajisjen me certifikatë të gjuhës së huaj të të gjithë studentëve përpara nisjes së studimeve master, duke argumentuar se kjo rëndon mbi kostot e arsimimit të tyre. “Bojkotojmë sepse sot në votime kemi vetëm një alternativë: të zgjedhim të njëjtën kastë që ka shkatërruar universitetin. Vizioni i vetëm i kësaj kaste është të rrisë tarifat dhe të privatizojë universitetet,” tha Arlind Qori, profesori i universitetit të Tiranës. Studentët e Fakultetit të Gjeologjisë dhe Minierave, të cilit ishin pjesë e protestës, kërkuan që godina e tyre të rikonstruktohej dhe të vazhdojë të shërbejë si ambient për studimet e tyre. Studentët protestues performuan gjithashtu një votim simbolik, ku hodhën votën e tyre kundër situatës aktuale të universiteteve në Shqipëri. Lëvizja “Për Universitetin” që proteston prej gati dy vjetësh për reformimin e universitetit publik në mënyrë që t’i japë më shumë të drejta studentëve dhe të jetë falas për të gjithë, paralajmëroi përshkallëzim të protestave.

Prill 2016

Blog

Organizata “Reporterë pa Kufinj” e rendit Shqipërinë në të njëjtin pozicion me një vit më parë-një vlerësim objektiv sipas ekspertëve, të cilët nuk vërejnë asnjë ndryshim thelbësor në standardin e lirisë së medias.

Nusja ballkanase i hyn kërkimit të unazave të veçanta të martesës, ndërsa kupton që prej shekujsh burrat ishin të “padamkosur” sepse vetëm gratë kishin detyrimin t’i mbanin. Por çifti që pret të martohet së shpejti, bën një zgjedhje edhe më të lashtë...

Dasma ime ballkanase prej të rriture (10) Dusica L Ikic Cook

Liria e medias në Shqipëri mbetet në stanjacion Aleksandra Bogdani | BIRN | Tiranë

rganizata “Reporterë pa Kufinj” vlerëson se liria e medias në Shqipëri mbetet në stanjacion. Në indeksin e vitit 2016, Shqipëria ruan të njëjtin pozicion me vitin e kaluar-vendi i 82 nga 180 shtete të analizuara. Në raportin e publikuar të mërkurën në faqen zyrtare të organizatës “Reporterë pa kufinj” theksohet se “aksesi në informacionet shtetërore vazhdon të jetë i limituar, ndërsa autoriteti regullator i medias, AMA është i politizuar”. Organizata që promovon dhe mbron lirinë e medias në botë gjykon se Shqipëria duhet të bëjë më shumë në këtë drejtim. Duke iu referuar ekspertëve të Bashkimit Europian, organizata thekson se “nevojitet zbatim më i mirë i ligjeve në fuqi që garantojnë lirinë e shtypit”. Christian Mihr, drejtues ekzekutiv i “Reporterë pa kufinj” tha në një intervistë për Deutsche Welle se linja editoriale në Shqipëri përcaktohet nga pronarët e kompanive radiotelevizive-sipërmarrës me shumë ndikim në vend. “Politikanët dhe pronarët e bizneseve duhet të ndalojnë manipulimin e mediave dhe institucioneve si AMA dhe t’i lënë gazetarët dhe profesionistët të bëjnë në mënyrë të pavarur punën e tyre, në përfitim të publikut shqiptar,” tha Mihr. Në raport me vendet e tjera të rajonit, Shqipëria mban një pozicion mesatar. “Reporterë pa kufinj” rendisin Serbinë si vendin me performancë më të mirë në lirinë e medias, pasuar nga Kroacia dhe Bosnja. Shqipëria lë pas vende si Greqia, Mali i Zi dhe Maqedonia, ku atmosfera e lirisë përshkruhet me nota më të zymta. Në Shqipëri, drejtues dhe ekspertë të medias mendojnë se organizata “Reporterë pa kufinj” i ka bërë një lexim objektiv situatës së lirisë së shtypit. Ata argumentojnë se nuk janë shënuar ndryshime thelbësore, që do të mund ta ngjisnin vendin në një pozicion më të favorshëm. Skënder Minxhozi, kryeredaktor i portalit online “Javanews” i tha BIRN se ndryshimet në një kohë të shkurtër brenda konjukturës së medias duken të pamundura për vende si Shqipëria. Ai vlerëson se gjatë vitit të fundit është shënuar një avancim i teknologjisë dhe i mediave

online, por kjo nuk e ka ndryshuar standardin e lirisë së medias në përgjithësi. “Jemi në një situatë stanjacioni dhe pa ndryshime substanciale në lirinë e medias,” tha ai. Koloreto Cukali, kryetar i Këshillit të Medias ndan të njëjtin mendim me Minxhozin sa i përket avancimit të lirisë së medias në Shqipëri. Ai vlerëson se ndërhyrjet politike vazhdojnë të ruajnë të njëjtin nivel, pavarësisht ndryshimit të qeverive. “Nuk shoh të ketë përmirësim, sa kohë që mjeti i dhunimit është i njëjtë, vetëm dora ndryshon,” tha Cukali për BIRN. Përgjatë dy dekadave të tranzicionit, piramida mediatike qëndron e lidhur ngushtë me biznesin dhe politikën në vend- një sistem i kritikuar shpesh për injorimin e interesit publik. Minxhozi i tha BIRN se nuk vëren një presion direkt të shtetit dhe të politikës mbi mediat, krahasuar me më parë. Megjithatë, ai thekson se brenda sistemit mpleksen një sërë interesash që shkojnë në dëm të lirisë. “Pronarët shqiptarë të medias nuk janë bërë më të mirë; ata kanë interesa të cilat i lidhin ngushtë me njërin apo tjetrin krah të politikës,” tha Minxhozi. Kryeredaktori i “Javanews” sheh gjithashtu me shqetësim situatën në televizionin publik, i cili mbetet prej vitesh pa drejtor të përgjithshëm, mungesën e transparencës së institucioneve apo vështirësitë e aksesit në informacion të gazetarëve. Sipas tij, burokracia shtetërore vazhdon të shpikë arsye për vonesat në dhënien e informacionit, ndërsa transparenca përballë publikut mbetet e ulët-ç’ka dëmton standardin e lirisë. Por a është i mundur një ndryshim i situatës? Koloreto Cukali argumenton se ndryshimi do të duhej të vinte nga vetë komuniteti i gazetarëve, e që kjo të ndodhë, ata duhet të jenë të mbrojtur më së pari nga pronarët e medias. “Sistemi ka nevojë për vetërregullim dhe mekanizma për mbrojtjen e gazetarëve, por në Shqipëri tradita e sindikatave mungon dhe gjasat janë të dobëta që një kulturë e tillë të mbijë nga hiçi. Në këto kushte, përmirësimi i lirisë së medias do të ndjekë të njëjtin nivel me sektorët e tjerë në Shqipëri,” përfundon ai.

deja e unazës martesore e ka origjinën nga Egjipti i lashtë. Shumë shekuj më parë, ato mbaheshin në Europë vetëm nga gratë – për të treguar se ishin të padisponueshme për burra të tjerë (por burrat nuk kishin asnjë shenjë). Egjiptianët e shihnin rrethin si një simbol të përjetësisë, ndaj unaza nënkuptonte dashurinë që nuk merr kurrë fund mes një çifti. Mbahej në gishtin e unazës të dorës së majtë, pasi besohej se ka një venë speciale që lidhet direkt me zemrën, venën amoris. Ndaj, i mbanin gratë dhe ishin pjesa “e shënjuar” e çiftit, ndërsa bashkëshortët, të pashënjuar, kishin të drejtë të endeshin në treg derisa amerikanët prezantuan shkëmbimin e unazave, shënjimin e të dyve. I zbulova të gjitha këto në internet kur po kërkoja për unazat e martesës. Unazat ishin një nga pak gjërat që nuk i kisha planifikuar shumë kohë më përpara se të takohesha me bashkëshortin tim të ardhshëm. Nuk e kam çuar kurrë mendjen te unazat e martesës. Kështu po lundroja në internet duke parë foto të unazave. Kisha vetëm dy parametra: duhej të ishte flori i bardhë dhe të ishin ndryshe. Epo, kjo nuk e ngushtoi aspak kërkimin. A e dini se sa rezultate mund të dalin për “unaza të floririt të bardhë të ndryshëm” online? Miliona, nuk bëj shaka! Ka madje një mundësi që të keni shenjën e gishtit në unazë. Unazat janë të thjeshta, të ndërlikuara, të rënda, të lehta, thuajse të padukshme, shumë të dukshme dhe kështu me radhë; miliona unaza! Fillova t’i mat pulsin të fejuarit tim për të parë se çfarë mendonte ai për unazat, nëse kishte ide, dëshira apo ëndrra. Mund ta keni mësuar deri më tani se ai ishte i lumtur ta bëja unë zgjedhjen. E vetmja gjë që tha ishte: “ti e di, nuk do ta mbaj gjithnjë prej punës, ndaj zgjidh çfarë të të bëjë TY të lumtur”. Por nuk desha të isha e vetmja e lumtur. I tregova atij disa foto. E çova edhe në disa dyqane. Diskutuam. Nuk nxorrëm gjë në dritë. “Kur të mos e kesh në gisht, do ta vësh në qafë me një zinxhir të bukur? Nuk dua që gratë e tjera të mendojnë se je i lirë për t’u rrëmbyer”, i thashë një natë. Ai më hodhi një shikim nga i cili e kuptova se sa i tmerruar ishte nga ajo që unë mund të shndërrohesha. Mendova: “Sa e pasigurt duhet të jesh të bësh një pyetje të tillë idiote?!” Dhe unë nuk jam e pasigurt! Jam një grua e fortë, e pavarur, që të vjen hakut, e gatshme për gjithçka në jetë. Si mund të bëja një pyetje të tillë? U tkurra disi përballë tij. U turpërova nga ajo që kishte dalë prej gojës sime. Ai më pa sërish, këtë herë me një buzëqeshje të madhe dhe shikim të dashur dhe tha: “do t’i bëjmë tatuazh dhe unë nuk do ta heq kurrë”. Unazat tona të martesës do të jenë gjithnjë aty dhe janë të bukura. Do të kemi edhe prej floriri dhe do të kombinohen. Ato nuk do të jenë shik, të shtrenjta, unike, vepër arti apo gjëra si këto, por vetëm rrathë të përjetësisë, për të plotësuar bojën, që është aty për të qëndruar dhe për të na kujtuar se çfarë jemi bërë.

No.

April 2016 Monthly

Contract with a Gangster: shullazi Hired to Solve Property Dispute After more than a decade of threats and court battles, the representative of a Saudi company in Albania hired racketeering suspect Emiljano Shullazi to resolve once and for all the row with his rivals and the property registration office.

The building of former Vollga Hotel in the city of Durres. Photo: Flickr

news

feature

Albania Gets Dragged in to Britainâ&#x20AC;&#x2122;s EU Battle

Albanian Villages Ponder Local Spike in ISIS Recruits

Leading anti-EU campaignerâ&#x20AC;&#x2122;s call for UK to team up with Albania and Serbia has incurred general ridicule

Three villages in southeast Albania are coming to terms with the fact that 24 locals have left to join Islamic militant groups in Syria over the past three years

April 2016

Contract with a Gangster: Infamous Underworld Figure Hired to Solve Property Dispute After more than a decade of threats and court battles, the representative of a Saudi company in Albania hired racketeering suspect Emiljano Shullazi to resolve once and for all the row with his rivals and the property registration office. Lindita Çela | BIRN | Tirana

lvi Beqja, the representative in Albania of the company Saudi Brothers Commercial Company, found himself suddenly thrust in the public eye last week after the arrest of notorious underworld figure Emiljano Shullazi – suspected of running a racketeering gang. Prosecutors consider Beqja a key witness in the transfer of 20 per cent of the land occupied by the former Hotel Vollga in the city Durres to the Tirana based gangster. Freshly returned from Saudi Arabia, Beqja has yet to testify in front of prosecutors but seemed calm while telling his side of the story in one of Tirana’s crowded cafes. “The gift was the least I could do,” Beqja said describing the transfer of land. “Shullazi saved me after years of struggling with threats and court battles,” he added. During the past decades the ownership of the former Hotel Vollga had become Beqja’s main concern. The rundown building sits in a lot of 3,426 square meters on Durres’ main promenade, attracting high interest from real estate developers. Restituted to its pre-World War Two owner after the collapse of the communist regime in Albania, the property was sold to the Saudi company in 1994 for $800,000. For the better part of the last two decades the legality of the transaction has been disputed in court. Documents obtained by BIRN show that Saudi Brothers Commercial Company – owned by sheik Abdulaziz al Nowaiser –acquired the hotel from Agim Sula, the legal representative of the heir to the property Alije Fortuzi in the fall of 1994. The company was planning to build a casino in the coastal town but failed to receive a license and ultimately abandoned the country in 1997, after Albania was engulfed in anarchy and lawlessness following the collapse of a series of pyramid investment schemes. For years the hotel lay abandoned and dilapidated, until in 2002 a new contender contested the ownership of the property. Zanmir Hasa, the adopted son of Alije Fortuzi, filed a lawsuit with the Durres District Court against the Saudi company and Agim

Sula, contesting Sula’s role as a proxy agent for his adopted mother in the 1994 transaction. The lawsuit produced a chain reaction of court cases between the representatives of the Saudi company and Zanmir Hasa, which later according to Ylvi Beqja evolved into threats and intimidation tactics. Beqja, who was nominated as the company’s administrator in 2009, told BIRN that he remains convinced that Saudi Brothers Commercial Company is the rightful owner of the property and he has been trying desperately to reclaim their rights through court battles and criminal investigations. However, Beqja admitted that he turned for help to Emiljano Shullazi after everything else had failed and was being threatened with the life of his son, while facing “insurmountable” obstacles to register the title of the hotel in the property registration office. “After the deal with Shullazi the threats stopped, the obstacles were eliminated and I found again peace,” he said. Shullazi was arrested on April 19th following an order from prosecutors after he was detained from police for threatening the candidate for dean of the University of Tirana, Mynyr Koni. Prosecutors charged Shullazi with racketeering and several bombings against businesses, carried out as part of a structured criminal organization. Among the cases under investigation is also the transfer of 20 per cent of the property of the former Hotel Vollga as a gift, through a dubious contract signed by Ylvi Beqja. The prosecutors suspect that Saudi Brothers Commercial Company was coerced to transfer part of the property to Shullazi; however, Ylvi Beqja testifies to the contrary. According to documents obtained by BIRN in December 2014, Beqja - in his quality as company representative - gave as a present to Shullazi 749 square meters of the property, justifying it as “a sign of gratitude.” However, the gift did not come without

strings attached for the gangster. Beqja had signed a number of contracts –which meticulously detailed each party’s obligations – in order to acquire the Shullazi’s services to solve the company’s property dispute. Shullazi’s ‘bailiff’ services During the past decade the ownership of the former Hotel Vollga has been disputed in at least 15 court cases in the three instances of Albania’s justice system. Apart from the court cases, several criminal charges have been filed in the prosecutor’s office for falsification of property acts and coercion. The documents secured by BIRN show that the court verdicts have been contradictory and instead of resolving the conflict forced parties to turn instead to gangsters for a solution. Ylvi Beqja told BIRN that he knew Emiljano Shullazi since the early 90’ as a guy from his neighborhood in Tirana and “had kept in touch.” He decided to arrange a meeting with him in the August of 2013, a time where the court cases were dragging endlessly and people interested to develop the contested property were threatening him to sign a contract that went against the interests of his company. To arrange the meeting Beqja went back to his old neighborhood on Kogresi i Lushnjes St. in Tirana, the area where Shullazi lives. “I met Mili and told him the problem I had with the justice system and the threats,” Beqja recalled. “He heard me and decided to help after judging my case as very serious,” he added. Documents obtained by BIRN show that the agreement reached in August 2013 was not simply “a favor among old friends.” After the meeting Beqja and Shullazi have gone to a public notary and signed a con-

tract. In the contract Beqja is named as the “requester” of services and Shullazi as the “requested.” According to Beqja the contract was approved by the owner of the company and he signed it “with his own free volition. The agreement, of which BIRN has obtained a copy, is dated August 18, 2014 and titled “Regulation of the Relations in Regard to the Request for Services in Exchange for Reward, which the Requested Will Carry out During Legal Proceedings.” The agreement assigns Shullazi two main duties; to secure the property title for Hotel Vollga for Saudi Brothers Commercial Company from the Durres property registration office and to resolve the conflict between the company and Zanmir Hasa. According to the agreement if Shullazi met both obligations he would be rewarded with 20 per cent of the value of the property. “In fulfillment of the all obligations taken in this contract the requested will benefit 20 per cent of the value of the property, divided in 10 per cent for article 1 for the value of €700,000 and 10 per cent for the obligation undertaken in article 2,” the contract reads. In the contract signed in front of the public notary, Shullazi promises “to take all necessary measures with its own resources and expenses.” The contract between Ylvi Beqja and Emiljano Shullazi was signed a few months after the Durres District Court had taken a decision in favor of the company Saudi Borthers CC. The ruling taken on February 18th 2013, order the property registration office to register as an owner the Saudi company. However, this ruling was executed by the

April 2016

Emiljano Shullazi during his first arrestment in 2006.

2 1) The contract between Zanmir Hasa and a contruction company. 2) The contract between Shullazi and Ylvi Beqja for resolving the property conflicts.

property registration office only after Shullazi got involved. In November 2014 the property registration office transfers the property to Saudi Brothers. After the transfer on November 13th, Ylvi Beqja sells 1,749 square meters of the property for €671,000. Four days earlier he had signed the

last contract with Shullazi, giving him the remaining part of the property for the services that the company he had received. “I am happy I signed this contract,” Beqja said. “The life of my family had turned into a hell from phone calls, threats and extortion,” he added.

The court row Built in 1938 as one of the most luxurious hotels of the time, the history of Hotel Vollga is linked to the different historical periods of the city of Durres. Build by the Italians it changed name several times and was ultimately closed two-decades ago. Although the building dilapidated after the 1990s, the location of the property makes it a prime candidate for real estate development. Documents obtained by BIRN show that before the hotel was bought the Saudi sheik, the land and the two buildings on it were property of Alije Fortzi, an elderly woman who lived in Greece since before World War Two. Fortuzi authorized her nephew Agim Sula to represent her interests in Albania and in March 1994, the commission for the restitution of property sequestered during the communist regime recognized her as the owner of the hotel. In April 1994 the land and the Hotel Volga were registered in the property registration office in the name of Alije Fortuzi. Five months after, Agim Sula reaches an agreement with Muhamed Abdullah Bawazaer –representative in Albania of the businessman Abdulaziz Al Nowaiser – and sells the property for $800,000. The contract is signed on October 3rd 1994 and a day after the hotel is registered as property of Saudi Brothers Commercial Company in the property registration office. Four years after, in September 1998 Alije Fortuzi files criminal charges against her nephew Agim Sula in the prosecutor’s office of the Greek city of Thessaloniki, accusing him of pocketing half of the money from the sale of the hotel. The investigation carried out by the Thessaoliniki prosecutor’s office, of which BIRN has obtained a copy, legitimizes Agim Sula as Alije Fortuzi’s proxy agent in the property transaction, but accuses him of pocketing $400,000. According to the investigation, after the sale Sula had gone to Thessaolniki and informed Alije Fortuzi that the hotel had been sold for $400,000 –half of the value of the transaction. The first installment of the money from the sale of $675,000 he had deposited in a Swiss Bank account, and transferred $375,500 to his aunt. After Fortuzi through her adopted son Zanmir Hasa found out the real value of the transaction she confronted her nephew Agim Sula. In front of prosecutors Sula claimed that he had paid bribes with the missing money and made a donation of $200,000 to the missionaries of Mother Teresa in Tirana to build a home for the elderly. Sula described the alleged donation as an “old wish of his aunt,” but the documents of the investigations show that the plaintiff denied ordering such charity gift. In December 2002, Zanmir Hasa returns to Albania after his mother’s death and contests the ownership of the hotel. As a former migrant in Greece, Hasa had worked as household help for Fortuzi, staying close to her in old age. In turn Fortuzi had adopted him as her son. In 1999 a court in Thessaloniki recognized Zanmir Hasa as the son and heir of Alije Fortuzi. In November 2002, Hasa was recognized as heir to Fortuzi also by the Tirana District Court. After the recognition as beneficiary Hasa launched a legal battle against the representatives of Saudi Brothers Commercial Company and Agim Sula over the ownership of Hotel Vollga. His main argument in court rested on a technicality, claiming that the document that authorized Agim Sula as a proxy agent of Alije Fortuzi in 1994 was false.

Through its lawyer, Mirjan Moçi, Hasa filed charges in the Durres District Court to declare the sale contract invalid. On March 13th 2003, the judges’ panel made of Flora Hysi, Luljeta Toplli and Majlinda Andrea ruled in his favor. In the court ruling the judges’ panel argues that the document authorizing Agim Sula as an agent of Alije Fortuzi was not drafted in accordance with the law. The court annuls the sale contract, forcing Mohammmed Abdullah Bawazeer – legal representative of Saudi Brothers Commercial Company – to return the property to Zanmir Hasa. In the property registration office of Durres the hotel is transferred to Zanmir Hasa. However, the legal representatives of the Saudi company contest the 2003 verdict, arguing that they had not been notified and the trial was held in absentia. While the court battles between the company and Hasa continued, the later secured in 2009 a building permit from the municipality of Durres to construct an apartment complex where the hotel stands. Before receiving the construction permit, Hasa had signed an agreement with the K&K Group – a local construction company – according to which he would benefit 40 per cent of the new nine storey building. Ylvi Beqja told BIRN that the legal battles between the Saudi company and Zanmir Hasa became more complicated after their contender received the building permit. In parallel to the court case, Beqja filed charges with the prosecutor’s office against the property registration office of Durres for registering the hotel in Hasa’s name. In 2010, the Durres Prosecutor’s office arrives to the conclusion tat the registration of the tile in Hasa’s anme “had falsified the origin of the property and the land it sits on, by erasing from the property card the Saudi company.” According to prosecutor Afrim Shehu the verdict of March 13, 2003 should have not been transcribed in the property register. However, Shehu closed the investigation because the term limits for the prosecution of the crime had passed. Beqja has also filed criminal charges for the threats received against his life and his family. The author of the threats was prosecuted and sent to trial, but he got away with a slap in a back and 50,000 lek fine (€350) “After this ruling I did not file any more charges for the threats,” he said. “Who could I turn to those would close the cases, was useless,” Beqja added. In February 2013, the District Court of Durres ruled in favor of Saudi Brothers Commercial Company, ordering again the property registration office in Durres to annul the 2003 transfer of the hotel to Zanmir Hasa. Now the court case has been appealed to the Supreme Court; however, Zanmir Hasa who lives in Thessaloniki appears to have been abandoned by his lawyers. BIRN contacted advocates Mirjan Moçi and Arben Qeleshi who had defended Hasa during different periods and both said to have “given up on the case.” Asked if their client has been threatened, both Moçi and Qeleshi denied any knowledge. Although convinced that Hasa was the rightful owner, Moçi said that he had left the case because he was not able to defend him in front of the Supreme Court. While Arben Qeleshi says that he withdrew after the case of his client “did not convince him.” “At a certain moment I realized that the case was weak,” he said. “That said I believe that the property should be seized by the state, because in accordance with the law in 1994, the land could not be sold to a foreign company,” Qeleshi concluded.

April 2016

news Albania Ex-PM Slated for Making Call to Arms The former Prime Minister’s speech in parliament, telling Albanians they needed to arm themselves, has met mockery and calls for the prosecution to investigate. Fatjona Mejdini | BIRN | tirana

call from the former Prime Minister for Albanians to arm themselves to protect their life and property has drawn widespread mockery as well as calls for prosecutors to investigate. Former centre-right Prime Minister Sali Berisha, now an opposition MP, called on his countrymen and women to arm themselves on Thursday. “I have a request today for Albanians. I call on them for their own security to get armed. They have to protect their homes, properties and people because they have no protection any longer,” he said. The reason for this declaration was the arrest on Sunday of a notorious alleged criminal, Emiljano Shullazi. Berisha, an outspoken opposition MP, accused Shullazi of having close ties to the centre-left government members and even to the Prime Minister, Edi Rama, himself. The former PM’s statement caused heated debates in parliament and the Interior Minister, Saimir Tahiri, asked the Prosecution Office to investigate Berisha’s “irresponsible and disturbing” words. On Friday, Prime Minister Rama condemned Berisha’s statement and said that in a normal country the prosecution office should have been intervened and investigated him. “There are reasons to investigate Sali Berisha. His call for people to get armed is one more,” Rama said. Rama also said he considered his political opponent’s declaration an attempt to stop planned judicial reforms. “Instead of intensifying work on the re-

Albania MP Seeks End to Ban on Growing Hemp A legal initiative is underway to permit farmers in Albania to grow ‘industrial cannabis’ once again, as they used to, before hemp was reclassified as a narcotic. Fatjona Mejdini | BIRN | tirana

form, people hear calls to get armed,” Rama said, pledging that such moves would not stop the ruling majority from working on the reform. The Prime Minister also told Albanians that the situation as regards public order was under control and they should not take Berisha’s statement seriously. News about Berisha’s statement drew mockery on social networks. Some people posted pictures on Facebook of themselves posing with old guns and ammunition in museums, accompanied by captions saying they had “waited for this moment [to get armed] for so long”.

Albania has a serious problem when it comes to gun-related deaths. According to the Institute for Health Metrics and Evaluation, the death rate from guns per head of the population is higher in Albania than in the United States. In 1997, when law and order collapsed in the country, military depots were broken into and over 500,000 rifles and other arms fell into the hands of ordinary citizens. The chaotic situation was blamed for around 2,000 deaths that year. Albania is still trying to get its citizens to hand in their remaining illegal firearms.

Albanian Court Closes Case on Protest Killings Albania’s Supreme Court rejected a prosecution appeal for jail sentences for Republican Guard officers convicted of responsibility for shooting dead four protesters in January 2011, and declared the case closed Fatjona Mejdini | BIRN | tirana

he Supreme Court decided on Monday to close its case on the killings of the protesters during an anti-government rally on January 21, 2011, when several other demonstrators were also wounded when Republican Guard troops opened fire. But the families of the four victims told Albanian media that they are not going to abandon their efforts to find justice. Some are taking their case to the European Court of Human Rights in Strasbourg while others have claimed that they have new facts which they will reveal to media soon in order to revive the legal process. “International media are going to publish documents soon that are going to shake the judicial system in Albania,” Renato Myrtaj, the son of the one the protesters who were killed, told local media. “We are not going to forgive them [the killers] despite the stance of the Albanian

New initiative

judiciary,” he added. The family of Ziver Veizi, another of the protesters killed during the rally, have already filed a case to the Strasbourg court. On April 12, the court asked Albania to give it all the necessary information to commence proceedings. The four men were shot dead as protesters battled police at an anti-government rally in the

Albanian capital Tirana, in what then Prime Minister Sali Berisha claimed was an opposition attempt to foment an Arab Springstyle uprising. The Albanian prosecutor’s office asked the high court in October 2013 to reverse an appeals court decision on the sentences handed down to two members of the Republican Guard found guilty of responsibility for shooting at the crowd of protesters. The head of the Republican Guard at the time, General Ndrea Prendi, was convicted of manslaughter and jailed for a year, and Agim Llupo, a former chief of staff of a special unit of the Guard, was jailed for three years. But the two men were quickly released because the time they had spent in pre-trial detention exceeded their sentences. The prosecutor’s office asked for Prendi to be jailed for 23 years and Llupo for 25 years. But after taking more than two years to reach its decision, the high court rejected the prosecution appeal and closed the case.

government MP in Albania is preparing an amendment to the law code that will permit the cultivation of hemp, or so-called “industrial cannabis”, in the country. Villages in the Malesia e Madhe in northern Albania grew hemp for years for use in the textile and oil industries but stopped doing so in 2000 when Albania classified hemp as a narcotic. The authorities destroyed large plantations of hemp, originally planted with the help of a British development organisation, resulting in accusations and trials. The police were obliged to compensate local farmers with $120,000 for damaging their crops although 57 men from the area are still in court facing trials for narcotics cultivation. MP Paulin Sterkaj, who has taken the lead to change the law, told BIRN that banning hemp grown for industrial reasons has to stop. “People in the area deserve a way of life and their soil can produce good hemp that they can sell and make a good profit from,” Sterkaj said. He says growing hemp was a tradition in the area for centuries and, with state support, farmers can export it and created a sustainable livelihood once again. Sterkaj believes that if the state oversees the process it will be easy to keep under control. “Police fear the cultivation of hemp will be misused, but is time to understand that cultivating it will actually keep villagers away from illegal activities. Hemp will give them a good income alone,” he argued. Sterkaj, who represents the area of Malesia e Madhe in parliament, says he has the approval of his chief party, Socialist leader and Prime Minister Edi Rama, to form a group of experts and work on the amendment. If the law is changed, crops will be allowed to have a higher percentage of tetrahydrocannabinol, THC, before being deemed illegal. Genti Guxho, who runs the textile engineering department at the University of Tirana, told BIRN that Albanian law sets the allowable limit of THC in plants too low. Current legislation in Albania considers every crop that contains a level of THC higher than 0.1 per cent a narcotic. In countries like Canada, the level is 0.3 per cent. “This unreasonable limit is a result of the state trying to find every way to eliminate marijuana cultivation in the past. Now we have to change it,” he said. Hemp and cannabis plants are similar but the THC level in cannabis plants is much higher - and it is this that creates the socalled marijiana “high”. During the Communist era, hemp was cultivated, professionally refined and exported from Albania. The first hemp factory was built in the country in 1946 and closed when the system collapsed in the 1990s.

April 2016

news Catholic priests

Pope to Beatify Victims of Albanian Communism The Vatican has opened the way for the beatification of 38 Catholics who perished under the fiercely anti-religious Communist regime Fatjona Mejdini | BIRN | tirana

Leading anti-EU campaigner’s call for UK to team up with Albania and Serbia has incurred general ridicule.

Albania Gets Dragged in to Britain’s EU Battle Leading anti-EU campaigner’s call for UK to team up with Albania and Serbia has incurred general ridicule Marcus Tanner | BIRN | London

lbania has become sucked into the UK’s in-or-out EU referendum after a leader of the “Leave” campaign said Britain could team up with Serbia, Bosnia and Albania in a free-trade zone once it left the EU. Leading Conservative ideologue and UK Justice Minister Michael Gove has drawn scorn for remarks made two days ago, with pundits and pro-EU opponents lining up to call the reference to impoverished Albania a tactical blunder. Writing in the Financial Times, Gideon Rachman said suggestions that Albania might be a suitable business model for a post-exit Britain were “a dangerous gaffe. “The ‘Albanian option’ has been gleefully seized upon by the Remain campaign and for understandable reasons,” he wrote. “First, it sounds rather unattractive – there are not many people who would swap a British passport for an Albanian document. Second, it invites ridicule,” he said. “Gove’s mistake was to start naming countries with arrangements that Britain could emulate. Alongside Albania, he also mentioned Serbia, Bosnia and Ukraine – none of which are bywords for peace and prosperity,” he added. “Politically, suggesting leaving the EU and joining the Balkans is obviously an absurd proposition. You can expect to hear a lot more about Albania during the rest of the

referendum campaign,” he concluded. While Gove’s “Albanian gaffe” has attracted mockery, no one doubts that the Justice Minister – with his keen sense of history – is a formidable campaigner on behalf of Britain’s departure from the EU, which he calls an undemocratic empire. In his speech on Monday, he likened the 27-member bloc to “Austria-Hungary under the Habsburgs, the Russian Empire under Nicholas the Second, Rome under its later Emperors or the Ottoman Empire in its final years. “There is a free trade zone stretching from Iceland to Turkey that all European nations have access to, regardless of whether they are in or out of the euro or EU. After we vote to leave we will remain in this zone…. Agreeing to maintain this continental free trade zone is the simple course and emphatically in everyone’s interests,” he added. UK government officials, however, point out that Albania and Serbia are, in fact, desperate to join the EU and dump their existing trade arrangements. They also strongly dispute the idea that European leaders would offer the UK a preferential trading agreement in the event of a “leave” vote. Latest polls suggest that the “Remain” camp is edging into the lead with the support of 52 per cent of voters as opposed to 43 per cent for the “Leave” team.

Leading Conservative ideologue and UK Justice Minister Michael Gove has drawn scorn for remarks made two days ago, with pundits and pro-EU opponents lining up to call the reference to impoverished Albania a tactical blunder.

he Catholic Church in Albania on Thursday announced that 38 Christians martyred for their faith in the Communist era will be beatified in Rome this year. The Albanian Catholics were executed or died in prison between 1944 and 1969, when Enver Hoxha’s harsh Communist regime banned all religions and persecuted those who did not abandon their faith. Most of the group are Catholic priests, but among them is also Maria Tuzi, a novice nun who died in 1950 while only in her twenties from the torture inflicted on her. The Archbishop of Shkodra, Angelo Massafra, confirmed that the time for the beatification of the martyrs was near while in Rome on Wednesday meeting Bishop Marcello Semeraro, secretary to the group of cardinals named by Pope Francis to advise him on such matters. A ceremony is expected to be held in Albania after Pope Francis approves the beatification of the 38. The Catholic Church in the country will then declare the day “Martyrs Day”. Dom Gjergj Meta, the parish priest of Durres, told BIRN that the report was great news not only for the Catholic community but for all Albanians. “They lost their lives because the regime hated religion and were brave enough to resist. Now the road to their deserved beatification is open, and their names have passed all the required procedures and commissions of the Vatican,” he said. The Albanian Church submitted a list with the names of 40 proposed martyrs in 2010, asking for their beatification since their deaths all resulted from “odium fidei” meaning “hatred of the the faith”. Two names on the list died for their faith before the Communist era, however, so the Catholic Church has moved them into a separate process. Albanians are meanwhile expecting Mother Teresa, the famous missionary nun, born of ethnic Albanian parents, to be formally proclaimed a saint on September 4. The last census in Albania in 2011 showed that about 10 per cent of the population consider themselves Catholics, making them the second largest religious group in Albania after Muslims. Under Communism, Catholics were perhaps the most persecuted religious group of all since the clergy were loyal to a foreign leader based in Italy - the Pope. As early as 1946, the Hoxha regime expelled all foreign Catholic priests, monks, and nuns. Beatification, when the Church declares someone “blessed”, is one step below canonisation - the declaration of a saint.

April 2016

Hamdi Alinj and his wife in their home in Leshnica.

Albanian Villages Ponder Local Spike in ISIS Recruits Three villages in southeast Albania are coming to terms with the fact that 24 locals have left to join Islamic militant groups in Syria over the past three years Aleksandra Bogdani | BIRN | Pogradec

rvis Alinj and Bledar Hamza were childhood friends as they grew up together in the village of Leshnica in southeast Albania.Their paths later strayed, as Alinj migrated to Greece and Hamza moved with his family to Italy - both in search of better lives. Their paths crossed again, for the last time, under the flag of the so-called Islamic State, ISIS.Early in 2013 the two young men, both then aged around 25, met in Tirana and decided to join ISIS. Their names are today listed among the Albanian jihadists who are believed to have died in Syria. Ervis’s father, Hamdi Alinj, a hunched man with strong, calloused hands from years of toil, still refuses to believe that his son is dead. Since his son disappeared three years ago, Hamdi has heard several different stories about his fate and has chosen to believe that his son remains alive. “It has been years since I have seen him but my heart tells me he is alive,” Hamdi says, his eyes alight with hope. Ervis Alinj vanished following a physical and mental transformation, inspired by a new strand of Islam that his parents did not understand. His father describes him as a quiet boy who lived between Greece and Albania, went often to the mosque and refused to eat meat from the store. When he left home for the last time in 2013, he was cleanshaven and silent about his plans. A probe launched by the Tirana prosecutor’s office in February 2014 discovered that Ervis, his childhood friend Bledar Hamza and three other young men met in Tirana in January 2013. From there they travelled together to Istanbul. Ervis phoned his parents three times in February and March 2013 before disappearing without trace. In his conversations over the telephone, he claimed he was in Germany but his parents already suspected he was in Syria. They later received an anonymous phone call in the Spring of 2013 notifying them that he was dead. The village of Leshnica, 15 kilometres from the town of Pogradec, is one of three hotspots of jihadist recruitment in Albania.

In the past three years, 24 men, women and children have left Leshnica and the nearby villages of Zagoracan and Rremenj for Syria. So far, four of the 24 have been reported killed there. The mosque, whose minaret towers over the village, is seen as the place that radicalized local youngsters and inspired some of them to join militant Islamic groups in Syria. However, three years after the wave of departures, locals still have now no answer as to how religious fervor entangled this backwater in Syria’s deadly conflict. Local imam widely blamed: The villages of Leshnica, Zagorcan and Rremenj, which make up a triangle along the highway that connects the city of Korca and Pogradec in southeastern Albania, share the same dire economic and social situation. With almost no businesses worth mentioning, many people in the region are unemployed. Some make a living from small-scale agriculture while men traditionally support their families through seasonal farm work in neighbouring Greece. However, Hamdi Alinj refuses to link his son’s departure for Syria with poverty. He points the finger at Almir Daci, the former imam of the Leshnica mosque, and his friends in the capital, Tirana, who he claims brainwashed his boy. Many other locals in the three villages are of the same opinion. Yet they are unlikely to obtain justice from Daci, since his relatives reported earlier this month that he had also died in Syria. Daci’s was the fourth reported death among the 24 villagers who have left the region for the Syrian battlefields. Albania’s Prosecutor for Serious Crimes in Tirana has meanwhile pressed charges against him. He is accused of radicalizing dozens of youngsters in the area and recruiting them on behalf of ISIS to take part in the conflict in Syria. The former imam is now on trial in Tirana in absentia as part of a network of recruiters for ISIS. However, his parents who are still in mourning, told BIRN that he was no different from other boys who traveled to fight in Syria. “He is poor like every-

The mosque of Leshnica

body else here,” his mother said with a pale face. Other relatives told the media that news of his death had reached the family from his wife in Syria. Contradictory news causes confusion: Like Ervin’s family, many villagers distrust news coming from Syria as the information is often contradictory. Some families in the area who received news about the deaths of relatives, started and than quickly stopped mourning after receiving fresh news that their loved ones were still alive. Maringlen Dervishllari’s relatives received news that he had been killed but then felt confused because details of his death differed from one source to another. “Our daughter-in-law called us on the phone and said that Maringlen died from an illness. On TV, we heard that he had been killed. We don’t know who to trust,” his mother, Fatmira, said from the family’s halffinished home in Rremenj. She remains puzzled by her son’s transformation and his decision to leave for Syria. She says that before 2010, Maringlen worked with his father as a homebuilder, but quit work after he got married. Fatmira recalls that his wife was only 14 years old, wore a veil from head to toe, and that she and her husband had to scramble to fix the papers due to the young bride’s age. After Dervishllari left on May 12,t2013, his wife and their infant son followed suit. The couple had a second son in Syria, who has never met his grandmother. Fatmira says that in her few brief telephone conversations with her daughter in-law, she asked her to come home with the two young grandsons. “I will never return as I have promised to raise my kids here,” she apparently answered, Fatmira recalls. Not much hope in the government: Three years after the youngsters departed for Syria, locals in the Pogradec region are struggling to come to terms with the consequences. The families of those who have disappeared seek help to have their loved ones’ remains returned. Others worry about nephews and nieces who are still in Syr-

ia. However, no one holds out much hope that the government will offer much help in their endeavors. In Tirana the authorities speak of strategies to integrate radicalized youth and about social projects to alleviate the repercussions of religious radicalization. However, the families of those affected say no one has knocked on their doors yet. Reintegration of all mosques under the authority of the Muslim Community – the officially recognized religious organization in Albania - is another issue that worries the authorities.Some of those mosques remain outside control and no one knows for sure what kind of Islam they practice and what kind of ideas they debate. In Leshnica and Zagoracan, radical religious ideas - which often lead people to travel to Syria - are being kept alive by isolated groups of youngsters who were once close to the now apparently dead former imam, Almir Daci. Albania’s Islamic community has appointed new imams to serve the mosques in these two villages, but they hold prayers only on Friday. For the rest of the week the mosques are left to the radical youth. Hamdi Alinj told BIRN that he had approached these people many times trying to clarify the fate of his son, but said they were avoiding him. Hamdi said some of them also tried to travel to Syria “but were turned back”. In Pogradec, Imam Edison Kuqo admits that the waves made by the Syrian conflict have stirred waters in the town located on Lake Ohrid. Prejudice against Islam has grown while parents keep their children away from the mosques. Kuqo describes the followers of Almir Daci as “sheep separated from the flock,” while adding that he personally had stopped some young people who wanted to go to Syria. According to the imam, what has happened can be explained by the poor religious training of the young who can be easily manipulated. “We have tried really hard to stop people leaving for Syria,” he says. “We have clearly come out against it in the mosque, because now we are suffering the consequences,” he concluded.

April 2016

feature

Albania’s Outlaw Village Finds Life Tough Without Drugs Almost two years after the police descended on the infamous village of Lazarat and cleared it of its marijuana plantations, its residents are struggling to adapt Fatjona Mejdini | BIRN | Lazarat

arsika Basha’s small grocery store in the centre of Lazarat is one of the few businesses still running in this infamous village perched on the rocky slopes of Mali i Gjere mountain in southern Albania. “Everything we get from the shop goes on taxes and energy bills. I don’t have any idea how we are going to survive,” she told BIRN. Basha flipped through a thick notebook with the names of the villagers who were taking goods from her store and putting it on tabs. They are unable to pay up front for their purchases most of the time. Lazarat gained worldwide notoriety years ago for large-scale drug production. It occupied most men, women and sometimes even children in the village to which Albanian police had no access or authority over. Everything changed in June 2014 when more than 500 heavily armed police descended on the village from air and by land. They burned down the marijuana plantations, destroyed the drug stocks, raided houses, seized all the weapons and ammunition they could find and arrested dozens of local men. Following the police operation, one of the biggest in Albania’s recent history, the government declared the village cleansed of criminal activity. The government said the village and its 6,000 residents would now start “a normal life:” and pledged funds and programs to help the community survive in a new era without marijuana production. Most of the villagers have since then been seeking new livelihoods without much success. Lazerat pays the biggest price: The villagers appear suspicious of newcomers, especially journalists. Few are willing to speak, and, if they do, it is on condition of anonymity. They say local media organizations have long been biased against them, portraying them as hardened criminals when cultivating marijuana was their only way of securing a living. “We are called criminals for cultivating [marijuana] when the state consciously allowed the marijuana trade for almost 10 years,” one local who did not want to be identified told BIRN. The same villager added that they do not like to talk to the media because they still fear possible government repercussions. “Every one of us who spoke on television in 2014 about what was happening in the village was arrested. I don’t want to risk it as I have enough problems of my own,” he continued. Many villagers are frustrated and angry about the fact that many of those who were arrested two years ago remain in prison According to them, the government used to turn a blind eye to villages

The village of Lazarat in Southern Albania.

producing and exporting marijuana. But in 2014 and early 2015 some 120 men from Lazarat were arrested on charges of cultivating drugs and obstructing police work. The inhabitants say around 60 of them were jailed for between seven and 18 years and almost all of them call this unfair. The local administrator of Lazarat, Nexhit Jupi, appointed to take care of everyday life in the village by Gjirokastra municipality, also says the imprisonment of the villagers was unjust. “It is not fair that people from this village are still in prison,” he told BIRN, adding that while many other local communities engaged in marijuana production in Albania Lazarat paid the biggest price. “The whole of Albania experienced problems like that [marijuana cultivation] in the past and now it’s time to look ahead towards a better future and not keep people in prison,” he continued. Ali Basha, 52, who was serving coffees and beers in his bar straddling the main motorway connecting Lazarat and Greece, was one of the few men willing to speak about these problems on the record. He has already served his time. Jailed for five years for cultivating mari-

juana and illegal possession of arms, he was freed two months ago. “I was lucky to benefit from the President’s amnesty and get out of Benca prison but my friends are still in jail,” he said. “They treat us like criminals because ... the state doesn’t want Lazarat - we have always been foreigners to them,” he added. Searching for a new livelihood: Besides their friends and relatives still sitting in prison, what pains Lazarat villagers is that after living off marijuana crops for a decade, the village has been left without almost any means to survive for two years. Unemployment is endemic after some 70 per cent of businesses in the village closed, villagers told BIRN. Some have planted potatoes and onions just to have basic provisions over the winter. However, they stress that Lazarat - with too much limestone, too little fertile land and a harsh climate - was never much good for growing anything but marijuana. Lack of pasture meant that raising cattle was never an option. Villagers say there are fertile fields some eight to 10 kilometres outside the village but the land is usually flooded from October to April and cannot

be cultivated easily. “We didn’t use that land even for growing marijuana. All the plants were in the village where we opened pits on the ground to make them grow,” one of the inhabitants told BIRN. Some villagers pondered collecting and selling wild medicinal herbs from the nearby mountains but that option closed after the new government prohibited the gathering of wild herbs outside people’s immediate homes. Even Vilson Gjini, the informal leader of the village, is unemployed and is struggling to feed his wife and five daughters. “I don’t remember a time when I was in such a difficult financial situation as I am today. Even the communist time was better since at least we could then buy food after working in the cooperative,” he told BIRN, referring to the old agriculture cooperative that has since closed. One inhabitant of Lazarat told BIRN that the tough financial situation had forced many people to emigrate to nearby Greece or further abroad. “People are finding illegal ways to emigrate to Canada and the United States, although they are not always successful,” he said, asking not to be named. About 150 of the villagers tried to obtain asylum in Germany, but their requests were rejected and all of them were sent back, villagers said. Forgotten by the government: Local chieftain Vilson Gjini says the problems of Lazarat have been worsened by administrative and political factors. Under last year’s territorial and administrative reform, Lazarat and many other small local communities were abolished and added to bigger municipalities. Lazerat became part of Gjirokastra municipality whose mayor appointed an administrator for Lazerat from the ruling Socialist Party. Gjini sees additional problem in that while the Socialist Party of Prime Minister Edi Rama runs Gjirokastra, almost everyone in Lazarat voted for the main opposition Democratic Party in the last local elections in June 2015. Gjini believes that because of that, Rama never delivered on the new investments in Lazarat that were promised after the police raid two years ago. “In two years we didn’t get any investment at all. No workplaces were created and no social services have been provided,” Gjini told BIRN. “We don’t have anything against the administrator since he is a local but we no longer feel represented,” he said, adding that it was better when Lazarat had its own commune. “Now we are voiceless,” he added. In addition to the lack of representation and investments, villagers complain that the number of local communal officers has dropped from 25 to 11. The village also has problems with garbage collection and transportation of children to the nearest school, which is 1.5 kilometers away. “We are turning into a ghetto and nobody cares,” Gjini concludes.

April 2016

While the President has defended his decision as being in the interests of reconciliation between the political parties, it is clear that the real motive was to destroy the Special Prosecutor’s Office, which was established precisely to investigate high-level corruption allegations.

Opinion

Europe Must Be Ready to Punish Macedonia’s Leaders Following the President’s outrageous pardon, the EU and US must show they are ready to sanction the country’s leaders for failing to keep their promises. Erwan Fouere | Brussels

he Macedonian government’s slogan for attracting foreign investment, which has been beamed across television screens around the world, has the catchy title, “Invest in Macedonia - New Business Heaven in Europe.” [Those who made up this title surely meant “Haven” rather than “Heaven” but never mind.] After the decision by President Gjorgje Ivanov last week to pardon many politicians and senior officials, including those subject to investigation in the wiretapping scandal, in effect protecting corrupt officials, one might be forgiven for suggesting that a more appropriate slogan would be “Invest in Macedonia - New Criminal Heaven in Europe”. The President’s decision has done untold damage to Macedonia’s image and has further undermined what is left of the rule of law in the country after years of serious abuse of power and corruption. The ruling party’s claims that it was not aware of the President’s intentions ring hollow when its past record of imposing its own version of the rule of law is recalled. While the President has defended his decision as being in the interests of reconciliation between the political parties, it is clear that the real motive was to destroy the Special Prosecutor’s Office, which was established precisely to investigate high-level corruption allegations. The latest statements by the leader of the

ruling party, Nikola Gruevski, condemning the work of the Special Prosecutor, is further evidence of the party’s real intentions and constitutes another violation of last summer’s EU-brokered Przino agreement. That the Special Prosecutor has refused to be intimidated and has brought forward a new case for criminal investigation, involving the highest level of government, is to her credit and that of her office. There has been widespread condemnation from the international community at the President’s action, accompanied by requests that he reconsider his decision. The German Foreign Minister and OSCE Chairperson-inOffice, Frank-Walter Steinmeier, underlined that it contravened the Przino agreement and “undermines the work of the Special Prosecutor’s Office and its mandate to investigate all accusations of abuse of power”. That the President has refused to withdraw the decision again demonstrates both his and the ruling party’s arrogant behaviour, which ignores the basic principles of due process. Having debased the sacred office of President by his action, Ivanov should hand over his seal of office and resign. In a normal democratic process, the decision he took would be cause for impeachment. The depth of revulsion felt in the country about the President’s behaviour and the ruling party, following the revelations of the wiretapped conversations, is eloquently reflected in the spontaneous demonstrations held during the past week by citizens from all over the country and in the petitions signed by over 70 civil society organisations. This outpouring of anger from the people of Macedonia should convince the international community that trying to patch together a political agreement that relies solely on a discredited leadership is neither sustainable nor in the long-term interests of the country. These demonstrations reflect a new sense of empowerment, hitherto suppressed by the regime’s authoritarian grip. The EU should encourage this development, which could contribute towards some form of consensus

politics in a society deeply divided by fear and by the policies of intimidation that have marked the past few years. Involving these new forces would ensure greater accountability by the country’s leaders in the long run. This support should be made clear at every opportunity and in every communication with the country’s leadership. Civil society’s voice should be heard, not as an afterthought, as is so often the case, unfortunately, but as an integral part of the solution to the crisis. As for the way out of the crisis, there can be no doubt that with so much yet to be done to ensure an environment conducive to a credible electoral process, holding elections on June 5 would be politically suicidal. It would be a grave error for the EU to allow this to happen in the circumstances. Instead, the EU and the US should at the earliest opportunity go through every item of the so-called Priebe Report and the Urgent Reform Priorities, which form an integral part of the Przino agreement, and make the political leadership aware of all the failures in follow-up and implementation of the many crucial recommendations. They should make clear to the political leadership, starting with the ruling party, that there must be full [as opposed to “substantial”, the term used by Commissioner Jo-

The voice of the citizens of Macedonia can no longer be ignored. They have been the unwilling victims of this prolonged crisis. They deserve to be heard after years of intimidation and the ruling party trampling on their rights.

hannes Hahn recently] respect for, and implementation of, the Przino agreement, not least in allowing the Special Prosecutor’s Office to continue its work unhindered. It should also be made clear that failure will result in punitive sanctions. Recent experience has shown that the EU cannot take promises made by the ruling party at face value since they have been rarely kept. As the country sinks further into the abyss, the EU needs to take a more determined stand in holding the ruling party to account. It should also be prepared to deploy mediation efforts that go beyond sporadic leaders’ meetings and ensure that, at each step, failure to comply is met by the threat of sanctions. This is the only language that the ruling party understands. It is unfortunate that after cancelling the leaders’ meeting scheduled for Vienna, the EU did not immediately replace it with a planned meeting in Macedonia. The EU should convene a high-level meeting of all the political leaders as a matter of urgency. Dialogue with civil society should form an integral part of this process. Any vacuum in the mediation efforts only serves to entrench the government in place, with the ruling party continuing to deploy its propaganda machine to discredit citizens’ protests. The inflammatory language used by the media that support the ruling party and on social networks against the citizens’ protest movement is symptomatic of a regime that is desperate to cling to power. There are already indications that the ruling party will use every means possible to restrict the activities of civil society organisations it deems “enemies of the state”, even using the Constitutional Court, which the ruling party clearly controls. The voice of the citizens of Macedonia can no longer be ignored. They have been the unwilling victims of this prolonged crisis. They deserve to be heard after years of intimidation and the ruling party trampling on their rights. Erwan Fouere is former EU ambassador to Macedonia.

April 2016

Analysis

Serbia is full of even more drastic examples of cultural barbarism. Yet, they don’t make the front pages in media. This is the case with the house of famous Serbian painter and poet, Djura Jaksic, located in Kragujevac, Serbia’s first modern city.

No Culture, No Future: Elections in Serbia Politicians are stonewalling a key issue during this year’s election campaign Natalia Zaba | belgrade

lection campaign season is an opportune moment to talk about culture in Serbia. But the fact that none of the leading candidates leaders chose to bring up this critical matter during the election campaign shows the lowly place that culture has among Serbian political elites and parties. And there are lots of topics to discuss. Let’s start with basics. For Serbs, these topics are so painfully obvious that mentioning them during “small talk” or in a street chat could be considered a faux pas. Belgrade has been deprived of two critically important museums for more than decade: the National Museum, closed in June 2003, and the Museum of Contemporary Art, closed eleven years ago. The Minister of Culture, Ivan Tasovac put clocks on each building to tick down to the opening deadlines, but little good that’s done. The National Museum opening deadline is May 10th this year, whereas deadline for the Museum of Contemporary Art passed on October 20 th 2015 – precisely on its 50thanniversary. No one has mentioned these gaping holes in Belgrade’s cultural life during the campaign, or pressed for corrective action. But, despite the broken promises, Tasovac said in an interview with Al Jazeera Balkans, he’d agree to serve once more if called by a new Serbian government. Still, it is highly unlikely for Tasovac to have the same level of support from “cultural” society that he had when he assumed the ministerial position in 2013. Art society in Serbia is angry and disappointed. T he latest affront: independent artists in Serbia cannot obtain basic health insurance because of debts incurred against National Pension Fund (PIO), deficits created by the city of Belgrade, not the artists themselves. This issue is also being ignored during the campaign.

And to be honest, it’s not just about money, although, money is always an obvious problem. For example, in Vojvodina, considered the richest province in Serbia, allocations for culture support decreased from 315 million Serbian dinars in 2015 (2.5 million EUR) to 42.7 million dinars (348,000 EUR) in 2016. That’s a 86% drop in just over a year! Serbia is a poor country and faces myriad financial obstacles. Cuts are understandable, even necessary, but there are still people in this country devoted to culture doing important things with almost no money who need support, yet they remain invisible to state officials. This is the fate of Zvezda Cinema, a movie theater taken over a year-and-a-half ago by a group of activists who refuse to treat art as an unreachable luxury. Despite being illegally operated, the theater was visited by noted photography director, Elen Kuras, Alain Badiou - famous French philosopher and Greek Prime Minister Aleksis Tsipras, among others. Veljko Lopicic, a filmmaker and activist with the Movement for the Occupation of Cinemas, which took over Zvezda’s building and told BIRN that even now,

after more than a year of activities going on at Zvezda, state authorities at the Ministry of Culture still doesn’t respond to demands for help resolving Zvezda status. While the high-profile group has received numerous accolades from the state for all the hard work they’ve done, that’s as far as it goes. The problem of alternative culture funding is simply not sexy enough to be mentioned during the election campaign. Serbia is full of even more drastic examples of cultural barbarism. Yet, they don’t make the front pages in media. This is the case with the house of famous Serbian painter and poet, Djura Jaksic, located in Kragujevac, Serbia’s first modern city. The house is about to be destroyed, and replaced with a road, a sickly blow to Serbia’s cultural history. But, as you can imagine, the protection of cultural heritage wasn’t even mentioned in recent campaigning. This whole the campaign is about choosing a better future and forgetting about the past. And it’s understandable somehow. A hungry nation doesn’t need books, but food. I’m just wondering what kind of future Serbia can really expect with this kind of willful ignorance of its past.

Electoral campaing in Serbia /BETA

Belgrade has been deprived of two critically important museums for more than decade: the National Museum, closed in June 2003, and the Museum of Contemporary Art, closed eleven years ago. The Minister of Culture, Ivan Tasovac put clocks on each building to tick down to the opening deadlines, but little good that’s done.

April 2016

Illegal Quarries Threaten Albania’s Holly Mountain Environmentalists warn that the dozens of stone quarries operating on Albania’s Mount Tomorr, often with little government oversight, are causing irreparable damage to its ecosystem and natural habita Lindita Çela | BIRN | Poliçan and Çorovoda

een from afar with its peak covered by snow Mount Tomorr looks as majestic and beautiful as a postcard. However, once you get closer huge man made white patches become visible. Bulldozers and powerful heavy machinery dig the mountain every day, while hundreds of workers extract stone slabs, which are loaded on trucks that leave behind large dust clouds. Declared four years ago as a protected environmental area, Mount Tomorr looks today more like a giant quarry, from which activists say it’s one of the biggest environmental massacres in Albania’s history. On both sides of the road that leads to the mountain tons and tons of stone slabs are deposited, heavy diggers parked, while trucks transporting stone slabs toward the town of Poliçan move endlessly. Dozens of companies operate in the stone slab extraction business in this area; however, an accurate list is hard to come by due to the high level of informality in the business. The head of the State Inspectorate on Environment and Forests, Ergys Agasi, admits that many times the companies that operate this quarries have failed to

operate in accordance with their environmental permits with which they have been licensed; however, he underlines that the number of companies operating without a license has been minimized. “We are aware of the problematic situation on Mount Tomorri, which is why I have ordered all the companies to reapply for new environmental permits as the main condition to operate,” Agasi told BIRN. Lack of controls Located in Southern Albania between the city of Berat, the town of Poliçan and the Osumi River, Mount Tomorri reaches a height of 2416 meters. The mountain is sacred to both Christians and the Bektashi – an Albanian Sufi Muslim order. The Christians climb the mountain on Assumptions Day to honor the Virgin Mary and the Bektashi honor Abbas ibn Ali during an annual pilgrimage in late August. In Albanian folklore, Mount Tomorr is anthropomorphized and associated with the legendary figure of Baba Tomorr, envisioned as an old giant with a long flowing white beard and four female eagles hovering above him and perching on his snow-covered slopes.

As one enters the town of Poliçan a billboard announces that Mount Tomorr has been declared a national park and such protected by the state. On July 18th 2012, the Council of Ministers with decision 472 , declared the natural ecosystem of Mount Tomorr a protected area with a surface of 24,700 hectares. In 2014 the government approved a management plan for the Mount Tomorr National Park. The plan determined that the business of extracting slab stones posed a real threat to the geological peculiarities of the area and its natural habitats. “The closure of the illegal quarries and digs inside the park area it’s a necessity,” the 150-page document spells out. However, the reality on the ground remains different from the plans made by the government on paper. As one climbs the mountain it sees heavy diggers scraping the its slopes and workers using levers to pull slabs of rock from the ground. Officially no one knows how many people are employed in the stone extraction business up in Mount Tomorr, however locals round the number at about 150 workers. Approached the laborers do not like to be identified by name, fearing they

will lose their jobs. They work dusk till dawn for a monthly salary of not more than 40,000 lek (€280). The road that connects Poliçan with the village of Novaj, which stretches for seven kilometers, is overcrowded with stone processing workshops. Speaking on condition of anonymity representatives of these businesses told BIRN that there are in total 15 companies that operate in the area. Each of them extracts 30,000 to 50,000 cubic meters of stone every year from the mountain, which is sold for 30 euro per cubic meter and goes mainly for export. In the municipality of Poliçan there is no clear data how many stone working companies are licensed, because the administrative responsibility for Mount Tomorri is not clear. Following Albania’s administrative-territorial reform in 2015, the municipality of Poliçan has been engulfed in a bureaucratic battle with the neighboring municipality of Skrapar over the control of the mountain and until the spat is cleared no one takes responsibility what happens in this protected area. “We don’t know how many companies operate on Mount Tomorr because the ar-

April 2016

ea is not administered from us,” said Anxhela Ibro, director of public relations at the municipality of Poliçan. Documents obtained by BIRN show that in total there are 19 companies licensed to extract stone slabs in Mount Tomorr; however, it’s unclear how many if any of them operate in the protected area. The regional administrator of protected areas located in the city of Berat, Fatos Nako, told BIRN that the institution that he heads has it impossible to monitor the work of these companies. “The info that we have is that only seven hectares have been damaged, but to be honest we have no information of what is happening because our capacities to monitor what is going on in the ground are limited,” Nako said. That there is a lack of proper controls in the area is admitted also by chief environmental inspector Ergys Agasi, who says that the institutions that he heads, is tasked to monitor these companies but has a limited staff. “Actually, based on the documents we have only eight companies that actively extract and process stone, and they are all licensed for this activity,” he said.

Declared four years ago as a protected environmental area, Mount Tomorr looks today more like a giant quarry, from which activists say it’s one of the biggest environmental massacres in Albania’s history. On both sides of the road that leads to the mountain tons and tons of stone slabs are deposited, heavy diggers parked, while trucks transporting stone slabs toward the town of Poliçan move endlessly.

However, Agasi notes that they were all licensed under the old environmental law, which imposes small penalties for breaches of the environmental permit and they often simply disregard it. “From the inspections that we have carried out these companies have all the papers in place, but none of them have rehabilitated the areas where they have quarried before,” he said, adding that in exchange they have paid the fines of 2.5 million lek (€18,000) in the National Agency of Natural Resources. “In this condition, our inspectors, even when they notice damages are not able to act,” he said. “This why I have asked all companies to reapply for environmental permits, because the new law prescribes more duties and penalties for them,” Agasi added. The marble quarries The marble quarries are considered as the gold mines of Mount Tomorr. A cubic meter of the white stone extracted here sells for 500 euro and a company extracts on average 4,500 cubic meters per year. To located these quarries one needs to drive past the town of Çorovoda, cross the gorge of Derveni and travel for about ten kilometers through a road that snakes through the slopes of the mountain. The location is called Mëlovë and is easily detected by the massive stock of marble blocks that line the side of the road- waiting for a buyer. Sabri Alimadhi, head of revenues in the municipality of Skrapar, told BIRN that there are five companies licensed to extract marble blocks from the Mëlovë source; however, only two of them are actually operating. However, the people on the ground tell a different story. Nexhip Xhaja, the administrator of the company Stone Production, told BIRN that including his own there are four companies extracting marble from Mëlovë, which deposit the blocks extracted from

the mountain on the side of the road. The impact of the quarries on the environment is the last thought the goes through Xhaja’s mind when discussing the stone extracting and processing business. His main concern is the high level of levy on minerals and informality in the sector. Chief inspector Agasi does not exclude the possibility that unlicensed quarries operate in Mëlovë. “We have collected all the documentation of the companies that operate in this area,” he said. “I would not exclude it that there might be companies still operating because the area is remote, but as an inspectorate we are following this as a priority,” Agassi added. While the institutions tasked with protecting the environment are in the phase of relicensing the businesses that extract and process stone in Mount Tomorr, civil activists fume that this business is developing out of control. “The quarries on the National Park of Mount Tomorr have been there for some time and now are expanding, destroying it like moth destroys wood,” says Eremlinda Mahmutaj from the Eden environmental center in Tirana. “In the areas where they have been developed the quarries have destroyed irreparably the ecosystem, the view and the natural habitat. The bad thing is that this business is developing uncontrolled stretching inside the protected area and damaging it severely,” she added. According to Mahmutaj most illegall quarries are located in the so-called “slope P” of the Mount Tomorr, facing the city of Polican. “Currently the quarries have entered inside the park, in the area of alpine pastures, which are rich in threatened flora and endemic species,” Mahmutaj said. “It’s unclear if they have environmental permits to extract the stone of alpine pastures in the National Park of Mount Tomorr, but even if they do this is unacceptable,” she concluded.

April 2016

Analysis

New Serbian Parliament Mirrors Politically Polarised Society For the past few years, self-styled ‘pro-European’ parties have had no serious opposition in parliament, but that is about to change after radical pro-Russian forces won seats at the weekend’s elections Milovoje Pantic | BIRN | Belgrade

nce the new Serbian parliament is established after the results of Sunday’s elections are finalised, its sessions are expected to offer a much more realistic picture of the country’s politics than before. The dominance of nominally proEuropean parties in the new Serbian parliament is expected to continue, yet the fact that several radical, anti-EU or openly pro-Russian parties have won seats for the first time in several years suggests that the stage is being set for much more pluralistic and heated debates in future. Analysts believe that these debates will offer a much clearer reflection of Serbia’s increasingly polarised society, which may even advance the democratic process in the country “I think that this parliament is representative in a genuine sense because all political orientations are represented in it. In the past there was a great imbalance because there were no eurosceptic parties despite the fact that in Serbia eurosceptic almost half the electorate are eurosceptics,” analyst Dejan Vuk Stankovic told BIRN. Analyst Djordje Vukadinovic agreed with Stankovic’s assessment. “I would say that this new parliament will better represent the political reality of Serbia compared to the previous one, and this is something positive,” Vukadinovic told BIRN. “I think this was not the authorities’ intention but more a collateral consequence [of the elections],” he added. Parliament will still be dominated by the ruling Serbian Progressive Party, SNS, led

by Prime Minister Aleksandar Vucic, which won 131 out of 250 seats at Sunday’s elections. The second-strongest force remains the Socialist Party of Serbia, which was the SNS’s junior coalition partner in the last parliament, with 30 seats. Like the SNS, it supports EU membership for Serbia. Boosted by the recent acquittal of its leader Vojislav Seselj by the UN war crimes court in The Hague, the Serbian Radical Party has seen 20 of its candidates win parliamentary seats. The Radicals are strongly anti-EU and pro-Russian. After more than a decade of absence from the legislature, it remains to be seen whether Seselj will bring his trademark unruly behaviour from the streets into parliamentary

chamber. According to Stankovic, Seselj has no reason to resort to his distinctive style using harsh and sometimes vulgar language and staging populist stunts like burning the US and EU flags, as he has done in recent months. “His oratorical skills have survived but he will have to stick to some boundaries in presentation because there are rules of procedure which he will have to respect,” Stankovic said. The biggest surprise at the parliamentary elections was the success of the liberal, pro-European ‘Dosta je bilo’ (‘Enough is Enough’) movement led by former economy minister Sasa Radulovic, who was appointed to the cabinet by Vucic but resigned in 2014 due to the slow pace of economic reforms.

Enough is Enough, which wants more transparency in government and an end to political parties’ control over public-sector jobs, won 16 seats, as many as the coalition gathered around the former ruling Democratic Party. Meanwhile the pro-Russian coalition of the Democratic Party of Serbia and Dveri also made it into parliament, where they will have 13 seats, the same number as the proEuropean coalition led by former Serbian President Boris Tadic and made up of the Social Democratic Party, the Liberal Democratic Party and the League of Social Democrats of Vojvodina. Stankovic said he believed that the ruling SNS will redeploy the outgoing parliamentary speaker Maja Gojkovic, who like Vucic used to be a member of Seselj’s Serbian Radical Party “She has largely contributed to the result that the SNS achieved in [the northern province of] Vojvodina [where it won around half the votes] so I think she will get a high position in the provincial administration, and that has nothing to do with the fact that her former party leader, Vojislav Seselj, is entering parliament,” he predicted. Vukadinovic said he believed that although Seselj can be deliberately provocative, this will not affect the decision whether or not to reappoint Gojkovic as parliamentary speaker. “It cannot be excluded that there will be incidents during discussions [in parliament] but I’m sure that him entering parliament will have no influence on the selection of the future chairman,” he said. He concluded however that whoever is given the speaker’s job in the new and more politically diverse legislature will have a less comfortable time than his or her predecessor.

Serbian Ruling Party Wins Parliamentary Elections Serbian Prime Minister Aleksandar Vucic’s ruling Progressive Party won around 50 per cent of votes in Serbia’s general elections on Sunday, securing him another four years in power, early results show

ccording to state electoral commission the Serbian Progressive Party won 48.26 per cent of votes at the parliamentary elections on Sunday. The Socialist Party of Serbia came second with 11.02 per cent of the overall votes, while third was the Serbian Radical Party lead by Vojislav Seselj, who is currently awaiting appeal hearings in his trial for war crimes at the UN-backed court in The Hague. Ranked fourth was the Democratic Party, while the Enough is Enough movement and the formed coalition around the Democratic Party of Serbia got a little more than 5 per cent, but enough to secure them seats in the parliemnt. The preliminary results were based on 94 per cent of analysed votes and it is expected that the final results will

be published in the coming days. “I want to thank everyone who voted for us,” were the first words of Vucic’s victory speech, held at his party’s headquarters after the early results showed his Progressives had won over half of the votes. “The results show strong support for democracy, reforms and EU integration,” Vucic added. He said he was proud and touched that citizens decided to give him the honour of leading the country’s government again. “We will continue working for better standards for our citizens,” Vucic said. The total turnout at Serbia’s parliamentary elections was more than 55 per cent of the approximately seven million people who were eligible to vote. However, the Democratic Party and Liberal Democratic Party said they plan to file

complaints to the state electoral commission over irregularities during voting. According to CRTA, one of the local election monitoring groups, there were a series of irregularities during voting in several places across Serbia. The most common cause of these was people voting twice, but in some locations, activists from various political parties were waiting in front of polling stations writing down who had and had not voted, contravening the electoral code. CRTA’s analysis also showed that 82 per cent of polling stations opened on time, seven per cent opened earlier than envisaged and 11 per cent were late. Voting for the Serbian elections was also held in Kosovo, under the OSCE’s auspices, where around of 44 per cent of people cast their ballots.

April 2016

Boycott Threat Fuels Macedonia Election Uncertainty The chances of June elections resolving Macedonia’s political crisis have dimmed since the opposition announced plans to boycott them Sinisa Jakov Marusic | BIRN | Skopje

y pressing on with a unilateral decision to hold early elections in June 5, the ruling parties have pushed Macedonia’s political crisis into a new, more uncertain phase. The opposition says it will boycott any elections carried out before key reforms are completed, as it claims they will otherwise result in electoral fraud. It has also called for a formation of a broad front against the former Prime Minister and leader of the main ruling VMRO DPMNE party, Nikola Gruevski. The boycott threat endangers the international effort to resolve the crisis in Macedonia, which has rested on the EU-brokered political crisis agreement reached last summer, which envisages a set of reforms designed to ensure free and fair elections. Observers say time is running out to salvage the agreement and put it back on track. Should the ruling parties be left to hold elections alone, they fear protests and possibly riots could ensue. “I don’t believe the international community will recognize elections in which only the ruling parties participate,” former MP Ismet Ramadani said.He says the ruling parties are in a hurry for elections because they feel pressed by the work of the Special Prosecution, formed last year to investigate high-level corruption, much of which appears linked to ruling party officials. If such elections take place, they “would be a direct introduction to a totalitarian regime”, and with it, “We can say goodbye to Euro-Atlantic integration and prosperity,” Ramadani warned. “Gruevski and [his coalition partner Ali] Ahmeti will pursue the plan for June 5 elections. They are not doing this out of caprice but out of necessity. They have no other option,” another political analyst, Arsim Zekoli, agreed. EU and US push for compromise: In a joint reaction, the EU ambassador, Aivo Orav, and the US ambassador, Jess Baily, on Friday urged both sides not to stray from the agreement. The EU and US are the main guarantors of last summer’s political agreement. “The political leaders of this

country have a responsibility to their citizens to put their country back on the Euro-Atlantic path by implementing their political agreements and urgent reform priorities,” the ambassadors said. They recalled the three key reforms that the country needs to complete before credible elections can take place: cleaning up the voters’ list; prevention of any intimidation of or pressure on voters; guarantees of fair media coverage. “Some progress has been made on these fronts but considerable work remains. It is a responsibility not only of the state institutions to prepare credible elections, but also of the political parties,” the ambassadors said. “Together with other international partners, the EU and the US will continue to support democratic development, including elections. We commend the work of the State Election Commission, as well as the efforts of civil society, in advancing that goal. We will follow developments closely and continue to share our views,” they added. In the light of the recent vocabulary of the two opposing political blocs, observers are pessimistic that the advice will be heeded. Gruevski on Thursday sounded determined about a June 5 election date. “The country is divided on all grounds and that has to stop. Elections must happen and they will happen,” he said. He insisted that the media were not under his control, as critics maintain, arguing that tight rules on reporting during elections will prevent bias. Regarding concerns that his party has usurped the state apparatus and may use it to intimidate voters, especially those in the public sector, Gruevski said: “There are and will be no intimidation” - and special departments in the prosecution service and the Interior Ministry will ensure this. A senior source from VMRO DPMNE told BIRN under condition of anonymity that the opposition was just looking for excuses for its likely defeat. “The thing is simple. The opposition knows it’s going to lose [the election] and now it is searching for an excuse not to participate.” Meanwhile, the leader of the opposition Social Democrats, SDSM, Zoran Zaev, on Thursday called for the formation

of a broad front of parties and associations against Gruevski. Answering whether this would mean a renewal of the street protests staged last year, Zaev said: “All options are at our disposal,” adding: “We are certainly not going to watch the elections on TV.” Nearly all smaller opposition parties from both the Macedonian and ethnic Albanian ethnic camps have said they will join the boycott until the conditions for truly free elections are met. However, the leader of the smaller opposition New Social Democratic Party, NSDP, told BIRN that they are coming under international pressure to revoke their decision. “If the international community is truly committed to the idea that Macedonia needs credible elections, it cannot support elections where only the ruling parties take part,” Tito Petkovski said. He told BIRN that the opposition bloc is building a strategy that will include an “active boycott” of the elections, meaning protests and other actions. “The signals we are getting from the civil sector, from the smaller political parties, old and new, of all ethnicities, are optimistic and give us hope of a new, increased and renewed energy,” Petkovski told BIRN. Unfulfilled reforms: The crisis in Macedonia escalated last February, when the opposition started releasing batches of covertly recorded tapes, which it said showed Gruevski was behind the alleged illegal surveillance of some 20,000 people, including ministers. The opposition insists the tapes contain incriminating evidence against many officials, including proof of high-level corruption, government influence over the judiciary, prosecution, businesses and media, politically-motivated arrests and imprisonments, electoral violations and even an attempted cover-up of a murder of a man by a police officer. Gruevski, who has held power since 2006 until he resigned early this year, says the tapes were “fabricated” by unnamed foreign intelligence services and given to the opposition to destabilise the country. The EU-brokered political crisis deal reached last summer envisaged a series of

reforms before the country held early elections. The opposition has objected to the work of the State Electoral Commission, DIK, after it decided not to check 150,000 voters names initially deemed problematic. In mid-March, the DIK said it had found almost half-a-million names on the electoral roll of 1.8 million that needed verification. But that number then fell to only 90,000 that are now being checked through field checks, and another 90,000 that are being checked using cross-referencing of databases. The head of the DIK, Aleksandar Chichakovski, on Wednesday said the checks were not complete and did not say whether they would finish in time for a June 5 election. Another problem area is the media. Earlier this week, the parliamentary majority voted against a draft law on the media proposed by journalists’ associations and unions. Zekoli says pressure from the international community will now focus more on the opposition, but that this would be unprincipled, “as everyone knows the reforms are not complete”. The EU and US were “choosing stability over democracy”, Zekoli told BIRN. He added that while these two powers “express verbal support for democracy in Macedonia,” in practice, “they support [Gruevski’s] dictatorship”, as he offers them greater predictability. The former head of the Constitutional Court, Trendafil Ivanovski, said progressive forces in the country “must start thinking about a more radical confrontation with those in power” and be ready to withstand foreign pressure. Glimpses of hope: Despite the worrying developments and dramatic words, analysts spy some hope of moving things forward in the latest statement of the speaker of parliament, Trajko Veljanovski. On Thursday, he said he would wait one more week before officially calling the election, to give time for the ruling and opposition parties to reach a compromise. At the same time, despite criticizing its work, the SDSM on Thursday said it would not withdraw its members from the Electoral Commission, a move seen also as creating space for compromise.

April 2016

Feature

Rise in Albanian Asylum Seekers Worries Dutch While The Netherlands has already taken steps to deter a wave of asylum seekers from Albania, the number continues to grow

Albanian asylm seekers with food they do not like

Vincent Triest | BIRN | Amsterdam

he number of asylum requests by Albanians in Holland in the past few weeks has for the first time overtaken the number of Syrian applicants to become the single biggest national group, a spokesperson from the Dutch ministry of Security and Justice said at the end of March. Worried by this trend, the Dutch government has taken measures to curb the influx. Since the summer of 2015, the number of asylum applications from Albania reached 1,010 people by the end of the year. Up until 2014, only a few dozen Albanians requested asylum in The Netherlands each year. That upwards trend has continued in the first two months of 2016, when 480 Albanians requested asylum. According to Dutch officials, the number increased in March, although the exact figures of Albanian, Syrian and other applicants are yet to be disclosed. The ministry said that Albanians now rank first in the overall number of asylum requests. The numbers gaining a positive answer to their asylum application remains low. In 2015, only four Albanians gained temporary residence permits, while 795 applicants were rejected. Although the numbers of Albanian asylum applicants in The Netherlands is far lower than in neighbouring Germany, where some 55,000 Albanians requested asylum last year, the Dutch government has become concerned by this influx. It has adopted new tools in an effort to try to control and ultimately lower the number of asylum seekers from all Western Balkan countries. As a part of this drive, Dutch officials visited Tirana in January to agree with the Albanian government on new ways to return rejected Albanian asylum seekers. Following the EU’s decision to scrap visa requirements with Albania in 2010, Albanians have been able to enter all Schengen-zone countries without visas. However, when an Albanian citizen applies for asylum, he or she automatically violates the rules of the visa-free regime. That is why EU countries can ban Albanian citizens from re-entering the EU for several years if they do not willingly return home. During the talks in Tirana, the two governments agreed that the Dutch government could use special charter flights to fly rejected Albanian asylum applicants home. Deploying special gover nment flights, T he

Netherlands is no longer dependent on scheduled line flights and can return Albanians home faster. However, in spite of the steps made to speed the return home of rejected asylum applicants, the number of Albanians applying for asylum in The Netherlands is still growing. According to the Dutch Ministry of Security and Justice, by March 14, 2016, 1, 0 74 A l b a n i a n s w e r e b e i n g accommodated in Dutch asylum centres. When BIRN asked them why they left Albania for The Netherlands, most said they left because of the lack of work and the difficult economic situation. Emiljano, aged 37, who was living in Oss, said he left because of the economic situation and personal problems in Albania. He told BIRN he had been hopping around several EU countries applying for asylum, fearing for his personal safety back home. Kastriot, aged 58, told BIRN that he left Albania due the lack of decent health care and medical treatment in Albania. As a diabetic, he has been able to receive free medical help in Holland while awaiting an answer to his asylum application. He originally left for Germany to seek asylum there but continued on to The Netherlands while his family stayed in Germany. As BIRN wrote last November, under the socalled Dublin regulations, the country in which an initial asylum request is made is responsible for handling that request. In theory, only the first country in which the asylum seeker applies for the procedure may review the case. A request in a second country should therefore be declined and sent back to the country where the initial application was made. In spite of this, Albanians use the slow and bureaucratic asylum procedures to stay for a longer period in The Netherlands. Although Albanians lack grounds to obtain asylum in Holland, some grumble about the conditions in the Dutch asylum camps. Emiljano said he had chosen The Netherlands because the country “embraces human rights and has been a promoter of these values.” But he said he was disappointed by the conditions in which asylum seekers have to live. Mocking the poor quality of the food he said he had been been receiving in the camp, he said he sometimes stole in order to eat food he preferred. “Sometimes I used to steal, and I would

Centre for asylm seekers Netherlands

Following the EU’s decision to scrap visa requirements with Albania in 2010, Albanians have been able to enter all Schengenzone countries without visas. However, when an Albanian citizen applies for asylum, he or she automatically violates the rules of the visa-free regime. That is why EU countries can ban Albanian citizens from re-entering the EU for several years if they do not willingly return home. During the talks in Tirana, the two governments agreed that the Dutch government could use special charter flights to fly rejected Albanian asylum applicants home.

do so again,” he said. “In this place you arrive healthy and you get out sick,” he added. The de-facto spokesperson of a group of Albanians inside the accommodation centre, he said they were expected to live on microwaved food alone. Asked why the Syrians complained less about the poor food and conditions, he responded that Syrians “are used to that situation. They are used to such poor conditions that they even would eat stones if they had to.” These and similar complaints by Albanian asylum seekers have caused an angry reaction in the media and from politicians. The right-

wing anti-immigrant politician Geert Wilders, commenting on this story, said: “Asylum seekers ask better food and more food. Why don’t we kick out all of those whiners directly out of our country?” Mona Keijzer, a politician from a centreright party, posted on twitter: “If this is really true, this is shameful. Asylum request should be declined immediately and [the Albanian asylum seekers] should be deported.” Malik Azmani, another member of the Dutch parliament, said he was very critical about “prospect-less asylum seekers” coming from safe countries. “If Albanians or Kosovars don’t like the food here, I would recommend them to go back to their country of origin to eat goulash, instead of bothering us with their requests,” he said. Asked about the measures the Dutch government should take to reduce these sorts of applications, Azmani said: “They should hear as soon as possible that there is no chance in obtaining asylum. “At the moment it can take up to six months for the asylum procedure even to start,” he added. “We want that these decisions reduced immediately for these people. We need this so they don’t stay for months here, getting free food and in the end getting paid to leave.” Asylum seekers who voluntarily agree to go back to the country of origin have received up to 3,450 euros and a ticket for resettling. As the minimum wage in Albania is only about 155 euros, the fee is widely seen as an incentive that only encourages more people to request asylum. This was one reason why the Dutch authorities moved Albania and Kosovo onto the list of “safe countries of origin”, so that they are no longer able to receive this payment.

April 2016

Investigation Albania’s Gora Minority Takes Bulgarian Route to EU Members of a small community of obscure origin in northern Albania are applying in droves for Bulgarian passports, seeking a new life in the European Union Bashkim Shala | BIRN | Kukes

very week in the northern Albania town of Kukes, a group of passengers climbs aboard a minivan, travel documents in their hands, before departing for an eight-hour trip to Sofia. The passengers, all from the Gora region on the border between Kosovo and Albania, belong to the Gorani minority and hope to secure Bulgarian passports in the Bulgarian capital, which they then hope will allow them to live in the EU. The owner of the minivan, a member of the same minority from the village of Zapod, sniffed a business opportunity as Gorani interest in Bulgarian citizenship grew. He decided to establish a regular link between Kukes and Sofia, charging 60 euros a trip. “I leave in the evening and reach Sofia early in the morning,” the driver, T Bajraktari, said. “My passengers then register in one of the neighborhoods of Sofia, which is a condition for obtaining citizenship, or they follow up the existing paper trail,” he added. Bulgaria may have the lowest standard of living in the EU but becoming a Bulgarian citizen has become the great goal for many members of Gorani community in northeastern Albania. The Gora region in Albania is made of nine villages whose inhabitants speak a Slavic tongue, similar to Macedonian and Bulgarian. The Gorani are believed to have moved to the area between the 11th and 13th century. It is thought they were Bogomils, a neo-Gnostic Christian sect that emerged in the First Bulgarian Empire. The word “Bogomil” translates as those “dear to God.” They later converted to Islam but retained their Slavic speech. The bilingual community has called the Gora region home for centuries. However, in the last two decades the community has been tempted by offers of citizenships from neighboring states. In the early Nineties, Serbia tried to claim the Gorani as a Serbian minority, partly because they also live in Kosovo, which Serbia was then fighting to retain. Macedonia also offered the Gorani citizenship. The Bulgarians were next. But their offer triggered a much bigger migration. Last year, the media used mass migration from the Gora villages of Shistavec and Zapod to illustrate the migratory outflow of Albanians applying for asylum in the EU. In fact, the Gorani were not in the same position as the 60,000 or so Albanians that sought asylum in EU members’ states like Germany in 2015. With their Bulgarian passports, they were able to start a new life in the EU without the asylum hassles that ordinary Albanians faces. Crowded waiting room: On weekdays in front of the Bulgarian consulate in Tirana, droves of people from the Gora region can be seen standing pa-

tiently in line in applying for Bulgarian citizenship. At the entrance to the consulate Nuredin Nuredianj, from the village of Farka outside Tirana who hails from the Gora region, checks their documents and advises them if they are missing any of the required papers. Nuredinaj is the official translator of the consulate, although most Goranis can communicate directly with the Bulgarian consul in their mother tongue. Under Bulgaria’s Citizenship Act, a Bulgarian passport can be acquired on the basis of place of birth, naturalization or origin. In the first phase of the application, the applicants present their birth certificate, family certificate and the genealogical certificates of both parents, all of them certified with the seal of their local prefecture and the apostil seal from the Albanian Foreign Ministry. A fifth key document on their path to Bulgarian citizenship is membership of the minority association, Prosperitet Golloborda. In the consulate, the association has an

office that is crowded by Goranis. A document that certifies their origin and membership of the association costs 150 euros. The Bulgarian consulate and the association are perceived as working together on behalf of those aspiring to a new life in the EU through Bulgarian citizenship. In the office of the association, BIRN noticed an SUV with workers from the consulate, while the director greeted new potential card-carrying members. A number of Gorani told BIRN that applications for Bulgarian citizenship became popular in 2012. However, the first applications they filed were considered invalid and the Gorani were urged to reapply. “But when the new government under Prime Minister Byoko Borisov took power, the chances of obtaining a Bulgarian passport became higher and the timeframe shortened,” E Nuredin, originally from the village of Orsheke in the Gora region, explained. A disputed minority: Bulgaria’s requests for Albania to recog-

The entrance of the viillage of Shishtavec in the region of Kukes

Members of Gorani minority in front of Bulgarian Embassy in Tirana

nize the Gorani as an ethnic Bulgarian minority have stirred debate in this little bilingual corner of northern Albania. Some Albanians see the request as part of a series of attempts by their country’s richer neighbors to “create” minorities in Albanian by preying on locals’ poverty. Amateur historian Zenulla Bala, who has studied the region of Shishtavec and the Gorani community, says the community has grown over the centuries to include ethnic Albanians who simply learned their language. In his monograph titled Shishtavec, History and Traditions, Bala claims that many residents of Shishtavec come from nearby Albanian villages. “I myself am from the region of Mat, was born in Shishtavec, lived in Permet and studied in Tirana and call myself Albanian,” Bala said. According to Bala, the Bulgarian claim to this community is based on the notion that in the 11th century, the Torbeshi - as the Gorani are also called - the last remains of the Bogomil movement - were exiled there. Bala, who has also studied the demography of the area, notes that two-thirds of the population have migrated since the collapse of the Communist regime in Albania more than two decades ago. In his 87-page study, the historian notes that before the collapse of the Communist regime in 1991, the municipality of Shishtavec counted over 2,000 souls. Now only 460 remain, most of them retirees. However, apart from historical considerations, the choice of many of the Gora residents to apply for Bulgarian citizenship seems driven by purely pragmatic reasons, as a way to escape poverty in one of the poorest regions of Albania. Sevdia, an unemployed cook in Kukes, is one the Gorani who have applied for a Bulgarian passport. The first moment she gets her hands on it she is planning to relocate her family to the UK. “Since 1990 I have not worked a day. Lately I visited the mayor, but he did not offer any hope for employment,” she said, explaining why she wants to migrate. The hope of educating their children in the EU is another reason attracting the Gorani to Bulgarian citizenship. Success stories in this field are not unheard of. Enkel, from the village of Borje, is one of them. After finishing his bachelors studies in Bulgaria, he completed his masters degree in Germany. “Bulgarians are favoured if they seek to study in the EU because a Bulgarian student pays only 10 per cent of the tuition cost,” he explains. Since finishing his studies Enkel has relocated to the UK, where he plans to bring other members of his family. In the meantime they are impatiently awaiting a positive response to their applications for Bulgarian citizenship from Sofia.