Reporter.al Botimi Qershor 2017 by Reporter.al

LAJM

Gjin Gjoni, padi 11 milionë lekë kundër medias

Gjyqtari Gjoni dhe bashkëshortja e tij kanë ngritur padi kundër BIRN, 4 gazetarëve dhe 1 gazete të përditshme, duke kërkuar një dëmshpërblim prej 11 milionë lekësh në total.

INVESTIGIM

Klientelizmi politik: Donatori i LSI fiton miliona në tendera

Kompania Xhast shpk, e cila është një ndër 42 donatorët e LSI ka përfituar tendera publikë mbi vlerat e lejuara nga Kodi Zgjedhor-një skemë kjo që sipas ekspertëve është mjaft e përhapur.

INVESTIGIM

Bankat dëmtuan klientët me kontrata të paligjshme

Një numër bankash të nivelit të dytë në Shqipëri, përdorin praktika të debatueshme dhe shpesh të paligjshme për t’i detyruar klientët e tyre të nënshkruajnë marrëveshje me dëm ekonomik për ta.

Nr.

Qershor 2017 E përmuajshme

FITORJA E PS

Zgjedhjet e 25 qershorit i dhanë Partisë Socialiste gati gjysmën e votave si dhe maxhorancën e parë të pastër që nga viti 2001, ndërsa Partia Demokratike u braktis nga votuesit e saj tradicionalë, duke shënuar rezultatin më të keq që prej vitit 1997. Pas humbjes dërrmuese, Lulzim Basha po përballet me kërkesat për dorëheqje dhe zgjedhjet e brendshme në parti.

Kryeministri Edi Rama në takimin e fundit elektoral në Tiranë para zgjedhjeve të 25 qershorit. Foto:Ivana Dervishi

Qershor 2017

PARTIA SOCIALISTE FITON E VETME

ZGJEDHJET, PD BRAKTISET NGA VOTUESIT E SAJ KLIENTELIZMI POLITIK: DONATORI I LSI-SË

FITON MILIONA NË TENDERA PUBLIKË GJIN GJONI, PADI 11 MILIONË LEKË KUNDËR

MEDIAS: MË SHKAKTOI “VUAJTJE SHPIRTËRORE” PROKURORIA NUK I HETOI DEKLARATAT PËR

4-5

Zgjedhjet i japin PS maxhorancën e parë të pastër që nga viti 2001, ndërsa kreu i opozitës Lulzim Basha po përballet me kërkesat për dorëheqje.

FINANCIMIN E PALIGJSHËM TË PARTIVE SHITJA E EMISIONEVE MJEGULLON LINJËN

NDARËSE MES LAJMIT DHE PROPAGANDËS BANKAT DËMTUAN KLIENTËT

ME KONTRATA TË PALIGJSHME

Gjyqtari Gjoni dhe bashkëshortja e tij ngritën padi kundër BIRN, 4 gazetarëve dhe 1 gazete të përditshme, duke kërkuar 11 mln lekë dëmshpërblim.

ENGLISH EDITION SOCIALISTS WIN MAJORITY AS VOTERS

ABANDON OPPOSITION DEMOCRATS ALBANIAN OPPOSITION LEADER

FACES REVOLT AFTER DEFEAT ALBANIA’S ELECTION ESCAPADES ALBANIAN POLICE GO AIRBORNE FOR ANTI-CANNABIS OFFENSIVE COMPETITION WATCHDOG PROBES MOBILE OPERATORS FOR PRICE FIXING Publikuar nga:

Publikuar nga:

SERBIA’S NEW PM LIKELY

ANALIZA

23 31

ANALIZA INVESTIGIME

LAJME

REPORTAZHE

OPINION

LAJME

REPORTAZHE OPINION Është publikimi i Rrjetit Ballkanik të Gazetarisë Investigative në Shqipëri – BIRN Albania. RAJONI BIRN Albania ështëRAJONI një organizatë jo-fitimprurëse, e cila mbështet zhvillimin e gazetarisë INTERVISTA investigative në Shqipëri me qëllim ekspozimin e rasteve të korrupsionit dhe promovimin e të drejtave të njeriut në vend. Ky publikim i përmuajshëm është një përmbledhje e disa prej artikujve të botuar nga rrjeti BIRN në faqen www.reporter.al dhe ëëë.balkaninsight.com. Mbështetur nga: Ky publikim shpërndahet falas. Printimi dhe shpërndarja e tij mundësohet nga: National Mbështetur nga: Endowment for Democracy B T D Balkan Trust for Democracy Fondacioni Shoqëria e Hapur për Shqipërinë

INTERVISTA

FONDACIONI

SHOQËRIA

E HAPUR

PËR SHQIPËRINË

FONDACIONI

SHOQËRIA

E HAPUR

PËR SHQIPËRINË

Një ndër 42 donatorët e LSI ka përfituar tendera publikë, një skemë kjo që sipas ekspertëve është mjaft e përhapur në tre partitë kryesore.

TO STAY IN VUCIC’S SHADOW INVESTIGIME

12-13

Bankat përdorin praktika të debatueshme dhe shpesh të paligjshme për t’i detyruar klientët të nënshkruajnë marrëveshje me dëm ekonomik për ta.

STAFI

KONTAKTONI:

Kristina Voko, drejtore e BIRN Albania Besar Likmeta, redaktor Aleksandra Bogdani, gazetare Gjergj Erebara, gazetar Ivana Dervishi, gazetare Lindita Çela, gazetare

Bulevardi Gjergj Fishta, Kulla 5, Ap. 22, Tiranë E-mail: office.albania@birn.eu.com Tel: +35544502592 URL: http://www.reporter.al/

Qershor 2017

Ngjarjet e Qershorit

Fëmijët në sheshin “Skënderbej” Fëmijët i gëzohen shatërvanëve me ujë në ditët e nxehta të qershorit në sheshin e rikonstruktuar “Skënderbej”. Foto: Loreta Cuka/BIRN

Bashkia e Kavajës i kthehet së djathtës Pas humbjes dërrmuese në zgjedhjet parlamentare, demokratët e Kavajës shpërthyen në festë në orën 3.00 të mëngjesit, pasi kandidati i tyre siguroi fitoren për bashkinë me një rezultat të ngushtë votash. Isa Sakja u shpall fitues me 28 vota ndaj rivalit të tij socialist, Dorian Murati duke ia rikthyer bashkinë të djathtëve pas qeverisjes 6-vjeçare të Elvis Rroshit, – i larguar për shkak të ligjit të dekriminalizimit. Në 84 kutitë e numëruara rezultati paraprak ka qenë 11,155 vota për Sakjen, 11,127 vota për Muratin dhe 1,960 vota për kandidatin e Lëvizjes Socialiste për Integrim, Maksim Kona. Edhe pse i ngushtë, rezultati për bashkinë e Kavajës ka sjellë një dozë entuziazmi për kryetarin e Partisë Demokratike, Lulzim Basha. “Lajm i mrekullueshëm nga kryeqyteti i lirisë dhe demokracisë. Urime të përzemërta qytetarëve të Kavajës për këtë ngadhënjim mbi krimin, korrupsionin dhe terrorin e bandave,” shkroi Basha në Facebook.

Policia, 20 të arrestuar për krimet zgjedhore Drejtori i Përgjithshëm i Policisë së Shtetit, Haki Çako deklaroi në një konferencë për shtyp të martën se në të gjithë vendin ishin evidentuar 69 vepra penale që prekin zgjedhjet e lira. Të referuara tashmë në prokurori, këto raste kanë të bëjnë me krime zgjedhore të tipit “korrupsionin aktiv”, “kanosje apo dhunim të pjesmarrësve në zgjedhje”, “shkelje e fshehtësisë së votimit” apo “votim më shumë se një herë”. “Gjatë gjithë fushatës zgjedhore, nga 26 Maji deri në 25 Qershor janë proceduar penalisht 114 persona. Janë arrestuar 20 persona, 17 po ndiqen në gjendje të lirë dhe 17 janë shpallur në kërkim,” tha Çako. Ai shtoi se krimet zgjedhore të evidentuara ditën e votimit zënë 36 për qind të të gjithë volumit të krimeve zgjedhore. “Gjithashtu, gjatë procesit të votimit është kërkuar ndërhyrja e Policisë në 190 raste në të gjithë vendin, ku Policia me vendim të komisioneve përkatëse ka ndërhyrë në 72 raste, pasi rastet e tjera janë zgjidhur nga vetë komi-

sionerët,” shtoi kreu i policisë. Njësoj si në zgjedhjet e shkuara, edhe procesi i votimit gjatë ditës së dielë u shoqërua me akuza të ndërsjellta për blerje vote dhe intimidim të votuesve për të mbështetur njërën apo tjetrën parti. Këto akuza, të cilat kanë dëmtuar në vazhdimësi procesin zgjedhor në Shqipëri zunë vend edhe në raportin paraprak të vëzhguesve të huaj të OSBE-ODIHR-it.

OSBE-ODIHR: Zgjedhjet të lira, por edhe me probleme Misioni ndërkombëtar i vëzhguesve i përbërë nga OSBE-ODIHR, Asambleja Parlamentare e Këshillit të Europës dhe Parlamenti Europian nënvizoi në raport se zgjedhjet e së dielës u mbajtën pas marrëveshjes politike midis Partisë Socialiste dhe Partisë Demokratike, e cila siguroi pjesëmarrjen e opozitës. Sipas vëzhguesve palët garuese në zgjedhje ishin të lira të bënin fushatë dhe themelet e lirisë së shprehjes dhe lirisë së tubimit u garantuan. Megjithatë, implementimi i marrëveshjes politike krijoi sfida për administratën zgjedhore dhe rezultoi në një aplikim selektiv dhe të paqendrueshëm të ligjit. Si rrjedhojë e politizimit të vazhdueshëm të komisioneve dhe institucioneve zgjedhore si dhe akuzave për blerje vote të gjithëpërhapura, besim i në proces ishte i ulët. “Marrëveshja midis liderëve të partive kryesore politike, e cila bëri të mundur këto zgjedhje, ishte një hap pozitiv. Megjithatë, kjo marrëveshje gjithashtu vuri pengesa për procesin zgjedhor,” tha Paolo Corsini, kreu i delegacionit të Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Europës. “Ka ardhur koha që Shqipëria të ecë përpara me një demokraci të vërtetë të bazuar në sundimin e ligjit,” shtoi ai.

Padi e re në Kushtetuese kundër reformës Më 1 qershor, Shoqata Kombëtare e Gjyqtarëve dhe Unioni i Gjyqtarëve të Shqipërisë, depozituan një padi në Gjykatën Kushtetuese kundër ligjit “Për organet e qeverisjes së sistemit të drejtësisë”, ligjit “Për statusin e gjyqtarëve dhe prokurorëve”, si dhe ndaj ligjit “Për riv-

lerësimin kalimtar të gjyqtarëve dhe prokurorëve në Republikën e Shqipërisë” – i njohur gjithashtu si ligji i vetingut. Kjo aktpadi vjen në një kohë kur vendi është i përfshirë nga ethet e fushatës për zgjedhjet parlamentare të 25 qershorit dhe kur dy komisione ‘ad hoc’ bipartizane në Kuvend po mbajnë seanca dëgjimore për përzgjedhjen e juristëve që do të jenë pjesë e institucioneve të vetingut. Në kërkesën e tyre drejtuar Gjykatës Kushtetuese, Unioni dhe Shoqata Kombëtare e Gjyqtarëve kërkojnë shfuqizimin e një numër nenesh të ligjit të vetingut, të cilat rregullojnë kontrollin e pastërtisë së figurës së gjyqtarëve dhe prokurorëve përsa i përket lidhjeve dhe përfshirjes së tyre me krimin e organizuar. Ata kundërshtojnë shtrirjen e kontrolleve në kohë, për lidhje të mundshme midis gjyqtarëve, prokurorëve dhe pjesëtarëve të krimit të organizuar, duke filluar nga 1 janari 2012, si në tejkalimin e normave kushtetuese. Një parashikim tjetër i ligjit që kundërshtohet nga shoqatat si jokushtetues ka të bëjë me kontaktet që mund të kenë pasur me krimin e organizuar persona të lidhur me gjyqtarë dhe prokurorë.

Votohen 27 “kryegjyqtarët” e Shqipërisë Parlamenti i Shqipërisë miratoi me 100 vota pro dhe dy kundër listën me 27 anëtarët e komisioneve të vetingut, duke i hapur rrugën zbatimit në praktikë të rivlerësimit të gjyqtarëve dhe prokurorëve. Ndërsa pesë deputetë të Parlamentit abstenuan. Më herët, komisioni ad hoc i drejtuar nga deputeti i Partisë Socialiste, Pandeli Majko përzgjodhi përmes votimit të fshehtë elektronik 12 anëtarët e Komisionit të Pavarur të Kualifikimit dhe dy anëtarët zëvendësues si dhe komisionerët publikë. Lista e të zgjedhurve për Komisionin e Kualifikimit-që do të shërbejë si gjykatë e shkallës së parë për vetingun e gjyqtarëve dhe prokurorëve përbëhet nga juristë, përmbarues dhe pedagogë të jurispudencës, përfshirë edhe dy persona të hetuar më parë nga Prokuroria. Ndryshe nga këta kandidatë, lista e anëtarëve të Kolegjit të Apelimit përmban figura me profil publik si ish-kryeprokurorja Ina Rama, sekretarja e Përgjithshme e Kuvendit, Albana Shtylla apo anëtari i Këshillit të Lartë të Drejtësisë, Sokol Çomo.

Qershor 2017

ANALIZË Partia Socialiste fiton e vetme zgjedhjet, ndërsa PD braktiset nga votuesit e saj Rezultatet e zgjedhjeve të së dielës i japin Partisë Socialiste gati gjysmën e votave si dhe maxhorancën e parë të pastër që nga viti 2001, ndërsa kreu i opozitës Lulzim Basha u përball me kërkesa të vakëta për dorëheqje pasi siguroi rezultatin më të keq për partinë e vet që nga viti 1997. GJERGJ EREBARA | BIRN | TIRANË

artia Socialiste e Shqipërisë siguroi një fitore dërrmuese mbi kundërshtarët e vet demokratë në zgjedhjet e së dielës- zgjedhje të karakterizuara nga pjesëmarrja e ulët e votuesve si dhe nga braktisja e Partisë Demokratike nga elektorati i saj tradicional. Partia e tretë në vend, Lëvizja Socialiste për Integrim deklaroi të martën se do të jetë në opozitë, edhe pse siguroi një rritje të konsiderueshme në krahasim me zgjedhjet e vitit 2013. Socialistët siguruan të vetëm maxhorancën parlamentare, ndaj roli i saj si pakicë e domosdoshme për krijimin e maxhorancës, gjë që i dha pjesëmarrje në qeverisje përgjatë tetë viteve të fundit, nuk ekziston më. Deri në orën 12 të ditës së martë, ndërsa janë numëruar 97 për qind e kutive të votimit, Partia Socialiste rezulton se ka marrë 48.3 për qind të votave në rang kombëtar, ndërsa Partia Demokratike ka arritur të marrë rreth 29 për qind të votave. Ndonëse rezultati në vota është shumë i thellë, formula D’Hondt e mesatareve më të larta si dhe sistemi i proporcionalit rajonal, i përdorur në Shqipëri që nga viti 2009, i jep Partisë Socialiste një maxhorancë 74 deputetësh nga 140 vende. Kjo është hera e parë që nga viti 2001 që një parti e vetme arrin të sigurojë shumicën e thjeshtë parlamentare në Shqipëri. Në zgjedhjet e vitit 2005, ndonëse praktikisht Partia Demokratike kishte shumicën parlamentare, ajo e mori këtë shumicë përmes praktikës së derdhjes së votave proporcionale në disa parti të vogla aleate. Sistemi i ri i proporcionalit rajonal i zbatuar në vitin 2009, i dha koalicionit të udhëhequr nga Partia Demokratike 70 mandate gjithsej ndërsa zgjedhjet e vitit 2013 i dhanë Partisë Socialiste 65 mandate, gjë që në të dyja rastet, e la partinë Lëvizja Socialiste për Integrim në rolin e

minorancës kyçe. Ky rol i dha mundësinë LSI-së që të ishte për tetë vite në pushtet, fillimisht me PD-në dhe më pas me Partinë Socialiste. Pjesëmarrje e ulët Rezultatet janë ende paraprake, por pjesëmarrja e ulët është tipari i dukshëm i zgjedhjeve të së dielës. Nga 3.45 milionë shqiptarë me të drejtë vote, 1.57 milionë ose 46.7 për qind e ushtruan të drejtën e tyre të votës. Në krahasim me zgjedhjet e vitit 2013 u hodhën rreth 160 mijë vota më pak, ndërkohë që lista e votuesve gjatë 4-vjeçarit është shtuar me 180 mijë votues të rinj. Qarku i Vlorës shënoi pjesëmarrjen më të ulët në rang kombëtar me 35.8 për qind sipas të dhënave të pjesshme të raportuara nga KQZ, pasuar nga Qarku Shkodër me 42 për qind. Qarqet me pjesëmarrjen më të lartë rezultuan Dibra me 55 për qind dhe Kukësi me 52 për qind. Të gjitha qarqet e vendit kanë pësuar rënie në krahasim me vitin 2013 në pjesëmarrje. Qarqet me rënien më të thellë janë Kukësi dhe Tirana me nga 9.2 për qind, pasuar nga Fieri me 8.3 për qind. Zgjedhjet e së dielës shënuan edhe pjesëmarrjen më të ulët në historinë e re të zgjedhjeve në Shqipëri. Ndonëse dihet se një pjesë e konsiderueshme e popullsisë votuese shqiptare jeton aktualisht në emigrim dhe nuk mundet fizikisht të votojë, sërish, duke marrë parasysh votat e hedhura në vitin 2013 si dhe shtimin e listës së votuesve, të dielën rreth 340 mijë shqiptarë vendosën të mos shkojnë në votime. Nëse këta shqiptarë do të votonin, “partia e tyre” do të qe e barazvlefshme me rreth 25 mandate deputetësh. Votat i mungojnë opozitës Pjesëmarrja e ulët solli një rënie të votave të fituara nga partitë aleate të së majtës me përjashtim të LSI-së, por një rënie edhe më dramatike të votave të fit-

uara nga partitë e kampit të djathtë, me në krye Partinë Demokratike. Në vitin 2013, Partia Socialiste fitoi 713 mijë vota më vete dhe 100 mijë vota të tjera përmes aleatëve të vegjël, plot 36 parti të vogla, duke përjashtuar LSI-në. Në zgjedhjet e së dielës, PS arriti të marrë rreth 757 mijë vota ose rreth 43 mijë vota më shumë se sa PS pati marrë si subjekt i vetëm në zgjedhjet e vitit 2013. Nëse i konsiderojmë të 100 mijë votat e partive të vogla- klientelë e socialistëve në vitin 2013 si vota të majta, atëherë kësaj

Pjesëmarrja e ulët solli një rënie të votave të fituara nga partitë aleate të së majtës me përjashtim të LSIsë, por një rënie edhe më dramatike të votave të fituara nga partitë e kampit të djathtë, me në krye Partinë Demokratike... partie i mungojnë rreth 56 mijë vota. Por djathtas, gropa në vota është e stërmadhe. Partia Demokratike, ndonëse ruajti vendin si partia e dytë më e madhe në Shqipëri, arriti të marrë të dielën 451 mijë vota. PD ka marrë efektivisht gati 76 mijë vota më pak se në zgjedhjet e vitit 2013, kur kjo parti garoi, njësoj si socialistët, si pjesë e një koalicioni me parti klientelë të saj. Këto parti, të tilla si Partia Republikane apo Balli Kombëtar, patën marrë sëbash-

ku 107 mijë vota, (duke përjashtuar votat e PDIU). Nëse këto konsiderohen si vota të djathta, atëherë, PD ka marrë efektivisht 184 mijë vota më pak se sa më 2013, duke përjashtuar PDIU. Këto shifra sugjerojnë se bojkoti i konsiderueshëm i votuesve të dielën qe në thelb një bojkot i mbështetësve tradicionalë të së djathtës ndaj partive të tyre në masë shumë më të madhe se sa bojkoti ndaj partive të së majtës. Lëvizja Socialiste për Integrim arriti gjithashtu të shtojë numrin e saj të votave. LSI mori rreth 220 mijë vota, 14.4 për qind në rang kombëtar, rreth 40 mijë vota më shumë se sa në zgjedhjet e vitit 2013. Partia tjetër e rëndësishme, Partia Drejtësi, Integrim dhe Unitet, arriti të marrë gati 72 mijë vota në rang kombëtar, mbi 27 mijë më shumë se sa më 2013, kur garonte si pjesë e koalicionit të djathtë. Por votat e saj u siguruan në masë të konsiderueshme në Elbasan dhe në Dibër, ndërkohë që elektorati i saj tradicional mes popullsisë çame në Vlorë e Fier duket se e braktisi këtë parti, duke mos i dhënë asnjë deputet në këto qarqe. PDIU ka nxjerrë nominalisht tre mandate fituese, dy në Elbasan dhe një në Dibër, por kandidatja e kësaj partie për Dibrën, Reme Lalaj, 22 vjeç, deklaroi menjëherë pas zgjedhjeve mbështetjen e saj për Edi Ramën. Spekulimet kanë qenë të shumta gjatë fushatës elektorale se PDIU u tolerua nga Partia Socialiste si një plan rezervë i saj për të krijuar një qeveri koalicioni, në rast se PS nuk do të arrinte të siguronte 71 mandate. Dy fituesit e saj në Elbasan, Aqif Rakipi dhe Bujar Muça, janë që të dy biznesmenë. Vetë kreu i kësaj partie, Shpëtim Idrizi u përfshi në një garë të ashpër me Partinë Socialiste për mandatin e tij në Tiranë, të cilin deri mesditën e së martës nuk arriti ta siguronte. PDIU mori në qarkun Tiranë

Qershor 2017

Lulzim Basha përballet me revoltë në PD pas humbjes në zgjedhje Pas rezultatit katastrofik të Partisë Demokratike në zgjedhjet e fundit, pozicioni i kryetarit aktual të PD është në rrezik, ku pritet që zgjedhjet partiake të korrikut të vendosin fatin e tij. FATJONA MEJDINI | BIRN | TIRANË

Kryeministri Edi Rama gjatë fjalimit të fitores në sheshin “Skënderbej”

më pak se 11,800 vota, të mjaftueshme për të siguruar një deputet, por të pamjaftueshme për të kapur pragun prej 3%. Në parlamentin e ardhshëm pritet të kthehet edhe Partia SocialDemokrate, e cila ka qenë jashtë parlamentit prej tetë vjetësh. Kandidati i saj në Shkodër Tom Doshi, ish-deputet socialist, arriti të sigurojë gati 13 mijë vota, të mjaftueshme për të siguruar një deputet. Maxhoranca e parë në tetë vjet Partia Socialiste do të ketë 74 mandate deputetësh në kuvendin e ardhshëm, duke u bërë partia e parë që siguron të drejtën të qeverisë e vetme që nga krijimi i sistemit aktual të proporcionalit rajonal. Efektivisht ajo siguroi 53 për qind të mandateve në kuvend me 48.3 për qind të votave. Socialistët fituan mbi demokratët në

dhjetë nga dymbëdhjetë qarqet e vendit, ku në shumë qarqe, rezultati në vota e në mandate qe shumë i thellë. Në dy qarqe, në Shkodër dhe Kukës, demokratët arritën të ruajnë rezultatin si forcë e parë, por me një diferencë shumë më të vogël në vota se më parë. Lezha rezultoi qarku që ndryshoi krah në këto zgjedhje, pasi i pati dhënë një fitore të ngushtë Partisë Demokratike në vitin 2013 ndërsa i dha një fitore të konsiderueshme Socialistëve në këto zgjedhje. Dibra qe gjithashtu një qark ku demokratët humbën, por këtu mandati i saj i kaloi kandidates së PDIU, Reme Lala. Në qarqet e tjera, rezultati në deputetë qe më së shumti një humbje më e thellë e demokratëve në krahasim me zgjedhjet e vitit 2013.

ulzim Basha, lideri i partisë kryesore në opozitë në Shqipëri, PD, ka ngrirë funksionet e tij në parti pas mundjes shkatërrimtare në zgjedhjet e 25 qershorit. Të martën, Basha ia hodhi fajin rezultatit të ulët në zgjedhje blerjes së votës, por tha se merrte përgjegjësi për mundjen dhe se po e ngrinte mandatin e tij si kryetar partie, për t’i hapur rrugën një gare të re për postin e liderit në korrik, ku ai Lulzim Basha pas humbjes në zgjedhjet e 25 Qershorit do të konkurrojë me platformën e tij. “Sa kam gabuar dhe ku kam dalë të marrin një mandat deputeti. Meggabuar nuk e përcaktoj unë, por këtë nuk jithëse Basha ka refuzuar të japë dorëheqmund ta përcaktojnë as ata që nuk punuan jen dhe ka zgjedhur një rrugë të mesme asnjë ditë për fitoren e Partisë Demokra- duke ngrirë funksionet e tij, mbetet për tike – Këtë do ta përcaktojnë demokratët,” t’u parë nëse ai do të jetë në krye të tha ai. Demokratët u përballën me një demokratëve për katër vite të tjera. Basha stuhi të martën kur Komisioni Qendror i u zgjodh kryetar pas një zgjedhje të Zgjedhjeve lajmëroi rezultatin paraprak. brendshme në korrik 2013, pasi lideri hisPartia fitoi vetëm 43 vende në parla- torik i partisë, Sali Berisha e humbi përpment, shtatë më pak se zgjedhjet e përg- jekjen për të marrë një mandat të tretë si jithshme 2013 dhe do të ketë 31 deputetë kryeministër. Katër vite më pas, në korrmë pak në parlamentin tjetër se rivali ik, Basha përballet me zgjedhje të kryesor, Partia Socialiste e Edi Ramës. brendshme në një pozicion më të vështirë, Koalicioni i drejtuar nga PD siguroi duke qenë se shumë demokratë janë të rreth 457,000 vota në zgjedhje. Në 2013, zemëruar nga humbja e madhe. Basha ka ata mblodhën rreth 635,000 vota. caktuar dy zv.kryetarë partie, Edi Palokën Një listë prej 18 anëtarësh të kryesisë dhe Arben Ristanin për të përgatitur zgsë partisë shpërndanë një deklaratë ku e jedhjet, që do të mbahe sipas parimit “një nxisnin Bashën të merrte përgjegjësi për anëtar, një votë”. humbjen dhe të hiqte dorë, duke e Të martën, i pari kandidat që sfidoi akuzuar atë se ka krijuar përçarje brenda Bashën u shfaq – ish kryetari i partisë nga partisë. Vetëm disa minuta më pas, një 1992 derinë 1995 dhe ish deputeti [i lënë listë tjetër prej 74 anëtarësh të partisë, jashtë listës zgjedhore të Bashës] Eduard kryesisht ish-deputetë dhe ministra Selami. “Demokratë të nderuar, me ndgjithashtu i bënë thirrje Bashës të jenjë përgjegjësie dhe synim për t’i rikthydorëhiqet, duke i quajtur rezultatet e zg- er së bashku PD, lavdinë e merituar, jedhjeve katastrofike dhe duke kërkuar shpall kandidaturën për Kryetar!” shkroi që lideri të marrë përgjegjësi. Gjatë ditës, Selami në Tëitter. Burime i thanë BIRN krerët e partive të vogla aleate me se kandidatë të tjerë do t’i bashkohen demokratët gjithashtu shprehën zemërim garës në ditët e ardhshme, ku do të shpalmbi organizimin teknik të partisë opozi- lin platformat e tyre për të forcuar partinë tare gjatë zgjedhjeve. Sipas strategjisë së dhe për t’i rikthyer pozicionin partisë që Bashës, ata hynë në listën e deputetëve të qeverisi Shqipërinë për 14 nga 25 vitet e PD – dhe tani disa prej tyre nuk ia kanë fundit.

REAGIME NË FACEBOOK SALI BERISHA Rruga drejt ringritjes kalon përmes bashkimit dhe jo përmes përçarjes e përjashtimit! JOZEFINA TOPALLI Nëse Basha nuk jep dorëheqjen e parevokueshme, demokratët duhet të marrin fatin në dorë, me protesta dhe forma të ndryshme demokratike, me synim kthimin e PD -së demokratëve. MAJLINDA BREGU [Lulzim Basha] duhet t’ i dilte për Zot, dorëheqjes së tij si përgjegjësi i vetëm për

katastrofën e pamerituar në të cilën gjendet sot PD! BESNIK MUSTAFAJ “Me këtë deklaratë që ngrin direkt funksionet në parti ai nuk ka të drejtë të hyjë me në selinë e Partisë Demokratike që sot. Basha e ka kuptuar që gara duhet bërë me kushte të barabarta”. EDUARD SELAMI Demokratë të nderuar, me ndjenjë përgjegjësie dhe synim për t’i rikthyer së bashku PD, lavdinë e merituar, shpall kandidaturën për Kryetar!

Qershor 2017

Kompania Xhast shpk nuk është donatori i vetëm i LSI që ka përfituar fonde publike. Dy financues të tjerë të deklaruar, të cilët janë njëherazi edhe aksionerë kompanish kanë fituar tendera publike në institucionet e drejtuara nga Lëvizja Socialiste për Integrim gjatë viteve 2013-2017. Megjithatë, vlerat e përfituara prej tyre janë brenda kufizimeve të Kodit Zgjedhor. Ilir Meta në konventën e LSI

Klientelizmi politik: Donatori i LSI-së fiton miliona në tendera publikë Kompania Xhast shpk, e cila është një ndër 42 donatorët e Lëvizjes Socialiste për Integrim ka përfituar tendera publikë mbi vlerat e lejuara nga Kodi Zgjedhor-një skemë kjo që sipas ekspertëve është mjaft e përhapur në të tre partitë kryesore. OLA MITRE | BIRN | TIRANË

ërgjatë dy dekadave të fundit, partitë politike në Shqipëri kanë fshehur donatorët e mëdhenj të fushatave elektorale, duke deklaruar pranë Komisionit Qendror të Zgjedhjeve vetëm emra funksionarësh partiakë. Por në vitin 2016, kjo traditë u thye nga Lëvizja Socialiste për Integrim, e cila i bashkangjiti buxhetit të vet vjetor një listë me 42 financues. Megjithëse ky deklarim përbën një risi për transparencën e financave politike, BIRN zbuloi se LSI ka pranuar financim në kundërshtim me Kodin Zgjedhor nga të paktën një donator- njëherazi edhe përfitues i tenderave publikë. Neni 89 i Kodit Zgjedhor kufizon partitë politike që të përfitojnë fonde nga kompani apo aksionerë kompanish, të cilët në dy vitet e fundit kanë fituar fonde publike, kontrata apo koncesione me vlerë mbi 10 milionë lekë. Të dhënat e siguruara nga BIRN në Qendrën Kombëtare të Bizneseve dhe në transaksionet e kryera nga thesari i shtetit tregojnë se njëri prej donatorëve të LSI; kompania Xhast shpk ka përfituar tendera publikë me vlerë më të lartë se 10 milionë lekë. Xhast shpk është një kompani ndërtimesh dhe shërbimesh, që sipas QKB është themeluar në vitin 2001 nga Agim Kraja-aktualisht këshilltar i LSI në Këshillin Bashkiak të Tiranës. Në vitin 2016, kjo kompani ka dhuruar 1 milionë lekë për Lëvizjen Socialiste për Integrim, duke u renditur në një ndër katër financuesit më të mëdhenj të deklaruar. Të dhënat e siguruara nga BIRN në thesarin e shtetit tregojnë se Xhast shpk ka fituar tendera publikë në vlerën e rreth 255 milionë lekëve për periudhën 18 maj 2012-shkurt 2017. Por dy prej tenderave të

fituar janë në tejkalim të vlerës së përcaktuar në Kodin Zgjedhor. Më 18 qershor 2015, kompania Xhast rezulton të jetë paguar në vlerën e 10.8 milionë lekëve nga komuna Golaj e qarkut të Kukësit. Ndërsa më 22 qershor 2016, e njëjta kompani ka kryer një transaksion prej më shumë se 16 milionë lekësh me Bordin e Kullimit në Lezhë. Lëvizja Socialiste për Integrim nuk iu përgjigj një kërkese për koment nga BIRN në lidhje me mundësinë e favorizimit të kompanisë Xhast në fitimin e tenderave publikë. I kontaktuar përmes llogarisë aktive në rrjetin social Facebook dhe numrit të telefonit të kompanisë të publikuar në QKB, edhe administratori Agim Kraja nuk iu përgjigj pyetjeve të BIRN. Kompania Xhast shpk nuk është donatori i vetëm i LSI që ka përfituar fonde publike. Dy financues të tjerë të deklaruar, të cilët janë njëherazi edhe aksionerë kompanish kanë fituar tendera publike në institucionet e drejtuara nga Lëvizja Socialiste për Integrim gjatë viteve 2013-2017. Megjithatë, vlerat e përfituara prej tyre janë brenda kufizimeve të Kodit Zgjedhor. Përfitimi i parave publike nga donatorët e partive kryesore politike në vend është një skemë e njohur për ekspertët dhe vëzhguesit e zgjedhjeve në Shqipëri. Sipas tyre, “klientelizmi partiak” mbahet gjallë edhe prej faktit se shumica e partive politike i mbajnë ende të fshehtë emrat e donatorëve të tyre. Duke iu referuar rastit të kompanisë Xhast shpk, Afrim Krasniqi-drejtor i Institutit të Studimeve Politike i tha BIRN se “ky është rasti tipik ku në çdo vend demokratik do të duhej të ishte objekt hetimi nga disa organe njëherësh”. “Do të duhej të kishte hetim për të verifikuar nëse kompania ka përfituar akses të

privilegjuar në financim, në tenderë, në promovim, në evitim të taksave ose të kontrollit të cilësisë nga organet ekzekutive, dhe në fund të fundit, për të hetuar përfitimet dhe motivet që e kanë shtyrë një firmë private për të financiar aktivitete masive elektorale dhe politike të një partie politike,” tha ai. Krasniqi shpjegoi se skema e financimit të partive politike lidhet shpeshherë me fushën e aktivitetit të kompanive të caktuara, çka përforcon sipas tij marrëdhënien klienteliste. “Shumica e firmave financojnë jo çdo parti, por… organin përgjegjës që i monitoron dhe që mund t’u sigurojë kontrata. Për pasojë, shumica e prokurimeve direkte publike nga qeveritë i shkojnë pikërisht këtyre klientëve elektoralë, edhe pse kjo është një masë e ndaluar nga legjislacioni ynë në fuqi,” argumenton Krasniqi. Roden Hoxha, jurist pranë Avokaturës së Shtetit dhe Zyrës së Përfaqësimit në Gjykata të Huaja Ndërkombëtare dhe Arbitrazhin Ndërkombëtar argumenton se për veç mungesës së transparencës, Shqipëria ka nevojë të përmirësojë ligjin e saj zgjedhor. Ai i shpjegoi BIRN se dhuruesi nënshkruan një deklaratë ku zotohet se nuk ndodhet në asnjërën prej rrethanave të nenit 89 dhe është ai që mban përgjegjësi personale “për deklarim të rremë”. Hoxha shpjegon gjithashtu se në rastet kur nuk përbën vepër penale, ligji përcakton penalitete financiare për mosrespektimin e detyrimeve nga ana e partive politike. “Ligji zgjedhor shqiptar ka pasur dhe ende ka nevojë për rishikime, siç mund dhe të shihet nga ndryshimet e herëpashershme të tij,” tha Hoxha. Mentor Kikia, drejtor i organizatës “Forumi i Mendimit të Lirë’ dhe monitorues i

shpenzimeve të fushatës elektorale të vitit 2009 thekson se “partitë bien dakord që të mos bëjnë kurrë transparencë me çështjen e financimit”. “Në vitin 2009 problem ishte mungesa e transparencës, pasi ne kërkuam nga bankat dhe nga vetë partitë të dhëna dhe emrat e donatorëve përmes llogarive bankare, por askush nuk na dha asnjë lloj informacioni,” tha Kikia për BIRN. “…Ky është problemi i madh nga i cili buron pjesa dërrmuese e korrupsionit, sepse kompanitë që ushqejnë makinerinë e politikës me para’, nesër do t’i marrin mbrapsh përmes tenderëve, konçesioneve që ne sot po shikojmë që janë njëri më absurd se tjetri, përmes lejeve të ndërtimit apo projekteve që financohen nga paratë publike,” shton ai. Afrim Krasniqi dhe Mentor Kika mendojnë se partitë politike shqiptare bëjnë konsensus të heshtur me njëra-tjetrën sa i përket financimeve jo-publike; “një problem i madh i demokracisë dhe i luftës kundër korrupsionit në Shqipëri”. Për të adresuar këtë problem, Krasniqi mendon se nevojiten hetime nga struktura të pavarura, ndërkohë që Kikia propozon mospërdorjen e fondeve jo-publike. “Praktikisht nuk kanë ndodhur [hetime] dhe me një konsensus të heshtur midis tri palëve kryesore politike, nuk pritet të ndodhë edhe në të ardhmen deri në jetësimin real të strukturave të reja hetimore të reformës në drejtësi,” tha Krasniqi për BIRN. “Ka disa alternativa për t’u përmirësuar kjo situatë. Rritja e financimit të partive politike nga buxheti i shtetit, duke vendosur një çmim reference për aktivitetet elektorale dhe mospërdorimi i fondeve jopublike është një prej tyre,” përfundoi Kikia.

Qershor 2017

MEDIA

Reagime

Ambasadori amerikan, Donald Lu në takim me gazetarët e paditur

Ambasadori i SHBA mbështet gazetarët në betejën ligjore me gjyqtarin Gjin Gjoni

Gjyqtari Gjin Gjoni në Gjykatën e Apelit të Tiranës/ Foto: LSA

Gjin Gjoni, padi 11 milionë lekë kundër medias: Më shkaktoi “vuajtje shpirtërore”

Me pretendimin se shkrimet e medias mbi hetimet dhe gjykimet e ndryshme mbi pasurinë e tij dhe të familjes së tij i kanë shkaktuar dëm moral, gjyqtari Gjoni dhe bashkëshortja e tij kanë ngritur padi kundër BIRN, 4 gazetarëve dhe 1 gazete të përditshme, duke kërkuar një dëmshpërblim prej 11 milionë lekësh në total. GJERGJ EREBARA| BIRN | TIRANË e pretendimin se raportimet mbi hetimet penale dhe vendimet gjyqësore përkatëse mbi pasurinë e tij familjare i kanë shkaktuar cënim të imazhit, dëm jomaterial dhe dhimbje e vuajtje shpirtërore, gjyqtari Gjin Gjoni dhe bashkëshortja e tij Elona Çaushi ngritën një padi ndaj Rrjetit Ballkanik të Gazetarisë Investigative në Shqipëri, BIRN Albania si dhe ndaj gazetarëve Besar Likmeta e Aleksandra Bogdani. BIRN mësoi gjithashtu se Gjoni ka ngritur një padi të ngjashme ndaj një gazete të përditshme dhe 2 gazetarëve të saj. Duke iu referuar tre shkrimeve të publikuara nga BIRN Albania në publikimin e vet në internet Reporter.al, Gjoni dhe bashkëshortja e tij Elona Çaushi pretendojnë se u është cënuar nderi dhe dinjiteti si dhe u është shkaktuar dëm jopasuror dhe për këtë arsye kërkon dëmshpërblim të përgjithshëm prej 7 milionë lekësh nga BIRN Albania dhe dy gazetarët. Gjoni kërkon gjithashtu një dëmshpërblim prej 4 milionë lekësh nga një gazetë e përditshme dhe 2 gazetarët e tjerë në një çështje paralele. BIRN Albania bën të ditur se i qëndron shkrimeve të publikuara dhe se është e gatshme të përballet në gjykatë me të gjitha pretendimet, duke e konsideruar padinë civile të ngritur nga gjyqtari si të pabazë. Bashkëshortët Gjoni dhe Çaushi ankohen për tre shkrime të publikuara nga BIRN. Shkrimi i parë: “Akuzat për një mal me ‘falsifikime’: dështimi i Prokurorisë në hetimin e Gjin Gjonit“ me autor Besar Likmeta, u publikua më 14 korrik 2016 dhe përshkruan hetimet e prokurorisë të nisura pas një kallëzimi penal nga Inspektoriati i Lartë i Deklarimit dhe Kontrollit të Pasurive dhe Konfliktit të Interesave si dhe vendimeve gjyqësore përkatëse, të cilat e mbyllën çështjen fillim-

isht në Prokurori dhe më pas përmes dy vendimeve gjyqësore. Pretendimi i dytë i Gjykatësit Gjoni dhe bashkëshortes së tij lidhet me shkrimin Rihapet dosja e Gjin Gjonit, por gjyqtari mbrohet me vendim gjykate, publikuar në Reporter.al më 31 janar 2017. BIRN raportoi në këtë shkrim mbi veprimet e Prokurorisë së Elbasanit si dhe dokumenteve të dosjes hetimore të marra përmes një kërkese për të drejtë informimi. Pretendimi i tretë lidhet me shkrimin Nga Gjin Gjoni te Sinojmeri; lista e 10 gjyqtarëve më të kamur në Shqipëri me autore Aleksandra Bogdani, publikuar më 19 korrik 2016. Shkrimi analizon pasurinë e disa prej gjyqtarëve të Apelit, sipas deklaratave të pasurisë të dorëzuara prej tyre pranë ILDKPKI. Në padinë e tij, Gjoni dhe bashkëshortja e tij pretendojnë se paragrafe të veçanta të shkrimeve të mësipërme “servirin informacion të pavërtetë”. “Shkrimet e botuara të sipërcituara, i kanë shkaktuar paditësve një dëm shumë të lartë moral, kjo pasi, të akuzosh një gjyqtar të Gjykatës së Apelit, njëkohësisht anëtar të Këshillit të Lartë të Drejtësisë dhe një ortake dhe administratore shumë të suksesshme në biznesin e saj, i kapërcen kufijtë e imagjinatës dhe çdo kufi të lirisë së shprehjes, duke përbërë në vetvete vepër penale,” thuhet në padi. Duke njohur faktin se kërkesa për dëmshpërblim duhet të shoqërohet me vërtetimin e dëmit të pësuar si dhe lidhjes shkakësore mes shkrimeve dhe dëmit të pësuar, Gjoni dhe Çaushi argumentojnë në aktpadi se dëmi moral duhet të çmohet si i provuar ipso Jure. Sa i përket masës së dëmshpërblimit të kërkuar, paditësi thotë se “gjykata duhet të shqyrtojë edhe rrethanat konkrete të çështjes për të çmuar, së pari shkallën efektive të dhimbjes dhe vuajtjes shpirtërore të shkaktuar dhe në lidhje me të, natyrën e faktit të paligjshëm apo rrezikshmërinë e saj…”

Aleksandra Bogdani, Besar Likmeta nga Rrjeti Ballkanik për Gazetarinë Investigative dhe Adriatik Doçi dhe Elton Qyno nga Shqiptarja.com, morën mbështetjen e Ambasadorit Lu në përballjen ligjore me gjyqtarin Gjin Gjoni, për padinë e ngritur nga ky i fundit në Gjykatën e Tiranës. Në një postim në faqen në Facebook të Ambasadës së SHBA në Tiranë, Lu ndau një foto nga takimi me katër gazetarët me diciturën “Beteja juaj, është beteja jonë” dhe me hashtagun “Nuk do të hiqja asnjë presje”. Me pretendimin se raportimet mbi hetimet penale dhe vendimet gjyqësore përkatëse mbi pasurinë e tij familjare i kanë shkaktuar cënim të imazhit, dëm jomaterial dhe dhimbje e vuajtje shpirtërore, gjyqtari Gjin Gjoni dhe bashkëshortja e tij Elona Çaushi ngritën një padi ndaj 4 gazetarëve dhe kërkojnë në total 11 milionë lekë (€82,000) dëmshpërblim.

Federata Europiane e Gazetarëve: Padia e Gjin Gjonit, keqpërdorim i ligjit Në një deklaratë për Qendrën Europiane për Lirinë e Medias dhe Shtypit, ECPMF, Presidenti i Federatës Europiane të Gazetarëve, EFJ, është shprehur se padia e gjyqtarit dhe anëtarit të KLD-së Gjin Gjoni ka si qëllim t’i mbyllë gojën gazetarëve. “EFJ beson që përdorimi keqdashës i ligjit në këtë rast, është një mjet për t’i bërë presion dhe keqtrajtim të gazetarëve,” tha Presidenti i EFJ-së Mogens Blicher Bjerregård për ECPMF. “Është e qartë që qëllimi kryesor i padisë është të trembë dhe t’i mbyllë gojën gazetarëve që po raportojnë mbi çështje për interes publik,” shtoi ai. Federata Europiane e Gazetarëve është organizata më e madhe e gazetarëve në Europë dhe përfaqson mbi 321,000 gazetarë të grupuar në 71 organizata dhe të shpërndarë në 43 vende.

UGSH: Gjin Gjonit të dorëhiqet nga funksionet drejtuese “Zoti Gjoni, para se të përballeni në procese gjyqësore me gazetarët, zhvishuni nga mundësia e ndikimit mbi gjykatësit që do të gjykojnë. Unioni i Gazetarëve Shqiptarë është i informuar rreth mësymjes gjyqësore që anëtari i Këshillit të Lartë të Drejtësisë, zoti Gjin Gjoni ka hapur ndaj disa gazetarëve dhe mediave respektive ku punojnë, në pretendime juridike për cenim të imazhit të tij si dhe disa argumentave të pretenduara juridike. UGSH e konsideron këtë proces të emrit të përfolur prej kohësh në mediumet e vendit, si një përpjekje të dështuar qysh në nisje të proceseve të hapura prej tij. UGSH duke mbetur në pritje të seancave dhe gjykimeve të pritshme, pa nisur ende ato, në emër të parimit të mos ndikimit për shkak të pozitës dhe për të evituar çdo nuancë intimidimi prej zotit Gjin Gjoni, i kërkon atij dorëheqjen nga funksionet e larta drejtuese , duke e konsideruar këtë një mundësi të barazisë së tij me gazetarët si palë e akuzuar, në raport me proceset gjyqësore që ai ka hapur. UGSH deklaron mbështetjen e kolegëve në këtë përballje me një ndër eksponentët e lartë të sistemit aktual të gjyqësorit në vend”.

Qershor 2017

Votimet e së dielës janë për këtë të ardhme të imagjinuar nga mendje të cilat, në delirin e madhështisë, shesin vizionin e tyre miop dhe përfitimin personal si sakrificë për të nesërmen e Shqipërisë.

Opinion

Për të ardhmen SILVANA TOSKA| BIRN | DAVIDSON, NC

ilmi Chinatown nis rëndom si një film policesk, por shpejt bëhet e qartë se vrasja me të cilën fillon është thjesht një instr ument për të ekzaminuar korrupsionin në Los Anxhelossi dhe manovrat politike për të privatizuar gjithçka, përfshi edhe ujin. Në një moment kyç në film,personazhi kryesor, detektivi Gittes, bisedon me personin përgjegjës për aferat korruptive dhe, i ulur në kopshtin e pasur të këtij të fundit, e pyet se përse dikush që ka edhe pushtete dhe pasuri groteske vazhdon me afera të tilla. Përgjigjja që merr është: “Për të ardhmen, Z. Gittes, për të ardhmen,”gjë që më ngjan – si nga shprehja ashtu dhe konteksti – me parullat ogurzeza, pseudo-progresive të thuajse çdo politikani në Shqipëri. Janë ogurzeza pasi premtojnë të ardhmen e një elite të korruptuar dhe kriminalizuar më gjerë, dhe jo ndonjë të ardhme sadopak dinjitoze për shqiptarët. Votimet e datës 25 janë për këtë të ardhme të imagjinuar nga mendje të cilat, në delirin e madhështisë, shesin vizionin e tyre miop dhe përfitimin personal si sakrificë për të nesërmen e Shqipërisë. Për ne, zgjedhjet janë të humbura sidoqoftë rezultati. Nga njëra anë është partia e drejtuar nga një person i cili në paaftësi për vetë-reflektim, në pa dëshirë për të pasur një program specifik dhe norma të qëndrueshme, ia vë fajin për qeverisjen e dështuar kujtdo përveç vetes. Në një moment që shërben si metaforë e goditur e vanitetit, vetëkënaqësisë, kapadaillëkut, dhe mosreflektimit, ky lider i cili pak ditë më parë mori pjesë në një takim të lartë të NATO-s me tuta sporti, kalon një pjesë të konsiderueshme të fushatës duke u tallur me pantallonat e dokut të kundërshtarit. Një moment çiltërsie, sidoqoftë, pasi janë ndoshta e vetmja gjë që i dallon. Në anën tjetër është partia e drejtuar nga dikush që nuk ka as edhe një akt të suksesshëm gjatë periudhës si kryetar bashkie, por vetëm skandale në çdo ministri që drejtoi. Gjithsesi, me meritën e vetme se u piketua si trashëgimtar nga lideri historik i të djathtës,ai kërkon që t’i besojmë drejtimin e vendit. Më në fund, partia e tretë drejtohet nga një person për të cilin mjafton të thuhet se, në kushte të një shteti funksional, duhet t’i shihte këto zgjedhje nga qelia dhe jo nga shkallët presidenciale. E megjithatë, sondazhet e fundit – i marrim si të besueshme – nxjerrin PS-në fituese me mbi 40% të votave, dhe dy partitë e tjera me një numër të konsiderueshëm votash. Absurditeti me të cilin ballafaqohemi ka kohë që është normalizuar. Përveç pakicës që përfiton drejtpërdrejtë nga lidhjet partiake, shumica e shqiptarëve të dielën do të votojnë

kundër interesave të tyre. Që në fillim të viteve 1990, shumë prej nesh u ndanë në dy kampe, “demokrat” apo “socialist,” dhe për shumë njerëz ky identitet i ka qëndruar besnik partive pavarësisht humnerës që ndan ideologjinë apo planin teorik të tyre nga ajo që kemi parë në praktikë. Fotot cinike të fushatave të postuara nga politikanët nëpër mediat sociale dhe ngrohtësia me të cilën priten nga njerëzit– sidomos në shumë zona ku situata ekonomike jo vetëm që është përmirësuar pak që nga fundi i diktaturës, por trajektorja e të ardhmes do t’u sigurojë një pozitë ekonomikisht të diskriminuar për breza me radhë – janë thjesht simbol i votimit tribal (sipas identitetit politik) si dhe abuzimit nga ana e politikanëve me këtë naivitet. Kryeministri referon shpesh “një milion shuplakat” si provë e mbështetjes popullore dhe si licencë për të bërë si do. Por shumica e njerëzve nuk votojnë me njohuri të plotë të programeve ekonomike: kjo do të ishte e vështirë edhe nëse do të kishte një program (nuk ka) dhe ky të ishte komunikuar qartë. Për më tepër, në kushte ku mendimi kritik i mungon edhe shumicës së arsimuar, kjo bëhet akoma më e pamundur. Njerëzit votojnë sepse identifikohen me një imazh të partisë së përzgjedhur, sepse nuk shohin alternativë, me një besim naiv ndaj premtimeve tashmë të stërshkelura, dhe sepse nuk mund të pranojnë se partia rreth së cilës kanë krijuar identitetin për kaq vite është po njëjësojmë ato të cilat kanë refuzuar. Studime të shumta në psikologji tregojnë se është më e lehtë të krijosh imazhin që do për një objekt sesa të pranosh subjektivitetin tënd të gabuar: është më e lehtë, me pak fjalë, të besosh se një lider partie të cilin e adhuron ka një arsye për tradhtitë e njëpasnjëshme, se sa të pranosh që je veçse një votë e cila i jep atij licencën për shkatërrimin e vendit sipas imazhit dhe interesave të veta. Për këtë arsye besoj dhe në gjysmë-sinqeritetin e Ramës kur ia vendos fajin për dështimet e shumta kujtdo

përveç vetes: është po aq e vështirë për të të pranojë se ka qeverisur në mënyrë thellësisht rrënuese. Por shumica e votave, dhe rrjedhimisht “shuplakave”, nuk janë aspak për t’u mburrur. Është abuzim të përdorësh vota të dhëna në mirëbesim për të justifikuar çdo akt që dëmton vetë votuesin, aq më tepër kur pas shumë prej këtyre votave qëndron edhe shpresa se shuplakat ndaj keqqeverisjes së kundërshtarit janë mësim për të gjithë. Por ideja e përgjegjësisë ndaj votuesve në këto kushte është thjesht utopike. Në intervistën e fundit me Ylli Rakipin, pati disa minuta të nxehura ku Rama quajti çdo akuzëse nuk ka mbajtur premtimet e bëra votuesvesi “karagjozllëk,” një turp që Z. Rakipi dhe ne të tjerët “merremi akoma me këtë.”Në vend që të shpjegonte të gjitha pikat – mjaft madhore – ku qeveria Rama ka dështuar, kryeministri që në fund të mandatit drejton një qeveri teknike numëroi arritjet e tij – sipas tij, mjaft madhore gjithashtu. E dini çfarë? Ia quajmë të gjitha arritjet – ndërtime, lyerje, rikonstruksion të disa qendrave urbane, etj. I lëmë mënjanë edhe shqetësimet që kemi për estetikën e sheshit Skënderbej, apo uniformitetin (lexo: anonimitetin)e qendrave urbane të rilindura: i quajmë arritje si nga ana funksionale ashtu edhe estetike. Edhe nëse i marrim për të tilla, kjo nuk ndryshon faktin që puna e qeverisë – përfshi këto arritjet – ngelen një dëm i pakorrigjueshëm. Për vepra publike pyetja nuk mund të jetë vetëm dhe thjesht nëse ajo që u ndërtua është funksionale, por cila është kostoja ekonomike dhe sociale për këtë ndërtim. Në periudhën midis luftërave botërore, partia naziste në Gjermani arriti rritje ekonomike lehtësisht superiore në krahasim me shtetet e tjera në Europë. Kjo ishte veçanërisht mbresëlënëse kur merret parasysh borxhi i papërballueshëm i Gjermanisë pas luftës së parë botërore. Edhe pse efekti i këtyre arritjeve është i rëndësishëm në shp-

jegimin e suksesit të ideologjisë naziste, nuk ka akademik të respektueshëm të argumentojë se këto arritje ia vlenin. Ato nuk justifikojnë asnjëherë çmimin që u pagua me jetën e miliona njerëzve. Edhe pse një krahasim hiperbolik, thelbi se kostoja shoqërore e çdo vepre qeveritare duhet matur njëkohësisht me vetë veprën është tepër e rëndësishme. Prandaj edhe arritjet e (të vetë-shpallurës) rilindje nuk janë domosdoshmërish arritje – edhe pse vetë projektet mund të jenë relativisht cilësore apo të nevojshme. Pyetja ngelet: çfarë është kostoja sociale e këtyre arritjeve? Kur çdo ndërtim ngre dyshime të thella korrupsioni dhe klientelizmi; kur investime në energjinë elektrike vijnë tinëz, në kurriz të natyrës dhe ekonomive lokale – si në rastin e Valbonës –dhe pa justifikuar aspak këtë kosto; kur reformat fokusohen në projekte të menjëhershme dhe vizuale në dëm të atyre që duan kohë dhe janë më të rëndësishme; kur arsimi në vend që të përmirësohet futet në kaos të mëtejshëm;kur shëndetësia privatizohet në mënyrë klienteliste, të pajustifikuar, dhe të pakontrolluar; kur të ashtuquajturat reforma në tatime dhe dogana nuk shoqërohen me luftë reale ndaj korrupsionit në këto sektorë; kur të gjitha këto rezultojnë në pabarazi ekonomike dhe përforcim të kastës së pasur e rrjedhimisht të paprekshme, atëherë do të ishte shumë herë më mirë sikur asgjë të mos kishte bërë qeveria. Shuma totale e “arritjeve” qeveritare minus koston sociale dhe ekonomike na lë me një borxh të pafalshëm. Por, në vend që të merret përgjegjësi për këtë dëm, përgjegjësia i kalohet LSI-së, aktorit që deri më tani ishte aleati më i mirë i arritjeve të rilindjes. Të gjithë jemi të qartë se LSI nuk është veçse një korporatë nepotiste dhe s’është nevoja të përsërisim se aleanca me të duhet të kishte qenë edhe fundi i pakthyeshëm ilegjitimitetit të Ramës, ashtu siç janë të pakthyeshme jetët e viktimave të 21 janarit apo djersa e vjedhur e shqiptarëve nga blloqe ministrash. Por hedhja e fajit vetëm LSI-së ështe një delir i atillë sa është ofenduese që jemi të detyruar ta marrim seriozisht. Kjo mungesë përgjegjësie, ky delir është thjesht simptomë e problemeve që na presin, e problemeve që do vijojnë nga çdo votë për një politikë te tillë. Sigurisht, të gjitha këto injorohen si “broçkulla” “të medias së kazanit.” Edhe pse do të doja që fjalori politik të ishte i një niveli më të lartë se ai i adoleshentëve në rrugë, ka diçka reale në kritikën shpesh të merituar ndaj medias. Për ne që i shohim mediat nga jashtë, niveli i analizës dhe diskursit ka rënë ndjeshëm në thuajse të gjitha mediat tradicionale dhe në shtyp, përfshi në krahasim me periudhën parazgjedhore të vitit 2013.

Qershor 2017

Analizë

Por kur Rama përdor epitetin e tij të preferuar ndaj medias ai nuk po flet për këtë problem; një media e tillë i shërben politikës nëpërmjet disinformimit publik dhe dhënies së mundësisë për të diskredituar çdo lloj argumenti kundër qeverisë, sado – apo sidomos atë– të bazuar në fakte. Media e kazanit, në këtë logjikë, janë dhe intervistat me fakte, edhe dokumentari i Publicus dhe çdo akt tjetër që nxjerr të vërtetën kundër pushtetit. Por edhe ato media të cilat janë realisht problematike, nuk mund të kritikohen nga politikanë të cilët janë përgjegjës për kufizimin e lirisë së fjalës dhe për marrëdhëniet ekonomike me pronarë të medias, të cilët detyrimisht kthejnë reciprocitetin nëpërmjet manipulimit të informacionit. Censura ka shumë forma, përfshi dhe atë të tërthortë. Artikulli i fundit që botova në një nga gazetat kryesore tërhoqi vëmendjen e dikujt me pozitë shumë të lartë në administratë, i cili më kontaktoi për të diskredituar argumentin tim, por duke theksuar disa herë se ky kontakt i tij nuk ishte censurë. E megjithatë, artikulli tjetër që i dërgova gazetës u refuzua si i papërshtatshëm. Artikujt e mi nuk meritojnë automatikisht botimin, por nëse kriteri i vlerës së artikullit është përkulja ndaj qeverisë, atëherë kemi të bëjmë shumë më pak më cilësinë e shkrimit sesa me krijimin e vetëdijshëm të medias së kazanit. Si shqiptare dhe eksperte në Lindjen e Mesme dhe Afrikën Saheliane, optimizmi politik nuk më vjen natyrshëm. Megjithatë, libri të cilin po përfundoj më ka shtyrë të kem një këndvështrim më afatgjatë ndaj historisë. Në informacionet që kam mbledhur për të gjitha lëvizjet kundër-qeveritare në botë duke filluar nga viti 1900, rezulton se 30% e lëvizjeve mbarëpopullore arrijnë të rrëzojnë qeveritë përkatëse. Ka një kleçkë ama: këto mobilizime, edhe kur duken spontane, janë rezultat i strukturave organizative të afta të artikulojnë besueshëm problemet, si dhe t’i mbushin mendjen njerëzve për mundësi që s’janë asnjëherë tamam aty përveçse në mendjen e aktivistëve. Një aspekt tjetër që diskutoj në libër është edhe nisja e paparashikueshme e këtyre lëvizjeve. Kështu, vetëm dy javë përpara fillimit të Revolucionit Rus, Lenini shprehte keqardhje se do të ishte brezi i ardhshëm që do të shijonte një revolucion të tillë. Më japin pak shpresë këto rezultate pasi tregojnë se çfarë duhet për të arritur sukses dhe në të njëjtën kohë më kujtojnë se ndjenja e pashpresë – që shoh përpara këtyre zgjedhjeve dhe në çdo periudhë para lëvizjeve të mëdha kundër pushtetit – nuk është medoemos provë e mungesës së shpresës. Ndërkohë, duhet të luftojmë censurën mediatike dhe propagandën politike duke theksuar se jemi këtu, shohim ç’po ndodh, dhe se politikanët mund të shkruajnë të sotmen siç duan, por historinë e tyre nuk do ta ruajnë dot nga e vërteta.

Një problem më i madh është nevoja për një ndarje të qartë dhe efektive të pushtetit dhe ndërtimi i institucioneve të fuqishme dh etë pavarura për të kufizuar pushtetin e shtetit, për të zbatuar ligjin dhe për të mbrojtur të drejtat e njeriut. Standardi këtu nuk është e shkuara e Shqipërisë, por ajo ku Shqipëria duhet të shkojë.

Demokracia mbetet e paarritshme në Shqipëri Patronazhi dhe korrupsioni i bëjnë zgjedhjet një ushtrim me ‘standard të ulët’ në demokraci. FRED ABRAHAMS | BIRN | BERLIN

hqiptarët do të shkojnë në votime të dielën për zgjedhjet parlamentare – vota e nëntë kombëtare që kur pluralizmi politik u bë legal më 1990. Vendi ka ndryshuar në mënyrë radikale që nga ditët e zymta të sundimit njëpartiak, kur një fletë votimi e pashënuar nënkuptonte një votë për Partinë e Punës. Por gjurmët e totalitalizmit janë të thella dhe demokracia mbetet një objektiv eluziv. Mbushja e kutive të votimit dhe frikësimi i votuesve është lënë pas bashkë me skemat piramidale të viteve 1990 por partitë sot përdorin patronazhin dhe paratë e thata. Për të ndikuar mbi median, llogaritë bankare kanë zëvendësuar shkopinjtë e gomës. Siç kanë bërë që nga viti 1990, të dy partitë kryesore janë në garë për kontroll – Partia Socialiste, trashëgimtarët e Partisë së Punës, dhe Partia Demokratike, e para parti opozitare pas rënies së Komunizmit. Që të dyja lavdërojnë Europën, ekonominë e tregut dhe luftën e perëndimit kundër terrorizmit por ato përfaqësojnë stile shumë të ndryshme, sektorë dhe interesa biznesi të vendit. Në një ndryshim domethënës, muajin e kaluar Socialistët dhe Demokratët ranë dakord që t’i kthejnë kurrizin partisë së tretë të vendit, Lëvizjes Socialiste për Integrim, e cila vazhdimisht ka luajtur rolin e të tretës bllokuese për të dyja palët, duke përfituar me bollëk nga roli disproporcional që ka pasur. Këtë vit, të dyja partitë e konsideruan çmimin tepër të lartë dhe shpresojnë se do ta kapin kurorën të gjithën për vete. Socialistët dhe kryeministri i tyre aktual Edi Rama po udhëheqin sondazhet dhe gëzojnë mbështetjen në kryeqytetet e Perëndimit por aftësia e tyre për të fituar të vetëm mbetet e paqartë. Tensionet mbeten të larta dhe vetëm një marrëveshje e ndërmjetësuar nga BE dhe SHBA muajin e kaluar i dha

Mbështetës të PD pas një mitingu në Tiranë

fund bojkotit të zgjedhjeve nga Partia Demokratike. Zgjedhjet e duhura janë thelbësore për integrimin Europian të Shqipërisë, thanë ndërmjetësit, po aq sa është edhe stabiliteti politik për të kundërshtuar atë që një zyrtar amerikan e quajti “RMI” – Ndikimi Negativ Rus, (sipas akronimit në anglisht). Vëzhguesit ndërkombëtarë të zgjedhjeve sakaq kanë filluar t’i bien ziles së alarmit, duke theksuar dështimin për të zbatuar një seri rekomandimesh të mëparshme. Një raport i renditi shqetësimet prerazi: “regjistrimi i votuesve dhe i kandidatëve, mënyra e sjelljes në fushatë, blerja potenciale e votave, presioni dhe abuzimi i burimeve administrative, mbulimi mediatik, zbatimi i rregullave mbi financimin e fushatës, procedurat e ditës së zgjedhjeve dhe zgjidhja e ankesave dhe apelimeve.” Vëzhguesit ndërkombëtarë ka gjasa do të bëjnë me shenjë në mënyrë miratuese, duke pranuar rezultatet ndërkohë që rendisin përsëri një listë të gjatë me ankesa. “Të përshtatshme dhe të pranueshme” është mënyra se si vëzhguesit i përshkruan zgjedhjet e vitit 1997 dhe kjo përqasje me standarde të ulëta nuk ka ndryshuar. Edhe pjesëmarrja e ulët ka gjasa të

ndodhë. Siç kanë treguar shqiptarët gjatë viteve të fundit duke u përpjekur të lëvizin drejt Gjermanisë dhe vendeve të tjera, gjasat janë që ata të votojnë me këmbët e tyre duke ikur. Një rezultat pozitiv mund të jetë një numër më i madh grash në parlament, nga kuota aktuale prej 32 në 140. Sipas ligjit aktual, së paku 30 për qind e secilës listë me kandidatë dhe një nga tre emrat e parë në listë duhet të jenë gra. Një lajm tjetër i mikpritur mund të jetë një qeveri dhe parlament që, pavarësisht se kush fiton, do të zbatojë paketën dëshpërimisht të nevojshme dhe të mbështetur nga ndërkombëtarët të reformës në drejtësi për të luftuar korrupsionin. Siç ndodh edhe me zgjedhjet, gjykatat vijojnë të vuajnë nga fantazmat e të shkuarës së afërt dhe të largët të Shqipërisë. Një problem më i madh është nevoja për një ndarje të qartë dhe efektive të pushtetit dhe ndërtimi i institucioneve të fuqishme dh etë pavarura për të kufizuar pushtetin e shtetit, për të zbatuar ligjin dhe për të mbrojtur të drejtat e njeriut. Standardi këtu nuk është e shkuara e Shqipërisë, por ajo ku Shqipëria duhet të shkojë.

Qershor 2017

ANALIZË

Mark Frroku gjatë arrestimit nga policia

Prokuroria nuk i hetoi deklaratat për financimin e paligjshëm të partive Deklaratat publike të disa deputetëve se kanë dhënë qindra miliona lekë për aktivitete politike - para që nuk janë pasqyruar në raportet periodike të partive politike në KQZ nuk janë hetuar kurrë nga agjencitë ligjzbatuese, të cilat sipas ekspertëve i shmangen qëllimisht këtyre rasteve. ELTON QYNO | BIRN | TIRANË

eputetë të zhgënjyer dhe nënvlerësuar nga partitë politike që kanë aderuar, janë kthyer gjatë mandatit 4 vjeçar të qeverisë se kryeministrit Edi Rama në bilbilfryrës të rregullt, duke bërë akuza për financime të paligjshme të partive politike. Por ndryshe nga sa kanë deklaruar në publik, se kanë shpenzuar shuma të mëdha financiare për llogari të qëllimeve të partisë politike ku ata aderonin, në asnjë rast nuk ka rezultuar se këta deputetë të jenë listuar si donatorë të partive politike respektive në raportet e dorëzuara në KQZ. Kjo situatë bëhet edhe më e rëndë pasi këto shpenzime të pretenduara publikisht nga deputetët, nuk janë deklaruar as në deklaratat periodike të pasurisë të dorëzuar pranë Inspektoriatit të Lartë të Deklarimit dhe Kontrollit të Pasurisë dhe Konfliktit të Interesit (ILDKPKI). Prokuroria dhe ILDKPKI, dy institucione që e kanë të detyrë organike verifikimin dhe hetimin e pasurisë të zyrtarëve, kanë zgjedhur t’i kalojnë në heshtje rastet kur deputetët si Vladimir Kosta, Tom Doshi, Eduart Ndocaj, kanë deklaruar se kanë shpenzuar shuma të mëdha financiare gjatë fushatave dhe mitingjeve të Partisë Socialiste. Sipas ekspertëve mbi financimin e partive politike, subjektet politike shqiptare janë bërë të varura gjatë viteve të fundit nga burimet e pista të parave për të mbështetur aktivitetin e tyre, ndërkohë që ato nënvizojnë se prokuroria i është shmangur hetimit të këtyre rasteve për shak të ngarkesës politike që ato mbartin. Neni 89/2 dhe 3/b i Kodit Zgjedhor i kufizon partitë politike që të përfitojnë fonde nga persona fizikë në më shumë se 1 milion lekë të vjetra dhe nga persona që ushtrojnë veprimtari në fushën e medias. Gjithashtu ligji ‘Për partitë politike,’ i kërkon këtyre të

fundit t’i raportojnë në KQZ burimin e financimit të tyre nëpërmjet raporteve financiare vjetore. Por siç ndodh rëndomë në Shqipëri, partitë politike nuk i respektojnë ligjet që ato i votojnë në parlament. Për shembull në Tetor 2015-të, Eduart Ndocaj deklaroi sapo morri mandatin e deputetit të PS-së se ka shpenzuar 500 mijë euro për fushatën e Partisë Socialiste në Lezhë në vitin 2013-të, dhe askush qoftë nga prokuroria dhe ILDKPKI nuk është shtyrë të nisë një hetim lidhur me këtë deklaratë. Në një deklaratë të vitit 2016-të, deputeti i qarkut të Gjirokastrës Vladimir Kosta, gjatë një momenti pakënaqëaie me lidershipin socialist deklaroi se kishte shpenzuar shuma të konsiderueshme në qarkun e Beratit gjatë fushatës së vitit 2009. “Kam investuar mund, djersë dhe para për partinë Socialiste, Berat, Poliçan në 2009, Për një kërkesë tënden (Edi Ramës) i pagova 110 mijë euro televizionit të atij jevgut të Beratit.Ma kërkove me ngulm në një kafene të Beratit, po s’e kujtove pyet Tikun,” deklaroi Kosta, duke ju refereuar Adriatik Zotkajt, kryebashkiakut të Poliçanit. Megjithëse donancioni i pretenduar nga ana e deputetit të PS-së ka qënë i konsiderueshëm, Prokuroria e Përgjithshme konfirmoi për BIRN se nuk ka filluar asnjë hetim pasuror pas kësaj deklarate, qoftë edhe për të verifikuar origjinën e këtyre parave. Në heshtje këtë rast e kanë kaluar dhe inspektorët e ILDKPKI-së. Ndërkohë një tjetër figurë mjaft e polemizuar nga opozita dhe vetë maxhoranca, deputeti Tom Doshi, deklaroi në emisionin “Top-Story” në 5 Mars 2015 se kishte paguar dhjetra miliona lekë për protestat e Partisë Socialiste. “Dihet që zgjedhjet kanë kosto, kam përballuar 3 palë zgjedhje duke qenë kryetar partie Edi Rama, çdo protestë. Thonin që Tom Doshi ka blerë njerëzit për të ardhur në Tiranë, “ tha Doshi.

Dy deputetët Tom Doshi dhe Eduard Ndocaj, të cilët kanë pohuar në media se kanë dhënë para për PS-në

“Faktikisht jo, s’po them vetëm për 21 janarin, se ne kemi bërë protesta çdo dy ditë, por të sjellësh 2,500 vetë prej Shkodrës, vetëm transporti shkonte 25 milionë në ditë. Pra, nuk e di se si mund ta quash se 25 milionë nuk janë pak…”. Nga viti 2015 Tom Doshi po përballet me një hetim për “kallëzim të remë”, ndërkohë që pak ditë më parë Prokuroria e Përgjithshme i komunikoi atij akuzën e “fshehjes së të ardhurave financiare” dhe çështja kundër tij tashmë ka përfunduar për gjykim në Gjykatën e Lartë. Gjithashtu ish-deputeti i Partisë Kristian-Demokrate Mark Frroku është hetuar nga prokuroria për fshehje të të ardhurave financiare, pastrim parash dhe ndërtim të paligjshëm duke u dënuar me 7.6 vite burgim. BIRN iu drejtua me një kërkesë zyrtare Prokurorisë së Përgjithshme, duke kërkuar nëse aktet e ekspertimit kontabël për pasurinë e deputetit Tom Doshi dhe ish-deputetit Mark Frroku, por prokuroria refuzoi të verë në dispozicion dokumentacionin duke u shprehur se ato janë konfidenciale. Doshi dhe Frroku i kanë mohuar akuzat e prokurorisë si të motivuara politikisht, ndërkohë mbetet e paqartë nese hetimi i organit të akuzës mbi pasurinë e tyre është thelluar edhe në drejtimin e financimit të partive politike. Sipas Afrim Krasniqit, drejtor ekzekutiv i Institutit të Studimeve Politike, partitë politike shqiptare nuk diskriminojnë kur vjen puna për donacione politike, qofshin këto edhe të paligjshme. “Pothuajse në çdo fushatë, sidomos vitet e fundit, një pjesë e donatorëve janë pikërisht individë me rekorde kriminale ose me biznese informale,” tha Krasniqi. “Nëse marrim listën e shumicës së biznesmenëve të ekzekutuar ose të arrestuar në llogari të vendeve të tjera gjatë dekadës së fundit, shumica e tyre mund të provohen nga

dëshmitarë elektoralë se kanë qenë financues elektoralë të partive kryesore,”nënvizoi Krasniqi. Më tej ai shtoi se“vetë prokuroria ka preferuar të qëndrojë jashtë hetimit, kryesisht për shkak të ngarkesës politike të debatit, por edhe sepse shkelësit më të mëdhenj të ligjit janë partitë e mëdha politike, tek të cilat krerët e prokurorisë e bazojnë shansin e avancimit në karrierën e tyre promovuese.” Ndërkohë ish-kryetari i Komisionit Qëndror të Zgjedhjeve Çlirim Gjata tha për BIRN se një problem për hetimin administrativ të donatorëve të partive poltike ka qenë dhe mungesat që ka pasur dhe ka ligji. “Në kohën kur shërbeja si drejtues i institucionit në fjalë sistemi ligjor që më lejonte kontrollin e financave ishte më i mjerë se sa tani. Unë po ju them se as tani me këtë sistem nuk mund të realizohet një kontroll i thellë dhe i dobishëm e jo më atëherë që ishte fare formal,” tha Gjata. “Sistemin e kontrollit e kanë ndërtuar partitë parlamentare për të kontrolluar vehten e tyre. Këtu kemi konflikt të hapur interesi. E si mund të realizohet në këto kushte ky kontroll,” pyeti ai. I pyetur nga BIRN lidhur me deklaratën e nënkryetares së LSI-së Monika Kryemadhi se ish-ministri i Brendshëm Saimir Tahiri gjatë fushatës së tij elektorale kishte gjetur 150 mijë euro në tualetin e një drejtorie shkolle në Tiranë, Gjata tha se jo gjithmonë i merrte seriozisht këto deklarata. “Nuk e di se ku qënkan këto banjo shkolle ku mund të gjesh 150 mijë euro,” tha ai, duke nënvizuar se problemi qendron te sistemi i kontrollit. “Ky sistem që kanë ngritur palët politike i shërben atyre për të fshehur financat të ligjshme e të paligjshme e jo për ti bërë transparente. Ndaj duhet ndryshuar sistemi i transparencës. Të tjerat janë detaje,” përfundoi Gjata.

Qershor 2017

ANALIZË

Shitja e emisioneve televizive mjegullon linjën ndarëse mes lajmit dhe propagandës Në dy proceset e fundit zgjedhore, një numër televizionesh kanë reklamuar haptazi në KQZ shitjen e hapësirës në edicionet informative dhe emisionet politike për partitë dhe kandidatët për deputetë dhe kryebashkiakë – një praktikë që ndalohet me ligj dhe përbën shkelje të rëndë të normave më bazike të gazetarisë. VLADIMIR KARAJ | BIRN | TIRANË

odi Zgjedhor i Republikës së Shqipërisë në nenin 84 ndalon rreptësisht propagandën, komentet ose qëndrimet politike brenda edicioneve informative. Në rast shkeljesh të konstatuara, një operator televiziv gjobitet nga Komisioni Qendror i Zgjedhjeve deri në 1 milion lekë, në qoftëse është operator lokal dhe deri në 2.5 milionë lekë për operatorët kombëtarë. Në rast përsëritje të shkeljes, KQZ urdhëron AMA-n të bllokojë transmetimet e operatorit përkatës për 48 orë. Gjobat që parashikon ligji duket se nuk i kanë ndaluar dy operatorë televizivë, News 24 dhe A1 Report që të reklamojnë haptazi nëpërmjet KQZ-së shitjen e kronikave televizive dhe të emisioneve primetime për partitë politike dhe kandidatët gjatë zgjedhjeve parlamentare të vitit 2013 dhe atyre vendore të vitit 2015. Kjo praktikë, e cila sipas ekspertëve të medias është vetëm maja e ajsbegut përsa i përket marrëdhënies së errët midis medias dhe politikës në Shqipëri, është një tjetër shenjë e shkeljes së vijës ndarëse midis lajmit dhe propagandës gjatë fushatave elektorale. Megjithatë, KQZ e cila i ka marrë këto vetëdeklarime dhe i ka publikuar në faqen e saj zyrtare nuk duket se ka vërejtur ndonjë problem në këtë pikë, dhe një anëtar i Bordit të Monitorimit të Medias, BMM, i tha BIRN që kontrolli i këtij institucioni ishte limituar thjesht në matjen e minutazhit që u është alokuar palëve garuese në fushatë. I pyetur nga BIRN mbi shitjen e hapësirës në emisione politike, drejtori i TV News 24 Andi Tela, u shpreh se tarifat e shpallura gjatë dy fushatave të fundit nuk kishin qëllim propagandën, por largimin e politikës nga televizioni. “Ideja e këtyre çmimeve për debatet dhe emisionet është te fakti që ka shumë kërkesa për të dalë në emision, d.m,th vjen çdo njeri, shoku i filanit, një parti… Për ta shmangur këtë gjë ne vendosëm këto çmime edhe ata stepen, nuk vijnë,” tha Tela. Ndërkohë, ish-drejtuesi i A1 Report, tashmë i mbyllur dhe i ndarë në dy televizione A1 dhe Report TV, i tha BIRN që shitja e kronikave televizive ishte një problematikë e lidhur me kompaninë tashmë të mbyllur. “Ajo është tjetër kompani,” tha Carlo Bollinio në një bisedë telefonike, ndërsa shtoi se “Report TV” të cilin ai zotëron tani “nuk shiste kronika. ” Shqipëria renditet e 76-ta në Indeksin e

Lirisë së Medias për vitin 2017, të publikuar nga organizata Reporterë pa Kufinj, ndërkohë që organizata “Freedom House” e cilëson median shqiptare në raportin e saj vjetor si “pjesërisht të lirë.” Liderët politikë, si kreu i opozitës Lulzim Basha dhe kryeministri Edi Rama, rëndom i kanë akuzuar gjatë muajve të fundit mediat dhe pronarët e tyre si të “kapura” apo “kazanë ku gëlon gënjeshtra,” çfarë nënvizon marrëdhënien e komplikuar midis medias dhe partive politike në Shqipëri. Sipas një raporti mbi financimin e partive politike të publikuar në vitin 2016 nga Institutit për Studime Politike, ISP, ndikimi i politikës mbi politikën editoriale të medias bëhet edhe më i madh gjatë fushatave elektorale, sepse partitë shpenzojnë shuma të konsiderueshme në reklama politike. Ky ndikim del haptazi në raportet e tarifave për reklamë televizive gjatë fushatës, të publikuar nga KQZ për zgjedhjet e vitit 2013-të dhe 2015-të, ku A1 Report dhe News 24 afishojnë oferta për shitjen e haspirës brenda emisioneve dhe edicioneve informative të lajmeve. A1 Report deklaronte në dy dokumente që gjenden në faqen e KQZ për zgjedhjet e kaluara se ofronte për shitje kronika që varionin nga 1200 në 1800 euro dhe po ashtu reportazhe që shiteshin nga 2,500 euro deri në 5 mijë euro në varësi të kohës dhe numrit të transmetimeve. Carlo Bollino, ish-administratori dhe aksioner i këtij televizioni para dhe pas fushatës së 2015-ës, i cili tani drejton Report TV, i tha BIRN se nuk dëshironte të fliste për kompaninë e mbyllur. “Çfarë lidhje ka A1 Report? A1 Report është tjetër televizon, nuk merrem me A1 Report, ne jemi Report TV”, tha Bollino për BIRN. I pyetur për shitjen e kronikave dhe reportazheve, Bollino tha se kjo media nuk e aplikonte këtë dhe se marketingu e

gazetari aty ishin të ndarë. Ndërkohë, News 24 aplikonte tarifa që varionin nga 2500 euro në 5,000 euro për emisione politike ose ekonomike të dedikuara për kandidatët në zgjedhjet e 2013tës dhe 2015-tës. Drejtor i Përgjithshëm i News 24, Andi Tela i tha BIRN se qëllimi ishte për të penguar personat që ndërhynin për të pasur hapësirë në televizion. “Kjo është praktikë për të shmangur hyrjen e njerëzve të panjohur nëpër studiot televizive,” u shpreh ai. Tela nënvizoi se në rast se ndonjë prej personave paguante tarifën e vendosur, atëherë ai merrte kohë transmetimi, por u përgjigjej pyetjeve të moderatorit pa asnjë ndryshim nga të ftuarit e tjerë, ndërsa shtoi se kjo “nuk para ndodhte”. “Nëse dikush e pranon tarifën i nënshtrohet pyetjeve apo gjithçkaje normale që bëhet nga moderatori i emisionit. Por nuk është se pranojnë ata, janë çmime të larta,” shtoi Tela. Kryetari i Bordit të Monitorimit të Medias në zgjedhjet e 2015-të dhe anëtar i BMM-së për disa zgjedhje radhazi, Basir Çollaku i tha BIRN se KQZ gjatë fushatave mat vetëm kohën që u jepet subjekteve në televizione. I pyetur për rastin e reklamave, Çollaku shpjegoi se nëse emisioni do ishte i pabalancuar, pra vetëm me një krah apo një përfaqësues, atëherë media rrezikonte të gjobitej për këtë si shkelje të ndarjes së kohës televizive për subjektet politike. “Në fushatën e fundit vendosëm rreth 8 milion lekë të reja gjoba në tre raste të ndryshme”, tha Çollaku, duke shtuar se në të gjitha rastet bëhej fjalë për shkelje të minutazhit për forca të ndryshme politike. Një drejtues emisioni në televizionet që e shisnin hapësirën televizive i tha BIRN se nuk komentonte, pasi nuk kishte dëgjuar për diçka të tillë dhe nuk ishte njohur me këtë praktikë [të bërë] nga marketingu.

Ndërkohë, gazetarë të ndryshëm të kontaktuar nga BIRN, u shprehën se shitja e hapësirës në edicione dhe emisione informative ndodhte edhe në media të tjera, edhe pse në mënyrë informale dhe me tarifa edhe më të kripura. Këto praktika për vëzhgues të lirisë së medias në Shqipër janë joetike dhe shkelin standardet më bazike të gazetarisë. Anëtari i Këshillit të Medias, Blendi Salaj i tha BIRN se kjo procedurë turbullonte ndarjen mes propagandës dhe informimit. “Shitja e kohës në ekran është brenda etikës së medias, pasi krijohet një ndarje e qartë midis përmbajtjes së krijuar nga vetë televizioni dhe reklamës politike, ndërsa shitja e produktit gazetaresk, pra shitja e ftesës në studio, intervistës, kronikës apo reportazhit dokumentar, turbullon vijën që ndan propagandën nga lajmi, marketingun politik nga informimi’, tha Salaj. Ndërkohë, Mustafa Nano, i cili drejton një emision debati në një platformë online, ishte më i ashpër dhe i tha BIRN se kjo ishte e ‘paprecedentë.’ “Nëse bën një emision promocional është marketing nuk është gazetari, ka lidhje zero me gazetarinë,” tha Nano. “Kjo është shenja më e parë që televizionet janë kioska,” shtoi ai. Lufti Dervishi, analist dhe profesor gazetarie në Universitetin e Tiranës ishte njësoj kritik, duke nënvizuar se nëse televizionet e shesin hapësirën informative, ato kanë detyrim t’ia bëjne me dije publikut diçka të tillë. “Nëse e bëjnë, duhet ta bëjnë të diturnjerëzit duhet ta marrin vesh që kjo është e paguar, pasi ata e shesin këtë, por duhet të vënë atë siglën. Ky do ishte minimumi i kësaj”, tha Dervishi. Ashtu si Salaj dhe Nano, ai e sheh rastin si shenjë e degradimit të medias në vend, ndërsa vëren se kjo i heq asaj funksionin kryesor gjatë një fushate. “Ti je media për të qenë skanues apo ndërmjetësues mes publikut dhe njerëzve që synojnë publikun, por nëse e shet veten te ai tjetri nuk është me lidhja, nuk është më media në kuptimin profesional,” tha Dervishi. Salaj po ashtu tha se media duhet t’i shërbejë publikut për të kontrolluar politikën dhe se shitja e kohës televizive për partitë krijon një raport të mbrapshtë. “Kur televizionet, në sekret të plotë ndaj publikut shesin gazetarinë e tyre tek politika, kemi një raport tërësisht të sëmurë midis të trejave,” tha Salaj. “Në teori mediat duhet t’i shërbejnë publikut për të kontrolluar politikën, ndërsa në praktikë gjithçka është kthyer kokëposhtë në rastin kur media bashkëpunon me politikën për të mbajtur nën kontroll publikun,” përfundoi ai.

Qershor 2017

INVESTIGIM Të dhënat e siguruara nga BIRN tregojnë se një numër bankash të nivelit të dytë në Shqipëri, përdorin praktika të debatueshme dhe shpesh të paligjshme për t’i detyruar klientët e tyre të nënshkruajnë marrëveshje me dëm ekonomik për ta – ndërkohë që autoritetet mbikëqyrëse bëjnë një sy qorr dhe një vesh shurdh ndaj të drejtave të konsumatorëve.

Bankat dëmtuan klientët me kontrata të paligjshme OLA XAMA | BIRN | TIRANË

ë vitin 2007 A.G. nënshkroi një kontratë kredie me bankën NBG Albania me vlerë 24 mijë euro, për të financuar blerjen e një apartamenti në Tiranë. Për tre vitet e para, kredia do të kishte një normë interesi fikse vjetore prej 6.25 %, ndërsa më pas norma vjetore e interesit do të përllogaritej sipas formulës Euribor + 3.75 %. A.G, i cili foli në shkëmbim të anonimatit, kujton se pritja në bankë kur shkoi të kërkonte financimin për blerjen e shtëpisë ishte e ngrohtë dhe për 3 vite me radhë ai i pagoi këstet e kredisë në ditën e caktuar në kontratë, duke respektuar me përpikëri marrëveshjen që kishte firmosur. Megjithatë, kjo marrëdhënie ndryshoi rrënjësisht në vitin 2010-të, kur mori një telefonatë nga një punonjës i NBG Albania. Punonjësi i la një takim me drejtuesen e degës, e cila nga ana e saj i kërkoi që ai të firmoste një shtesë në kontratë që e ndryshonte formulën e interesit nga Euribor + 3.75%, në një vlerë interesi fikse vjetore 7.5% – një normë më të lartë se ajo që A.G. kishte paguar deri atë ditë. “Më thanë duhet të ndryshosh kontratën sepse kështu parashikohet,” kujton A.G., i cili në fillim refuzoi, por i vënë nën presion dhe kërcënime pranoi të firmoste kontratën e re edhe pse ajo ishte kundër interesit të tij. A.G. tregon se drejtoresha e bankës e pati kërcënuar se kundër dëshirës së tij banka do ta rriste normën e interesit në 7.5 % dhe nëse ai nuk e paguante do ta raportonte si kreditor të keq. “Në rregull ti e di, ne do ta shënojmë në kontratë që normën e interesit e ke 7.5%, nëse nuk paguan me këtë interes ti do të dalësh kreditor i keq,” kujton ai t’i ketë thënë drejtoresha. “Në fund e firmosa kontratën sepse po më bëhej një presion shumë i madh,” shtoi ai. A.G. nuk ishte i vetmi kredimarrës që atë ditë nën presionin e punonjësve të NBG Albania u detyrua ta ndryshonte kontratën. Sipas tij në degën e bankës tek rruga e Durrësit në Tiranë “kishte një radhë të madhe,” dhe që atëherë ai ka njohur shumë raste të tjera. NBG Albania nuk ju përgjigj një kërkese për koment mbi rastin e kredimarrësit A.G. Megjithatë, të dhënat e siguruara nga BIRN tregojnë që ajo nuk është e vetmja bankë që i ka ndryshuar kontratat e bazuara në Euribor, por një praktikë e ngjashme është ndjekur gjithashtu nga të paktën tre banka të tjera të nivelit të dytë.

Ndryshimi pa miratimin e konsumatorit të kontratave të bazuara në Euribor është vetëm një nga mënyrat me anë të të cilave bankat shkelin rëndom të drejtat e klientëve të tyre. Praktika të debatueshme janë regjistruar edhe me kreditë e lidhura me bonot e thesarit, tarifat e dëmshpërblimit për mbylljen e parakohshme të kredive, si dhe marrëveshjet e ndaluara me noterët dhe kompanitë e sigurimeve. E kontaktuar nga BIRN Banka e Shqipërisë u shpreh se nuk ka konstatuar probleme me kontratat e kredive dhe nuk ka marrë ankesa për to, por megjithatë shtoi se që në vitin 2011, një vendim i Këshillit Mbikëqyrës i detyron bankat e nivelit të dytë të mos i ndryshojnë kontratat e kredisë pa pëlqimin e klientëve. Ndryshe nga Banka e Shqipërisë që nuk e reklamon sportelin e saj të ankesave, Sektori për Mbrojtjen e Konsumatorit në Ministrinë e Zhvillimit Ekonomik bën fushata ndërgjegjësimi dy-tri herë në vit dhe regjistron qindra ankesa nga konsumatorët- shumë prej tyre të lidhura me bankat. Ndërkohë që Shoqata e Bankave AAB, i tha BIRN se ajo nuk mund të shprehej sepse përgjegjësia për ndryshimin e kontratave qëndronte te institucionet bankare. “AAB nuk ka për mision monitorimin e bankave. Ju duhet t’i drejtoheni ose bankave përkatëse ku keni të dhëna për fenomenin, ose BSH-së si mbikëqyrëse,” tha shoqata. Asnjëra nga bankat për të cilat BIRN siguroi kontratat e debatueshme nuk iu përgjigj kërkesave për koment. Kontratat e lidhura me Euribor Gjatë vitit 2016-të, sistemi bankar në Shqipëri e mbylli vitin me fitim në vlerë 9.27 miliardë lekë, ose 68 milionë euro. Por 2016ta nuk ishte një vit ideal për bankat, pasi fitimi neto i tyre ka një rënie krahasuar me 2015-ën. Shkaku kryesor për rënien e fitimit është edhe tkurrja e kredisë së re. Pavarësisht kësaj, sipas përpunimeve që kanë bërë institucionet financiare ndërkombëtare në Shqipëri, raporti mes normës së interesit të kredisë dhe depozitës në një vit kalendarik është mjaft i thellë. Që nga viti 2002 deri në 2015-ën, norma e interesit mesatar të kredive është 6% më e larte se interesi mesatar i depozitave, gjë që ul ndjeshëm riskun operacional të bankave në Shqipëri. Të dhënat e tremujorit të parë të vitit 2017të, flasin për një rikthim të fitimit të bankave,

i cili në krahasim me një vit më parë është rritur me 300%. Në periudhën janar-mars bankat fituan 4.8 miliardë lekë, ose 35 milion euro. Pjesën më të madhe të fitimit e ka sjellë zëri “të ardhura nga veprimtari të tjera”, i cili përfshin shërbimin e kursit të këmbimit dhe komisionet bankare. Nga ky zë bankat fituan në tre muaj 17 milion euro ose 2.4 miliard lekë. Për Autoritetin e Konkurrencës tregu bankar në Shqipëri është në kushtet e një konkurrence monopolistike, ndërsa Banka e Shqipërisë thotë se nuk është në tagrin e saj që të vlerësojë konkurrencën në këtë treg. Në raportin vjetor ajo thotë se 70% e aktiveve zotërohet prej 4 bankave nga 16 që numëron Shqipëria. Ndërsa për Shoqatën e Bankave termi “konkurrencë monopolistike” nuk është koncept ekonomik por frazeologji. Deri më sot sistemi bankar në vendin tonë ka qenë i kërcënuar vetëm nga kreditë e këqija dhe peshën e mospagesës së detyrimeve për to e kanë mbajtur gjithmonë klientët që kanë paguar këstet në rregull Selami Xhepa, zëvendës Rektor për Shkencën dhe Metodologjinë në Universitetin Europian të Tiranës dhe studiues i ekonomisë në vite, thotë se rasti ndryshimit pa dëshirën e klientit të kredive të lidhura me Euribor-in është shembulli tipik sesi bankat janë të paafta për të përballuar risqe operacionale, duke i veshur kostot konsumatorëve. “Është një paaftësi për të përballuar risqe operacionale sepse edhe vetë bankat kanë një risk operacional pasi kanë grumbulluar depozita në një monedhë të caktuar, e cila ka normë të caktuar interesi dhe në kohë të destabilizimeve të mëdha apo luhatjeve shumë të mëdha në tregjet financiare ato rrezikojnë të humbin,” tha Xhepa. Por për të ky lloj biznesi nuk është i ndershëm kur kontratat ndryshohen në formë detyruese. “Kjo nuk është një praktikë normale për një biznes bankar. Normat e interesit kanë ligjësinë e tyre që është norma e interesit për koston e parasë në momentin që bëhet disbursimi, plus marzhin e fitimit të bankës nga veprimtaria e subjektit që kreditohet.” shton ai. Xhepa sqaron se në këtë fenomen duhet të kishte ndërhyrë Banka e Shqipërisë. “Vetë banka qendrore duhet të ushtrojë presion dhe kontroll për mënyrën se si sistemi bankar i menaxhon rreziqet nga kredia, normat e interesit , kursi i këmbimit,”shton ai.

Norma ndërbankare Europiane, Euribor, është një normë interesi ditore referencë e publikuar nga Instituti Europian për Tregjet e Parasë, e bazuar mbi normën e interesit me të cilat bankat i japin hua të pasiguaruar njëratjetrës. Para vitit 2015-të Euribor-i publikohej nga Federata Europiane e Bankave. Në vitin 2007, kur A.G. nënshkroi kontratën e kredisë me bankën NBG Albania, norma mesatare e Eurobor-it ishte 4.1 %. Ndërsa në vitin 2010 kur përllogaritja e interesit nga banka duhet të kalonte nga norma fikse në atë lidhur me Euribor-in, norma mesatare ishte vetëm 0.6 %. Për shkak se banka e detyroi në mes kërcënimeve në vitin 2010-të të nënshkruajë një shtesë kontrate me normë interesi vjetore 7.5 %, A. G., përllogarit se vetëm për atë vit ka paguar 540 euro më shumë. Gjatë viteve të tjera, e gjithë shuma që banka ka marrë padrejtësisht nga ai është mbi 3750 euro, nëse llogaritet me interesin 0.6% të euriborit, dhe jo me interes më të ulët. “Kisha 6.25% normë fikse interesi 3 vitet e para. Pra, banka realisht kishte fituar në një vit e gjysmë nga ulja e normës së interesit të euribor-it, sepse dhe pse ishte ulur eurobor-i unë paguaja 6.25%,” shprehet A.G. “Unë i qëndrova kontratës, e kisha fikse 3 vitet e para, fikse e pagova, edhe pse me humbje. Kur erdhi koha të fitoja unë, aty banka ndërhyri dhe më tha jo.” shton ai. A.G. kujton se ditën kur u detyrua të firmoste shtesën e kontratës, dega e NBG Albania kishte një radhë të madhe, dhe shumë klientë janë detyruar të firmosin shtesa të ngjashme kontrate. “Madje [te] banka NBG që kisha unë kontratën njoh plot raste me kredinë që kanë pasur 5×5, kanë vazhduar t’i marrin 5% interes, edhe pse kjo normë ishte vetëm për 5 vitet e para dhe më pas duhet të ishte Euribor + 1.75%,” tha A.G. Ai kujton se metodat e e përdoruara nga punonjësit e bankës për t’i bindur klientët nuk ishin aspak ortodokse. “I bënin presion që ta bënin 6 dhe dukeshin sikur i bënin nder dhe po i vinin normë interesi 5%. Ata që nuk pranuan të firmosnin, kontrata lihej në heshtje dhe vazhdonte kësti me 5% interes,” kujton A.G. Raste të ngjashme me ndryshimin e kontratave kanë bërë edhe bankat e tjera tregtare

Qershor 2017

në Shqipëri: Union Bank, Tirana Bank dhe Raiffeisen Bank. BIRN ka siguruar kopje të kontratave të cilat janë ndryshuar nga bankat në dëm të konsumatorit. Të tre bankat nuk i përgjigjën një kërkesë për koment nga BIRN, megjithatë një punonjëse e nivelit të lartë pranë Union Bank, e cila preferoi të fliste në kushte anonimati, tha se ndryshimi u bë sepse bankat ndryshe do të përballeshin me humbje të mëdha, madje dhe falimentin. “Në kohën që kishin kontrata afatgjata për interesin e depozitave në euro, të cilat ishin dhënë kredi, papritur interesi që merrej për referencë u ul dhe kjo do të sillte edhe një faliment nga ana e bankave,” tha ajo, duke nënvizuar se “bëhet fjalë edhe për kredi 20 milion euro.” “Rënia e nivelit të Euriborit i gjeti të gjitha bankat të pambrojtura, ishte diçka që nuk u parashikua dhe për mua ka qenë një gabim i sistemit bankar,” shtoi ajo. Sipas zyrtares së Union Bank, pas rënies së interesave të Euribor-it, banka i kishte ndryshuar të gjitha interesat në euro, por nënvizoi që klientët ishin treguar mirëkuptues dhe nuk ishte përdorur presioni. “Ne kemi ndryshuar të gjitha kontratat në euro dhe klientët janë arsyetuar lidhur me këto ndryshime dhe kanë rënë dakord me bankën,” tha ajo.“Në asnjë rast nuk është bërë presion nga ana e bankës tonë dhe ia kemi shpjeguar klientëve tanë, ata kanë pranuar,” shtoi zyrtarja e Union Bank. Një tjetër burim brenda sistemit bankar i tha BIRN, se Banka e Shqipërisë në auditet e saj nuk i ka pasur në fokus kontratat e bankave me klientët, çfarë mund të shpjegojë pse fenomeni i ndryshimit të kredive me Euribor nuk është raportuar. “Rasti i kontratave të kredive mund të duket shumë i vogël për një auditues, sidomos për ata që vijnë nga Banka e Shqipërisë,” tha ai. “Interesi më i madh është nëse ka rrezik të likuiditetit për bankën dhe sa rrezikohet shëndeti i saj nga kreditë e këqija,” i njëjti burim shtoi. Truku me bonot e thesarit Vitet e fundit Banka Kombëtare Tregtare, BKT, është duke lidhur kontrata kredie të cilat kanë norma interesi të kënaqshme në treg. Një burim tha për BIRN se kredia “bono thesari + normë fikse interesi” vlerësohet si një nga paketat më të suksesshme të bankës për shkak të numrit të lartë të marrëveshjeve që u nënshkruan. Në dukje, kjo lloj huaje rezulton të jetë mjaft e leverdishme për klientët e bankave, duke qenë se interesi fiks i saj nuk është i lartë, por varion nga 1.5 deri në 3%. Në kushtet kur normat e interesit të bonove të thesarit janë gjithnjë në rënie gjatë viteve të fundit, qytetarët nuk paguajnë më shuma të mëdha për këstet si më parë. Por edhe pse në emërtimin e llojit të kredisë në kontratë, BKT e titullon atë “bono thesari + interes fiks”, shumica e klientëve që kanë një kontratë kredie me kolateral me këtë bankë nuk paguajnë interesin mesatar mujor të bonove të thesarit, ose të momentit të disbursimit të kredisë me bankën. Një kopje e këtyre kontratave tip e siguruar nga BIRN, tregon që një nen i kontratës i penalizon klientët e bankës për sa i përket përllogaritjes së interesit të bonove të thesarit. “Norma e interesit e aplikuar mbi kredinë do të jetë e barabartë me normën e Bono Thesari 1-vjeçare +1.5% mbi bazë vjetore e ndryshueshme çdo fundviti kalendarik, sipas formulës: norma Bono Thesari 1- vjeçare e tregtuar në datën më të afërt me datën 31 dhjetor të atij viti + 1.5%.” shkruhet në kontratë. Historikisht interesi për borxhin qeveritar është më i lartë gjatë muajit të fundit të vitit. Në të gjithë trajektoren e bonove të thesarit, tendenca për muajin dhjetor dhe janar është e lartë, ndërsa shkon drejt uljes në pranverë dhe verë. Selami Xhepa thotë se kjo kontratë ilustron një marrëveshje asimetrike të lidhur mes investitorit dhe bankës.“Duhet të merret ose norma mesatare e interesit të bonove të thesarit, ose interesi i muajit ku është marrë kredia. Marrja e momenteve që janë “pik”,

kuptohet që është një marrëveshje asimetrike, sepse sa herë që normat e interesit janë në “pik”, do të thotë që është marrë norma më e lartë e interesit të bonove të thesarit si referencë,”shpjegon ai. Xhepa shton se Banka e Shqipërisë duhet ta monitorojë me kujdes mënyrën se si vendoset interesi për kreditë dhe depozitat. “Banka e Shqipërisë duhet të shohë me kujdes mënyrën se si aplikohen normat e interesit, qoftë për depozitat dhe qoftë për kreditë në mënyrë që marrëdhënia të jetë simetrike,” tha ai. “Bankat e nivelit të dytë të mos jenë gjithnjë në anën e fitimtarit, por dhe ata të ndajnë kostot dhe rreziqet e operacioneve që kryejnë.” shton Xhepa. E pyetur nga BIRN, Banka e Shqipërisë mohoi të kishte konstatuar ndonjë rast të tillë në kreditë në lek. “Në dijeninë tonë, në rastet kur bankat përdorin indeksin orientues Bono Thesari, për referencë merret ankandi më i afërt me datën e disbursimit të kredisë ose me datën e riçmimit të normës së interesit.”shkruan Banka e Shqipërisë në përgjigjen për BIRN. Ndërkohë Shoqata e Bankave të Shqipërisë sqaron se është vetë banka ajo që mund të thotë se si e llogarit normën e interesit të kredisë. Për atë është e rëndësishme që mënyra se si llogaritet interesi të jetë transparente dhe e njëjtë për të gjithë. “Perceptimi se në fund të vitit është më i lartë, së pari, duhet vërtetuar me ecurinë në vite të interesit të Bonove të Thesarit në këtë periudhë në krahasim me periudhat e tjera të vitit,” tha shoqata.“E rëndësishme është që këtë rregull e ka transparent dhe njësoj për të gjithë,” shtoi ajo. Marrëveshjet e ndaluara me kompanitë e sigurimit dhe noterët Renato ka nënshkruar një kredi me Bankën Intesa San Paolo në Tiranë dhe për ta paguar bën dy punë, ku njëra i ka mundësuar siguracion të plotë të jetës. Vlera që jep kompania e sigurimit në rastin e pasojave fatale për jetën e tij është 150 mijë euro, ndërsa shuma që ka marrë kredi në bankë është 35 mijë euro, duke e tejkaluar 4-fish vlerën e kredisë. Por pavarësisht kësaj, banka ku ka marrë kredinë nuk e njeh këtë siguracion dhe kërkon që të presë një tjetër. “Kam disa ditë që e diskutoj dhe nuk po gjej shpjegim logjik, unë e kam një siguracion, përse duhet të pres tjetër? Nuk e duam te kjo kompani thonë.” shpjegon ai. Rasti i Renatos nuk është i vetëm. Shumë kredimarrës ankohen që bankat shpesh i përzgjedhin kompanitë e sigurimit të jetës, i cili është i nevojshëm për disbursimin e kredisë. Një prej tyre është dhe Pranvera Bizhga, e cila shprehet se çdo vit paguan sigurimin për jetën në një kompani të përzgjedhur nga banka ku ka marrë kredi edhe pse çmimi i tij është i kripur. “Paguaj 200 euro në vit dhe më krijon vështirësi të madhe financiare, na i zgjedhin vetë kompaninë ku duhet të bëjmë siguracionin,” tregon Bizhga. “Edhe noterin e zgjodhën vetë në momentin që bëra kontratën dhe për një firmë dhe 5 minuta punë kam paguar 100 mijë lekë (të vjetra),” shtoi ajo. Në një hetim të përgjithshëm në tregun bankar gjatë vitit 2016-të, Autoriteti i Konkurrencës ka konstatuar se bankat i orientojnë klientët si Renato dhe Pranvera në shkelje të ligjit që të marrin shërbimin e noterisë dhe të sigurimit të pronës dhe jetës në kompanitë e përzgjedhura nga ato vetë. Për këtë arsye Komisioni i Konkurrencës ka rekomanduar ndryshimin e kësaj situate. “Bankat e nivelit të dytë duhet t’i mundësojnë klientit përzgjedhjen e vlerësuesit dhe të noterit në një listë të përzgjedhur të bankës, me qëllim rritjen e konkurrencës mes ofruesve të këtyre shërbimeve,” thuhet në vendimin e komisionit. Edhe pse në asnjë kontratë nuk sanksionohet se banka zgjedh vetë kompaninë e sigurimit të jetës apo pronës, sërish bankat detyrojnë qytetarët që të shkojnë në emrat e përzgjedhur prej tyre. Për Shoqatën e Bankave kjo ndodh për sh-

kak të besimit që institucioni bankar krijon në shoqëritë e ndryshme të sigurimit dhe nënvizon se nuk preket konkurrenca. “Sigurimi i jetës apo i pronës, si dhe noterizimi i dokumenteve në rast të një kredie, janë politika që banka ndërmerr për të ulur riskun e kredisë. Në rastin e shoqërive të sigurimit, bankat zgjedhin partnerët. Nuk mund të sigurohesh në një shoqëri sigurimi në gjendje të vështirë financiare për riskun e humbjes se kredisë! Është e kuptueshme që banka do të zgjedhë partnerët me te cilët ndan riskun,” thotë Shoqata e Bankave në përgjigjen për BIRN. Ajo nuk pranon se zgjidhet një kompani e caktuar, por thotë se ofrohet një listë e bashkëpunëtorëve të bankave. “Nuk është e vërtetë që ka një të zgjedhur, qoftë për sigurimet, qoftë për noterët, qoftë për vlerësuesit. Bankat kanë një listë të shkurtuar të bashkëpunëtorëve që adresojnë klientët. Pra, nuk është një monopol, është një përzgjedhje që bëhet sipas qendrës, integritetit profesional, eksperiencës, bashkëpunimit dhe territorit gjeografik,” shton Shoqata e Bankave. Edhe Banka e Shqipërisë thotë se të gjithë klientët mund të zgjedhin lirisht në listën e noterëve dhe shoqërive të sigurimit që ofron banka. “Banka e Shqipërisë bazuar në rolin e saj dhe funksionet e saj inkurajon dhe mbështet vazhdimisht informimin dhe edukimin e klientëve pasi kjo problematikë më së shumti është çështje e informimit dhe edukimit të publikut,” tha ajo për BIRN. “Klientët e bankave mund të zgjedhin lirisht noterin apo kompaninë e sigurimit nga një listë e kompanive të vënë në dispozicion nga bankat,” shtoi ajo. Qytetari kundër bankave Sektori i Mbrojtjes së Konsumatorit të Ministrinë e Zhvillimit Ekonomik, Sipërmarrjes dhe Turizmit, MZHETS, ka kompetenca që të ushtrojë detyrën në mbrojtje të qytetarit edhe në fushën financiare. Klotilda Neziri, drejtore e Tregut të Brendshëm në këtë ministri, e cila ka në varësi dhe Zyrën e Mbrojtjes së Konsumatorit thotë se me buxhetin që kanë në dispozicion, bëjnë fushata sensibilizuese të konsumatorëve dy deri në tre herë në vit dhe marrin rreth 100 ankesa nga qytetarë të ndryshëm. “Ne organizojmë dy deri në tre fushata ndërgjegjësimi në vit dhe kur rritet numri i ankesave është një gjë e mirë,” tha Neziri.“Nuk mund të them që numri është shumë i madh, por është në rritje sepse janë pak më shumë të ndërgjegjësuar,” shtoi ajo. Duke iu referuar rastit rastit të ndryshimit të kontratave në dëm të konsumatorit si ato të lidhura me Euribor dhe bonot e thesarit, Neziri shprehet se të gjithë ata që kanë një ankesë të tillë mund të fitojnë edhe pse kanë firmosur, pasi askush nuk mund të firmosë kundër interesit të tij. Në këtë rast, ajo nënvizon se banka ka shkelur ligjin “për mbrojtjen e konsumatorit” dhe “për bankat” i cili sanksion se çdo klient duhet të informohet për kushtet e kredisë dhe interesin që duhet të paguajë. Ajo e ilustron me një rast të fundit që është depozituar në sektorin e Mbrojtjes së Konsumatorit në MZHETS, ku një qytetari banka i kishte thënë ‘ne po të shlyejmë kredinë e parë, ti merr një të dytë me normë më të ulët interesi.” Qytetari nga presioni që kishte sepse nuk mundej të paguante dhe donte ta mbyllte kredinë, u detyrua të firmoste një kontratë tjetër, në të cilën duhet të paguante më shumë se sa kishte te kontrata e vjetër. “Sigurisht që komisioni ( i mbrojtjes së konsumatorit) kur të mblidhet do të marrë vendim në favor të qytetarit sepse ai thotë që mua nuk më ka informuar njeri,” tregon Neziri. Vendimi i Komisionit për Mbrojtjen e Konsumatorit është ekzekutiv dhe i detyrueshëm për bankat. Në momentin që ato nuk e zbatojnë gjobiten, por kanë të drejtë ta ankimojnë në gjykatë. “Kush ka shkuar në gjykatë me vendimin e komisionit e ka fituar çështjen. Banka nëse nuk e zbaton vendimin tonë merr gjobë. Në

përgjithësi kemi vendosur gjoba maksimale,” shton Neziri. Për të rastet më të shpeshta të abuzimit me konsumatorin nisin nga mungesa e informimit të tij dhe nxitimi në momentin që firmosin një kontratë. “Të gjitha problemet fillojnë nga dhënia e informacionit. Konsumatorët nxitohen të marrin një produkt, duke nisur nga kredia që jep një bankë. Dhe në momentin që u paraqitet kontrata standarde nuk e lexojnë fare. Tani ndodh një dukuri e tillë, që edhe ai që ndodhet në anën tjetër, që është i bankës, nuk ka interes, edhe pse e ka detyrim që të japë informacion, e jep shumë shpejt dhe pa e shpjeguar.” thotë Neziri. Një tjetër rast konkret i shqyrtuar nga Komisioni për Mbrojtjen e Konsumatorit lidhet me madhësinë e shkronjave në kontratat bankare, i cili nuk duhet të jetë ‘8’ por ’12,’ sipas ligjit. “Para dy vitesh, është bërë një monitorim i informacionit që i jepet qytetarit. Kemi marrë në analizë faqet online të bankave, të gjithë informacionin para kontraktual dhe kemi vënë re mangësinë te madhësia e shkrimit,” kujton Neziri. “Kemi dalë në një vendim për këtë dhe ia kemi dërguar të gjitha bankave që duhet ta rregullojnë, ka banka që e zbatojnë, tani po shohim që sërish po devijojnë, a thua se ‘nuk kanë letër’ dhe po e kthejnë sërish me shkrim të vogël,” shtoi ajo. Shqipëria është një nga vendet, të cilat kanë probleme të shumta mes konsumatorëve dhe shoqërive financiare, që nuk ka një zyrë të veçantë për ankesat e tij. Sipas ekspertëve modeli i Britanisë së Madhe apo SHBA-ve, ofron një avokat shtetëror ose një zyrë ankesash për problemet që klientët mund të kenë me bankat apo shoqëritë e tjera të cilat punojnë në tregun e shërbimeve financiare. “Në Shqipëri mungon një dritare apo një sportel ku qytetari, klienti i bankës, mund të shkojë të depozitojë një ankesë për një sjellje që mund të jetë abuzive e bankës në raport me klientin,”thotë Selami Xhepa. Sipas tij, Banka e Shqipërisë shpesh thotë se këto lloj ankesash mund të zgjidhen nga sistemi i drejtësisë, po megjithatë, kostot e zgjidhjes të disa konflikteve nëpërmjet gjykatave janë shumë të larta. “Kostot e transaksionit në këtë rast janë shumë të larta në raport me masën e abuzimit që mund të jetë në një rast konkret. Siç mund të jetë aplikimi i normës së interesit më të lartë, mbyllja e një karte krediti duke shkelur afatet, etj,” shpjegon Xhepa. “Banka qendrore duhet të ketë një lloj pushteti që të bëjë një arbitrim në mënyrë që të vendosë situatën dhe të mbrojë interesat e qytetarit, ose “aksionarit në minorancë” për sa kohë që një qytetar që ka një depozitë në bankë mund të konsiderohet aksionar në minorancë.”shton ai. Banka e Shqipërisë i tha BIRN se për këtë çështje ka një zyrë të posaçme ku konsumatorët mund të drejtohen për të bërë ankesa ndaj bankave të nivelit të dytë, të quajtur Zyra për Mbikëqyrjen e Rrezikut Reputacional në departamentin e Mbikëqyrjes. Por deri tani kjo zyrë nuk ka bërë asnjë fushatë promovimi për konsumatorët, në ndryshim me praktikën e institucioneve të tjera që mbrojnë konsumatorin. Në ambientet e bankave nuk ka asnjë poster apo informacion se ku duhet të ankohet një qytetar i cili nuk është i kënaqur me shërbimin e bankës. Për Klotilda Nezirin, ndërgjegjësimi i konsumatorit shqiptar për të drejtat e tij kërkon më shumë punë nga ana e institucioneve. “Numri i ankesave të qytetarëve për çështjen e bankave është shumë i ulët, dhe kjo është e frikshme. Ndoshta konsumatorët mendojnë se bankat janë shumë herë më të forta se ata. Ata ndihen të pafuqishëm dhe mendojnë se nuk mund të fitojnë. E shohin bankën si një institucion shtetëror dhe nuk e kuptojnë që ata në fakt mbajnë me fitime të gjithë rrjetin e bankave” tha Neziri. “Ata e shohin bankën si një institucion shumë të madh që nuk e mposhtin dot, por betejën me bankën mund ta fitojnë,” përfundoi ajo.

Qershor 2017

INVESTIGIM

Si loboi partia nacionaliste e Gruevskit me të djathtën amerikane dhe e përfshiu atë në kryqëzatën anti-Soros Dy gazetarë investigativë nga OCCRP dhe NOVA zbulojnë përpjekjet e lobimit të VMRO DPMNE në Uashington dhe përdorimin e artikujve nga ky lobim në mediat dhe debatin maqedonas. AUBREY BELFORD, SASKA CVETKOVSKAA | OCCRP, NOVA TV

eri fund të vitit të kaluar, përmendja e Maqedonisë në korridoret e pushtetit në Uashington, me siguri do të shkaktonte vetëm ngritje shpatullash. Por gjërat kanë ndryshuar. Në muajt e fundit, e djathta amerikane është interesuar gjerësisht në atë që një shkrues e ka quajtur një “betejë deri në fund” në vendin e vogël ballkanik. Nga njëra anë është partia konservatore dikur në pushtet në Maqedoni, e portretizuar nga mbështetësit e saj të sapokrijuar në SHBA si një mbrojtëse e patundur e tregjeve të lira dhe moralit tradicional. Nga ana tjetër, sipas tyre, janë kundërshtarë të majtë të mbështetur nga financuesi miliarder George Soros. Mediat konservatore, si Breitbart dhe Fox News, si dhe Fondacioni i Trashëgimisë, i krahut të djathtë, i kanë kushtuar mbulim të konsiderueshëm ndërhyrjes së dyshuar të Sorosit në Maqedoni. Dhe një numër i madh kongresmenësh republikanë kanë shkruar letra kritike duke vënë në dyshim ambasadën e SHBA-së në vend dhe ambasadorin Jess Baily si ‘të punësuar’ nga OJQ-të e lidhura me Sorosin. Pas këtyre titujve fshihet një histori tjetër: një përpjekje e vendosur lobimi në Shtetet e Bashkuara nga VMRO-DPMNE, partia nacionaliste e goditur nga skandali, e cila më parë drejtonte vendin, zbuloi një investigim nga Projekti i Raportimit të Krimit të Organizuar dhe Korrupsionit (OCCRP) dhe NOVA TV në Maqedoni. Zyrtarë të lartë të VMRO-së dhe qeveritarë janë disa nga qindra njerëzit e pyetur që nga viti 2015 nga prokuroria speciale e krijuar për të hetuar dyshimet për krime nga kjo parti, përfshirë mbikëqyrjen e paligjshme të mijëra maqedonasve, mashtrimin në zgjedhje dhe korrupsionin në shkallë të gjerë. Që nga viti i shkuar, zyrtarë të lartë të VMRO kanë lobuar personalisht me politikanë dhe media konservatore në Amerikë në një përpjekje për të diskredituar kundërshtarët e tyre vendas dhe për të nxitur historinë anti-Soros, sipas intervistave dhe dokumenteve të bëra publike. Qeveria maqedonase punësoi gjithashtu një lobist republikan, Mercury Public Affairs, për punë që mund t’i kenë shërbyer interesave të partisë. Merkuri gjithashtu duket se e ka errësuar punën e saj lidhur me Maqedoninë në Shtetet e Bashkuara duke përdorur një organizatë të dyshimtë – shkelje kjo e mundshme e Aktit të Regjistrimit të Agjentëve të Huaj (FARA). Drejtimi i VMRO-së te e djathta amerikane

ndjek një përpjekje më të hershme dhe disi më transparente për të ndikuar vendimmarrësit nën administrimin e ish-presidentit amerikan Barack Obama. Regjistrimet dhe transaksionet konfidenciale të marra nga OCCRP dhe NOVA tregojnë se nga viti 2015 deri në fillim të vitit 2017, partia transferoi më shumë se një milion dollarë te katër lobistë amerikanë dhe firma të marrëdhënieve me publikun, tre prej të cilëve të lidhura me Partinë Demokratike. E gjithë kjo e ka shtyrë Maqedoninë në axhendën në Uashington DC. Kohët e fundit, kjo i nxiti konservatorët në SHBA të bashkoheshin në një linjë sulmi anti-Soros të favorizuar nga nacionalistët autoritarë të Rusisë dhe të Europës. Kjo vëmendje miqësore, u trumpetua nga media [besnike të VMRO] në Maqedoni, si dhe nga media shtetërore ruse. Një kuti shkrepëse ballkanike Fushata e influencës nga ana e VMRO-së erdhi mes një krize të gjatë politike në Maqedoni. Partia konservatore, e cila erdhi në pushtet në vitin 2006 nën ish-kryeministrin Nikola Gruevski, uli taksat dhe kërkoi anëtarësim në NATO dhe në Bashkimin Europian. Por ajo gjithashtu shtypi mediat kritike, kërcënoi shoqërinë civile dhe ndoqi projekte të etiketuara për marrje ryshfeti, siç është rindërtimi barok i Shkupit, i cili ka kushtuar mbi 760 milionë dollarë amerikanë, sipas Rrjetit Ballkanik të

Gazetarisë Investigative ( BIRN). Vendi hyri në krizë në shkurt të vitit 2015, kur kreu i Social Demokratëve, Zoran Zaev, lëshoi përgjime që thuhet se shfaqnin Gruevskin i cili kishte urdhëruar përgjimin e paligjshëm të mbi 20,000 maqedonasve. Mes protestave në rrugë, Bashkimi Europian ndërmjetësoi një marrëveshje që parashikoi largimin e Gruevskit, zgjedhjet të reja për vitin 2016 dhe një prokurori speciale të pavarur. Prokuroria speciale filloi të hetojë akuzat ndaj Gruevskit dhe figura të tjera kryesore të VMRO-së. Zgjedhjet, të mbajtura në dhjetor, rezultuan në një parlament të varur. Vendi mbeti pa një qeveri për pesë muaj derisa Zaev më në fund krijoi një qeveri koalicioni me dy parti etnike shqiptare më 31 maj. Periudha ndërmjet këtyre zhvillimeve qe e tensionuar ku pati protesta të rregullta dhe sulmimin më 27 prill të parlamentit nga protestuesit nacionalistë që rrahën Zaevin dhe ligjvënës të tjerë. Pavarësisht nga qeveria e re, Maqedonia mbetet e brishtë, sepse zyrtarët e VMRO “kanë shumë për të humbur”, thotë Florian Bieber, një profesor i Studimeve të Europës Juglindore në Universitetin e Austrisë në Graz. “Humbja e karriges do të thotë rrezik për burg,” tha ai. “Çdo hetim për shkeljet do të dëmtohet nga akuzat për mungesë patriotizmi

apo ndërhyrje të jashtme”. Gjatë krizës, VMRO dhe mbështetësit e saj ndoqën një fushatë anti-Soros, ku filantropi me bazë në SHBA u pa si patron i huaj i kundërshtarëve të tyre të majtë. Në dhjetor, Gruevski kërkoi për “desorosizim” të vendit dhe protestuesit marshuan kundër Bailyt, ambasadorit amerikan, i cili u akuzua se punonte për OJQ e lidhura me Soros. Menjëherë pas kësaj, mbështetësit e VMRO nisën një iniciativë globale të quajtur “Stop Operation Soros” [Të ndalojmë operacionin Soros], i cili ka një uebsajt në anglisht. Kjo i ka shkuar për shtat edhe linjës së Rusisë në Maqedoni. Agjencitë e inteligjencës së Rusisë dhe Serbisë po punojnë në vend, duke shpërndarë propagandë dhe duke promovuar nacionalistët për ta larguar vendin nga anëtarësimi në NATO, raportuan OCCRP dhe partnerët më 4 qershor pas marrjes së materialeve të kundërinteligjencës maqedonase. Që nga fillimi i krizës së Maqedonisë në 2015, qeveria e Rusisë ka mbështetur publikisht Gruevskin, ka sulmuar kundërshtarët e tij dhe ka hedhur dyshime për ndikim perëndimor në çështjet e vendit. Media shtetërore ruse ka paralajmëruar gjithashtu për një “kolonë të pestë” aktive në Maqedoni, të mbështetur nga Sorosi. Fushata është pjesë e një lëvizje më të gjerë anti-Soros të nxitur nga qeveritë autoritare në Europë dhe populistët e krahut të djathtë në Shtetet e Bashkuara. Qeveritë hungareze dhe polake i janë vënë pas grupeve dhe institucioneve të financuar nga Soros. Fqinji i Maqedonisë, Serbia, ka parë mediat në vend të sulmojnë Sorosin se fshihet pas një plani për të destablizuar vendin. Një konferencë në mars në kryeqytetin hungarez që mblodhi aktivistët populistë mori emrin e grupit maqedonas “Stop Operacionin Soros”. Ljupço Zlatev, një gazetar i djathtë nga Maqedonia që mori pjesë në konferencë, i tha OCCRP-së se Soros u zgjodh si objektiv sepse ai personifikon një kërcënim liberal, globalist ndaj nacionalizmit tradicional. “George Soros nuk është i vetmi, por ai është një simbol,” tha Zlatev. “Nuk mund të protestohet kundër Këshillit Britanik ose agjencisë zvicerane të zhvillimit, siç e keni parasysh.” Lobimi te e djathta Mes konfliktit të fortë me armiqtë e brendshëm politikë, VMRO i hodhi sytë te Shtetet e

Qershor 2017

Bashkuara, ku zyrtarët e lartë të partisë takuan politikanë dhe gazetarë konservatorë. Aspekti më i rëndësishëm i përpjekjeve, sipas intervistave, ka qenë Vladimir Gjorçev, një politikan i ri dhe i zellshëm i VMRO-së me lidhje të forta me konservatorët jashtë vendit, i cili ka udhëtuar disa herë në SHBA në vitin 2016 dhe 2017. “Kështu e bëra artikullin. Vladi nga parlamenti maqedonas loboi për këtë,” tha përmes një telefonate Lee Stranahan, një gazetar që shkroi në lidhje me temën për Breitbart në shkurt. “Ai po bisedonte me njerëzit rreth situatës për të cilën ata nuk dinin shumë. As unë nuk dija shumë rreth saj,” tha Stranahan. “Kur shkruan për një portal konservator, çdo herë që në titull shkruan emrin e George Soros është një ditë e mirë,” tha ai, duke shtuar se besonte se raportimi i tij i vërtetonte në mënyrë të pavarur pretendimet e Gjorcev. Gjorcev na tha disa herë që t’i drejtoheshim qendrës së komunikimit të VMRO-së, e cila nuk iu përgjigj kërkesave për koment. Njëkohësisht, Mercury Public Affairs, firma e lobimit që anon nga republikanët, ka nënshkruar një kontratë të errët – dhe ndoshta të paligjshme – me Maqedoninë. Dosjet e FARA me Departamentin e Drejtësisë në SHBA, duke filluar nga shkurti, tregojnë se firma është lidhur me një korporatë jofitimprurëse e regjistruar në Nju Jork, Fondacioni Libertas, me një kontratë prej 15,000 dollarësh në muaj për “Çështje qeveritare, të jashtme dhe publike specifike dhe/ose individualizuar për Rumaninë, Bullgarinë, Maqedoninë, Serbinë dhe Greqinë”. Libertas figuron vetëm me emër. Organizata u themelua në gusht, vetëm një ditë para se Mercury të paraqiste dokumente në Kongresin e amerikan për të deklaruar lobimet e tyre. Libertas ndan të njëjtën adresë sipas regjistrimit me firmën e kontabilitetit në Bruklin, e cila ndihmoi në inkorporimin e saj. Sipas dosjeve të FARA, oficeri i vetëm i bërë publik i Libertas është Bekzhod Isakdjanov, për të cilin nuk dihen shumë gjëra. Sipas një analize të profileve të mediave sociale të lidhura me detajet e tij, ai është një 38-vjeçar me origjinë nga Uzbeku që jeton në Bruklin. Ai nuk iu përgjigj kërkesave të përsëritura për koment. Ekzistojnë gjithashtu prova që lidhin Merkur direkt me Maqedoninë. Një prokurim publik i botuar në maj tregon se qeveria e Maqedonisë ra dakord në nëntor të paguajë 144,000 dollarë për degën e Mercury në Mbretërinë e Bashkuar për punën në lidhje me marrëdhëniet me publikun. Është e paqartë nëse kjo marrëveshje në Mbretërinë e Bashkuar lidhet me kontratën Mercury-Libertas ose është për punë të tjera. Nëse ato janë të lidhura, atëherë ekziston një hendek i pashpjeguar tre-mujor midis Merkurit që filloi punën në gusht dhe nënshkrimin të deklaruar të kontratës në nëntor – duke ngritur pyetje mbi atë që paguante dhe mënyrën se si . Zbulimi që qeveria maqedonase ka paguar degën e Merkur në Mbretërinë e Bashkuar gjithashtu ngre perspektivën që VMRO ka përdorur paratë e taksapaguesve për interesat e partisë. Një anëtar i komitetit ekzekutiv të VMRO, i cili foli në kushte anonimiteti, tha për OCCRP dhe partnerët se firma lobuese ka punuar për partinë në SHBA – dhe se Gjorcev ishte njeriu kryesor. “Nuk e di se kush e krijoi Fondacionin Libertas, por e di që Merkuri punon për VMRO”, tha anëtari i komitetit ekzekutiv. “Dhe jo vetëm për VMRO. Ka pasur disa koordinime me grupet e tjera të interesit nga vende të tjera,” tha ai, pa dhënë shpjegime të mëtejshme. Pyetur nëse Mercury kishte punuar për VMRO, Vin Ëeber, partner te Mercury dhe ish-kongresmen republikan tha: “Bëmë disa punë për ta, por unë nuk isha i përfshirë, prandaj duhej t’ju referoj te një partner tjetër në firmën tonë”. Ayal Frank, një zv.president i

lartë në firmë, tha se “Libertas është një OJQ në SHBA” dhe se Merkuri ishte konform rregullores së FARA. I pyetur për drejtorët e huaj që fshihen pas Libertas, Frank e përfundoi intervistën. “Tani më duhet të ta mbyll, në rregull?” Merkuri nuk iu përgjigj pyetjeve pasuese të dërguara me email. Craig Holman, një ekspert i lobimit në organizatën monitoruese me qendër në Uashington, Public Citizen, tha se marrëveshja Libertas-Mercury “mund të jetë një shkelje penale”. “Është aktivitet shumë i dyshimtë. FARA shumë qartë nuk lejon drejtorët e huaj të fshihen pas grupeve jo-fitimprurëse mbulesë. Dhe është detyrimi i agjentëve të huaj, në këtë rast i Merkurit, që të zbulojë plotësisht drejtorët e huaj që ndodhen pas përpjekjeve lobuese”, tha ai. Nuk është hera e parë që Mercury dhe Weber kanë rënë ndesh me rregullat e FARA. Raportimet e fundit tregojnë se prej vitesh ata nuk kanë zbuluar lobimet, bashkë me ish-drejtuesin e fushatës elektorale të Donald Trump, Paul Manafort, në emër të një organizate të lidhur me Partinë Pro-Ruse të Rajoneve të Ukrainës. Pas raportimeve, Mercury më në fund e zbuloi punën në fund të prillit. Duke pasur parasysh shembullin e Ukrainës, puna e Mercury për Libertas tregon se firmën “në rastin më të mirë po vepron lëmsh dhe në rastin më të keq mund të jetë duke marrë pjesë në fshehjen e drejtorit të huaj”, tha Holman, duke shtuar se Departamenti i Drejtësisë rrallë i ndjek shkeljet e FARA. Është e paqartë se çfarë mund të ketë bërë Mercury për Libertas. Adam Ereli, ish-ambasador i SHBA në Bahrein, i cili ka qenë nënkryetar i Merkurit nga viti 2013 deri në 2016, shkroi së paku dy artikuj mbi Maqedoninë. I pari, për Handelsblatt Global, u publikua më 20 korrik, pak para se Merkuri të fillonte punën e lobimit për Libertas (Ereli u rendit si lobist për Libertas në një mbledhje të Kongresit në gusht). Një tjetër artikull i ashpër kritik ndaj prokurorisë speciale të Maqedonisë u botua për The Hill në nëntor, pak pasi Ereli u largua nga Merkur. Asnjë artikull nuk përmend e Mercury. Në një intervistë telefonike, Ereli tha se artikujt nuk ishin pjesë e punës së tij të lobimit. “I shkrova sepse unë jam i interesuar për Maqedoninë”, tha ai. Arritja në Kongres Ndikimi më i madh i lobimit të VMRO-së u pa në Kongresin e SHBA-së, kur më shumë se një duzinë përfaqësuesish dhe senatorësh nënshkruan letra kritike ndaj Soros dhe veprimtarisë së tij në Maqedoni. Lobimi filloi që në sezonin e zgjedhjeve presidenciale të SHBA gjatë vitit të shkuar. Më 5 tetor, kur filloi fushata zgjedhore në Maqedoni, Gjorcev, politikani i lartë i VMRO, organizoi një takim midis Gruevskit dhe Chris Smith, një përfaqësues republikan nga Nju Xhersi, sipas dy burimeve të lidhura me këtë çështje. Një video e postuar në internet tregon Gjorçevin në takimin mes Gruevskit dhe Smithit. Duke folur për një grup xhirimi maqedonas në lidhje me zgjedhjet e ardhshme, Smith paralajmëroi: “Disa të majtë janë të prirur të prishin zgjedhjet… duke mashtruar dhe duke dalë me akuza që nuk lidhen me fakte”. Përfaqësuesi kryesoi një letër të nënshkruar nga gjashtë kongresmenë të tjerë dhe ia dërgoi në shkurt Zyrës Qeveritare Amerikane të Llogaridhënies duke kërkuar një investigim për punën e agjencive amerikane me grupet e Soros në Maqedoni, sipas Jameson Cunningham, një zëdhënës për një tjetër nënshkrues, republikanin, Randy Hultgren. Përfaqësuesit e Smith nuk iu përgjigjën kërkesave të shumta për koment. Mike Lee, një senator republikan nga Utah, mbikqyri dërgimin e dy letrave, një në

janar për ambasadorin amerikan Baily në Maqedoni dhe një tjetër, nënshkruar nga pesë senatorë të tjerë në mars për sekretarin e shtetit Rex Tillerson. Indiciet janë që – siç sugjeron kontrata e Mercury – Maqedonia të mos jetë i vetmi vend i përfshirë. Conn Carroll, një zëdhënës për Lee, tha se letrat u hartuan pasi senatorit “iu qas një grup legjislatorësh nga disa vende të tjera të huaja, përfshirë Maqedoninë” dhe se “të paktën tre vende u përfaqësuam”. Asnjë lobist nuk u përfshi në krijimin e takimeve, tha ai. Fondacioni Heritage, një institut i shquar amerikan i krahut të djathtë, gjithashtu është përfshirë thellë në historinë e Maqedonisë dhe Soros. Që nga fillimi i vitit, Heritage dhe publikimi i saj “Daily Signal” kanë botuar më shumë se dymbëdhjetë artikuj mbi këtë temë. Në një artikull të Trashëgimisë më 25 prill, Lee kritikoi bashkëpunimin amerikan me iniciativat e Sorosit jashtë vendit. Judical Watch, një grup konservator i avokatisë, njoftoi gjithashtu po atë muaj se do e padiste Departamentin e Shtetit dhe Agjencinë Amerikane për Zhvillim Ndërkombëtar për të marrë dokumente mbi veprimtarinë Soros në Maqedoni. Mike Gonzalez, një anëtar i lartë pranë Heritage, i tha OCCRP se ishte “qesharake” të mendohej se puna e fondacionit ishte e lidhur me çdo përpjekje lobimi. Megjithatë, ka dëshmi të lidhjeve personale midis Heritage dhe figurave të VMRO-së. Filip Jolevski, djali i ish-ambasadorit të Maqedonisë në Uashington, Zoran Jolevski, punoi për Heritage për një vit nga 2013 deri në 2014. Jolevski (babai) u takua me presidentin e atëhershëm të Heritage, Jim DeMint, në korrik të vitit 2014, ku të dy meshkujt që mbanin veshje me logon e Fondacionit. Lobimi majtas Drejtimi i VMRO-së te e djathta amerikane ndoqi një fushatë më publike që vuri në shënjestër administratën e Obamës dhe vendimmarrësit e tjerë të SHBA-së nga fundi i mandatit të presidentit. Pas marrëveshjes së ndërmjetësuar nga BEja në vitin 2015, ku qeveria e VMRO-së të Gruevskit u largua nga pushteti, partia nisi një grup shpenzimesh në Shtetet e Bashkuara për të lobuar për interesat e saj. Regjistrimet e FARA tregojnë se ajo ka angazhuar tre firma të lobimit dhe marrëdhënieve me publikun: The Daschle Group dhe New Partners, të dyja kompani të afërta me Partinë Demokratike; dhe Global Security and Innovative Strategies (GSIS), një firmë këshillimi për sigurinë. Të dhënat e transaksioneve financiare të VMRO-së të marra nga OCCRP dhe NOVA tregojnë se partia ka paguar të paktën 721,000 dollarë për New Partners dhe GSIS nga mesi i tetorit 2015 deri në prill 2016. Të dhënat e Daschle Group pranë FARA tregojnë se ata kanë marrë 432,637 dollarë nga janari 2016 deri në janar 2017. Sipas dosjeve të FARA, Daschle Group organizoi takime me zyrtarë të lartë të Departamentit të Shtetit dhe kongresmenë. GSIS organizoi takime në janar të vitit 2016 midis Gruevskit dhe Pete Sessions, kryetarit republikan të Komitetit të Rregullave të Shtëpisë dhe Alan Bersin, një zyrtari të lartë të Sigurisë Kombëtare. New Partners, që punoi për VMRO për pak më shumë se një muaj në fund të vitit 2015 dhe në fillim të vitit 2016, shkroi njoftime për shtyp dhe nxori dy opinione në emër të partisë në mediat amerikane, sipas dosjeve të firmës në FARA. Nathan Daschle, president i Daschle Group, nuk pranoi të komentojë, por tha se kompania nuk punoi më me VMRO-në në shkurt. GSIS, e cila përfundoi kontratën e saj me VMRO në 2016, nuk pranoi të komentojë gjithashtu. Cara Morris Stern, e cila më parë u mor me kontratën e VMRO-së me New Partners, por që tashmë është bërë partnere

themeluese e New Paradigm Strategy Group, tha se puna e kompanisë ishte në përputhje me FARA dhe se firma “nuk mund të ketë paguar njerëz për të shkruar gjëra.” Të dhënat e transaksioneve të VMRO gjithashtu përmbajnë një marrëdhënie të mëparshme të pazbuluar midis VMRO dhe një firme politike amerikane: 290,700 dollarë pagesa për AKPD Message and Media, një kompani mediatike politike e themeluar nga ish-shefi strategjik i Obamës, David Axelrod. Është e paqartë se çfarë pune ka bërë AKPD për partinë. AKPD nuk ka paraqitur të dhëna te FARA. Joe Goldberg, një zëvendëspresident i firmës, nuk pranoi t’i përgjigjet pyetjeve të dërguara me email. Një Dhomë Jehone Ndërkombëtare Përpjekjet e lobimit të VMRO-së në Maqedoni nuk kanë qenë vetëm për ndikim te amerikanët. Mbulimi mediatik dhe aktivitetet e organizatave lidhur me Maqedoninë, që u organizuan në Shtetet e Bashkuara, janë përdorur nga mediat kryesore pro-VMRO të Maqedonisë dhe janë riprodhuar për qëllime të propagandës së brendshme. Media shtetërore ruse, e cila kanë shënjestruar rajonin me botime në gjuhën lokale, janë bashkuar në këtë gjë. “Të gjitha mediat e kontrolluara nga VMRO e dinë për artikujt e paguar para se të publikohen”, tha anëtari i komitetit ekzekutiv të VMRO. “Qendra jonë e komunikimit ua thotë atyre, pastaj redaktorët i marrin, nganjëherë edhe të përkthyera dhe puna e tyre është t’i ripublikojnë dhe t’i reklamojnë në lajme sa më shumë që munden, për shembull duke bërë debate pasuese me ekspertë të paguar nga ne”. Kjo daton që në ditët e hershme të fushatës lobuese. Në dhjetor të vitit 2015, lobistët e atëhershëm të VMRO-së, New Partners, publikuan një artikull në The Hill nga një konsulent mediatik i majtë, Michael Meehan, duke akuzuar opozitën e atëhershme se ka sulmuar “shtypin e lirë” të vendit. Historia të nesërmen u bë artikull kryesor në dhjetëra media të besnikë të VMRO-së. Gruevski dhe Gjorcev takuan Meehan, drejtorin e përgjithshëm të Squared Communications, tetorin e kaluar. Meehan nuk iu përgjigj kërkesave për komente. Opinioni i nëntorit i Erelit, ish-nënkryetari i Mercury, pati një efekt të ngjashëm. Artikulli, i botuar gjithashtu në The Hill, akuzoi prokurorinë speciale të vendit për “polarizimin e detyrës, duke bërë punën e partisë opozitare dhe duke çuar përpara axhendën e tyre”. Artikulli u mor nga disa media, përfshirë Puls 24, një faqe interneti e zotëruar nga besniku i VMRO-së, Filip Petrovski. Letrat e kongresmenëve të SH.BA-së që kritikuan Sorosin shkaktuan një tjetër shpërthim vëmendjeje nga media maqedonase dhe ruse. Më 14 mars, Mike Lee dhe pesë senatorë të tjerë i shkruan Sekretarit të Shtetit Tillerson, në letrën e tretë të këtij lloji të kongresmenëve. Të nesërmen, kanali i lajmeve konservative Fox News e transmetoi historinë në faqen e vet të internetit dhe në televizion. Gjatë katër ditëve pasuese, media e Kremlinit dhe Sputnik e shfaqën të paktën tetë herë në faqet e tyre në gjuhën angleze, serbe dhe rumune historinë. Artikulli qarkulloi gjatë në Maqedoni. Në një artikull ku iu përgjigj kritikave se Fondacioni Heritage, i cili gjithashtu e mbuloi gjerësisht artikullin e letrës – ishte në linjë me propagandën e Kremlinit, zyrtari i lartë i Fondacionit Gonzalez ishte i ashpër. Titulli i artikullit shkruan: “Nuk kemi pse zgjedhim midis Putinit dhe Xhorxh Sorosit.” Raportim shtesë nga Bermet Talant, Vanja Lakic dhe Jonny Wrate. Kjo artikull është i dyti nga seria Spooks and Spin: Information War in the Balkans. Artikulli i parë, mbi operacionet e spiunazhit rus dhe serb, mund të lexohet këtu. Marrë nga OCCRP.

Qershor 2017

Blog

U largova nga Serbia shumë vite më parë dhe kam humbur kontaktet me Milicën. Por e imagjinoj atë, që sheh lajmet e trazuar nga kryeministrja e re pa buzëkuq dhe penel sysh. Sa për mua, ndjej se nuk e njoh më Serbinë. Një serbe që nuk e di se çfarë është Maybelline – dhe as që i intereson? Ku po shkon bota?

Kryeministrja serbe pa makijazh më trondit edhe mua Harrojeni çështjen si lesbike. Ç’ka është vërtet shqetësuese për Ana Brnabiç është se ajo nuk vë buzëkuq apo laps sysh.

MARCUS TANNER | BIRN | LONDËR

ë vjen shumë keq për deputetët serbë. Po, më dëgjuat mirë. Më vjen keq për ta. Nuk është çudi që presidenti Aleksandër Vuçiç e pati të vështirë me sa duket, të bindë deputetët e partisë së tij progresive të votojnë për Ana Brnabiç si kryeministre. Ishte mjaft gjë e keqe për ta që ajo ishte grua. Edhe më keq akoma, ajo dukej se nuk ndjente tërheqje fizike për atë bishë mitike leshatore, mashkullin serb. Më keq ende, sërish – nëse mund të bëhet më keq – ajo nuk i bindet Rregullit Nr. 1 të Gruas Serbe – ajo nuk vë aspak makijazh. Atyre që nuk kanë jetuar kurrë në Serbi, siç bëra unë për shtatë vjet, duhet t’i shpjegohem. Ashtu sikurse në Arabinë Saudite një gruaje nuk i lejohet të dalë nga shtëpia pa një rojëtar, në Serbi asnjë grua nuk del nga shtëpia pa u mbuluar me fondatinë, buzëkuq dhe penel. E di këtë nga eksperienca ime personale, pasi kam ndarë një apartament në Beograd në vitet 1990 për tre vjet me Tipin A (standardi) i Gruas Serbe të quajtur Milica. Jo vetëm që Milica nuk largohej kurrë nga shtëpia pa parzmoren e saj lustruese, asnjë qenie edhe brenda shtëpisë nuk e pa ndonjëherë atë pa tualet. Çdo ditë, përpara se të lindte dielli, i zhytur në gjumë, dëgjoja derën e banjos të mbyllej dhe rrjedhjen e dushit. Ky ishte thjesht fillimi i një rendi një-orësh të larjes, pastrimit dhe ngjyrosjes, në fund të të cilit ajo shfaqej me një pamje triumfuese, shkëlqyese dhe gati për botën. Ah, do të thoni ju, kjo për shkak se i duhej: ishte një stjuardesë apo menaxhere e një hoteli luksoz. Në fakt, jo, ajo kishte një punë shumë modeste si shitëse në një cep të errët të Beogradit. Dyshoj që men-

dimet e kolegëve të saj për këtë çështje të ishin motivi kryesor për regjimin e saj. Epo, do të thoni, ishte e qetë në fundjava, apo jo? Gaboheni. Pavarësisht faktit se fundjavat e Milicës nuk dukej se përfshinin diçka më entuziastmuese se marrja e autobusit për në Obrenovac për të parë prindërit dhe gjyshërit e saj – nuk e pashë kurrë të hipte në autobus më pak e kuruar se ditët e javës. Do të mendoni se ajo ishte ekstrem – një e fiksuar. Aspak. Nuk kam takuar kurrë një grua serbe pa makijazh; gratë në treg nuk dukeshin se merreshin shumë me këtë – por do të thosha që kam takuar shumë pak prej tyre. Më bënte çudi se sa të vendosur i përmbaheshin standardeve në këtë aspekt edhe në situatat më ekstreme. Më bëri përshtypje veçanërisht zhvendosja e një familje refugjate nga Knin në apartamentin ngjitur. Ata ishin larguar nga Kroacia me vetëm disa valixhe dhe një ditë apo dy pas mbërritjes, Milica dhe unë shkuam t’u uronim mirëseardhjen me një tortë. Mamaja u mrekullua nga gjesti ynë. “Vajzave do t’u pëlqejë shumë!” mbaj mend të thoshte. “Ku janë ato?” e pyeta. “Në banjo, duke bërë makijazhin,” u përgjigj ajo. “Mirë, do të presim derisa të dalin,” vazhdova unë. “Oh, mos u shqetësoni për këtë!” tha mamaja e tyre. “Do t’u duhen orë.” U befasova – nuk më bënte shumë kuptim – vënia e makijazhit. Përse? Për kë? Por Milica pohoi me kokë, e kënaqur të shihte se rregullat e shenjta të grave serbe ruheshin. U largova nga Serbia shumë vite më parë dhe kam humbur kontaktet me Milicën. Por e imagjinoj atë, që sheh lajmet e trazuar nga kryeministrja e re pa buzëkuq dhe penel sysh. Sa për mua, ndjej se nuk e njoh më Serbinë. Një serbe që nuk e di se çfarë është Maybelline – dhe as që i intereson? Ku po shkon bota?

Ku gabuan në hapa diplomatët e huaj në Kosovë. Dhe pasojat e atij gabimi.

Këshilla Ime për Diplomatët në Prishtinë Andrea Lorenzo Capussela | BIRN | Prishtinë

ë shqetësuar dhe të dëshpëruar, mbrëmë diplomatët bilateralë dhe multilateralë të Prishtinës kërkuan këshillën time. I pashë ata këtë mëngjes në ambasadën amerikane. Kjo është ajo çfarë u thash. Biseda është e imagjinuar. Në zgjedhjet e fundit, paraardhësit tuaj bënë një gabim, efektet e të cilit tani po ua djegin duart. Pra, dëgjoni me kujdes. Ata gabuan që nuk lejuan që Vetëvendosje ta bëjë gabimin dhe të hyjë në një koalicion qeveritar të udhëhequr nga një segment i elitës së Kosovës. Arsyetimi i tyre, në qoftë se ju doni ta quani kështu, ishte se ngritja e Vetëvendosjes në pushtetin ekzekutiv do të kishte penguar përparimin e mëtejshëm të dialogut Prishtinë-Beograd dhe do të pengonte zbatimin e marrëveshjeve tashmë të arritura. Pasojat i dini më mirë se unë. Dialogu pati ngecje dhe u bojkotua përkohësisht nga elita. Marrëveshjet qëndrojnë të pazbatuara dhe tani janë edhe më të papëlqyeshme sesa ishin. Dhe Vetëvendosje dyfishoi votat. Përveç paaftësisë dhe korrupsionit të qeverisë së fundit, ata i fituan të gjitha këto vota edhe për shkak se i përjashtuat nga qeveria. Natyrisht që Vetëvendosje shtoi një dozë populizmi dhe ekstravagance ndaj apelit të saj si opozita e vetme e vërtetë. Por ju nuk mund të ankoheni për shkak se ishte e qartë se ata do ta bënin këtë, po ashtu edhe kur policia i arrestoi ilegalisht ata, ju nuk e ngritët gishtin. Çfarë do të kishte ndodhur nëse do ta lejonit Vetëvendosjen në qeveri? E pra, është e thjeshtë. Dialogu do të ishte po aq i lodhur, por çdo përparim i bërë do të ishte mbështetur në mbështetjen e vërtetë politike dhe popullore në Kosovë: do të ishte progres i vërtetë dhe jo imagjinar. E njëjta gjë vlen edhe për zbatimin e marrëveshjeve. Por ajo që ka më shumë rëndësi është se Kosova do t’i kishte debatuar ato çështje dhe kjo do të ishte një shkollë shumë e nevojshme e demokracisë, e cila është menaxhimi i konflikteve politike: një shkollë e hapur dhe e arsyetuar rreth çështjeve të vështira politike. Kështu që ju dhe Kosova nuk do të kishit qenë më keq se sa jeni aktualisht. Por paralelisht, Vetëvendosje do të ishte dëmtuar nga bashkimi i saj me elitën. Kjo do të ishte e keqe për Kosovën, por e mirë për ju. Vetëvendosje kurrë nuk do t’i kishte dyfishuar votat e saj të dielën. Ajo do të ishte ose e ndarë, midis radikalëve dhe të moderuarve, ose do të fillonte një transformim të pandjeshëm në një parti tjetër elitare, sepse tundimet ndaj vjedhjes dhe mosndëshkimit janë vështirë të rezistueshme dhe as Vetëvendosje nuk mund të supozohet të jenë shenjtorë. Ju tani do të keni një Vetëvendosje në rrugën drejt normalizimit. ‘Tani e shihni gabimin?’, Thashë në këtë pikë. “Po!”, U përgjigjën. ‘Mirë – i inkurajoja unë- por tani dëgjoni edhe më me kujdes, sepse bëhet pak më e vështirë’. Duke dyfishuar votën, Vetëvendosje tani është më mirë e mbrojtur nga rreziku i infektimit nga elita. Cilido qoftë numri, ka të ngjarë të jetë partneri politikisht dominues i ndonjë koalicioni me elitën. Pra, një koalicion i tillë mund ta menaxhojë me heshtje daljen graduale të elitës ekzistuese dhe të përgatisë Kosovën për një formë më të mirë të politikës. Shënoni këto fjalë: ‘heshtje’ dhe ‘graduale’: unë po flas për një tranzicion, si një alternativë ndaj trazirave sociale, të cilat i frikësoheni dhe drejtësisë së pamposhtur, të cilën ata do ta meritonin. Sigurisht, nuk do të fitonit shumë në dialogun BeogradPrishtinë. Por: (1) kujt po i bëhet vonë? Dialogu është gjithsesi një fiksion (e vetmja gjë që ka rëndësi është pranimi në BE, i cili do të zgjidhë të gjitha problemet, por është shumë larg); (2) ju nuk do të keni përparim gjithsesi, me një kundërshtim dy herë më të madh të Vetëvendosjes. Ajo që ju dhe Kosova do të merrni është qeveria më e mirë, më e pastër dhe më e përgjegjshme, dhe ndoshta një ndryshim në gjendjen popullore: pakënaqësia mund të shndërrohet në shpresë. Sigurisht asnjë nga këto nuk mund të funksionojë. Por ju nuk keni mundësi tjetër, sinqerisht. Nëse e mbani Vetëvendosjen dhe bekoni një qeveri tjetër të udhëhequr nga elita, ju rrezikoni një kryengritje në çdo kohë së shpejti dhe ndoshta një valë të refugjatëve, ndoshta më të madhe se në vitin 2014. Ju nuk jeni, ta themi, mendjet më të ndritura të shërbimeve tuaja të huaja. Por ju me të vërtetë do të dukeni budallenj nëse kjo do të ndodhë. Pra, hidhni në shportë raportet që po shkruani në kryeqytetet tuaja kryesore, dhe për një herë u jepni atyre analiza të vërteta dhe këshilla të guximshme. Ju mund ta përballoni atë: shpresat tuaja për një karrierë të shkëlqyeshme janë harruar tani, nëse e gjeni veten në Prishtinë edhe mund t’i lejoni vetes të merrni rreziqe. Në të vërtetë ju duhet, nëse doni ta shpëtoni karrierën tuaj. Kjo është ajo që duhet të bëni. Së pari ndani të dy koalicionet e elitës: thyeni ato. Pastaj zgjidhni disa pjesë të elitës (ju zgjidhni ato) dhe i bashkoni ata me Vetëvendosjen në një koalicion qeveritar, me një shumicë të shëndetshme. Pjesët që nuk i përdorni i hidhni në opozitë, dhe ua dërgoni emrat e tyre në Gjykatën e Hagës duke thënë se ata mund të paditen dhe të shpallen fajtorë. Para se të bëni ndonjë prej këtyre, thirrni disa trupa të NATO-s dhe i dërgoni ato me tanke për të patrulluar fshatrat e elitave që do të largohen, që të mos bien në tundimin e një zyrtari të paditur të EULEX-it. Pasi të keni bërë gjithçka tërhiquni në ambasadat tuaja dhe lëreni që politika e Kosovës ta vazhdojë rrugën e saj. Kjo do të jetë e mjaftueshme. Pjesët e elitës që do të shpëtonin do të luanin sipas rregullave, sepse ata do të kenë parë se ata që u hodhën poshtë shkuan në burg dhe detyrimet e zyrës së lartë do ta përqendrojnë mendjen e Vetëvendosjes në çështjet sociale dhe republikane. Dhe të gjithë do të jenë mirë, nëse e gjitha nuk do të shkojnë keq. Por është një rrezik që duhet ta merrni. Marrë nga Kallxo.com

No.

June 2017 Monthly

Socialists win majority as voters abandon opposition Democrats Results of the Sunday elections gave the Socialist Party almost half of the vote count and created the first single-party majority in the country since 2001. The opposition leader Lulzim Basha is facing calls to step down after registering the worst poll result for his party since 1997.

Edi Rama won the majority of votes during the elections. Photo:Ivana Dervishi

OPINION

FEATURE

Albania’s Election Escapades

Albanian Police Go Airborne for AntiCannabis Offensive

Patronage and corruption keep voting a ‘low-standard’ exercise in democracy. The country has changed radically since the bleak days of one-party rule. But the scars of totalitarianism run deep, and democracy remains an elusive goal.

After efforts in 2016 to curb widespread cannabis cultivation in Albania were unsuccessful, police have deployed helicopters as part of a new national effort to end the growing of illegal crops.

June 2017

ANALYSIS Socialists win majority as voters abandon opposition Democrats Results of the Sunday elections gave the Socialist Party almost half of the vote count and created the first singleparty majority in the country since 2001. The opposition leader Lulzim Basha is facing calls to step down after registering the worst poll result for his party since 1997. GJERGJ EREBARA | BIRN | TIRANA

he Socialist Party of Albania secured a landslide victory over its nominally rightwing Democratic Party opponents on Sunday’s Parliamentary Elections – which registered the lowest voter participation rates ever and a rejection of the Democratic Party from its traditional supporters. The third largest party in the country, the Socialist Movement for Integration, SMI, declared on Tuesday that it will be in opposition in the next four years after securing a strong growth in the voter count compared to the 2013 elections. Since 2009 the SMI has been a kingmaker for both Democratic Party and Socialist led governments; however, because the Socialists secured a majority of 74 seats in Albania’s 140 seats parliament, its MPs are not needed any more to form a government. With almost 99 per cent of the votes counted, the SP received 48.33 % of the votes while the DP received just 29%. While the result shows a big difference between the winner and the looser of the poll, the D’Hondt formula of the ‘highest averages’ and the system of the regional proportional representation that has been used in Albania since 2009, gave to the SP a modest majority of 74 MPs in the 140 seat parliament. This is the first case since 2001 when a single party manages to win a majority in the parliamentary elections in Albania. In the 2005 parliamentary elections, while the DP managed to win a majority with the help of allies by using loopholes in the previous mixed majoritarian-proportional system, which allowed Albanians to vote separately for candidates and for parties. The DP urged its supporters to vote for its candidates and for one of its clientele parties allied at that time. Under the regional proportional system in 2009 the Democrats won 70 seats in parliament, while the Socialists in 2013 won 65 MPs. In both cases, the Socialist Movement for Integration became king-

maker and allied itself first with the DP in 2009 and later with the SP before being shunned by both parties ahead of Sunday’s poll. During the eight years as a junior coalition partner, the SMI managed to reap disproportional benefits from power and was accused from both sides for creating a political machinery based on the spoils of public jobs and contracts. Low participation rates Final poll results show that the low voter participation rate is the main determining factor in the outcome of Sunday’s election. From 3.45 million Albanians with voting rights, about 1.6 million or just 46.8% voted. Compared to the 2013 elections, there were about 160,000 votes less in the ballot boxes while the voting list has increased by 180,000 new voters. The Vlora region had the lowest participation rate in the country with about 35.8%, followed by Shkodra with about 42%. Districts with the highest participation rates were Dibra 55% and Kukes, 52%. In the 12 electoral districts in the country the participation rate fell compared to the 2013 parliamentary elections. The districts with the biggest drop in voter participation were Kukes and Tirana by 9.2 percentage points each, followed by Fieri by 8.3 percentage points. Sunday’s election registered the lowest participation rate not only compared to the previous parliamentary poll but also with other polls in the country’s recent history. While it is a well-known fact that a big chunk of Albanians registered in voters rolls live abroad and have no practical possibility to participate in elections, still, an estimated 340,000 Albanians that reside in the country didn’t vote on Sunday - if we count as a ‘boycott’ new voters added in the voting list since 2013 and the drop in actual votes compared to four years ago. If these Albanians would have voted, they would have produced enough political clout to select 25 MPs. Albania faced a massive emigration wave in 2015, which might suggest a pop-

ulation drop instead of a ‘boycott’. However, official statistics shows that the country’s population has grown since 2013 and the government denies of having a massive migration problem. Opposition in free fall The low participation rates caused a drop in the number of votes for the parties on the left of the political spectrum compared to the 2013 elections- with the exception of the SMI. However, the biggest drop from the voter boycott was registered by the right-wing opposition.

While the result shows a big difference between the winner and the looser of the poll, the D’Hondt formula of the ‘highest averages’ and the system of the regional proportional representation that has been used in Albania since 2009, gave to the SP a modest majority of 74 MPs in the 140 seat parliament. In 2013, the Socialist Party earned 713,000 votes alone while its allied clientele parties, about 36 in total excluding SMI, received 100,000 votes more. On Sunday, the SP got 757,000 votes, about 43,000 more than in 2013 and about 56,000 less if we take into account the smaller parties votes. On the right, the gap is bigger. The Democratic Party, while preserving its position as the second largest party in the country, managed to get about 451,000

votes on Sunday, about 76,000 less than in 2013. If we count as rightwing votes those which in 2013 went for smaller DP allied parties, then to the DP lost about 184,000 votes compared to four years ago. In 2013, both SP and DP rallied a large number of clientele parties, a practice used in Albanian politics since the fall of communism to increase the number of people engaged in the electoral campaign. Such parties usually do not pretend to win MPs, but when they compete as part of a coalition, the bigger parties promise to them a share of the spoils of power if the elections are won - in exchange of rallying support for the coalition. Both SP and DP decided to stop such practices this time around and considered the allied votes as their own. The overall results shows that the missing votes on Sunday’s elections were basically a mass boycott of the traditional rightwing voters to their main opposition party and a much smaller boycott of the leftwing voters. In contrast with the DP and SP, the Socialist Movement for Integration managed to secure a large increase in both votes and seats in parliament. It got about 223,000 votes nationally or about 14 per cent, compared to 180,000 or 10% back in 2013. The SMI managed to earn 19 seats in the new parliament but because it will be in opposition in the next four years is not happy with the result. The other relevant small party, the Party for Justice, Integration and Unity, PDIU, managed to earn 72,000 votes and three MPs, a large increase compared to 2013. However, PDIU leader Shpetim Idrizi lost his seat in parliament since the party didn’t manage to surpass the electoral barrier of 3 per cent of the vote in the Tirana Electoral District. Before the elections speculation was rife that the PDIU was treated with kid

June 2017

Albanian Opposition Leader Faces Revolt After Defeat Following the disastrous result of the Democratic Party in the recent election, Lulzim Basha’s position is under threat.

Albanian Prime Minister and his wife, Linda Rama during a rally in Vlora. Photo:Facebook Opposition leader, Lulzim Basha and his supporters. Photo:Facebook

FATJONA MEJDINI | BIRN | TIRANA

gloves by the SP as a reserve plan to form a coalition government if the SP stopped short of a 71 MP majority. Immediately after the election, one of the three MPs of PDIU, the 22 years old Reme Lala stated her support for Prime Minister Edi Rama. She is known as a daughter of a businessman called Korab Lala, also known with the name Ymer Lala- according to her integrity disclosure file published by the Central Electoral Commission. She managed to win a difficult mandate in the Dibra district for a party which claims to represent Albanians expelled from Greece after the Second World War and do not reside in the Dibra district. The leftwing Social-Democratic Party, PSD, which has had no MPs in parliament since 2009, won one seat with the former Socialist Party MP Tom Doshi who secured 13,000 votes in his home district of Shkodra.

The first clear majority in eight years Overall, the Socialist Party secured 74 MPs, thus becoming the first party that has the right to rule alone since the creation of the current electoral system in 2009. It managed to get 53% of the seats by earning 48.3% of the votes. The Socialists won in ten out of twelve districts in the country while the victory was big in several districts. In two districts, Shkodra and Kukes, the Democrats managed to preserve their majority but with a much smaller margin than in previous polls. The Lezha district was a major victory for the Socialists after being won by the Democrats in the previous elections. Dibra also gave a modest victory to the Socialists for the first time but there the actual seat was won by PDIU instead of the SP. In other districts the results showed simply a much larger loss for the Democrats than in previous elections.

ulzim Basha, leader of Albania’s main opposition Democratic Party, PD, has frozen his functions in the party following its disastrous defeat in the June 25 general election. On Tuesday, Basha blamed the poor result on vote-buying but said he assumed responsibility for the setback and was freezing his mandate as party chairman, opening the way for a new competition for the post of party leader in July in which he would compete with his platform. “Where I have made mistakes, or how much I have mistaken, will not be determined by me or by those who didn’t work any single day for a win for the PD - but is going to be decided by the Democrats,” he said. The Democrats faced a storm on Tuesday when the Central Electoral Commission announced the final preliminary results. The party won only 43 seats, seven less than in the general election of 2013, and will have 31 fewer MPs in the next parliament than its main rival, Edi Rama’s Socialist Party. The PD-run coalition took around 457,000 votes in the election. In 2013, they gathered around 635,000 votes. A list of 18 members of the party chairmanship distributed a statement urging Basha to take responsibility for the losses and resign, accusing him of creating divisions within the party. Only minutes later, another list with 74 members of the party, mainly former MPs and ministers, also called for Basha to resign, calling the election result catastrophic and demanding that the leader assume responsibility. During the day, the heads of small

parties allied to the Democrats also expressed frustration over the opposition party’s technical organisation during the election. Under Basha’s strategy, they joined the lists of PD MPs - and now some of them have failed to gain an MP’s mandate. Although Basha has refused to resign, and has chosen a middle way out, by freezing his work, it remains to be seen whether he can remain at the helm of the Democrats for another four years. Basha was elected party chairman after an internal election in July 2013, after the party’s historic leader, Sali Berisha, lost his attempt to seek a third mandate as Prime Minister. Four years later, in July, Basha faces internal elections in a more difficult position, dealing with the outrage felt by many Democrats over the big loss. Basha has appointed two party vice-chairmen, Edi Paloka and Arben Ristani, to prepare the election, to be held in accordance with the “one member, one vote” principle. On Tuesday, the first candidate to challenge Basha already emerged – the former party chairman from 1992 to 1995 and former MP [left off from Basha’s election list] Eduard Selami. “Distinguished Democrats, with a deep feeling of responsibility, and with the aim of restoring the PD to its deserved glory, I announce my candidacy for chairman,” Selami wrote on Twitter. Sources told BIRN that other candidates will join the race in the next few days, with their own platforms on how the party can strengthen itself and regain the strong position of a party that ruled Albania for 14 of the last 25 years.

June 2017

ELECTIONS Albania Enjoys Calmest Ever Election Campaign With an almost complete absence of posters and other campaign paraphernalia, Albania is witnessing the most decent and calm pre-election period in its history, experts say. FATJONA MEJDINI | BIRN | TIRANA

f a foreign tourist, businessperson or other foreign visitor travelled through Albania at the moment, he or she would have no way of knowing that crucial parliamentary elections are taking place in the country on Sunday. There are no electoral posters or party flags, which usually cover the facades of every buildings ahead of elections, because this time political paraphernalia is allowed only during parties’ pre-election rallies. Yet even these rallies are unlike those before, as they have been passing off without heated speeches and a lot of noise, so as not to disturb people who are not interested in participating. “It’s the first time that if you don’t watch television, you cannot know that Albania going through an electoral campaign. This time the campaign has not interfered with people’s lives and the electoral marketing has been minimal,” Neritan Sejamini, a political analyst and editor at a website called Exit, told BIRN. Sejamini stressed that without any doubt, this electoral campaign has been one of the quietest ever held in the country. He added that this time, most parties have relied more on media than rallies. He commended the fact that this time politicians employed in the public administration were restricted from participating in the campaign. This calm and quiet campaign is one of side-effects of the US- and EU-sponsored political agreement on May 18 between the leader of the Socialist Party, PS, Edi Rama and his counterpart from the Democratic Party, PD, Lulzim Basha. This agreement ended three months of political stalemate and ensured opposition parties’ representation in the technical government which is organising the ballot, thus securing opposition parties’ participation in the election. Under the agreement, the two leaders pledged to stay away from pre-election campaigns and agreed to the establishment of government bodies - including ministers from both parties - that were tasked with monitoring and preventing any wrongdo-

ing during the campaign. The criminal code was amended as well, adding more severe measures against those who give and take money for votes or violate other standards of free and fair elections. Breaking the silence However, these measures did not prevent any disturbances. On June 20, the Socialist Movement for Integration, LSI, the junior party in the current government, filed a lawsuit against Edi Rama, the country’s prime minister and the leader of the LSI’s coalition partner, the PS. In the lawsuit, the LSI also requested that Rama be checked by doctors so that they can confirm whether he is fit to “conduct his job” or not. The lawsuit was linked with a statement by Rama during an electoral meeting on June 16, in which he called on police officers to campaign for his PS party after work. The statement essentially invited them to violate the law which bans police electoral from political parties’ campaigns even after their regular working hours. The next day, Rama apologised, saying it was a mistake. The LSI has also accused Rama’s Socialists of inciting violence against its supporters. After Gjovalin Gjini, the LSI mayor of the village of Rraboshte in northern Albania, was beaten by four unidentified men on June 16, the LSI’s local representatives accused local representatives of the Socialist Party of being behind the attack. The situation heated up on June 17 when the former chairman of the LSI, and Albanian President Ilir Meta, came to visit the wounded village headman. Meta asked the village people to arm themselves if the police fais to identify and bring to justice the perpetrators of the attack. “All residents will be armed if the police do not put a leash on those dogs,” Meta said, without hiding his anger. A few hours after the incident, police issued a statement confirming the attack but

Socialists supporters during a rally in Tirana. Photos:Ivana Dervishi

added that an initial investigation suggested that the incident was not politically motivated. PS party representatives in the area also distanced themselves from the attack. The incident was followed by two more LSI reports complaining of attacks on their supporters and blaming the police for alleged violence. The police stated they were investigating the cases. On Thursday, local media reported that two women working in a medical centre in the eastern town of Erseka became involved in a fight that was allegedly politically motivated, with one woman supporting the LSI and the other the PS. Sejamini, the editor of Exit, sees the potential for further incidents between supporters of the PS and the LSI. He said that he believes that the leaders of the two parties should stop these quarrels to prevent a further escalation of violence.

“There is a strong rivalry and feelings of hostility among them and this might bring dangerous incidents in isolated areas,” he said. But Skender Minxhozi, editor-in-chief of the Java News website, told BIRN that in his opinion, the LSI’s complaints may be a part of its pre-election strategy. “Messages like ‘we are being physically attacked because we are so strong’ looks like an electoral move,” he said, adding that no one can really predict if the situation will remain so peaceful and quiet until the end of election day. Sejamini stressed that such a calm and quiet campaign and the absence of political pressure could motivate voters to go out and participate in the elections in greater numbers. “However, the police should really be careful and committed during all these days,” he said, while concluding: “You never know how these things may go.”

June 2017

Albanians Fed Up with Politicians’ Election Rhetoric Voters at the upcoming polls want to know how education can be improved, how the economy can grow and if taxes will be cut, but politicians have only offered slogans and insults. FATJONA MEJDINIC | BIRN | TIRANA

LSI wins seats but loses ‘kingmaker’ role The LSI meanwhile, which has played the kingmaker role in governments over the last eight years, increased its number of seats on Sunday. From 16 gained in 2013, the party led historically by Presidentelect Ilir Meta, raised that number to 19. However, the scale of the Socialist victory means the LSI has lost its old kingmaker position, and may now have to go into opposition. In 2009, the LSI’s four MPs made it possible for then Democrat leader Sali Berisha to form a government, while its 16 MPs in 2013 did the same for Socialist leader Edi Rama. Skender Minxhozi, editor-in-chief of Java News portal, said the LSI had increased its vote without much effect. “The LSI was created as a party to be a kingmaker, while the current result leaves it without this organic role. It’s difficult for the LSI to be in opposition, and this party is going to suffer in this position,” he said. Ilir Meta, who resigned as party chairman in May to be elected as Albania’s new President led the LSI campaign with an aggressive tone, which was forced on him by the political war that the two main parties waged openly against the LSI. Both Rama and Basha have blamed the LSI for inefficiency and corruption within the public administration, blaming it also for supposedly misusing its kingmaker position.

lbanians are heading to the polls for general elections on June 25, but few of them seem to be satisfied with the parties’ political campaigns so far, describing them as empty of policy details and lacking genuine plans for improving people’s lives. The campaign itself started after three months of political stalemate, when the two leaders of the two main parties, the Socialist Party, PS of PM Edi Rama, and the Democratic Party, PD of opposition leader Lulzim Basha, finally struck a cooperation deal on May 18 that ensured that all the country’s main political forces would participate in the elections. The three pre-electoral months were characterised by harsh political rhetoric and constant threats from the opposition to not participate in polls, causing doubts that they would be held at the appointed time. However, when the situation finally started to settle down, the PS and PD trained their rhetoric on the smaller parties, raising the political tension again. All this seems to have taken its toll on trust in political parties among voters, many of whom told BIRN that they were disappointed with the politicians. “They don’t really care about us and our concerns, so I find it useless to really say what I would like them to take into consideration,” said one woman in the Albanian capital who did not want to give her name. “We are just so confused, from morning to evening we are listening to politicians on TV shouting at each other,” said Tirana resident Sabri Bala. This frustration among the general public escalated during the campaign because television stations have not held debates to examine parties’ political programmes on issues that concern voters. Prime Minister Edi Rama also turned down the request from his main opponent, Lulzim Basha to have a TV debate. “For the first time in this election, I’ve not seen members of the parties confront each other in debates over programmes. All I see is them slamming each other when staging meetings with citizens,” said Rakip Memisha. Education and taxes are voters’ concerns Rama has led a loud and flashy campaign, dominated by his online trolling of his political opponents using social media memes. Few electoral promises have been articulated, while Rama’s campaign rhetoric has been focused on the results he believes his government’s reforms have achieved over the last four years. On the other hand, Basha’s campaign

seems to have focused on what was not achieved in those four years by Rama’s government, which he calls a failure. Many younger voters who spoke to BIRN said that their leading concern was education, and that they have found no clarity about how the main political parties are planning to improve the system. Erjola Jata, a journalist, said that there is a lot of confusion when it comes to education. In the summer of 2015, Rama’s government passed a new law on higher education, which was strongly contested by the student unions, opposition and the junior party in the coalition government, the Socialist Movement for Integration. “We know that the law on higher education has been highly debated and opposed, although none of the parties seems to have a clear strategy about what it is going to do in this regard,” Jata said. Anisa Arranjaku, a young resident of Tirana, said that as a result of this confusion about the law on higher education and its future, students who are taking their exam for university acceptance are also perplexed about the situation. “I also wanted to hear more from parties when it comes to education financing and investment. Many schools outside Tirana are really bad when it comes to infrastructure and the quality of education,” Arranjaku said. Nineteen-year-old Serxhio Ceka said that he wanted politicians to put their focus on professional education, where he sees that Albania has a lot a do. “I have followed a professional school in Italy and their system is just amazing and gives you so much. Here you mainly

have general schools that in the end don’t provide too much, and a politician has the duty to change this,” Ceka said. Many also emphasised that lower taxes should have been promised by the parties who hope to gain power, arguing that politicians have only said that they will strengthen the economy and improve living standards, without giving any clues about how they plan to do it. “Many are talking about the need to strengthen the economy, although there is no clarity about how this is going to be achieved. The lack of a detailed programme is obvious with any of the parties,” Jata said. Alisa Kastroti, the owner of a small business in the city of Korca, said that she and her husband were waiting to hear from politicians about tax reductions for small businesses. “This all we care about and we have not heard a single solid promise in this direction,” Kastroti complained. Arranjaku also said that she would be more than glad if any politician spoke about the need for lower taxes, especially when it comes to lower- and medium-level salaries. Fadil Demirxhiu, a pensioner in Tirana, said meanwhile that though politicians often repeat that they will make the economy strong, they fail to detail how they are going to develop crucial sectors like agriculture and industry. “Is just nonsense to speak about a strong economy when you don’t have any plan to develop agriculture and industry. We are not getting anything real,” Demirxhiu said.

June 2017

FEATURE

Albanian Police Go Airborne for Anti-Cannabis Offensive After efforts in 2016 to curb widespread cannabis cultivation in Albania were unsuccessful, police have deployed helicopters as part of a new national effort to end the growing of illegal crops. FATJONA MEJDINI | BIRN | TIRANA

t 8.30am one day in June, an MI8 helicopter with room for 24 passengers took off from Farka helicopter base in Tirana for a monitoring operation headed by the state police’s director for crimes, Josif Shtembari. The helicopter headed north, and after 30 minutes in the air, it touched down at a stadium in the town of Lezha to take on board six police inspectors tasked with monitoring whether there are cannabis plantations in the surrounding region. These flights have started to become routine for the Albanian police over the last three months, and they are set to continue intensively until July. This period is crucial for the police in their battle against cannabis cultivation in Albania. Seeds can be sown from the end of April to the end of the June, and in July the first harvest takes place. The police’s mission is clear: they don’t want to allow a situation similar to 2016, a year in which cultivation of such illegal crops became widespread in the country. Police in 2016 were able to destroy 2.5 million of cannabis plants, although it is believed that many others were harvested by the growers. The large amounts of cannabis seized at the country’s borders

during the first months of 2017 appeared to be proof of this. The widespread cultivation of cannabis become a political issue in February 2017, when the opposition started a round-the-clock protest in a tent outside the prime minister’s office. The opposition put the ‘cannabisisation of Albania’ on top of its political agenda, fearing that the money reaped from this illegal activity could be injected into electoral process, and accusing the ruling majority of letting the phenomenon flourish for electoral gain. The deal between opposition and government that followed the crisis made the fight against cannabis an issue to be overseen by a task force made up of ministers from the ruling majority and ‘technical’ ministers appointed the by opposition. Police feeling positive Optimism is running high within the police that this year anti-cannabis operations will be effective, marking the first year in which the country can significantly reduce cultivation. Police director Shtembari told BIRN that monitoring from the air over the past months has shown that cultivation has been eradicated. “Albanian terrain is very mountainous

Flying anti-cannabis operation in Lezha/ Photos: Fatjona Mejdini

in some parts, so air control is necessary. But I can certainly say that the situation cannot be compared to 2016; is completely different and the overwhelming majority of the terrain controlled up to now has been clear [of cannabis],” he said. Shtembari’s optimism also comes from the fact that since January 2017, a threeyear national strategy on the fight against cannabis has started to be implemented. The strategy for the first time involves almost every state structure in the battle against cultivation, while local government has also been asked to play an important role. The strategy incentivises ordinary people to join in the attempt to eradicate cultivation - from April, the police are offering a reward of more than 2,000 euros for anyone who provides correct information about cannabis fields. “I’m optimistic that this colossal work is going to pay off. Like never before, other state institutions are getting so much more organised and supportive of the fight. Now they have legal consequences if they don’t act,” Shtembari said. According to the police, the first result of this year’s offensive have been confirmed by their close partners in monitoring cannabis cultivation, the Italian police’s Guardia di Finanza, a militarised law enforcement agency under the control of Rome’s Minister of Economy and Finance which is Italy’s main anti-drug police force. A police press statement last Wednesday said that Italian police force colonel Giovanni Conti had confirmed in a meeting with the Albanian police’s general director, Haki Cako that in 23 hours of helicopter monitoring of Albanian terrain, no cannabis plantations were identified. However, the Guardia di Finanza plans to conduct 92 more hours of monitoring flights over Albania by the end of the year. Demand for dope satisfied? During the flight, the police inspectors

from Lezha remained silent, carefully monitoring the areas under their responsibility. They asked the pilots to circle around and turn twice over mountains and hillsides where they suspected there might be indications of possible cultivation. For an hour, the helicopter flew over the Lezha, Mirdite and Kurbin areas, and monitoring was also carried out conducted around the Patok Lagoon on the Adriatic Sea shore. Official reports of the airborne inspections in the Lezha area will be compiled, although the police director told BIRN, not without pride, that the inspectors had already told him that the area was “all clear”. Artan Hoxha, a renowned Albanian crime reporter, told BIRN that he believes that the cannabis crop in 2017 is going to be much smaller than it was the previous year due to the pressure from opposition politicians, foreign powers and local media. Hoxha said that the added efforts by the police and other institutions to crack down would have an effect, though he believes that there is also another reason for a low level of production this year - that the huge amount of cultivation in 2016 fulfilled market demands. “Given the experience of the two decades of cultivation in Albania, production goes low after years in which there has been mass cultivation [like 2016]. This because the price goes down and the market is already flooded with cannabis,” he said. However, Hoxha believes that despite the increased efforts of the police this year, cultivation might continue on a smaller scale in isolated areas of Albania where there are few other sources of income. “In remote areas of the country, where people have been doing this for decades, I believe cultivation will continue on smaller plantations, and this is because they don’t know what else to do,” he said.

June 2017

“Based on data from the regulator AKEP, it is known that the mobile communication market is structured as an oligopolistic market with one operator that has a dominant position in the respective wholesale mobile communication services and with two other operators that have stable shares of the market,” the decision states.

Competition watchdog probes mobile operators for price fixing Three out of four mobile operators increased their prices for prepaid communication packages within one week and provided almost identical products to their consumers, prompting the country Competition Authority to open in-depth anti-cartel investigation on the most lucrative market in Albania GJERGJ EREBARA | BIRN | TIRANA

he three biggest mobile communication companies in Albania were put under investigation from the Competition Authority after the Albanian Consumer Center - a local NGO based in Durres filed several complains related to price fixing practices - the Competition Authority said in a decision published on its website. Information collected by the NGO showed that three out of four companies operating in the market changed their tariffs in late March and early April by cutting the amount of internet offered in prepaid communication packages, allegedly demanding higher payments from customers. “After we observed the change in tariffs, we sent a Freedom on Information Request to the country’s Telecommunication Board and the answer that we received showed that this is a clear violation of the competition rules,” Ersida Teliti, the head of the Albanian Consumer Center told BIRN. Company fillings to the country Electronic and Postal Communication Authority show that within one week in late March and early April 2017, three mobile operators changed their prepaid packages and unified them with identical prices and almost identical content. The new packages priced 800, 1,100 and 1,400 lek are offered on different commercial names from Vodafone Albania, Telecom Albania and Albtelecom but have almost the same content. In all cases, the amount of internet offered as part of these packages had been decreased sharply compared to previous offers by the same companies, obliging consumers to purchase extra internet packages. The internet packages offered has also identical prices and quantities. The decision of 23 May of the Competition Authority, ordered

“The Opening of the Procedure of the Preliminary Investigation on the Wholesale Market of the Mobile Services to investigate if there are or not signs of the limitation of the competition”. “Based on the information collected during the monitoring [process], it turn out that the three companies have changed their standard packages during the period March 27th 2017 ‐ April 4th 2017, which is perhaps a coordinated conduct,” the Authority said. “Based on data from the regulator AKEP, it is known that the mobile communication market is structured as an oligopolistic market with one operator that has a dominant position in the respective wholesale mobile communication services and with two other operators that have stable shares of the market,” the decision states. Queried by BIRN Telecom Albania, one of the operators under investigation didn’t answer to a request for comment. Vodafone Albania’s press office told BIRN that it has decided to not comment publicly on this case as long as the investigation is ongoing. Albtelecom otherwise dismissed the claims for coordinated conduct and almost identical offers and expressed bewilderment for the opening of the investigation. “We would like to emphasize that they are not almost same like the other operators packages, but just the contrary they are quite different from other operators packages; The differences mainly consists in the amount of minutes and internet volumes which make Albtelecom’ packages really attractive and profitable to the consumers,” Albtelecom noted in an emailed answer to BIRN. Three companies, same prices Filings to the Communication Board,

AKEP, obtained by the Albanian Consumer Center through a FOI request shows that the three companies revamped their offers within one week with the main change of cutting the internet amount offered in their base offers from 3 GB per month to only 0.5 GB. Consumers wishing higher internet volume can purchase extra internet packages that are priced 200-500 Leks for 1-5 GB. Furthermore, the prices of the new packages while different in names and branding, have the same prices and almost the same content. Vodafone Albania has a package called Club Basic which costs 800 lek while Telekom Albania introduced a new package called Standard S. The AKEP evaluation concludes that the Telekom ALbania package has “the same amount of minutes, SMS and internet as the Vodafone 800 Lek package”. Eagle Mobile (part of Albtelecom) has also a base package which costs 800 lek but it includes more communication minutes and SMS. Overall, a consumer may change the mobile operator but it has to choose almost the same base communication package. In the next level, Vodafone has a package called Club Superior, which costs currently 1,100 lek. Its price had been cut from 1,200 previously but in the same time, the internet included in the package was cut from “limitless” previously to 2 GB. Telekom Albania has also a package called Standard M, which also costs 1,100 lek and has the same content as Vodafone’s sister package. Telecom had increased the price of this package in March from 990 lek and equaling it with Vodafone’s. Albtelecom has also a package with the same price, but it offers 3 GB internet included and not 2 GB. Further up, the package Extra from

Vodafone is similar with the offer Standard L of Telekom and package Standard 1,400 of Albtelecom. As the name of the Albtelecom offer sugest, all these packages cost just the same, 1,400 lek. To reach this level, both Albtelecom and Telekom Albania have increased the prices of their packages in the period under investigation while Vodafone had decreased its price. With the same prices consumers of such packages have unlimited internet volume previously while with the new change they can get 4 GB in Vodafone and Telekom Albania packages and 6 GB in Albtelecom package. This is not the first time that mobile companies change their rules in the same time. Last year, all these companies changed their rule on the duration of the packages from monthly to 28 days. This change created effectively an extra ‘month’ in the 12 month solar year. The changes in the prepaid communication packages have important market implications, since most of the Albanian consumers use prepaid services and purchase such packages. The Competition Authority had previously investigated twice in the same market. Vodafone Albania and AMC (rebranded later as Telekom Albania) were found guilty back in 2007 for coordinated conduct and for abusing their market dominance position by charging the poorest consumers of Europe with the highest communication prices. In 2007, the Authority fined both companies with about 4 million euros of fines. The Authority has legal rights to fine companies for up to 10 per cent of their yearly turnover. The mobile communication market had a 47 billion lek (348 million euro) turnover during 2016.

June 2017

The tension remains high, and only an EU/US-brokered deal last month ended a Democratic Party election boycott. Proper elections are essential for Albania’s European integration, the mediators said, as is political stability to counter what one US official called “RMI” – the Russian Malign Influence.

Opinion

Albania’s Election Escapades Patronage and corruption keep voting a ‘low-standard’ exercise in democracy FRED ABRAHAMS | BIRN | BERLIN

lbanians go to the polls on Sunday for parliamentary elections – the ninth national vote since political pluralism became legal in 1990. The country has changed radically since the bleak days of one-party rule, when an unmarked ballot meant a vote for the Party of Labor. But the scars of totalitarianism run deep, and democracy remains an elusive goal. Ballot stuffing and voter intimidation left with the pyramid schemes of the 1990s but the parties today use patronage and cash. To influence media, bank accounts have replaced batons. As they have since 1990, the two main parties are vying for control – The Socialist Party, descendants of the Party of Labor, and the Democratic Party, the first opposition party after Communism fell. Both praise Europe, the market economy and the West’s fight against terrorism but they represent very different styles, sectors and business interests of the country. In a marked shift, last month the Socialists and Democrats agreed to turn their backs on the country’s third party, the Socialist Movement for Integration, which has consistently played king-maker for both sides, profiting handsomely from

its strategically oversized role. This year, both parties considered the price too high and hope to seize the crown on their own. The Socialists and their incumbent prime minister, Edi Rama, are leading in the polls and enjoy support in Western capitals but their ability to win alone remains unclear. The tension remains high, and only an EU/US-brokered deal last month ended a Democratic Party election boycott. Proper elections are essential for Albania’s European integration, the mediators said, as is political stability to counter what one US official called “RMI” – the Russian Malign Influence. International election observers have already rung an alarm bell, stressing the failure to implement a host of earlier recommendations. One report bluntly listed the concerns: “voter and candidate registration, conduct of the campaign, potential vote-buying, pressure and abuse of administrative resources, media coverage, implementation of campaign finance rules, election day procedures, and resolution of complaints and appeals.” International observers will probably nod their approval nevertheless, accepting the results while listing a litany of complaints. “Adequate and acceptable” is how observers described elections in 1997 and

International election observers have already rung an alarm bell, stressing the failure to implement a host of earlier recommendations. One report bluntly listed the concerns: “voter and candidate registration, conduct of the campaign, potential vote-buying, pressure and abuse of administrative resources, media coverage, implementation of campaign finance rules, election day procedures, and resolution of complaints and appeals.”

that low-standards approach has not changed. Low turnout is likely, too. As Albanians showed in recent years by trying to move to Germany and other countries, they like to vote with their feet. One positive result would be more women in parliament, up from the current 32 of 140. Under current law, at least 30 percent of each candidate list and one of the first three names on the list should be for women. Other welcome news would be a government and legislature, whoever wins, that carry out the desperately needed and internationally backed package of judicial reforms to tackle corruption. As do the elections, the courts still suffer from the ghosts of Albania’s near and distant past. The larger issue is the need for a clear and effective separation of powers and the construction of strong and independent institutions to constrain state power, enforce the law, and protect human rights. The standard here is not from whence Albania has come but where it should go. Fred Abrahams is author of the book Modern Albania: From Dictatorship to Democracy in Europe that covers the fall of Communism and the turbulent transition after four decades of labor camps, thought police and one-party rule.

June 2017

Analysis

If Vetevendosje or the LDK coalition do not join the PDK-AAK-NISMA coalition to form a government, there are not enough numbers to form a coalition with parties from minority communities, who have 20 seats.

Kosovo Faces Dilemma If Ex-Warriors Cannot Form Govt If the grand coalition led by former Kosovo Liberation Army fighters fails to form a new government, President Hashim Thaci must decide whether to award a mandate to the opposition or push for new polls. YLLI RUGOVA | BIRN | PRISTINA

fter 98 per cent of the votes had been counted in the snap general election in Kosovo, it was clear that a grand coalition of 14 parties, headed by the Democratic Party of Kosovo, PDK, the Alliance for the Future of Kosovo, AAK, and the Initiative for Kosovo, NISMA, had come first in terms of the number of seats. However, even though the coalition came first, it did not do well enough to form a government on its own, according to the current results. It only has 39 of the 120 seats in parliament, but needs a minimum of 41 to form a government (together with parties from minority communities that hold 20 seats). Meanwhile, Vetevendosje (Self-Determination), which ran alone, came in second place with 30 seats, the same as the Democratic League of Kosovo, LDK, which came third in coalition together with four other parties. If Vetevendosje or the LDK coalition do not join the PDK-AAK-NISMA coalition to form a government, there are not enough numbers to form a coalition with parties from minority communities, who have 20 seats. President Hashim Thaci will undoubtedly initially award the mandate to form a government to the AAK’s Ramush Haradinaj, the coalition’s candidate for prime minister. However, even if Haradinaj fails to get enough votes - and neither Vetevendosje nor the LDK coalition looks keen to join a coalition led by him - the president could give the grand coalition of his former comrades another opportunity to form a government. If it turns out that it again cannot muster enough votes in the assembly following two failed attempts, the country must go to the polls once more within 40 days. The constitution gives the president of Kosovo the right to give a mandate to only two candidates; the second one gets a chance to form a government if the president’s first choice fails to do so. If neither gets enough votes to form the government,

Supporters take a photo with PM candidate Ramush Haradinaj (centre) in Pristina/ Visar Kryeziu AP

new elections must take place. As Article 95, point 4 of the constitution, explains: “If no government is elected for the second time, the president… announces elections, which shall be held not later than 40 days from the date of that announcement.” However, a controversial ruling by the Constitutional Court of Kosovo, delivered in 2014, clarified that only a party or coalition formed before the elections, and which won the largest number of votes, can nominate a prime minister and a speaker of parliament. The same court ruling in 2014 also gave the president the right to give the prime ministerial mandate to the same party twice. However, later in the same ruling it qualifies this by obliging the president to “maintain stability” and “avoid elections”. Thus, before calling another general election, “the president must maintain the country’s stability and establish the prevailing criteria for forming a new government”. The president therefore has a constitutional obligation to avoid new elections if possible, and give the opposition an op-

portunity to form a government. Moreover, Article 95, count 1, of the constitution clearly says: “After the elections, the president … proposes a candidate for prime minister to the Assembly in consultation with the political party or coalition that has won the majority in the Assembly necessary to establish a government.” So, the mandate should go to those forces that “have won the majority in the Assembly necessary to establish the government”. But - and it is a big but - the same paragraph that the Constitutional Court changed in its controversial decision, which some believe was influenced by the PDK, interprets that point like this: “The court considers that the term ‘[necessary] to form the government’ means that the political party or coalition to be consulted is the one that has enough seats in the Assembly to create a majority. So, whether the political party or coalition will have the votes needed to form a government will be determined by a vote in the Assembly.” This means that, according to the Constitutional Court, the president is not in a

position to know in advance which party or parties have enough MPs to establish a government first, even though every citizen of Kosovo knows that there are legitimate ways to verify the numbers. (In Macedonia, for example, they require the signatures of deputies who would support the government.) But points 93 and 94 of the Constitutional Court ruling offer some hope of a legal solution to this problem. According to these points, the president is obliged to seek courses of action that avoid new elections, and is obliged to select another candidate for prime minister to achieve this. Point 93 says: “The court reiterates that Article 95, paragraph 4 of the constitution requires that there be another candidate for the prime minister, but it leaves open the question about which party or coalition will be given the mandate to propose the candidate for prime minister.” Point 94 says: “As, under the constitution, the president … represents the state and unity of the people, it is the president’s responsibility to maintain the stability of the country and to find the prevailing criteria for the formation of a new government in order to avoid elections.” So, technically, the President must first offer this possibility to the first party in the Assembly, but should give the second chance to those forces that can establish a government and thus avoid new elections. I am inclined to believe that as president, Thaci will not make the mistake of trying at any cost to give the prime ministerial mandate to his former party, the PDK. Thaci would surely not dare to violate the constitution. If he does make this mistake, however, citizens, institutions and parties must be ready to apply the right to put pressure on him to stop any such violation of the constitution. If that means camping out in front of the president’s office, so be it. Yll Rugova is a social activist who founded the Strong Party, a satirical party that ran for election in Kosovo in 2014. He teaches graphic design at UBT College in Pristina and is co-founder of Trembelat communication agency.

June 2017

INVESTIGATION How Macedonia’s Scandal-plagued Nationalists Lobbied America’s Right and Pulled Them Into an Anti-Soros Crusade How Macedonia’s Scandal-plagued Nationalists Lobbied America’s Right AUBREY BELFORD, SASKA CVETKOVSKAA | OCCRP, NOVA TV

ntil late last year, a mention of Macedonia in the halls of power in Washington, DC, would most likely elicit only shrugs. But things have changed. In recent months, America’s right has become fervently interested in what one writer termed a “battle royale” within the tiny Balkan country. On one side is Macedonia’s conservative former ruling party, portrayed by its newfound U.S. supporters as a staunch defender of free markets and traditional morality. On the other, they say, are nefarious left-wing opponents backed by billionaire financier George Soros. Conservative media outlets, such as Breitbart and Fox News, as well as the right-wing Heritage Foundation, have devoted considerable coverage to Soros’ alleged meddling in Macedonia. And more than a dozen Republican congressmen have written critical letters questioning the U.S. embassy and Ambassador Jess Baily for working with Soros-linked NGOs. Behind these headlines lies another story: a determined lobbying effort in the United States by VMRO-DPMNE, the scandal-plagued nationalist party that formerly ruled the country, an investigation by the Organized Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP) and Macedonia’s NOVA TV has found. Senior VMRO members and government officials are among hundreds of people questioned since 2015 by a special prosecutor set up to investigate alleged crimes including the illegal mass surveillance of thousands of Macedonians, electoral fraud and large-scale corruption. Since last year, senior VMRO officials have personally lobbied conservative U.S. politicians and media outlets in an attempt to discredit their domestic opponents and push the anti-Soros narrative, according to interviews and publicly available documents. Macedonia’s government also hired a Republican-leaning lobbyist, Mercury Public Affairs, for work that may have been for party interests. Mercury also appears to have obscured its Macedonia-related work in the United States by using an apparent front group – a likely violation of the U.S. Foreign Agents Registration Act (FARA). VMRO’s appeal to the American right follows an earlier, and somewhat more transparent, effort to influence decision makers under the centrist administration of former U.S. President Barack Obama. Filings and confidential transaction records obtained by OCCRP and NOVA show that, between 2015 and early 2017, the party spent more than a million dollars on four U.S.-based lobbyists and public relations firms, three of them aligned with the Democratic Party. All this has pushed Macedonia onto the

agenda in DC. Most recently, it prompted U.S. conservatives to join in on an anti-Soros line of attack favored by Russia and Europe’s authoritarian nationalists. This friendly attention has, in turn, been picked up by [media loyal to VMRO] in Macedonia, as well as by Russian state media. A Balkan Tinderbox VMRO’s influence campaign came amid a protracted political crisis in Macedonia. The conservative party, which came to power in 2006 under former Prime Minister Nikola Gruevski, cut taxes and pushed for membership in NATO and the European Union. But it also muzzled critical media, intimidated the civil service, and pursued projects tainted by allegations of graft, such as a baroque revamp of the capital, Skopje, that has cost over US$ 760 million dollars, according to the Balkan Investigative Reporting Network (BIRN). The country was pushed into the crisis in February 2015, when the leader of the then-opposition Social Democrats, Zoran Zaev, released recordings that allegedly showed that Gruevski had ordered the illegal wiretapping of over 20,000 Macedonians. Amid street protests, the European Union brokered a deal that saw Gruevski step down, fresh elections scheduled for 2016, and an independent special prosecutor established. The special prosecution began investigating alleged wrongdoing by Gruevski and other key VMRO figures. The elections, held in December, resulted in a hung parliament. The country was without a government for five months until Zaev finally formed a coalition government with two ethnic Albanian parties on May 31. The interim

period was tense, featuring regular protests and the April 27 storming of the parliament by nationalist protesters who beat Zaev and other lawmakers. Despite its new government, Macedonia remains fragile because VMRO officials “have a lot to lose,” said Florian Bieber, a professor of Southeast European Studies at Austria’s Graz University. “Losing office means they run the risk of going to jail,” he said. “Any investigations into wrongdoing will be undermined by accusations of a lack of patriotism or of outside interference.” During the crisis, VMRO and its supporters pursued a concerted anti-Soros campaign, seeing in the U.S.-based philanthropist a powerful foreign patron of their left-leaning opponents. In December, Gruevski called for the “desorosization” of the country, and demonstrators marched against Baily, the U.S. ambassador, for allegedly working with Soros-affiliated NGOs. Shortly after, VMRO supporters launched a “global initiative” called “Stop Operation Soros,” complete with an English-language website. This has gelled with Russia’s line on Macedonia. Both Russian and Serbian intelligence agencies are at work in the country, spreading propaganda and promoting nationalists in a bid to push it away from NATO membership, OCCRP and partners reported on June 4 after obtaining leaked Macedonian counterintelligence documents. Since the start of Macedonia’s crisis in 2015, Russia’s government has publicly backed Gruevski, attacked his opponents, and raised the specter of Western interference in the coun-

try’s affairs. Russian state media have also warned of a Soros-backed “fifth column” active in Macedonia. The campaign is part of a wider anti-Soros movement promoted by authoritarian governments in Europe and right-wing populists in the United States. The Hungarian and Polish governments have gone after Soros-funded groups and institutions. In Macedonia’s neighbor, Serbia, nationalist media outlets have attacked Soros as being behind a plan to destabilize the country. A March conference in Hungary’s capital that brought together populist activists adopted the name of the Macedonian group “Stop Operation Soros.” Ljupcho Zlatev, a right-wing journalist from Macedonia who attended the conference, told OCCRP that Soros was picked as a target because he personifies a liberal, globalist threat to traditional nationalism. “George Soros is not the only one, but he is a symbol,” Zlatev said. “You can’t go and protest against the British Council or the Swiss development agency, you know.” Lobbying the Right Amid its intense conflict with domestic political enemies, VMRO set its sights on the United States, where senior party officials personally met conservative politicians and journalists. Key to the effort, according to interviews, has been Vladimir Gjorcev, a young and zealous VMRO politician with strong links to conservatives abroad, who traveled to the U.S. several times in 2016 and 2017. “That’s how the story came to me. Vlad from the Macedonian parliament lobbying on this,” Lee Stranahan, a journalist who wrote about the topic for Breitbart in February, said by phone. “He was going out talking to people about the situation who didn’t know much about it. I didn’t know much about it,” Stranahan said. “When you write for a conservative site, any time when you put George Soros’ name in the headline is a good day,” he said, adding that he believed his reporting independently verified Gjorcev’s claims. Gjorcev referred several requests for interviews to VMRO’s communications center, which did not reply to requests for comment. At the same time, Mercury Public Affairs, the Republican-aligned lobbying firm, signed a murky – and possibly illegal – contract involving Macedonia. FARA filings with the U.S. Department of Justice starting in February show the firm to have been engaged by a New York-registered nonprofit corporation, Libertas Foundation, on a $15,000-a-month contract for “Governmental, external and public affairs specific and/or individualized to Romania, Bulgaria,

June 2017

Macedonia, Serbia and Greece.” Libertas appears to exist in name only. The organization was founded in August, just one day before Mercury filed documents with the U.S. Congress declaring their lobbying work. Libertas is registered as sharing the same address in Brooklyn as the accounting firm that helped incorporate it. According to the FARA filings, the head – and sole disclosed officer – of Libertas is Bekhzod Isakdjanov, about whom little is known. According to an analysis of social media accounts linked to his declared contact details, he is a 38-year-old of Uzbek origin living in Brooklyn. He did not respond to repeated requests for comment. There is also evidence tying Mercury directly to Macedonia. A public procurement declaration made public in May shows that Macedonia’s government agreed in November to pay $144,000 to Mercury’s UK branch for public relations work. It is unclear if this UK deal is linked to the Mercury-Libertas contract, or if it’s for other work. If they are linked, then there is an unexplained three-month gap between Mercury beginning its work in August and the declared signing of the contract in November – raising the question of who was paying, and how, in the meantime. The revelation that Macedonia’s government paid Mercury’s UK branch also raises the prospect that VMRO was using taxpayer money for party interests. A VMRO executive committee member, who spoke on condition of anonymity, told OCCRP and partners that the lobbying firm worked for the party in the U.S. – and that Gjorcev was the point man. “I don’t know who set up Libertas Foundation, but I know that Mercury works for VMRO,” the executive committee member said. “And not just VMRO. There has been some coordination with other interest groups from other countries,” he said, without elaborating. When asked if Mercury had done work for VMRO, Mercury partner and former Republican congressman Vin Weber said: “We did some work for them but I was not involved in it, so I’d have to refer you to another partner at our firm.” Ayal Frank, a senior vice president at the firm, said “Libertas is a U.S. NGO” and that Mercury had complied with FARA regulations. Asked about the foreign principals behind Libertas, Frank ended the interview. “Now I’m going to have to hang up on you, ok?” Mercury did not reply to follow-up questions sent by email. Craig Holman, a lobbying expert at the Washington-based watchdog Public Citizen, said the Libertas-Mercury contract “could be a felony violation.” “It’s very suspicious activity. FARA is abundantly clear that foreign principals are not permitted to hide behind non-profit front groups. And it is the obligation of the foreign agents, in this case Mercury, to fully disclose the foreign principals that are behind the lobbying effort,” he said. This is not the first time Mercury and Weber have fallen afoul of FARA rules. Recent reports show that for years it failed to disclose its lobbying, alongside former Donald Trump campaign chairman Paul Manafort, on behalf of a think tank linked to Ukraine’s pro-Russian Party of Regions. Following the reports, Mercury finally disclosed the work in late April. Given the Ukraine example, Mercury’s work for Libertas shows the firm “at the very best is acting sloppily, and at the worst may be participating in concealing the foreign principal,” Holman said, adding that the Justice Department rarely prosecutes FARA violations. It is uncertain what Mercury may have done for Libertas. Adam Ereli, a former U.S. ambas-

sador to Bahrain who was vice chairman of Mercury from 2013 to 2016, wrote at least two articles about Macedonia. The first, in Handelsblatt Global, came out on July 20, shortly before Mercury commenced its lobbying work for Libertas (Ereli was listed as a lobbyist for Libertas in an August filing to Congress). Another article sharply critical of Macedonia’s special prosecutor was published in The Hill in November, shortly after Ereli left Mercury. Neither article mentions Mercury. In a phone interview, Ereli said the articles were not part of his lobbying work. “I wrote them because I’m interested in Macedonia,” he said. Reaching Congress The biggest impact of VMRO’s lobbying came in the U.S. Congress, where more than a dozen representatives and senators signed on to letters critical of Soros and his activity in Macedonia. The lobbying started as early as last year’s U.S. presidential election season. On Oct. 5, as Macedonia’s election loomed, Gjorcev, the senior VMRO politician, organized a meeting between Gruevski and Chris Smith, a Republican representative from New Jersey, according to two sources familiar with the matter. A video posted online shows Gjorcev at the meeting between Gruevski and Smith. Speaking to a Macedonian film crew on the forthcoming poll, Smith warned: “Some on the left are prone to disrupt elections… to falsify and to come up with allegations that really have no standing in fact.” The representative took the lead in organizing a letter signed by six other congressmen and sent in February to the U.S. Government Accountability Office that requested an investigation into American agencies’ work with Soros groups in Macedonia, according to Jameson Cunningham, a spokesman for another signatory, Rep. Randy Hultgren. Representatives for Smith did not reply to multiple requests for comment. Mike Lee, a Republican senator from Utah, oversaw the dispatch of two letters, one in January to U.S. Ambassador Baily in Macedonia, and the other, signed with five other senators, in March to Secretary of State Rex Tillerson. Indications are that - as the Mercury contract suggests - Macedonia was not the only country involved. Conn Carroll, a spokesman for Lee, said the letters were drafted after the senator was “approached by a group of legislators from a number of foreign nations, including Macedonia” and that “at least three continents were represented.” No lobbyists were involved in setting up any meetings, he said.

The Heritage Foundation, a prominent right-wing American think tank, has also been deeply involved in the Macedonia-Soros story. Since the start of the year, Heritage and its publication The Daily Signal have published more than twelve articles on the topic. At a Heritage event on April 25, Lee criticized American cooperation with Soros initiatives abroad. Judicial Watch, a conservative legal advocacy group, also announced that month that it was suing the State Department and the US Agency for International Development to obtain records of Soros activity in Macedonia. Mike Gonzalez, a senior fellow at Heritage, told OCCRP it was “ludicrous” to think that the foundation’s work was linked to any lobbying effort. However, there is evidence of personal links between Heritage and VMRO figures. Filip Jolevski, the son of Macedonia’s former Washington ambassador, Zoran Jolevski, worked for Heritage for a year between 2013 and 2014. The elder Jolevski met Heritage’s then-president, Jim DeMint, in July 2014, with both men sporting necktiesbearing the foundation’s logo. Lobbying on the Left VMRO’s appeal to the American right followed a more public campaign that targeted the Obama administration and other U.S. decision-makers towards the end of the president’s tenure. After the EU-brokered 2015 deal that saw Gruevski’s VMRO government step down from power, the party launched a spending spree in the United States to lobby for its interests. FARA filings show that it hired three lobbying and public relations firms: The Daschle Group and New Partners, both companies aligned with the Democratic Party; and Global Security and Innovative Strategies (GSIS), a security advisory firm. Records of VMRO’s financial transactions obtained by OCCRP and NOVA show the party paid at least $721,000 to New Partners and GSIS between October 2015 and April 2016. FARA filings for the Daschle Group show they received $432,637 between January 2016 and January 2017. According to FARA filings, the Daschle Group organized meetings with senior State Department officials and congressmen. GSIS organized meetings in January 2016 between Gruevski and Pete Sessions, the Republican chair of the House Rules Committee, and Alan Bersin, a senior Homeland Security official. New Partners, which worked for VMRO for just over a month in late 2015 and early 2016, wrote press releases and placed two opeds on the party’s behalf in U.S. media, according to the firm’s FARA filings. Nathan Daschle, president of The Daschle

Group, declined to comment, except to say that the company stopped working with VMRO in February. GSIS, which concluded its contract with VMRO in 2016, declined to comment. Cara Morris Stern, who previously handled VMRO’s contract with New Partners but has since become a founding partner of New Paradigm Strategy Group , said the company’s work complied with FARA and that the firm “wouldn’t have paid people to write things.” The VMRO transaction records also contain a previously undisclosed relationship between VMRO and a U.S. political firm: $290,700 in payments to AKPD Message and Media, a political media company established by Obama’s former chief strategist, David Axelrod. It is unclear what work AKPD did for the party. AKPD has not filed under FARA. Joe Goldberg, a vice president of the firm, declined to answer questions sent by email. A Transnational Echo Chamber VMRO’s Macedonian lobbying effort hasn’t just been about influencing Americans. The press coverage and think tank events concerning Macedonia that were organized in the United States have been readily picked up by Macedonia’s pro-VMRO mainstream media and repurposed for domestic propaganda purposes. Russian state media, which has targeted the region with local language editions, has joined in. “All VMRO-controlled media know about paid articles before they’re published,” the VMRO executive committee member said. “Our communications center communicates them, then editors receive them, sometimes even translated, and their job is to republish them and push them in the news as much as they can, for example by doing follow-up debates with our paid experts.” This dates back to the early days of the lobbying campaign. In December 2015, VMRO’s then-lobbyist New Partners placed an article in The Hill by Democrat-aligned media consultant Michael Meehan accusing the then-opposition of attacking the country’s “free press.” The story was picked up on the following day, becoming a leading item in more than a dozen media outlets loyal to VMRO. Gruevski and Gjorcev met Meehan, the CEO of Squared Communications, last October. Meehan did not reply to requests for comment. The November op-ed by Ereli, the former vice president of Mercury, had a similar effect. The article, also published in The Hill, accused the country’s special prosecutor of “polarizing her office, doing the work of the opposition party, and simply pushing their agenda.” The piece was picked up by a slew of outlets, including Puls 24, a website owned by VMRO loyalist Filip Petrovski. The letters from U.S. congressmen that criticized Soros touched off another explosion of Macedonian and Russian media attention. On March 14, Mike Lee and five other senators wrote to Secretary of State Tillerson, in the third such letter by congressmen. The following day, conservative cable news channel Fox News carried the story on its website and on television. Over four days, Kremlin outlets RT and Sputnik carried it at least eight times on their sites in English, Serbian and Romanian. The story was on high rotation in Macedonia. In a March article that accompanied the Heritage Foundation’s heavy coverage of the letters, senior fellow Gonzalez fought back at criticism that U.S. Republicans were aligning with Kremlin propaganda. The title of the article read:“We don’t have to choose between Putin and George Soros.”

June 2017

David Schwendiman, the chief prosecutor at the new Kosovo court

Central Pristina ahead of June’s elections. Photo BETA / AP

Kosovo Special Court Prepares to Charge Ex-Guerrillas Six years after a Council of Europe report accused Kosovo Liberation Army fighters of brutal crimes, the special court set up to prosecute these allegations is almost ready to issue its first indictments. MARIJA RISTIC | BIRN | GENEVA

ormer members of the Kosovo Liberation Army guerrilla group who are allegedly responsible for killings, abductions, torture and other human rights violations during and after the Kosovo war may soon be standing in the dock because the new court’s rules of procedure will enter into force in seven days’ time after they were finally approved on Wednesday. Although based in The Hague, the Specialist Chambers is legally part of Kosovo’s judicial system, but independent from the Kosovo judiciary and staffed by internationals, while all decisions and appointments related to the court will be made by the European Union. The chambers had their rules of procedure and evidence ready in March. But a month later, the chambers’ Constitutional Court decided that out of 208 rules of procedure and evidence, ten provisions were not in line with Kosovo’s constitution. They were found not to be consistent with Chapter 2 of the Kosovo constitution dealing with fundamental rights and freedoms and were related to people’s rights during investigations and administration issues in the Specialist Chambers. So the chambers took another month and

a half to correct these issues in order to assure that the “highest human rights standards are applied”, said the new court’s president Ekaterina Trendafilova. The revised rules of procedure were finally adopted on Wednesday, paving the way for the prosecution to officially launch indictments and to start trials. What next for the prosecution? After seven days, when the rules of procedure enter into force, the Specialist Prosecutor’s Office can issue indictments against former members of the Kosovo Liberation Army. In the last couple of years, there have been speculations about who will be charged, particularly as the initial Council of Europe report looking at the alleged crimes mentioned the names of those who were claimed to have been responsible, including the current Kosovo President Hashim Thaci. However prosecutor David Schwendiman has so far managed to keep the names confidential. In an interview with BIRN last November, Schwendiman also stressed that suspected criminals are his target, not the Kosovo Liberation Army itself. “I am not after organisations, I am not after ethnicities, I am looking at individual responsibility for what was done,” he

Kosovo’s law on the Specialist Chambers also allows the prosecution to have its own police, but how this will work in practice remains a secret due to the sensitivity of the task. Many in Kosovo however believe that those ex-guerrillas who are indicted will voluntarily surrender to the court.

argued. It also remains to be seen if the prosecutor will produce sealed or public indictments. During any arrests, he can count on EU rule-of-law police in Kosovo, but also on the Kosovo police force, as well as seeking cooperation from any other state. Kosovo’s law on the Specialist Chambers also allows the prosecution to have its own police, but how this will work in practice remains a secret due to the sensitivity of the task. Many in Kosovo however believe that those ex-guerrillas who are indicted will voluntarily surrender to the court. When it comes to detention, police will have 48 hours from the arrest to bring the suspect to the judge, who will decide on custody measures. The chambers’ detention facilities will be in the Netherlands. What is the court’s mandate? The Specialist Chambers will have jurisdiction over crimes that occurred between January 1, 1998 until December 31, 2000, and that either were committed or commenced in Kosovo, meaning it can also prosecute crimes committed in Albania, as many of the prisoners who were taken away by the Kosovo Liberation Army were detained in camps in northern Albania. The chambers will be able to prosecute crimes against humanity, including murder,

June 2017

The last person who spoke in detail about alleged violations committed by Kosovo Liberation Army members was Clint Williamson, the head of the EU Special Task Force which investigated the claims of violent abuses made in the initial Council of Europe report... Anti-EULEX graffiti in Kosovo. Photo: Flickr John Worth

extermination, enslavement, deportation, imprisonment, torture, rape, enforced disappearance and other persecution on political, racial, ethnic or religious grounds. It will also prosecute war crimes and other violations - including the destruction of civilians’ property, towns, villages and religious buildings. What crimes are likely to be prosecuted? The last person who spoke in detail about alleged violations committed by Kosovo Liberation Army members was Clint Williamson, the head of the EU Special Task Force which investigated the claims of violent abuses made in the initial Council of Europe report. In a statement in 2014, Williamson said that enough evidence had been gathered to file indictments against senior Kosovo Liberation Army officials who “bear responsibility for campaign of persecution that was directed against ethnic Serbs, Roma and other minority population of Kosovo and toward fellow Kosovo Albanians whom they labeled as collaborators of Serbs or more commonly to have simply been political opponents of the KLA leadership”. According to Williamson, ethnic cleansing of large numbers of Serbs and Roma also took place in Kosovo. Williamson also said that the evidence was compelling that these were not the acts of rogue individuals but conducted in an organised fashion, adding that the abuses that took place after June 1999 amounted to crimes against humanity. Why was the new court necessary? There have previously been attempts to prosecute these allegations by three international institutions. The crimes committed by the Kosovo Liberation Army in camps in northern Albania were first discovered by US journalist Michael Montgomery, who passed the evidence he got to the UN Mission in Kosovo, UNMIK, which was the ad-

ministrative authority in Kosovo after the war ended in June 1999. The memo sent to UNMIK went to the UN-backed International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia, ICTY, which was then investigating crimes committed during the Kosovo war. The ICTY progressed slowly on the case and encountered numerous obstacles in investigating these claims, as former ICTY chief prosecutor Carla del Ponte detailed in her book in 2008. Del Ponte’s book revealed to the public for the first time the allegations of organ trafficking which led to the Council of Europe inquiry. UNMIK in Kosovo also initiated investigations, but they never reached trial. The same happened with the EU rule-of-law mission in Kosovo, EULEX, which took over war crimes prosecution in 2008. After 2012, international powers, mainly the US and EU, advocated that the special tribunal be established. They believed the court was needed because the Kosovo judiciary would be unable or unwilling to properly prosecute high-ranking former KLA figures, and because EULEX did not have the capacity to do so. What are the court’s main challenges? The court will face serious challenges in securing the safety of its witnesses - as well as establishing its legitimacy in the minds of Kosovo Albanians. At the same time it will be the first court in Kosovo that will try to secure victims’ participation and employ a reparation mechanism. The failure of international courts and missions to keep witnesses safe and prosecute war crimes without political interference was one of the key reasons to establish the Specialist Chambers. The witness intimidation problem was first raised by ICTY, then by UNMIK and

EULEX. Witnesses changed their testimony during trials, recanting what they said during the investigation phase. Witnesses also faced the risk of being ostracised by society mostly due to the fact that KLA members are perceived as heroes and testifying against them is seen by many Kosovo Albanians as an act of treachery. The new court has pledged that witness protection will be its highest priority and insists that it has prepared a robust witness protection programme. Other key issues are legitimacy and out-

The court will face serious challenges in securing the safety of its witnesses - as well as establishing its legitimacy in the minds of Kosovo Albanians. reach. The court is seen in Kosovo as biased because it only focuses on one side of the conflict - the KLA’s activities, not the actions of Belgrade’s forces. It is also perceived as an insult to Kosovo Albanians, most of whom believe that their fight against Serbian oppression was just. Many have pledged to take the streets to protest once indictments are issued. The court is expected to cause serious turmoil on the political scene, as many leading ex-KLA figures hold official positions and exercise major influence in many areas, including government and business.

At elections in Kosovo earlier this month, three former KLA leaders united to form a political bloc which some observers dubbed the ‘war wing’ or the ‘Hague coalition’ - and won the largest proportion of the vote. In an atmosphere like this, the Specialist Chambers’ outreach team will probably have one of the hardest jobs that any international tribunal has faced so far. The fact that the chambers is located in The Hague, far away from the communities in which the crimes took place, is likely to make the job of communicating the righteousness of its mission to Kosovo Albanians harder still. How will the court work? The Specialist Chambers represent a new type of ‘hybrid’ judicial institution; it is a mix of international and domestic judicial elements; they will mirror Kosovo’s courts, but will have some features usually attributed to international tribunals. The Specialist Chambers consist of two main institutions - the chamber and the registry. The chamber includes a basic court chamber, a court of appeals chamber, supreme court chamber and constitutional court chamber, mirroring the Kosovo judicial system. All judging panels at all court levels will be composed of three international judges. The registry includes a defence office, victims’ participation office, witness protection and support office, detention management unit and ombudsman’s office. The official languages of the court will be Albanian, Serbian and English. The specialist prosecution office will be independent, it has repeatedly stressed. All court and prosecution staff are international, and the funding is also supplied by foreign donors, mainly the EU and US. Defendants who are found guilty will serve their sentence in prisons outside Kosovo.

June 2017

FEATURE Hopes of comprehensive change to the film industry – deemed vital for this flourishing field - have suffered another blow after Romania’s parliament withdraw the reform legislation.

Romanian Top Filmmakers Fight for Reform ALEXANDRA NISTOROIU | BIRN | BUCHAREST

omanian filmmakers are following the latest political developments in their country with special concern, since the collapse of the government has overshadowed their mounting campaign for new legislation to modernize the film industry. The filmmakers’ protest movement has its own hashtag, #OUG91, as well as a Facebook page, a symbol created by Romanian visual artist Dan Perjovschi, and a promotional video. These and other activities formed part of a filmmakers’ offensive against the decision in late May of the Chamber of Deputies to reject a government ordinance on reforming the film industry. “We are all part of an unpredictable, incoherent and clumsy political system. Anything can happen. It is like a lottery based on inspiration, luck or bad luck, which is all the sadder, as we are talking about a field that has been putting Romania on the map for years,” says Cosmina Stratan, an award-winning Romanian actress. The new law was supposed to harmonize Romanian legislation with the new Cinema Communication adopted by the European C o m m i s s i o n i n Nov e m b e r 2 013 . The law was fashioned during Corina Șuteu’s mandate as culture minister in Romania’s “technocrat” government, following a lengthy consultation process with dozens of film professionals and a series of public debates. New law looked set to revive industry The ordinance, which the government adopted in November 2016, had important consequences for every stage of filmmaking, from funding to distribution. The most significant changes paved the way for young directors and producers to access more public funding, introducing support of up to 85 per cent of the total movie budget for first- and second-time directors. It also ensured transparency in grant competitions, as well as a competition for micro-budget projects up to 60,000 euros – beside the traditional fiction, documentary and animated productions competitions. The law also established a new financing system in which the concept of “credit” was replaced by that of “subsidy”. This means that the producers and directors of state-funded projects would only repay the loans they took out for their films once the

film made a profit. Before the introduction of this category for first- and second-time directors, it was almost impossible for young directors to get public funding, as 50 per cent of the scores in funding competitions was calculated based on experience, meaning previous projects. Tudor Giurgiu, a producer and director who contributed to the drafting of the ordinance, told BIRN that without it, “the grants competition for screenplays will continue to suffer from a lack of a transparency”. Despite growing international acclaim, cinema suffers from severe distribution problems in Romania. The public cinema network is in a disastrous state, with only nine active cinemas compared to over 400 in the 1990s. To reverse this, the new law created a frame for local authorities to take over old cinemas, reopen and modernize them. “Without a coherent art cinema network, covering the entire country, Romanian movies will remain invisible for Romanian moviegoers, despite their unbelievable success internationally,” notes Andrei Rus, movie critic and former adviser of the culture minister on cinema, who was involved in the drafting of the ordinance. From an international standpoint, the biggest change under the proposed new legislation was that the Romanian National Film Centre would have been able to support co-productions, funding up to 60 per cent of a movie’s budget, and minority co-productions. Though poorly regulated and short of funds, the Romanian film community over the past decade has hugely boosted the image of Romanian culture beyond the country’s borders. Filmmakers like Cristian Mungiu, Cristi Puiu, Radu Jude and Călin Netzer have won awards and critical appraisal at major European film festivals. A Romanian film, “The Death of Mr Lăzărescu”, was ranked fifth best film of the 21st century in a list compiled by the critics at the New York Times. The movie is emblematic of the aesthetics of the Romanian new wave. But success has not come thanks to - but despite the lack of - a functional system, and mostly as a result of people’s talents, re-

Tudor Giurgiu, a producer and director. Wikimedia

sourcefulness and willingness to create. “You can make amazing pictures and win awards on a 10,000-euro budget or on a 10-million euro budget. But we are going through a crisis. The directors younger than my generation are completely stuck if they want to get funding for their first picture, even if it is for a micro-budget film,” Tudor Giurgiu adds. Law rejected for unclear reasons While it took Romanian lawmakers and filmmakers a full eight months to draft and debate the new law, it took only eight minutes for the Culture and Arts Commission of Romania’s parliament in May to reject it, without providing any explanation about why they deemed it flawed. Adding insult to injury, lawmakers rejected the ordinance without consulting any of the stakeholders and without suggesting amendments. The members of the parliamentary commission who rejected the law only produced procedural arguments, which cinema and industry experts consider fake or contradictory. They first claimed that the ordinance had been passed during a parliamentary recess, which was not the case. Critics also insisted that if cinema needed massive legislative reform, it should be accomplished through a parliamentary act, not through a government ordinance. However, the country’s existing movie legislation was also passed in the form of a government ordinance, in 2005. Reacting to this setback, a group of filmmakers first sent open letters to the culture ministry and to members of parliament, asking them to vote against the law rejecting the ordinance, but to no avail. Later, they turned to President Klaus Iohannis. On June 7, more than 450 representatives of the film industry sent an open letter asking Iohannis not to promulgate the rejection of the ordinance, and “to send the law back to parliament for an actual debate”. The signatories included the well-known

film directors Lucian Pintilie, Radu Jude, Călin Netzer, the producers Ada Solomon and Tudor Giurgiu, and the actors Cosmina Stratan, Dragoș Bucur, Andi Vasluianu, Ana Ularu and Levente Molnar. Filmmakers also turned the June 11 gala finale of Romania’s biggest annual film event, the Transylvania International Film Festival, TIFF, into another forum for their campaign. Instead of stylish gowns and eye-catching apparel, the focus on this occasion was on powerful speeches, pamphlets and signs that film stars held up while walking down the red carpet. Culture Minister Ionuţ Vulpescu, who was among the guests at TIFF’s gala evening, promised that regardless of the President’s decision, he would seek a public debate on modernizing the cinema industry. “We do need legislation in 2017,” he said. However, this was undercut by the fact that he previously supported parliament’s decision to reject the ordinance, saying that parliament “is sovereign in its decisions”. “The need for a new cinema legislation is obvious, but it cannot be achieved without real dialogue that involves all the representatives of this field,” the minister told BIRN in a written statement on June 15. Later that day, he and the rest of the cabinet resigned as a part of the political crisis between the ruling Social Democratic Party, PSD, and the government. The next day, after several laws arrived on the President’s desk for promulgation, Iohannis signed the rejection, dashing filmmakers’ hopes of reform. For now, the only option for filmmakers is to try to bring the changes contained in the ordinance back into the legislative process. “Easier access to funding for the young generation is essential to keep Romanian cinema fresh. When we are not confronted with fresh perspectives, we rust. And I do not want to rust,” Ada Solomon, the Oscar-nominated Romanian producer, told BIRN.

June 2017

PROFILE

Serbia’s New PM Likely to Stay in Vucic’s Shadow While Ana Brnabic awaits confirmation in parliament as Serbia’s new Prime Minister, experts say the real decisions will continue to be taken by her patron, President Aleksandar Vucic. MAJA ZIVANOVIC | BIRN | BELGRADE

erbia’s parliament is to vote on approving Ana Brnabic, the former minister of public administration and local government, as Prime Minister by the end of this week. The deadline to elect a new government expires on June 30. Brnabic, who has gained the support of most ruling coalition partners, needs 126 of the 250 votes in parliament to be confirmed. Last week, MPs from the ruling Serbian Progressive Party confirmed their support for her election. The head of the Progressives’ caucus in parliament, Aleksandar Martinovic, on June 22 said the vote on Brnabic’s appointment would likely be on the agenda on Thursday. Serbia’s first female and publicly declared lesbian PM-designate said she intends to work on building a state that will be more effective for all citizens. “I can hardly wait for these protocols to end. It’s not a part of the job in which I enjoy,” Serbia’s Tanjug news agency quoted her as saying on June 22. But, despite her high public profile, analysts doubt she will have much autonomy in decision-making, stating that Aleksandar Vucic, the President and head of the Serbian Progressive Party, is likely to continue to wield real power. Marketing expert with long NGO career According to Brnabic’s official CV, published on the web portal of the Ministry of Public Administration, she was born in Belgrade in 1975, obtained a master’s degree in marketing from Hull University in the UK, and has more than ten years of experience in working with international organisations, foreign investors, local governments and the public sector in Serbia. It adds that she was on the managing board of the PEXIM Foundation, a non-profit organisation that grants scholarships to talented university students from Serbia and Macedonia who return to their home countries after graduation to help economic and social development. She was also director of Continental Wind Serbia, CWS. An important phase in her business career was her engagement in various US consultancy firms that executed programs financed by the US Agency for International Development, USAID, in Serbia. She was also Deputy Director of the Project for Competitiveness Development, an expert in the Local Government Reform Program in Serbia and higher coordinator of the Municipal Economic Growth Activity. Brnabic’s CV also says she actively participated in the establishment of the National Alliance for Local Economic Develop-

Serbia’s PM, Ana Brnabic

ment, NALED, in 2006 and invested major efforts in increasing NALED’s capacities to represent the business sector, local governments and civil society in Serbia. She was elected a member and then president of the managing board of NALED. Brnabic was made Minister of Public Administration and Local Government in August 2016, when Vucic lauded her achievements. “There is no stain in her business CV. If you can tell me something bad about her business CV, tell me. I only want to know what will be her result in the hard work ahead of her,” he said at the time. There have been some small controversies on the way. In 2015, the head of the opposition Democratic Party, Bojan Pajtic, accused the director of public power company Elektromreza Srbije, Nikola Petrovic - a Vucic ally - of seeking bribes from Continental Wind Serbia. Brnabic and Petrovic held a joint press conference and denied the accusations. Appointment questioned by politicians, backed by NGOs Immediately after Vucic named Brnabic as Prime Minister-designate, Dragan Markovic, the head of United Serbia, a junior party in the ruling coalition, said his party would not support the choice. However, amid talk that Brnabic’s confirmation by parliament was not certain, the head of the group of Progressive MPs, Aleksandar Martinovic, on June 19 warned that, “whoever doesn’t vote for Brnabic will be excluded from the ruling coalition”. Last week, Ivica Dacic, the head of the Socialist Party, another party in the coalition, resolved remaining doubts about this, announcing that his MPs would support Brnabic.

“When it comes to Ana Brnabic, it is clear that she is a politically weak prime minister; she did not participate in the elections, and she does not have a stronghold, either in the ruling party or in its coalition partners,” he added. He added that his Socialist Party would also have more ministerial posts in the new government than the old one - which apparently was the price that Vucic had paid for Dacic’s votes. While political support for Brnabic was initially shaky, the support from the NGO community, and especially those NGO’s advocating LGBT and human rights, has never been in question. On June 16, Egal, an NGO, called naming Brnabic as Serbia’s new premier an important step in improving the position of women and the LGBT community in the country. Another LGBT NGO, the Gay Straight Alliance, on the same day hailed “a huge, historic step forward for all LGBT people in Serbia, but also for all women, since she will also be the first female prime minister in Serbian history”. First remarks hint at compromises Brnabic has not made any observations about the comments on her sexual orientation but has confined her statements to important topics in Serbia. Speaking about the Savamala affair -

which involved illegal demolition work in a riverside part of Belgrade last April, carried out to create space for new Belgrade Waterfront development – she told N1 television on April 24 that the demolition work should not have been done in the way it was done. However, she added that “the important project, Belgrade on the Water, should be continued”. Commenting also on the massive anti-Vucic protests held in several cities after Vucic won the April 2 presidential election, Brnabic praised the government’s restraint - while insisting that all protests were legitimate. “The government reacted fantastically to the protests launched in cities after the election. There was no police, everyone respected those protests, although the demonstrators did not respect the citizens,” Brnabic told N1 television. Little independence in reality Following Vucic’s decision to appoint Brnabic to head the government, many analysts say they are convinced that power will remain firmly in Vucic’s hands. Slobodan Antonic, a political analyst and philosophy professor, told TV N1 that with Vucic as head of state, Serbia would have a presidential system of government. “Factual power is with the President; the government carries out decisions made in the presidential palace,” Antonic said on June 23. “When it comes to Ana Brnabic, it is clear that she is a politically weak prime minister; she did not participate in the elections, and she does not have a stronghold, either in the ruling party or in its coalition partners,” he added. Political science professor Djordje Pavicevic told N1 that the issues over whether she would have get support in parliament served one purpose – to show that Brnabic depended on support from Vucic alone. “She is an unwanted prime minister, with only him [Vucic] standing full-heartedly behind her because she is lovely person … And she will have to secure support through him every time,” Pavicevic told N1 on June 21. Political observer Cvijetin Milivojevic agreed that Brnabic will stay in Vucic’s shadow. He believes she will not be the decision-maker on big political issues such as the EU accession process and especially the dialogue with Kosovo. Brnabic will be working “as Vucic says”, he predicted. “She is not a person who has autonomous standpoints… She is not a person who was selected for her expertise or for her work. She was also not a choice of the ruling coalition or party, but of Aleksandar Vucic,” Milivojevic concluded.

www.reporter.al Për të marrë çdo ditë me postë elektronike (e-mail), lajmet kryesore, analizat, reportazhet dhe investigimet.

INVESTIGIME ANALIZA LAJME

REPORTAZHE OPINIONE INTERVISTA RAJON BLOG

Abonohu te buletini ynë elektronik!