Reporter.al Botimi shkurt 2016

investigim

06

Shqiptarët paguajnë kostot e largimeve të paligjshme nga administrata publike

Urdhrat e paligjshëm të shkarkimeve nga administrata shkaktojnë drama familjare dhe kosto të rënda për buxhetin e shtetit

investigim

13

reportazh

Akuzat për fshehje pasurie; Prokuroria mbyll dosjet për peshqit e mëdhenj

Prokuroria ka hedhur poshtë shumicën e padive të ILKPDKI për fshehje pasurie, të bëra kundër gjyqtarëve dhe zyrtarëve të nivelit të lartë.

15

Mes kampeve dhe Perëndimit, jeta në Tiranë e muxhahedinëve iranianë

Të ardhur në Tiranë falë një marrëveshjeje mes qeverisë shqiptare dhe asaj amerikane, muxhahedinët iranianë po përpiqen të ndërtojnë një jetë të re

Nr.

06

Shkurt 2016 E përmuajshme

Përplasja për koncesionin e TVSH Investigim/ Ortaku i Olsi Ramës qëndron pas kërkesës së koncesionit të TVSH-së.

MCN Sh.p.k është partneri i lokal i kompanisë nga Hong Kong që kërkon koncesionin qindramilionësh për menaxhimin e TVSH-së. Ministri Cani, një ndër kundërshtarët e projektit u largua nga detyra

Kryeministri Edi Rama dhe ish-ministri i Financave, Shkëlqim Cani në Kuvend. Foto: LSA

2

Shkurt 2016

Ortaku i Olsi Ramës qëndron pas kërkesës së koncesionit të TVSH Shqiptarët paguajnë kostot e largimeve të paligjshme nga administrata publike Mungesa e transparencës dëmton besueshmërinë e qeverisë “Rama” Rivalë pa garë; Edi Rama sfidohet t’u nënshtrohet zgjedhjeve në parti Akuzat për fshehje pasurie; Prokuroria mbyll dosjet për peshqit e mëdhenj Komuniteti rom lufton të ruajë shtëpitë te unaza e re e Tiranës Mes kampeve dhe Perëndimit, jeta në Tiranë e muxhahedinëve iranianë

04 06 10 4-5

Partneri lokal i kompanisë nga Hong Kongu që kërkon koncesionin e TVSH është ortak me Olsi Ramën

09 13 12 6-7

15

Shkarkimet e paligjshme nga puna shkaktojnë drama familjare dhe ekonomike në Shqipëri

English

Publikuar nga:

Albania Pays Price For Politically Driven Sackings

18

Communist Legacy Still Haunts Albania, 25 Years On

21

Rama Faces Challenge as Albanian Party’s ‘Eternal’ Boss

25

Rama’s Albania Rows Back on Transparency Pledges

22

Iranian Exiles Make Best of Life in Albania

26

Hashim Thaci elected President of Kosovo

29 30

12-13

Komuniteti rom e pëson nga projekti i shpërnguljeve të qeverisë në Unazën e Re

ANALIZA

ANALIZA LAJME INVESTIGIME

LAJME

Është publikimi i Rrjetit Ballkanik të Gazetarisë Investigative në Shqipëri – BIRN Albania.

OPINION BIRN Albania është njëOPINION organizatë jo-fitimprurëse, e cila mbështet zhvillimin e REPORTAZHE INTERVISTA RAJONI gazetarisë investigative në Shqipëri me qëllim ekspozimin e rasteve të korrupsionit INTERVISTA RAJONI dhe promovimin e të drejtave të njeriut në vend.

Ky publikim i përmuajshëm është një përmbledhje e disa prej artikujve të botuar nga rrjeti BIRN në faqen www.reporter.al dhe www.balkaninsight.com.

Mbështetur nga: Ky publikim shpërndahet falas. Printimi dhe shpërndarja e tij mundësohet nga: Mbështetur nga:Endowment for Democracy

National D B T D Balkan Trust for Democracy

REPORTAZHE

T

Përpjekjet e muxhahedinëve të Iranit për të ndërtuar një jetë të re në Tiranë

Publikuar nga:

Cheesy Tale Begins in Europe’s Marijuana Capital INVESTIGIME

15

FONDACIONI

SHOQËRIA

E HAPUR

PËR SHQIPËRINË

FONDACIONI

SHOQËRIA

E HAPUR

PËR SHQIPËRINË

Stafi

Kontaktoni:

Kristina Voko, drejtore e BIRN Albania Besar Likmeta, redaktor Aleksandra Bogdani, gazetare Gjergj Erebara, gazetar Ivana Dervishi, gazetare Lindita Çela, gazetare

Bulevardi Gjergj Fishta, Kulla 5, Ap. 22, Tiranë E-mail: office.albania@birn.eu.com Tel: +35544502592 URL: http://www.reporter.al/

3

Shkurt 2016

Ngjarjet e Shkurtit

Sekretari Kerry viziton Tiranën Sekretari amerikan i Shtetit, John Kerry dhe kryeministri Rama, duke përshëndetur një grup qytetarësh në bulevardin "Dëshmorët e Kombit" gjatë vizitës së shkurtër të 14 shkurtit.

Foto: Departamenti Amerikan i Shtetit.

Mesazhi i sekretarit Kerry në Tiranë Sekretari amerikan i Shtetit, John Kerry zhvilloi një vizitë 4-orëshe në Tiranë më 14 shkurt, gjatë së cilës u takua me kryeministrin Edi Rama, kreun e opozitës, Lulzim Basha dhe me një grup të rinjsh të shoqërisë civile. Vizita e tij në Tiranë u shoqërua me masa të rrepta sigurie. Gjatë një konference të përbashkët për shtyp me kryeministrin Rama, Kerry vlerësoi se Shqipëria po ecën në drejtimin e duhur. Ai inkurajoi partitë politike që të miratojnë reformën në drejtësi, një nismë e mbështetur fort edhe nga ambasada amerikane në Tiranë. “SHBA është këtu në krahun tuaj, por në fund vetëm shqiptarët mund të miratojnë ligjet e duhura dhe të këmbëngulin për zbatimin e tyre”, deklaroi Kerry në Tiranë. Ndërsa kryeministri Edi Rama premtoi se paketa e ndryshimeve kushtetuese për reformën në drejtësi do të kalojë në parlament gjatë muajit mars. Departamenti i Shtetit raporton se sfida më e madhe e Shqipërisë aktualisht është rruga drejt integrimit Europian si dhe problemet e vazhdueshme me krimin, korrupsionin dhe sundimin e ligjit.

Miratohet Byroja Kombëtare, opozita kundër Kryeministri Edi Rama u tërhoq nga argumenti i tij i mëparshëm për Byronë Kombëtare të Hetimit duke vendosur miratimin e saj në mbledhjen e qeverisë së 10 shkurtit, por vendimi nuk e ka lënë të kënaqur Partinë Demokratike në opozitë. Sipas draftit të miratuar në qeveri, drejtori i Byrosë Kombëtare të Hetimit tani do të duhet të zgjidhet me mirëkuptimin e Ministrit të Brendshëm dhe Prokurorit të Përgjithshëm ndërsa veprimtaria procedurale penale e kësaj strukture do të kontrollohet gjithashtu nga prokuroria, siç veprohet aktualisht me Oficerët e Policisë Gjyqësore. Në variantin fillestar të ligjit,

drejtori i BKH emërohej nga Ministri i Brendshëm.

Drafti përcakton në mënyrë më të detajuar fushën e veprimtarisë së BKH se sa qe në ligjin e mëparshëm.

Megjithatë, opozita pretendoi se projektligji i miratuar në Këshillin e Ministrave nuk ishte ai për të cilin Partia Demokratike kishte rënë dakord në negociatat e ndërmjetësuara nga ndërkombëtarët.

Nishani vs.Qeveria, krizë e shkurtër dekretesh Zëvendësimi i ministrit të Financave, Shkëlqim Cani nga Arben Ahmetaj shkaktoi një përplasje mes qeverisë dhe presidentit Bujar Nishani, i cili refuzoi të dekretonte ndryshimet për më shumë se 1 javë.

Nishani, i zgjedhur me votat e Partisë Demokratike dhe LSI si president me shumicë të thjeshtë në vitin 2012, fillimisht dekretoi shkarkimin e dy ministrave paraardhës Cani dhe Ahmetaj dhe më pas refuzoi të dekretojë emërimet, duke pretenduar që Kuvendi i Shqipërisë duhej të miratonte fillimisht dekretet e shkarkimit para se ai të dekretonte emërimet.

Presidenti iu drejtua Gjykatës Kushtetuese për të interpretuar aktin e tij të mosdekrimit, por në fund vendosi të hidhte firmën e tij pa pritur një përgjigje. Si pasojë e kësaj vonese, ai u akuzua nga mazhoranca, e cila nuk hezitoi të përmendte edhe një shkarkim të mundshëm të tij. “Kriza” e dekreteve gjithsesi u zgjidh brenda afateve ligjore, ndërsa parlamenti miratoi të enjten ndryshimet në kabinetin e Kryeministrit.

Procedohen studentet e vezëve kundër Ramës Lëvizja Për Universitetin njoftoi që Prokuroria e Tiranës ka regjistruar një procedim penal kundër dy aktivisteve të saj, Anita Lushi dhe Bora Mema, të cilat me 2 nëntor hodhën disa vezë në drejtim të kryeministrit në formë proteste për politikat e

qeverisë për arsimin e lartë. “Sot Prokuroria e Tiranës, me kërkesë të Policisë së Shtetit, ka nisur veprimet proceduese penale ndaj studenteve dhe aktivisteve të Lëvizjes Për Universitetin Anita Lushi dhe Bora Mema, duke i akuzuar për goditjen me vezë të kryeministrit,” tha Lëvizja për Universitetin nëprmjet një njoftimi në rrejtin social Facebook. Pas protestës së 2 nëntorit, 8 aktivistë të Lëvizjes Për Universitetin u shoqëruan në polici dhe u lanë të lirë pas pak orësh. Ky grupim studentor ka organizuar për një vit e gjysmë protesta kundër Ligjit të Arsimit të Lartë, një ligj polemik që synon të ndajë fondet publike me universitetet private, i kundërshtuar edhe nga disa profesorë dhe specialistë të fushës së arsimit.

Prokuroria e Përgjithshme konfirmoi që ndaj studentëve është regjistruar një procedim penal, por saktësoi së ato nuk akuzohen për tentativën për të goditur kryeministrin me vezë. Lëvizja për Universitetin e cilësoi hetimin e Prokurorisë si një gjyq politik të frymëzuar nga kryeministri, duke paralajmëruar protesta të reja.

Protesta kundër Bashkisë për parkun e Liqenit Projekti i bashkisë së Tiranës për të ndërtuar një park lodrash në ambientet e liqenit Artificial në Tiranë ka zemëruar një grup aktivistësh të shoqërisë civile, të cilët më 21 shkurt tentuan të rrëzonin rrethimin e kantierit të punimeve. Përpjekjet e tyre shkaktuan një përplasje të dhunshme me policinë. Një protestuese e moshuar u godit me shpullë nga një punonjës policie, shkarkimi i të cilit nuk i qetësoi aktivistët mjedisore.

Ata e akuzojnë kryetarin e Bashkisë se projektin për parkun e lodrave e ka ndërmarrë në mungesë të konsultimeve dhe për arsye klienteliste. Bashkia nga ana e saj mbron idenë se parku për fëmijët është i domosdoshëm dhe se ndërtimi i tij nuk do të rrezikojë asnjë pemë në mjediset e parkut të Liqenit.

Protestat kundër këtij ndërtimi kanë vazhduar përgjatë gjithë shkurtit.

4

Shkurt 2016

investigim Ortaku i Olsi Ramës qëndron pas kërkesës së koncesionit të TVSH-së MCN Sh.p.k - kompania e ortakut të vëllait të kryeministrit Edi Rama, qëndron së bashku me një kompani nga Hong Kong prapa një propozimi për një koncesion qindramilionësh për menaxhimin e TVSH-së.

Besar Likmeta | BIRN | Tiranë

M

inistria e Financave pritet të hapë në mesin e muajit shkurt një tender ndërkombëtar për përzgjedhjen e një kompanie koncesionare për një periudhë 10-vjeçare, e cila do të ofrojë një sistem teknologjik monitorimi dhe transmetimi të dhënash për Tatimin mbi Vlerën e Shtuar, TVSH. Kompania që ka më shumë gjasa që ta fitoi këtë tender, e cila ka bërë dhe propozimin e pakërkuar për koncesionin quhet M.POS Limited dhe ka seli në Hong Kong.

Megjithatë, BIRN ka zbuluar se partneri lokal i M.POS Limited është një kompani shqiptare e quajtur MCN Sh. pk, pronari i së cilës, Endri Meksi, është gjithashtu ortak në një kompani tjetër të regjistruar në Tiranë me vëllain e Kryeministrit, Olsi Rama.

Informacioni për përfshirjen e MCN në koncesionin e TVSH-së është mbajtur sekret nga Ministria e Financave, e cila e pyetur disa herë nga BIRN ka dhënë vetëm emrin e partnerit të saj nga Hong Kong, M.POS Limited.

Lidhja e Olsi Ramës me kompaninë që po kërkon koncesionin me një vlerë mbi 100 milion dollarë ngre pikëpyetje lidhur me konflikt të mundshëm interesi në qoftë se kjo kompani do të shpallet fituesi i tenderit ndërkombëtar që pritet të mbahet nga qeveria Shqiptare.

I kontaktuar nga BIRN, zyra e kryeministrit tha se gara për koncesionin nuk është hapur dhe si rrjedhim nuk kemi të bëjmë me konflikt interesi, diçka që kryeministri Edi Rama nuk do e lejonte kurrë.

“Në momentin që flasim nuk ka asnjë garë apo tender të çelur për partneritetin publik privat në fjalë. Nëse Ministria e

Financave do të vendosë ta hapë një garë të tillë, aty do të mund të konkurrojnë të gjitha kompanitë e interesuara,” tha zyra e kryeministrit.

“Nga ana tjetër siç lehtësisht mund të konstatohet, Kryeministri Rama nuk ka lejuar dhe nuk do të lejojë në asnjë rast e për asnjë arsye marrjen e ndonjë vendimi nga qeveria shqiptare që përbën konflikt interesi. Çdo insinuat e paraqitur si fakt është thejsht një spekulim,” përfundon reagimi.

Endri Meksi, pronar dhe administrator i MCN, nuk iu përgjigj një kërkese për koment nga BIRN mbi koncesionin.

Sipas kushteve të koncesionit, kur të ardhurat nga Tatimi mbi Vlerën e Shtuar të rriten më shumë se sa 11 për qind mbi vitin paraardhës, do të duhet të ndahen mes shtetit dhe kompanisë koncesionare.

Në rast se rriten nga 11 në 15 për qind, ndarja do të bëhet në raportin 90 me 10 ndërsa nëse rriten nga 15 në 19 për qind, ndarja do të bëhet në raportin 65 me 35.

Me një llogaritje të thjeshtë, koncesionari do të marrë mbi 140 milionë euro për dhjetë vitet e ardhshme ndërsa shteti mund të marrë 40 milionë euro.

Ndryshe nga Meksi, kreu M.POS Holding Limited, Allen Cheng, i tha BIRN nëpërmjet postës elektronike, se partneri i tij në Tiranë ishte pikërisht kompania MCN, dhe është kjo kompani që i ka drejtuar negociatat me qeverinë shqiptare.

“Skuadra jonë nga Hong Kong bëri qasjen e parë dhe prezantoi zgjidhjen, që më duhet të nënvizoj është testuar në vende të tjera me sukses,” Cheng i tha BIRN. “Diskutimet më pas u ndoqën nga partneri ynë lokal MCN,” shtoi ai.

Sipas Cheng, gjatë këtyre “diskutime-

Lidhja e Olsi Ramës me kompaninë që po kërkon koncesionin me një vlerë mbi 100 milion dollarë ngre pikëpyetje lidhur me konflikt të mundshëm interesi në qoftë se kjo kompani do të shpallet fituesi i tenderit ndërkombëtar që pritet të mbahet nga qeveria Shqiptare.

ve” projekti është zgjeruar në mënyrë që të adoptohet sa më mirë me situatën në Shqipëri, sepse çdo vend ka veçantitë e veta.

MCN është një kompani e teknologjisë së informacionit që operon në sektorin e telekomunikacioni, internetit dhe webdizajnit. Kreu i MCN, Endri Meksi, ka dhe katër kompani të tjera të regjistruar në Qendrën Kombëtare të Biznesit, QKR. Në një nga këto kompani, e quajtur Pegasus Communications, Meksi është ortak me Olsi Ramën, vëllain e vogël të kryeministrit Edi Rama. Olsi Rama zotëron 35% të aksioneve të kompanisë Pegasus Communicatios, 35% kontrollohen nga Endri Meksi, dhe pjesa e mbetur zotërohet nga Amant Josifi.

Cheng i tha BIRN që për të operuar koncesionin, M.POS dhe partneri i tyre lokal do të përdorin një kompani që do ta regjistrojnë në Tiranë.

“M.POS Hong Kong dhe partneri ynë lokal do të regjistrojmë një kompani të formatit SPV në Shqipëri, siç është zakon për këtë lloj projektesh,” tha ai.

Entiteti për Qëllime të Posaçme (SPV sipas akronimit në anglisht) është një ent ligjor (zakonisht një kompani me përgjegjësi të kufizuara) që krijohet për të përmbushur një objektiv specifik apo të përkohshëm. SPV-të zakonisht përdoren nga kompanitë për të izoluar firmën mëmë nga çdo rrezik financiar.

Sipas Allen Cheng, propozimi që i është dërguar qeverisë shqiptare nga M.POS bazohet në produktin e tyre VAT Raffle. M.Tax Raffle është një sistem monitorimi i TVSH-së i cili ka gjithashtu të integruar lotarinë e kuponit.

Kreu i M.POS shprehet se si grupi i tij

Shkurt 2016

5

Rama shkarkon Shkëlqim Canin si ministër financash Pas mosmarrëveshjeve të kohëve të fundit në lidhje me projektin e debatuar të koncesionit për Tatimin mbi Vlerën e Shtuar, ministri i Financave Shkëlqim Cani humbi vendin e tij të punës sot për t’u zëvendësuar nga Arben Ahmetaj.

Gjergj Erebara | BIRN | Tiranë

M

Olsi Rama, vëllai i kryeministrit

Faksimile e emailit të Allen Cheng, shefit ekzekutiv të MPOS për Birn, ku shpjegon se parteniri lokal i tyre në Shqipëri është kompania MCN Sh.p.k.

në Hong Kong dhe partneri i tyre në Tiranë janë shumë të ndjeshëm ndaj privatësisë së të dhënave që ato do të administrojnë, dhe që zgjidhja e propozuar prej tyre është konform me ligjin 9987/2008 për mbrojtjen e të dhënave personale. Cheng shtoi që projekti është gjithashtu në linjë me direktivat e BE-së për “E-invoice” si dhe udhëzimet OECD-së për programe kompjuterike kontabiliteti.

Cheng i tha gjithashtu BIRN se propozimi i tyre i bërë për Drejtorinë e Përgjithshme të Tatimeve do të kërkonte ndërrimin e kasave fiskale

në Shqipëri.

“Që të funksionojë, nevojitet që makineri të reja POS të futen në treg, jo domosdoshmërish nga M.POS, por ne kemi propozuar tonat, së bashku me disa kasa fiskale,” tha ai.

Cheng mohoi të kishte politikan të përfshirë në skemën e saj dhe tha sa ky ishte një projekt teknologjik që do të ndihmonte Drejtorinë e Përgjithshme të Tatimeve të rriste kapacitetet për të mbledhur TVSH-në.

“Ju konfirmoj me forcë që nuk ka asnjë politikan të lidhur me këtë projekt,” përfundoi ai.

e një njoftim të shkurtër, Këshilli i Ministrave njoftoi sot se kryeministri Edi Rama ka “informuar ministrin Cani për zëvendësimin e tij me një koleg tjetër”, ndërsa nuk dha arsye konkrete për shkaqet e shkarkimit. Paralelisht, Rama mësohet se emëroi si ministër financash Arben Ahmetajn, i cili deri tani ka qenë ministër i Ekonomisë.

Cani, 60 vjeç, është profesor në ekonomi dhe ish-guvernator i Bankës së Shqipërisë.

Gjatë mandatit të tij qeverisës si ministër financash marrëdhëniet e tij me kryeministrin kanë qenë shpesh të ngrira, ndërsa ai qe ministri i vetëm i kabinetit qeveritar aktual i cili refuzoi në mënyrë të përsëritur kërkesën e Ramës për dorëheqje nga mandati i deputetit, kërkesë të cilën e pranuan të gjithë ministrat e tjerë të kabitetit.

Për rrjedhojë, Cani do të vijojë të jetë deputet.

Marrëdhëniet e Canit me Ramën duket se u përkeqësuan gjatë muajve të fundit në lidhje me projektin për dhënien me koncesion të sistemit për gjurmimin e faturave të Tatimit mbi Vlerën e Shtuar, një koncesion që fillimisht qe një propozim i pakërkuar i dorëzuar te Ministria e Zhvillimit Ekonomik, Turizmit, Tregtisë dhe Sipërmarrjes. Pikërisht ministri Ahmetaj do të zëvendësojë Canin si ministër financash gjatë kohës kur pritet të kryhen edhe procedurat për tenderin e koncesionit. Burime të mirëinformuara kanë raportuar gjatë javëve të fundit se mbi ekspertët e Ministrisë së Financave ka pasur presion të lartë në lidhje me këtë koncesion, përfshirë së paku një dorëheqje.

BIRN mësoi më herët se kërkesa për koncesion është kryer nga një kompani me bazë në Hong Kong, pronarët e së cilës qenë fshehur pas kompanive guackë të regjistruara nëpër parajsat fiskale. Më pas, administratori i kompanisë M.Pos, i tha BIRN se bisedimet për këtë koncesion janë ndjekur nga partneri shqiptar, kompania MCN. BIRN zbuloi gjithashtu se partneri lokal i M.POS Limited është një kompani shqiptare e quajtur MCN Sh.pk, pronari i së cilës, Endri Meksi, është gjithashtu ortak në një kompani tjetër të regjistruar në Tiranë me vëllain e Kryeministrit, Olsi Rama. Zyra e kryemin-

istrit Rama iu përgjigj pyetjeve të BIRN duke argumentuar se nuk ka ende asnjë tender dhe rrjedhimisht nuk mund të diskutohet për një konflikt të mundshëm interesi. “Në momentin që flasim nuk ka asnjë garë apo tender të çelur për partneritetin publik privat në fjalë.

Nëse Ministria e Financave do të vendosë ta hapë një garë të tillë, aty do të mund të konkurrojnë të gjitha kompanitë e interesuara,” tha zyra e kryeministrit.

“Nga ana tjetër siç lehtësisht mund të konstatohet, Kryeministri Rama nuk ka lejuar dhe nuk do të lejojë në asnjë rast e për asnjë arsye marrjen e ndonjë vendimi nga qeveria shqiptare që përbën konflikt interesi. Çdo insinuat e paraqitur si fakt është thejsht një spekulim,” përfundon reagimi.

Beteja për koncesionin, të cilin qeveria parapëlqen ta quajë Partneritet Publik Privat ka vijuar prej më shumë se një vit nëpër korridoret e Ministrisë së Financave, ku një pjesë e funksionarëve të ministrisë raportohet se kanë bërë rezistencë në mënyra të ndryshme ndaj projektit. Vitin e kaluar, një letër e Ministrisë së Financave për qeverinë rrodhi në media dhe në të bëhej e qartë se Ministria e Financave e kundërshtonte idenë e këtij koncesioni. Vetë ministri Cani në përgjithësi ka shmangur të mbrojë në mënyrë të drejtpërdrejtë projektin duke parapëlqyer që zëvendësministrja Irena Beqiraj të flasë për të. Gjithsesi, Cani në Kuvendin e Shqipërisë, mbajti një fjalim të gjatë në mbrojtje të koncesionit duke argumentuar se ky koncesion është ndryshe nga ato të dhëna nga qeveria paraardhëse.

Kjo është hera e dytë që Cani hyn në mosmarrëveshje të thella me kryetarë partish.

Herën e parë, kur ishte Guvernator i Bankës së Shqipërisë në vitin 2003, hyri në konflikt me ish-kryeministrin Fatos Nano në lidhje me kërkesën për lejimin e blerjes së Bankës Kombëtare Tregtare nga një bankë e vogël turke.

Cani refuzoi ta firmosë dhe u përball me disa kontrolle audituese që sollën arrestimin e ishzëvendësguvernatorit Dhame Pite. Konflikti u mbyll pasi Cani nuk u rikandidua më për postin e guvernatorit kur mandati i tij përfundoi në vitin 2004. Pasardhësi i tij Ardian Fullani firmosi menjëherë transaksionin për shitjen e BKT-së.

6

Shkurt 2016

Skënder Caka

Shqiptarët paguajnë kostot e largimeve të paligjshme nga administrata publike Urdhrat e paligjshëm të shkarkimeve nga administrata shkaktojnë drama familjare dhe kosto të rënda për buxhetin e shtetit, por praktika e shumëkritikuar vazhdon të aplikohet nga institucionet qendrore dhe lokale Klodiana Lala | BIRN | Tiranë

J

eta e Stak Pjetrit-baba i tre fëmijëve dhe teknik pyjesh në qytezën veriore të Fushë-Arrëzit u kthye përmbys më 12 nëntor 2012, kur eprorët i komunikuan urdhrin e pushimit nga puna. Pas tre dekadash në shërbim, ai e gjeti veten në listën e gjatë të të papunëve të Shqipërisë.

Invalid dhe i pashpresë, Pjetri iu drejtua Gjykatës Administrative për të kundërshtuar shkarkimin e tij. Gjatë periudhës 2-vjeçare të gjyqit, ai u përball me varfëri dhe konflikte familjare që përfunduan në divorc.

“Humbja e punës më shkatërroi familjen.

Pasi më larguan, nisën grindjet për çështje ekonomike me gruan dhe në vitin 2014 u divorcuam,” thotë Pjetri për BIRN. Më 17 qershor 2014, Gjykata Administrative e Apelit vendosi në favor të Pjetrit, duke e cilësuar të paligjshëm urdhrin e shkarkimit të tij. Në vendim, gjykata është ndalur edhe tek fakti se Pjetri ishte invalid, një rrethanë që duhej të merrej parasysh nga Shërbimi Pyjor në mbrojtje të kësaj kategorie.

Gjykata vendosi të dëmshpërblejë Pjetrin me 26 paga mujore, por babai i tre fëmijëve thotë se nuk do t’i mjaftojnë gjatë.

Historia e Stak Pjetrit nuk është një rast i izoluar në listën e gjatë të shkarkimeve të paligjshme nga administrata qëndrore apo lokale e Shqipërisë. Fati i tij është i ngjashëm

me mijëra punonjës të tjerë, të cilët i janë drejtuar Gjykatës Administrative të Apelit për zgjidhjen e konflikteve të pushimit nga detyra.

Vetëm gjatë vitit 2014, në këtë gjykatë janë depozituar 5199 çështje nga personat e shkarkuar nga puna nga administrata qendrore apo lokale përgjatë viteve 2011-2013.

Në të njëjtin vit, Apeli Administrativ ka vendosur pro të shkarkuarve në 969 raste, ka pushuar 34 padi dhe ka ndryshuar 616 vendime të gjykatave të shkallës së parë.

BIRN ka analizuar mbi 500 vendime të Gjykatës Administrative të Apelit për vitin 2014, të cilat trajtojnë konflikte të largimit nga puna gjatë viteve 2011-2013. Vendimet tregojnë se shkarkimet janë të përqendruara në kohën që pason zgjedhjet e përgjithshme parlamentare apo ato lokale.

Vendimet e Gjykatës Administrative të Apelit zbulojnë gjithashtu se qindra njerëz humbën punën si pasojë e urdhrave të kundraligjshëm, duke përdorur si argument ristrukturimin e institucioneve ose masat e diskutueshme disiplinore.

Për secilën prej këtyre shkeljeve, institucionet penalizohen me dëmshpërblime që shkojnë nga 6 deri në 20 paga mujore në dobi të paditësve, duke i shkaktuar fatura të kripura financiare buxhetit të shtetit.

Shkarkimet e paligjshme Shqipëria-ndër vendet më të varfra të Europës ruan një normë të lartë papunësie, ndërkohë që shteti është ofruesi më i madh

Stak Pjetri, ish-teknik pyjesh “Humbja e punës më shkatërroi familjen. Pasi më larguan, nisën grindjet për çështje ekonomike me gruan dhe në vitin 2014 u divorcuam,” thotë Pjetri për BIRN. Më 17 qershor 2014, Gjykata Administrative e Apelit vendosi në favor të Pjetrit, duke e cilësuar të paligjshëm urdhrin e shkarkimit të tij.

në tregun e punës. Administrata publike në Shqipëri punëson 96 mijë qytetarë në nivel qëndror dhe lokal.

Përgjatë dy dekadash, rotacionet politike kanë sjellë spastrime masive në administratën qendrore dhe atë lokale, duke shkaktuar drama personale të ngjashme me atë të Stak Pjetrit dhe politizim e paqëndrueshmëri të institucioneve publike.

Në vazhdimësi, vendet e punës në shtet kanë joshur një numër të lartë qytetarësh, ndërkohë që një pjesë e tyre janë rezervuar për militantët partiakë, si shpërblim për shërbimet e tyre.

Ky fenomen është kritikuar vazhdimisht në progres-raportet e Bashkimit Europian për Shqipërinë. Në vitin 2013, parlamenti shqiptar votoi me konsensus një ligj për nëpunësin civil të asistuar nga ekspertë të Bashkimit Europian, i cili premtonte mbrojtjen e administratës nga shkarkimet për arsye politike.

Megjithatë, mijëra njerëz humbën sërish punën e tyre edhe pas ardhjes së të majtës në pushtet.

Një botim periodik i Avokatit të Popullit tregon se 4093 punonjës janë larguar në mënyrë të paligjshme nga administrata publike në periudhën shtator 2013-maj 2015.

Prej tyre, 1021 kishin statusin e nëpunësit civil ndërsa 3072 të tjerët trajtoheshin sipas dispozitave të Kodit të Punës. Milena Harito, ministre e Inovacionit dhe e Administratës Publike i referohet Gjykatës Admin-

Shkurt 2016

7

Një botim periodik i Avokatit të Popullit tregon se 4093 punonjës janë larguar në mënyrë të paligjshme nga administrata publike në periudhën shtator 2013-maj 2015. Prej tyre, 1021 kishin statusin e nëpunësit civil ndërsa 3072 të tjerët trajtoheshin sipas dispozitave të Kodit të Punës. Milena Harito, ministre e Inovacionit dhe e Administratës Publike i referohet Gjykatës Administrative në diskutimin sasior për të shkarkuarit në kohën e qeverisjes së majtë.

Vera Picaku, e shkarkuar nga puna

istrative në diskutimin sasior për të shkarkuarit në kohën e qeverisjes së majtë.

“Gjykata Administrative ka dhënë 273 vendime gjyqësore lidhur me paditë e nëpunësve civilë që pretendojnë largime të padrejta. Nga këto procese, 111 janë fituar nga institucionet dhe 162 nga paditësit,” i tha Harito BIRN. Ministrja pretendon se pas hyrjes në fuqi të ligjit për nëpunësin civil, shkarkimet kanë qenë minimale, ndërsa pohon se paketa ligjore ofron garancitë e duhura për stabilitetin, depolitizimin dhe profesionalizmin e funksionarëve publike.

Qindra të shkarkuar që i janë drejtuar gjykatës mendojnë të kundërtën dhe në pjesën dërrmuese të rasteve, dalin të fituar mbi institucionet publike.

Mes vendimeve të Gjykatës Administrative të Apelit dominojnë rastet e shkarkimit për shkak të ristrukturimit të institucioneve. Gjithashtu, gjykata ka gjetur paligjshmëri në zgjidhjet e menjëhershme të kontratave të punës apo në afatet e lajmërimit.

Vendimet tregojnë se shkarkimet në administratë nuk kursejnë asnjë kategori; nga sanitaret e deri tek drejtuesit e lartë të institucioneve.

Finete Pali punonte prej 30 vitesh në lavanderinë e spitalit të Shkodrës, kur e thirrën në drejtori bashkë me disa kolege.

Në prag të pensionit, atë e njoftuan se vendi i saj i punës ishte shkurtuar.

“U bëra shumë keq. Isha prag pensioni, mua nuk më punësonte njeri më. Tani që kam fituar gjyqin ndihem më e lehtësuar,” i tha ajo BIRN. Por ndryshe nga Pali, paditës të tjerë zhvlerësojnë dëmshpërblimin dhe vazhdojnë betejën ligjore për rikthimin në detyrë. Ardiani, një oficer karriere i Policinë së Shtetit që refuzon të identifikohet me emrin e plotë u largua nga detyra pas vitit 2013, kur në pushtet u ngjit e majta. Ai ka punuar në shumë hallka të policisë, derisa u ngjit në postin e zv.drejtorit, por karriera iu ndërpre në mes me motivacionin e thatë të ndryshi-

meve strukturore.

“Më zëvendësuan me një person me gradë më të ulët se unë,” thotë ai për BIRN. Ardiani tregon se pas tij, radha i erdhi bashkëshortes, juriste në profesion, ndërsa burrë e grua u gjendën përballë vështirësive të mëdha ekonomike dhe dilemave për të ardhmen profesionale.

“U gjendëm në mes të katër rrugëve. Me një fëmijë përdore. Gruaja iu drejtua gjykatës dhe e fitoi gjyqin, por unë kërkoj rikthimin në polici,” thotë ai.

Përplasjet politike Që nga ndryshimi i qeverisë në vitin 2013, punësimet dhe pushimet nga puna në administratën publike kanë qenë një ndër temat kryesore të debatit politik në vend.

Partia Demokratike në opozitë ka bërë akuza të vazhdueshme për shkarkime politike, ndërsa ka ngritur edhe një portal që akseson ankesat e qytetarëve.

PD pretendon se numri i shkarkimeve nga qeveria e majtë kap shifrat e 7 mijë personave.

Ministrja Harito thotë se shifrat faktike nuk kanë lidhje me legjendat që qarkullojnë mbi këtë çështje dhe se ligji i miratuar me konsensus po zbatohet me korrektësi.

“Kjo opozitë, kur erdhi në pushtet në vitin 2005 largoi brenda 2-3 muajsh pjesën më të madhe të nëpunësve civilë nga detyra dhe e mbushi administratën me militant partiakë dhe rreth farefisnie të drejtuesve të PD,” thotë ministrja.

Përtej replikave politike, Avokati i Popullit ka bërë një analizë të shkarkimeve nga puna gjatë kohës se qeverisjes së të majtës dhe ka arritur në përfundimin se praktikat e shkuara të shkarkimeve vazhdojnë të aplikohen edhe sot. Nga shifra e përgjithshme e 4093 punonjësve të larguar, 1314 janë pushuar në mënyrë të menjëhershme si pasojë e ristrukturimeve. Sipas vendimeve të Gjykatës së Apelit Administrativ, shkarkime të tilla janë në kundërshtim me Kodin e Punës që përcakton në mënyrë të qartë arsyet e zgjidhjes së kontratës dhe afa-

tet kohore të lajmërimit.

Raporti i Avokatit të Popullit zbulon gjithashtu se 1 mijë punonjës, nga të cilët 403 nëpunës civilë janë shkarkuar përmes masave disiplinore. Gjykatat Administrative kanë pranuar një numër të konsiderueshëm padish që lidhen me shkarkimet përmes masave disiplinore.

Sipas Avokatit të Popullit, Ministria e Mjedisit mban vendin e parë për numrin e lartë të shkarkimeve për shkak të suprimimit të vendit të punës, ndërsa Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve kryeson listën e shkarkimeve për shkak të masave disiplinore. Avokati i Popullit u ka tërhequr

Mes vendimeve të Gjykatës Administrative të Apelit dominojnë rastet e shkarkimit për shkak të ristrukturimit të institucioneve. Gjithashtu, gjykata ka gjetur paligjshmëri në zgjidhjet e menjëhershme të kontratave të punës apo në afatet e lajmërimit. vëmendjen institucioneve përmes 90 rekomandimeve, pasi ka gjetur pavlefshmëri absolute në urdhrat e nxjerrë dhe u ka kërkuar atyre të zbatojnë drejt procedurat e largimit nga puna. Sipas tij, mosrespektimi i Kodit të Punës dhe i ligjit për Nëpunësin Civil kanë sjellë rritje progresive të efekteve financiare në buxhetin e shtetit.

“Kjo është një barrë që u ngarkohet padrejtësisht taksapaguesve dhe qytetarëve të thjeshtë,” thotë Avokati i Popullit.

Kosto e dyfishtë Në një investigim të mëparshëm, BIRN analizoi shpenzimet e thesarit për shkarkimet nga puna në periudhën mars-dhjetor

2014. Buxheti i shtetit shleu më shumë se 4800 fatura për këtë periudhë, duke humbur rreth 3.3 miliardë lekë (23.4 milionë euro). Fatura financiare për largimet nga puna përgjatë viteve 2013-2014 është ende e paqartë. E pyetur nga BIRN, ministrja Harito tha se është e pamundur të llogaritet një shumë e përgjithshme e kostos që i shkaktohet buxhetit të shtetit. Sipas saj, Departamenti i Administratës Publike ka në varësi Shërbimin Civil, por personeli i institucioneve të pavarura dhe pushtetit lokal menaxhohet nga vetë këto institucione. “Çdo institucion jashtë shërbimit civil mbulon vetë detyrimet financiare që rrjedhin nga vendimet e tyre”, tha Harito për BIRN. Përveç milionave në dëmshpërblime, institucionet duhet të përballen me lista të dyfishta punonjësish; atyre që kanë fituar të drejtën e rikthimit në punë dhe të punësuarve të rinj që u kanë zënë vendin. Kjo thellon më tej gropën në buxhetin e shtetit.

Përveç kostove në buxhet, shkarkimet e padrejta shkaktojnë edhe plagë sociale tek kategoritë më të pambrojtura, të cilat nuk kanë mundësi t’i drejtohen gjykatës. Luan Caka, ish-punonjës i kanalizimeve të ujërave të zeza në bashkinë e Tiranës për 27 vjet është ndër viktimat e fundit të shkarkimeve nga puna. Babai i gjashtë fëmijëve u njoftua mesditën e 31 dhjetorit 2015, së bashku me 12 kolegë të tjerë se kishte humbur punën.

“Kam punuar me mish e me shpirt gjithë kohës. Mushkëritë i kam copë, duke zhbllokuar puseta dimër e verë… Na nxorën në mes të rrugës, as darkën e vitit të ri nuk e hëngrëm dot,” thotë ai me lot në sy.

Si kompensim për shkarkimit, Luani ka marrë 6 rroga, por familja e tij rrezikon të dalë në rrugë shumë shpejt. Megjithatë, kryefamiljari i komunitetit rom thotë se e ka të vështirë t’i drejtohet gjykatës për ndihmë.

“E ku di unë të shkoj në gjykatë. Kam lënë kockat në këtë punë e këta më hodhën në rrugë. Më thoni ju, ç’të bëj,” përfundon ai.

8

Shkurt 2016

Leksionet fillestare të ekonomiksit vështirë se mund të shpjegojnë problemet aktuale të Shqipërisë në detaje, por një rikujtim i tyre besoj do t’i vlejë shumë politikëbërësve të teorive joshkencore mbi punësimin.

Opinion

Dembel-llëku si teori joshkencore Gjergj Erebara | BIRN | tiranë

N

ë leksionin e parë të ekonomiksit, një pedagoge shpjegoi se prodhimi është pasojë e ndërveprimit të katër faktorëve: puna, toka, kapitali dhe aftësia menaxhuese.

‘Kur ekonomia ecën keq,’ shpjegoi ajo, ‘do të thotë se një ose disa prej këtyre faktorëve kanë probleme’.

Amartya Sen e elaboroi më tepër këtë shpjegim dhe doli në konkluzionin se në fakt, puna është faktori i vetëm i prodhimit ndërsa tre faktorët e tjerë janë në një mënyrë apo një tjetër, nënprodukte të punës. Kapitali është punë e akumuluar në kohë ose hapësirë. Ky akumulim mund të jetë pasojë e aftësisë së njeriut për të kursyer apo aftësisë së tij për të përvetësuar, në mënyrë të ligjshme apo të paligjshme, punën e të tjerëve. Toka, teorikisht është një burim natyror, por Pikkety argumenton se, – nga gjendja e tokës si burim natyror, te statusi i saj si aset prodhues, – nevojitet shumë punë dhe rrjedhimisht është e vështirë të dallosh nga vlera tërësore e një aseti natyror vlerën fillestare natyrore nga vlera e punës, ose punës së akumuluar në formë investimi. Aftësia menaxhuese nuk është gjë tjetër veçse punë me cilësi të lartë.

Pra puna, puna, puna dhe puna është faktori fillestar i prodhimit i shfaqur në forma të ndryshme. Secili nga këto faktorë shfaq një pafundësi defektesh në ndërveprim me njëratjetrën, defekte që janë të ndryshme në vende të ndryshime dhe në kohë të ndryshme.

Nga të gjitha këto defekte, dembelizmi nuk ekziston si faktor më vete. Në teorinë e fillimshekullit të 19 të Malthusit, dembelizmi ishte një pasojë e sistemeve fillestare të asaj që sot e njohim si ndihmë ekonomike. Në atë kohë, puna jepte të ardhura të tilla që për pjesën dërrmuese të njerëzimit, mezi dilnin për të mbajtur frymën gjallë. Disa argumentonin që shteti nuk duhet t’i linte njerëzit të vdisnin urie dhe propozuan të shpërndanin misër falas. Malthusi argumentonte se misri falas mjaftonte që njerëzit të hiqnin dorë nga puna rraskapitëse që në fund, thjeshtë u mbante shpirtin gjallë njësoj si misri që qeveria shpërndante falas. Sot, njerëzimi ka mësuar se e vërteta është krejt ndryshe. Nga e majta komuniste deri te e djathta e Friedman, që të gjithë kanë mësuar se pikërisht e kundërta është e vërtetë dhe se ushqimi i të varfërve është në thelb një investim i vlefshëm për shoqërinë. Sot të gjithë e dinë se nëse njerëzve u sigurohet pa telashe jetesa, qoftë edhe përmes ndihmës ekonomike, pas kësaj pike, ata janë në gjendje të punojnë më mirë, më shumë e me produktivitet më të lartë.

Që nga shekulli i 19, ekonomiksi është zhvilluar për të kuptuar se nuk ekziston ndonjë ligjësi natyrore që të nxjerrë dembelizmin si

një problem të palidhur me një problem tjetër. Në botën e sotme, ajo quhet kosto oportune, ose papunësi vullnetare. Kjo papunësi ekziston kur njeriu ka mundësi të jetojë pa punuar, dhe kushtet e të jetuarit pa punuar duhet të jenë në raport me pagën që tregu apo sistemi ligjor ofron për të. D.m.th, nëse ti ke të ardhura pa punë prej 1 mijë eurosh në muaj, situata normale e kostos oportune sugjeron se do të kërkosh një punë që të ofron një pagesë të ngjashme. Dhe nëse ke të ardhura pa punë prej 10 mijë lekësh në muaj, atëherë sërish do të kërkosh një punë me pagë të përafërt. Ligji i utilitetit margjinal rënës shpjegon shumë nga kjo gjë. D.m.th, nëse ke të ardhura 1 mijë euro në muaj, ka pak gjasa të pranosh një punë me pagë 200 euro, por nëse ke të ardhura pa punë prej 10 mijë lekësh, është shumë e sigurt që do të pranosh çfarëdolloj pune që është në gjendje të të rrisë sado pak këto të ardhura sepse në nivelin e mbijetesës, çdo, e ardhur shtesë krijon utilitet të lakmueshëm.

Defekte, defekte, defekte dhe defekte T’i kthehemi konceptit të parë. Kur mësuesja shpjegonte para gjimnazistëve në shkollë të mesme faktorët e prodhimit, shpjegonte gjithashtu se njëri apo disa prej këtyre faktorëve mund të kishte defekte nga më të ndryshmet. Nëse lexon më shumë nga ekonomiksi përtej librit Hyrje në Ekonomi, fillon të kuptosh se larmishmëria e defekteve në faktorët e prodhimit mund të jetë me të vërtetë e pafundme. P.sh, defektet në punë mund të jenë të tilla: punëtorët mund të jenë të sëmurë, mund të jenë të nënkualifikuar, të mbikualifikuar, të keqkualifikuar ose mund të jenë të moshuar të pafuqishëm. Akoma më tutje, punëtorët mund të kenë oportunitete të shpjegueshme me ligjin e kostos oportune.

Në vend që një i ri të punojë në një fabrikë për 12 muaj në Shqipëri me pagë 20 mijë lekë në muaj, mund të kalojë kufirin për në Greqi apo Itali dhe të punojë tre muaj për 500 apo 600 euro në muaj. Me tre muaj punë të pakualifikuar në emigrim mund të fitohen më shumë para se sa në 12 muaj punë në fabrikë në Shqipëri. Akoma më tutje, punëtori mund të ketë një vëlla, një motër, një prind apo një fëmijë në emigrim, ku emigranti është i gatshëm t’i ofrojë një kompensim financiar në këmbim të mospranimit të një pune që mund të jetë e keqpaguar, lodhëse apo fyese.

Akoma më tutje, defekti i punës mund të konsistojë në faktin që vendet e punës mund të jenë ndërtuar aty ku nuk ka punëtorë apo punëtorët mund të jenë atje ku nuk ka vende pune. Sistemi i transportit, i cili mund ta zgjidhë pjesërisht problemin gjeografik, mund të jetë aq i kushtueshëm sa t’ia bëjë punën pa leverdi punëmarrësit ose t’ia bëjë koston e

punës pa leverdi punëdhënësit.

Kalojmë te ajo formë e punës së akumuluar në kohë dhe hapësirë që quhet kapital. Kapitali mund të ketë po aq shumë defekte sa edhe puna e vijueshme. Kapitali mundet të ketë rënë në duar të gabuara, p.sh, të jetë në duart e biznesmenëve që nuk janë të aftë ta vënë atë në punë me efikasitetin e duhur.

P.sh, një biznesmen mund të ketë vendosur të shpenzojë kapitalin e tij për të blerë një Ferrari në vend që ta përdorte për të hapur dhjetë vende pune në një fabrikë. Ose, ai mund t’i ketë hedhur paratë në një investim të gabuar gjë që bën që një sasi e konsiderueshme kapitali të jetë e ngrirë në një formë që nuk përbën aset prodhues. Nxirr kokën nga dritarja në Tiranë p.sh për të parë pallate

Pra puna, puna, puna dhe puna është faktori fillestar i prodhimit i shfaqur në forma të ndryshme. Secili nga këto faktorë shfaq një pafundësi defektesh në ndërveprim me njëra-tjetrën, defekte që janë të ndryshme në vende të ndryshime dhe në kohë të ndryshme.

Nga të gjitha këto defekte, dembelizmi nuk ekziston si faktor më vete.

10-15 apo 20 kate të larta që kanë mbetur të papërfunduara. Dhjetëramilionë euro kapital ‘të ngrira’ në një formë joprodhuese. Kapitali mund të jetë gjithashtu i papërdorshëm në rastet kur është përfituar në mënyrë të paligjshme dhe mbahet i fshehur. Kapitali mund të ketë ndikuar në mënyrë të paligjshme në sistemin ligjor apo elektoral të një vendi duke krijuar oligopole apo monopole, të cilat vrasin produktiviteti e punës ose bëhen pengesë për qarkullimin në ekonomi. Kapitali mund të jetë në gjendje të shëndetshme dhe gjithsesi, për arsye të ndryshme mund të ketë shpejtësi të ulët qarkullimi në ekonomi.

P.sh, nëse qeveria vendos limite burrokratike, shpejtësia e transformimit të kapitalit nga forma e parasë në formën e mallit/lëndës së parë, punës dhe më pas, sërish te paraja, mund të jetë tepër e ngadaltë. Kapitali mund të jetë gjithashtu i fragmentarizuar, i ndarë në njësi të vogla nën pronësinë e njerëzve të

ndryshëm dhe shoqëria mund ltë mos e ketë aftësinë apo mekanizmat për përqendrimin e kapitalit në investime të mëdha me produktivitet të lartë. Ose mekanizmat përqendruese të kapitalit si bankat apo buxhetet e përbashkëta shoqërore, mund të jenë me kosto administrimi tepër të lartë, mund të jenë të keqmenaxhuara apo të korruptuara.

Toka ose burimet natyrore mund të kenë gjithashtu një larmishmëri problemesh dhe i nënshtrohen një pafundësie ligjësish. Burimi natyror mund të jetë, fjala vjen, një sasi nafte nëntokë, e cila ka nevojë për kapital që të nxirret mbi tokë para se të marrë vlerë. Kjo sasi nafte i nënshtrohet kostos oportune, d.m.th, që përveçse të ekzistojë dhe të marrë kapitalin dhe punën dhe aftësinë menaxhuese të nevojshme për ta nxjerrë mbi tokë, duhet të ketë kosto mjaftueshëm të lirë në krahasim me burime të tjera të ngjashme nëpër botë. Toka bujqësore është gjithashtu një aset, por ajo gjithashtu mund të ketë një larmishmëri problemesh. Ajo mund të jetë e fragmentarizuar, siç është rasti i bujqësisë shqiptare, ose mund të konkurrohet nga produkte që realizohen me kosto shumë më të ulët gjetkë. Titujt e pronësisë së tokës mund të jenë difektozë, gjë që e bëjnë atë të pasigurt për të investuar në të ose të vështirë për t’u vënë në punë.

Aftësia menaxhuese është një faktor që përmbledh një pafundësi nënfaktorësh, nga ligji e shteti te arsimi, sistemi i vlerave, meritokracia, sistemi gjyqësor etj, etj. etj. Secili nga këto nënfaktorë mund të ketë defekte të tilla që bllokojnë aktivitetin ekonomik në të gjithë vendin.

Përgjatë javëve të fundit, një grup politikanësh dhe në disa raste të shoqëruar edhe nga disa biznesmenë të njohur për asgjë tjetër përpos manipulimit të ndonjë tenderi, janë përpjekur të injorojnë vështirësitë e përditshme të shqiptarëve për të siguruar punë, mirëqenie dhe dinjitet, me argumentin joshkencor se punë ka, por populli është dembel.

Kjo është një mënyrë fyese për të shmangur përgjegjësinë. Thjeshtëzimi i problemeve komplekse në një mënyrë të tillë nuk është thjeshtë fyese për popullin, ajo duhet të jetë para së gjithash, alarmuese. Qeveria ka hequr dorë nga funksionet e saj themelore, të cilat lidhen me të gjitha faktorët e prodhimit nga e cila varet pjesa më e madhe e mundësisë për sukses ekonomik dhe rrezikut për dështim. Problemi këtu nuk është vetëm te fakti që qeveria heq përgjegjësinë nga vetja për t’ia hedhur fajin popullit dembel, por është te fakti alarmues se nga ajo çfarë flet, duket se nuk është në gjendje të shkojë as te leksionet fillestare të ekonomiksit, të cilat zakonisht duhet të mësohen që në shkollë të mesme.

Shkurt 2016

Analizë

9

Edi Rama kërkon të rinovojë mandatin e tij partiak në shkelje të statutit, por shmangia e tij ka ndezur rivalitetin në Partinë Socialiste dhe ka hapur debatin për rrudhjen e demokracisë së brendshme në partitë politike shqiptare.

Rivalë pa garë; Edi Rama sfidohet t’u nënshtrohet zgjedhjeve në parti Aleksandra Bogdani | BIRN | Tiranë

K

ryeministri Edi Rama po kërkon të rinovojë një mandat 4-vjeçar në krye të Partisë Socialiste-forca më e madhe politike në Shqipëri- duke i dredhuar përfshirjes së tij në një proces zgjedhor. Justifikimi i tij për shkeljen e statutit të partisë gjen strehë tek modeli i laburistëve britanikë, por kjo tezë ka hasur në kundërshtimin e kritikëve të tij.

Sfidanti për kreun e Partisë Socialiste është Ben Blushi, një politikan i spikatur i së majtës që ndan me Ramën një marrëdhënieje të gjatë miqësie dhe rivaliteti. Ai ka shpallur kandidaturën e tij dhe kërkon me forcë një përballje me Ramën për kreun e Partisë Socialiste.

“Kjo parti e drejtuar nga Edi Rama në këto 3 vjet nuk ka demokraci, ka kryetarë banditë nëpër degë, ka njerëz nga shekulli i kaluar që kanë zaptuar jugun e vendit. Unë konkurroj se mendoj se e drejtoj partinë më mirë se Edi Rama,” tha Blushi në një intervistë televizive.

Por ndërsa një triumf i mundshëm i Blushit shihet me mosbesim brenda dhe jashtë Partisë Socialiste, fushata e tij ia ka dalë deri tani të njollosë kostumin politik të kryeministrit Rama për mënyrën se si ai po e drejton partinë.

Në një platformë të shkruar, Blushi ka identifikuar shkelje të statutit të Partisë në 14 nene të tij gjatë udhëheqjes së Ramës.

Moslejimi i tij për të kandiduar është gjithashtu në kundërshtim me Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë.

Përveçse një rival brenda partisë, Blushi ka qenë një kritik i ashpër i qeverisjes thuajse 3-vjeçare të Edi Ramës. Ai ka bërë përgjegjës kryeministrin për përfshirjen e një numri personash me rekorde kriminale në parti, ndërsa ka vënë në dyshim suksesin e reformave të trumbetuara nga qeveria.

Edi Rama u ngjit në krye të Partisë Socialiste në tetor të vitit 2005, pas disfatës që pësoi në zgjedhjet parlamentare ish-kryetari dhe kryeministri Fatos Nano. Rama mori një mandat të dytë 4-vjeçar në vitin 2009 – zgjedhjet e fundit të zhvilluara brenda Partisë Socialiste.

Statuti i PS përcaktonte zgjedhje në vitin 2013, por ato u shtynë për shkak të zgjedhjeve parlamentare që e ngjitën të majtën në pushtet dhe Edi Ramën në karrigen e kryeministrit.

Pas një zvarritjeje 2-vjeçare, Partia Socialiste çeli stinën e zgjedhjeve të brendshme, por pa përfshirë kryetarin. Ato pritet

të kulmojnë në Kongresin e caktuar më datën 19 mars, pa mundur të shuajnë debatin për ligjshmërinë e vendimeve të Ramës në krye të partisë dhe nivelit e demokracisë së brendshme në këtë forcë politike.

Rivalë pa garë Dy dekada pas rënies së komunizmit në Shqipëri, partitë politike nuk kanë arritur ende të shkëputen nga trashëgimia e vjetër, ku kulti i liderit është thuajse i padiskutueshëm në radhët e militantëve partiakë.

Megjithatë, në ndryshim nga Partia Demokratike e cila u drejtua me dorë të hekurt nga Sali Berisha për më shumë se 20 vjet, kampi i majtë krijoi një traditë të re të debatit të brendshëm dhe një panoramë më konkurruese mes figurave të spikatura të saj.

Edi Rama u ngjit në krye të PS edhe falë ekzistencës së demokracisë fluide brenda saj, por nën drejtimin e tij kjo traditë rrezikon të bëjë hapa mbrapa.

Analistët politikë e konsiderojnë legjitime sfidën e Ben Blushit, ndërsa debatin që ka përfshirë Partinë Socialiste e shohin si një debat për vlerën e demokracisë partiake në Shqipëri. Shmangia e Ramës nga zgjedhjet shihet gjithashtu me habi prej tyre, sa kohë që lidershipi i tij konsiderohet i parrezikuar.

Një disfatë e Ramës në përballjen me Ben Blushin konsiderohet thuajse e pamundur pas dy fitoreve të njëpasnjëshme të tij në zgjedhjet e përgjithshme dhe ato lokale në Shqipëri.

Gjithashtu, Rama ka fortifikuar pozitat brenda Partisë Socialiste përgjatë 11 viteve të drejtimit përmes përfshirjes së një numri të madh politikanësh të rinj në forumet drejtuese dhe mënjanimit të socialistëve të vjetër, të cilët nuk ia dedikojnë atij mbijetesën në politikë.

Skënder Minxhozi, analist dhe kryeredaktor i Javanews i tha BIRN se është detyrë e Partisë Socialiste të lejojë Blushin të kandidojë. Ai gjen pak arsye në përpjekjet për të shmangur garën, ku marrëdhënia personale mes Ramës dhe Blushit është njëra prej tyre.

“Duket që Rama po tenton të ruajë situatën e monokolorit në PS, duke shmangur rrezikun e franksioneve në të ardhmen,” tha Minxhozi.

Politologu Afrim Krasniqi mendon se shmangia e zgjedhjeve në PS është pjesë e transformimit të forcave politike shqiptare nga parti programore, në grupe interesash pa identitet dhe pa rregulla funksionimi.

Ndaj edhe debati sipas tij është i dobishëm, edhe pse në aspektin e luftës së brendshme politike rrezikon të mos sjellë ndryshime.

“Ky fenomen negativ i deformimit të demokracisë partiake dhe demokracisë përfaqësuese është bërë tipar kryesor i pothuajse të gjitha partive në vend, përfshirë PS,” thotë Krasniqi.

Demokracia e brendshme Debati për zgjedhjet në PS përfaqësohet nga dy linja; një shumicë funksionarësh ku spikasin ministrat e qeverisë në mbështetje të Ramës dhe një grusht deputetësh me në

krye Blushin, të cilët kërkojnë respektimin e statutit dhe zhvillimin e një gare për kryetarin e partisë.

Ndërkohë, një grup pune është ngritur pranë kësaj partie për të përshtatur statutin ekzistues me tezën e Ramës-ku mandati i kryetarit rinovohet automatikisht me fitoren e partisë në zgjedhjet parlamentare.

Për Afrim Krasniqin, argumenti i referimit tek modeli britanik nuk ka vlerë reale sa kohë që statuti aktual parashikon zgjedhje periodike. Por ai shprehet i shokuar nga rreshtimi i ministrave në bllok pro tezës së kryeministrit dhe në injorim të rregullave të shkruara.

“I ngjan unitetit absurd revolucionar dje në Byrojë Politike apo më vonë në kryesinë e PD dhe partive të tjera,” thotë ai.

Skënder Minxhozi vëren gjithashtu një qasje të shtuar monopolite në Partinë Socialiste gjatë drejtimit të Ramës, ndonëse mendon se ajo vazhdon të jetë sërish më e hapur se e djathta në opozitë.

Për Minxhozin, demokracia e brendshme është një çështje që i kapërcen kufinjtë e partisë, pasi tregon edhe mënyrën se si qeveriset vendi.

“Mënyra se si drejtohen partitë është tregues i qeverisjes në rang kombëtar, kur këta liderë janë në pushtet apo marrin pushtetit,” tha Minxhozi.

Afrim Krasniqi nënvizon lojën e dyfishtë që bëjnë liderët shqiptarë në vazhdimësi; në opozitë ata pranojnë konkurrencën, premtojnë qeverisje në ekip dhe transparencë në vendime. Kur vijnë në pushtet-sipas Krasniqit bëjnë të kundërtën; zgjedhje formale ose i shmangin fare, duke u shndërruar në modelin e kryetarëve të përjetshëm.

Sipas tij, këta kryetarë vendosin më pas se kush do të jenë deputetë dhe cilët prej anëtarëve partiakë do të promovohen ministra. Kritikët, ose flaken nga partia, ose detyrohen të largohen për shkak të përjashtimit nga listat për deputetë.

Krasniqi e cilëson demokracinë e brendshme të partive si gjenezën e problemeve, ndaj edhe e cilëson me vlerë dhe me ndikim public debatin që ka përfshirë Partinë Socialiste.

“Nuk mund të ketë demokraci nga jashtë (në qeverisje dhe në jetën publike) kur partitë nuk janë demokratike nga brenda. Nuk mund të ketë ndarje e balancë pushteti nga jashtë (në qeverisje dhe në jetën publike) nëse nuk ka ndarje e balancë pushteti brenda vetë partisë,” përfundon Krasniqi.

10

Shkurt 2016

Mungesa e transparencës dëmton besueshmërinë e qeverisë “Rama” Pavarësisht aprovimit të dy ligjeve shumë novatore në vitin 2014, qeveria e kryeministrit Edi Rama ka zhgënjyer pritshmëritë e ngritura për hapjen e institucioneve ndaj qytetarëve.

Blerina Hoxha | BIRN | tiranë

L

uigj Aliaj, një biznesmen në tregtinë e karburanteve, u përball dhjetorin e kaluar me një surprizë të pakëndshme. Pa asnjë paralajmërim, qeveria miratoi një vendim që përcaktonte tarifa të reja për licencimin e pikave të karburantit, ku mes të tjerash, parashikohej shtrenjtimi i tarifës për rilicencimin në qytetin e Tiranës në 5 milionë lekë (afro 36 mijë euro) nga 30 mijë lekë (214 euro) që qenë më parë. Për pjesën tjetër të vendit, tarifat u shtrenjtuan nga 20 mijë në 2 milionë lekë.

Aliaj, drejtues i Shoqatës së Hidrokarbureve, një grup interesi që përfaqëson një pjesë të tregtarëve të karburantit në Shqipëri, tha se qeveria nuk e kishte marrë mundimin as t’i njoftonte për vendimin, e aq më pak, të konsultohej me ta paraprakisht.

Sektori i Hidrokarbureve vlerëson se kostoja e vendimit të ri të palajmëruar të qeverisë pritet të jetë rreth 10 milionë euro në vit, kosto që do t’i kalojnë taksapaguesve. Qeveria nuk e ka marrë mundimin të japë një shpjegim për arsyet që e çuan të ndërmarrë këtë vendim dhe Aliaj thotë se kërkesat e tij me shkrim drejtuar institucioneve për çështje nga më të ndryshmet, mbeten pa përgjigje.

“Jemi drejtuar disa herë me shkresa zyrtare, ministrisë së Financave dhe asaj të Energjetikës, për disa vendime dhe koncesione që kanë krijuar problematika dhe për më tepër po transferojnë kosto tek konsumatori, por nuk kemi marrë përgjigje,” thotë ai.

Sa për konsumatorët, ata pritet ta kenë edhe më të vështirë të kuptojnë se pse janë të detyruar të paguajnë naftën me një nga çmimet më të shtrenjta në botë dhe se çfarë po bën qeveria me taksat që ata paguajnë.

Sipas Nikolin Jakës, Kryetari i Dhomës së Tregtisë dhe Industrisë në Tiranë, ndryshimet shumë të shpeshta të legjislacionit dhe pa konsultim paraprak sidomos atij fiskal, kanë krijuar mjaft probleme, pasi sipërmarrja shpesh gjendet e papërgatitur për të ndërmarrë veprime me qëllim amortizimin e humbjeve që mund t’i shkaktohen nga këto ndryshime.

Jaka thotë ndryshimet e befta dhe të pakonsultura përbëjnë shkak për krijimin e situatave abuzive gjatë kontrolleve tatimore në subjekte, të cilët nuk kanë pasur mundësinë e reflektimit të praktikave të reja të përcaktuara në legjislacionin e ri.

Ajo që ne si sipërmarrës kemi kërkuar gjithmonë është: “Së pari, një konsultim paraprak dhe të vazhdueshëm të qeverisë me grupet e interesit për propozimin, hartimin dhe pse jo edhe mënyrës së implementimit të legjislacionit. Kjo kërkesë mbështetet në ligjin për konsultimin publik tashmë të miratuar”, tha Jaka.

Qeveria aktuale propozoi dhe mori miratimin e Kuvendit të Shqipërisë në vitin 2014 të dy ligjeve që synojnë të rrisin transparencën dhe llogaridhënien e institucioneve përballë qytetarëve.

Të konsideruar si ligje veçanërisht moderne edhe në krahasim me legjislacione të ngjashme në vendet e zhvilluara, Ligji për Konsultimin Publik dhe Ligji për të Drejtën e Informimit, i detyron të gjitha institucionet publike të konsultohen paraprakisht dhe publikisht para se të ndërmarrin ligje apo vendime, të publikojnë raporte periodike mbi aktivitetin e tyre si dhe t’i përgjigjen kërkesave me shkrim të çdo qytetari për vënien në dispozicion të dokumenteve shtetërore të klasifikuara si jo sekret.

Problemi është se një pjesë e madhe e institucioneve publike, përfshirë Këshilli

i Ministrave, i kanë shkelur sakaq disa nga afatet kohore të përcaktuara në këto ligje, ndërkohë që nuk duket se kanë vullnetin e duhur për t’i zbatuar ato.

Mbyllja e institucioneve Përgjatë dy dekadave të fundit, Shqipëria kaloi nga një vend diktarorial ku nxjerrja e informacioneve më bazike mund të trajtohej nga autoritetet si “tradhëti ndaj atdheut”, në një vend ku qeverisja filloi të hapej gradualisht ndaj gjykimit të publikut.

Këshilli i Ministrave hapi një faqe interneti në vitin 2003 dhe filloi të publikojë aty vendimet dhe projektligjet që miratonte si dhe një shpjegim të shkurtër për shkaqet që e kishin çuar qeverinë të ndërmerrte këto vendime. Shpjegimet mbi vendimet qenë rrjedhojë e detyrimeve të krijuara nga ligji 9000, “Për organizimin dhe funksionimin e Këshillit të Ministrave”, në nenin 22 të së cilit thuhet se sekretari i përgjithshëm i Këshillit të Ministrave duhet të hartojë dhe publikojë një raport mbi mbledhjen e qeverisë.

Ministria e Financave filloi të publikojë të dhëna mujore mbi të ardhurat dhe shpenzimet e veta që nga viti 2003 si dhe raporte tremujore mbi borxhin publik që nga viti 2007. Në vitin 2010, e njëjta ministri filloi të publikojë analizat tematike mbi të ardhurat dhe shpenzimet, ku jepeshin shpjegime të detajuara për shkaqet e rritjes apo rënies së të ardhurave buxhetore, për shkaqet e rritjes apo rënies së shpenzimeve, etj. Ministria e Bujqësisë hartoi dhe publikoi raport vjetor të detajuar mbi aktivitetin bujqësor.

Gjatë qeverisjes së Partisë Demokratike, (2005-2009) si dhe qeverisjes së koalicionit PD-LSI (2009-2013), qeveria publikonte në faqen e saj të internetit vendimet që merrte pak orë pas miratimit të

tyre, por pa relacion shoqërues. Gjithsesi, më vonë u zbulua se këto qeveri patën fshehur nga publikimi një numër vendimesh për arsye të paqarta.

Me ardhjen në pushtet të qeverisë së kryeministrit Edi Rama, Këshilli i Ministrave pushoi publikimin e vendimeve dhe shpjegimeve të vendimeve që ndërmerrte në shtator 2013. Vendimet rifilluan të publikohen në shkurt 2014, pas protestave të gazetarëve dhe aktivistëve të shoqërisë civile, të cilët e konsideruan këtë veprim, si një hap i fortë pas në transparencë.

Në dhjetor 2013, qeveria vendosi një precedent që vijoi të zbatohej edhe në vitet në vijim: Projektligji dhe paketa e ndryshimeve ligjore në sistemin e taksave, pasi u miratua në qeveri, nuk u publikua asgjëkundi. Qeveria nuk mori mundimin të shpjegojë se çfarë taksash po rriste dhe pse po i rriste. Në vitet e shkuara, para se buxheti dhe ndryshimet në ligjet e taksave të njohura si Paketa Fiskale, të miratoheshin në qeveri, Ministria e Financave i publikonte ato në faqen e saj të internetit zakonisht në mes të vitit, si dhe jepte shpjegime për gazetarët nëpër konferenca të ndryshme për shtyp.

Në dy vitet që pasuan, precedenti i mospublikimit të projektligjit për buxhetin si dhe mosdhënia e shpjegimeve publike për ndryshimet në ligjet e taksave u kthye në traditë. Kulmi u shënua në vitin 2015, kur projektbuxheti 2016 dhe ndryshimet fiskale shoqëruese u mbajtën të papublikuara edhe pasi qenë miratuar në qeveri dhe kishin filluar të diskutoheshin në Kuvendin e Shqipërisë.

Ndërkohë, Enti Rregullator i Energjisë, ERE, i cili është institucioni që mbikëqyr tregun e energjisë dhe përcakton çmimet e energjisë elektrike, dështoi të publikojë aplikimet e kompanive të energjisë elek-

Shkurt 2016

trike për çmimet e reja (të rritura) të shitjes në kohën kur i diskutoi kërkesat e tyre në dhjetor 2014. Ndonëse publikimi dhe konsultimi publik mbi një vendimmarrje të tillë është detyrim ligjor, pothuajse askush mes publikut të gjerë nuk qe në gjendje të informohej se çfarë rritjeje çmimesh patën kërkuar kompanitë dhe me çfarë arsyetimi.

Publikime selektive Ndonëse qeveria aktuale pranoi të rifillojë publikimin e vendimeve dhe projektligjeve që miraton në shkurt 2014 pas disa muajsh ndërprerjeje, me kalimin e kohës u vu re se disa vendime me interes publik rezultonin të papublikuar.

Mes tyre qe një vendim qeverie i cili i akordonte një bonus për koncesion të pakërkuar një kompanie turke për ndërtimin e hidrocentralit Katundi i Ri. Vendimi i 23 dhjetorit 2015, i cili u denoncua më pas nga opozita si korruptiv, pa dritën e botimit vetëm në 7 janar, kur u publikua në Fletoren Zyrtare. Përballur me kritika për mungesë transparence, Kryeministria. al publikoi një shënim më 11 janar, ku argumentohej se nuk i kishte mundësitë për të publikuar në kohë të gjitha vendimet.

“Shpeshherë, vendimet e Këshillit të Ministrave kanë nevojë për zbardhje të mëtejshme, çka e vonon publikimin e tyre në këtë faqe,” shkruhet në shënim.

BIRN pyeti një numër institucionesh përmes kërkesave për të drejtë informimi për arsyet e hapave pas të konstatuar gjatë mandatit të qeverisë aktuale në drejtim të transparencës.

Kërkesat iu dërguan institucioneve me qëllimin që të mësohej se për çfarë arsyesh, raportet apo dokumentet që më herët publikoheshin pa kërkesë speficike nga media apo qytetarët, janë ndërprerë së publikuari gjatë qeverisjes aktuale.

Sektori i Hidrokarbureve vlerëson se kostoja e vendimit të ri të palajmëruar të qeverisë pritet të jetë rreth 10 milionë euro në vit, kosto që do t’i kalojnë taksapaguesve.

Qeveria nuk e ka marrë mundimin të japë një shpjegim për arsyet që e çuan të ndërmarrë këtë vendim dhe Aliaj thotë se kërkesat e tij me shkrim drejtuar institucioneve për çështje nga më të ndryshmet, mbeten pa përgjigje.

BIRN pyeti gjithashtu institucionet për masat që kanë ndërmarrë për të zbatuar ligjin nr. 119/2014 “Për të Drejtën e Informimit”.

Sipas ligjit, institucionet kanë gjashtë muaj kohë për të hartuar një program transparence, për të emëruar një koordinator për transparencën dhe për të publikuar në faqet e tyre të internetit programin dhe një modul komunikimi me publikun në lidhje me kërkesat për vënie në dispozicion të dokumenteve zyrtare.

Kërkesës së BIRN për informacion mbi zbatimin e ligjit, Këshilli i Ministrave u përgjigj përmes sekretarit të Përgjithshëm Engjëll Agaçi, duke thënë se ky institucion është “në përfundim të miratimit të programit të transparencës” por pa shpjeguar arsyet e shkeljes së ligjit. Agaçi mohon të ketë pasur vendime qeverie të papubli-

kuara në faqen e internetit kryeministria. al. “Për periudhën që prej muajit shtator 2013 deri tani, nuk ka vendime të Këshillit të Ministrave të pabotuara në “Fletoren Zyrtare” dhe në faqen e saj të internetit,” shkroi ai.

Agaçi nuk komentoi për faktin se në bazë të ligjit 9000, “Për organizimin dhe funksionimin e Këshillit të Ministrave”, neni 22, i takon atij si Sekretar i Përgjithshëm të përgatisë dhe publikojë një raport mbi mbledhjen. Ligji thotë: “Pas çdo mbledhjeje të Këshillit të Ministrave, Sekretari i Përgjithshëm i Këshillit të Ministrave harton një raport përfundimtar për problemet e përgjithshme, të shqyrtuara në mbledhje, i cili bëhet publik.”

Një shikim i faqes kryeministra.al aktualisht, zbulon se raporte të tilla për momentin nuk ekzistojnë. Agaçi sugjeroi si zhvillim pozitiv, hapjen nga kryeministria të një faqeje interneti me adresën Transparenca.al, në të cilën, qeveria reagon herë pas here mbi kritikat e opozitës apo mbi lajmet e ndryshme të publikuara në media, por pa marrë mundimin të publikojë dokumentet e lidhura me çështjet të cilat dëshiron të përgënjeshtrojë.

Pas kërkesës së BIRN, Enti Rregullator i Energjisë publikoi në faqen e saj zyrtare aplikimet që nuk i kishte publikuar në vitin 2014 si dhe relacionet përkatëse.

Instituti i Sigurimeve Shoqërore, i cili kishte pushuar së publikuari raportet e veta statistikore tremujore dhe gjashtëmujore gjatë vitit 2015, iu përgjigj kërkesës së BIRN duke njoftuar publikimin e një raporti gjashtëmujor në faqen e saj të internetit. Gjithsesi, raporti për gjashtëmujorin e parë 2015, përmbante vetëm gjysmën e statistikave që zakonisht përmbanin raporte të tilla vitet e shkuara. Raportet e ISSH i shërbenin më herët gazetarëve për t’u informuar mbi gjendjen e tregut të punës dhe numrit të të punësuarve në sektorin formal të ekonomisë, një çështje shumë e nxehtë politike kjo.

Ministria e Bujqësisë argumentoi në përgjigjen e saj se hartimi i statistikave të sektorit të bujqësisë i qe hequr si përgjegjësi dhe i kishte kaluar Institutit të Statistikave. INSTAT me të vërtetë publikon statistika mbi bujqësinë, por aty gjenden shumë më pak statistika nga sa publikoheshin vitet e shkuara në raportet vjetore të bujqësisë. Për më tepër, kalimi i përgjegjësisë për treguesit e bujqësisë te INSTAT, nuk e ka penguar Ministrinë e Bujqësisë të publikojë grafikë gjatë vitit të kaluar, vetëm se këto grafikë dukshëm kanë vlerë propagandistike dhe joinformuese, pasi hartohen vetëm për disa të dhëna periferike që tregojnë rritje dhe përmirësime të bujqësisë, por janë larg të qenit tregues të gjendjes reale të sektorit.

Ministria e Financave, mohoi të ketë ndërprerë publikimin e raporteve shpjeguese mbi të ardhurat dhe shpenzimet e buxhetit. “Nuk është e vërtetë që raportet fiskale mujore nuk publikohen,” tha Ministria e Financave. “Publikimi i raporteve fiskale mujore nuk është ndërperë asnjëherë dhe nuk ka një vendim për ndërprerjen e tyre. Ato gjenden lehtësisht në faqen e internetit të Ministrisë së Financave. Linku i referuar nga Ministria e Financave në fakt dërgon te seksioni i statistikave fiskale mujore dhe jo te seksioni tjetër i raporteve fiskale mujore, ku më herët janë publikuar shpjegimet mbi statistikat.

Gjithsesi, pas shkresës së BIRN, seksioni i raporteve fiskale mujore në faqen e Ministrisë së Financave, u përditësua me të dhëna të vitit 2014 por jo me të dhëna të vitit 2015. Si shenjë e rezistencës së qeverisë për të mos publikuar raporte ku

11

publiku i gjerë mund të kuptojë më shumë nga gjendja e punëve në vend, në linqet ku duhej të gjendeshin raportet mujore shpjeguese të vitit 2014, nuk janë publikuar këto raporte si vitet e shkuara, por disa raporte të tjera statistikore dhe joshpjeguese.

Mungesë vullneti për zbatimin e ligjit Një numër organizatash jofitimprurëse kanë zbatuar programe të shumta monitorimi gjatë vitit të fundit, me shpresën se presioni i vazhdueshëm mbi institucionet do të sjellë zbatimin e ligjit për të drejtën e informimit si dhe të ligjit për konsultimet publike. Në të vërtetë, një pjesë e institucioneve publike kanë filluar sakaq zbatimin e ligjit si dhe i janë përgjigjur kërkesave me shkrim nga gazetarët, organizatat dhe qytetarët duke dorëzuar dokumentacionin e kërkuar. Por disa institucione kyçe, përfshirë Kryeministrinë, deri tani kanë refuzuar të zbatojnë ligjin që ajo vetë ka miratuar.

Në fakt, Res Publica, një organizatë që ka monitoruar zbatimin e ligjit gjatë vitit të parë të zbatimit të tij, thotë se shembulli më i keq i zbatimit të Ligjit është Kryeministria.

“Ky autoritet nuk ka respektuar asnjë standard ligjor. Nuk ka kthyer përgjigje ndaj asnjë prej kërkesave. Nuk ka zbatuar fare programin e transparencës. Nuk ka caktuar koordinator dhe nuk mban regjistër për kërkesat dhe përgjigjet. ResPublika ka fituar procese gjyqësore ndaj Kryeministrisë dhe kjo e fundit vazhdimisht refuzon të lëvrojë informacionet duke mos zbatuar vendimet gjyqësore të formës së prerë.” thuhet në raport.

Rastet e miratimit të ligjeve që në praktikë nuk zbatohen, kanë qenë të shumta në Shqipëri përgjatë 25 viteve të fundit.

Ligji i ri për të drejtën e informimit, i cili u miratua në tetor 2014 në Kuvendin e Shqipërisë, lindi pikërisht si nevojë e moszbatimit të një ligji tjetër për të drejtën e informimit të miratuar në vitin 1999.

Ndryshe nga ligji i vitit 1999, ligji i ri parashikon masa ndëshkimore për zyrtarët përgjegjës, të cilët nuk respektojnë kërkesat e tij, dhe Komisionerit për të Drejtën e Informimit dhe Mbrojtjen e të Dhënave Personale, Besnik Dervishi, thotë se është i gatshëm t’i aplikojë ato.

“Të gjitha institucionet dhe entet publike që nuk publikojnë programin e transparencës janë subjekt i penaliteteve që parashikohen në ligjin për të Drejtën e Informimit,” Dervishi i tha BIRN. Komisioneri shtoi se ligji detyron institucionet publike, jo vetëm të publikojnë programin e transparencës, por të azhurnojnë atë me regjistrin e kërkesave dhe përgjigjet ndaj tyre, ndryshe programi nuk quhet funksional. ”Vitin e kaluar pranë komisionerit për të Drejtën e Informimit kanë mbërritur 300 ankesa nga grupe të ndryshme të interesit ndaj institucioneve publike të cilat nuk kishin e respektuar ligjin,” Dervishi tha.

“Me mbi 40 vendime të posaçme më 2015, Komisioneri ka urdhëruar institucionet publike të zbatojnë ligjet duke i paralajmëruar për sanksione të mëtejshme. Ndërsa 200 ankesa janë zgjidhur me ndërmjetësim, ku Komisioneri ka ndikuar institucionet në kthimin përgjigjeve,” shtoi ai.

Megjithatë, Dervishi vuri ne dukje se Komisionieri nuk i ka burimet e mjaftueshme njerëzore për te monitoruar të gjitha entet publike për zbatimin e ligjit.

Ky artikull u prodhua si pjesë e iniciativës "Fuqizimi i Bashkëpunimit mes Shoqërisë Civile dhe Gazetarëve Investigativë," me mbështetjen e Fondacionit Shoqëria e Hapur për Shqipërinë.

12

Shkurt 2016

reportazh

Komuniteti rom lufton të ruajë shtëpitë te Unaza e Re e Tiranës Pesë familje të komunitetit rom në zonën e Selitës po luftojnë të ruajnë shtëpitë e tyre të thjeshta dhe të ndërtuara me mundim përgjatë 25 viteve pasi qeveria dhe bashkia i konsiderojnë thjeshtë ndërtime të paligjshme që nuk meritojnë kompensim. E ndërsa banorët luftojnë me morinë e procedurave dhe dokumenteve administrative, rreziku i përditshëm është që ata të mbeten nën qiell të hapur për t’i hapur rrugën një autostrade që kushton miliona euro për pak kilometra.

Ivana Dervishi | BIRN | Tirana

S

ajmir Shaku, 44 vjeç, ka lidhur nga brenda me zinxhir derën e shtëpisë së tij në zonën e Selitës dhe refuzon të dalë prej saj derisa problemit të tij t’i gjendet zgjidhja. Nga ana tjetër e portës, qëndrojnë një taskforcë e Inspektoriatit Kombëtar të Mbrojtjes së Territorit dhe disa punonjës të policisë së shtetit, të cilët kanë urdhër të largojnë banorët për të mundësuar shembjen e shtëpive të tyre. “Jetojmë shtatë persona në këtë shtëpi, kam ardhur në këtë zonë përpara vitit 1991. Nuk do të pranoj të ma shembin pa më dhënë më parë përfitimin që më takon prej saj,” tha për BIRN Sajmir Shaku, i cili e nxjerr jetesën duke mbledhur dhe tregtuar hekurishte. “Ata mendojnë se ne jemi romë dhe nuk i njohim të drejtat tona,” shton ai.

Shaku është pjesë e tetë familjeve të komunitetit rom të cilët prej 25 vjetësh kanë gjetur strehim në Selitë dhe banesat e të cilëve preken nga ndërtimi i Unazës së Madhe të Tiranës. Anëtarët e familjeve të prekura i thanë BIRN se ata ishin të gatshëm të largoheshin nga zona për të lejuar vazhdimin e punimeve, por do ta bënin këtë vetëm nëse u jepej një strehim i denjë ose dëmshpërblimi që u takon. “Duan të na nxjerrin nga shtëpitë tona dhe të na lënë në mes të rrugëve pa na treguar asnjë dokument që na kërkon të largohemi.

Procedurat e tyre burokratike po shkatërrojnë jetesën tonë,” thotë për BIRN, Ledion Muharremi, baba i dy fëmijëve, i cili e siguron bukën e vajzave të tij, 6-muajshe dhe 2 vjeçe duke mbledhur bidona. Ai jeton te të afërmit e tij në zonën e Selitës pasi banesa e tij po në këtë vend, u shemb pa asnjë lajmërim dhe me të gjitha sendet brenda kur ky ishte larguar për azil në Gjermani, në kërkim të një jete më

të mirë. Banorët e zonës janë përfshirë në një procedurë të stërzgjatur të fitimit të pronësisë mbi banesat e tyre. Ata ndërtuan shtëpitë e tyre me mundim pjesë-pjesë përgjatë 25 viteve të fundit dhe arritën të stabilizojnë disi jetët e tyre të varfra, por mundi 25 vjeçar po u shkon dëm, për shkak se qeveria nuk ka njohur pronësi të tyre mbi truallin dhe nuk i ka pranuar banesat e tyre si të vlefshme për kompensim, siç vepron zakonisht në rastet kur ndërtimi i rrugëve kërkon shembjen e shtëpive të ndërtuara me leje apo që janë në proces legalizimi. Ata i kanë kërkuar Bashkisë së Tiranës në respektim të Vendimit të Këshillit të Ministrave nr. 608 datë 05.09.2012 “Për përcaktimin e procedurës së kalimit të pronësisë të pasurive të paluajtshme, të ndërtuara deri më 10.8.1991, t’i kalojë pronësinë e shtëpive dhe truallit ku kanë jetuar që nga vitet 1990. Në një shkresë të 18 qershorit 2015, kryetari i atëhershëm i Bash-

kisë, Lulzim Basha i ka kërkuar Drejtorit të Përgjithshëm të Autoritetit Rrugor, z.

Dashamir Xhika të bëjë të mundur shpronësimin e plotë dhe me vlerën e tregut të banorëve që preken nga Unaza e Madhe e Tiranës. Pas zgjedhjeve vendore të vitit 2015, Bashkia e Tiranës drejtuar tashmë nga Erion Veliaj, si autoritet vendor u është përgjigjur kërkesës së banorëve se harta e Arkivit Qendror Teknik deri në vitin 1990 nuk e vërteton ekzistencën e pronësisë së tyre. “Në pamundësi të sigurimit të kësaj planshete [të azhurnuar deri në 10.08.1991] ju kërkojmë të na e vini në dispozicion ku vërtetohet se ndërtimi ka ekzistuar përpara 10.08.1991”, shkruhet në të. Banorët janë tashmë në një proces gjyqësor për të vërtetuar faktin e ekzistencës së pronësisë nëpërmjet provës me dëshmitarë dhe me analiza ekspertimi të kryer gjatë shqyrtimit gjyqësor dhe pretendojnë se hartë e Arkivit Qendror Teknik e vitit 1993, e ka në

hartë pronësinë e tyre. Në mungesë të vërtetimit të pronësisë, Bashkia ka ofruar të paguajë dy vite qira për banorët e prekur, por kjo është joreale për këtë komunitet. “Askush nuk pranon të na japë shtëpinë me qira. Sapo marrin vesh se jemi romë dhe se jemi një familje e madhe refuzojnë të na strehojnë,” tha për BIRN bashkëshortja e Ledion Muharremit.

Por dy vite qira, nuk janë zgjidhje afatgjatë për familjet e prekura nga shembja e shtëpive.

Në një letër nga Komisioneri Europian për të Drejtat e Njeriut, Shqipëria u kritikua për dëbimet e deritashme dhe mungesën e një strategjie afatgjatë të strehimit të komunitetit rom dhe egjiptian. “Na vjen shumë keq për mënyrën se si e trajtojnë këtë komunitet, ata kanë rreth 30 vjet në këtë zonë dhe gjithnjë e kanë nxjerrë jetesën me vështirësi. Tani duan t’i lënë pa asnjë çati mbi kokë,” tha për BIRN një nga banoret e pallatit disa metra larg banesave të komunitetit rom.

Qeveria shkatërron shtëpitë e të varfërve pa dëmshpërblim Buldozerët e IKMT të shoqëruar nga dhjetëra forca policore speciale shembën pesë shtëpi të thjeshta të banuara nga familje të varfra rome pa treguar kurrfarë dokumenti për urdhër shembjeje duke i lënë banorët nën qiell të hapur.

Gjergj Erebara | BIRN | Tirana

P

avarësisht protestës së banorëve dhe pa treguar ndonjë urdhër me shkrim, punonjësit dhe mjetet e Inspektoratit Kombëtar të Mbrojtjes së Territorit, IKMT, të mbështetur nga forcat e policisë, shembën sot (18 shkurt) disa banesa familjesh të varfra për t’i hapur rrugë ndërtimit të një segmenti të Unazës së re të Tiranës, pavarësisht se familjet e dëmtuara nuk janë dëmshpërblyer. Policia nxorri me dhunë nga shtëpitë familjet para se buldozerët t’i shkatërronin.

Banorët e zonës qenë përfshirë në një procedurë të stërzgjatur të fitimit të pronësisë mbi banesat e tyre. Ata ndërtuan shtëpitë e tyre me mundim pjesë-pjesë përgjatë 25 viteve të fundit dhe arritën të stabilizojnë disi jetët e tyre të varfra, por mundi 25 vjeçar

po u shkon dëm, për shkak se qeveria nuk ka njohur pronësi të tyre mbi truallin dhe nuk i ka pranuar banesat e tyre si të vlefshme për kompensim, siç vepron zakonisht në rastet kur ndërtimi i rrugëve kërkon shembjen e shtëpive të ndërtuara me leje apo që janë në proces legalizimi.

Ata i kanë kërkuar Bashkisë së Tiranës në respektim të Vendimit të Këshillit të Ministrave nr. 608 datë 05.09.2012 “Për përcaktimin e procedurës së kalimit të pronësisë të pasurive të paluajtshme, të ndërtuara deri më 10.8.1991, t’i kalojë pronësinë e shtëpive dhe truallit ku kanë jetuar që nga vitet 1990. Në një shkresë të 18 qershorit 2015, kryetari i atëhershëm i Bashkisë, Lulzim Basha i ka kërkuar Drejtorit të Përgjithshëm të Autoritetit Rrugor, z.

Dashamir Xhika të bëjë të mundur shpro-

nësimin e plotë dhe me vlerën e tregut të banorëve që preken nga Unaza e Madhe e Tiranës. Pas zgjedhjeve vendore të vitit 2015, Bashkia e Tiranës drejtuar tashmë nga Er-

ion Veliaj, si autoritet vendor u është përgjigjur kërkesës së banorëve se harta e Arkivit Qendror Teknik deri në vitin 1990 nuk e vërteton ekzistencën e pronësisë së tyre. Pas një përballjeje mes policisë dhe familjeve gjatë ditëve të fundit, IKMT ndërhyri duke i shembur banesat. IKMT njoftoi gjithashtu se një fëmije i pati rënë të fikët dhe qe transportuar për në spital me mjetet e inspektoriatit pasi shërbimi i ndihmës mjekësore të shpejtë nuk mbërriti në kohë në vendngjarje pavarësisht se qe njoftuar nga policia. Qeveria shqiptare është kritikuar në vazhdimësi nga organizatat vendëse të të drejtave të njeriut dhe institucionet ndërkombëtare, të cilat kanë kërkuar prej saj të krijojë kushte normale strehimi për komunitetet e prekura nga shembjet dhe jo thjeshtë t’i hedhë ato në rrugë.

Shkurt 2016

13

Malaj nuk është gjyqtari i vetëm që ia ka hedhur paq akuzave të Inspektoriatit. Një numër i madh padish penale të ngritura nga ILDKPKI kundër disa gjyqtarëve, ish ministrave apo zyrtarëve të nivelit të lartë janë mbyllur me të njëjtin dispozitiv ose janë pezulluar në pritje të letër-porosive nga jashtë.

Ridvan Bode dhe Alaudin Malaj

Akuzat për fshehje pasurie; Prokuroria mbyll dosjet për peshqit e mëdhenj Të dhëna të siguruara nga BIRN tregojnë që Prokuroria ka hedhur poshtë shumicën e padive të ILKPDKI për fshehje pasurie, të bëra kundër gjyqtarëve dhe zyrtarëve të nivelit të lartë. Mes dosjeve të mbyllura, edhe paditë për Alaudin Malaj e Ridvan Bode.

Lindita Çela | BIRN | Tiranë

M

e 14 shtator 2014, kryetari i Gjykatës së Apelit në Tiranë, Alaudin Malaj u padit në Prokurori nga Inspektoriati i Lartë për Deklarimin, Kontrollin e Pasurisë dhe Konfliktin e Interesit, ILDKPKI. Malaj akuzohej se kishte krijuar një skemë mashtruese ku përfshiheshin kompani në emër të familjarëve të tij dhe transaksione me pasuri të patundshme, për të mbuluar burimin e paqartë të pasurimit të tij të shpejtë.

Sipas ILDKPKI, Malaj kishte 60 mijë euro pasuri në vitin 2003, kohë kur zyrtarët publikë u shtrënguan të deklarojnë të ardhurat dhe shpenzimet e tyre. Gati 11 vjet më vonë, familja e kryetarit të Gjykatës së Apelit llogaritet të ketë 1.7 milionë euro pasuri, e shpërndarë në pasuri të patundshme dhe kompani biznesi.

Megjithatë, me 9 nëntor dosja hetimore kundër Malajt është pushuar nga Prokuroria e Durrësit, e cila ka gjykuara në një kohë rekord se sipas nenit 328 pika b të Kodit të Procedurës Penale, faktet e referuara nga ILDKPKI “nuk parashikohen nga ligji si vepër penale”.

Malaj nuk është gjyqtari i vetëm që ia ka hedhur paq akuzave të Inspektoriatit.

Një numër i madh padish penale të ngritura nga ILDKPKI kundër disa gjyqtarëve, ish ministrave apo zyrtarëve të nivelit të lartë janë mbyllur me të njëjtin dispozitiv ose janë pezulluar në pritje të letër-porosive nga jashtë.

Vetëm në pak raste, Prokuroria ka qenë e aftë të ngrejë akuza dhe të dërgojë për gjykim zyrtarë që akuzohen për fshehje pasurie – kryesisht zyrtarë të nivelit të mesëm. Megjithatë, edhe kur këto akuza kanë shkuar për gjykim, ato shpesh janë hedhur poshtë nga gjykata, duke ngritur pikëpyetje mbi cilësinë e hetimit apo qasjen e trupit gjykues.

Të dhënat e marra nga BIRN nga ILD-

KPKI tregojnë që gjatë dy viteve të fundit, Inspektoriati ka paditur në Prokurori 158 zyrtarë të lartë dhe të mesëm; ku përfshihen gjyqtarë, deputetë, diplomatë, ish ministra, të zgjedhur vendorë apo punonjës në tatime dhe dogana – dy sektorë të administratës publike me një nivel të lartë korrupsioni.

Në kallzimet e bëra, ILDKPKI i akuzon zyrtarët e identifikuar për deklarime të rreme, mungesë burimesh të ligjshme financiare si dhe për pastrim parash, duke kërkuar nga Prokuroria që t’i thellonte hetimet për të vërtetuar veprat penale për të cilat ata dyshoheshin. Sipas ILDKPKIsë, nga të gjitha rastet që Inspektoriati ka denoncuar në vitet e fundit, gati gjysma ose 70 kallëzime janë hedhur poshtë nga Prokuroria. Për 55 raste të tjera ky instituticion nuk disponon informacion, ndërsa vetëm 33 dosje janë çuar për gjykim.

BIRN iu drejtua Prokurorisë së Përgjithshme me një kërkesë për informacion në lidhje me të gjitha rastet e kallëzuara gjatë viteve 2014 dhe 2015 për veprën penale të:“Refuzimit për deklarimin, mosdeklarimit, fshehjes ose deklarimit të rremë i pasurive të personave të zgjedhur dhe nëpunësve publikë ose i çdo personi tjetër që ka detyrimin ligjor për deklarim” të parashikuar nga neni 257/a/2 dhe “Pastrim i produkteve të veprës penale,” parashikuar nga neni 287 i Kodit Penal.

Prokuroria tha se kishte regjistruar 40 procedime penale për veprën e parashikuar nga neni 257/a/2, ndërsa nuk ktheu përgjigje për çështjet hetimore të parashikuara në nenin 287 të Kodit Penal.

Nga 40 procedimet e regjistruara nga prokuroria për nenin 257 a/2, 14 janë pushuar, 4 janë pezulluar në pritje të letër porosive të dërguara jashtë vendit, 5 janë çuar për gjykim dhe 17 janë akoma nën hetim. Mes rasteve për të cilat është regjistruar një procedim penal për fshehje pa-

surie janë 10 gjyqtarë, dy deputetë, tre ish deputetë, dy kryebashkiakë, një diplomat, një ish kryekomunar, ndërsa pjesa që mbetet përbëhet nga taksidarë, doganierë, një punonjës përmbarimi dhe një kancelar gjykate.

Nga 10 gjyqtarët e kallzuar nga ILDKPKI, pesë çështje janë pushuar nga Prokuroria, tre janë në hetim dhe dy janë dërguar për gjykim.

Përveç gjyqtarit Alaudin Malaj, Prokuroria ka pushuar hetimet dhe për gjyqtarët Petrit Aliaj, Gjin Gjoni si dhe bashkëshortët Ken Dhima dhe Klorinda Çela.

Gjyqtari i Gjykatës së Apelit Vlorë, Petrit Aliaj, u kallëzua penalisht nga ILDKPKI në qershor 2015. Ai akuzohej se kishte shumëfishuar pasurinë e tij në mënyrë jo të ligjshme gjatë një periudhe 12 vjeçare. Në kallëzimin e bërë u renditën 15 akuza, që nisnin nga deklarim i rremë i burimit të fitimit dhe deri tek fshehje e një trualli në pronësi.

Gjyqtari Gjin Gjoni, i cili mban njëherazi pozicionin e anëtarit të Këshillit të Lartë të Drejtësisë u kallëzua penalisht nga ILDKPKI për fshehjen e gati 2 milionë dollarëve pasuri. Çështja kundër Gjonit u pushua në Maj 2014, pasi gjykata e konsideroi të paligjshëm shtyrjen e afateve nga Prokuroria e Elbasanit që po e hetonte çështjen.

Nën hetim mbetet gjykatësja e Durrësit Shpëtime Pitaku, si dhe bashkëshortët Enkeleda dhe Rasim Doda – gjyqtarë në Gjykatën e Shkallës së Parë Sarandë. Pitaku akuzohet nga Inspektoriati për fshehjen e një pasurie prej gati 1 milion USD, ndërsa gjyqtari Rasim Doda është arrestuar për korrupsion pasiv në Prill 2015.

Ndërkohë që dy gjyqtarët e dërguar për gjykim, Qani Hasa dhe Osman Aliu janë shpallur të pafajshëm për akuzën e fshehjes së pasurisë. Në listën e procedimeve penale të regjistruara nga

Prokuroria ka dhe 7 politikanë, nga të cilët 5 janë ende nën hetim, ndërsa dy çështje janë pushuar.

Prokuroria ka pushuar çështjen kundër deputetit të Partisë Demokratike dhe ish ministrit të Financave, Ridvan Bode, ndërkohë që vazhdon të hetojë deputetin Tom Doshi. Bode akuzohej nga ILDKPKI për fshehjen e një pasurie prej 500 mijë eurosh. Ndërsa Doshi për periudhën kohore 2005 – 2014, akuzohet se ka fshehur pasurinë dhe ka bërë deklarata të rreme për shumën rreth 14 milionë euro, si dhe ka kryer transferta bankare të dyshimta e pa burime të ligjshme financiare, brenda dhe jashtë vendit, në shumën rreth 9 milionë euro.

Nën hetim mbeten gjithashtu dy ish deputetët Dritan Prifti dhe Arben Ndoka.

Ndoka u kallëzua penalisht në shtator të vitit 2015, për fshehje pasurie, deklarime të rreme të interesave private dhe mungesë burimesh të ligjshme financiare për shumën e rreth 1,5 milion euro.

Ndërkohë për Andis Harasanin, një tjetër ish-deputet i Partisë Socialiste, Prokuroria ka pezulluar hetimet në pritje të një letër porosie. Harasani u padit penalisht në fund të shtatorit 2015, pasi nga kontrolli i deklaratave të pasurisë së tij, u gjetën “deklarime të rreme, kontrata fiktive e të falsifikuara, transferta bankare, të dyshimta e pa burime të ligjshme financiare, në banka brenda dhe jashtë vendit, në shumën rreth 2.6 milionë USD”.

Nën hetim janë dhe dy të zgjedhur vendorë, përfshirë kryebashkiakët e Gramshit dhe Poliçanit, Dritan Bici dhe Adriatik Zotkaj, ndërsa Prokuroria ka pushuar hetimet për ish kryekomunarin e Komunës Cudh, Xhevahir Bilja.

Edhe pse po bëhen gati dy vjet nga kallëzimi në Prill të vitit 2014, Prokuroria vazhdon hetimet për Agim Isakun, ish ambasador i Shqipërisë në Sllovaki.

14

Shkurt 2016

reportazh

Një varr, dy amanete dhe zemërim për zhvarrosjen e Ibrahim Kodrës Ministria e Kulturës dhe fondacioni “Ibrahim Kodra” kërkojnë zhvendosjen e eshtrave të piktorit të njohur nga vendlindja drejt Tiranës, por vendimi ka zemëruar banorët e Ishmit dhe të afërmit e tij.

Urim Mezini, banor i fshatit Ishëm

Lindita Çela | BIRN | Ishëm dhe Tiranë

N

jë makinë e zezë funeralesh dhe një punonjës i ministrisë së Kulturës u shfaqën krejt papritur të enjten e kaluar në fshatin Ishëm të Durrësit, duke trazuar rutinën e banorëve të zonës. Misioni i dërgatës nga Tirana ishte zhvarrimi i eshtrave të Ibrahim Kodrës-piktori i njohur shqiptar me famë ndërkombëtare, por përpjekja u përball me rezistencën e banorëve dhe dështoi.

Ministria e Kulturës tentoi edhe dy herë të tjera të realizonte zhvarrimin, me argumentin se po përmbushte amanetin e Mjeshtrit, por banorët e Ishmit janë të vendosur që të mos i hapin rrugën zhvendosjes së eshtrave drejt Tiranës.

“Më shumë se sa vendimi për ta zhvarrosur Ibrahimin, na irritoi mënyra se si donin të vepronin. Erdhën sikur donin ta grabisnin, me një fugon e ca punonjës të komunales,” thotë në nervozitet e sipër Urim Mezini, njëri prej banorëve protestues.

Rreth 50 burra të Ishmit, protagonistët e kësaj proteste të pazakontë ngulmojnë që eshtrat e Ibrahim Kodrës duhet të qëndrojnë në kodrën e Kalasë -aty ku piktori u varros 10 vjet më parë me një ceremoni shtetërore. Ata janë të irrituar me vendimin që kërkon t’u heqë nga fshati, varrin e birit më të famshëm të Ishmit, ndërsa aludojnë për motive të errëta pas kësaj lëvizjeje.

Në anën tjetër të kësaj beteje qëndron Ministria e Kulturës dhe fondacioni “Ibrahim Kodra”, të cilët kërkojnë që eshtrat e piktorit të prehen në kodrat e liqenit Artificial në Tiranë, përkrah varreve të Faik Konicës dhe vëllezërve Frashëri. Ata kanë përcaktuar 12 shkurtin si datën e ceremonisë për rivarrimin e eshtrave të Ibrahim Kodrës në Tiranë, por plani i tyre është vënë në pikëpyetje nga protesta e banorëve.

Ibrahim Kodra konsiderohet piktori më i njohur shqiptar me famë ndërkombëtare.

Ai ka lindur në Ishëm në vitin 1918, por është zhvendosur më pas në Itali, ku jetoi

derisa vdiq në vitin 2006 në Milano. Pas vdekjes, trupi i Ibrahim Kodrës u varros në vendlindje, ndërsa autoritetet e kohës organizuan edhe një ceremonial zyrtar.

Amaneti i mjeshtrit u vendos në vend-u tha asokohe. Por dhjetë vjet më vonë, historia e amanetit të piktorit mori një kthesë të papritur duke shkaktuar zemërimin e banorëve të Ishmit dhe debate deri në nivelet e larta të politikës.

Takimi i papritur Sabri Kodra, 80 vjeç, banor i Ishmit që ka lidhje të afërta gjaku me Ibrahim Kodrën tregon se ishte duke shtyrë ditët e pleqërisë në kushte të mjerueshme kur u thirr me urgjencë nga kryetari i bashkisë së Durrësit, Vangjush Dako në fillim të shkurtit.

“U çudita. Nuk kisha takuar kurrë një njeri kaq me pozitë,” tha Kodra për BIRN. I moshuari tregon se planin për zhvarrosjen e eshtrave të Ibrahim Kodrës e kishte mësuar nga Dako, ndërsa kryebashkiaku i kishte kërkuar edhe një aprovim me shkrim. Sabri Kodra thotë se nuk kishte pranuar të firmoste, pasi Ibrahimi duhet të prehet i qetë në vendin e lindjes.

“Nëse duan të nderojnë, ta bëjnë. por jo ta ngrenë prej varrit,”shton Kodra.

Vangjush Dako pranon takimin me Kodrën, por shton se kjo ishte një inisiativë e tij për të marrë edhe mendimin e familjarëve për zhvendosjen e eshtrave drejt Tiranës. Kryebashkiaku i Durrësit thotë se çështja e varrit të Kodrës nuk është një projekt i bashkisë së tij, ndërsa sqaron se ai u vu në lëvizje pas një shkrese të ministrisë së Kulturës.

“Pasi u vura në dijeni për ceremoninë e varrimit në kodrat e liqenit në Tiranë, unë gjykova se do të ishte e udhës që për këtë çështje të merrnim edhe mendimin e familjarëve,” tha Dako për BIRN. Ndryshe nga Kodra, Dako pohon se i moshuari ra dakord në tavolinë për zhvendosjen e eshtrave drejt Tiranës, por ndërroi mendje më vonë. Më pas, kryebashkiaku ka mësuar se i gjithë komuniteti i Ishmit ishte kundër vendimit të ministrisë së

Sabri Kodra, i afërmi i piktorit

Kulturës.

Vetë Dako është i dyzuar kur vjen fjala për vendimin më të mirë për eshtrat e Ibrahim Kodrës. Ndërsa u jep të drejtë banorëve të Ishmit, ai përkrah gjithashtu edhe inisiativën e ministrisë për të nderuar siç duhet një figure të rëndësishme të kulturës shqiptare.

Debati mbi amanetin Gjeneza e debatit për zhvarrimin e eshtrave të piktorit vërtitet rreth emrit të Behxhet Pacollit-politikanit kosovar që kryeson fondacionin”Ibrahim Kodra”. I njohur si një ndër miqtë e piktorit në të gjallë, Pacolli që kërkon sot zhvarrosjen, ishte i pranishëm edhe në ceremoninë e 10 viteve më parë në Ishëm.

Bilal Kërtusha, banor i Ishmit kujton ceremoninë e parë, që sipas tij u bë me protokoll zyrtar dhe jo rastësisht u vendos të varrosej në vendlindje. Ai mbron idenë se amaneti i piktorit ishte varrosja në Ishëm.

“Ata i referoheshin një testamenti, që njerëzit e afërm të piktorit kishin bërë me dije në atë kohë,” thotë Kërtusha.

Por dhjetë vjet më vonë, Pacolli e quan

Luan Kertusha, administrator i Ishmit

ceremoninë e varrimit në Ishëm “një problem moskoordinimi”. Më 8 shkurt, Pacolli sqaroi përmes një postimi të gjatë në Facebook arsyet pse kishte kërkuar zhvendosjen e eshtrave të Ibrahim Kodrës nga Ishmi në Tiranë.

Ai tregon se ndodhej në shtëpinë e piktorit të madh, së bashku me një grup miqsh kur ishin njohur me vendimin e qeverisë për zhvendosjen e eshtrave nga Ishmi në drejtim të Tiranës.

“Ibrahim Kodra e ka përcjellë ligjërisht dhe me zë vullnetin e tij të fundit për t’u prehur pas vdekjes në Tiranë. Ne mësuam me kënaqësi të madhe njoftimin për vendimin e qeverisë shqiptare për të përmbushur amanetin e tij,” shkruan Pacolli.

Edhe ministria e Kulturës jep si argument përmbushjen e amanetit për këtë zhvarrim të kontestueshëm. Përmes një njoftimi për shtyp, ministria sqaroi se kishte marrë një kërkesë nga fondacioni “Ibrahim Kodra” për të plotësuar vullnetin e fundit të mjeshtrit.

“Memoriali në Ishëm do të qëndrojë atje për të nderuar vendin e lindjes së Mjeshtrit. Janë të ftuar të gjithë banorët e Ishmit të nderojnë artistin,” thuhet në njoftimin e Ministrisë së Kulturës.

Luan Kërtusha, administrator i Ishmit dhe ndër të parët persona në fshat që u vu në dijeni për zhvendosjen e eshtrave nuk bie dakord me ministrinë e Kulturës. Ai mendon se varri i Ibrahim Kodrës është një vlerë për zonën e tij, ndërsa pohon ekzistencën e disa projekteve për rigjallëzimin turistik të Ishmit.

Kërtusha hedh pikëpyetje gjithashtu mbi ligjshmërinë në urdhrin e zhvarrosjes, ndërsa kërkon që procedurat të bëhen në përputhje me ligjin. “Është e vërtetë që shteti nuk ka bërë shumë për të nderuar figurën e Ibrahim Kodrës, por banorët janë kujdesuar për varrin e tij. Unë nuk besoj se po ta varrosësh atë në kodrat e Liqenit të Tiranës do të thotë se e nderon më shumë,” përfundon Kërtusha.

Shkurt 2016

15

Udhëtimi në Shqipëri i Ali Zangeobadi u përcaktua nga një marrëveshje e fshehtë që qeveria shqiptare e drejtuar nga Sali Berisha firmosi me Shtetet e Bashkuara të Amerikës në vitin 2013 për strehimin e rreth 230 muxhahedinëve që mbaheshin në kampet amerikane të ngritura në Irak.

Mes kampeve dhe Perëndimit, Ali Zangeobadi, një prej muxhahedinëve të stehuar në Tiranë

jeta në Tiranë e muxhahedinëve iranianë Të ardhur në Tiranë falë një marrëveshjeje mes qeverisë shqiptare dhe asaj amerikane, muxhahedinët iranianë po përpiqen të ndërtojnë një jetë të re-ndonjëherë larg organizatës dhe Shqipërisë Lindita Çela | BIRN | Tiranë

A

li Zangeobadi nuk dinte asgjë rreth Shqipërisë, por u ndje i çliruar kur zbriti në Tiranë janarin e vitit 2014ai është një prej qindra disidentëve iranianë që qeveria shqiptare ka pranuar t’i strehojë në tokën e saj dhe t’u japë statusin e azilantit politik. Para se të mbërrinte në Shqipëri, Zangeobadi kishte vuajtur një burgim 7-vjeçar në Irak dhe kishte jetuar për 13 vjet të tjera në kampin Ashraf në provincën Dijala të Irakut.

45-vjeçari me profesion inxhinier do të kishte preferuar një vend më të begatë si shtëpinë e tij të re, por anëtari i lëvizjes Mujahedeen-e-Khalq nuk kishte një mundësi të dytë zgjedhjeje.

“Për qeverinë e Iranit unë jam një armik.

Erdha si refugjat, bashkë me 20 persona të tjerë,” i tha ai BIRN. Më të mbërritur në Tiranë, Aliu është dërguar në qendrën e azilkërkuesve të ndërtuar në zonën periferike të Babrrusë. Sot ai jeton si qytetar i lirë në një apartament të vogël në zonën e Mëzezit, ndjek kurse të gjuhës shqipe dhe prej 6 muajsh ka filluar punë si mekanik në një fabrikë mielli.

Udhëtimi në Shqipëri i Ali Zangeobadi u përcaktua nga një marrëveshje e fshehtë që qeveria shqiptare e drejtuar nga Sali Berisha firmosi me Shtetet e Bashkuara të Amerikës në vitin 2013 për strehimin e rreth 230 muxhahedinëve që mbaheshin në kampet amerikane të ngritura në Irak.

Me ngjitjen në pushtet të kryeministrit Edi Rama, kjo marrëveshje u zgjerua dhe një numër shumëfish më i lartë muxhahedinësh mbërritën në Shqipëri larg vëmendjes së opinionit publik. Por vizita në Tiranë e Sekretarit amerikan të Shtetit, John Kerry i riktheu sytë nga anëtarët e grupit disident Mujahedeen-e-Khalq të cilët jetonin në hije, ndërsa detaje të reja rrodhën mbi një dakordësi mundshme të Tiranës zyrtare për të pranuar një numër prej 2 mijë muxhahedinësh të tjerë.

Duke e cilësuar këtë një çështje të sigurisë, qeveria shqiptare nuk ka zbardhur termat e marrëveshjet dhe numrin e saktë të muxhahedinëve që pritet të strehohen në Tiranë. Por korrespondentja e Zërit të Amerikës, Pam Dockings, e cila ishte në avionin që solli sekretarin Kerry në Tiranë njoftoi se Shqipëria ka pranuar të strehojë edhe 2 mijë disidentë të tjerë iranianë.

I kontaktuar nga BIRN, zëdhënësi i Ministrisë së Brendshme, Ardi Bita tha se nuk është i autorizuar të deklarojë numrin e saktë të muxhahedinëve që kanë ardhur apo pritet të mbërrijnë në Shqipëri. Ai sqaroi se pranimi i tyre u nënshtrohet konventave ndërkombëtare për azilkërkuesit. Sipas tij, ata strehohen fillimisht në Babrru ku kryhen procedurat ligjore dhe pajisen me dokumentacion dhe leje qëndrimi.

“Me të fituar statusin e refugjatit, ata janë të lirë të jetojnë normalisht në vendin tonë,” tha Bita.

Të lodhur nga kampet Organizata Popullore e Muxhahedinëve të Iranit është një grup kontrovers i rezistencës, i themeluar që prej vitit 1965 kundër regjimit në vendin e tyre. Për shumë vite, ky grupim është listuar si organizatë terroriste nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Ai u hoq nga kjo listë në vitin 2012, pasi organizata hoqi dorë nga dhuna.

Jeta e anëtarëve të këtij grupimi rrezikohet nga regjimi iranian, ndërsa mijëra prej tyre u zhvendosën në Irak, ku u morën nën mbrojtjen amerikane pas ndërhyrjes së armatosur në vitin 2003. Prej asaj kohe, mbi 3 mijë anëtarë të organizatës qëndrojnë të strehuar në kampin Ashraf, ndërsa disa të tjerë u vendosën në bazën amerikane Liberty në afërsi të Bagdatit.

Shumë ekspertë e kanë krahasuar grupimin Mujahedeen-e-Khalq me një kult, i cili dallohet prej jetës në komunitet përmes një organizimi të rreptë. Një jetesë të tillë ata e kanë imituar edhe në Shqipëri.

Pjesa më e madhe e muxhahedinëve të transferuar në Tiranë jetojnë në kampe komunitare. Në Tiranë ka disa rezidenca të tilla, por më e madhja është në zonën e Kasharit, në autostradën Tiranë-Durrës.

BIRN e vizitoi këtë qendër të rrethuar dhe të mbrojtur nga një kompani private e sigurisë. Ajo menaxhohet nga një përfaqësi e këshillit kombëtar të rezistencës së Iranit, drejtues të së cilës refuzuan të flasin.

Megjithatë, disa muxhahedinë i thanë BIRN se kjo përfaqësi kujdeset për gjithçka ata kanë nevojë në Shqipëri; ushqime, veshmbathje, banesa apo mundësi për kontaktimin me të afërmit e tyre të shpërndarë nëpër botë.

Gjithsesi, ndihma e organizatës u ofrohet vetëm muxhahedinëve që pranojnë të jenë pjesë e grupimit. Dhe në Shqipëri, nuk janë të paktë ata që “janë lodhur nga jeta në kampe” dhe kanë dalë më vete.

Muhsin Murtazohvi, ndër të fundit muxhahedinë që kanë mbërritur në Tiranë preferon të ndërtojë një jetë të vetën, larg grupimit dhe kampeve. 58-vjeçari, pedagog kimie ka mbërritur në Tiranë në dhjetor 2015, së bashku me 19 persona të tjerë, pasi ka qëndruar për 24 vite mes kampit Ashraf dhe atij Liberty në Irak.

“U lodha nga politika, nga jeta në grup.

Pasi mora dokumentat e qëndrimit vendosa të jetoj më vete,”- thotë mësuesi i kimisë.

Të zhgënjyer me organizatën janë tanimë edhe ish-drejtues të saj, të cilët dëshmojnë për mosmarrëveshje brenda grupit kontrovers. Një ish-drejtues, i cili ndodhet në Tiranë i tha BIRN në kushtet e anonimatit se nuk ishte dakord me politikën e tyre ndaj kishte vendosur të largohej nga jeta në komunitet.

“Tani jetoj më vete dhe përpiqem të jem i dobishëm për njerëzit që njoh,” tregon ishdrejtuesi.

Me sytë nga Perëndimi Për një pjesë të mirë të muxhahedinëve, Shqipëria është më shumë një trampolinë

drejt Perëndimit se sa një atdhe i ri. Në këtë drejtim, ata nuk ndryshojnë shumë nga shqiptarët që të ardhmen e tyre dhe të fëmijëve e projektojnë në vende të tjera.

Në zonën e Mëzezit u strehuan fillimisht 300 muxhahedinët e parë, të cilët qëndruan aty nga fundi i vitit 2013 deri në 2015. Një numër i konsiderueshëm i tyre ia kanë dalë tanimë të emigrojnë drejt vendeve më të pasura si Suedia, Holanda, Norvegjia, Franca apo Anglia.

Pranvera Muçaj, pronare e një marketi dhe mikeshë e disa muxhahedinëve tha se një pjesë e madhe e këtij kontigjenti, veçanërisht të rinjtë kanë ikur drejt vendeve të Bashkimit Europian. Ajo përmend tre persona, të cilët kanë ikur tanimë në Francë dhe në Shtetet e Bashkuara.

“Pjesa më e madhe e të rinjve ikën jashtë.

E di se dhe sot e kësaj dite mbajmë kontakte nëpërmjet rrjeteve sociale,”thotë Pranvera.

Në pritje të një mundësie për të ikur nga Shqipëria është dhe Ali Zangeobadi. Për punën e tij në fabrikën e miellit në periferi të Tiranës ai paguhen 30 mijë lekë në muajrrogë që nuk i mundëson një jetesë të denjë.

Në këtë përpjekje, Aliu po ndihmohet nga një mik i tij që jeton në Londër dhe shpreson që së shpejti të fitojë dokumente britanike dhe të largohet nga Tirana.

“Punoj si inxhiner dhe paguhem shumë pak. Shqipëria më pëlqen, por është vend shumë i varfër,” thotë ai.

Njësoj si Aliu, edhe pedagogu Muhsin Murtazohvi po përpiqet të emigrojë drejt Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Ai është 58 vjeç dhe në Shqipëri e ka të pamundur të gjejë një punë të përshtatshme.

Muhsini i është mirënjohës Shqipërisë për bujarinë, por thotë se nuk mund të qëndrojë shumë gjatë në vendin që i hapi dyert.

“E kam të pamundur të punoj në punë krahu. Këtu nuk ka punë dhe ky është një nga problemet kryesore që unë kam,”thotë ai.

16

Shkurt 2016

Blog

The Independent qe një pionier i medias në Britaninë e Madhe – por ajo ra viktimë e forcave që po mbysin gazetat gjithkund.

Bëhuni gati për një seri blogjesh ku një grua e divorcuar do të tregojë udhëtimin e saj plot të qeshura dhe lot drejt një dasme të dytë ballkanase kësaj here në moshën 40-vjeçare.

Dasma ime ballkanase prej të rriture

Vdekja e gazetës angleze vë në dukje vuajtjet e medias së shkruar Marcus Tanner | BIRN | londër

K

ur BBC njoftoi vdekjen e mundshme të gazetës Independent – së paku në formatin e shtypur – mëngjesin e të enjtes, ajo shpenzoi gjithsej dhjetë sekonda mbi këtë lajm. Fakti që lajmi qe aq i shkurtër fliste shumë në vetvete për ndikimin e paktë të një gazete që një herë qe fuqia e medias – dhe e tokës.

Në të vërtetë, ndërsa kambanat për vdekjen e Independent po bien, pacienti po merr ende frymë – por vetëm kaq. Dhe jo edhe për shumë kohë. Pronarët rusë të gazetës, familja Levedev, konfirmoi të premten pasi shiti të vetmin produkt me fitim të kompanisë, tablloidin “i”, se numri i fundit i Independent do të shtypet më 26 mars.

Ngritja dhe rënia e Independent është shumë më tepër se sa saga e një gazete. Ajo i bën jehonë dhe simbolizon rënien e medias së shkruar në Perëndim në përgjithësi, ku që të gjitha gazetat po vuajnë për të gjetur një model biznesi mbi të cilin të mund të mbijetojnë në një botë të ndryshuar.

Gazeta pati lindur në një çast të rëndësishëm në Britani. Më 1987, pak para publikimit, udhëheqësja e konservatorëve Margaret Thatcher fitoi zgjedhjet e treta të përgjithshme radhazi, duke i dhënë fund debatit nëse Britania do të duhet të qeveriset sipas idealeve të saj kapitaliste apo një modeli socialist të propozuar nga Partia Laburiste dhe aleatët e saj mes sindikatave.

Në një farë mënyre, gazeta qe një fëmijë e revolucionit të Thatcher, në të cilin, fuqia e sindikatave për të ndikuar te kushtet e punës u dobësua ndjeshëm.

Themeluesit e gazetës e kapën rastin për të krijuar një media të re, duke dalluar një mundësi tregu mes lexuesve që qenë mërzitur nga luftërat mes të majtës dhe të djathtës të zhvilluara përmes gazetave të mëdha të vjetra.

Para se Independent të lindte, britanikët që kërkonin gjëra serioze për të lexuar në mëngjes kishin në thelb katër mundësi zgjedhjeje, Financial Times, Times, Guardian dhe Telegraph.

Ndërsa “FT” lexohej mes njerëzve të Biznesit ndërsa Times qe e rëndësishme për zyrtarët, dy të tjerat vepronin si tabela njoftimesh respektivisht për mbështetësit e laburistëve dhe mbështetësit e konservatorëve.

Independent kapi një treg mes qindra mijëra njerëzve që nuk e shihnin veten në asnjë prej të dy kampeve.

Në kulmin e vet, gazeta shiti 400 mijë kopje dhe ajo po rëndonte mbi qarkullimin e Guardian.

Por Independent shpejt u dobësua nga disa nga pikërisht ato faktorë që e patën ndihmuar të ngrihej.

Ndërsa panorama për median e shkruar u vrenjt dhe u errësua në vitet 1990, falë ngritjes së internetit, ata zhgënjyen lexuesit e tyre kyçë, të cilët qenë politikisht të angazhuar.

Të gjitha gazetat e mëdha në Mbretërinë e Bashkuar dhe gjithkund tjetër në Perëndim kanë parë se si shitjet e tyre kanë rënë me shpejtësi përgjatë 20 viteve të fundit.

Telegraph pati shitur dikur mbi 1 milionë kopje në ditë, Times rreth 800 mijë dhe Guardian rreth gjysmë milioni.

Tashmë Telegraph shet rreth 500 mijë, Times rreth 400 mijë dhe Guardian rreth 190 mijë kopje.

Por ndërsa të gjitha ato kanë humbur së paku gjysmën e lexuesve të vet përgjatë dekadës së fundit, është ende e vështirë të imagjinohet një Britani ku as majtistët dhe as konservatorët e bindur nuk kanë një gazetë të vetën.

Gazetat e vjetra kanë gjithashtu edhe peshën e traditës pas tyre. Ato i kanë rrënjët dekada apo shekuj pas – Times nisi të botohej që më 1785 ndërsa Guardian më 1821.

Guardian jeton gjithashtu mbi një fond të pasur mbështetës, ku gjendet trashëgimia e shumë gjeneratave të së majtës të cilët i lanë asaj paratë e tyre.

Guardian mund të ketë humbje dramatike prej rreth 50 milionë paundësh çdo vit por, njësoj si një aristokrat të mësuar me keqpërdorimin e parave, ajo ka trashëguar një pasuri të madhe dhe do të duhet edhe ca kohë para se rrënimi të vijë.

Independent nuk kishte traditë të lashtë apo një grup të sigurt blerësish mes njerëzve të angazhuar politikisht për t’u mbështetur – dhe as pasuri të trashëguar.

Për shumë vite, mbijetesa e saj ka qenë një mrekulli, e varur nga ambiciet dhe bujaria e familjes Lebedev dhe forcës punëtore që u pakësua dhe u rinovua vazhdimisht.

Për ata, si puna pimë, që mbajnë mend ditën e parë të gazetës, kjo e gjitha është tronditëse.

Pas në ato ditë, redaksia e punëve të jashtme të Indepenent nuk qe thjeshtë një tavolinë por një dhomë e madhe përplot me telefona që binin çdo çast dhe njerëz që flisnin, të ndarë nëpër seksione, Europa Lindore, Europa Perëndimore, Amerika Latine, Afrika… Tavlla të tejmbushura dhe shishe vere në faza të ndryshme konsumi zgjateshin nëpër tavolina. E gjitha kjo duket e paimagjinueshme tashmë.

Në atë kohë askush nuk ia kishte idenë se do të gdhihej një ditë, më shpejt nga sa qe imagjinuar, kur njerëzit që dëshirojnë të lexojnë “lajmet” nuk do të jenë të shumtë – së paku jo në formën e ‘gazetës’.

Tashmë e gjitha kjo duket një ëndërr e largët. Hy në një kafene të Londrës këtë ditë dhe mund të shohësh një grusht gazetash të vendosura në një cep. Por në këtë kohë, ato zakonisht janë të palosura dhe të palexuara – më shumë një dekorim se sa një nevojë. Vështirë se ndonjë nën 40 vjeç i lexon ato.

Nëse ata dëshirojnë lajme, ata i lexojnë në një kompjuter apo celular – dhe i lexojnë falas. Pak, e pothuajse asnjë prej tyre, nuk do ta vë re zhdukjen e Independent si gazetë – ndërsa varianti në internet do të vijojë të jetë vërdallë edhe për ca kohë.

Për ata mes nesh në një gjeneratë më të moshuar, veçanërisht ata mes nesh që dikur kanë punuar te Independent, mbyllja e saj është më traumatike – një shenjë tjetër se epoka e gazetave – e cila filloi rreth 300 vjet më parë – po kalon në histori.

Dusica L Ikic Cook | BIRN | Ndodhi vetëm disa ditë pasi ai ishte kthyer nga një punë dymujore jashtë shtetit.

Ne kemi jetuar së bashku prej një viti tashmë, kur ai u zhduk nga radari për të gjithë mbrëmjen. E telefonova disa herë, së fundmi zbulova se ku ishte dhe ishte pothuajse e sigurt se doja t’i jepja fund aty kur atëherë ai i ra ziles së derës. E hapa dhe u çarmatosa (si zakonisht) nga sytë e tij, krahët me të cilat më rrethoi dhe shtati i lartë dhe i fortë për të më mbrojtur nga gjithçka.

Fillova të bëhesha gërnjare: “Përse nuk më telefonove?”, “Përse qëndrove jashtë kaq vonë?”, “Nuk më pëlqen kjo e ajo”, etj. Ai veçse buzëqeshi dhe shkoi në dhomën e gjumit. Teksa drejtohesha për një kuzhinë për të përgatitur kafe, dëgjova që më thërriti në emër, jo me pseudonim, siç bën zakonisht, por me emrin e vërtetë.

Shkova në dhomën e gjumit ku ai ishte ulur në shtrat dhe më zgjati krahun e majtë, për të më përqafuar. Unë iu afrova, e lashë të më rrethojë me krah dhe pastaj, nga hiçi, ora e tij e djathtë u shfaq mes nesh duke mbajtur një kuti të kuqe të vogël me një unazë brenda.

Tani, kur je në moshën tonë (44-45 vjeç) dhe keni jetuar së bashku për ca kohë, nuk ka rëndësi nëse ke apo jo një unazë; jeton si një familje, ndan gjëra, dashuron dhe grindesh.

Ende, do të gënjeja po të thosha se nuk prisja që gjërat të merrnin një kthesë, por ai më kapi në befasi.

Ishte një moment romantik, naiv, fëmijëror, i patakt… Jo në llojin e “romantikes” që shohim vazhdimisht, por në një mënyrë intime, të ëmbël dhe të pastër.

Unë thashë “po” dhe ne u puthëm dhe vazhduam me jetën tonë; epo, të paktën në muajin e parë, përpara se të vendosnim të uleshin për të diskutuar se çfarë donim të bënim.

Përpara dasmës sime të parë, kam qenë një nga ato vajza që donin një festë të madhe, fustan të bardhë me gëzof, komfeti, oriz, tullumbace në formë zemre dhe gjithë të tjerë, ndaj mora atë që desha: kishim me vete rreth 20 miq, shkuam në gjendjen civile, pastaj u drejtuam për në një pub, ndamë tortën dhe kaq ishte. Vetëm mëngjesin tjetër e kuptova që kisha bërë një gabim; në fakt u pendova që nuk bëra një dasmë të madhe me çdo gjë që duhej. Nëse nuk do të isha divorcuar me bashkëshortin e parë, me shumë gjasa do ta kisha realizuar këtë ëndërr në ndonjë nga përvjetorët e rëndësishëm.

Për të qenë e ndershme, teksa po kthehesha në shtëpi, duke u ndarë nga burri i atëhershëm, shtatzënë, mizerabël dhe me ndjesinë se kisha dështuar në diçka, një nga gjërat që më erdhi në mendje ishte: “Herën tjetër, nëse gjen dikë, një ditë, do të bëj një dasmë të saktë!”

Teksa vitet kaluan, fëmija im u rrit, ndërtova një karrierë dhe pati ca njerëz në jetën time (sigurisht, nuk jam murgeshë!), por kurrë nuk e ndjeva vërtetë se kisha arritur atë pikën kur doja të kaloja jetën me dikë. Kishte shumë gjëra, por ka diçka për të cilën dua të falënderoj secilin: ata më çuan drejt zbulimi të asaj që nuk doja dhe më ndihmuan të gjej këtë emocion special me dikë që mendoj se është vërtet i veçantë në këtë çast po aq të veçantë.

Pra, pas 13 javësh nga sot, do të jetë dita ime e fundit si grua e divorcuar dhe vetëm një natë larg të qenët zonja e dikujt (sërish).

Ndaj qëndroni të lidhur, ky është vetëm fillimi i rrugës së quajtur “dasma ime ballkanase prej të rriture”; një rrugë e zbulimeve, zhgënjimeve, pritshmërive, të qeshurës, lotëve dhe gjithçkaje tjetër.

No.

06

February 2016 Monthly

Albania Pays Price For Politically Driven Sackings Despite the passage of laws designed to stop it, the practice of summarily sacking civil servants continues in Albania, burdening the budget and creating misery for those let go

investigation

feature

Rama’s Albania Rows Back on Transparency Pledges

Iranian Exiles Make Best of Life in Albania

Despite passing two innovative laws in 2014, the centre-left government has not honoured its commitments to open up institutions to scrutiny.

Albania has become the unlikely home of hundreds of exiled Iranian ‘mujahedin’ who arrived under a secret agreement and have struggled to adapt.

18

February 2016

Skënder Caka

Albania Pays Price For Politically Driven Sackings Despite the passage of laws designed to stop it, the practice of summarily sacking civil servants continues in Albania, burdening the budget and creating misery for those let go Klodiana Lala | BIRN | Tirana

T

he life of Stak Pjetri - a father of three and former forestry official in northern town of Fushe Arrez - was turned upside down on November 12, 2012, when his supervisors notified him that he was being let go.

After three decades of working in the forestry service he found himself joining Albania’s long list of unemployed persons. Disabled by a previous work injury and unable to find a new job, Pjetri filed a lawsuit in the Administrative Court, contesting his dismissal. During two years of legal battles he experienced growing poverty and family quarrels, which led to a divorce.

“Losing my job destroyed my family,” he said. “After they fired me, quarrels started with my wife over money and we divorced in 2014,” Pjetri told BIRN. On June 17, 2014 the Administrative Appeals Court ruled in favour of Pjetri, finding that his dismissal was illegal. The ruling said the forestry service should have taken Pjetri’s disability into account, as workers in this category are entitled to special protection.

The court ordered Pjetri to be compensated with 26 months’ wages. However, the father of three says the money will not last him long. Pjetri’s story is not an iso-

lated one. The list of illegal dismissals enacted by local or central institutions in Albania every year is long. His fate resembles that of the thousands of other employees who have sought justice in the Administrative Court after being sacked.

In 2014, the Administrative Court of Appeals heard 5,199 cases filed by people dismissed between 2011 and 2013.

That year, the court ruled in favour of the plaintiffs in 969 cases, rejected 34 appeals and changed the rulings of the First Instance Court in 616 cases.

BIRN has analyzed over 500 rulings that this court issued in 2014, dealing with labour disputes between 2011 and 2013.

The court files show that most of the dismissals followed the local and parliamentary elections held in 2011 and 2013 respectively.

The court files also reveal that hundreds of people lost their jobs for arbitrary reasons, often based on decisions to restructure the institutions or as a result of dubious disciplinary measures.

When court rulings go against institutions, they normally have to pay damages of between six and 20 months’ wages to the plaintiffs, adding to the financial burden on the state budget.

Dubious dismissals Albania is one of the poorest countries in Europe with a high rate of unemployment and the government is the biggest

Stak Pjetri, ex-forestry official “Losing my job destroyed my family,” he said. “After they fired me, quarrels started with my wife over money and we divorced in 2014,” Pjetri told BIRN. On June 17, 2014 the Administrative Appeals Court ruled in favour of Pjetri, finding that his dismissal was illegal.

employer. The public administration employs 96,000 people at central and local level. Over the last two decades, political rotations have resulted in waves of dismissals in the public administration, resulting in many individual dramas like that of Pjetri’s.

After elections, the winning political parties routinely distribute a sizable part of the jobs in the public sector to their followers as a reward for their campaign work. European Commission annual progress reports on Albania have often criticised this phenomenon.

In 2013, parliament adopted a new law on the civil servants, drafted with the assistance of EU experts, which promised to end arbitrary or politically motivated dismissals in the public administration.

Despite the passage of the law, however, thousands of people still lost their jobs after the centre-left parties under Edi Rama took power following the 2013 elections. A recent report by the Albanian Ombudsman said 4,093 employees were illegally axed from the public administration from May 2013 to 2015, 1,021 of whom had the status of civil servants, while 3,072 fell under the standard regulation of the labour code.

The Minister of Innovation and Public Administration, Milena Harito, contests the figure, pointing to data from the administrative courts, which say the number

February 2016

19

Analysis carried out by the Ombudsman supports the conclusion that practice of summary dismissals has been a feature during the center-left government’s tenure, however. According to the Ombudsman’s report, of the total of 4,093 employees dismissed since 2013, 1,314 were fired over a short period of time, following “restructuring”.

Vera Picaku, one of the employees fired from the administration.

of civil servants dismissed was smaller.

“The Administrative Court has issued 273 verdicts on lawsuits brought by civil servants who claim to have been dismissed illegally,” she told BIRN. “Of these cases, the institutions won 111 and the plaintiffs 162,” Harito added.

Harito said that since the civil service law came into force the number of dismissals has been minimal, arguing that the legal framework has created guarantees for the de-politicization, stability and professionalism of the public service.

Hundreds of dismissed employees who have appealed to the courts disagree, and in most cases the courts agree with the plaintiffs.

Dismissals due to the restructuring of public institutions dominate the cases of the Administrative Appeals Court that BIRN reviewed.

The court also registered cases of summary dismissals without warning.

The verdicts show that those dismissed came from all categories of employment, from cleaning ladies to senior public officials. Fitnete Pali was one of them. For 30 years she worked in the laundry of the hospital in the northern city of Shkodra. Just months before she was due to retire, she was notified that her position was being cut. “It was hard! I was close to retirement, so no one would hire me,” she said.

“Now I won the court case I feel elated,” Pali told BIRN. Not everyone seeks the legal route in search of damages. Some of those dismissed want their jobs back.

Ardian, a police officer who declined to give his full name, was fired after the new government took power in 2013.

He had risen through different levels of the police force, reaching the rank of regional deputy director. His career was cut short on the grounds of structural changes. “I was replaced by someone with a lower rank than me,” he said.

Ardian says that after he was fired, his

wife who is a lawyer was also dismissed.

Both faced financial difficulties and big question marks hang over their professional futures.

“We ended up in the street and we have child,” he said. “My wife filed a lawsuit and won, but I want to return to the police force,” Ardian added.

Parties trade blame Since the latest political rotation in 2013, the dismissal of employees from the administration has been a hot political topic in Albania.

The opposition Democratic Party has repeatedly accused Rama’s government of politically motivated dismissals and even created a web portal to collect complaints.

The Democrats claim that as many as 7,000 former employees have been sacked.

However, Minister of Innovation and Public Administrator Harito says such figures are not grounded in facts, and hits back at the Democrats’ own record while in power.

When they took power in 2005, she said, “over a period of two to three months they dismissed the majority of civil servants and replaced them with party militants and relatives of the leaders of the Democratic Party”.

Analysis carried out by the Ombudsman supports the conclusion that practice of summary dismissals has been a feature during the center-left government’s tenure, however. According to the Ombudsman’s report, of the total of 4,093 employees dismissed since 2013, 1,314 were fired over a short period of time, following “restructuring”.

The Administrative Court says such abrupt dismissals breach the labour code, which specifically defines the terms and timelines for dissolving a work contract.

The Ombudsman’s report also reveals that more than 1,000 employees, 403 of

whom were civil servants, were fired under disciplinary measures. Such measures are often deemed arbitrary by the court.

According the to the Ombudsman, the Ministry of Environment leads public institutions in terms of the number of employees dismissed under restructuring, while the General Directorate of Taxation tops the table when it comes to those fired under disciplinary measures.

The Ombudsman says that it has issued over 90 recommendations to public institutions, questioning their decisions to dismiss employees as blatantly illegal.

According to the report, breaches to

The verdicts show that those dismissed came from all categories of employment, from cleaning ladies to senior public officials. Fitnete Pali was one of them. For 30 years she worked in the laundry of the hospital in the northern city of Shkodra. the labour code and the status of civil servants from institutions have also progressively increased the financial burden on the budget.

“This is a burden imposed unjustly on taxpayers and citizens,” the Ombudsman concluded.

Double costs A previous investigation published by BIRN, which analyzed treasury payments data, showed that illegal dismissals cost the state budget 23.4 million euro only in the period March to December 2014. The total bill for those fired in 2013-2014 is unclear. Queried by BIRN, minister Hari-

to said that it was impossible to calculate the total cost that all the court verdicts had imposed on the budget.

She pointed out that the Department of the Public Administration accounts only for civil servants, not for independent institutions.

“Every institution outside the civil service covers the financial costs that are a result of its [the court’s] decisions on its own,” Harito said.

Apart from the millions spent in damages, institutions have to deal with double lists of employees; those who have won the right to regain their previous jobs, plus those hired after them, which increases pressure on the budget.

Apart from the costs to the budget, dismissals impose a heavy toll on more vulnerable persons who are sometimes unable or unwilling to follow their cases through in court.

Luan Caka, a former employee of the sewage system of the municipality of Tirana for 27 years, is one of the latest victims of summary dismissals by Albanian institutions.

The father of six was notified on December 31, 2015, that he and 12 colleagues had just lost their jobs.

“I worked hard all the time cleaning sewers and my lungs are in pieces,” he said. “They threw us in the street on New Year’s Eve, so we could not even enjoy the traditional dinner,” Caka added in tears.

As compensation for his dismissal, the municipality offered Caka six months’ wages. He says that he won’t sue for more.

“What do I know of courts?” he ponders. “I broke my back working in this job and they still threw me in the street. Tell me what should I do?” he asked.

This article was produced as part of the initiative “Raising Awareness About Corruption Through Investigative Reporting,” supported by the Open Society Foundation in Albania.

20

February 2016

The requests

Prime Minister Edi Rama

Albania Opposition to Boycott Parliament Over ‘Criminal’ MPs After throwing eggs at the Prime Minister, opposition MPs have threatened to boycott parliament in a row over politicians with criminal records.

Albania’s New Protesters Give Parties Cold Shoulder More and more protests in Albania are the work of professional interest groups, such as businessmen or environmentalists, who are determined not to be manipulated by old-style party politics.

Fatjona Mejdini | BIRN | Tirana

P

rotests that have no connection to political parties are increasing rapidly in Albania, to the point where scarcely a day passes without one such rally in the capital, Tirana.

Professional groups including lawyers, dentists, environmentalists, business people and social activists are all taking to streets to voice their anger.

The latest - held against the construction of a children’s playground in the city’s Lake Park - mustered two groups of protesters, opposition party supporters and independent civil society activists - with the latter struggling to separate themselves from the former. A trend towards protests by civil society groups has made itself felt in recent years, in contrast to the past, when most rallies were organised and led by political parties. When Sali Berisha held power from 2005 to 2013, the left-wing opposition organised most street protests, demanding new elections and denouncing government corruption.

In January 2011, republican guard forces notoriously shot dead four opposition protesters in front of the Prime Minister’s office. These days, protesters are less keen to rely on political parties when confronting what they feel is injustice.

Alida Karakushi, a public policy analyst who has taken part in different protests since 2012, told BIRN that Albanians want to detach themselves from politics altogether because they do not trust the old political establishment.

“People in Albania have lost trust in the two main parties and they have started to

understand that there is strength in being together in professionals groups, which they can use against the politicians,” Karakushi said. She joined civil activists in protesting against the plan of Tirana Municipality to build a children’s playground in the Lake Park, using social network to tell the parties to stay away from their protest.

The latest - held against the construction of a children’s playground in the city’s Lake Park mustered two groups of protesters, opposition party supporters and independent civil society activists - with the latter struggling to separate themselves from the former.

She says civil society protests are having a kind of domino effect in society.

“These kinds of protests fuel each other. People see that others are taking to the streets and then find the courage to do the same,” Karakushi said.

After taking part in protests against two last governments in Albania, she believes the current government of Prime Minister Edi Rama is more sophisticated in using public relation tactics to diminish the role of protesters.

“The way Berisha’s government tried to confront protests was more direct while the current government is more refined in drowning out the voice of protesters,” she believes.

Lutfi Dervishi, a journalism lecturer at Tirana University, sees the rise of civil society-led protests as good news.

“Our society seems to have started to wake up. Unlike the old party political protests, today’s protests belong to interest groups, like businessmen or environmentalists. They are protests with a clear aim,” Dervishi said.

He believes most people are tired and disappointed with all governments and political parties.

He also appreciates that Albanians have become much more sensitive to environmental issues and ready to confront governments’ arrogance in this field.

One of the most remarkable protests staged by Albanian civil society groups in recent years clearly reflected environmental concerns.

On November 2013, thousands took the streets to oppose the destruction in Albania of old chemical weapons stockpiles from Syria, forcing Prime Minister Rama to refuse a request from Washington for Albania to do so.

Education is another issue that groups unconnected to politics are fighting for.

In 2014, students and lectures started a protest against a the new law on higher education, creating the “For the University Movement”. They still are continuing protests against the law being implemented.

Fatjona Mejdini | BIRN | Tirana

A

lbania’s parliament is again in deadlock over judicial reforms because of an angry dispute between the parties over ridding parliament of people with criminal records. Opposition MPs tried to stop the parliamentary session on Thursday by throwing eggs towards Prime Minister and Socialist Party leader Edi Rama. Protests started when Armando Prenga, a government MP, was returned to parliament despite his involvement in a brawl in September 2015 with a 66-year-old fisherman in which he used a handgun. Prenga was later expelled from Rama’s Socialist Party but voted in line with other Socialist MPs during a parliamentary commission on Tuesday after the Supreme Court released him on bail.

His return to parliament angered the centre-right opposition MPs who demanded the prompt amendment of a newly approved law that bans people with convictions from public office. They want the law to demand “the immediate removal of every individual from politics who was involved in injuring or threatening of another individual”. The leader of the Democratic Party parliamentary group, Edi Paloka, on Thursday said his party would not attend parliament if the majority did not accept the amendment. “Otherwise, this parlament is not going to function any longer. It will close right here, right now,” Paloka said. However, Taulant Balla, a Socialist MP and the vice-chair of the cross-party parliamentary commission on cleaning up political life, said the opposition request could not be met. “We cannot amendment the law for a single person... We can work together only on issues that we have already agreed,” he said. Because of the dispute, the opposition is expected formalize its boycott, making it difficult for Albania to conclude EU-mandated judicial reforms and implement the law on cleaning up politics and ridding the administration of people with a criminal past. Progress on the judicial reforms is essential if Albania wishes to open negotiations on joining the EU. Consensus between the parties is also required for the establishment of the National Bureau of Investigation, an agency modelled on the FBI that aims to tackle corruption in high places.

February 2016

21

Communist Legacy Still Haunts Albania, 25 Years On Fatjona Mejdini | BIRN | Tirana

Two of those who took part in the historic uprising of 1991 believe the legacy of Albania’s dictatorial and undemocratic past still shapes the present.

O

n Saturday, Albania marked the day, 25 years ago, when a hunger strike by more than 700 students sparked demonstrations of hundreds of thousands of people. They tore down the statue of Albania’s long-time communist dictator, Enver Hoxha, which at that time still towered over the main square of the capital, Tirana. This historic event is remembered as one of the first mass civic actions in Albania aimed at forcing the communist regime, which still ruled with an iron fist five years after Hoxha’s death, to accept changes.

The students wanted Albanian society to “demythologize” Hoxha and demystify his reign by removing his name from Tirana University as well as all other communist symbols in the country.

Hoxha’s 40-year reign, which started during World War II in 1944 and lasted until his death in 1985, was characterized by Stalinist brutality. All opposition was eliminated by prolific use of the death penalty and

Fatmir Merkoci wonded at the square

long prison terms. Throughout this period Albania was both impoverished and separated from the rest of the world by walls of barbed wire and tens of thousands of bunkers, which lined the borders and coastline as well as being scattered all over the countryside. Following the demonstrations in Tirana and the toppling of the statue, multiparty elections were held in March 1991.

These eventually led to the change of the government and to the gradual opening-up of Albania. However, 25 years on, two of the protagonist of those heady days, Fatmir Merkoci, then a representative of Independent Syndicate of Albania, and Blendi Gonxhja, a student leader, believe Albania has not come to terms with the communist past, and remains subject to a degree to the old dictatorial mentality.

March on the main square: Fatmir Merkoci is now a lawyer who long ago left the world of politics and the media behind him. But, 25 years ago, as a member of independent syndicate, he found himself leading an angry crowd of around 100,000 Albanians who wanted to take over the city’s main Skanderbeg Square, named after the most famous Albanian warrior from the 15th century. Hours later, despite violent reprisals by the communist police, thousands of people entered the square and toppled the seven-metre-high bronze statue of Hoxha. “I was one of the organizers who took the crowd from the students’ building and brought it to the square,” he recalled.

“When we arrived at the square I saw that tens thousands of other people had joined us. I can’t forget that moment of awe and the feeling of responsibility that I had then,” he told BIRN. During the demonstrations, Merkoci was shot at by the police and lost consciousness, so his friends took him to a hospital.

According to him, these were the only demonstrations in Albania that were a result of people’s spontaneous feelings and were

not misused or manipulated by one or other political party. Merkoci feels disappointed with the democratic changes that have come to Albania since then. “Albania politics has never had the courage to separate itself from the past, nor has Albanian society, either,” he said. For that reason, Merkoci said he had turned down a medal from the Albanian President in 2011, offered for his contributions to the fall of Communism.

He explained that he rejected this decoration because the government back then and today – has failed to posthumously remove the decoration of “Peoples Hero” that Hoxha awarded himself during his reign.

An important day for democracy: Blendi Gonxhja, who now works as the general director of a utility company maintaining parks in Tirana, was one of the student leaders who started the hunger strike aimed at forcing the communist government to start removing Hoxha’s symbols from public life. “I feel proud of having been part of the most important day for democracy in Albania,” he told BIRN. Yet, he also has reservations about how far Albanian politics and society has really gone. “Hundreds of young and old Envers [Hoxha] still decide the fate of Albanians,” Gonxhja claimed. In an interview for BIRN in January, the head of OSCE in Tirana, Florian Raunig, agreed that Albania was still in the early stages of dealing with its communist past. “In 25 years in Albania, there has been very little sincere public discussion of this past, let alone any systematic attempt to foster reconciliation,” he said, stressing that such a process requires “an open and sincere dialogue, free from the interference of daily politics”. Gonxhja shares that sentiment. “We didn’t draw the right lessons from the bitter past. The methods used under that mentality did not cease,” he said.

“They were just satisfied with the punishment of a statue… without punishing the essence,” he concluded.

22

February 2016

Rama’s Albania Rows Back on Transparency Pledges Despite passing two innovative laws in 2014, the centre-left government has not honoured its commitments to open up institutions to scrutiny.

Blerina Hoxha | BIRN | Tirana

L

uigj Aliaj, a businessman in the fuel trade, faced an unpleasant surprise last December. With no warning, the government approved a decision slapping new tariffs on the gas stations he operates. The decision hiked the licensing fee for a fuel station in the Tirana area from 30,000 lek (€214) to 5 million lek (€36,000), while the tariff for gas stations outside Tirana was raised from 20,000 lek (€144) to 2 million (€14,460).

Aliaj, who heads the Hydrocarbons Association, a pressure group representing a number of fuel traders in Albania, says the government did not even inform them of the decision, let alone consult them before it took it.

The association estimates that the new tariffs will cost them 10 million euro a year, which they say will be passed on to consumers. Aliaj also maintains that the government has never explained the reason for the decision, while his written requests for information to various institutions have fallen on deaf ears.

“I filed several written requests to the Ministry of Finance and Energy over a number of decisions or public-private partnerships that are creating costs that are then transferred to consumers but received no reply,” he said.

The head of the Tirana Chamber of Commerce, Nikolin Jaka, agrees. He argues says many sudden changes to the law, particularly to fiscal legislation - without prior consultation - have left companies unprepared to take action that would have helped absorb the losses that the changes created. Jaka also says the sudden changes without consultation create space for abuse by tax inspectors because businesses that have not had any time to adapt to them. Businesses have “repeatedly called

on the government to make prior and continued consultation with interests groups when drafting legislation,” he said. “This request is based on the law on public consultation that has been adopted,” Jaka added. In 2014, Prime Minister Edi Rama proposed, and parliament later adopted, two laws that aimed to increase the transparency of institutions and their public accountability. Compared to similar legisla-

“I filed several written requests to the Ministry of Finance and Energy over a number of decisions or public-private partnerships that are creating costs that are then transferred to consumers but received no reply,” he said.

tion, even in developed countries, the laws on public consultation and on freedom of information appear progressive. Both oblige public institutions to consult with the public before taking important decisions or passing legislation. Institutions are also obliged to publish periodic reports on their activity as well as respond to written information requests from citizens to make

documents that are not classified as state secrets available.

However, a good part of public institutions, including the Prime Minister’s office, have failed to meet the deadlines prescribed in the laws for their implementation and seem unwilling to make them a reality.

Big gap between law and reality: Since the fall of the communist regime nearly 25-years ago, Albania has gradually transformed itself from a totalitarian state, where the publication of even mundane information was potentially treasonous, to a more open, EU-oriented country. Albanian legislation now gives citizens the right to information in order to hold the government accountable for its actions.

Yet, the government still seems to struggle with this concept.

The Council of Minister opened its first webpage in 2003 and started publishing government decisions and drafts of laws with additional explanatory notes.In the same year, the Ministry of Finance also started publishing monthly data on revenues and expenditures. In 2010, the same ministry started publishing thematic analysis on revenues and expenditures with additional detailed explanations of their trends. Other institutions soon followed the same model. During the rule of the Democratic Party from 2005 to 2009, and during the rule of the coalition between the Democrats and the Socialist Movement for Integration from 2009 to 2013, the government published its decisions on its website, sometimes only hours after the decisions were adopted. However, not all decisions were published on the website and it later emerged that some sensitive ones remained hidden from public view. When the government of Socialist Prime Minister Edi Rama

came to power in 2013, the Council of Minister ceased the publication of government decisions that September. It resumed publication in February 2014 – but only after journalists and civic activists condemned the government’s lack of transparency as a step backwards and organized protests.

The new government also set another negative precedent - withholding information about draft budget bills and fiscal changes envisaged for the next year until the Council of Ministers had adopted them and put them into parliamentary procedure towards the end of the year. Previous governments published their fiscal plans by midyear, and approved them only after explaining proposed measures and their reasoning through public meetings and press conferences. The Energy Regulatory Agency, ERE, is another institution that started limit public disclosure of information. In 2014, the agency, which oversees the functioning of the energy market, failed to publicize applications of plans by energy companies to increase electricity prices, although the law says price increases must follow public consultation.

Not all decisions are disclosed: While Rama’s government resumed the publication of its decisions and draft laws on its website after a six-month break in February 2014, the public noticed that some highly sensitive decisions did not appear on the website. Among them was a decision to award additional points to a Turkish company in the tender seeking a concession to build the Katundi i Ri hydropower plant on the River Drin. The decision, taken on December 23, 2015, was published only in the Official Gazette on January 7, and only after the opposition called it corrupt. Following complaints about a lack of transparency, on January

February 2016

23

The Council of Minister opened its first webpage in 2003 and started publishing government decisions and drafts of laws with additional explanatory notes.In the same year, the Ministry of Finance also started publishing monthly data on revenues and expenditures. In 2010, the same ministry started publishing thematic analysis on revenues and expenditures with additional detailed explanations of their trends. Other institutions soon followed the same model.

11, the Prime Minister’s office published a statement, arguing that it was unable to publish all decisions immediately. “Decisions that the government takes frequently require further transcribing, which delays publication on the website,” the office wrote. To find out why several institutions were backsliding in terms of transparency, BIRN filed several request for information referring to the Freedom of Information Act, FOI. BIRN asked these institutions why they had stopped publishing reports or documents that had been made available before. BIRN also asked the same institutions what steps they were taking to implement law 119 of 2014 on the right to information, which obliges state institutions to draft a transparency program and nominate a transparency coordinator within six months of the law coming into force. The program and the contacts of the coordinator should also be made public on the institution’s website. Responding to BIRN, the secretary general of the Council of Ministers, Engjel Agaci, said the Prime Minister’s office was close to completing the transparency program. Agaci also denied that government decisions were not being posted on its website. “For the period September 2013 and until now, no decisions of the Council of Ministers have not been published in the Official Gazette and on the website,” he said. Agaci did not comment on the fact that, by law, the government’s secretary general is responsible for compiling and publishing reports on government meetings. A review of the government’s website shows that no such reports have appeared. Instead, Agaci underlined the opening of Transparenca.al - a web page launched by the government to address corruption allegations. However, while this website refutes such accusations made by

the opposition or the media, it does provide official documents to support its arguments. After BIRN filed its FOI request on December 28, 2015, the Energy Regulatory Agency, ERE, published applications made by electricity companies for price hikes in 2014 on January 15. The Social Insurance Institute, which had ceased publishing its quarterly and half-year statistical reports in 2015, responded to the FOI request by publishing a report covering the first six months of 2015 on its website on January 16, 2016. However, this report revealed only half of the statistics that the institute used to make public in similar reports. These reports, on the number of people formally employed in the economy, are crucial for journalists when informing the public about the state of the labour market - a hot political topic. The Ministry of Agriculture in its response to BIRN said that responsibility for drafting statistics on agriculture had been passed to the National Institute of Statistics, INSTAT. Although INSTAT does publish data on agriculture, they are less detailed than the data previously published yearly by the ministry. The Ministry of Finance denied having stopped publishing explanatory reports on revenue and expenditures, providing a link were they could be found. However, these links lead to the section on the monthly fiscal data of the ministry’s website, not to the explanatory reports it pledged to publish. After BIRN filed repeated request, monthly explanatory reports from 2014 were finally published, although the reports from 2015 remain missing.

PM’s own office is worst offender: Hoping that continued pressure would finally force institutions to implement the laws on the right to information and on public consultation, a number of non-govern-

mental organizations have monitored implementation of these laws in the last two years. Several institutions responded to the FOI requests and are now implementing the law. But others, including the Council of Ministers, seem unwilling to do so, despite having played a direct role in drafting the bills. The Tirana-based watchdog group, Res Publica, named the Prime Minister’s office as the worst offender when it

Following complaints about a lack of transparency, on January 11, the Prime Minister’s office published a statement, arguing that it was unable to publish all decisions immediately. “Decisions that the government takes frequently require further transcribing, which delays publication on the website,” the office wrote comes to implementing the law on right to information in 2015. “This institution did not respect any legal standards, did not respond to any FOI requests and did not implement the transparency program or nominate a transparency coordinator,” Res Publica said. Res Publica notes that although they won a court case against the Council of Minister in October 2014, which obliged

the government to publish requested information, it still refuses to make them available in a flagrant breach of the court order.

Many laws adopted in Albania have not been implemented in practice in the last two decades. The failure of the 2014 right to information law followed the failure of its predecessor, passed in 1999. However, unlike the 1999 law, the bill passed in 2014 prescribed concrete sanctions for officials who refuse information applications. The Commissioner for the Right to Information and Protection of Personal Data, Besnik Dervishi, an independent body tasked with monitoring implementation of the law, says he is ready to use these penalties. “All institutions that have not published transparency programs are subject to the sanctions prescribed in the law,” Dervishi said. The law prescribes a fine between 50,000 lek (€359) to 100,000 lek (€720) for failure to implement the transparency program.

The commissioner added that the law obliges institutions not only to publish their transparency programs but also a register of freedom of information requests. “Last year, the Commissioner for the Right to Information received over 300 complaints from different interests groups,” Dervishi said. “In 40 cases, the Commissioner ordered the institution to hand over the information or face further sanctions. In 200 cases, the complaints were resolved through mediation,” he added. However, Dervishi complained that his office does not have the necessary resources to monitor whether all institutions were applying the law.

This article was produced as part of the initiative “Raising Awareness About Corruption Through Investigative Reporting,” supported by the Open Society Foundation in Albania.

24

February 2016

Opinion

Migrants already in Britain, migrants on their way to Britain, migrants from the EU, migrants from Syria – all of them have become mixed up in the heads of millions of Britons who, in a fuzzy way, hold “Europe”, somehow responsible.

Balkan Migrant Crisis Hang Over UK’s Historic Vote The outcome of the referendum in June on EU membership will be in part determined by events in Southeast Europe.

Marcus Tanner | BIRN | London

I

t’s a long way as the crow flies from the queues of migrants stuck in northern Greece, or traipsing through the Balkans, to Britain.

But it is a very short distance in the minds of many British voters as weigh their choices ahead of the June 23 “in-out” referendum on the EU. Leaders of the so-called “Brexit” campaign might prefer to focus on EU red tape and other issues of pure economics but for most Britons, it is all about migration.

Go into any pub of café in the UK these days and you are more than likely to overhear talk - always negative – of the impact.

“They’re building houses back in Poland on the benefits they get here!” I overheard one member of a party saying in my local eaterie. “And in Lithuania, too!’ her friend answered, keen to stress her knowledge of Eastern European geography.

They shook their heads and returned to plates of grilled cod – served, no doubt, by a waitress from Eastern Europe. Still, there seemed little doubt that on June 23 they would be voting “Out”.

Migrants already in Britain, migrants on their way to Britain, migrants from the EU, migrants from Syria – all of them have become mixed up in the heads of millions of Britons who, in a fuzzy way, hold “Europe”, somehow responsible.

For the British Prime Minister, David Cameron, the referendum that he called so confidently only days ago is turning into a nightmare.

When the Conservative Party leader came back from Brussels with his bag of concessions, the strategy was clear.

The concessions, it was thought, were small enough not to upset pro-European voters but just large enough to split the Eurosceptics.

It was always assumed that hardline antiEuropeans would vote to leave the EU whatever he offered. But the moderates were expected to peel away, giving the Prime Minister and his “In” team a clear majority. He would then be able to retire, having saved Britain and Europe at the same time.

But the plan has not worked out. Week one of the campaign began with more unwelcome statistics, fuelling an anti-migrant frenzy in the tabloids. First, the num-

ber of Romanians and Bulgarians now working in the UK had topped 200,000, second, migration figures for last year recorded a peak of 320,000, making a mockery of Cameron’s election pledge to bring the number down to “tens of thousands” annually.

Splits in the Prime Minister’s own party, meanwhile, have been much more damaging than anticipated.

Cameron desperately hoped to keep his intelligent and articulate Justice minister, Michael Gove, on side or neutral.

Instead, Gove has abandoned ship and made himself de-facto leader of the “Brexit” campaign.

If that wasn’t bad enough, the popular and populist Mayor of London, Boris Johnson, has joined him. The duo is a dream team for the exiteers. Gove has the brains, Johnson the mouth.

The Donald Trump of British politics, Johnson is that rare phenomenon, a rightwing crowd-pleaser who can do no wrong.

Cameron’s team, meanwhile, musters only himself, his none-too-popular Chancellor, George Osborne, and a gaggle of grey-

line up with the “In” team further down the line.

In some ways, the poll figures are worse for the “In” team than they look, because it is widely accepted that the “Out” voters are more passionate - and thus likely to go out and vote - than their opponents. A low turnout could spell doom for the Prime Minister.

No wonder there is a whiff of panic in the “In” team. If the two camps are evenly matched in terms of support now, they wonder, what will the state of play be if the refugee crisis in the Balkans worsens by June?

One reason why Team Cameron called the vote for June was because they hoped the vote would take place before a widely predicted summer surge in migrants in July and August. But if the refugee crisis in Europe’s southeast corner starts boiling over by March, those calculations look like a serious blunder.

The game is not over for the pro-EU cause, however, not by a long chalk.

Cameron has three cards up his sleeve, all of which will come into play. One is his own good luck. Cameron is seen as a lucky faced ministers with scant popular appeal. politician for whom things turn out right Just as disappointingly for the Prime Min- in the end. He was lucky in the Scottish ister, the pro-Conservative media have re- referendum and lucky once again when fused to come out in his support. the opposition Labour Party elected an The normally reliably pro-government unpopular left-winger, Jeremy Corbyn, as Times waspishly described the Prime Min- leader. ister’s concessions from the EU as “thin Second, there is more disunity in the gruel”, and it has remained studiedly neu- “Out” camp than in his own team. Labour tral between “In” and “Out” camps ever Party supporters are resigned to having since. The Conservatives’ own message to follow Cameron in this campaign, whatboard, the Telegraph, has been even cool- ever they think of his other policies. But er. The right-wing Mail is openly hostile in the “Out” camp, the leader of the antito the EU, although it never had much EU UKIP party, Nigel Farage, is furious time for Cameron, or the EU, so its ani- at the way the establishment Conservamosity is less surprising. Of the so-called tives have big-footed him and taken over serious media, only the left-wing Guard- “his” issue. Expect trouble on that front. ian is unashamedly banging the pro-EU Finally, there is the innate conservatism drum. of the British electorate. As history shows, The polls are also not looking good for Britons are not the world’s most natural the Prime Minister and the “In” team. revolutionaries and disturbers of the staOne of the latest, taken just after he called tus quo. Cameron will be praying that a the referendum, put the “In” and “Out” good many people who have spent the last campaigns neck-and-neck on about 37 per ten years grumbling about the EU and imcent each. migrants will pull back at the last minute That still left about 25 per cent of “un- before taking a leap into the unknown. He decided” voters to play with - but there is could be right – but there is everything to no guarantee, or indication, that they will play for.

February 2016

Analyses

25

Apart from being a rival inside the party, Blushi is a fierce critic of Rama’s three-year tenure as Prime Minister. He has blamed Rama for including in the Socialist Party a number of officials with criminal records, while questioning the success of some government reforms.

Rama Faces Challenge as Albanian Party’s ‘Eternal’ Boss Edi Rama is seeking a new mandate as head of the Socialist Party - but his refusal to hold an election for the chairmanship has stoked a debate on the lack internal democracy Aleksandra Bogdani | BIRN | Tirana

P

rime Minister Edi Rama is seeking a new four-year mandate as chairman of the Socialist Party, the largest political organization in Albania, but is dogging the possibility of a vote for the chairmanship as the party’s statute requires.

Rama’s justification for not holding an election is based on the so-called British Labour Party model, which says that if the leader of the party wins a parliamentary election, his or her mandate is automatically renewed.

However, such a model does not sit well with all Albanian Socialist MPs and has come under fire from Rama’s critics inside the party. Socialist MP Ben Blushi, known for his long rivalry with the Albanian premier, has challenged Rama for the leadership and is demanding a vote.

“This party under the leadership of Edi Rama in the last three years has no democracy,” Blushi said in a recent TV interview.

“I am running because I believe I can manage the party better than Rama,” he added.

Although a possible triumph for Blushi is seen as unlikely, his campaign has put a question mark over the way Rama runs the Socialists.

In a pamphlet, Blushi has identified 14 articles of the party’s statute that have been breached during Rama’s leadership.

He also claims that Rama’s refusal to hold elections for the leadership goes also against Albania’s constitution.

Apart from being a rival inside the party, Blushi is a fierce critic of Rama’s three-year tenure as Prime Minister. He has blamed Rama for including in the Socialist Party a number of officials with criminal records, while questioning the success of some government reforms.

Rama was elected chairman of the party in October 2005, following the defeat in the parliamentary elections of the former chairman and prime minister, Fatos Nano.

Rama was re-elected for another four years in 2009 and the party has not held elections since.

The party statute determines that elections for the chairmanship should have been held in 2013. However, they were postponed due to the parliamentary elections, in which the Socialists won power and Rama became Prime Minister.

After two years of delays, the Socialist Party is due to hold elections for the leader-

ship this spring but Rama has excluded a vote for the chairmanship.

The election fever is due to culminate during the party congress on March 19.

Even without a vote for the chairmanship, the debate on the legitimacy of Rama’s leadership and the level of democracy inside the party will not go away.

Rivals without a race: More than two decades after the fall of the communist regime in Albania, political parties have struggled to leave behind the legacy of the cult of the undisputed leader.

However, unlike the right-wing Democratic Party, which was run with an iron fist by the former prime minister and President Sali Berisha, the Socialists had more of a tradition of internal debates and competition.

Rama’s election as Socialist leader reflected the presence of a degree of democracy inside the party. But his critics say that under his leadership, democracy is backsliding. Most observers consider Blushi’s challenge legitimate and the debate created inside the party as added value for party democracy. Rama’s attempt to sidestep an election puzzles many commentators, who question it, especially as his leadership is not at risk.

A defeat for Rama in a race with Blushi for the chairmanship is considered next to

impossible, after two subsequent electoral victories in the parliamentary and local elections.

In his 11 years as party chairman, Rama also solidified his position inside the party by integrating many young politicians into the leadership forums while sidestepping the old guard, who do not owe him their presence in politics.

Political commentator and editor of Javanews.al, Skender Minxhozi, says the Socialist Party has a duty to allow a race between Rama and Blushi. He finds few valid reasons for why a race should be avoided and blames the decision on the strained relationship between Rama and Blushi.

“Rama is trying to avoid a possible schism inside the party in future,” he said.

Afrim Krasniqi, a political science professor at the University of Tirana, says the lack of a race for the party chairmanship is a sign of the transformation of Albanian parties from program-based political organizations into interest groups with no rules or identity. He also sees the debate created by Blushi’s challenge as valid.

“The negative phenomenon of the deformation of party and representative democracy is a feature of all Albanian political parties - and the Socialists are no exception,” Krasniqi noted.

Party run like the Politbureau: The debate on the chairmanship in the Socialist Party is driven by two groups, a majority made up of government ministers who support Rama and a handful of MPs who call for respect of the party’s statute and elections. Meanwhile, a working group has been created to adapt the existing party statute to the thesis proposed by Rama, according to which the mandate of the chairman is automatically renewed following a victory in the parliamentary elections.

For Krasniqi, the argument in favour of referring to the so-called British model does not hold water as long as the current party statute is in force, which mandates periodic elections. He is shocked at how the ministers are lining up en-bloc in favour of this thesis, ignoring the written rules.

“It’s like the absurd revolutionary unity in [former communist] Politbureau, or later in the Democratic Party,” he said.

Minxhozi sees also a consolidation of power in the Socialist Party under Rama, but otherwise thinks the Socialists have still more internal democracy than their counterparts on the right.

Minxhozi notes that the issue of internal democracy inside a party goes beyond its doorstep, because it shows how the country is governed. “The way that parties are governed is also a litmus test of the way the country is governed,” he said.

Krasniqi underlines that Albanian leaders play a two-fold game. In opposition, they accept competition and transparency in governance; in power they either hold formal elections inside the party or sidestep polls completely, transforming themselves into the model of an eternal leader.

According to Krasniqi, its these leaders that later determine who gets elected as an MP and promoted as minister, while the critics are either booted out or forced to leave after being kept out of the MPs’ list.

For this reason, he believes that the lack of internal democracy inside parties is the origin of many of the ills of Albanian politics. “There can be no democracy in government and public life when political parties are not democratic,” he said.

“There can be no balance of power in government and public life without a balance of power inside political parties,” he concluded.

26

February 2016

Iranian Exiles Make Best of Life in Albania Albania has become the unlikely home of hundreds of exiled Iranian ‘mujahedin’ who arrived under a secret agreement and have struggled to adapt.

Lindita Cela | BIRN | tirana

A

li Zangeobadi, a 45-year-old engineer, knew nothing about Albania but felt relieved when he reached the country after spending two decades in prisons and camps in Iraq. He would have preferred a richer country as his new home, he told BIRN, but, as a member of Mojahedin-e-Khalq, MEK, he had no other choice. MEK, also known as the People’s Mujahedin of Iran, is an exiled Iranian opposition movement that advocates the overthrow of the Islamic Republic of Iran.

“For the Iranian government I am an enemy. I came here as a refugee along with 20 other persons,” he told BIRN. In line with a secret agreement in 2013, in which the then Prime Minister, Sali Berisha, offered to shelter some of the mujahedeen who were then under the protection of US forces in Iraq, Albania gave some 230 Iranians political refugee status. Ali Zangeobadi was one of them. Before coming to Albania, Zangeobadi spent seven years in an Iraqi prison and another 13 in a camp. After arriving in Tirana some two years ago, he was briefly sheltered in the asylum seekers centre at Babrru on the edge of Tirana. Now he lives as a free citizen in a small, cheap apartment on the other side of the capital. He is still learning Albanian and has been working for six months as a mechanic in a grain mill.

Secret agreement gets extended: When Albania’s current Prime Minister, Edi Rama, took office in late 2013, the agreement was extended and the number of mujahedeen in the country grew, albeit far from the public eye. A visit to Tirana earlier this month by the US Secretary of State, John Kerry, revived interest in the Iranian dissidents who have been living quietly in Tirana for more than two years.

Media reports suggested that Albania would accept even more members of the group, but the issue is classified a question of national security. The government refuses to disclose the exact number of mujahedeen it is willing to accept. However, the Voice of Amer-

ica correspondent Pam Dockings, who was travelling in Kerry’s plane during his short visit to Albania, reported that the country had accepted 2,000 more. The spokesman for the Ministry of Interior, Ardi Bita, told BIRN he was not authorized to say how many Iranians were present in the country, or how many more were expected. He added that their accommodation had to follow international conventions on political refugees and they would first have to spend time in the asylum centre in Babrru before receiving permits to stay long term. “After they obtain political refugee status, they are free to live normally in our country,” Bita said.

Many fed up with life in camps: The People’s Mujahedin of Iran is a controversial resistance group. Founded in 1965 as a left-leaning opposition to the Shah’s regime, it turned against the Islamic Republic following the 1979 Revolution. The US listed it as a terrorist organization in 1997 but it was removed from the black list in 2012 after it renounced violence.

Several thousand members left Iran for Iraq, where Iraq’s former dictator, Saddam Hussein, used them as a tool against Iran.

After the US-led invasion of Iraq in 2003, the alliance forces offered the Iranians protection. Since then, about 3,000 live in Camp Ashraf while others were sheltered in the US’s Liberty base near Baghdad.

Some experts consider MEK close to a cult because its members live in a closely tied community with a strict internal organization.

Most members of this group who came to Albania have continued this tradition and established similar communities. There are several such communities near Tirana, but the largest is near the Tirana-Durres highway.

BIRN visited this centre and found it walled and protected by private security guards. The camp is under the management of the National Resistance Council of Iran, NRC, which is a political umbrella coalition of five Iranian opposition organizations, including MEK.

Ali Zangeobadi, one of the mujahedins talkinf to BIRN

Before coming to Albania, Zangeobadi spent seven years in an Iraqi prison and another 13 in a camp. After arriving in Tirana some two years ago, he was briefly sheltered in the asylum seekers centre at Babrru on the edge of Tirana.

Now he lives as a free citizen in a small, cheap apartment on the other side of the capital. He is still learning Albanian and has been working for six months as a mechanic in a grain mill.

NRC representatives declined BIRN’s request for comment, but some of the Iranians told BIRN that the NRC took care of everything that they needed in Albania from food, clothes and homes, to contacts with their relatives around the world. This well-organized assistance is provided only for those who decide to live within this community. However, many of its members have tired of spending their lives in camps and have left the group and established a new life by themselves.

Muhsin Murtazohvi, is one of the recent arrivals who is trying to lead a life on his own in Tirana, away from the rest of the group and their camp. The 58-year-old chemistry teacher arrived in Tirana in December 2015 with 19 others, after spending about 24 years between Camp Ashraf and the Liberty base in Iraq.

“I am tired of politics and of life in a group.

After I received [refugee] papers, I decided to live alone,” he said.

Even some of the leaders of the NRC are

reportedly disappointed and fed up with the organization and some told BIRN about disagreements within the group. One former leader of this group in Tirana told BIRN that he disagreed with some of its policies and left the community. “Now I live outside [the camps] and try to help those whom I know,” he said, asking not to be named.

Living in Albania, dreaming of West: Some members of the community told BIRN that they see Albania not as a new home, but merely as a pit stop on their journey, which they hope will end somewhere in the West.

Many Albanians understand this plan very well, since they also dream of a new life in richer countries. In the area surrounding Mezez village near Tirana, about 300 exiled Iranians have lived there since 2013. But a number of them have since left for the West, finding new homes in countries like Sweden, the Netherlands, Norway, France or the UK. Pranvera Muçaj, a shopkeeper and a friend to some of the Iranians living in her neighborhood, told BIRN that scores of those she had known had left. Three had gone to France and the US. “Many of the young go away. I know that because we are still friends on social networks,” Pranvera said.

The teacher, Muhsin Murtazohvi, is also trying to migrate to the US. At 58, he has little chance of finding a suitable job in Albania.

“I am too old for physical labour and here there isn’t much other work around,” he laments. Ali Zangeobadi is also waiting for a chance to leave Albania. He receives currently 30,000 Leks, worth 214 euros, as a monthly salary to work in the mill. That is not enough for him to carry on.

Ali is getting help from a friend living in London and hopes to get papers that would allow him to go there.

“I work as an engineer but for a small salary,” he said. “I like Albania very much, but, alas, it is a poor country,” he concluded.

February 2016

27

“Our main focus is now checking lorries.

No additional actions are needed beyond this.

Whenever there is reason to take additional measures, we will do so,” she said. “Currently, we are investigating further recent incidents [of smuggling]. If research shows that more consultation is needed with the Albanian authorities, we may will contact them,” Takens concluded.

Albanians Use Dutch Ports to Sneak Into Britain A growing number of Albanians are illegally attempting to enter the UK through ports in The Netherlands Vincent Triest | BIRN |

M

ore than 80,000 Albanian citizens requested asylum in Western Europe last year. But as EU countries take moves to block the arrival of so-called economic migrants from countries in the Balkans, Albanians are using new ways to gain entry. The Dutch Justice and Security ministry said the Dutch police last year arrested 105 Albanians only in the Hoek van Holland - the biggest international passenger port of The Netherlands - trying to cross over to Britain illegally.

Dutch police found another four Albanian migrants at the port on February 3 in a lorry. Two days later, another Albanian was arrested during roadside spot-check, travelling on a false Italian ID. Apart from Hoek van Holland, The Netherlands has two other mayor international ferry ports, the Europoort near Rotterdam and Ijmuiden, which is close to Amsterdam.

Although the total number of illegal Albanian migrants arrested in Dutch ports last year is hard to estimate, it seems clear that more and more of them are trying to reach the UK illegally via ports in Holland.

The spokesperson of the Dutch Security and Justice Ministry, Janet Takens, told BIRN that Albanians made up 23 per cent of all the 455 persons arrested last year for attempting illegal migration to Britain in Hoek van Holland.

Compared with the figures for 2014, where only 160 persons from all nationalities were arrested, the number of foreigners arrested while trying to cross illegally from Hoek van Holland to

Britain tripled in only one year.

That figure of 105 Albanians arrested in 2015 does not include Albanians found by the Dutch police in other locations, for example at roadside spot-checks.

No reliable figures exist about the number of Albanians who actually succeeded in their efforts to reach Britain.

But in September 2015, a group of 20 illegal immigrants from Albania was discovered in Britain, hiding in a truck that had been on board a cruise ferry that sailed from Ijmuiden to Newcastle in northeast England.

At least five of Albanians refused to be sent back to The Netherlands and requested asylum in the United Kingdom.

The others, who did not request asylum in the UK, were returned to The Netherlands and interrogated by the Dutch Military Police.

The fact that migration centres in Britain are not closed is one reason why Albanians request asylum when caught by the British authorities.

Once they have arrived there from The Netherlands, can use the slow and complex UK asylum procedure as a loophole and disappear from view.

Although “trailer” migrants from Albania are a problem for the Dutch authorities, there are also other ways they can use to reach Britain.

In at least one case a pleasure yacht was used to reach British soil.

Herald Meijer, a spokesperson of the Royal Military Police, told the Dutch the

Dutch police found another four Albanian migrants at the port on February 3 in a lorry.

Two days later, another Albanian was arrested during roadside spotcheck, travelling on a false Italian ID. Apart from Hoek van Holland, The Netherlands has two other mayor international ferry ports, the Europoort near Rotterdam and Ijmuiden, which is close to Amsterdam.

Dutch Public News Broadcaster last week that they had nabbed a human trafficking gang that was taking people illegally to Britain.

Two Dutch citizens where caught red-handed in last August close to Ijmuiden, where they where smuggling a group of 24 persons on a small boat, at least 11 of whom had Albanian nationality. Police were alerted by bystanders, who were surprised at the sight of a large number of people seen boarding a six-metre-long yacht.

The Dutch Military Police together with the national police launched an investigation and soon uncovered a larger smuggling network operating behind the traffickers who were arrested on the spot. The trafficked persons had to pay the smugglers between 500 and

3,000 US dollars to cross over to the UK, according to the Dutch authorities.

Meijer said the smugglers clearly had no interest in the security of these migrants.

“When you think about what could happen when crossing the North Sea, one of the busiest shipping lanes in the world, we have serious doubts about whether this boat would have been able to reach England,” Meijer said.

“If you think about it, there was a real possibility that the boat would have sunk halfway, resulting in 26 victims,” he added. Takens, from the Ministry of Justice and Security, told BIRN that the ministry was doing all it could to guarantee safety and security in the Dutch ports.

“Hoek van Holland is no Calais and will not become a Calais,” she said referring to the notorious French port that has become home to thousands of asylum seekers, hoping to get to the UK. “Since 2015 we have intensified checks at [the international ports of] Hoek van Holland, Europoort and Ijmuiden, for example by using dogs to detect migrants.

“Our main focus is now checking lorries. No additional actions are needed beyond this. Whenever there is reason to take additional measures, we will do so,” she said.

“Currently, we are investigating further recent incidents [of smuggling].

If research shows that more consultation is needed with the Albanian authorities, we may will contact them,” Takens concluded.

28

February 2016

the arrest

Albania Puts Cold War Planes up for Auction Collectors who fancy their own Russian or Chinese-made jet or helicopter can buy one off the Albanian Defence Ministry for as little as a few thousand euro on February Fatjona Mejdini | BIRN | Tirana

O

nce they were the pride of the isolated communist country – a fleet of 210 military aircraft bought decades ago from Russia and China.

However, much like the old munitions inherited from that era, many of these planes no longer fit modern needs and have become a burden to the Albanian armed forces.

Now the Albanian Defence Ministry has decided to sell off some of these relics in an international auction.

On February 22, military officials will present potential buyers with 40 planes and helicopters.

Built between 1950 and 1977, the 36 planes and four helicopters will be sold to interested museums or to private collectors keen on Cold-War military mementos.

Up for auction are several types of combat plane; six Yak-18s, three Mig-15s, three Uti-Migs, four Mig-17s, four Uti-Mig 17s, ten Mig-19s, six Mig-21s and four helicopter Mil Mi-4s.

With modest prices ranging from around 8,000 to 13,000 euros, the Ministry of Defence expects to raise around 435,000 euros in all. The ministry’s media adviser, Edlira Prendi, told BIRN that the money gained from the sale would be used to equip the army with NATO-standard ammunition.

“Our objective is to modernize the army… regarding this, the revenue from the auction will exclusively go towards

buying new ammunition in line with NATO standards,” she said.

The sale will relieve the Albanian army of the cost of maintaining the 40 aircraft. It has been costing it around 50,000 euros as year to keep them in one piece.

However, selling off these ageing Cold War relics may be tricky. In 2012 and 2013, the Defence Ministry failed six times in a row to sell obsolete aircraft in auction. Officials hope not to not repeat this experience.

Forgotten aerodromes: Few Albanians know that at Rinas, no more than 500 metres from Tirana International Airport, a forgotten military aerodrome shelters a fleet of 11 Mig planes.

It was closed after a disaster on September 16, 2004, when pilot Jani Tarifa lost his life, trying to fly an old Mig-19 loaded with 41 missiles.

Before him, a total of 34 other Albanian pilots have lost their lives since 1955 while trying to fly Eastern-bloc aircraft.

The last incident rang alarm bells with the Albanian authorities and a decision quickly followed, banning flights by all old Russian and Chinesemade Mig combat planes.

The ministry’s media adviser, Edlira Prendi, told BIRN that the stock of aircraft that is going to be sold was banned from flying long ago.

“They have not been able to fly for

“Our objective is to modernize the army… regarding this, the revenue from the auction will exclusively go towards buying new ammunition in line with NATO standards,” she said. The sale will relieve the Albanian army of the cost of maintaining the 40 aircraft. It has been costing it around 50,000 euros as year to keep them in one piece.

years because they didn’t go through the standard operational maintenance procedures required for flying,” she explained.

Three of the planes lying marooned at Rinas aerodrome are up for sale in the auction on February 22.

Rinas aerodrome is not the only one that has been abandoned. The military aerodromes at Kucova in the south and at Gjadri to the north of Tirana are also home to old aircraft that are not allowed to fly anymore.

Albania Ombudsman Slams Razing of Roma Homes The office of the Ombudsman on Friday condemned as illegal the demolition of several Roma homes by the construction inspectorate to clear way for a new road.

Ivana Dervishi | BIRN | Tirana

A

lbania’s National Inspectorate for the Protection of the Territory, IKMT, has been condemned for demolishing seven homes belonging to the Roma community with police assistance in the suburb of Selita, clearing the way for Tirana’s new ring road.

The Ombudsman’s office complained that the IKMT had failed to follow standard procedures for the demolition of “illegal buildings”, breaching the rights of the vulnerable Roma community.

“The procedure followed by the IKMT is in breach of the law,” Alket Jaupi, from the office of the Ombudsman, told BIRN.

“This institution should have acted based on a written order and respected the procedures to demolish a building deemed as illegal, including giving the necessary warning to the inhabitants before the demolition,” he added. The IKMT failed to respond to a request for comment from BIRN. The Ombudsman on Friday held a meeting with the Roma families whose homes have been demolished. The families are demanding compensation for their demolished properties but the municipality of Tirana has rejected their claim, arguing that it cannot be sure that the buildings were built before 1991. If they were built before the fall of the communist regime, the law says that if they are demol-

ished they merit compensation whether or not they have property titles, which the Roma lack. However, the small Roma community says it has been living in the area on the outskirts of Tirana for 30 years and human rights lawyers’ representing them have launched an appeal against the municipality’s assessment. Although the municipality is not offering the families compensation for their vanished homes it has offered them a lump sum equal to two years of rent to smooth the resettlement.

However, the Roma families argue that they often face discrimination from landlords who won’t offer them accommodation due to the large number of members of their households.

February 2016

29

Petrit Collaku | BIRN | Pristina

H

ashim Thaci has been elected as Kosovo’s president after 71 of the country’s 120 MPs voted in favour of his nomination. Ten ballots were deemed invalid. The alternative candidate, Rafet Rama, also from the Democratic Party of Kosovo, PDK, received no votes. The vote followed a deal reached between coalition government partners, the PDK and Prime Minister Isa Mustafa’s Democratic League of Kosovo, LDK, in December 2014, agreeing the prime minister post would be held by the LDK but the president post would go to the PDK. Several MPs from LDK refused to vote for Thaci as president. Thaci was elected in the third round of voting held late Friday evening after failing to win the two-third majority backing in two votes earlier the same day. The third round required only a simple majority. Hashim Thaci thanked the MPs for their support and confidence, adding that he will continue to work for Kosovo’s best interests.

He said that his election will open the way for fresh hope and optimism for Kosovo.

“I will serve to all Kosovo citizens regardless of their ethnicity,” Thaci said. He will formally take office on April 7.

Opposition MPs fire tear gas Friday’s parliamentary session was in-

Hashim Thaci elected President of Kosovo MPs vote Hashim Thaci in as Kosovo president on Friday night amid violent opposition party protests outside parliament. terrupted twice by opposition MPs firing tear gas in the debating chamber. Bali Muharremaj, an Alliance for the Future of Kosovo MP, was arrested by Kosovo police officers after admitting firing tear gas in parliament. Eleven opposition MPs were then suspended for obstructing the

work of parliaments and were escorted outside the chamber by parliamentary security guards. As soon as the first round of voting began on Friday, violent protests erupted outside the parliament building.

Opposition protestors launched Molotov cocktails at the building with police using

tear gas to disperse protestors. The emergency department of the Clinical Centre at Pristina University said that 11 policemen have sought medical treatment after clashes with protesters. Hundreds of PDK supporters took to the streets to celebrate Thaci’s election.

Violence Erupts as Kosovo Parliament Set to Decide President Clashes erupted between opposition supporters and police outside Kosovo’s parliament in the capital Pristina on Friday as the assembly convened to vote for a new president.

Perparim Isufi | BIRN | Pristina

A

head of the election of a new President of Kosovo, opposition parties have urged their supporters to gather in front of parliament, where they have been sleeping in tents as part of their campaign to force the government to resign.

Members of the Assembly are due to vote on Friday for a new President of Kosovo with Hashim Thaci, the Foreign Minister and leader of the Democratic Party of Kosovo, PDK, as the favourite candidate. Reports emerged from the PDK camp that Thaci supporters from his stronghold in the Drenica region planned to travel to Pristina on Friday to celebrate his election, which added to worries about possible clashes in Pristina. Late on Thursday Thaci denied such claims, however. “Some celebrate, some others protest at the same time… There is an interest among citizens in coming [to celebrate] and we will respond to it coolly and calmly,” he said. Police officials told BIRN that they were ready to meet any trouble.

“The police have undertaken all necessary preparations to provide security and public order during the Assembly session and to

manage the protests expected to be held by other parties,” spokesperson Daut Hoxha said. A PDK MP, Xhavit Haliti, on Thursday urged both sides to play down talk of unrest. “It is understandable that one side will celebrate and the other side will be upset. But I would call on both sides to avoid confrontations,” Haliti said. The special parliamentary session tasked with electing the President was summoned on Wednesday

amid tear gas thrown during the meeting by an opposition member. Ramush Haradinaj, head of the opposition Alliance for the Future of Kosovo, AAK, on Thursday voiced his party’s bitter objections to the Friday’s session and to the nomination of Thaçi as the candidate for President. “We want the resignation of those who have violated the constitution, not the election of one of the constitutional violators as President,” he

said. “The election of Hashim Thaçi as President of Kosovo is not a solution,” Haradinaj added. He was referring to the controversial agreements that the Kosovo government signed last August with Serbia and Montenegro, which the opposition has denounced as unconstitutional ever since.

“The opposition will object to the election of the President both inside and outside the Assembly,” Haradinaj warned. As the vote approaches, it is still unclear when and whether Thaci will actually be elected President of Kosovo. A coalition agreement signed between Thaci and Prime Minister Isa Mustafa’s Democratic League of Kosovo, LDK, in December 2014, agreed that the post of Prime Minister should belong to the LDK, while the President’s post would go to the PDK once the mandate of the current President, Atifete Jahjaga, expires in April.

The constitution foresees three possible rounds of votes for the post. In the first two, the President must be elected with the votes of at least 80 of the 120 assembly members.

If these fail, however, the President can be elected by only 61 votes in the third round.

30

February 2016

The half-wild cows of thje Podolica race, which produces the milk for the renowned caciocavallo of mount Sant’Angelo in northern Puglia, Italy

Cheesy Tale Begins in Europe’s Marijuana Capital How an investigation into the roots of the famous Balkan cheese began in the infamous outlaw village of southern Albania Altin Raxhimi | BIRN | Tirana

D

riving towards the outlaw village of Lazarat in southern Albania, f a m o u s for i t s m a r i j u a n a plantations, back in October 2014, I began to see that things are not always what they appear. The speedometer barely hit 50 km per hour but a burly special trooper, bulletproof vest under his jacket, waved us down and made us park on the side of the road.

“I guess they want to give themselves things to do,” the driver, Fredi Mahmutaj, said.

Ever since an armed conflict had erupted with the locals the previous May, the police had slowed down all vehicles passing through the roadblock that they had set up where the village connects with the highway. They would stop and check vehicles for anyone wanted by the police or who was trying to take marijuana out of the besieged community.

The trooper glanced at the back of the car, a luggage section split by a glass pane from the passenger section. “Hey, this is kaçkavall cheese, man, I have seen this often. Where do you get it?” Forty rounds of hard cheese were stashed there.

“I make it,” said Mahmutaj.

“You do? I want some! Where can I get some?”

You take the side road uphill towards

the heart of Lazarat, Mahmutaj explained.

Not more than 200 hundred metres up.

There, he had his shop.

“Got it, got it. You can go, move on.”

Mahmutaj pressed the gas. He took his father home in the village, dropped me at the part of the road between the village and the adjoining town of Gjirokastra, and then sped towards Tirana where he would supply the grocery stores he works with. A sudden chill cut through unexpected October warmth and there would even be snow in the mountains. I was ill prepared for this with only a thin jacket and light summer shoes. The hill supporting Gjirokastra, where I was about to spend the night, was disappearing in the dark.

What brought me here, freezing on a southern Albanian hillside, had its beginnings seven years earlier in a hotel room in Vojvodina, the northern region of Serbia, during a conference on the shores of Lake Palić, near the town of Subotica.

At the end of an afternoon session, half a dozen among us trooped along the lakeshore promenade towards our hotel. The lake, whose shores were green from stillwater algae, had been popular as a tourist area in Tito’s Yugoslavia, with youth camps and wooden holiday chalets. Former Yugo-

slavs among us felt mellow from memories of class excursions and crushes away from home. Light was fading over us - “The magic hour!”. This was the time when people look nicer in photographs and in real life.

Some jumped on bikes to tour the lake.

I went straight to the hotel room.

I fell into the bed, almost drowsy. I rummaged to find the switch of the bedside lamp and perused the tourist leaflet about the hotel and the area. The brochure was written in the 1970s or 1980s and its color photographs had spills of red or green, which is what happens when printing presses are worn out. The lake, then the city of Subotica.

I straightened up.

I read: “This area produces the best kaškavalj in the world.”

“I don’t want to believe this!” I told myself.

For at least 600 years, according to what we learned at school and recent historical evidence, we — Albanians and Serbs — had been engaged in a battle about who Kosovo belonged to.

Should the Albanians, whose ancient Illyrian origins made Serbs jeer that Illyrians preceded monkeys in human evolution, claim it, or the Serbs, who followed the Il-

lyrians in establishing in themselves in the area. To the Serbs, who briefly built a medieval kingdom and church there, or to the Albanians, who had been the majority there for at least 400 years? Tens of thousands of deaths were needed to sort out the historical truth.

They claim kaçkavall now!

Kaçkavall is the taste of my childhood, a thin irregular trans-lucid layer on the top of a slice of bread and butter that I would hurriedly take when running out to play. It was the cheese that accompanied me in neighborhood fights, during play, on discovery excursions along the Tirana River.

It was what we kids would buy anytime we found money on the sidewalk and would rush to the grocer with it.

But then, could neither of us claim it?

Could it be that we had appropriated it from the Italians, just as we appropriated broadcast images from there during communism, just as we started producing the best espresso outside Italy soon after crossing the Adriatic on rubber boats in the 1990s?

They shouldn’t even be doing kaçkavall!

And now they claim it?

There is another reason I was here.

I have a craving for food literature. Be-

February 2016

Rows of caciocavallo cheese in the Sgarrazza farm in Gargano, Italy. In Southern in Italy there is a says that goes “Fare la fine del caciocavallo,” which mean to hang like a row of kashkavall cheese

fore getting to Vojvodina, I spent hours in a coffee house in Cambridge, Massachusetts, called 1369, reading the New Yorker where a writer explained how Ashkenazi Jews brought the bagel to the New World.

This was the bait.

I took that bait a few years later with a volume I accidentally bought in Tirana’s first megastore in 2006, as I joined the many people swarming with bags under large screens parading pictures of shoplifters, as if to tell you, “Buy - or end up on the screen.”

In the revolving bookstand, for 15 euros, I found an industrial edition of the thick Larousse gastronomique.

The Larousse gastronomique is one of those tomes that nourishes a knowing gourmand just as the Church doctors the Catholic Church. Exegetic texts swarm and abound but here’s a monument, an Augustinian monument, to modern food habits, whose gaffes are harmless even when they include under Balkan cuisine the Pilsner beer and the Prague ham. (Its Aquinas counterpart should be, to my mind, the Oxford Companion to Food.)

Where else can one get a recipe by Denis Joseph Vuillemot, the 19th- century chief and student of Marie-Antoine Carême, naming his recipes beef à la Monte-Cristo, salad à la Dumas? Or, learn that to make real veal stock you should simmer bones for seven holy hours?

One may see now why the autumnal twilight found me in Gjirokastra, the first step on my three-month quest into national cheesemaking and global cheese history. Transforming milk to hard edible material is like transforming wheat into bread and pastry or grape into wine and firewater. It is how you transform the ape into the New Man of the Socialist Revolution. The raw product is cleansed from time and evolution and altered until it becomes useful to society.

Kackavall like this, photographed in the city of Bari, are everywhere in the markets of Puglia, Italy.

Mahmutaj pressed the gas. He took his father home in the village, dropped me at the part of the road between the village and the adjoining town of Gjirokastra, and then sped towards Tirana where he would supply the grocery stores he works with. A sudden chill cut through unexpected October warmth and there would even be snow in the mountains. I was ill prepared for this with only a thin jacket and light summer shoes.

Like the New Man, the cheese took a quality step in the past century, when advances in technology introduced powder milk and soya milk and merciless pasteurization to expel the harmful elements and strengthen the useful ones.

But, like that revolutionary man, the cheese did not resist the reactionary forces that forced humans back to the old ways, natural and unadultered, untouched by the anonymous brutality of modernity.

The beginnings of cheese are the stuff of legends. David left home one morning with a sack of cheese on his back and ended up fighting Goliath. Odysseus and his hungry friends ate all the cheese that the cyclops Polyphemus had stored in his cave before murdering him.

Cheese really begins when milk sugars are fermented and turned into acids, naturally or provoked by a starter. The acids curdle the milk, turn the proteins into solids that dairy producers call paste or curd, leaving behind a watery substance, the whey. Cheese is mostly that paste, those proteins, together with their fat, their salt, the remaining humidity and the humidity that is gained when maturing.

Even aqueous whey can yield cottage cheese and a few other solids. But it is the curd that can be worked into perhaps 400 individuals divided into six or seven tribes.

Some cheeses are called flowered, effleuries, because paste chunks are covered with a soft crust of penicillin for about three to four weeks, and eaten shortly after - the Hello World! of bries and camemberts.

There are holy wars about what you make of the crust. Pierre Androuet, the legendary French popularizer of cheeses who created the reference specialty shop in Paris, argues that one should absolutely never eat it. Patrick Rance, who restored the glory of traditional English cheeses from his small cheesemonger’s shop in Stratley upon Thames, west of London, loved the slightly bitter taste. In another cheese clan, this paste is washed out with water and another type of penicillin is injected, which spreads like veins to create moldy blue cheeses like gorgonzola and the roquefort of southern France.

Then, you may let the paste of some cheeses mature for a longer time. Some, you warm in 45-degree centigrade water or whey before maturing to produce the Dutch gouda, the Swiss emmenthal or the even the unyielding parmiggiano.

In southern Italy and in the Balkans, this curd is often thrown into hot whey, at 75 to 80 degrees. That turns it into an elastic, plastic-like mass. When you use buffalo milk for the paste and tie the plastic into small knots, you have mozzarella, the tiny trunk cheese. When the cow’s milk curd you produce forms a larger mass and is left to mature for five to six weeks, it takes the southern Italian name of scamorza. You take scamorza north and make it with milk from the healthy northern Italian cows, which is what southern Italian farmers did in the 19th century, and you have the northern Italian provolone. On some Black Sea shores, you may want to cut that paste into small wire-like cheeses, called in Turkish, telli peynir.

But, most of the time, as Telemak Dhuka, one of Albania’s foremost dairy veterans, tells me, after you cut the curd into small pieces and boil it, massage the mass with your hands into a round form on top of which a sort of knot is created, and season it. In 40 days, you have what the Western Roman Empire called caciocavallo, and which us eastern types refer to as kaçkavall or kashkaval.

Kashkavall is closely linked to the peri-

31

od where the Christian West was defending itself from and attacking the infidel East.

It first enters literature when the Balkan nations confronted the Ottomans.

During that time, a follower of Giovanni Bocaccio’s genre of short story collections, Franco Sacchetti, born in Dubrovnik but of Florentine descent, wrote his own Il Trecentonovelle.

Item 198 tells of a man in Orvietto, in Italy, who tricked a blind beggar into giving him his lifetime’s savings so that he could invest it into “cacio cavallo and ham” for the army.

As a production method, it is almost surely older. When discussing cheesemaking, the 1st century AD Roman writer Columella wrote in his agriculture handbook “De res rustica” that in one type of cheese, “the milk is slightly curdled and still warm, the curd is cut into pieces, and you throw boiled water on it.”

He continued: “Then, either you mold it by hand,” as Italians do, “or you press it into wooden molds,” as we do it in the Balkans and Turkey.

“You cut the curd into small, small pieces, like hair,” Dhuka told me when I met him in the port town of Vlora.

“You try one of these in hot whey, whether you can stretch it, like the kid does chewing gum.” The gamut of such cheeses, from mozzarella to kashkavall, are grouped this way, the stretched-curd cheeses. “The curd is not ready if it will not stretch.

“Then you take it out.”

Among Albanians, Dhuka says, you cut the topmost knot, which they call the navel, to take out bulbs of air that get stuck inside.

This cheese is less salty than other cheeses, he added: “You know, Albanians smother their cheeses in salt.”

Though yellow from maturation, it is soft to the mouth, “like a fruit, smooth like butter.”

In most of Italy, you don’t cut the navel.

You put it in sackcloth and hang it in pairs on a crossbeam to mature. The result is a marvel of form in food production, a smooth if disfigured straw-colored snowman.

And around the area of Ragusa of Sicily — the Albanian villages circling Corleone are famous for this — the caciocavallo takes the form of a brick. Grilled kashkavall there is called the jeweller’s caciocavallo, alla argentiera. The story has it that the gossipy people of Palermo were able to guess people’s social status from the odors their kitchens let out in the neighborhood. If they smelled like burned fat, they were rich enough to buy meat. A jeweler, an argentario, once tried to hide his bad state of affairs by grilling the cheaper caciocavallo for the same effect of burning fats and so maintained his high status.

It is tough to produce stretched curd cheeses. Often, hands get burned, and besides, the forms need to be proper, and navels have to be cut at the right time.

“I have not been able to produce it myself,” Fatlum Dibra, author of a reference book on milk products in Albania, who talks of the process in a mystified way, told me.

Before I left, I went to Mahmutaj’s shop in the village to buy some of this stretchedcurd cheese. It had the good smell of fresh pasture, but had begun to crack like siliceous stone from aging.

It was that October afternoon though, when the policeman stopped Mahmutaj and queried him about the kashkaval, that I learned that kashkaval was not what he really had in the car.

The research for this article was supported by the Ministry of Culture of Albania.